prof. WUM dr hab. Marek Wichrowski

Kierownik Zakładu Historii Medycyny i Filozofii

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Śmierć nie jest zdarzeniem w życiu. Śmierci się nie przeżywa.

Ludwig Wittgenstein, Tractatus logico–philosophicus

6.431

1. Klasyczna (do 1968)2. Śmierci mózgu

jako całości (Harvard, Deklaracja z Sydney)

3. Śmierć pnia mózgowego4. Śmierć „wyższych funkcji”5. Ontologiczne

1. Przetrwały stan wegetatywny2. Syndrom apalliczny3. Syndrom „locked-in”4. Stan minimalnej świadomości5. Stany powiązane z respiracją

permanentną w jednej z dostępnych form

1. Uzgodnienie kulturowe2. Nieodwracalność bezwyjątkowa3. „Locus” śmierci4. Medyczne kryteria dostosowane do „locusa”5. Testy medyczne do kryteriów6. Procedury i standardy7. Formalizacja: „Instrukcja …”

Centralny-nadrzędny system, który odpowiada za integracje wszystkich innych systemów w organiźmie.Kiedy wzrost entropii-chaosu w centralnym systemie przekroczy pewną granicę i stanie się nieodwracalnym, wtedy organizm jako zbiór systemów podporządkowanych przestaje istnieć jako całość.Poszczególne systemy mogą jednak funkcjonować niezależnie przez jakiś czas po zniszczeniu nadrzędnego.

„Locusem” śmierci ustanawia mózg pojmowany jako całość

= „nieodwracalna śpiączka”

1. Zdysocjowanie – destrukcja mózgu jako proces

2. Poszukiwanie systemu, który integruje i aktywizuje mózg

3. Nowy „locus” – pień mózgu

„W śmierci mózgu jako całości czynnikiem kwalifikującym jest śmierć pnia mózgowego. Jej stwierdzenie jest warunkiem koniecznym, ale i wystarczającym, aby uznać śmierć mózgu jako całości, a tym samym śmierć człowieka.”

Stanowisko Krajowych zespołów Specjalistycznych …w

sprawie kryteriów śmierci mózgu, Warszawa 1990

„Zdysocjowany charakter (…) ujawnia się w sposób szczególny w sytuacjach, gdy śmierć objęła już mózg, podczas gdy krążenie krwi jest jeszcze zachowane. W tych przypadkach to stan mózgu determinuje życie lub śmierć człowieka.”

Kryteria i stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu ustalone przez specjalistów z dziedzin medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej,

Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2007

= destrukcja pnia mózgu = destrukcja całego mózgu

1. Pacjent zatruty lub pod wpływem niektórych środków farmakologicznych

2. W stanie hipotermii3. Z zaburzeniami

metabolicznymi i endoktrynologicznymi

4. Noworodki poniżej 7 dnia

1. Pacjent jest w śpiączce

2. Sztucznie wentylowany

3. Rozpoznano przyczynę śpiączki

4. Mózg został uszkodzony

5. Uszkodzenie mózgu jest nieodwracalne

Stwierdzenia

1. Nieobecność odruchów pniowych

- brak reakcji źrenic na światło

- brak odruchu rogówkowego

- brak spontanicznych ruchów gałek ocznych

- brak powyższego przy próbie kalorycznej

- brak reakcji na bodźce bólowe

- brak odruchów wymiotnych i kaszlowych

- brak odruchu oczno-mózgowego

2. Trwały bezdech

- Anoksja (niedotlenienie mózgu) wywołana np. przedawkowaniem narkotyków lub utonięciem

- Ischemia mózgu tzn. niedokrwienie mózgu będące wynikiem blokady arterii, ataku serca czy krwawieniem w mózgu

- Wewnątczaszkowy krwiak w wyniku rany głowy czy pęknięcia tętniaka

- Postrzał w głowę- Wewnątrzczaszkowy krwiak blokujący dopływ

krwi- Guz mózgu, który niszczy tkanki

1. Przekładalność definicji na kategorie diagnostyczne

2. Spełnienie warunku nieodwracalności

3. Przejrzystość i łatwość w dopracowaniu kryteriów i testów medycznych

1. Uznawanie za żywych pacjentów w przetrwałym stanie wegetatywnym i stanach zbliżonych (argument zwolenników definicji ontologicznych)

2. Redukowanie człowieczeństwa do funkcji mózgowych(argument konserwatywnych

zwolenników definicji klasycznej)

Wady domniemane

Serce dawcy jeszcze bije, ciało jest ciepłe,

inne kluczowe organy jeszcze działają, nawet jeśli nie są podłączone do aparatury wspierającej życie…

dr n. med. Paul Byrne

To lekarz musi dać jasną i precyzyjną definicję śmierci i momentu śmierci pacjenta.

Pius XII, W sprawie sztucznego utrzymania pacjenta przy życiu , 1957r.

Śmierć osoby jest pojedynczym wydarzeniem i polega na całkowitym zerwaniu mocno związanej i zintegrowanej całości, jaką stanowi osoba (…) Śmierć rozumiana w tym zasadniczym sensie jest wydarzeniem, którego nie można określić żadną metodą naukową.

Jan Paweł II, Przesłąnie do uczestników Międzynarodowego Kongresu Transplantologicznego, 2000r.

1. Śmierć człowieka jest śmiercią osoby.2. Osoba umiera wtedy, gdy w sposób

nieodwracalny przestają funkcjonować partie mózgu odpowiedzialne za świadomość.

3. Partie mózgu (półkule) odpowiedzialne za świadomość mogą przestać funkcjonować, gdy pień mózgu jeszcze działa.

4. Zatem należy uznać, że martwymi są pacjenci, którzy utracili w nieodwracalny sposób świadomość (tożsamość osobowa + intencjonalność + pamięć scalająca + sfera emocjonalna i wolicjonalna).

David Lamb, Death, Brain Death and Ethics, London 1985

Wspólne stanowisko neurologów, neurochirurgów, anestezjologów (z wyjątkiem zwolenników def. klasycznej)

Karen G. Gervais, Redifining Death, New Haven 1986

M. Lockwood R.M.Veatch M.B. Green D.Wikler P. Singer

Osoba = locus

1. Brak uzgodnienia kulturowego2. Niespełnienianie warunku nieodwracalności3. Nieprzekładalność na kategorie

diagnostyczne4. Arbitralność decyzyjna lekarza5. Brak spójnego zespołu obiektywnych

kryteriów6. Argument równi pochyłej 7. Argument braku wiedzy

neurofizjologicznej

Neurolodzy nie mają pewności w materii tego, czy przerwanie działania wyższych partii mózgu rzeczywiście oznacza utratę świadomości i tożsamości osobowej. Trudno dowieść całkowitego zniknięcia świadomości , gdy pień mózgu nadal funkcjonuje wraz z innymi głęboko ukrytymi systemami.

D. Lamb, Death, Brain Death and Ethics,

London 1985, s. 43

Zdolność pnia mózgowego do tworzenia warunków dla świadomości i procesów poznawczych jest często niedostrzegana przez zwolenników definicji ontologicznych - szczególnie przez tych, którzy nie odrobili swojej pracy domowej z neurofizjologii.

D. Lamb, s. 48

Dziękuje za uwagę!