Marek Starowieyski, JaninaStarowieyska, Czesław Mazur,Stanisław Kalinkowski

Biuletyn patrystycznyCollectanea Theologica 53/2, 143-155

1983

Collectanea Theologica 53(1983) fase. II

BIULETYN PATRYSTYCZNY

Zaw artość: I. KOMUNIKATY. 1. O statnie tom y Sources Chrétiennes. —2. K ardynał G. M. G aronne o O jcach Kościoła i o kolekcji Sources C hrétien­nes. II. PUBLIKACJE. A ntyk chrześcijański w publikacjach polskich w r. 1980 (m ateriały bibliograficzne) *.

I. KOMUNIKATY

1. Ostatnie tomy „Sources Chrétiennes”Jest tru izm em stw ierdzenie, że Sources C hrétiennes stanow ią najw aż­

niejszą kolekcję dzieł Ojców Kościoła w ydaw aną współcześnie. Będziemy się więc s ta ra li raz na rok sygnalizować w ydane tom y tego zbioru. P onie­waż czynim y to po raz pierw szy, w tym odcinku podam y spis tom ów od n r 250, podając odnośniki do innych tomów danego au to ra w ydanych w SCh. Przy au to rach niepatrystycznych odnotow ujem y jedynie tomy, bez bliższych danych.

250 — G r z e g o r z z N a z j a n z u , M ow y 27—31, wyd. P. G a 11 a y (wy­daw ca listów G rzegorza w serii B elles L ettres i pracy o rękopisach listówG rzegorza w ydanych tamże) oraz M. J o u r j o n, 1978. M ow y 1— 3 wyd. J. B e r n a r d i, SCh 247, 1978; M ow y 20— 23 wyd. J. M o s s a y i G. L a ­f o n t a i n e , SCh 270, 1980; M ow y 24—26 wyd. J. M o s s a y i G. L a f o n ­t a i n e , Sch 284, 1981. Dalsze tom y przygotow uje ekipa z Louvain podkierow nictw em J. M o s s a y . Dodajm y, że w SCh listy teologiczne G rze­gorza w ydał P. G a 11 a y, 208, 1974.

251 — G r z e g o r z W i e l k i , Dialogi, tom w stępny A. d e V o g ü é OSB, w ydaw ca Reguły M istrza (SCh 105—107), Reguły św. B enedykta (SCh 181—186). Dialogi I— III, SCh 260; IV, SCh 265, 1980 w ydał w razz P. A n t i n OSB.

252—253 — O r y g e n e s , O zasadach, I—II, w ydali H. С r o u z e 1 i M. S i m o n e t t i , 1978; ks. III—IV w ydali ci sami, SCh 268—269, 1980. W SCh ukazało się w iele dzieł Orygenesa: K om entarz do Jana, p. niżej; K om entarz do M ateusza (162); Przeciw Celsusow i (132, 136, 147, 150, 277); Rozprawa z H eraklidesem (67); H om ilie o K siędze Rodzaju (7), W yjścia (16), Liczb (29), K apłańskie j (286—287, p. niżej), Pieśni nad pieśniam i (37), Jere­m iasza (232, 238), o Ewangelii Łukasza (87); L ist do Grzegorza Cudotwórcy (148); Filokalia (226).

254 — H i l a r y z P o i t i e r s , K om entarz do M ateusza, wyd. J . D o i g- n o n , 1978; tom II tegoż kom entarza wyd. tenże, SCh 258, 1979.

255 — G e r t r u d a z H e l f t a , Herold.256 — Targum do P entateuchu II.257 — T e o d o r e t z C y r u , H istoria m nichów syryjskich , Traktat

o miłości, wyd. P. C a n i v e t , A. L e r o y - M o l i n g h e n , 1979. Tom p ierw ­szy w ydali ci sam i w SCh 234, 1977. Ponadto spośród dzieł Teodoreta z Cy­ru w ydano w SCh następujące dzieła: L is ty (40, 98, 111), Leczenie chorób hellen izm u (87; dodać trzeba, że polski przekład tego dzieła w ydał ostatnioS. K a l i n k o w s k i , W arszaw a 1981, IW Pax) i K om entarz do Izajasza (276, p. niżej).

258 — por. 254.

* R edaktorem niniejszego b iu le tynu jest S tan isław K a l i n k o w s k i , W arszawa.

144 BIULETYN PATRYSTYCZNY

259 —· H i e r o n i m , K om entarz do M ateusza, II, wyd. E. B o n n a r d ,1979. Tom I w ydał tenże SCh 242, 1977.

260 — por. 251.261 — Targum do P entateuchu III.262 — E u z e b i u s z z C e z a r e i , Przygotowanie ew angeliczne IV —V,

1—17, wyd. O. Z i n k i E . d e s P l a c e s , 1979. Je st to kolejny tom w iel­kiego w ydania tego dzieła. Inne tom y: ks. I, wyd. J. S i r i n e 11 i, E. d e s P l a c e s , SCh 206, 1974; ks. I I—III, wyd. E. d e s P l a c e s , SCh 228, 1976; ks. V, 18—38 — VI, wyd. E. d e s P l a c e s , SCh 266, 1980; ks. VII, wyd.G. S c h r o e d e r , E. d e s P l a c e s , SCh 215, 1975; ks. XI, wyd. G. F a- v r e l l e , E. d e s P l a c e s , SCh 292, 1982. W 1982 r. w w ydaw nictw ie Beauchesne w Paryżu ukazała się książka om aw iająca stosunek platonizm u i P ism a Świętego u Euzebiusza p ióra w ydaw cy Przygotowania, E. d e s P l a c e s : Eusèbe de Césarée com m entateur. Ponadto w SCh ukazała się Historia Kościoła Euzebiusza (31, 41, 55, 73).

263—264 —■ I r e n e u s z , Przeciw herezjom , wyd. A. R o u s s e a u , L. D o u t r e l e a u . Inne tom y tego dzieła: ks. II, wyd. ci sami, SCh 293—■ 294, 1982; ks. III, wyd. ci sami, SCh 210—211, 1974; ks. IV, wyd. A. R o u s ­s e a u , B. H e m m e r d i n g e r , Ch. M e r c i e r , L. D o u t r e l e a u . M a­m y więc w raz z A podeixis (SCh 62) całe zachowane dzieło Ireneusza w yda­ne przez ekipę SCh — hołd patrologów lyońskich dla wielkiego patrona Lyonu.

265 — por. 251.266 — por. 262.267 — Scholia ariańskie do synodu w A kw ile i, wyd. R. G r y s o n, 1980.268—269 — por. 252.270 — por. 250.271 — Targum do P entateuchu IV.272 — J a n C h r y z o s t o m , O kapłaństw ie, wyd. J . Μ. M a 1 i n g r e y,

1980. '273 — T e r t u l i a n , Do żony, wyd. Ch. M o u n i e r, 1980. Inne dzieła

T ertu liana w ydane w SCh: Przeciw W alentynianom , p. niżej; P reskrypcja (46); O Ciele Chrystusa (216—217); O ubraniu kobiet (173); O chrzcie (35).

274 — L isty p ierw szych kartuzów .275 —· Ps. - M a k a r y , Dzieła duchow e I, H om ilie w łasne ko lekcji III,

wyd. V. D e s p r e z, 1980.276 — T e o d o r e t z C y r u , K om entarz do Izajasza, I, wyd. J. N. G u i-

n e t , 1980. Por. 257.277 — J a n C h r y z o s t o m , H om ilie do Ozjasza, wyd. J. D u m o r t i e r ,

1981.278—279 — K l e m e n s A l e k s a n d r y j s k i , Strom ata V, wyd. A. d u

В o u 1 1 e u с, 1981.280—281 — T e r t u l i a n , Przeciw W alentynianom , wyd. J. C. F r e -

d u i 11 e, 1981.282 — Targum do Pentateuchu V.283 — R o m a n M e l o d o s , H ym ny V (hymny na NT i okolicznościowe),

wyd. J. G r o s d i d i e r d e M a t o n s , 1981. Poprzednio dzieła Romana ukazały się w SCh 99, 110, 114, 128. Ich w ydaw ca, J. G rosd id ier de M atons, w ydał również w ielką m onografię poświęconą Rom anowi: Romanos le Mélode et les origines de la poésie religieuse à Byzance, P aris 1977.

284 — por. 250.285 — św. F r a n c i s z e k z A s y ż u , Dzieła.286—287 —■ O r y g e n e s , H om ilie o K siędze K apłańskiej, wyd. М. В o u r-

r e t. Por. 252.288 — W i l h e l m z B o u r g e s , Księga w ojen Pana.289 — L a k t a n c j u s z , O gniew ie Bożym , wyd. C. I n g r e m a u , 1982.

Inne dzieła L aktancjusza w SCh: Jak um ierali prześladow cy (39); Institu tiones Divinae, V, (204—205); Dzieło Boga S tw órcy (213—214).

BIULETYN PATRYSTYCZNY 145

290 — O r y g e n e s , K om entarz do Jana, IV, wyd. C. B l a n c (zawiera ks. X IX —XX), 1982. C. Blanc w ydała już trzy tom y tego kom entarza: SCh 120 (ks. I—V), 157 (VI i X), 22 (XIII).

291 — C y p r i a n , Do Donata, O cierpliwości, wyd. J . M o l a g e r , 1982.292 — por. 262.293—294 — por. 263.W d ruku są następu jące tomy: J a n C h r y z o s t o m , Panegiryk św. Pa­

w ia (A. P i é d a g n e 1); Reguły Ojców (A. d e V o g ü é ) ; E g e r i a , D ziennik podróży (P. M a r a V a 1).

W najbliższym czasie ukażą się: II t. K om entarza T e o d o r e t a z C y - r u do Izajasza (J. N. G u i n o t ) ; O r y g e n e s a Filokalia (1—20) i L ist do A fryka n u sa (M. H a r l ) ; B a z y l i W i e l k i , Przeciw E unom iuszow i (L. D u- t r e l e a u , G. M. d e D u r a n d ) ; E u z e b i u s z , Przygotow anie Ew ange­liczne, ks. X II—X II (E. d e s P l a c e s ) ; T e r t u l i a n , O pokucie (Ch. M e u- n i e r ) ; J a n C h r y z o s t o m , K om entarz do Izajasza (J. D u m o r t i e r).

ks. M arek S tarow ieyski, W arszawa

2. K ardynał G. M. G aronne o Ojcach Kościoła i o kolekcji „Sources C hrétiennes”

W jesieni 1982 r. odbyły się w Paryżu uroczystości zw iązane z w y­daniem trzechsetnego tom u kolekcji Sources Chrétiennes. W arto więc przypom nieć przem ów ienie kard . G a r o n n e wygłoszone w Rzymie 15 III 1973 r. z okazji w ydania dw usetnego tom u tej kolekcji, tym b a r­dziej, że zaw iera ono szereg m yśli pośw ięconych Ojcom Kościoła.

P rzypadł mi zaszczyt i radość pow itania, jeśli mi wolno użyć tego w y­rażenia, w im ieniu Kościoła, bo chodzi tu o zaszczyt i radość dla Kościoła, a m ianowicie o dw usetny tom waszego w y d aw n ic tw a1. Proszę mi darować, że p rze transponu ję w iersz poety, nieco go zm ieniając: „Dzieło w iary, które po trzebuje w iele m iłości”. T akim jest to przedsięwzięcie, pow iem więcej — przygoda, k tórej znaczenie m am y teraz m ierzyć oraz w skazać na trudności pokonane przez w ytrw ałość w ykazyw aną przez la t trzydzieści.

W 1826 r. w liście adresow anym do N e w m a n a , jego siostra p rze­kazuje m u prośbę ich najm łodszej siostry: „M ary zapytu je cię, czy nie był­byś tak uprzejm y, aby w następnym liście do niej w yjaśnił jej, na co służy czytanie Ojców Kościoła”. Ojciec В o u y e r, k tóry cytuje te słowa, dodaje z nieco zgryźliw ym hum orem : „W ielu chrześcijan mogłoby doznać pokusy postaw ienia tego pytania. Boję się jednak, że n ie jeden duchow ny odpowie­działby na to pytanie, że po prostu nie służy na nic”. Nie p róbuję pytać, jak by odpowiedź n a to pytanie w yglądała dzisiaj — o. Bouyer pisał to w 1947 r. Jedno jest jednak pew ne — że Kościół tak tego nie rozumie.

Na pytanie, czym są Ojcowie dla Kościoła, w ystarczy szukać odpowiedzi w jego nauce, w jego tradycji: Kościół uw aża w nich Ojców za elem ent najw ażniejszy w jego praxis, o czym świadczy w ielki i szczęśliwy w ysiłek Kościoła w yrażony w lekcjonarzu danym duchow nym w oficjum czytań. N iew ątpliw ie w ielu z nich w ycofa się z pojęć, które im przypisuje o. Bouyer, co da im osiągnąć świadomość praw dziwego objaw ienia i św iata, k tóry się przed nim i otw iera.

Ojcowie! Nie może być mowy o m atem atycznym określeniu epoki, w k tó ­re j żyli pisarze chrześcijańscy zasługujący na ten ty tu ł. Z praw dziw ą przy­krością odm aw ia się go św. B erhardow i. Ale jest pewne, że ich w zględna bliskość czasowa początkom chrześcijaństw a stanow i część ich określenia. Je st także rzeczą pewną, że łaska tw órcza — apostolska, z k tó rej wywodzą

1 P rzekład na podstaw ie: B ulletin des am is de Sources Chrétiennes, n r 29, 1973, s. 5—9.

10 — C ollectanea Theologica

145 BIULETYN PATRYSTYCZNY

s ię P ism a Nowego T estam entu, w pew ien sposób została przedłużona i była kontynuow ana w ciągu pierw szych stuleci, podczas tych chwil uprzyw ilejo­w anych i krytycznym i, gdy w iara w stanie lodzenia się przeżyw ała przygodę swojej in tegracji z m yślą i k u ltu rą św iata, w którym zajęła należne m iej­sce. Reakcje tej m yśli i k u ltu ry stanow iły równocześnie w ym agania i groźbę. W ym agania koniecznych określeń, groźbę na przem ian pochłonięcia czy też asym ilacji ·— by tylko w ysunąć gnozę — albo okaleczeń śm iertelnych i try - n itarnych , k tó rą trzeba tu przypom nieć.

Można śledzić ten pasjonu jący okres odtw arzając w ątek kolejnych p ro­blem ów ostatecznie usta lanych i dram atycznie przeciw staw ianych: Czy czło­w ieczeństw o C hrystusa jest czymś innym niż pozornym przyodzieniem Jego Boskości? Czy C hrystus jest Bogiem w ścisłym tego słowa znaczeniu? Jeśli zaś napraw dę jest człowiekiem, to czy nie jest człowiekiem, w którego w stą ­pił Bóg? Czy Boskość w tym niesłychanym połączeniu nie w chłonęła czło­w ieka w całości lub w części? I jeszcze: Ja k tłum aczyć ten dualizm i tę jedność? T rzeba zauważyć logikę tych py tań i stawkę, k tó rą przedstaw iają . Rozumie się, że te zm agania mogły były przybrać ch a rak te r tragiczny i spo­wodować znane powszechnie zam ieszanie, ale rozum iem y też, że dyskusje te były nie do uniknięcia.

Ale nie chodzi tu tylko o dyskusję: byli w nią zaangażow ani ludzie i można, in te resu jąc się ideam i, interesow ać się także ludźmi. W idać w tedy, jak ukazują się, jedna po drugiej, zadziw iające i cudowne osobowości: św. Klem ens Rzymski, św. Polikarp , św. Ignacy A ntiocheński, współczesny albo praw ie współczesny ostatn iem u z Apostołów i którego gorliwość dla C hrystusa i żarliw ość dok trynalna zdają się być przedłużeniem nauki sa­mego św. Jana. Sw. Ireneusz, stojący jak skała niew zruszona pośród licz­nych i pow tarzających się ataków gnozy, św. Ju sty n czy K lem ens A lek­sandryjski, najw ięksi spośród polem istów, staw iający czoła zaciekłym a ta ­kom pogaństw a i judaizm u. Orygenes, mimo swoich zuchwałości godny za­jąć m iejsce pośród Ojców. A najw ięksi: św. A tanazy, dwóch Cyrylów: A lek­sandry jsk i i Jerozolim ski, św. Ja n Chryzostom , dw aj Grzegorze, św. Bazyli, św. Ambroży, św. A ugustyn.

Rozumie się N e w m a n a odkryw ającego tych ludzi Bożych, k tórzy d a­w ali m u żyw ą świadomość Kościoła, i którego ogarnia względem nich m i­łość tak gorliw a, że n ik t zapew ne nie pow iedział lepiej od niego, czym mo­że być w duszy chrześcijańskiej miłość względem Ojców. „O tw ieram w unie­sieniu tom in folio Ojców. Czczę św iętych nowoczesnych, ale miłość zacho­w uję dla tych, k tórych głosy usłyszałem. W idzę ich, zna jdu ję się bardzo blisko nich, odróżniam dźwięk ich głosów. Czytać ich korespondencję to jakby z nim i rozm awiać. Powiedziałoby się, że ci w ielcy mężowie b rali do rąk p ióro tylko po to, by się nam zwierzać. Ich kontrow ersje są też ichkorespondencją. W łączają swoją osobowość, to co boskie i to co ludzkie,do dzieła polemicznego czy dydaktycznego, które tw orzą. Ich posłanie dokry- nalne jest pisane nie na tablicach kam iennych, ale na tym, co Kościół n a ­zywa „tablicam i naszych serc cielesnych”.

Są oni rzeczywiście „O jcam i”, i to z jedynego powodu. N aw et jeśli ten powód może się rozciągać i rozciąga się n a innych w Kościele, oni po­zostają O jcam i w szczególny sposób. Przyczynili się bowiem, jak to dobrze pow iedział о. С o n g a r, do „zrodzenia” w stopniu w ybitnym naszego Ko­ścioła, do określenia etapu decydującego i unikalnego w jego rozroście. Autentyczność, pełnia — nie znajdu ję innych słów, by wypowiedzieć to, ca odczuwamy, gdy staram y się w niknąć w to, co Niemcy nazyw ają „prze­strzen ią” tych „starych św iętych”, oddychać razem z nim i, słuchać ich i w ejść z nim i w poufałość, k tó rą oni nam ofiarują. Chciałoby się tu za­cytować tę czy inną stronicę, w k tó rej N e w m a n pozw ala nam dojrzeć tę przedziw ną w spólnotę dusz ze św. Janem Chryzostom em : „Należał on do ludzi, k tórzy um ieli jednocześnie robić sobie przyjació ł i n ieprzyjaciół. Ale jego przyjaciele kochali go miłością m ocniejszą od śm ierci i bardziej gore­jącą niż piekło. Był zawsze pełen zaufania. Był jak dzień w iosenny: św ietla­

BIULETYN PATRYSTYCZNY 147

ny i deszczowy, błyszczący poprzez deszcz”. Aż żal przeryw ać cy tat w tym miejscu.

Zapożyczam od o. B o u y e r parą lin ii gęstych i mocnych, w których streszcza to, czego można się spodziewać po obcowaniu z Ojcami. „Trzeba nam czerpać pełnię i jedność w idzenia w iary, ch a rak te r relig ijny i egzy­stencjalny in teligencji, a w końcu wdzięczność uw ielb iającą tajem nicę w dog­m acie — oto są dobrodziejstw a, k tórych trzeba się spodziewać (z kontak tu z O jcam i)”. N ierozłączni od pow rotu do Biblii i litu rg ii pow inni nam oddać tak ie chrześcijaństw o, w k tórym w szystko byłoby żywe, gdzie nie byłoby w erbalizm u, i k tóre ostatecznie kończy się w najczystszej adoracji Boga, uznanego jednocześnie za K róla trem endae m aiesta tis i za Boga miłości.

Średniow iecze znało przede w szystkim św. A ugustyna. Wiadomo, z ja ­kim gorliw ym nabożeństw em uczyniło go swoim m istrzem . Nie mogło uczy­nić w ięcej przy stanie źródeł, jak ie w tedy m iało do dyspozycji. Nasza obec­na sy tuacja jest lepsza. Możemy z zasobam i w iedzy historycznej i z postę­pem w teologii pogrążyć się n a nowo w te j olbrzym iej i zdum iew ającej literatu rze. By zdać sobie spraw ę z tego, co może nam dać znajomość Ojców i obcowanie z nim i, w ystarczy pom yśleć o niezrów nanej jakości tych ludzi, k tórzy w naszym otoczeniu tego doświadczyli. Ja k a zdrow a teologia, jaka siła w iary, ja k a jedność duszy, jak a zdolność odpierania trudności, k tó re n ieustann ie podnosi historia , jak a miłość C hrystusa i Kościoła prześw iecają przez najbardzie j ścisłe analizy! W czoraj to był o. L e b r e t o n , dziś, by nie w ym ieniać innych, o. d e L u b a c , którego tak liczne prace zaznaczają się na tu ra ln ie jako dalszy ciąg dzieł patrystycznych, k tóre je w ykarm iły . W ymowa jego p rac została tak doskonale w ym ow ą Ojców, że naw et n a j­m niejsze prace d a ją się poznać przez bogactwo odw oływ ania się tam , gdzie są żywe korzenie ich myśli. W spom inając go w spom inam jednocześnie jed ­nego z głów nych in ic ja torów serii Sources Chrétiennes, tak jak w itam tu ta j, w osobie o. M o n d é s e r t , niezm ordow anego m istrza tego dzieła i całą dzisiejszą ekipę.

Ale to m usi w ystarczyć, by nam pomóc w odnalezieniu na nowo św ia­dectw a o niezbędnym oparciu, ofiarow anym Kościołowi dzisiejszem u w oso­bach Ojców: nie może się on obyć bez tych św iateł. Musi nam to w ysta r­czyć, abyśm y sobie uśw iadom ili bezcenność usług oddanych nam przez tw ór­ców tego zbioru. N ie do m nie należy pochw ała ścisłości naukow ej i zalet w stępów i tłum aczeń —· m yślę tu o powodzeniu w ydania św. Ambrożego i św. Leona; m yślę także o rozległości ich zasięgu, w k tó ry w łączają naw et p isarzy w schodnich, tak mało nam znanych.

Myślę też o bohatersk ie j w ytrw ałości, k tó rej owoce zbieram y. Dawniej, na początku naszego stulecia, urodziła się kolekcja obiecująca, choć bardziej ograniczona w swoich zainteresow aniach, ale znikła niebaw em , pokonana przez różnego rodzaju tru d n o śc i2. Ja k ą sum ę prac p rzedstaw ia w ydanie tych dw ustu tomów; poszukiw ania w spółpracow ników na czterech k rańcach św ia­ta, aby zapew nić jak najlepszą jakość pracy; drobiazgow e przygotow anie tekstów , rew izja tłum aczeń! Jak ie zapew ne pokusy zniechęcenia wobec ogro­m u przedsięwzięcia, którego jedyną w idoczną gw arancją jest Opatrzność. Pew nie, w iara nie jest niczym, ale tu potrzeba w iary: w iary, miłości i zau­fan ia Bogu i m iłości Kościoła.

Ci, k tórzy są pogrążeni w którym kolw iek z tych tomów, ci, k tórzy m ie­rzą rolę tych publikacji w życiu współczesnego Kościoła, mogą tylko podzię­kować tym, k tórzy od dłuższego czasu dźw igają ciężar tego dzieła. Nic nie może obecnie zastąpić tego przedsięwzięcia, k tóre dostarcza narzędzi pracy ściśle naukow ych, choć nie będących tylko technicznym i. Ileż dokum entów z pierw szej ręk i dla h isto rii Kościoła, z k tórych w iele nie było jeszcze do­

2 Mowa tu o serii T extes et docum ents pour étude du christianism e, w y­daw anej przez H. H e m m e r a i P. L e j a y , P aris 1904—1920; ukazało się 2Ό tomów.

ίο*

148 BIULETYN PATRYSTYCZNY

stępnych w tej form ie! Jak i skarb dla egzegezy! Duchowość znajduje tu n ieprzebrane źródła, a ekum enizm — przez w spółdziałanie z au to ram i p ro­testanckim i i praw osław nym i i przez sam ą n a tu rę tekstów publikow anych — otrzym uje cenny bodziec. Jak im skarbem są dzieła św. Leona, św. A m bro­żego, św. Ja n a C hryzostom a czy św. Cyryla, gdy chodzi o kaznodziejstw o i liturgię! Jednej tyiko rzeczy m ożna by sobie życzyć: aby ta kolekcja stała się lepiej znana i by w ielu chrześcijan, którzy o niej nie wiedzą, mogło ją odkryć i z niej korzystać.

Tym, którzy są odpowiedzialni za tę kolekcję, w yrażam więc głębokie podziękow anie w im ieniu Kościoła. W tych trudnych czasach, kiedy Ko­ściół zapytu je o siebie samego, można n a pewno powiedzieć do w ielu: „Idź­cie do źródeł (sources), zobaczycie, jak ie św iatło, jak i pokój, jak ą pewność tam znajdziecie”.

tłum . Janina Starow ieyska , W arszawa

II. PUBLIKACJE

Antyk chrześcijański w publikacjach polskich za r. 1980M ateria ły bibliograficzne

W niniejszym przeglądzie bibliograficznym zarejestrow ano publikacje (głównie patrystyczne), które ukazały się w d ruku w roku 1980. W nielicz­nych przypadkach włączono tu rów nież artyku ły z w cześniejszych roczników czasopism, k tórych d ruk — a w ięc i obieg czytelniczy — opóźniony został w stosunku do daty, k tó rą są oznaczone.

Z w ielu m ożliwych form układu bibliografii, biorąc pod uw agę jej n ie­w ielką objętość (a więc i łatw ość w ogarnięciu całości) zastosowano układ najprostszy, oddzielając jedynie tłum aczenia tekstów w czesnochrześcijańskich od opracow ań ułożonych w porządku alfabetycznym ich autorów .

T e k s t y

1. A k a ty s t k u czci Bogurodzicy. S ta rożytny liturgiczny h ym n m aryjny z dodatkiem oficjów tow arzyszących. P rzek ład hym nu „A katyst” M. B e d ­n a r z SI. P rzekład pozostałych tekstów liturgicznych R. R. P i ę t k a MIC, J. S. G a j e k MIC. Rzym 1980 (Nakł. Księży M arianów , Tip. „A bilgraf”), ss. 107, nlb. 1,33, X III, nlb. 2, err.

2. A p o kry fy Nowego T estam entu . Pod red. M. S t a r o w i e y s k i e g o . T. 1: Ewangelie apokryficzne. Lublin 1980 TN KUL, ss. 406, nlb. 1, tabl. k. nlb. 12 + ss. nlb. 9, 410—756, nlb. 4, tabl. k. nlb. 12.

3. A u g u s t y n św.: L ist 130. K iedy się modlisz. Oprać, i tłum . W. E b o - r o w i с z. „W Drodze” 1980 n r 2 s1. 10,1—106.

4. A u g u s t y n św.: O na tura lnym poznaniu Boga. (Tekst łac. i tłum . pol­skie). Tłum . F. D r ą c z k o w s k i . [W.]: Z filozo fii św. A ugustyna i św. Bo­naw entury. W arszaw a 1980 ATK, s. 13—30 (= Opera Philosophorum M edii A evi. T ex tu s et Studia , 3).

5. A u g u s t y n św.: Pism a egzegetyczne przeciw m anichejczykom . Tłum. J. S u l o w s k i . W stęp i oprać. W. M y s z o r. W arszaw a 1980 ATK, ss. 399, nlb. 1 (PSP, t. 25).

6. A u g u s t y n św.: Reguła. Oprać. M. S t a r o w i e y s k i . „W Drodze” 1980 n r 7 s. 12—27.

7. A u g u s t y n św.: W artości m ałżeństw a. Z łac. przetł. i oprać. W. E b o r o w i c z . Pelp lin 1980 W.S.D., ss. 96, nlb. 1 (Antologia p ism o m ał­żeństw ie i rodzinie. Cz. 1. Pro fam ilia 1).

8. B e n e d y k t św.: Jaki pow inien być opat. Z „Reguły”. „Tygodnik Pow szechny” R.34:1980 n r 19 s. 2.

9. C y r y l A l e k s a n d r y j s k i św.: W ykład praw dziw ej wiary.

BIULETYN PATRYSTYCZNY 149

W obronie ty tu łu Bogarodzica. H om ilie efeskie. T łum . W. K a n i a. Wstęp E. S t a n u 1 a. O pracow anie E. S t a n u l a i S. K a l i n k o w s k i . W ar­szawa 1980 ATK, ss. 270 (PSP, t. 18).

10. D o r o t e u s z z G a z y : N auki ascetyczne. T łum . M. B o r k o w ­s k a . W prow adzenie i opracowanie M. B o r k o w s k a , E. S t a n u l a . W ar­szawa 1980 ATK, ss. 171 (PSP, t. 27).

11. E f r e m św.: Pieśń P ustyn i S yry jsk ie j. T łum . W. K a n i a . Tarnów 1980 [Nakł. tłum acza] D ruk. N arodow a, Zakł. N r 16, ss. 28.

12. E f r e m św.: W szystka p iękna jesteś. T łum . W. K a n i a . Tarnów 1980 [Nakł. tłum acza] Druk. Narodowa, Zakł. Nr 16, ss. 21, nlb. 3.

13. H e r a k l e o n : Fragm enty. Tłum . S. K a l i n k o w s k i , oprać. W. M y s z o r . „S tudia Theologica V arsav iensia” R.18:1980 n r 2 s. 265—298.

14. H e z y c h i u s z z J e r o z o l i m y : M aryjne hom ilie (IV, V, VI). W stęp i tłum . L. G ł a d y s z e w s k i . „S tudia G nesnensia” T.4:1978 s. 175— 207.

15. „Karmię was tym , czym sam ży ję ”. O jcowie Kościoła kom en tu ją ewangelie niedzielne roku C. Oprać. M. S t a r o w i e y s k i . K raków 1980 Społ. Inst. W ydaw. „Znak”, ss. 433, nlb. 3 (Ojcowie żyw i, III).

16. M e t o d y z O l i m p u św.: Uczta. O r y g e n e s : H om ilie o Pieśni nad Pieśniami. Zachęta do m ęczeństw a. Przeł. S. K a l i n k o w s k i . W stęp i oprać. E. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, ss. 196 (PSP, t. 24).

17. N e m e s i o s z E m e z y : O naturze człow ieka (fragm . trak ta tu ). Tłum. i oprać. А. К e m p f i. „Novum ” 1980 n r 7 s. 106—124.

18. Opinie Ojców Kościoła o ojcostw ie św. Józefa. Mała antologia pa­trystyczna o św. Józefie. W ybór i tłum . A. B o b e r . [W] : F i l a s F. L„ Ś w ię ty Józef, człow iek Jezusow i na jb liższy. K raków 1979. Wyd. Apost. M odlitwy, s. 80—99, 393—429.

19. O r y g e n e s : H omilie. W ybór i oprać. K. J a s m a n. „Znak” R. 32:1980 n r 5/6 s. 770—776.

20. S o z o m e n u s H e r m i a s : H istoria Kościoła. Przeł. S. К a z i- k o w s к i, w stępem opatrzył Z. Z i e l i ń s k i . W arszaw a 1980 I. W. „P ax”, ss. 652.

21. Starożytne reguły zakonne. Przekł. zbiorowy. W ybór, w stępy i oprać. M. S t a r o w i e y s k i . Oprać. red. E. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, ss. 343 (PSP, t. 26).

22. Śm ierć — tragedia czy w yzw olenie. K a rtk i z eschatologii O jców K o­ścioła. Tłum. i oprać. R. A n d r z e j e w s k i . „A teneum K apłańskie” 1980 t. 95 z. 1 s. 91—95.

O p r a c o w a n i a

23. A b r a m o w i c z ó w n a Z., W poufa łe j przy jaźn i z Bogiem. [Wspom­nienia o L. M ałunowiczównie], „Tygodnik Pow szechny” R.34:1980 n r 27 s. 7.

24. A n d r z e j e w s k i R., K u lt re likw ii w edług św. Am brożego. „Rocz­niki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 73—78.

25. A n d r z e j e w s k i R„ M yśl społeczna św. Bazylego W ielkiego w nau ­ce św. Am brożego. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 179—■ 182.

26. A n d r z e j e w s k i R., Sytuacja dydaktyczna patrologii w sem ina­riach duchow nych. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 53—61.

27. B o b e r A., „Pięćdziesiąt hom ilii św. A ugustyna”. K artka z dziejów polskiej pa trystyk i. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 145— 161.

28. B o b e r A., Sw . G audenty z Brescji — zapom niany kaznodzieja. „A teneum K apłańsk ie” 1980 t. 94 s. 85—94.

29. B o r k o w s k a M„ M nisi — szaleńcy hierarchii wartości [Ojcowie Pustyni], „Znak” R.32:1980 n r 12 s. 1538—1549.

150 BIULETYN PATRYSTYCZNY

30. C e r a n W., Kościół wobec an tychrześcijańskiej po lityk i cesarza J u ­liana A posta ty . Łódź 1980 U niw ersy te t Łódzki, ss. 235, nib. 1 (Acta U niver­sitatis Lodziensis. Folia historica. Z eszy ty N aukow e U niw ersytetu Ł ódzkie­go. N auki hum anistyczno-społeczne. Seria I N r 63).

31. C h m i e l J., U zdrowienie opętanego z G erazy w sztuce starochrześ­cijańskiej. „Ruch B iblijny i L itu rg iczny” 1980 n r 4 s. 219—221.

32. С z ę s z B., De notione civita tis Dei apud Sanctum Irenaeum (A d v . Haer. 5,35,2). [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E d iderun t V. M y s z o r et Ae. S t a n u 1 a. W arszaw a 1980 ATK, s. 9—36 ( = S tud ia A n tiqu ita tis Christianae, t. 2).

33. (D. T.), K u czci św. B enedykta . S ym p o zju m pa trystyczne w e W rocła­wiu. „Słowo Pow szechne” R.34:1980 n r 234 s. 5.

34. D e m b s k a A., (Rec. z: A. S. A t i y a, Historia kościołów w schod­nich. W arszaw a 1978). „E uhem er” 1980 n r 1 s. 99—102.

35. D r ą с z к o w s к i F., Agape u K lem ensa A leksandryjskiego . Pelplin 1980 W.S.D., ss. 149.

36. D r ą с z к o w s к i F., K erygm at p isem ny w teorii i praktyce K lem en ­sa A leksandryjskiego . „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 6 s. 21—43.

37. D r ą с z к o w s к i F., M iejsce i rola bojaźni Bożej (fobos) na drodze dążenia do doskonałości chrześcijańskie j w edług K lem ensa A leksandryjskiego. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 3 s. 21—30.

38. D r ą с z к o w s к i F., Qua paideia C lem ens A leksandrinus im bu tus appareat in anim advertenda falsa gnosi. [W]: M iscellanea patristica in m e­m oriam Joannis Czuj. E d iderun t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a. W arsza­w a 1980 ATK, s. 37—83 (= SACh., t. 2).

39. D r ą c z k o w s k i F., W ychow aw cza fu n kc ja praw a Starego T esta­m en tu w koncepcji K lem ensa A leksandryjskiego . „Roczniki Teologiczno-Ka­noniczne” T.26:1979 z. 3 s. 17—30.

40. E b o r o w i c z W., B iskupie re fleksje A ugustyna z H ippony nad sobą i swą pasterską posługą. „S tudia P elp lińsk ie” 1979 s. 91—107.

41. E b o r o w i c z W., Polska recepcja augustyńskie j in terpretacji auto­m a tyzm u kartezjańskiego. „Roczniki F ilozoficzne” T. 28:1980 z. 1 s. 253—260.

42. F i 1 a r s к a B„ La structure architectoniąue des baptistères au IV e siècle. [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E diderunt V. M y s z o t et Ae. S t a n u la . W arszawa 1980 ATK s, 84—88 ( = SACh., T. 2).

43. g.n., T yn ieck ie obchody urodzin św. B enedykta . „Życie i M yśl” 1980 n r 10 s. 120—123, n r 11 s. 80—84.

44. G i e y s z t o r A., K ł o c z o w s k i J.: Patron Europy [św. Benedykt]. „W ięź” 1980 n r 7/8 s. 61—77.

45. G o ł g o w s к i T., Sanktuarium św. M enasa w Abu, Mena (Egipt) — archeologia a tradycja literacka. „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 119—127.

46. G ó r n y J. J., La preghiera e l’Eucaristia nelle com unità m onasti- che alla luce degli scritti di San Girolamo. [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E d iderun t V. M y s z o r et Ae. S t a n u 1 a. W ar­szaw a 1980 ATK, s. 89—109 (= SACh., t. 2).

47. G ó r n y J. J., M odlitw a i Eucharistia w życiu wspólnot m onastycz­nych z przełom u IV —V w. w św ietle p ism św. H ieronim a. „S tudia W arm iń­skie” T .16:1979 s. 463—475.

48. G ó r s k i T., La term inologie de la m esse chez S a in t Grégoire le Grand (la m esse au point de vue lexicographique). [W]: M iscellanea po,tri- stica in m em oriam Joannis Czuj. E d iderunt V. M y s z o r et Ae. S t a n u - la . W arszaw a 1980 ATK, s. 110—127 (= SACh., t. 2).

49. G r i b o m o n t J., Ś w ię ty B azyli ew angeliczny rewolucjonista. „Rocz­n ik i Teologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 183—198.

50. G r u s z k a P., Grzegorz z Nazjanzos wobec palących problem ów sw ojej epoki [W]: 1500-lecie upadku cesarstwa zachodniorzym skiego. Ma-

BIULETYN PATRYSTYCZNY 151

terialy Ogólnopolskiego Sym p o zju m Naukowego w Karpaczu 8— 9 grudnia 1976 r. Pod red. E. K o n i k a . W rocław 1979 s. 275—‘297 (= A cta U niver­sitatis W ratislaviensis No 449. A ntiqu ita s VIII).

51. H a u s s i g H.-W., H istoria ku ltu ry b izan tyńskiej. Przeł. T. Z a b ł u ­d o w s k i . Wyd. 2. W arszaw a 1980 PIW , ss. 545, m apa 1, tabl., err.

52. H e j m o Κ., Śladam i patriarchy Zachodu. „W Drodze” 1980 n r 1 s. 96—101.

53. H r y n i e w i c z W., „Zstąpienie do p iekie ł” w tradycji wschodniej. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 3 s. 41—52.

54. H r y n i e w i c z W., Znaczenie pa trystyczne j idei przebóstw ienia dla soteriologii chrześcijańskiej. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 2 s. 19—34.

55. J a c z y n o w s k a M., K u lt H erkulesa jako g łów ny elem ent opozy­cji pogańskiej przeciw chrześcijaństw u w III i IV w ieku . [W]: 1500-lecie upadku cesarstwa zachodniorzym skiego. M ateriały... Pod red. E. K o n i k a . W rocław 1979 s. 147—154 (= Acta Univ. W ratisl. No 449. A ntiqu ita s VIII).

56. J a n P a w e ł II, List apostolski... na 1600-lecie śm ierci św. B azy­lego W ielkiego: „Patres Ecclesiae”. O sservatore Rom ano” (wyd. pol.). R.11:1980 n r 3 s. 14—16.

57. J a n P a w e ł II, L ist apostolski... w 1500 rocznicę urodzin św. Be­nedykta . „O sservatore Rom ano” (wyd. pol.) R. 11:1980 n r 12 s. 11—13.

58. J a n P a w e ł II, O sens ludzkiego przeznaczenia. H om ilia [ku czci św. Benedykta] w ygłoszona w N ursji 23 marca 1980 r. „O sservatore R om a­no” (wyd. poi.) R.II:1980 n r 4 s. 17—18; [toż, przedr. w]: „Znak” R.32:1980 n r 12 s. 1531—1537.

59. J a n k o w s k i A., „Łańcuch C hrystusa”. C hrystocentryczna m o ty ­wacja działania w „Regule” św. B enedykta . „Z nak” R. 32:1980 n r 12 s. 1545— 1563.

60. J a s m a η Κ., E gzystencja ludzka w św ietle hom ilii paschalnej Me- litona z Sardes. „W D rodze” 1980 n r 6 s. 9—14.

61. J a s t r z ę b o w s k a E., Katakum balia . „Tygodnik Pow szechny” R.34:1980 n r 34 s. 6.

62. J ó z e f o w i e z-D z i e l s k a M., „Vita A pollonii” Filostrata i je j zw iązki z literaturą w czesnochrześcijańską (stan badań). [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E d iderun t V. M y s z o r et Ae. S t a- n u 1 a. W arszaw a 1980 ATK, s. 128—136 (= SACh., t. 2).

63. J ó z e f o w i c z - D z i e l s k a M., K ilka uwag na tem at żyw otności idei pogańskich w IV i p ierw szej połowie V w. [W]: 1500-lecie upadku ce­sarstwa zachodniorzym skiego. M ateriały... Pod red. E. K o n i k a . W rocław1979 s. 155—160 (= A cta Univ. W ratsl. No 449 A ntiqu itas VIII).

64. К a b a j J., Judeochrystian izm a chrześcijaństw o. „Zeszyty Naukowe U niw ersytetu Jagiellońskiego. S tud ia Religiologica” Z. 5:1980 s. 23—41.

65. K a c z m a r k o w s k i М., Łacina starochrześcijańska (istota, charak­terystyka , rozw ój, problem y badawcze). „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 35—44.

66. K a c z m a r s k i H.J., Ś w ię ty H ieronim i jego dzieło. „N ovum ” 1980 n r 4 s. 150—155.

67. K a m i e n i к R., Kościół i hierarchia kościelna wobec „barbarzyń­ców”. N ow y stosunek do ludów n ierzym skich i kszta łtow anie się „wspólnoty narodów”. [W]: 1500-lecie upadku cesarstwa zachodniorzym skiego. M ateriały... Pod red. E. K o n i k a . W rocław 1979 s. 161—178 (= Acta Univ. W ratisl. No 449. A ntiqu ita s VIII).

68. K a n i a W., C ytra Ducha Św iętego [św. Efrem Syryjczyk]. Tarnów1980 [N akładem autora], D ruk. N arodowa, Zakł. N r 16, ss. 22, nlb. 2.

69. K a n i a W., T łum acz niebios [św. Bazyli W ielki]. Tarnów 1980 [Nakł. autora], Druk. Narodowa, Zakł. N r 16, ss. 22, nlb. 2.

70. K a r d a s z e w i c z J., (Rec. z: M. S i m o n , C yw ilizacja wczesnego chrześcijaństwa. W arszaw a 1979). „W TK” 1980 n r 14 s. 14—15.

152 BIULETYN PATRYSTYCZNY

71. K o t u l a T., Civitas Dei i civitas terrena w społeczeństw ie pół- nocnoafrykańskim doby św. A ugustyna. [W]: M iscellanea patristica in m e­m oriam Joannis Czuj. E d iderun t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a W arszawa 1980 ATK, s. 137— 162 (= SAch., t. 2).

72. K o w a l c z y k S., Bóg jako na jw yższe dobro w edług św. Augustyna. [W]: Z filozo fii św. A ugustyna i B onaw entury. W arszaw a 1980 ATK, s. 31— 158 (= Opera Philosophorum M edii A evi. T ex tu s et S tud ia t. 3).

73. K o w a l c z y k S., K oncepcja człow ieka u św. A ugustyna . „Studia S andom ierskie” T .1:1980 s. 289—301.

74. K r a w c z u k A., (Rec. z: M. S i m o n , C yw ilizacja wczesnego chrze­ścijaństw a I—IV w. W arszaw a 1979). „Nowe K siążki” 1980 n r 8 s. 50—51.

75. K r a w i e c k i M., Ks. Józef B ilczew ski, archeolog, badacz w czesno­chrześcijańskiej ikonografii. [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joan­nis Czuj. E d iderun t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, s. 163—195 (= SAch., t. 2).

76. K u r d z i a ł e k M., M istrz E ckhart i jego paryskie kazanie na dzień św. Augustyna. „Roczniki F ilozoficzne” T.27:1979 z 1 s. 169—181.

77. L a b u d a G., Nowe syn tezy schyłkow ych „wędrówek ludów ” w Eu­ropie w schodniej i środkow ej (VI— X I w.). „Roczniki H istoryczne” R.46:1980 s. 175— 186.

78. L i c h a c z o w D., „Słońce m u ciemnością drogę zagradzało”. N auka0 św ietle Jana Damasceńskiego czy Dionizego A reopagity w „Słowie o w y ­praw ie Igora”? T łum . z ros. E. J a n u s . „P am iętnik L ite rack i” R.71:1980 z. 4 s. 123—125.

79. L i c h a c z o w a W., Tradycje sz tu k i an tycznej w e w czesnobizantyj- sk im m alarstw ie szta lugow ym . Tłum. z ros. A. S z y m a ń s k i „L itera tu ra na Świecie” 1980 n r 12 s. 162—173.

80. L o n g o s z S., A rg u m en t pa trystyczny w okresie sporów ariańskich (318—362). [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E diderunt V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, s. 196—212 (= SAch., t. 2).

81. L o n g o s z S., Rodzinne w ychow anie dziecka w edług św. Bazylego. „C urrenda. Pism o Urzędowe Diecezji T arnow skiej” 1980 n r 7/9 s. 249—258.

82. Ł o p o s z k o T., (Rec. z: Vadem ecum historyka starożytnej Grecji1 R zym u. Pod red. E. W i p s z y c k i e j . T. I. W arszaw a 1979). „Nowe K siążki” 1980 n r 9 s. 40—41.

83. M a 1 i n o w s к i A., 10-lecie M iędzyw ydziałow ego Z akładu Badań nad A n ty k ie m C hrześcijańskim . „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 7—22.

84. M a ł u n o w i c z ó w n a L., A n ty k chrześcijański. „Roczniki Teologi­czno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 23—34.

85. M a ł u n o w i c z ó w n a L„ Kongresy pa trystyczne. „A teneum K a­p łańsk ie” 1980 t. 95 z. 2 s. 294—297.

86. M a ł u n o w i с z ó w n a L., L isty konsolacyjne Teodoreta z Cyru. [W] : M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E d iderun t V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, s. 213—235 (= S A ch ., t. 2).

87. M a ł u n o w i c z ó w n a L., L isty konsolacyjne i m ow y żałobne G rze­gorza z N azjanzu. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.25:1978 z. 4 [druk: 1980] s. 173—202.

88. M a ł u n o w i c z ó w n a L., M ożliwość pracy nad a n tyk iem chrze­ścijańskim i jego propagowania w Polsce. „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 63—71.

89. M a z u r Cz., M ateriały do bibliografii prac ks. Jana Czuja (1886— 1957). [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E diderunt V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W arszaw a 1980 ATK, s. 236—243 (SAch., t. 2).

90. M a z u r Cz., Ojcowie Kościoła kom en tu ją Ewangelię (Rec. z: 1. K a­zania i hom ilie na św ięta Pańskie i m aryjne. Pr. zbiór, pod red. L. G ł a d y ­s z e w s к i e g o. L ublin 1976; 2. Ojcowie Kościoła kom en tu ją ew angelie n ie­

BIULETYN PATRYSTYCZNY 153

dzielne roku A. Oprać. M. S t a r o w i e y s k i . K raków 1978). „Novum ” 1980 n r 1 s. 138—140.

91. M a z u r Cz„ A utobibliografia św. A ugustyna (Rec. z: A u g u s t y n św.: O nauce chrześcijańskiej. Sprostowania. Tłum. J . S u l o w s k i . W stęp i oprać. E. S t a n u 1 a. W arszaw a 1979) „Novum ” 1980 n r 7 s. 160—163.

92. M a z u r Cz„ C zytanie Ojców (Rec. z: Ojcowie Kościoła kom entu ją ew angelie niedzielne roku A., ...roku B. Oprać. M. S t a r o w i e y s k i . K ra ­ków 1978—1979). „M ateriały P roblem ow e” 1980 n r 3 s. 141—143.

93. M ł o t e k A., A ktu a ln e wartości katechezy pa trystyczne j. „Z nak” R.31:1979 n r 12 s. 1348—1351.

94. M ł o t e k A„ U źródeł chrześcijańskiego rygoryzm u moralnego. [W]: M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E d iderunt V. M y s z o r et Ae. S t a n u 1 a. W arszaw a 1980 ATK, s. 244—260 (= S A ch „ t. 2).

95. M o r a w i e с к i L., B ustum caesaris. [W] : M iscellanea patristica in m em oriam Joannis Czuj. E diderunt V. M y s z o r et Ae. S t a n u 1 a. W arsza­wa 1980 ATK, s. 261—265 (= SAch., t. 2).

96. M o u l i n L., W izerunek człow ieka w edług „Reguły” św. Benedykta . Tłum. M. T a r n o w s k a . „W D rodze” 1980 n r 1 s. 15—24.

97. M y s z o r W., Le paradis perdu et retrouve dans le Tractatus T ri­partitus de Nag-H am madi. „Folia O rien ta lia” Vol.21:1980 s. 149—160.

98. N a u m o w A.E., Ś w ię ty B enedyk t w p iśm iennictw ie cerkiew nosło- w iańskim . „Z nak” R.32:1980 n r 12 s. 1643—1647.

99. O s t r o w s к i J. A., Jonah on an early C hristian sarcophagus in the collection of the National M useum in Cracow. „Folia O rien ta lia” Vol.21:1980 s. 205—209.

100. P i e s z c z o c h S., M acierzyństw o duchow e M aryi w J. 19,25—27 według teologii p a trystyczne j i popatrystycznej. „S tud ia G nesnensia” T.4:1978 s. 163—179.

101. P a p r o c k i H., (Rec. z: A.S. A t i у a, H istoria kościołów w schod­nich. W arszaw a 1978) „N ovum ” 1980 n r 2 s. 94—99.

102. P o t o k T., Celsus i jego „Prawdziw e słowo”. „S tud ia F ilozoficzne” 1980 n r 3 s. 33—44.

103. P r ó c h n i a k D., E czm iadzyn w IV i V w ieku. Z prob lem atyk i ge­nezy chrześcijańskiej a rch itektu ry A rm enii. „Roczniki H um anistyczne” T.26: 1978 z. 4 s. 19—36.

104. P r z e k o p E„ (Rec. z: A .S . A t i у a, H istoria kościołów wschodnich.W arszaw a 1978) „Życie i M yśl” 1980 n r 5 s. 159—162.

105. R a h n e r H., Mariologia w patrystyce łacińskiej. Przeł. K. O b r y - c к i. B ibliografią uzupełnił M. S t a r o w i e y s k i . „Częstochowskie S tudia Teologiczne” T.7:1979 s. 131—1877.

106. R e j m e r J., „Hexapla” w tw órczości Orygenesa. „M eander” R.35: 1980 z. 5/6 s. 237—242.

107. R i v a C., Ś w ię ty B enedykt, patron Europy. Tł. z wł. A. T. „Tygod­n ik Pow szechny” R.34:1980 n r 33 s. 1.

108. R o d e M., Filozofia dziejów rozw oju m yśli społecznej. T. 2: S taro­żytność. W arszaw a 1980 ChAT, ss. 514, nlb. 1.

109. R o s i k S., Finalizm życia chrześcijańskiego w św ietle twórczości papieża Grzegorza W ielkiego. Lublin 1980 Red. Wyd. KUL, ss. 255, nlb. 1, err.

110. R u b i n k i e w i c z R., Les sém itism es dans l’Apocalipse d’Abraham. „Folia O rien ta lia” Vol.21:1980 s. 141—148.

111. R u s e c k i M., F unkcja argum entacyjna cudów w p ierw szych trzech w iekach Kościoła. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 2 s. 29—40.

112. (S.W.), 1500 rocznica urodzin św. B enedykta . „K ierunki” R.26:1980 n r 13 s. 2.

113. S a n t o r s k i A., M iejsce patrologii wśród dyscyp lin teologicznych. „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 45—51.

114. S c h e n k W., W pływ ruchu pielgrzym kow ego na liturgię rzym ską do V III w. „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” T.26:1979 z. 4 s. 129;—1:35.

154 BIULETYN PATRYSTYCZNY

115. S c z a n i e c k ł P., Jubileusz św. B enedykta . „W Drodze” 1980 n r 1 s. 3—9.

116. S c z a n i e c k i P., N auczyciel tych, co św ia tu um ierają [św. Bene­dykt] „W D rodze” 1980 n r 11 s. 80—84.

117. S i n i s c a l c o P., C złow iek wobec świata. A sp ek ty religijne, e ty ­czne i społeczne u p isarzy chrześcijańskich IV w ieku . Tłum. z wł. E. Z w o i - s k i . „Roczniki Teologiczno-K anoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 167—178.

118. S o c h o ń J., (Rec. z: Ojcowie Kościoła kom en tu ją ew angelie n ie ­dzielne roku B. Oprać. M. S t a r o w i e y s k i . K raków 1979). „W ięź” 1980 n r 1 s. 119—123.

119. S o r g e В., Ś w ię ty B enedykt, m y i Europa. Tł. z wł. S. B a k i - n o w s k i . „W ięź” 1980 n r 7/8 s. 78—91.

120. S t a r o w i e y s k i М., C zytania pa trystyczne w „Liturgii godzin”. „S tudia Theologica V arsav iensia” R.18:1980 n r 2 s. 241—251.

121. S t a r o w i e y s k i M„ „Patres Ecclesiae’’. L ist apostolski Jana Pawła II w 1600-lecie śm ierci św. Bazylego. „Tygodnik Pow szechny” R.34:1980 n r 8 s. 5.

122. S t a r o w i e y s k i М., U źródeł po lskiej ku ltu ry relig ijnej (Rec. z: J. C z e r n i a t o w i c z , Cz. M a z u r , Recepcja an tyku chrześcijańskiego w Polsce X V —X V III w . M ateriały bibliograficzne. Т. I Cz. 1. Lublin 1978). „Tygodnik Pow szechny” R.34:1980 n r 6 s. 7.

123. S t a r o w i e y s k i М., W ędrów ki benedyktyńskie . „Tygodnik Po­w szechny” R.34:1980 n r 19 s. 1—3.

124. S t o m m a S„ Dzieło św. B enedykta w idziane w przededniu X X I stulecia. „Znak” R.32:1980 n r 12 s. 1657—1666.

125. S t r a u b J., W spraw ie przełom u konstantyńskiego. Tłum. z niem. M. K a c z m a r k o w s k i . „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 97—155.

126. S t r z e l c z y k J„ W izygoci w H iszpanii. „M ówią W ieki” 1980 n r 1 s. 22—27.

127. S t r z e l c z y k J., Społeczeństw o w izygockie IV w ieku w św ietle „M ęczeństwa św iętego Saby”. „Eos” Vol.68:1980 fasc. 2 s. 229—250.

128. S t r z e l c z y k J., (Rec. z: H. W o l f r a m , G eschichte der Goten. M ünchen 1979). „Przegląd H istoryczny” 1980 z. 3 s. 581—586.

129. S z a f r a ń s k i W., Problem autentyczności grobu św. Piotra w R zym ie w św ietle w ykopa lisk w Bazylice W a tykańskie j. [W]: 1500-lecie upadku cesarstwa zachodniorzym skiego. M ateriały... Pod red. E. K o n i k a . W rocław 1979 s. 181—220 (= A cta Univ. W ratisl. No 449 A ntiqu itas VIII).

129. S z u l c F., Obraz św iata a zbaw ienie w teologii judeochrześcijań- skiej. [W]: Teologiczne rozum ienie zbaw ienia. P raca zbiór, pod red. Cz. S. B a r t n i k a . Lublin 1979 TN KUL, s. 47—67.

130. S z y m a ń s k i W., K om petencje konstantynopolitańskiego synodu endem ousa (do X I w.) odnośnie do sakram entów . „S tudia W arm ińskie” Т. XVI: 1979 s. 309—432.

131. S z y m u s i a k J., Ostatnia w ędrów ka patriarchy Europy [św. Be­nedykta], „K ierunki” R.26:1980 n r 49 s. 4.

132. Ś r u t w a J., W idow iska epoki klasycznej w ocenie Kościoła a fry ­kańskiego II—V w ieku . „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” T.27:1980 z. 4 s. 43—56.

133. T a t a r -P r ó с h n i а к E., Postać dziecięcego Chrystusa w sztuce w cze­snochrześcijańskiej. „Roczniki H um anistyczne” T.26:1978 z. 4 [druk:1980] s. 13— 18.

134. T o m a s z z A k w i n u św.: Ewangelia Ojców Kościoła według św. M ateusza. B iblia w ręku chrześcijan. Oprać, i tł. J. S a 1 i j. „W Drodze” 1980 n r 2 s. 53—62, n r 4 s. 77—83, n r 6 s. 48—55, n r 9 s. 50—54, n r 10 s. 52— 57, n r 12 s. 52—59.

135. U r b a n W., Z achow any rękopis patrologiczny z księgozbioru b isku ­

BIULETYN PATRYSTYCZNY 155

pa Jana IV Rothe (1482—1506). „A rchiw a Biblioteki i M uzea K ościelne” T.40:1980 s. 179—183.

136. U r b a n W., Zainteresow ania pa trystyczne kanoników ka p itu ły ka ­tedralne,j w e W rocław iu w X V II w ieku . [W]: M iscellanea patristica in m e­m oriam Joannis Czuj. E diderunt V. M y s z o r et Ae. S t a n u l a . W arszawa 1980 ATK, s. 266—279 (= SAch., t. 2).

137. V e r b e k e G., La dignité de l’hom m e dans le tra ité De hom inis opificio de Grégoire de Nysse. „Roczniki F ilozoficzne” T.27:1979 z. 1 s. 139—■ 155.

138. W i p s z y c k a - B r a v o E., W ierni u stóp Sym eona Słupnika. O społecznej fu n k c ji ascetyzm u syryjskiego. „Roczniki Teologiczno-Kano­niczne” T.26:1979 z. 4 s. 91—117.

139. W i p s z y c k a E., (Rec. z: A. K r a w c z u k , Upadek R zym u. Księga W ojen. W rocław 1978). „M ówią W ieki” 1980 n r 4 s. 38—39.

140. W e i s s A., Patriarchaty w Kościele pierwszego tysiąclecia. „Więź” 1980 n r 11/12 s. 94—105.

141. W ł o d a r c z y k S., Tradycja jerozolim ska grobu N ajśw iętszej M aryi Panny w św ietle tekstów Pism a św. i Tradycji. „Ruch B iblijny i L itu rg icz­ny” 1980 n r 6 s. 331—337.

142. W o j t c z a k J., Pojęcie ku ltu Boga w „Divinae In stitu tiones” Fir- m ianusa Laktancjusza . „S tudia Theologica V arsav iensia” R .18:1980 z. 2 s. 307 —312.

143. W o ź n i a k o w s k i J., N ursja. „Z nak” R.32:1980 n r 12 s. 1605—1609.144. W ó j c i k W., (Rec. z: H .-J. D iesner, Isidor von Sevilla und das

w estgotische Spanien. B erlin 1977). „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” T.26: 1979 z. 5 s. 97—100.

145. W o j t o w i c z H., S tudia nad Nonnosem . Lublin 1980 Red. Wyd. KUL, ss. 316.

146. W r o n i k o w s k a B., Poglądy O jców Kościoła na sztukę w ciągu dwóch p ierw szych stuleci istn ienia Kościoła. „Roczniki H um anistyczne” T.26 1978 z. 4 [druk:1980] s. 5— 12.

147. Ż y c h i e w i c z T., Ż y w y Ojciec B enedykt. „W Drodze” 1980 n r 1 s. 25—34.

Czesław M azur, W arszawa