Makroekonomia Blok III

Budżet państwa

Polityka fiskalna

Budżet a rola państwa w gospodarce

• Neoklasycy contra Keynesiści

• Efektywność rynku i efektywność sfery publicznej

• O co ten hałas? Czyli jaki jest współcześnie udział wydatków państwa „G” w tworzeniu PKB?

Budżet i jego funkcje

Budżet państwa – plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa. Sporządzany na 1 rok i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą

Funkcje budżetu:

1. Fiskalna.

2. Redystrybucyjna.

3. Stymulacyjna.

4. Alokacyjna.

Skład budżetu państwa

• Dochody i wydatki centralnych władz państwowych (budżet centralny)

• … władz lokalnych (budżety terenowe)

• Ubezpieczenia społeczne

Zasady polityki budżetowej

1. Zasada rocznego budżetowania.

2. Zasada zupełności.

3. Zasada jedności.

4. Zasada jawności.

5. Zasada równowagi budżetowej.

Dochody budżetu państwa

• Podatki od osób fizycznych

• Podatki od przedsiębiorstw

• Cła

• Dochody z prywatyzacji

• Opłaty sądowe, skarbowe, notarialne

• Inne

Podatki

Podatki – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwa.

„Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki”

Benjamin Franklin

Podatki (klasyfikacje)

Podatki (ze względu na przedmiot opodatkowania):

1. Dochodowe od osób fizycznych i prawnych.

2. Konsumpcyjne (podatki od wydatków).

3. Majątkowe

Podatki (klasyfikacje)

Podatki (ze względu na sposób naliczania):

1. Proporcjonalne.

2. Progresywne.

3. Degresywne.

Podatki (ze względu na rodzaj rozliczenia z fiskusem):

1. Bezpośrednie (np. dochodowy)

2. Pośrednie (np. VAT)

Udział poszczególnych podatków w dochodach budżetowych

1. VAT (Value Added Tax) – ok. 30% dochodu z tytułu podatków

2. PIT (Personal Income Tax) – ok. 26% …

3. Składki na ubezpieczenia społeczne – ok. 25%

4. Podatki od dochodów przedsiębiorstw –mniej niż 10%

Wysokość podatków, a wielkość wpływów budżetowych.Krzywa Laffera

Wydatki budżetu państwa

Wydatki budżetowe (ze względu na przeznaczenie):

1. Tradycyjne funkcje państwa (obrona, administracja, wymiar sprawiedliwości)

2. Realizacja celów społecznych (ochrona zdrowia, oświata, kultura, tzw. „socjal”).

3. Realizacja interwencji w gospodarce (inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne, pomoc dla rolnictwa, subsydia dla przedsiębiorstw, transfery)

Wydatki budżetowe w krajach OECD i UE

• Wydatki budżetowe jako % PKB ?

• Szybkie tempo wzrostu wydatków.

• Wysoki stopień inercji wydatków.

• Wydatki na cele socjalne

• Obsług długu publicznego

Wydatki państwa a PKBY = C + I + G +Enetto

Podatki i wydatki jako instrumenty stabilizacji koniunktury

Mnożnik wydatków budżetowych

Y 1

Mg = G = 1 – ksk

Wydatki rządowe mogą wpływać w sposób stabilizujący lub destabilizujący na gosp. Wzrost wydatków w

czasie recesji wpływa na wzrost DN, a ograniczenie wydatków w czasie dobrej koniunktury powoduje

skutek odwrotny

Mnożnik wydatków rządowych

Mnożnik podatkowy

Zmiany wielkości podatków wywołują zmiany DN

Podatki netto = podatki - transfery

Mnożnik podatkowy

Y ksk

mt = T = 1 - ksk

1 ksk

1 – ksk > 1 – ksk , czyli mg > mt

Wpływ podatków na konsumpcję

Aktywna i pasywna polityka fiskalna

Polityka aktywna – podejmowanie decyzji dotyczących zmian wielkości i struktury dochodów i wydatków budżetowych pozwalające osiągnąć określone cele makroekonomiczne (tzw. „ręczne sterowanie”)

Wady aktywnej polityki – opóźnienia i błędy:

1. Diagnostyczne.

2. Decyzyjne.

3. Wdrożeniowe

4. Związane z czasem reakcji podmiotów gosp.

Aktywna i pasywna polityka budżetowa

Polityka pasywna – polega na wykorzystaniu pewnych instrumentów samoczynnie reagujących na zmiany DN, zatrudnienia, itp.

Automatyczne stabilizatory koniunktury:

1. Podatki od dochodów ludności.

2. Podatki od dochodów przedsiębiorstw.

3. Podatki pośrednie.

4. Zasiłki dla bezrobotnych i świadczenia społ.

5. Pomoc dla rolnictwa ( subwencje, gwarancje, itp.)

Deficyt budżetowy i dług publiczny

Deficyt budżetowy – nadwyżka wydatków nad dochodami państwa.

Źródła finansowania deficytu:

- Krajowy i zagraniczny dług publiczny,

- Zadłużenie zagraniczne

Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% PKB

Dług publiczny

Dług publiczny – finansowe zobowiązanie państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek (u ludności i przedsiębiorstw) oraz innych form działalności, w wyniku których państwo płaci odszkodowanie.

Sprzedaż obligacji i bonów skarbowych:

- mobilizacja niewykorzystanych oszczędności,

- ograniczenie popytu potencjalnego,

- przesunięcie siły nabywczej z obywateli na rząd

BEZPIECZNY DŁUG PUBLICZNY < 60% PKB