M. A. II Marathi P. 9 & 13 Samajbhashvidnyan Title 2019/M... · 2019. 11. 13. · {edmOr {dÚmnrR>,...
Transcript of M. A. II Marathi P. 9 & 13 Samajbhashvidnyan Title 2019/M... · 2019. 11. 13. · {edmOr {dÚmnrR>,...
{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
Xya{ejU H|$Ð
g_mO^mfm{dkmZ
E_. E. ^mJ 2 : _amR>rgÌ 3 : Aä`mgn{ÌH$m H««$. 9gÌ 4 : Aä`mgn{ÌH$m H«$. 13
(e¡j{UH$ df© 2019-20 nmgyZ)
H I
K J
1123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
KQ>H$-1
g_mO^mfm{dkmZmMo ñdê$n Am{U ì`mßVr
AZwH«$_{UH$m :
1.1 C{Ôï>o
1.2 àñVmdZm
1.3 {df` {ddoMZ
1.3.1 g_mO^mfm{d_mZ {dH$mg
1.3.2 g_mO^mfm{d_mZmMr ì`mßVr
1.3.3 ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr
1.3.4 ^m{fH$ gmnojVmdmX Am{U Ý yZ{gÕm§V (g{na-dmo\©$)
1.3.5 OmJ{VH$sH$aUmZo {Z_m©U Ho$bobr ^m{fH$ AmìhmZo
1.3.6 g_mO^mfm{dkmZmVrb {d{dY g§H$ënZm
1.4 g_mamon
1.5 dñVw{Zð> àíZ
1.6 dñVw{Zð> àíZm§Mr CÎmao
1.7 gamdmgmR>r àíZ
1.8 A{YH$ dmMZmgmR>r g§X © J«§W
1.9 CnH«$_
1.1 C{ÔîQ>o :
`m KQ>H$mMo AÜ``Z Ho$ë`m_wio AmnUmg -
1. g_mO^mfm{dkmZmMo ñdê$n g_OyZ KoVm oB©b.
2. g_mO^mfm{dkmZmMr ì`mßVr g_Oob. ^mfoMr bKwjoÌo OmUyZ KoVm oVrb.
2123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
3. g_mO, g§ñH¥$Vr Am{U ^mfm `m_Yrb nañnag§~§Y g_OyZ KoVm oB©b.
4. g_mO^mfm{dkmZmVrb {d{dY {gÕm§V Am{U g§H$ënZm§Mm n[aM` hmoB©b.
5. ^mfmì`dhmamMr {d{dYVm g_OyZ KoVm oB©b.
6. g_mO^mfm{d_mZ ho ^mfmä`mgmMo EH$ ì`mnH$ joÌ Agë`mMo g_Oob.
1.2 àñVmdZm -
_mZdmZo Amnë`m AZwd§{eH$ JwUY_mªÀ`m ~amo~a g_H$mi Am{U ^m¡Jmo{bH$ n`m©daUm_Ü o Amnbo
ApñVËd {Q>H${dÊ`mgmR>r Or _yë`ì`dñWm g§d{Y©V Ho$bobr AgVo Ë`mVyZ gmH$ma Pmbobr g§ñH¥$Vr hr _mZdr
g_yhmÀu`m ñW¡ m©Mo àVrH$ AgVo. _mZdmZo A§JrH¥$V Ho$bobr hr g§ñH¥$Vr, Ë`m g§ñH¥$VrVrb {Ma§VZ _yë`m§Mo
g§JmonZ Am{U g§dY©Z H$aUo Amdí`H$ AgVo. Ë`mVyZM ñWmnË`, {MÌ, g§JrV, Z¥Ë`, ZmQ>ç BË`mXr H$bm
ì`dhma OÝ_mg oVmV. VgoM n§MB§{Ð`mÛmao øm H$bmì`dhmamMo J«hU hmoV Agbo Var Ë`mbm {MañWm`r ê$n
XoÊ`mgmR>r ñWmnË`, {MÌ, {eën Am{U ÜdZrMm {bnr~Õ H$aÊ`mgmR>r ^mfmì`dhmamMr {ZVm§V JaO AgVo.
Ho$di ÑH$ lmì`mVyZ gm§ñH¥${VH$ ì`dhmamVrb _yë`ì`dñWm Am{U OrdZì`dñWoVrb gyú_mVrb gyú_ AZw~§YmMo
AmH$bZ hmoD$ eH$V Zmhr. {eën, ñWmnË`, {MÌ, g§JrV, Z¥Ë`, ZmQ>çm_mJrb mdm{^ì`ŠVr Am{U _yë`m{^ì`ŠVr
~amo~aM _mZdr g_yhmbm g§nyU© OrdZì`dhma Am{U OrdZ Om{Udm§Mo AmH$bZ H$aÊ`mMo _hÎdmMo gmYZ åhUOo
^mfm hmo .
"^mfm' hm eãX "^mf' `m g§ñH¥$V YmVynmgyZ Ambm AgyZ Ë`mMm AW© "~mobUo' qH$dm "~mobÊ`mMm
ì`dhma H$aUo' Agm Amho. Ago mfoMo _hÎdmMo ñdê$n Amho. Ë`m_wioM mfm ho g§dmXmMo EH$ à^mdr gmYZ,
_mÜ`_ Amho. mfo_wioM Amnbo gd©ì`dhma gwairV hmoVmV. gd©gmYmaUnUo Amnë`mbm Ago åhUVm oB©b H$s,
g§àofU ì`dhmamgmR>r _mZd Or Üd{Z wŠV ì`dñWm Adb§{~Vmo Vr ì`dñWm åhUOo ^mfm hmo . ^mfm åhUOo
{dMma, mdZm, AZw d d H$ënZm ì`ŠV H$aÊ`mMo gmYZ Amho. ì`ŠVrbm mfm oUo hr ~m~ gm_m{OH$ Am{U
gm§ñH¥${VH$Ñï>çm _hÎdnyU© Amho.
AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZmMm OZH$ \${X©Zm-X-gmoñ ya `mZo "^mfm ì`dñWm' Am{U "^mfm ì`dhma' `m
g§H$ënZm§Mr _m§S>Ur H$ê$Z mfmä`mgmMo Zdo emó _m§S>bo. gmoñ ya H$Sy>Z àoaUm KoD$Z ãby_{\$ëS>, Mm°ågH$s m§Zr
^mfmä`mg Ho$bm. _mÌ BWo EH$ Jmoï> Xþb©{jV am{hbr Or gmoñ yaZo _m§S>bobr hmoVr. Vr åhUOo mfmì`dhma hmo .
gmoñ ya Am{U Ë`m§À`m Z§VaÀm ^mfmä`mgH$m§À`m Zì`m Ñï>rZo OÝ_mbm Ambobr {dMmaYmam nwT>o ^m{fH$ n[adV©Z
ho ^m¡{VH$ {dídmVrb H$moUË`mhr àH$maÀ`m {dH$mg à{H«$ o_wio hmoV Zmhr, `m n[adV©ZmÀ`m _mJo gm_m{OH$,
amOH$s` Am{U gm§ñH¥${VH$ n[apñWVr H$maUr yV AgVo; `m {dMmamn ªV {dH${gV Pmbr. `mZ§Va nwT>o ^m{fH$
ì`dhmamÀ`m gm_m{OH$ A§JmMm Aä`mg H$aÊ`mMr ^mfmä`mgmMr Zdr {Xem g_mO^mfm {dkmZmZo {Xbr.
{deofV: B.g. 1960 Z§Va _w»`V: g_mO^mfm{dkmZ ho ^mfoMm g_mOoH$hr Cn`mo{OV A§JmZo Aä`mg H$aUmao
_hÎdmMo AÜ``ZjoÌ CX`mg Ambo. VgoM g_mO{dkmZ Am{U _mZd{dkmZ `m§À`m AmYmao ^mfoMm Aä`mg
3123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
H$aUmao Vo emó Amho. ^mfm Am{U g_mO `mVrb A§V: g§~§YmMo gyÌ g_mO^mfm{dkmZmÀ`m H|$ÐdVu AgyZ
dU©ZmË_H$ mfm{dkmZmnojm mfmä`mgmMr hr {Xem g§nyU©nUo {Zamir Amho. Ë`m_wio g_mO^mfm{d_mZ hr AmO
^mfm{dkmZmda AmYm[aV Agbobr emIm Z _mZVm {Vbm ^mfmä`mgmMr ñdV§Ì Aä`mgemIm _mZm`bm hdr.
1.3 {df` {ddoMZ :
AmYw{ZH$ Aä`mgmÀ`m dmQ>Mmbr_Ü o "g_mO^mfm{dkmZ' `m Aä`mg joÌmMm CX` gmYmaUV: 1960
Z§Va Pmbm Amho m Aä`mgjoÌmMm {dH$mg ES>dS>© gnra, ~|O{_Z br, dmo\©$, {\$e_Z, S>ob Q>mB©åg, Om°Z JånP©,
{dë`_ b°~mìh BË`mXr ^mfmä`mgH$m§Zr Ho$bm Amho. gm_m{OH$-gm§ñH¥${VH$ Ñ{ï>H$moUmVyZ ^mfoH$S>o nmhUmar hr
^mfmä`mgmMr gdm©V AmYw{ZH$ nÕVr Amho.
1.3.1 g_mO^mfm{dkmZ - {dH$mg :
g_mO^mfm{dkmZ mbm B§J«OrV gmo{e`mo{bp½dpñQ>Šg (Socilinguistics) Ago åhUVmV. hr g§km hoìha
Š yar (Haver Currie) `m§Zr 1952 _Ü o gd© àW_ dmnabr. 'Projection of Sociolinguistics; The
relation of speech to social status' `m emoY{Z~§YmV Ë`mZo ^mfoÀ`m g_mO{dð> AÜ``Zmbm
'Sociolingusitics' Ago åhQ>bobo Amho.'' (Rejerd Mesthrie, Joan Sawam, Andrea, Deumenti,
Intrducing sociolinguistics Reprinted page No. 4)
d`mbmM g_m{OH$ mfm{dkmZ Agohr åhQ>bo OmVo. g_mOmMm Aämg H$aUo Vo g_mO{dkmZ Am{U mfoMm
Aä`mg H$aUo Vo ^mfm{dkmZ `m Xmohm|À`m nañna AÜ``Z à{H«$ oVyZ g_mO^mfm{dkmZ CX`mg Ambobo Amho.
^mfoMm gm_m{OH$ Ñ{ï>H$moZmVyZ Aä`mg H$aUo hm g_mO^mfm{dkmZmMm _w»` CÔoe hmo . AmYw{ZH$ mfm{d_mZmVrb
\${X©Zm-X-gmoñ yaÀ`m mfm{d^mJUrVrb nwT>o Xþb©{jV am{hbobr mfmì`dhma hr g§H$ënZm g_mO^mfm{dkmZmV
H|$ÐdVu Amho. ^mfmì`dhmamMr gm_m{OH$ ~mOy à^m{dnUo _m§Sy>Z ^mfmä`mgmMr Zdr {Xem Ë`mZo gwñnï> Ho$br.
g_mO^mfm{dkmZmMr g§H$ënZm _m§S>VmZm a_oe daIoS>o {b{hVmV, ""^mfmì`dhma Am{U gm_m{OH$ g§aMZm
`m§V nañnamdb§{~ËdmMo ZmVo Amho. bm¡{H$H$ OrdZmV mfoMm Cn`moJ ì`mH$a{UH$ {Z`_m§Zr hmoV ZgyZ gm_m{OH$
g§Ho$Vm§Zr hmoV AgVmo. Ë`m_wio mfoMm Aä`mg hm EH$ AWm©Zo g_mOmMmM Aä`mg hmo . g_mO^mfm{dkmZmMr
hr Zdr {Xem ^mfoÀ`m nma§nm[aH$ AÜ``Zmbm N>oX XoUmar Amho.'' (a_oe daIoS>o; g_mO^mfm{d_mZ : à_wI
g§H$ënZm n¥.H«$. 17)
^mfoMm \$ŠV ì`dñWmH|$Ðr nma§nm[aH$ Aä`mg BWo ZmH$mê$Z ^mfmì`dhmambm àmYmÝ` {Xbo Jobo, `mV
^mfm Am{U g_mO mVrb AZw~§Y _m§S>bm. hr mfmä`mgmbm {_imbobr {Xem hmoVr. Ë`m_wio g_mO^mfm{dkmZ
ho AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZmVrb Ho$di emIm am{hbr ZgyZ Vr ñdV§Ì ^mfmä`mgmMr, ñdV§Ì Aä`mgemIm
_mZm`bm hdr. g_mO^mfm{dkmZ `m Aä`mg joÌmMm CX` gmYmaU 1960 Z§Va Pmbobm Amho. ^mfm Am{U
g_mO m§À`m_Ü o Agboë`m g§~§YmMm Aä`mg g_mO^mfm{dkmZm_Ü o Ho$bm OmVmo. mfm ho g_mO ì`dhmamMo
_mÜ`_ Amho. `m ì`dhmam_YyZM ^mfoMr ì`dñWm AmH$mambm oVo. Varhr ^mfmä`mgm_Ü o ì`dhmamnojm
4123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
^mfoÀ`m ì`dg²WodaVrM ^mfmä`mgH$m§Zr bj H|${ÐV Ho$bobo {XgVo. g_mO^mfm {dkmZmÀ`m CX`mnydu ^mfm
ì`dhmamH$S>o nyU©V: Xþb©j Ho$bobo {XgVo. g_mOm_Ü o gd©Ì EH$M ^mfm AWdm EH$mM ^mfoMo gd©Ì EH$gmaIo
ê$n AmT>iV Zmhr. åhUyZM OJ^amV eoH$S>mo ^mfm àM{bV Pmboë`m {XgVmV. `mbm ^mfoÀ`m {d{dY
ê$nmà_mUo g_mOmMr gm_m{OH$-gm§ñH¥${VH$ nmíd©^y_r, VgoM ^m¡Jmo{bH$, amOH$s` n[apñWVr H$maUr^yV
AgVo. Ë`m_wio ^mfm Am{U ^mfm ì`dhmamMo Aä`mg `m g§X^m©Y[a` H$amdm bmJVmo. ^mfm§H$S>o nmhÊ`mMm hm
Zdm Ñ{ï>H$moZ g_mO^mfm{dkmZmZo {Xbm. mfmä`mgmMo gdm©V {dH${gV ê$n åhUyZ m Aä`mg nÕVrH$S>o AmO
nm{hbo OmVo.
1.3.2 g_mO^mfm {dkmZmMr ì`mßVr :
AmYw{ZH$ wJm§_Ü o ZmJarH$aU, OmJ{VH$sH$aU Am{U àgma_mÜ`_m§Mm dmT>Vm à^md `m_wio ì`ŠVrMm
g§nH©$ à{H«$`m {dbjU JVr_mZ Pmbobr Amho. ~XbË`m OrdZnÕVrMm ^mJ åhUyZ {d{dY ^mfm§da à wËd
{_i{dUo, AZoH$ ^m{fH$m§À`m g§nH$m©V oUo, {^Þ ^m{fH$m§er g_m`moOZm gmYUo An[ahm © ~Zbo Amho. `m
à{H«$ o_wio g§nH©$ ì`dñWm {dñVmaÊ`m ~amo~aM JVr_mZ ~Zbobr Amho. _mZdmZo OrdZmÀ`m gd©M joÌmV
d¡km{ZH$ àJVr gmYbr Amho.
OJmVrb àË oH$ ^mfm ~mobrH$Sy>Z Ë`m ^m{fH$ g_mOmVrb àË oH$mMm g§Xoeì`dhma nyU© Ho$bm OmVmo.
1. ^mfm, g_mO, g§ñH¥$Vr `mVrb nañnag§~§Y :
^mfm, g_mO, g§ñH¥$Vr `mVrb nañnamZw~§Y VnmgVmZm "_mZd' hm KQ>H$ _Ü`dVu R>odyZ {dMma H$aUo
Amdí`H$ Amho. `mMo H$maU åhUOo CnamoŠV VrZhr KQ>H$ _mZd{Z{_©V, _mZdr OrdZgmnoj AmhoV. "~mobUo'
(dmUr) hr _mZdmbm {ZgJm©H$Sy>Z {_imbobr eŠVr Amho. Ë`mAmYmaoM _mZdmZo mfm KS>{dbr. H$ënZm m§Mr
A{^ì`ŠVr hr _yb yV àoaUm hmoVr. m XodmU KodmUrÀ`m à{H$«$ obmM "g§àofH$', "g§XoeZ' Ago åhUVmV. EHy$U
_mZdr OrdZmV mfoMo ì`pŠVËd àË oH$ joÌm_Ü o OmUdVo åhUyZ mfo{edm` ì`ŠVr Am{U ì`ŠVr{edm` mfm
{dMma g§ dV Zmhr. mfoÛmam _mUgo EH$_oH$m§er g§nH©$ gmYVmV. EH$_oH$m§Zm g_OyZ KoVmV, EH$_oH$m§er ZmVr,
g§~§Y, àñWm{nV H$aVmV. `m ^m{fH$ ì`ŠVr g§àofUmVyZM "g_mO' hr ì`dñWm ApñVËdmV Ambobr Amho.
_mZdr g_mO Am{U ^mfm `m§Mm g§~§Y AVyQ> Amho.
gd©gmYmaUnUo EH$mM g_mOm_Ü o ApñVËdmV AgUmè`m {d{dY m{fH$ énm§_mJo m¡Jmo{bH$, gm_m{OH$,
amOH$s`, gm§ñH¥${VH$ n[apñWVr H$maUr yV AgVo. Ë`m_wio mfoMm Am{U mfmì`dhmamMo Aä`mg m g§X^m©VM
H$amdm bmJVmo. mfmì`dhmam_Ü o eãXm§Zm àmßV hmoUmao AW© ho g_mOmH$Sy>Z {ZpíMV Pmbobo AgVmV. Ë`m_wio
Ë`m AWm©Mo AÝd`mW© ho Ë`m§Zm "AW©' àmßV H$ê$Z XoUmè`m g_mOmÀ`m g§X^m©VM H$amdo bmJVmV. {d{dY ñVam,
dJ©, Y_©, OmVr, àXoe, ZmoH$ar-ì`dgm`, d`, qbJ BË`mXt_wio g_mOmV {XgUmao oX ^mfo_Ü ohr nmhd`mg
{_iVmV. `m ^m{fH$ oXm§Mm Am{U AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZm_Ü o ^mfmä`mgmgmR>r J¥{hV YaboÀ`m ÜdZr, eãX,
dmŠ`, AW© m mfoÀ`m ñVam§Mm {dMmahr m Aä`mgnÕVr_Ü o Ho$bm OmVmo. Ë`m~amo~a YmVy, YmVybm bmJUmao
5123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
àË``, gd©Zm_, Zm_, {deofU, {H«$`mnXo AÝd o m§Mmhr {dMma gm_m{OH$ g§X^m©À`m AmYmamZoM Ho$bm OmVmo.
_mZdmMm ^mfmì`dhma ì`mnH$ Am{U g§X ©nmhþZ AgVmo. EImÚm g_mOmÀ`m ^mfmì`dhmamMo {ZarjU
Ho$ë`mZ§Va Aä`mgH$m§À`m g_moa oUmao {ZîH$f©; Xþgè`m g_mOmÀ`m mfmì`dhmamer VwbZm H$ê$ nmhVm g§{X½Y
Am{U Anwao dmQ>VmV. H$maU àË oH$ g_mOmZwgma mfmdmnamMo g§Ho$V ~XbVmV. EH§$XarV _mZdr mfmì`dhmamMo
OodT>o Ë`mÀ`m ñdê$n AZw dmg oB©b, VodT>o `m Aä`mgnÕVrMo ñdê$n ì`mnH$ hmoV OmUma Amho. _mZdmÀ`m
ì`mnH$ ^mfmì`dhmamMo {ZamH$aU Ho$ë`mZ§Va ^mfoMr Ag§»` ê$no Am{U ZmZm{dY àH$maMo oX ApñVËdmV
Agë`mMo AmT>iVmV. Aem ^mfmì`dhmamMo ñdê$n VnmgUo AmìhmZmË_H$ Amho. Ago Agbo Var, `m
Aä`mgnÕVrMo gyÌ EH$M Amho Am{U Vo åhUOo ^mfobm Agbobm gm_m{OH$-gm§ñH¥${VH$ g§X © hmo .
EHy$UM ^mfm, g_mO, g§ñH¥$Vr `mVrb nañnag§~§Y ì`pŠVg AgyZ A{^ì`ŠVrÀ`m àoaUoVyZ g§XoeZ,
g§àofU `m XodmU-KodmUrÀ`m à{H«$ oVyZ _mZdr g§~§Y d gm_m{OH$ g§~§Y {dH${gV hmoVmV. åhUyZM ^mfm hr
_mZdr gm_m{OH$-gm§ñH¥${VH$ OrdZmMr AmoiI R>aVo.
· ^mfoVrb {d{dY ^oX :
"^m{fH$ g_mO' hr g§H$ënZm g_mO^mfm{dkmZmV gd©àW_ boZS>© ãby_{\$ëS> (Leonard Bloomfield)
`m§Zr Ë`m§À`m "b±½doO' (1933) `m J«§WmV _m§S>br Amho. ^mfobm Agboë`m gm_m{OH$ g§X^m©Mm emoY KoUo ho
g_mO^mfm{dkmZmMo C{Ôï> Amho. hm gm_m{OH$ g§X © nS>VmiyZ nmhÊ`mgm§ AmOw~mOybm AZoH$ CXmhaUo gmnS>Vm.
^maVr` g_mOmV qbJ, Y_©, OmVr Am{U CnOmVr, {d{dY OmVtMo na§namJV ì`dgm`, CÚmoJ, g_mOmVrb
g_OwVr, ZmJarH$aUmZ§Va CX`mbm Ambobo Am{W©H$ ñVa `m Am{W©H$ ñVamZwgma ApñVËdmV Ambobo Zdo dJ©,
loð>-H${Zð>ËdmÀ`m nma§nm[aH$ Am{U AmYw{ZH$ H$ënZm Ago ~hþñVar` mfm oX nmhmd`mg {_iVmV. mfmdmnamVhr
`m oXm§Mo àË`jmàË`j à{Vq~~ nS>bobo {XgVo. ì`ŠVrbm gm_m{OH$aUmÀ`m (sociolization) à{H«$ oVyZ
^mfm àmßV hmoVmZm Ë`m g_mOmÀ`m gd© g§X^m©g{hV àmßV hmoVo. Ë`m_wio àË oH$mÀ`m ^mfmdmnamda g_mO
A§VJ©V oXm§Mo n[aUm_ OmUdVmV.
· ê$T>r, na§nam, lÕm-g_OwVr :
_mZdr g_mO Am{U ^mfm `m§Mm g§~§Y Amho. n¥Ïdrdarb àË oH$ ì`ŠVr hm Hw$R>ë`mVar g_mOmMm KQ>H$
AgVmo. Am{U àË oH$ g_mOmMr mfm qH$dm ~mobr àË oH$ g_mOmMr mfm Ë`m g_mOmer g§~§YrV ê$T>r, na§nam,
g_OyVr, g§ñH¥$Vr, ì`dgm` BË`Xm Jmoï>r_wio g_¥Õ ~Zbobr A gVo. ^mfmä`mgH$mbm ^mfoMo ho gd© g§X ©
~mOybm gmê$Z mfoMm {dMma H$aVm Vo Zmhr. àË oH$ g_mOm_Ü o AmT>iyZ oUmao ho g§X © Ë`m Ë`m g_mOmÀ`m
^mfo_Ü o Imobda ê$Obobo d ^mfofr EH$ê$n Pmbobo AgVmV.
_amR>r ^mfoV ê$T>r Pmbobo damVr_mJyZ KmoS>o, bJrZKmB©, gmdimJm|Yim, ^Q>H$^dmZr `mgmaIo eãX
nmhVm ho g§X © bjmV oVmV. lÕm g_OyVrVyZ àË oH$ g_mOmMo ^mfmdmnamMo H$mhr g§Ho$V R>abobo AgVmV.
CYmhaUmW© Hw§$Hy$ nwgbo, ~m§JS>çm \w$Q>ë`m `m dmŠ`à`moJm§Mm Aey gyMH$ AW© Agë`m_wio hr dmŠ o Hw§$Hy$
6123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
dmT>bo, ~m§JS>çm dmT>ë`m Aer CÀMmabr OmVmV. VgoM KamVyZ OmVmZm "OmVmo' Z åhUVm " oVmo' åhUOo qH$dm
g§Ü`mH$mir OodUmÀ`mdoir "_rR>' Z _mJVm "gmIa' Xo åhUÊ`mMr àWm Amho. Aer H$mhr CXmhaUo g_mOOrdZ,
amhUr_mZ, g_mOmÀ`m ~XbË`m _yë`H$ënZm `m_wio ^mfm ~XbV amhVo. na§Vw ê$T>r, na§nam, lÕm `m àË oH$
g_mOm_Ü o Imobda ê$Vboë`m AgVmV. n`m© mZo ~XbË`m mfodahr Ë`mMm N>mn {XgVoM. Ë`_mio g_mO^mfm{dkmZ
hr Aä`mgnÕVr A{YH$m{YH$ gd©g_mdoeH$ Am{U ~hþjoÌr` ì`mnbobr {XgVo.
`m ^m{fH$ à^mdmMm {dMma AX²>mn {dñVmamZo Ambobm Amho. hm {dMma Ho$ë`mIoarO ^mfoMo {díbofU
H$aVm `oUma Zmhr. VgoM ì`ŠVrÀ`m ^m{fH$Voda {d{eï> à^md AgVmo. CÔ_ZJar_Ü`o H$m_ H$aUmè`m
H$m_Jmam§À`m ^mfoda "CÚmoOJVmMm' à^md OmUdVmo. IoimSy>§À`m ^mfoda "nrimMm', _§XramV nyOm-AMm©
H$aUmè`m nwOmè`mÀ`m ^mfoda "Ym{_©H$VoMm', S>m°ŠQ>aÀ`m ^mfoda "d¡ÚH$s` joÌmMm' à^md {XgVmo. B§J«O
^maVmV Amë`mnmgyZ oWrb mfm§da nS>bobm B§J«OrMm à^md hm ~XbË`m gm§ñH¥${VH$ n`m©daUmMm mJ Amho.
· nm¡a{UH$VoMm g§X^© :
g_mOmbm, àXoembm {d{eï> Aer gm§ñH¥${VH$ na§nam AgVo. Ë`mVyZ Ë`m g_mOmMm ^mfobmhr gm§ñH¥${VH$
nmíd© y_r Am{U nm¡am{UH$VoMo g§X © bm^VmV. ^maVr` ^mfmÀ`m g§X^m©V ho {deofËdmZo OmUdVo. ^maVr`
g§ñH¥$Vr àmMrZ Amho. ^maVr` qhXÿ g_mOm_Ü o am_m`U, _hm^maV `m Amf©_hmH$mì`m§~amo~a oX, Cn{ZfXo,
^JdX²JrVm Aem J«§Wm§Zm {deof _hÎd Amho. Ë`m_wio gd©Ì ^maVr` ^mfm§_Ü o `m _mH$mì`m§er g§~§{YV g§X ©
à{Vq~~rV Pmbobo AmhoV. CXmhaUmgmR>r _amR>r ^mfoVrb ^mdoà`moJ nmhVm oVrb. H$irMm ZmaX, Hw$~oa,
H§$g_m_m, eHw$Zr_m_m, Hw§$^H$U©, H$U©, H¥$îUH¥$Ë`, H¡$H$`r, {MÌJwßV, O_X½Zr, {hqS>~m, ZmaX_wZr nyVZm_mderMo
ào_, ^rî_à{Vkm, {díd{_Ìr, n{dÌm, dmë`mMm dmpë_H$s EH$bì` BË`mXr ì`pŠVaoIm `m _hmH$mì`m§_Yrb
AmhoV. X¡Z§{XZ ì`dhmam_Ü o ì`ŠVrÀ`m dV©ZmMr JwU Xmofm§Mr VwbZm ZH$iV `m ì`pŠVaoIm§er dmnabr OmVo.
^mD$ Agmdm bú_UmgmaIm, am_bú_UmMr OmoS>r, H$Um©gmaIm XmZeya, H¥$îUH$mañWmZr, g{Vgm{dÌr Ago
Ag§»` ^mfmà`moJ `m g§X^m©Zo ^mfo_Ü o àM{bV Pmbobo AmhoV. ^maVr` amOH$maUm§_Ü o ZoVo, nwT>mar, Am{U
amOH$s` {díboH$-nÌH$ma Ë`m§À`mH$Sy>Z "Hw$éjoÌ' hm eãX Zoh_r dmnabm OmVmo. `mMo H$maUhr _hm^maVr`
wÕmMr à{gÕr "aU y_r' Amho. A{bH$S>o m Hw$éjoÌmÀ`m {R>H$mUr ImoXÊ`mV Amboë`m Hw$nZ{bHo$_Ü o "{àÝg'
ZmdmMm bhmZ _wbJm IoiVm-IoiVm nS>bm. eWuÀ`m à`ËZmZ§Va {àgbm ~mhoa H$mT>Ê`mV e Ambo. Ë`m_wio
AZoH$ dV©_mZnÌm§_YyZ "{àÝgZo Hw$éjoÌ qOH$bo' Ago d¥Îm à{gÕ Pmbo. Ë`mbm ~mhoa H$mT>VmZm àeegZmMr
" wÕnmVirdarb Ymdni, VgoM "{àÝg' Am{U "Hw$éjoÌ' `m XmoZ eãXm§er "qOH$Uo' `m eãXmMm OmoS>bm
Jobobm g§X © `mVyZ darb dmŠ` dV©_mZnÌm_Ü o N>mnbo Jobo. ^mfm H$er AmH$mambm oVo `mMo ho EH$ CÎm_
CXmhaU Amho.
· Eo{Vhm{gH$ g§X^© :
nm¡am{UH$ g§X^m©~amo~aM g_mOmMr Eo{Vhm{gH$ nmíd© y_r XoIrb ^mfoÀ`m Aä`mgmgmR>r {dMmaVm ¿`mdr
bmJob. àË oH$ g_mOmbm B{Vhmg Amho. hm B{Vhmg g_mOmÀ`m dV©_mZmda n[aUm_ KS>dyZ AmUV AgVmo.
7123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
_amR>r g_mOmÀ`m dV©_mZmda n[aUm_ KS>dyZ AmUV AgVmo. _amR>r g_mOmÀ`m g§X^m©V {edam`m§Mo ñdamÁ`,
{edH$mi, noedoH$mi IynM _hÎdmMm Amho. {edm` oWrb B§J«Om§Mo amÁ` hm XoIrb Eo{Vhm{gH$ g§X ©
^mfm{dMmamV _hÎdmMm Amho. JS> amßnbm, P|S>m AmQ>Ho$nma amodbm, {H$ëbo qIS> bT>{dbr, J{V_H$mdm, Vmo\$
S>mJbr, "Y' Mm "_m' Ho$bm. nmR>r_mJyZ dma Ho$bm. Vbdmar å`Zm Ho$br, gwbVmZr g§H$Q>, ½`mZ~mMr ,
~mOramdMm ZmVy, `mXdr nm{ZnV Pmbo, {dídmg Jobm. nm{ZnVmV, hþOao{Jar, nJS>r CVadUo Aer AZoH$
àM{bV m{fH$ éno hr mfoMm Eo{Vhm{gH$ g§X © VnmgyZ Ü`mZmVmd ¿`mdr bmJVmV. _amR>r mfoV pñWa Pmbobo
B§J«Or, qhXr, \$mgr eãX g_OyZ oÊ`mgm§ hr Eo{Vhm{gH$ nmíd© y_r _hÎdmMr R>aVo.
^maV hm ~hþ m{fH$ Xoe Amho. oWrb gm§ñH¥${VH$-^m¡Jmo{bH$ {d{dYVm, Eo{Vhm{gH$ nmíd© y_r, Z¡g{J©H$
g§nÞVm, àmMrZ na§nam, {d{dY Y_©, OmVr, {d{dY Jd© `m_wio ^mfm oX {Z_m©U Pmbo AmhoV. n`m© mZo AZoH$
~mobrMr {Z{_©Vr Pmbobr Amho. Ë`m_wio g_mO^mfmd¡km{ZH$ Aä`mgmgmR>r hr {d{dYVm A{YH$ nmofH$ R>ê$
eH$Vo.
`m gd© Jmoï>r ~amo~aM ^mfmä`mgmgmR>r g_mO {dkmZm_Ü o AZoH$ `m g§H$ënZm, {gÕm§Vm§À`m AmYmao
g§X^m©V _hÎdmMo {ZîH$f© hmVr oVmV. g_mO^mfmä`mgnÕVr_Ü o m{fH$ gmnojVmdmX, g§doXdhZmË_H$ j_Vm,
^m{fH$ ^m§S>ma, bKwjoÌ, ^m{fH$ g_mO, ^mfmg§nH©$, ^mfmì`dhma, ^mfm{hËd, ~hþ m{fH$Vm, ^mfm{_lU,
^mfmn[adV©Z, ^mfm{Z{_©Vr, ^m{fH$ qbJ oX, ^mfmOZÎd, ^mfmàXÿfU, ^mfm~Xb, ^mfmX§S>H$, ^mfmbKwÎd
Aem H$mhr g§H$ënZm§Mr _m§S>Ur H$aÊ`mV Ambobr Amho. `mn¡H$s H$mhr g§H$ënZm§Mr AmnU AmoiI H$ê$Z
KoD$`m.
1.3.3 ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr :
g§ñH¥$VrMm g§~§Y _mZdr OrdZmer d g_mO OrdZmer Amho. OrdZ J{V_mZ Amho. {dH$gZerb Amho.
Ë`mMà_mUo g§ñH¥$Vr hr J{V_mZ d {dH$gZerb Amho. g§ñH¥$VrMr J{V_mZVm Am{U {dH$gZerbVm ^m¡{VH$
OrdZmÀ`m KQ>H$mda Adb§~yZ AgVo. OwÝ`mMm èhmg Am{U Zì`mMm CX² d. OyÝ`mVyZM Zì`mMr {ZînÎmr AWdm
g§nyU©nUo ZdonU ho g§ñH¥$VrV KSy> eH$Vo. BamdVr H$d} åhUVmV, ""g§ñH$manyU© d g§ñH$ma_` OrdZ OJÊ`mMr
Xoe H$mb {d{eï> arV åhUOoM g§ñH¥$Vr'' Va ES>dS>© Q>m`ba `m§À`m _Vo, ""g_mOmMm gXñ` `m ZmË`mZo
g_mOmV amhÿZ hñVJV Ho$bobo kmZ, {dkmZ, H$bm, dmL²>_` Am[a Ë`mÀ`m Omoamda n[apñWVrer g_m`moOZ H$ê$Z
{_idbobo H$m¡eë o, g_Vm VgoM {Z{V_Îmm, H$m`Xm, ê$T>r m§Zm AZwgê$Z Ho$bo OmUmao dV©Z mMm g§M åhUOo
g§ñH¥$Vr hmo .'' g§ñH¥$Vr ho _mZdmMo d¡{eï>ç Amho. ney-njr, àmÊ`m§Zm g§ñH¥$Vr ZgVo. Ë`m§Mo OrdZ EH$mM
MmH$moarV Mmbbobo {XgVo. `mCbQ> _mZdmMo OrdZ J{V_mZ Amho. _mZd g_mOmV amhÿZ ~Xb KS>dyZ AmUy
eH$Vmo, CÞVr H$ê$ eH$Vmo. {ZV{Z`_ _yë` ê$Ody eH$Vmo. new-njr, àmUr ho H$ê$ eH$V Zmhr A{U åhUyZ
g§ñH¥$Vr ho _mZdmMo d¡{eï>ç Amho. g_mOmVyZ ^mfm CX`mg oV AgVmV. g§ñH¥$VrMo AnË` g_mO AgVmo.
åhUyZ g§ñH¥$Vr Am{U mfm mMm OdiMm g§~§Y Amho. mfm ho wÕ _mZdmMo d¡{eï>ç Amho. mfoVyZ g§ñH¥$VrMr
AmoiI nQ>dUo gmono OmVo. g§ñH¥$Vr ^mfobm KS>dV AgVo. g§ñH¥$VrMo AnË` Agë`m_wio Á`m doJdoJiçm
8123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
CÔoemZwgma g§ñH¥$Vr ~XbVo Ver ^mfmgwÕm ~XbV OmVo. eoVr, newnmbZ, ñWmnË`, YmVyH$m_, §Ì{Z{_©Vr,
dómoËnmXZ, AW©CËnmXZ m Jmoï>r m¡{VH$ g§ñH¥$VrV A{^àoV AgVmV. Va Y_©, ZrVr, H$m`Xm, {dÚm, b{H$Z,
dmL²>_`, gä`Vm, {eï>mMma m§Mm g_mdoe AÜ`mpË_H$ g§ñH¥$VrV AgVmo. AÜ`mpË_H$ Am{U m¡{VH$ m XmoÝhr
g§ñH¥$VrZm ^mfm nwéZ CaVo. åhUyZ ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr `m§Mm OdiMm g§~§Y Amho. g§ñH¥$Vr åhUOo g§ñH$ma,
na§nam ho g§ñH$ma EH$m {nT>rH$Sy>Z g§ñH¥${VV hmoV AgVmV. AZoH$ H$maUm§Zr Vo g§ñH¥${VV hmoV AgVmV. na§Vw mfm
ho g§ñH¥$Vr, g§ñH$ma, g§H«$_Um_Ü o _hÎdmMr y{_H$m ~OmdVmV. g§ñH$maerb _Zmbm ~ZdÊ`mgmR>r ^mfm
Cn`moJr nS>Vo. emim, _hm{dÚmb`, AmB© dS>rb, Ka, H$m¡Qw>§{~H$ dmVmdaU `mVyZ oUmè`m {nda gmVË`mZo
g§ñH$ma Ho$bo OmVmV. `m g§ñH$mamMo à^mdr _mÜ`_ ^mfm AgVo. ImUo, nUo, ~mobUo, nmoemI H$aUo, lÕm,
g_¥Õr B. AZoH$ Jmoï>rVyZ g§ñH¥$Vr ì`ŠV hmoV AgVo Vr ì`ŠV hmoVmZm mfoMm OmñV à_mUmV dmna hmoVmo. mfm
g§ñH¥$Vrbm ì`ŠV H$aVo. åhUOoM ^mfmgwÕm g§ñH¥$VrMm EH$ AÝdW©H$ KQ>H$ Amho. AmÜ`mpË_H$ g§ñH¥$Vr_Ü o
gm{hË` oVo, b{bV dmL²>_` oVo. b{bV dmL²>_` gm{hË` ì`ŠV H$aÊ`mMo H$m_ ^mfm H$aV AgVo.
· ^mfm g§ñH¥$Vr OVZ, g§dY©Z Am{U g§H«$_U :
^mfm hr g§ñH¥$VrMr dmhH$ AgVo. m¡{VH$, AÜ`mpË_H$, g§ñH¥$Vrbm nwT>o ZoÊ`mMo H$m_ mfm H$aV AgVo.
Ë`m_wio ^mfm EH$ àH$mao g§ñH¥$VrMo OVZ H$aV AgVo. g_mO Am{U g§ñH¥$Vr ^mfobm KS>dÊ`mMo, AmH$ma
XoÊu`mMo H$m_ H$aV AgVmV. Am{U ^mfm hr g§ñH¥$Vrbm ì`mnH$ H$aÊ`mMo H$m_ H$aV AgVo. {deofV: àË oH$
EH$m g_mOmMr doJir g_mO d¡{eï>ço AgVmV. Ë`m doJiçm d¡{eï>çmZwgma Ë`m§Mr g§ñH¥$Vr KS>V AgVo.
Ë`mZwgma mfm hr ~XbVo. CXm. àË oH$ g_mOmbm nyd© g_mO AgVmo. H$mhr nma§nm[aH$ dmagm AgVmo. A{bH$S>o
e¡j{UH$, d¡Mm[aH$ joÌmV bmJUmao emoY Zì`m joÌmMm {dH$mg hmoV AgVmo. Ë`mVM g_mOmbm àma§ H$mir
g_mO H¥$fràYmZ hmoVm `mMohr ^mZ R>odmdo bmJVo. g§ñH¥$Vr_Ü o `m Hw$R>ë`m Jmoï>rMr ^a nS>V AgVo Ë`mMohr
^mZ R>odmdo bmJVo. àmXo{eH$VoMo ^mZ R>odmdo bmJVo.
1.3.4 ^m{fH$ gmnojVmdmX Am{U Ý`y`{gÕm§V (g{na - dmo\©$)
^mfm hr gVV àdmh Amho. åhUyZM mfm ho dmñVd Amho. mfm ~Xbbr H$s dmñVd ~XbVo; Aem YmaUm
AgUmam Am{U "g{na ~mo\©$ hm`nmo{W{gg' åhUyZ n[a{MV Agbobm "^m{fH$ gmnojVmdmXmMm {gÕm§V g_mO^mfm
{dkmZm_Ü o à{gÕ Amho. ES>dS>© g{na, ~|O{JZ br dmo\©$ `m§À`m boßnZ-g§emoYZmVyZ {Z_m©U Pmbobm ^m{fH$
gmnojVmdmXmMm {gÕm§V mfm Am{U dmñVd m g§~§YrMm EH$ _hÎdnyU© {gÕm§V Amho. mfmnyd© Am{U mfm~mø
Ago H$moUVohr dmgVd ZgVo. ^mfoZwgma _mZdr AZw d ~XbV AgVmo. åhUOoM ^mfm ~Xbbr H$s dmñVd
~XbVo. g{naÀ`m `m {gÕm§Vm{df`r Amnbo _V Zm|X{dVmZm S>m°. {_btX _mboe åhUVmV, ""_mZdr Om{Udm,
^mdZm, AmMma-{dMma, ê$T>r na§nam, Ñ{ï>H$moU m§À`mda mfoMm Imobda n[aUm_ KS>V AgVmo. ho g{na-dmo\©$
`m§À`m {gÕm§VmMo gyÌ Amho.'' (AmYw{ZH$ mfm{dkmZ - {gÕm§V Am{U Cn`moOZ, bmoH$dmL²>_` J¥h, _w§~B©, n¥ð>
H«$_m§H$ 159)
EH$m {d_m H§$nZr_Ü o Ap½Zà{V~§Y {ZarjH$ åhUyZ H$m_ H$aUmè`m ~|O{_Z br dmo\©$ `mZo AmJr H$em
9123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
bmJVmV `mMm emoY KoUmè`m AZoH$ Ahdmbm§Mm Aä`mg Ho$bm. `m Ahdmbm§Mm Aä`mg H$aVmZm Ë`mZo
AmJrbmJÊ`mbm ^mfmhr H$maUr yV R>aVo. Agm {ZîH$f© H$mT>bm. Ë`mZo ñdV:À`m ì`mdgm{`H$ AZw dmVyZ
^mfoZo ì`ŠVrMm OJmH$S>o nmhÊ`mMm Ñ{ï>H$moU V`ma hmoVmo. Agm H$mT>bobm {ZîH$f© nyU©V: ñdrH$mabmhr Zgbm
Var Ë`mÀ`m `m ì`mdgm{`H$ AZw dm_wio ^mfmä`mgmbm _XV Pmbr. g_mOmÀ`m ^m{fH$ gd`tZr _mZdmMm
OrdZ{df`H$ Ñ{ï>H$moZ {Z §{ÌV hmoVmo. Ë`m_wio H$moUË`mhr g_mOmMr OS>U-KS>U Ë`m g_mOmÀ`m ^m{fH$
gd`rdê$Z bjmV oVo. _hmamï´>r` g_mOm_Ü o AZoH$ OmVr-O_mVrMo bmoH$ amhVmV. n¡H$s ~hþVm§ bmoH$m§Mr
_mV¥ mfm _amR>r Amho. Om{V_Ü o nwÝhm nmoQ>OmVr AmhoV. EH$m OmVrA§VJ©V {d{dY nmoQ>OmVr, bmoH$lÕm, na§nam,
[a{V[admO m ~m~VrV ñdV:Mm doJionUm OnVmZm {XgVmV. Ë`mMo kmZ m O_mVtÀ`m ~mobr mfodê$Z bjmV
oVo. H$maU g_mOmÀ`m OrdZgaUrÀ`m ^mfoda Imobda n[aUm_ Pmbobm AgVmo. _mZdr {dMma, g§H$ënZm,
AZw d m Jmoï>r _ybV: mfmgmnoj AgVmV qH$dm mfoZo {Z §{ÌV AgVmV. hm g{na-~mo\©$À`m {dMmamMm gma
Amho.
· Ý`yZ{gÕm§V :
g_mOì`dhmamMo _mÜ`_ "^mfm' Amho. mfm hr g_mOm_Ü o {dH${gV hmoV AgVmZm Ë`m Ë`m g_mOmÀ`m
g§X^m©VM {VMm {dH$mg hmoV AgVmo. àË oH$ g_mOm_Ü o AmT>iyZ oUmao ho ^m{fH$ g§X © Ë`m Ë`m g_mOmÀ`m
^mfo_Ü o Imobda ^Obobo d ^mfofr EH$Ord Ambobo {XgVmV. Ë`m_wio ì`ŠVrÀ`m OS>U-KS>Uo_Ü o AWdm
Ë`mÀ`m gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$ o_Úo mfoMm gh^mJ _hÎdnyU© R>aV AgVmo. g_mOm_Ü o àM{bV AgUmè`m
ê$T>r, na§nam, g§ñH¥$Vr, Mmbr-arVr B. gd© Jmoï>tMr _m{hVr hr _m¡{IH$ qH$dm A{bIrV ñdê$nmV AmT>iVo.
EH§$XarV `m gd© Jmoï>r EH$m {nH$Sy>Z Xþgè`m nT>r_Ü o g§ñH¥${VV Amboë`m AmnUmg {XgVmV. `m gd© Jmoï>r
àË oH$ ì`ŠVr ^mfoÀ`m _mÜ`_mVyZ {eH$V AgVmo.
EH§$XarV ^m¡Jmo{H$b d¡{eï>çmZwgma ^maV XoemMm {dMma Ho$bm Va Vmo {d{dY d¡{eï>çm§gh {d{dY Y_©,
OmVr, dJ© KQ>H$mZwgma {d^mJbobm Amho. àË oH$ dJm©Mr mfm g_mOmA§VJ©V ApñVËdmV Agboëu`m m AZoH$
{ZYm©aH$ KQ>H$m§Zwgma AmH$ma KoVbobr {XgVo. gÜ`m g_mOm_Ü o ApñVËdmV Agbobr CÀM, _Ü`_, Am{U
H${Zð> dJ© Aer ì`dñWm g_mOmÀ`m Am{W©H$ à^mdmVyZM V`ma Pmbobr Amho. g_mO{dkmZmÀ`m __©Ñï>rVyZ
^m{fH$ OS>UKS>UrMo ñdany VnmgUmam ^mfmä`mgH$ ~«°{Pb ~Z©ñQ>rZ `mZo g_mOrH$aUmÀ`m à{H«$ oer ^mfoMm
Agbobm AZw~§Y VnmgÊ`mgmR>r H$mhr à`moJ Ho$bo. m g§X^m©V S>m°. a_oe dIoS>o m§Zr Amnë`m "g_mO^mfm{dkmZ
à_wI g§H$ënZm' `m nwñVH$mV {Xbobo nwT>rb CXmhaU dmMm.
""g_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$ oer ^mfoMm Agbobm hm AZw~§Y ñnï> hmoÊ`mgmR>r ~Z©ñQ>rZZo _wbm§À`m
^mfmH$moemg§~§Yr Ho$boë`m à`moJmË_H$ AÚ`ZmMo CXmhaU bjmV KoÊ`mOmoJo Amho. Ë`mZo nmM dfm©À`m _Ü`_
d H${Zð> dJm©À`m _wbm§Zm H$mhr {MÌo nhm`bm {Xbr d Ë`m§Mo dU©Z H$am`bm gm§{JVbo. n¡H$s _Ü`_dJu` _wbm§Zr
gwñnï> d {dñV¥V dU©Z Ho$bo. CbQ> H${Zð> dJu`m§À`m _wbm§Zr AË §V H$_r eãXmV d T>mo~i ñdê$nmMo dU©Z
Ho$bo. n{hë`m JQ>mVrb (_Ü`_dUu`) _wbm§Zr Ho$bobr dU©Zo Vnerbdma hmoVr. Ë`m_wio {MÌmMm g§X © g_moa
10123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Z R>odVm {MÌmMr H$ënZm Ë`m dU©ZmVyZ C^r amhV hmoVr. Xþgè`m JQ>mÀ`m ~m~VrV _mÌ Vgo ZìhVo. mMo H$maU
_Ü`_dJu` _wbm§À`m gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$ oV ì`mnH$ ^m{fH$ g§Ho$VgaUrer (elaberated code)
n[aM` Pmbm hmoVm. àgma_mÜ`_o, àdmg B. _wio Ë`m§Mm ^m{fH$ H$moe {dñVmabm hmoVm. `mCbQ> H${Zð> dJu`
_wbmMm Ë`mÀ`m gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$ oV _`m©{XV ^m{fH$ g§Ho$VgaUrer (restricted code) n[aM`
Pmbm hmoVm. Ë`mMm n[aUm_ Ë`mÀ`m AmH$bZmda Am{U n`m© mZo A{^ì`ŠVrdahr Pmbm. ì`mnH$ / {dñVm[aV
^m{fH$ à`moJ ì`dñWm hr Am¡nMm[aH$ g§X^m©V, kmZà{H«$ oV, d¥ÎmnÌm{X, OZg§nH©$ _mÜ`_m§Vrb Cn`moOZm_wio
A{YH$ gyú_Va hmoV AgVo. ^mfm§VJ©V aMZmd¡{eï>ço, e¡br d¡{eï>ço, nm[a^m{fH$ g§H$ënZm `m_wio {dñVm[aV
^m{fH$ à`moJ ì`dñWoV dmT>Umè`m _wbm§À`m ~m¡[ÕH$ {dH$mgmV ^mfoMm gh^mJ \$ma _moR>m AgVmo. `mCbQ>
_`m©{XV ^m{fH$ à`moJì`dñWm hr AZm¡nMm[aH$, KaJwVr dm g_dñ`H$m§À`m g§kmnZ ì`dhmanwaVrM _`m©{XV
Agë`m_wio Aem à`moJì`dñWoV dmT>Umè`m _wbm§À`m gm_m{OH$sH$aUmV Ý yZËd amhÿZ OmVo. hm {dMma
Ý yZ{gÕm§V (Deficit Hypothesis) åhUyZ à{gÕ Amho. (S>m°. a_oe daIoS>o, g_mO^mfm-{dkmZ : à_wI
g§H$ënZm, eãXmb` àH$meZ, n¥ð> H«$_m§H$ 34)
1.3.5 OmJ{VH$sH$aUmZo {Z_m©U Ho$bobr ^m{fH$ AmìhmZo :
OmJ{VH$sH$aUm_wio g§kmnZmgmR>r ^mfoMr Amdí`H$Vm AgVo. OmJ{VH$sH$aUmÀ`m à{H«$ o_Ü o n¥Ïdr hoM
OUy EH$ IoS> Pmbobo Amho. åhUyZ Ë`mg ½bmo~b pìhboO Aer g§H$ënZmhr hiD$hiy ê$T> hmoV Amho. Aem
n[apñWVrV gmh{OH$M AZoH$ Jmoï>tgmR>r Am{U Ë`mVhr {deofV: ì`mnmamgmR>r EH$_oH$m§da Adb§~yZ ahmdo
bmJVo. na§Vw øm gJiçmH$S>o ^mfm hr EH$ AS>MU R>ê$ eH$Vo. ì`mnma C{Ô_mgmR>r OmJ{VH$ ñVamda EH$
gm_mB©H$ mfm V`ma H$aÊ`mV Ambr Amho. {Vbm "{b½dmàamH$m' Ago åhUVmV. åhUOoM mfoÀ`m Ñ{ï>H$moZmVyZ
Hw$R>brhr AS>MU OmJ{VH$ ñVamda oD$ Z o Aer Anojm Amho.
OmJ{VH$sH$aUm_Ü o ì`mnma, ê$T>r, Ë`mM ~amo~a H$bm, gm{hË`, {d{dY joÌmVrb V§ÌkmZ `m§Mmhr
g_mdoe Amho. Ë`m_wio ì`mnma C{X_mgmR>r R>am{dH$ mfm Pmbr Var {d{dY joÌmVrb kmZ, V§ÌkmZ ho OmñVrV
OmñV B§J«OrVM Amho. VgoM {dkmZ, VÎdkmZ ho B§J«Or ^mfo~amo~aM OnmZr Am{U {MZr Va H$mhr BVa H$mhr
^mfm§_Ü o Amho. Ë`mMm n[aUm_ Agm hmoVmo H$s, kmZ XoÊ`mKoÊ`m_Ü o AS>MUr {Z_m©U hmoVmV Am{U Vo kmZ
Á`m mfo_Ü o Amho Ë`m mfoMm {dñVma, {dH$mg PnmQ>çmZo hmoVmo. Ë`mMm n[aUm_ åhUyZ g_mO hm Ë`m mfoMr
Amg YaVmo. Ë`m mfoH$S>o AmH$f©bm OmVmo Am{U n`m© mZo Amnë`m mfoH$S>o Xþb©j hmoVo. Am{U Ë`m_wio Ë`mË`m
^mfog_moa ^m{fH$ AmìhmZ {Z_m©U hmoVo. ~è`mMXm `m AmìhmZm_Ü o AmË §{VH$ AmXZmMr AdñWm AgVo.
A˧{VH$ AmXZm_wio AmnÎmr ^mfm ì`mnH$ hmoV Agbr Var {VÀ`m _yi ê$nmH$S>o Xþb©j hmoVo. CXm. _amR>rÀ`m
g§X^m©VM ~Km`Mo Jobmo Va 16 ì`m eVH$m_Ü o _wKa, Aa~r, nmoVw©JrO, CM `m ^mfm§À`m AmH«$_Um_wio
_amR>r_Ü o BVa mfoVrb eãX Ambo Am{U _yiMo eãX _mJo nS>bo. B§J«Or H$mbI§S>m_Ü o AmnUmg VoM ~Km`bm
{_iVo. AË §{VH$ AmXmZmMr AdñWm ~Kmd`mg oVo Am{U AmOhr amoOÀ`m ì`dhmamda AmnU ^anya B§J«Or
eãXm§Mm dmna H$aV AgVmo.
11123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
AË §{VH$ AmXZmMr Amdí`H$Vm ho ^m{fH$ AmìhmZ pñdH$maë`mZ§Va nwT>Mo AmìhmZ åhUOo ^mfo_Ü o
ì`mH$a{UH$ ~Xb hmoV AgVmV. _amR>r_Ü o g§ wŠV {H«$`mnX åhUOo qhXr ^mfoZo {Xbobr oQ> R>aVo. _amR>r_Ü o
{H«$`mnX ho eãXmÀ`m eodQ>r oVo d dmŠ` g§nVo. na§Vw Amnë`mbm gÜ`mMo ê$n ~è`mMXm Ago {XgVo H$s,
dmŠ`mV g§ wŠV {H«$`mnX Ambobo Amho. ""_¢ Am yhm hÿ±'' Mo ""_r oV Amho'' Ago H$ê$Z hr mfm nQ>H$Vo. H$maU
{VMm dmna hmoV AgVmo. na§Vw OmJ{VH$sH$aUm_wio g§ñH¥$Vr, na§nam, g_mO AZoH$ joÌm§_Ü o ~Xb KS>dyZ AmUV
AgVmo. Ë`m_wio g§ñH¥$Vr, g_mO, na§nam {Ii{Iiçm Pmboë`m ~Xbë`m H$s Vr ^mfm Zï> hmoÊ`mMm YmoH$m
AgVmo Am{U OmJ{VH$sH$aUm_wio Xþgè`m ^mfoMo AmH«$_U _wi ^mfoda hmoV AgVo. Ë`m_wio hr ^mfm {Q>H$dUo
ho AmìhmZ Amho.
OmJ{VH$sH$aUmÀ`m à{H«$ o~amo~aM g_mZ ì`ŠVr mfm m§À`mVrb nañnag§~§Y hr Z{dZ diUo ZdrZ éno
KoD$ bmJbo Amho. EH$sH$S>o B§J«OrgmaIr mfm gm_«mÁ`dmXr B{Vhmg VgoM {dkmZ, V§ÌkmZ, CÚmoJ, Am§Vaamï´>r`
ì`dhma `m_wio OmJ{VH$ g§nH©$ ^mfm åhUyZ doJmZo dmhV Amho Va XþgarH$S>o eoH$S>mo ^mfm Zm_eof hmoÊ`mÀ`m
_mJm©da AmhoV. ~XbË`m Am{W©H$ YmoaUm_wio d OrdZ g§Kfm©_wio g_mOmÀ`m mfm {ZdS>rda d mfm d¥Îmrdahr
n[aUm_ hmoVmZm {XgV Amho. gm§ñH¥${VH$ g§X^m©nojm Am{W©H$ g§X © g_mOmÀ`m ^m{fH$ dV©ZmV {ZUm© H$ R>aV
Amho.
OJ Odi oV Amho. Ver m{fH$ àíZm§Mr Vrd«Vm Am{U Jw§VmJw§Vhr dmT>br Amho. H$maU mfm hr Ho$di
g§àofUmMo ~hþVoH$ àJVrMo gmYZ ZgyZ Ë`m n{bH$S>ohr {Zå_m EH$ gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$ y{_H$m AgVo. mfm
hr Ë`m g_mOmMr _w»` AmoiI AgVo. mfobm hOmamo dfm©Mr na§nam AgVo Am{U mfm g§àofUmÀ`m H$m`m©~amo~a
g_mOmMr gm§ñH¥${VH$ OS>UKS>U H$aUmar EH$ ì`dñWm AgVo. Am{U Ë`mH$S>o OmJ{VH$sH$aUmÀ`m à{H«$ o_wio
OJmVrb àË oH$ mfm O_br nm{hOo, OJdbr nm{hOo. mgmR>r AmJ«h Yabm OmVmo. OJmV AmO AgUmao m{fH$
g§{MV Zï> hmoD$ {Xbo Va Vr _mZdr B{VhmgmMr AmOdaMr gdm©V _moR>r XþK©Q>Zm Agob. Agm Bemam S>oìhrS>
{H«$ñQ>b `m§Zr XoD$Z R>odbm Amho. Ë`m_wio OmJ{VH$sH$aUmÀ`m à{H«$ oV Or ^m{fH$ AmìhmZo {Z_m©U hmoVmV Vr
AmìhmZo nobÊ`mgmR>r ^mfm {Z`moOZ hmoUo _hÎdmMo Amho. ^mfm {Z`moOZm_Ü o ^mfm hr g_mO nmVirda H$go
H$m © H$aVo åhUOoM {VMm g_mO, ^mfm, {dkmZ `m Ñ{ï>H$moZmVyZ {dMma hmoUo Amdí`H$ Amho. `m XmoÝhr
Ñ{ï>H$moZmVyZ ^mfoMo {Z`moOZ Ho$ë`mg OmJ{VH$ ñVamda ^mfm {Q>H$dyZ R>odUo gmono hmoVo. g_mOmÀ`m ^m{fH$
dV©ZmV VgoM ^m{fH$ g§aMZoV ~Xb KS>dyZ AmUÊ`mgmR>r ^mfm {Z`moOZ _hÎdmMr y{_H$m nma nmS>Vo.
^m{fH$ {Z`moOZ Ho$ë`mg amï´>r`-Am§Vaamï>r` ñdê$nmMr ZdrZ gm_mB©H$ mfm dmnamV AmUVm oVo. VgoM
g_mO JQ>mÀ`m ^m{fH$ dV©Zmda ^m{fH$ g§aMZoda, g§Ho$V ì`dñWoda à^md Q>mH$Vm oVmo Am{U åhUyZ
OmJ{VH$sH$aUmZo {Z_m©U Ho$bobr m{fH$ AmìhmZo nobÊ`mgmR>r mfm {Z`moOZ hmoUo Amdí`H$ Amho. H$maU mfm
{Z`moOZ hr ^m{fH$ àíZ gmoS>dÊ`mgmR>r Ho$bobr H¥$Vr Amho.
^m{fH$ {Z`moOZ hr Ho$di m{fH$ à{H«$`m AgyZ Vr ì`mnH$ gm_m{OH$ à{H«$`m Amho. m{fH$ {Z`moOZm~amo~a
OmJ{VH$sH$aUmÀ`m à{H«$ o_Ü o ^mfm {Q>H$dÊ`mgmR>r Amnë`m ^mfoMm OmñVrV OmñV àMma-àgma H$amdm.
12123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
g§ñH¥$Vr d na§nam {Q>H$dÊ`mMm à`ËZ H$amdm. H$maU mfoÀ`m _wimer m XmoZ Jmoï>r _hÎdmMr y{_H$m ~OmdVmV
Am{U ^mfoÀ`m {d{dY dmna joÌmH$S>o, Cn`moOZ joÌmH$S>o bj Úmdo. ^mfoMo AÜ`mnZ, ^mfm§Va, {d{dY H$moe
{Z_m©U H$amdo. _m{hVr d V§ÌkmZ `m_Ü o Amnë`m ^mfoMm H$gm dmna H$aVm oB©b ho nhmdo Am{U g_mOmbm
^m{fH$ dV©Z åhUOo H$m` Am{U mfo~Ôb Ë`m§Mo ào_ OmJ¥V H$amdo. gm_m{OH$ EoŠ`mMr, gm_m{OH$VoMr Om{Ud
H$aUo, {bnr~Ôb, boIZ d nÕVr~Ôb gwYmaUm KS>dyZ AmUUo ho _hÎdmMo Amho. H$maU OJmVrb gw_mao 6000
^mfm§n¡H$s 5 Vo 10% ^mfm gwa{jV AgyZ 20% Vo 25% ^mfm§Mr pñWVr dmB©Q> Amho. 30% Vo 75% ^mfm
_aUmÀ`m pñWVrV AmhoV. Am{U åhUyZ kmZ, B{Vhmg Am{U g§ñH¥$Vr `m§Mo g§{MV Agbobr ^m{fH$ {d{dYVm
{Q>H$dm`Mr Agob Am{U AmYw{ZH$ na§nam§Mm Am{U àJV ì`dhmamgmR>r mfm g§ _ ~ZdÊ`mgmR>r BÀN>meŠVrMr
d à`ËZm§Mr JaO Amho d Ë`mgmR>r mfm {Z`moOZ H$aUo _hÎdmMo Am{U mfm dmnaÊ`mÀ`m Ñ{ï>H$moZmVyZ Am{U
g¡Õm§{VH$ Ñ{ï>H$moZmVyZ gj_ ~ZdÊ`mg ^m{fH$ AmìhmZ nobUo eŠ` Amho.
1.3.6 g_mO^mfm{dkmZmVrb {d{dY g§H$ënZm :
· ^m{fH$ ^§S>ma :
g_mO^mfm{dkmZmÀ`m B{VhmgmV "Om°Z JånP©' `mMo `moJXmZ _hÎdmMo Amho. Om°Z JånP© `m§Zr
g_mO^mfm{dkmZmV "^m{fH$ §S>ma' (Lingustic / verbal Reperious) hr _hÎdmMr g§H$ënZm _m§S>br.
JånP©À`m _Vo àË oH$ g_mOmMo ñdV§Ì Ago ^mfm^m§S>ma AgVo. ""{d{eï> XoemVrb bmoH$ nañna {d{Z_`mgmR>r
Á`m ^mfm/~mobtMm à`moJ H$aVmV Ë`m gdmªMm {_iyZ EH$ ^m{fH$ H$moe V`mahmoVmo. Ë`m Ë`m ^m{fH$ H$moemda
Ë`m joÌmVrb g_mO{deof, ì`dgm`-{deof Am{W©H$, gm_m{OH$ ñVa m§Mm à^md AgVmo. g_mO mfm mVrb
Am§Vag§~§YmMm Aä`mg H$aVmZm g_mOmMm ^m{fH$ H$moehr bjmV KoUo _hÎdmMo Amho.'' (a_oe dIoS>o,
g_mO^mfm{dkmZ : à_wI g§H$ënZm à.H«$. 83) hr JånP© `m§Zr H$ê$Z {Xbobr Om{Ud g_mO^mfm{dkmZ `m
AÜ``Z eeIobm g¡Õm§{VH$ ~¡R>H$ XoVo.
Zmo_ Mm°ñH$sZo Amnbm j_VoMm {gÕm§V _m§S>VmZm m{fH$ à`moJm_YyZ nyU©V: EH${OZMr A{U pñWa Aer
{Z`_mdñWm doJir H$mT>Vm oB©b Ago gm§{JVbo Amho. hr EH${OZgr pñWa Aer mfm dmnaUmam Agm EH$g§M
g_mO Vmo J¥{hV YaVmo. VWm{n g_mO ^mfmd¡km{ZH$m§Zm Mm°ÝgbrMo ho _V ñdrH$mamh© dmQ>V Zmhr. g_mOm_Ü o
^m{fH$ à`moJmVrb AmT>iUmar {d{dYVm nm{hbr Va g_mO mfmd¡km{ZH$m§Mo _V mo½` R>aVo. H$maU g_mOm_Ü o
^mfm AZoH${dY H$m ©H$arV AgVo. ^mfm dmnamg§~§Yr g_mOm_Ü o AZoH$ A{b{IV gm_m{OH$ g§Ho$V nmimdo
bmJVmV. Ë`m_wioM mfm dmnaÊ`mMr j_Vm gd©M m{fH$m§À`mda AmT>iVo. m j_Vobm g_mO^mfm {dkmZm_Ü o
"g§XoedhZmÎ_H$ j_Vm' (Communicative competance) `m ZmdmZo AmoiIbo OmVo.
Mm°ŠgH$s Am{U Ë`mÀ`m AJmoXaÀ`m ^mfmä`mgH$m§Zr J¥hrV Yabobr ^mfoMr EH$g§K Am{U pñWa
{Z`_ì`dñWm g_mOm_Úo g_m`moOZ H$aVmZm ì`ŠVr àg§J, g§X ©, H$mi, {df` n[apñWVr BË`mXr Jmoï>r Ü`mZmV
KoD$Z Amnbr ^mfm ~Xbmdr bmJVo. nyU©nUo ES>{OZgr, pñWa EH$gyÌr ^m{fH$ {Z`_ì`dñWm H$moUË`mhr
g_mOmÀ`m ^mfo_Ü o AmT>iV Zmhr. H$moUË`mhr g_mOmÀ`m ^mfoMo gyú_ {ZarjU Ho$bo Va doJdoJiçm n¡by-
13123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
AZoH$ nmViçm AgUmao "^m{fH$ ^m§S>ma' Ë`m g_mOmÀ`m ^mfo_Ü o Zm§XV Agë`mMo AmT>iyZ oB©b.
{d{eï> g_mOmVrb bmoH$ nañna {d{Z_`mgmR>r Á`m mfm-~mobrMm à`moJ H$aVmV Ë`m gdmªMm {_iyZ EH$
"^m{fH$ H$moe' V`ma hmoVmo. CXmhaUmW©, nwÊ`m-_w§~B© gma»`m _hmZJam_Ü o EH$M EH$ ^mfm ~mobUmao g_mO
AmT>iV ZmhrV. VoWrb g_mO X¡Z§{XZ JaOm ^mJ{dÊ`mgmR>r qH$dm BVa {d{dY H$maUm§gmR>r _amR>r, qhXr,
B§J«Or qH$dm `mnojm doJiçm gr_mdVu ^mfm§Mm dmna H$arV AgVmo. Ë`m_wio Aem {R>H$mUMm ^m{fH$ H$moe hm
`m gd© ^mfm§Mm {_iyZ ~ZVmo. `m H$moemda `m g_mOmVrb ì`dgm`, {ejU, lÕm, g_mO{deof, Am{W©H$-
gm_m{OH$ ñVa `m gd© Jmoï>tMm à^md AgVmo.
· bKwjoÌ :
bKwjoÌmMr g§H$ënZm gd©àW_ O_©Z Aä`mgH$ pñ_Q> Am{U eoa `m§Zr _m§S>br. g_mOmVrb ì`ŠVr
Amnë`m JaOm§gmR>r doJdoJiçm {R>H$mUr, doJdoJiçm H$maUm§gmR>r EH$Ì oV AgVmV. àË oH$ ì`ŠVrMo
nañnam§À`m ghH$m`m©_wio {Z_m©U Pmbobo gm_m{OH$ ZmË`mMo ñdê$nhr {Za{Zamio AgVo. `m gd© KQ>H$m§Mm
Ë`m§À`m m{fH$ ì`dhmamda n[aUm_ hmoV AgVmo. EImÚm _hm{dÚmb`m_Ü o {eH$Umam {dÚmWu, {H«$S>m§JUmda,
_hm{dÚmb`mVrb {_Ìm§_Ü o, Kar AmB©-dS>rbm§~amo~a, n[agamVrb {_Ìm§À`m_Ü o àmMm © qH$dm {ejH$m§À`m
gmo~V EH$M àH$maÀ`m ^mfm dmnaVmZm AmT>iV Zmhr. Vmo {dÚmWu àg§J, g§X^m©Zwgma Amnbr ^mfm ~XbVmo.
g§H$ënZm joÌ ~XbVo H$s ì`ŠVtMr mfm ~XbVo, H$maU àË oH$ ~Xbbobm g§X © åhUOo EH$ ñdV§Ì "bKwjoÌ'
AgVo.
Om°Z JOånP© `m§ZrM nwT>o bKwjoÌ (Domain) hr Xþgar g§H$ënZm _m§S>br Amho. (Domain) hr Xþgar
g§H$bnZm _m§S>br Amho. g§H$ënZm joÌmZwgma ^m{fH$ H$moemVrb H$moUVr eãXéno dmnam`Mr ho R>aV AgVo.
Ë`m_wio Ë`m Ë`m g§H$ënZm joÌmMm åhUyZ EH$ mfm{dYr AgVmo. Ë`mbmM bKwjoÌ (Domain) Ago åhUVmV.
d¡{eï>çmZwgma àË oH$ joÌmMr eãX{d{eï>Vm bjmV `mdr `mgmR>r bKwjoÌ hr g§H$ënZm `moOÝ`mV Ambr Amho.
EImÚm {d{eï> ì`dgm`mVrb qH$dm joÌmVrb bmoH$ nañna {dMma {d{Z_`mgmR>r Á`m ^mfm~mobtMm qH$dm
^m{fH$ m§S>mamMm à`moJ H$aVmV; Ë`m gdmªMm {_iyZ EH$ m{fH$ H$moe V`ma hmoVmo. CXmhaUmW© EImÚm Amamo½`
{d^mJm_Ü o qH$dm Amamo½`mer g§~§{YV joÌm_Ü o eara, amoJ, O§Vy, Amamo½`, S>m°ŠQ>a, Am¡fYo, Jmoiçm, Q>m°{ZH$,
gÞmB©Z Cnm`, BbmO, {ZXmZ, Zg©, R>mog, B§OoŠeZ, dm°S>©, CnMma, H$miOr, S´>oqgJ, _b_, noñQ>, Am°naoeZ
BË`mXr {H$VrVar ñdV§Ì eãXm§Mm à`moJ hmoV Agbobm nmhmd`mg {_iVmo. {d{eï> g_mOmÀ`m m{fH$ m§S>mamV
g§X^m©J{UH$ darb CXmhaUmà_mUo doJdoJio H$ßno V`ma hmoVmV. mfm dmnamÀ`m m joÌm§Zm "bKwjoÌ' (domain)
Ago åhUVmV.
bKwjoÌmMo ñdê$n ~mobUmè`mMm hoVy, {df`, ~mobUmao EH$_oH$m§er H$moUË`m ZmË`mZo ~m§Ybo Jobo AmhoV,
nañnam§Mo ~mobÊ`mMo {R>H$mU H$moUVo `mdê$Z R>aV AgVo. CXmhaUmW© ;
1) {ejU joÌ : Aä`mg, àdoe, dJ©, nXdr, {ejU, Aä`mgH«$_, g§emoYZ, g_rjm, {Q>H$m, {gÕm§V,
14123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
à{VnmXZ, _V, {dMma, dŠVì`, MMm©gÌ, n[ag§dmX, MMm©, n[afX, {Z~§Y, emoY{Z~§Y, {ZîH$f©, CXmhaU,
nwñVHo$, g§X © J«§W, H«${_H$ nwñVHo$, {Z`VH$m{bHo$, à`moJ, à`moJemim, {dÚmWu, {ejH$, ga, {Q>Ma, _°S>_,
àmMm ©, AÜ``Z, AÜ`mZ BË`mXr {H$VrVar eãXm§Mm à`moJ `m joÌm_Ü o nmhd`mg {_iVo.
2) Ý`m`mb` : OÁO, dH$sb, AnamYr, gmj, gmjrXma, nwamdm, nmobrg, emoY, JwÝhm, Amamon,
Amamonr, Ý`m`, H$m`Xm, gmjr, H$b_, {ejm, AnamY, dmXr, à{VdmXr, nwamdm, VhHy$~, H$moQ>©, Ý`m`{ZdmS>m
BË`mXr eãX `m joÌmV AmT>iVmV.
3) eoVr : na§naoZwgma eoVr_Ü o Ho$ë`m OmUmè`m {nH$m§Zm {deof H$ê$Z dmiboë`m {nH$m§À`m ...........
H$mhr A{haUr eãXm§Mm g_¥Õ {ZYr AmT>iVmo. ~mOar (ga_Q>), Jhÿ (Jìhmi), H$mnyg (niH$mR>r), Ádmar
(H$S>~m), ^mV (nbmi) BË`mXr eãX eoVrjoÌmer {ZJS>rV AmT>iVmV.
4) Y_© : ^maVr` g_mOì`dñWo_Ü o ê$T>r na§naoZwgma MmbV Ambobo "Y_©' `m eãXm{df`rMo eãXg§Jh
V`ma Pmbobo AmhoV. ñdJ©, ZaH$, _moj, nmn, nwÊ`, VníM`m©, Cnmg, qXS>r, dmar, H$sV©Z, àdMZ, ^OZ,
^ŠVr, VrW©, VrW©joÌ, VrWmªQ>Z, nmam`U B.
5) {H«$Ho$Q> : {H«$Ho$Q> hm Ioi ^maVmV gw_mao 200 dfm© nydunmgyZ Ioibm OmV Agë`mZo hm Ioi Á`m
XoemVyZ Ambm Ë`m B§½b§S> XoemVrb B§J«Or mfogh _amR>r mfo_Ü ohr m IoimMm ñdV§Ì eãXg§J«h V`ma Pmbobm
Amho. ~m°b (M|Sy>), ~°Q> ñQ>ån (`ï>r), aZ (Ymd), {gŠga (fQ>H$ma), \$moa (Mm¡H$ma), aZAmD$Q> (Ymd{MV),
{Q>_ (g§K), AmD$Q> (~mX), ßboAa (IoimSy>), ~°Q>_Z (\$b§XmO), ~m°ba (Jmob§XmO), ~m°qbJ (Jmob§XmOr),
~°Q>tJ (\$b§XmOr), Ymd\$bH$, {dHo$Q>, aZaoQ>, H°$M (Pob), ~moëS> ({Ì\$i), Xm§S>r, ñH$moa (Ymdm), {nM
(IoinÅ>r), {\$ëS>tJ (joÌajU), J«mD§$S> (_¡XmZ), Aånm`a (n§M), H$ßVmZ (H$U©Yma) BË`mXr eãX.
darb bKwjoÌmda VoWrb ì`mdgm{`H$-Am{W©H$-gm_m{OH$ joÌmZwgma Ë`m§À`mda à^md nS>bobm AgVmo.
`m bKwjoÌm_Ü o _amR>r, qhXr, B§J«Or mfoVrb eãXm§Mo {_lU {XgVo. VWmnr bKwjoÌm_Ü o Aem {d{dY mfm§Mm
g_mdoe OmJ{VH$sH$aUmgma»`m H$maUm_wio dmT>VmoM Amho. H$mhrdoim EH$M dñVy doJdoJiçm bKwjoÌm§_Ü o
doJdoJiçm ZmdmZo AmoiIbr OmVo qH$dm doJiçm AWm©Zo dmnabr OmVo. CXmhaUmW© : ñd §nmH$ KamVrb hiX,
Vm§Xÿi, OodU, Zmai `m dñVw XodKam_Ü o AZH«$_o §S>ma, AjVm `m ZmdmZo AmoiIë`m OmVmV.
1.4 g_mamon :
"^mfm' hr OrdZì`dhmamMo à^mdr _mÜ`_ Amho. m mfoMm dñVw{Zð> Aä`mg H$aUmè`m AÚ`Z emIobm
"^mfm{dkmZ' Ago åhUVmV. mVrb "{dkmZ' hr g§H$ënZm _hÎdmMr AgyZ gm_m{OH$ {dkmZmVrb __©Ñï>r mV
Amho. mfm{dkmZmV _w»`V: mfmì`dñWm åhUOo mfoÀ`m g§aMZoMm Aä`mg Am{U mfmì`dhma åhUOo àË`j
g_mOmVrb ^mfoMm dmnamMm Aä`mg `m nmViçm§darb Aä`mg Ho$bm OmVmo. H${X©Zm§-X-gmoñ ya `mZo àW_V:
hr X¡ñVar` g§emoYZ _m§S>Ur Ho$br. gmoñ yamoÎma H$mimV mfoÀ`m ì`dñWoMm Aä`mg _moR>çm à_mUmV Pmbm. _mÌ
g_mO^mfm{dkmZmÀ`m énmZo mfmì`dhmamMm gm_m{OH$ g§X^m©V Aä`mg H$aUmar emIm àW_ CX`mg Ambr.
15123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
åhUOoM AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZmVyZ g_mO^mfm{dkmZmMm CY` Pmbm. g_mO^mfm{dkmZ ho ^mfoMm Cn`mo{OV
A§JmZo Aä`mg H$aUmao _hÎdmMo joÌ åhUyZ AmoiIbo OmVo.
g_mO^mfm{dkmZmMr Aä`mgH$jm ì`mnH$ Amho. g_mOOrdZm_Ü o Ag§»` ^m{fH$ éno ApñVËdmV
AmhoV. {b{IV AWdm _m¡{IH$ ^mfmì`dhmamMo Z_wZo Jmoim H$ê$Z ^mfmì`dhmamVrb ì`ŠVr-ì`ŠVt_Yrb
g§~§Y, ì`ŠVr g_mO Am{U Ë`mMr g§ñH¥$Vr m nmíd© y_rda m{fH$ dmnamMr à_mUHo$ emoYbr OmVmV. EHy$UM
g_mO^mfm{dkmZm_Ü o g_mOmVrb {b{IV AWdm _m¡{IH$ mfmdmna, Ë`m mfoVyZ Am{dîH¥$V hmoUmam g_mO,
Ë`mMr g§ñH¥$Vr H$em nÕVrZo A{dîH¥$V hmoVo. VgoM g_mOmMr Am{W©H$, e¡j{UH$, Eo{Vhm{gH$, amOH$s` Am{U
gm§ñH¥${VH$ n[apñWVr H$maUr yV AgVo m {dMmamn ªV {VMo ñdê$n Vnmgbo OmVo. mfobm Agbobo gm_m{OH$,
gm§ñH¥${VH$ g§X ©, ^mfoMm Am{U g_mOmMm ghg§~§Y, ^mfobm bm^bobo g§X © Am{U EHy$U ^m{fH$ ì`dhmamMo
g_mO^mfm{dkmZmVrb g§H$ënZm§À`m AmYmao {díbofU Ho$ë`mZ§Va ^mfoMo Zo_Ho$ {díbofU H$aVm oVo.
^maVmgma»`m ~hþ m{fH$ XoemVrb AZoH$ àíZ ^mfm§er {ZJS>rV Agë`mZo ^m{fH$ d¡{dÜ` _moR>çm
à_mUmV AmT>iVo. àË oH$ OmVrMr, àXoemMr, g_mOmMr mfm doJdoJir Amho. AemV d¡{dÜ`nyU© m{fH$ àíZ
{Z_m©a hmoV AgVmV. Ë`m§Mo {ZdmaU H$aÊ`mMo H$m © g_mO^mfm{dkmZ `m AÜ``Z emIoVyZ H$aUo eŠ` Amho.
VgoM g_mO OrdZmVrb gm§ñH¥${VH$-gm_m{OH$ g§X ©, ^mfoMm Am{U g_mOmMm ghg§~§Y, amOH$s`, Am{W©H$
nmVirdarb pñWË §Vao m gd© ~m~rda Aä`mg H$ê$Z Ë`m g§X^m©V Am{U EHy$U m{fH$ ì`dhmamMo g_mO^mfm
{dkmZmVrb g§H$ënZm§À`m AmYmao {díbofU Ho$ë`mZ§Va ^mfoMo Zo_Ho$ {díbofU H$aVm oVo. `m gd© g_mOmVrb
gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$ {d{dY KQ>H$m§_Yrb g§X © emoYÊ`mgmR>r A{U ^mfoMm g_H$mbrZ ñdê$nmgh {VÀ`m
dmQ>MmbrMm Zo_Ho$nUmZo doY KoV n[adV©Zm_mJrb H$maUm§Mm emoY KoÊ`mgmR>r g_mO^mfm{dkmZ Cn wŠV R>aVo.
1.5 dñVw{Zð> àíZ :
A) `mo½` n`m©` {ZdS>m.
1) AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZmMm OZH$ åhUyZ H$moUmbm AmoiIbo OmVo.
A) \${X©Zm§ X gmoñ ya ~) Zmo_ Mm°åñH$s H$) ES>da g{na S>) ãby_{\$ëS>
2) H$moUVo AÜ``Z joÌ AmO ^mfm{dkmZmMm gdm©V àJV Q>ßnm åhUyZ AmoiIo OmVo?
A) g_mO^m{f{dkmZ
~) _mZdg§e^mfm{dkmZ H$) _Zmod¡km{ZH$ ^mfm{dkmZ S>) e¡br{dkmZ.
3) ì`ŠVrbm H$moUË`m à{H«$ oVyZ ^mfm àmßV hmoVo?
A) embo {ejU ~) gm_m{OH$sH$aU H$) AZw dJ«hU S>) g§ñH¥$Vr
4) ^m{fH$ gmnojVmdmX hm {gÕm§V H$moUË`m eãXm§Zr AmoiIbm OmVmo?
A) g{da-dmo\©$ hm §nmoWo{gg ~) Ý yZ{gÕm§V H$) JU{gÕm§V S>) ^mfm{dkmZ
16123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
5) ^mfoMm Aä`mg H$arV AgVmZm H$moUVo g§X © bjmV KoUo Amdí`H$ Amho?
A) amOH$s` ~) Am{W©H$ H$) ^m¡Jmo{bH$ S>) gm_m{OH$
6) "^m{fH$ g_mO' hr g§H$ënZm gd©àW_ H$moUr _m§S>br?
A) boZS>© ãby_{\$ëS> ~) ZmoZ Mm°åñH$s H$) \o${X©Zm X gmoñ ya S>) ES>da g{na
7) g_mO^mfm{dkmZm_Ü o H$moUVm {gÕm§V à{gÕ Amho?
A) JU{gÕm§V ~) Ý yZ{gÕm§V H$) ^mfm{dkmZ S>) m{fH$ gmnojVmdmX
8) "Om°Z bånP©' `m§Zr g_mO^mfm{dkmZm_Ü o gd©àW_ H$moUVr g§H$ënZm _m§S>br?
A) Y_© ~) {ejU jÌ H$) ^m{fH$ §S>ma S>) bKwjoÌ
9) {d{eï> g_mOmVrb bmoH$ nañna {d{Z_`mgmR>r Á`m ~mobtMm à`moJ H$aVmV Ë`m gdmªMm {_iyZ
H$moUVm H$moe V`ma hmoVmo?
A) eãXH$moe ~) {díboe H$) ^m{fH$ H$moe S>) eãXg§J«h
10) H$moUVr ^mfmä`mg nÕV hr ^mfoMm Cn`m{OV A§JmZo Aä`mg H$aUmar åOhUyZ AmO AmoiIbr
OmVo?
A) mfm{dkmZ ~) _mZdd§em{dkmZ H$) e¡br{dkmZ S>) g_mO^mfm{dkmZ
1.6 dñVw{Zð> àíZm§Mr CÎmao :
1) - A 2) - A 3) - ~ 4) - A 5) - S>
6) - A 7) - S> 8) - H$ 9) - H$ 10) - H$
1.7 gamdmgmR>r àíZ :
· XrKm}Îmar àíZ
1) g_mO^mfm{dkmZmMo ñdê$n Am{U ì`mßVr ñnï> H$am?
2) g_mO, g§ñH¥$Vr Am{U ^mfm `m§Mm ghg§~§Y {dñVmarV {bhm.
3) g_mO^mfm{dkmZmMm ^mfoH$S>o nmhÊ`mMm Ñï>rH$moU {d{dY g§H$ënZm§À`m AmYmao ñnï> H$am?
· bKwÎmar àíZ :
1) g_mO{dkmZmVrb {d{dY g§H$ënZm§Mr MMm© H$am?
2) ^m{fH$ gmnojVmdmXmMm {gÕm§V WmoS>Š`mV {bhm?
17123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
3) OmJ{VH$sH$aUmZo {Z_m©U Ho$bobr ^m{fH$ AmìhmZo H$moUVr AmhoV `m{df`r {dñV¥V MMm© H$am?
4) "^m{fH$ ^m§S>ma' d bKwjoÌ `m g§H$ënZm§Mr WmoS>Š`mV MMm© H$am?
1.8 A{YH$ dmMZ :
1) H$mboH$a Zm. Jmo. - "^mfm Am{U g§ñH¥$Vr', _m¡O àH$meZJ¥h, _w§~B© (1962)
2) H$mbobH$a Zm. Jmo - "^mfm : B{Vhmg Am{U yJmob' _m¡O àH$meZJ¥h, _w§~B© (1964)
3) _mbeo {_btX - "AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZ: {gÕm§V Am{U Cn`moOZ', bmoH$dmL²>_` J¥h, _w§~B©
(1998)
4) a_oe daIoS>o - "g_mO^mfm{dkmZ à_wI g§H$ënZm' eãXmb`, lram_nya (2003)
5) Km|JS>o a_oe - "gm_m{OH$ ^mfm{dkmZ' {XbrnamO àH$meZ, nwUo (2006)
6) _moao Z§XHw$_ma - "g_mO^mfm{dkmZ Am{U _amR>r H$mX§~ar' nX²_J§Ym àH$meZ, nwUo - 2012.
1.9 CnH«$_ :
1) Vwåhmbm AmdS>boë`m H$moUË`mhr H$Wm, H$mX§~arMr ^mfm, H$miOrnyd©H$ nwÝhm dmMm Am{U Ë`m
^mfoMo g_mO^mfm d¡km{ZH$ Ñ{ï>H$moZmVyZ Aä`mg H$am.
2) Amnë`m n[agamVrb {ZarjU H$am. à_mU _amR>r_Ü o Z gmnS>Umao AZoH$ eãX Vw_À`m ~mobr_Ü o
gmnS>Vrb Ë`m§Mm g§J«h H$am Am{U ^m{fH$ ^m§S>ma Am{U bKwjoÌm§Mo dJuH$aU H$am.
···
18123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
KQ>H$-2
^mfm åhUOo H$m` ?
AZwH«$_{UH$m :
2.1 C{Ôï>o
2.2 àñVmdZm
2.3 {df` {ddoMZ
2.3.1 ^mfm
2.3.2 ~mobr åhUOo H$m` ?
2.3.3 ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr
2.3.4 ^mfm Am{U g_mO
2.4 g_mamon
2.5 dñVw{Zð> àíZ
2.6 dñVw{Zð> àíZm§Mr CÎmao
2.7 gamdmgmR>r àíZ
2.8 A{YH$ dmMZmgmR>r g§X © J«§W
2.9 CnH«$_
2.10g§X © J«§W
2.1 C{ÔîQ>o :
`m KQ>H$mMo AÜ``Z Ho$ë`m_wio AmnUmg -
1. _mZdr OrdZmVrb ^mfoMo _hÎd {deX H$aUo.
2. ^mfm d OrdZ `m§Mm nañnag§~§Y Aä`mgUo.
3. ^m{fH$ g§H$ënZm ñnï> H$aUo.
19123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
4. ^mfm Am{U g_mO, ^mfm Am{U gm{hË` `m§Mm nañnanyaH$ g§~§Y Aä`mgUo.
5. à_mU^mfm d ~mobr^mfm `mVrb oX ñnï> H$aUo.
6. ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr hm AZw~§Y VnmgUo.
2.2 àñVmdZm -
_mZdr OrdZm_Ü o AË §V _hÎdmMm KQ>H$ åhUOo ^mfm hmo . _mZdr OrdZmbm ^mfo{edm` AW© Zmhr.
^mfm hr _mZdr OrdZmbm àmßV Pmbobr \$ma _moR>r XoUJr Amho. ^mfm hr _mZd{Z{_©V Amho. Ë`m_wio _mZdr
^md-^mdZm ^mfoVyZ ì`ŠVV hmoVmV. _mZdr OrdZm_Ü o Am_wbmJ« ~Xb KS>dyZ AmUÊ`mMo gm_Ï © Ho$di
^mfo_Ü o AgVo. åhUyZ ^mfm hr _mZdr OrdZmMm A{d^mÁ` KQ>H$ Amho. ^mfoMo _mZdr OrdZmer, g_mO
OrdZmer ZmV§ Amho. _mUyg Ogm n[adV©Zerb Amho Vgo ^mfmXoIrb n[adV©Zerb ñdê$nmMr AgVo. åhUyZ
H$mbnaËdo mfo_Ü o n[adV©Z Pmbobo Amho. H$maU OJmVrb H$moUVrhr mfm g§Ho$Vmda AmYmabobo Amho. AmnU
^mfm {eH$Vmo åhUOo g§Ho$V {eH$V AgVmo. Á`m ^mfoMr g§Ho$V ì`dñWm Amnë`mbm _m{hV ZgVo, Vr ^mfm
H$YrM oV ZgVo. CXm. EImÚm _amR>r _mUgmbm \«|$M qH$dm a{e`Z mfm oV Zmhr qH$dm EImÚm a{e`Z qH$dm
OnmZr _mUgmbm _amR>r mfm oV Zmhr. H$maU Ë`m mfoVrb g§Ho$V ì`dñWm _mhrV ZgVo. Ë`m_wio Ë`m§Zm mfm
oV Zmhr. åhUyZ eodQ>r ho _mÝ` H$amdo bmJVo H$s, mfm hr Oar ÜdZrg_wÀ`mda AmYmabobr Agbr Var mfm
hr g§Ho$VmdaM AmYmabobr Amho ho AË §{VH$ _hÎdmMo Amho. åhUyZ mfm hr _mZdr OrdZmMr, g_mO OrdZmMr
Am{U gm{hË` OrdZmMr gmaWr Amho. mfm hr EH$m {nT>rH$Sy>Z Xþgè`m {nT>rH$S>o g§H«${_V hmoUmar g_mOì`dñWm
Amho. mfm hr g_mOmda Adb§~yZ Amho. Am{U g_mO mfoda Adb§~yZ Amho. mfm hr gm_m{OH$ g§ñWm Amho.
^mfm Am{U g_mO, ^mfm Am{U gm{hË` `m§Mm nañnanyaH$ g§~§Y Amho. H$maU _mUD$g hm Ogm
ídmgmoídmgm{edm` OJy eH$V Zmhr, VgoM _mUyg ^mfo{edm` OJy eH$V Zmhr. ho A{Ve`moŠVr R>aUma Zmhr.
{dídmVrb _mZdr OrdZmbm ì`ŠV H$aÊ`mMo gm_Ï © ^mfo_Ü o Amho. ^mfm hr Oer ì`ŠVrgmnoj Amho, Ver
^mfm hr g_mOgmnoj g§Ho$Vmda AmYmabobr Amho. ^mfe hr Oer ì`ŠVr{Zð> Amho, Ver Vr g_mO{Zð>
ñdê$nmMr Amho. H$maU Ë`m Ë`m g_mOì`dñWoZo _mÝ` Ho$bobr g§Ho$V ì`dñWm Ë`m àË oH$ ^mfobm gd©_mÝ`
Amho. åhUyZ AmnU mfm {eH$Vmo åhUOo H$m` H$aVmo? mfoMo g§emoYZ H$aVmo åhUOo H$m` H$aVmo? Aem AZoH$
àíZm§Mo qMVZ H$aVmo, g§emoYZ H$aVmo Voìhm AnmUmg Ago {XgyZ oVo H$s, AmnU ^mfm {eH$Vmo åhUOo g§Ho$V
{eH$Vmo. CXmhaUmW© - B§J«Or mfm {eH$Vmo åhUOo B§J«Or mfoMr g§Ho$V ì`dñWm {eH$Vmo. qhXr, _amR>r, H$ÞS>,
JwOamWr, a{e`Z, \«|$M, Aa~r qH$dm BVa ^mfm {eH$Ê`mgmR>r Ë`m Ë`m ^mfoVrb g§Ho$V ì`dñWm `oUo
AË`mdí`H$ Amho. åhUyZ ^mfm hr g§Ho$Vmda AmYmabobr Amho ho ZmH$maVm oV Zmhr.
""^m{fH$ g§Ho$VmMo ñdê$n, Y_©, H$m`Xm, amÁ`ì`dñWm BË`mXrÀ`m {Z`_mà_mUo g_mOmbm ~§YZH$mH$a
AgVo Am{U åhUyZ ^mfm hr EH$ gm_m{OH$ g§ñWm Amho'' Ago Zm. Jmo. H$mboH$a åhUVmV. Ë`m§À`m `m
ì`m» o_YyZ mfoMo _hÎd ñnï> hmoVo. H$maU mfoMo _hÎd ñnï> H$aÊ`mgmR>r mfoMm AmYma ¿`mdm bmJVmo. mfm
20123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
hr g§Ho$Vmda AmYmabobr Amho. Y_©, H$m`Xm, aOm`ì`dñVm `m gdmªÀ`m_Ü o EH$ AZw~§Y {Z_m©U H$aUmar OrEH$ gm_m{OH$ g§ñWm Amho Vr ^mfm Amho. åhUyZ ^mfm hr g§H$ënZmM AË §V _hÎdmMr Amho.
^mfm åhUOo _mZd{Z{_©V Üd{Z _YyZ {Z_m©U hmoUmè`m AW©nyU© g§Ho$VmMr _m§S>Ur H$ê$Z {d{Z_` gmYUmarqH$dm g§XoeZ H$aUmar EH$ gm_m{OH$ g§ñWm hmo . Ago {dO`m {MQ>Urg mfo{df`r gm§JVmV. mfo{df`r AZoH$Aä`mgH$m§Zr Aer doJdoJir _Vo _m§S>br AmhoV. {dO`m {MQ>Urg `m§Zr XoIrb ^mfoMo ñdê$n AË §V _ybJ ©Ame`mZwén A{^ì`ŠV Ho$bo Amho. H$maU mfm hr _wbV: _mZd {Z{_©V Amho. mfmÜdZr_YyZ ì`ŠV hmoUmè`mAW©nyU© g§Ho$Vmbm XoIrb `mo½` nÕVrMr _m§S>Ur d {d{Z_` H$aÊ`mgmR>r AmË §{VH$ _hÎdmMr Amho. åhUyZ
^mfm hr EH$ gm_m{OH$ g§ñWm Amho. ho _mÝ` H$amdo bmJVo. Ë`mVyZ ^mfoMo ñdê$n Am{U ^mfoMr ì`mßVr {H$Vrì`mnH$ ñdê$nmMr Amho ho {XgyZ oVo. åhUyZM à. Z. Omoer `m§À`m _Vo "_mZdr _ZmoJV ì`ŠV H$aÊ`mMoÜdZr_` gmYZ åhUOo mfm hmo .' hr ì`m»`m XoIrb mfoMo ñdê$n ñnï> H$aVo. H$maU mfm Amho åhUyZ _mUygAmho. _mUgmMr AmoiI ^mfm Amho. {d{eï> ÜdZr_` gmYZm§À`m AmYmao Amnë`m _ZmVë`m ^md-^mdZm,gwI-Xþ:I, Om{Udm ì`ŠV H$aÊ`mMo gm_Ï © Ho$di ^mfo_Ü o Amho. ^mfm hr _mUgmMr A_yë` g§nÎmr Amho.åhUyZ gd©g_mdoeH$nUo Ooìhm mfm øm g§H$ënZoH$S>o nmhVmo, {VMo VmpËdH$ y{_Ho$VyZ qMVZ H$aVmo Voìhm mfm
hr _mZdr OrdZm_Ü o EH$ê$nbobr Amho AgoM _mZmdo bmJVo. ^mfm hr {dMmam§À`m XodmU-KodmUm§Mo _mÜ`_AgVo. eãX hm mfoMm EH$H$ AgVmo. eãXm§Zm AW© AgVmo. _wimjam§Zm AW© ZgVmo. AW© Zgboë`m _yimjam§ZmEH$Ì oÊ`mZo {Z_m©U Pmboë`m ÜdZrbm AW© XoUmè`m eŠVrbm _mV¥eŠVr åhUVmV. hr _mV¥eŠVr åhUOog_mO_mÝ` hmo . eãXm§Zm Ambobo AW© g_mO_mÝ`VoZoM oVmV ho A{YH$ ñnï> hmoVo.
^mfo{df`r ì`ŠV Ho$boë`m {dMmam§Mm Ooìhm VwbZmË_H$ Ñï>rZo {dMma H$aVmo Voìhm ^mfm hr EH$ {dMmaH$aÊ`mMo _mÚ_ Amho. ^mfo_Ü o ÜdZr, eãX, AW© Amho. Ë`m AWm©Zo XoIrb AW©nyU© H$aÊ`mMo gm_Ï ©g_mO_mÝ` g§Ho$Vm_Ü o Amho. åhUyZ mfm hr EH$ kmZemIm Amho. mfoÀ`m ñdê$nmMm, na§naoMm Am{U mfoMmVwbZmË_H$ OS>U-KS>UrMm Aä`mg H$aUohr _hÎdmMo Amho. åhUyZ ^mfm hr _mV¥eŠVrda Adb§~yZ Amho.^mfoÀ`m g§H$ënZo{df`r mbM§Ð Zo_mS>o Ago åhUVmV H$s, "g§Xoe dhZmMr ì`dñWm åhUOo mfm hmo .' Zo_mS>o
`m§Mr ^mfm{df`r _m§S>bobr y{_H$m _hÎdmMr dmQ>Vo.
àË oH$ ^mfoVë`m ^mfmä`mgH$m§Zr ^mfoMo ñdê$n, Ë`mMr ì`mßVr, ^mfoMo _hÎd Amnmnë`m narZo {gÕ
Ho$bo Amho. _mZdr OrdZmbm ñd § y H$aÊ`mMo gm_Ï © mfo_Ü o {^Þ Amho. H$maU àË oH$ mfoMr g_mOì`dñWm{^Þ Amho. Am{U Ë`m ^m{fH$ g_mOmZo _mÝ` Ho$boë`m g§Ho$VmÀ`m AmYmamda Amho. Ë`m_wio àË oH$ g_mOmMrOrdZe¡br Oer {^Þ Amho Ver OJmVrb àË oH$ ^mfm {^Þ ñdê$nmMr Amho. ^mfm hr g_mOg§Ho$VmdaAmYmabobr Amho. åhUyZ ^mfm Am{U g_mO `m§À`m_Ü o AVyQ> ZmVo Amho.
2.3 {df` {ddoMZ :
2.3.1 ^mfm :
g¡Õm§{VH$ ñVamda ^mfm åhUOo H$m`? `m àíZmda {dMma H$ê$ bmJbmo Va ^mfm ho g§àofUmMo àYmZ
21123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
_mÜ`_ Amho. ho bjmV ¿`mdo bmJVo. åhUOoM g§Ho$V~Õ ñd{Z`_g§aMZoÀ`m g§àofU ì`dñWobmM ^mfm Ago
åhUVm oVo. `m ^mfoÀ`m ì`m» oVrb bjUm§Mm n¥WH$nUo {dMma H$ê$ bmJbmo Va hr gd©À`m gd© bjUo
~mobr_Ü o Agë`mMo AmT>iVo.
^mfoà_mUo ~mobrVhr Ë`m Ë`m àXoemMo gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$ g§Ho$V gm_mdbobo AgVmV. ^mfoà_mUo
~mobr_Ü ohr {d{eï> àH$maMr ñd{Z_m§Mr g§aMZm AgVo. VgoM g§àofU ~mobrMohr àYmZ d¡{eï>ço AgVo. m_wio
g¡Õm§{VH$ nmVirda ^mfm Am{U ~mobr `m§À`mV V\$mdV ZgVo. H$maU H$moUVrhr ^mfm hr eodQ>r EImÚm
g_mOmMr ~mobr AgVo. {VbmM nwT>o ^mfoMm XOm© àmßV Pmbobm AgVmo.
H$moUVrhr mfm loð> AWdm H${Zð> ZgVo. gd© ~mobr g_mZ AgVmV. H$moUË`mhr O_mVrMr ~mobr Agbr
Var Vr ^mfoÀ`m gd© H$gmoQ>çm§da {Q>H$Umar AgVo. åhUyZ ^mfm Am{U ~mobr Ago åhUV AgVmZm qH$dm
dJuH$aU Ho$bo OmV AgVmZm Vo Aä`mgmÀ`m gmo rgmR>r Ho$bobo AgVo. ho bjmV R>odUo Amdí`H$ Amho.
^mfm åhUOo H$m`? `m àíZm§À`m CÎmamV "à_mU^mfm' hr g§km A{^àoV Amho. à_mU^mfm åhUOo
doJdoJiçm àmXo{eH$ ~mobtZm gm_mdyZ KoUmar mfm hmo . à_mU^mfm àmYmÝ`mZo boIZmgmR>r dmnabr OmVo. Vr
~mobbr OmVo Voìhm {Vbm à_mU~mobrMm XOm© hmoVmo. hr mfm H¥${Ì_, _wÔm_ AmË_gmV H$amdr bmJUmar ì`dñWm
AgVo.
{deofV: d¥ÎmnÌ, XÿaXe©Z AmXr àgma_mÜ`_m§V dmnabr OmUmar, emgH$s` H$m`m©b`rZ H$m_H$mOmgmR>r
dmnabr OmUmar, _wÔm_hÿZ boIZmV à{dï> Ho$bobr Am{U boIZmMo {Z`_ H$ê$Z {Obm EH$ê$nËd XoÊ`mMm à`ËZ
Ho$bm OmVmo Aer ^mfm åhUOo à_mU^mfm hmo . à_mU^mfm emim, _hm{dÚmb`m§_YyZ Om{Udnyd©H$ {eH$dbr
OmVo. åhUyZM `m ^mfoMm H$b boIZmH$S>o, EH$ê$nËdmH$S>o, EH$M EH$ AW© ì`ŠV H$aÊ`mH$S>o Am{U åhUyZM
H¥${Ì_VoH$S>o AgVmo. b{bV gm{hË`mì`pŠV[aŠV BVa gm{hË`mÀ`m ( yJmob, B{Vhmg, mfm{dkmZ, m¡{VH${dkmZ
BË`mXr) boIZmV à_mU^mfoMmM dmna Ho$bm OmVmo. Aem arVrZo à_mU^mfm `m AWm©ZoM oWo "^mfm' hr g§km
Cn`mo{Obr Amho.
à_mU^mfm hr H$moUË`mhr Var g_yhmMr "à_mU~mobr' AgVo. H$maU H$moUË`mhr ~mobrbm ^mfoMm XOm©
àmßV hmoD$ eH$Vmo. nU Vmo àË oH$ ~mobrbm àmßV hmoB©bM Ago Zmhr. Á`m g_mOm_Ü o gwê$dmVrnmgyZ gm{hpË`H$
Am{U ~m¡{ÕH$ Midir hmoVmV. AgmM g_mO nwT>o amOgÎmoMo H|$Ð ~ZVmo. `m g_mOmbm _mŠg© ^m§S>dbXmam§Mm
dJ© åhUVmo. Aem g_mOmÀ`m hmVr gÎmm Amë`mZ§Va gmh{OH$M Vmo g_mO Or ^mfm dmnaVmo VrM ^mfm
e¡j{UH$, d¥ÎmnÌr` MidirMm H|$Ðq~Xÿ ~ZVo. mVyZM Ë`m mfobm à_mU^mfoMm XOm© àmßV hmoVmo. mM mfoVyZ
Z§Va emgH$s` H$m_H$mO MmbVo. gwê$dmVrbm g§ñH¥$V mfobm à_mU^mfoMm XOm© àmnV hmoÊ`mMo H$maU hoM Amho
Va {ednyd©H$mbmV \$meuMm à^md dmT>Ê`mMo H$maU amOgÎmm Cn^moJV AgUmam dJ© hoM Amho.
`mMmM AW© Agm H$s, EImÚm ~mobrbmM nwT>o gm_m{OH$ XOm© àmßV hmoVmo Am{U Vr à_mU^mfm ~ZVo.
CXm. "H$moH$Ur' hr àW_ _amR>rMr ~mobr åhUyZ AmoiIbr OmV Ago; na§Vw AmO {Vbm à_mU^mfoMm XOm© àmßV
Pmbm Amho.
22123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
^mfm Am{U ~mobr `m§À`mV loð>-H${Zð>Ëd ZgVo. EImÚm ~mobrMmM nwT>o à_mU^mfoMm XOm© àmßV hmoVmo.
à_mU~mobr dmnaUmè`m g_mOmMo ZoV¥Ëd BVa ~mobr ^m{fH$m§Zr ñdrH$maë`m_wio à_mU^mfoMr ì`mnH$Vm dmT>V
OmVo. `m à_mU^mfoÀ`m amOH$s`, gm_m{OH$ ZoV¥ËdmImbr BVa ~mobr dmT>V Agë`mZo Ë`m§Zm joÌmÀ`m _`m©Xm
nS>VmV.
2.3.2 ~mobr åhUOo H$m`?
ì`ŠVrJV ~mobr, Hw$Qw>§~mMr ~mobr, OmVrMr ~mobr, JQ>mMr ~mobr, àXoemMr ~mobr Ago ~mobrMo doJdoJio
ñVa H$aVm oVmV. n¡H$s ì`pŠVJV ~mobr ^mfUm_Ü o g_m{dï> H$aVm oVo. Hw$Qw>§~mMr ~mobr, OmVrMr ~mobr,
JQ>mMr ~mobr `m§Mo doJifnU _mÝ` Ho$bo Var ho KQ>H$ Á`m àmXo{eH$ n`m©daUmV dmñVì` H$ê$Z AgVmV Ë`m
àmXo{eH$ g§{MVmMm n[aUm_ `m KQ>H$m§da Pbobm AgVmo. åhUOo {d{eï> ^m¡Jmo{bH$ n[a{g_m§Zr ~Õ Pmboë`m
gm§ñH¥${VH$ n`m©daUmVM ho KQ>H$ dmT>V Agë`mZo Ë`m§Mo doJionU _mÝ` H$ê$Zhr `m§Mm g_mdoe àmXo{eH$
~mobr_Ü o H$amdm bmJVmo.
~mobr åhUOo na^mfH$m§Zm Odi-Odi H$_r A{YH$ à_mUmV gma»`m dmQ>Umè`m Va VX² mfH$m§Zm nyU©nUo
EH$ê$n dmQ>Umè`m ì`pŠV^mfm§Mm g_yh hmo . EH$m ~mobrVë`m ì`pŠV^mfm§_Ü o Agboë`m gmå`mMo à_mU ho
^mfoMo ì`pŠV^mfm§er AgUmè`m gmå`mnojm A{YH$ AgVo. EH$mM à_mU^mfoÀ`m amOH$s` Am{U e¡j{UH$
dM©ñdmImbr dmdaUmè`m ~mobr_Ü o gmÝ` A{YH$ Am{U ñdm^m{dH$M Amho. ho gmå` Ogo à_mU^mfoer AgVo
VgoM Vmo EH$m ~mobrMo Xþgè`m ~mobrerhr AgVo. ~mobrMm Omo g_yh AgVmo Vmo Ho$di EH$ê$n dmQ>Umam ZgVmo.
Va Ë`m g_yhmÀ`m mfoda Vmo g_yh Á`m àmXo{eH$ n`m©daUmV OJV Amho Ë`m àXoemMm \$ma _moR>m à^md AgVmo.
Vmo à^md Ogm A{YH$ AgVmo VgmM gm§ñH¥${VH$hr AgVmo.
CXm. H$moH$Ur _mUgmZo ZmH$mV ~mobUo hm àmXo{eH$VoMm ^m{fH$ n[aUm_ Amho. Ë`m§À`mV AmT>iUmam
ñZoh^md hm BVa àmXo{eH$ bmoH$m§À`mnojm A{YH$ Amho. hm VoWrb g§nÞVoMm Am{U gm§ñH¥${VH$ ~XbmMm n[aUm_
Amho. m_wio amOgÎmm H$moUVrhr Agbr Var àmXo{eH$ mfm Am{U g§ñH¥$Vr øm Jmoï>r {Q>Hy$Z am{hboë`m AgVmV.
~mobtMm {dMma H$aVmZm Vr Á`m àXoemV ~mobr OmVo Ë`m àXoemMm {dMmahr n[ahm © R>aVmo. H$maU ImZXoer,
dèhmS>r hr ~mobtMr Zmdo Ho$di àXoedmMH$ ZmhrV Va Vr àmXo{eH$ d¡{eï>çdmMH$hr AmhoV.
^m¡Jmo{bH$ n[agr_m§Zr ~Õ AgUmè`m ~mobr ì`dhma-{d{Z_`mMo _mÜ`_ åhUyZ dmnaë`m OmVmV. Ë`m§À`m
Cn`moOZm_Ü o OmUrdnyd©H$Vm ZgVo. ghOVm, ñdm^m{dH$Vm, {Od§VnUm hr ~mobrMr d¡{eï>ço AgVmV. `m_wio
Vr ^mfonojm doJir R>aVo. H$maU ^mfoVrb H¥${Ì_Vm ~mobrV ZgVo. {VMr AH¥${Ì_ nÕVrZo dmna hmoV Agë`mZo
Vr A{YH$ àXoe{Zð>, Om{V{Zð>, Hw$Qw>§~{Zð> ~ZV OmVo. gmh{OH$M ~mobrÀ`m joÌ_`m©Xm A{YH$ gr{_V hmoV
OmVmV. na§Vw ~mobrMo joÌ H$_r Pmbo åhUyZ {Vbm ^mfonojm H${Zð> XOm© àmßV hmoV Zmhr.
2.3.3 ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr :
^mfm Am{U g§ñH¥$Vr `m§Mm AZw~§Y Amho. ^mfm, g_mO Am{U g§ñH¥$Vr `m nañnanyaH$, nañnalo r
23123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
g§H$ënZm AmhoV. `m g§H$ënZm_wio EH$m KQ>H$m§_Ü o ~Xb Pmbm H$s BVa XmoZ KQ>H$m§_Ü o ~Xb hmoVmo. EHy$UM
_mZdr OrdZ_yë`m§_Ü o ~Xb hmoVmo. n[adV©Z hmoVo. g§ñH¥$Vr åhUOo na§nam Zmhr. g§ñH¥$Vr åhUOo H$m`? m {df`r
S>m°. Am. h. gmiw§Io `m§À`m _Vo "gå`H$ g§ñH$ma åhUOo g§ñH¥$Vr' `m _VmMo VwbZmË_H$ Ñï>rZo {dMma H$aVm
g§ñH$ma hm Hw$Qw>§~mV hmoVmo, g_mOmVyZ hmoVmo EdT>oM Zìho Va ^mfoVyZhr hmoVmo. _mZdr OrdZì`dhmamMr Or Zm§Xr
Amho Vr ^mfm Amho. Ë`m_wio ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr `mVrb gm_Ï ©, gmå` `mM {dMma H$aUo _hÎdmMo Amho.
XoeH$mbpñWV Agboë`m _mZdr OrdZmV qMVZ g§ñH¥$Vr_YyZ hmoVo. H$maU g_mOmZo g_mOmÀ`m dmQ>Mmbr_Ü o
{Z_m©U Ho$bobm XrnñV§ åhUOo g§ñH¥$Vr hmo . g§ñH¥$Vr_Ü o g_mO Amho. Ë`m_wio g§ñH¥$VrMo g§dY©Z H$aÊ`mMo
gm_Ï © g_mOm_Ü o Amho, Am{U g_mOmMo g§dY©Z H$aÊ`mMo gm_Ï © ^mfo_Ü o Amho ho ñnï> hmVo. ^mfm Am{U
g§ñH¥$Vr m§À`mVrb JwT>dmXr {dMmaYmam§Mo VmpËdH$ Am{U qMVZerb y{_Ho$VyZ {ddoMZ H$aUo _hÎdmMo dmQ>Vo.
g_mOmMm XrnñV§ åhUOo g§ñH¥$Vr Ago AmnU _mZVmo Am{U ho C{MV Amho. H$maU {XemhrZ Pmboë`m
g_mOì`dñWobm {Xem XmI{dÊ`mMo, _mJ©Xe©Z H$aÊ`mMo gm_Ï`© g§ñH¥$Vr_Ü`o Amho. åhUyZ g§ñH¥$Vr hr
A{VCÀMH$moQ>rVrb AmpË_H$ AZw yVrMm Am{dîH$ma _mZmdm bmJVmo. H$maU g§ñH¥$Vr hr A{b{IV ñdê$nmMr
Amho. àË oH$ g_mOmMm A{b{IV ñdê$nmMm g§ñH$ma g§nÞ OmhraZm_m åhUOo g§ñH¥$Vr hmo .
àË oH$ g_mOnaËdo g§ñH¥$Vr doJir Amho. ^maVr` g§ñH¥$Vr Am{U nmpíM_mË` g§ñH¥$Vr hr nyU©nUo {^Þ
Amho. H$maU g§ñH¥$Vr_Ü o AZoH$Vm Amho. g§ñH¥$VrMo gdm©V _hÎdmMo d¡{eï>ço åhUOo AZoH$Vm hmo . ^maVr`
g§ñH¥$Vr_Ü o Oar {^ÞVm Agbr Var EH$Vm Amho. EoŠ` Amho. hr EH$Vm {Q>H$dÊ`mMo H$m © Xoe^ŠVr Am{U
AÜ`mË_ m XmoZ Jwa{deofm_wio maVr` g§ñH¥$Vr_Ü o Agbobo {XgyZ oVo. åhUyZ mfm Am{U g§ñH¥$Vr m§À`mVrb
AZw~§Y eãX _mÜ`_mVyZ ì`ŠV H$aÊ`mnojm AmpË_H$ AZw yVr_Ü o Vo ÑT> Amho. OJmV loð> H$m _mZbr OmVo,
Va bhmZnUmnmgyZMm g§ñH$ma hm A{YH$ H$maUr yV Amho. EH$m {nZo Xþgè`m {nT>rbm {Xbobm EH$ AZ_mob R>odm
åhUOo gm§ñH¥${VH$ R>odm Amho. Am{U AZ_mob R>odm OnÊ`mMm àË oH$ maVr` _mUyg à`ËZ H$arV Amho. AZ_mob
Agm gm§ñH¥${VH$ g§ñH$ma hm A{daVnUo Mmbbobo EH$ gmYZ Amho. Am{U ho gmYZ mfoVyZ XoIrb A{^ì`ŠV
hmoVo. CXm. AmB©-dS>rb, mD$-~{hU, nVr-nËZr, AmB©-_yb, dS>rb Am{U _wbJm, Jwé Am{U {eî`, na_oœa
Am{U ^ŠV `m§À`mVrb Omo g§ñH$ma g§nÞ Agm AmpË_H$ AZw d AgVmo Ë`mbm Z¡{VH$VoMo A{Yð>mZ AgVo.
åhUyZM OÝ_XmË`m AmB©bm na_oœa _mZÊ`mMm àKmV ^maVr` g§ñH¥$Vr_Ü o Amho. gm§ñH¥${VH$ _yë`mMm g_mO
OrdZmdaVr n[aUm_ hmoVmo. mfoZo g_mOmbm {Q>H$dbobm Amho Am{U g_mOmZo g§ñH¥$Vrbm Onbobo Amho. åhUyZ
XmoÝhr g§H$ënZoVrb gmYå`m©_Ü o g_mO Am{U gm{hË` `m§Mo ApñVËd Amho.
2.3.4 ^mfm Am{U g_mO :
^mfm Am{U g_mO `m§À`m_Ü o A{b{IV ñdê$nmMm EH$ AZw~§Y Amho. H$maU g_mOmMr AmoiI ^mfoV
Amho. Am{U mfoÀ`m ApñVËdm_Ü oM g_mOmMo ApñVËd Amho. Ë`m_wio OJmVë`m H$moUË`mhr g_mOmMr n{hbr
AmoiI H$ê$Z XoUmar Or g§H$ënZm Amho Vr ^mfm Amho. ^mfm Am{U g_mO `m§À`m gmYå`m©VyZ gm{hË`mMr
{Z{_©Vr hmoV AgVo. Ë`m_wio ^mfoÀ`m nQ>bmdaVr XmoZ à{Vq~~ à{Vq~{~V Pmbobo AgVmV. EH$ g_mO Am{U
24123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Xþgao gm{hË`, ^mfo_Ü o Am{U g_mOm_Ü o àmH¥${VH$ Agm AmnbonUm Amho. Ë`m_wio g_mOmÀ`m OS>U-
KS>Ur_Ü o ^mfm _hÎdmMr Amho. åhUyZ ^mfm hr gm§ñH¥${VH$ g_Ýd` gmYUmar gm_m{OH$ g§ñWm Amho ho
^mfmä`mgH$m§Zr _mÝ` Ho$bobo Amho.
^maVr` g_mO hm ~hþ m{fH$ g_mO Amho nU Var XoIrb `m ~hþ m{fH$ Agboë`m ^maV Xoem_Ü o
gm_m{OH$ Am{U gm§ñH¥${VH$ EoŠ` {Q>Hy$Z Amho. Ë`mbm Or AZoH$ H$maUo H$maUr yV AmhoV Ë`m_Ü o amï´>r` EoŠ`Vm
qH$dm EH$Vm {Q>H$dÊ`mMm à`ËZ maVr` g_mOmZo Am{U maVr` gm{hpË`H$m§Zr Ho$bm Amho. mfm hr g_mOmMr
A{Zdm © JaO Amho Am{U m A{Zdm © JaOoMr nyV©Vm H$mbnaËdo hmoV Jobr Amho. mfm Am{U g_mO m {df`r
AZoH$ nmpíM_mË` ^mfmä`mgH$m§Zr qH$dm ^maVr` ^mfmä`mgH$m§Zr Amnbr _Zmo y{_H$m ñnï> Ho$br Amho.
^mfmHy$b g§H$ënZm åhUOo H$m`? Hy$i hr g§H$bnZm g_mOmer {ZJS>rV Amho. CXm. BÊS>mo wamo{n`Z, Ðm{dS>r`Z,
{g_mo {V~oQ>r`Z Am{U Am°ñQ´>mo-A{e`mZ. `m Mma Hw$im_Ü o OJmVë`m àË oH$ ^mfoMo ~rO `m ^mfmHy$i
g§H$ënZo_Ü o Amho. åhUyZ mfmHy$i g§H$ënZm Agmo qH$dm hmoÝb} A§Va~{hadVw©i {gÕm§V Agmo. m {gÕm§Vm_YyZ
Amnë`mbm ^mfm Am{U g_mO {XgyZ oVmo. Am © Am{U AZm © hm g_mO Amho. `m g_mOmgmo~V `mMr ^mfm
Amho. Am`m©Mr ^mfm `mVrb g_Ýd` Am{U AZm`m©Mr ^mfm `m XmoÝhr g§H$ënZoMm AmnU VwbZmË_H$ Ñï>rZo
{dMma Ho$bm AgVm g_mOgmnoj g§H$ënZm {XgyZ oVo. Ë`m_wio mfm Am{U g_mO ho AmË §{VH$ _hÎdmMo _mZmdo
bmJVo. H$maU mfoMo _yi Am{U F$frMo Hy$i H$Yr gmnS>V Zmhr. ho Oar AdKS> ñdê$nmMo Agbo Var Ë`mVbm
AÝd`mW© emoYUo _hÎdmMo Amho. åhUyZ ^mfm Am{U g_mO ho Xþhoar eó Amho. "eó' hm eãX CÀMmabm H$s
qhgm, aŠVnmV, AÝ`m`-AËmMma hm AW© A{^àoV hmoVmo. na§Vw OJmVrb H$moUVrhr amOH$s` qH$dm d¡k{ZH$
H«$m§Vr hr ^mfmê$nr eómVyZ Pmbobr AmhoV. åhUyZ ^mfm hr g_mOmbm àmßV Pmbobr EH$ _mZd{Z{_©V XoUJr
Amho. OJmVrb H$moUVmhr {dMma Agmo, Om{Udm Agmo qH$dm g§emoYZ Agmo Ë`m§Zm mfoMm AmYma KoVë`m{edm`
nyU©Ëd oV Zmhr. åhUyZ AnyU©Vobm nyU©Ëd àmßV H$ê$Z XoÊ`mMo gm_Ï © mfo_Ü o Amho. mfm hr g_mOmMr JaO
Amho. VerM Vr g_mOmbm ^mfoMr JaO AZdm © Amho. åhUyZ _mZdmÀ`m J{Verb Om{Udobm A{^ì`ŠV
H$aÊ`mMo gm_Ï © ^mfo_Ü o Amho. gm_m{OH$ g§nH$m©Mo gmYZ åhUOo ^mfm Amho. àË oH$ g_mOmMm EH$ R>odm
åhUOo ^mfm Amho. ^mfm EH$m {nbm Oer KS>{dVo VerM Vr AZ§V {nT>çm§Mr gmhM`m©Zr AgVo. `m
gmhM`m©ZrMr godm H$aUo hr g_mOmMr _wb yV Am{U H$V©ì`{Zð> JaO AgVo.
^mfm Am{U g_mO `mVyZ ^m{fH$ dmX qH$dm àm§VdmX {Z_m©U H$aÊ`mnojm gm_m{OH$ g{hîUyVm {Z_m©U
H$aUo AmË §{VH$ _hÎdmMo Amho. XþX£dmZo AmOÀ`m AmYw{ZH$ H$mim_Ü o ^mfm Am{U g_mO `m g§H$bnZoH$S>o
g_Ýd`dmXr Ñ{ï>H$moZmVyZ nmhÊ`mnojm ^m{fH$dmXmÀ`m y{_Ho$VyZ nm{hbo OmVo. A_yH$ EH$ ^mfm loð> Amho,
^maVr` ^mfm Xþæ`_, VgoM ^maVr` ^mfm§_Ü o qhXr ^mfm loð> Am{U BVa àmXo{eH$ ^mfm Xþæ`_ _mZÊ`mMr
ImoS>gmi àd¥Îmr g_mOm_Ü o {Z_m©U hmoVo. hr Oer g_mOmbm {dKmVH$ Amho ho dmñVd AmnU H$YrM ZmH$mê$
eH$V Zmhr. Ë`m_wio àË oH$ ^mfm Ë`m g_mOmMr EH$ eŠVr Amho. H$maU ^mfoVyZM g_mO KS>Vmo. Am{U
KS>Umè`m g_mOmMo ApñVËd ^mfoVyZ A{^ì`ŠV hmoVo. Ë`m_wio ^mfm Am{U g_mO `m§À`m_Ü o AZÝ` g§~§Y
Amho. H$maU Vr g_mOmMr _wb yV JaO Amho. H$moUË`mhr g_mO ì`dñWobm d¡Mm[aH$ Am{U ~m¡{ÕH$ A{Yð>mZ
25123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
àmßV H$ê$Z XoÊ`mMo H$m © Ho$di ^mfo_Ü o Amho. Ë`m_wio àË oH$ g_mO OrdZàUmbrMm ídmg åhUOo ^mfm
Amho. åhUyZ mfm Am{U gm_O m g§H$ënZoMm qH$dm {dMmaYmaoMm g_Ýd`dmXr Ñï>rZo Aä`mg H$aUo _hÎdmMo
Amho.
2.4 g_mamon :
2.5 dñVw{Zð> àíZ :
A) `mo½` n`m©` {ZdS>m.
1) ^mfm hr ................ Amho.
A) H¥${Ì_ ~) Z¡g{J©H$ H$) _mZd{Z{_©V S>) An[adV©Zerb
2) ^mfm hr gm_m{OH$ g§ñWm Amho Ago ............. åhUVmV.
A) ^mbM§Ð Zo_mS>o ~) Zm. Jmo. H$mbobH$a H$) g. J. _mbeo S>) a_oe daIoS>o
3) ............. hm ^mfoMm EH$H$ AgVmo.
A) eãX ~) dmŠ` H$) AW© S>) ^mdZm
4) {ednyd©H$mimV ............... ^mfoMm à^md dmT>rg bmJbm.
A) \$meu ~) CXþ© H$) nmoVw©JrO S>) g§ñH¥$V
5) g§ñH¥$VrMo gdm©V _hÎmMo d¡{eï>ç åhUOo ............. hmo .
A) AZoH$Vm ~) Xþ~m}YVm H$) g§{X½YVm S>) à_mU~ÕVm.
2.6 dñVw{Zð> àíZm§Mr CÎmao :
1) - H$) _mZd{Z{_©V 2) - ~) Zm. Jmo H$mbobH$a
3) - A) eãX 4) - A) \$meu
5) - A) AZoH$Vm
26123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
2.7 gamdmgmR>r àíZ :
· XrKm}Îmar àíZ
1) ^mfm hr g§H$ënZm ñnï> H$ê$Z ^mfmä`mgmMr Amdí`H$Vm gm§Jm.
2) à_mU^mfm d ~mobr^mfm `mVrb _wb yV Jmoï>r {deX H$am.
3) ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr `m§À`mVrb ghg§~§Y ñnï> H$am.
4) ^mfm Am{U g_mO `m§À`mVrb Am§Vag§~§Y {deX H$Jam.
· Q>rnm {bhm :
1) ~mobr : g§H$ënZm d ñnê$n.
2) ~mobrMr d¡{eï>ço
3) ^mfm Am{U _mZdr OrdZ
2.8 A{YH$ dmMZ :
1) AmYw{ZH$ g_rjm {gÕm§V, {_btX _mbeo, _m¡O àH$meZ, _w§~B©, 2013
2) gm{hË`, g_mO Am{U g§ñH¥$Vr - {XJ§~a nmÜ o, bmoH$dmL²>_` J¥h, _w§~B©.
3) AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZ (g§aMZmdmXr, gm_mÝ` Am{U gm_m{OH$, (g§nm)- S>m°. H$ë`mU H$mio,
S>m°.A§Obr gmo_U, à{V_m àH$meZ, nwUo.
2.9 CnH«$_ :
1) {d{dY àmXo{eH$ ~mobtMm Aä`mg H$aUo.
2) joÌr` Aä`mgmVyZ ^mfoÀ`m {d{dY KQ>H$m§Mm Aä`mg H$ê$Z _m{hVr Jmoim H$aUo.
3) ~mobtMo g§H$bZ H$ê$Z {díbofU H$aUo.
2.10 g§X © J«§W :
1) AmYw{ZH$ g_rjm {gÕm§V - {_btX _mbeo, _m¡O àH$meZ, _w§~B©, 2013.
2) gm{ø, g_mO Am{U g§ñH¥$Vr - {XJ§~a nmÜ o, bmoH$dmL²>_` J¥h, _w§~B©.
3) AmYw{ZH$ mfm{d_mZ (g§aMZmdmXr, gm_mÝ` Am{U gm_m{OH$)- (g§nm) S>m°. H$ë`mU H$mio / S>m°.
A§Obr gmo_U, à{V_m àH$meZ, nwUo.
···
27123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
KQ>H$ -3
g_mO^mfm{dkmZ n[ajoÌo
3.0 C{Ôï>o
3.1 àñVmdZm
3.2 {df` {ddoMZ
3.2.1 ^m{fH$ ^m§S>ma
3.2.2 bKwjoÌ
3.2.3 ^m{fH$ à^mdjoÌ
3.2.4 {Û^m{fH$Vm
3.2.5 ~hþ m{fH$Vm
3.2.6 ^mfm {_lU
3.2.7 ^mfm~Xb
3.2.8 ^mfm {Z{fÕVm
3.2.9 ^mfm àXÿfU
3.2.10 ^mfmewÕr
3.2.11 qbJ oXmMr ^mfm
3.4 g_mamon
3.5 g§X ©
3.5 ñd § AÜ``ZmgmR>r àýmoÎmao
3.6 A{YH$ dmMZ
3.7 nyaH$ dmMZ
3.0 C{Ôï>o -
`m KQ>H$mMo AÜ``Z Ho$ë`m_wio AmnUmg -
28123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
1. g_mO^mfm{dkmZmMr {d{dY n[ajoÌo g_OmdyZ KoVm oVrb.
2. ^m{fH$ ^m§S>ma d bKwjoÌ `m g§H$ënZm g_OmdyZ KoVm oVrb.
3. ^mfmàXÿfU d ^mfmewÕr `m g§H$ënZm§Mr {Z{_©Vr H$m d H$er hmoVo, Vo g_OmdyZ KoVm oVrb.
4. g_mOm_Ü o AgUm`m© nwéfàYm§ZVoMm à^md ^mfoda H$gm hmoVmo `mMr H$ënZm oB©b.
5. ì`º$sÀ`m ^mfoda g_mOmVrb KQ>H$m§Mm H$gm à^md hmoVmo ho g_Oob.
6. ^mfm {_lU d ^mfm~Xb `m g§H$ënZm g_OmdyZ KoVm oVrb.
3.1 àñVmdZm -
^maV hm àmMrZ na§nam AgUmam Xoe Agë`mZo ^maVm_Ü o ^mfoMm Aä`mghr d¡{XH$ H$mimnmgyZ hmoV
Amho. {ZK§Qw>, à{Vem» o, {ejmJ«§W, {Zéº$ `m§gma»`m J«§Wm§VyZ hr Aä`mgmMr na§nam àdm{hV hmoVmZm {XgVo.
na§Vw hr Aä`mg na§nam g§ñH¥$V ^mfonwaVr _`m©{XV am{hbr ñdV§Ì, gm_mÝ` Am{U gd©M ^mfm§Zm gm_mdyZ KoUmam
^mfm{dkmZmMm Ñ{ï>H$moZ `m Aä`mg na§naoVyZ {Z_m©U Pmbm Zmhr. nwT>o {dgmì`m eVH$mÀ`m gwédmVrbm g§nyU©
_mZd g_mOmÀ`m ^mfoMm {dMma H$aUmar EH$ ñdV§Ì Aä`mg emIm {Z_m©U Pmbr hr Aä`mgemIm åhUOo
AmYw{ZH$ ^mfm {dkmZ hmo . `m Aä`mgemIoZo Joë`m eVH$mV Am_ybmJ« àJVr Ho$br Amho. ^mfoÀ`m
Am¡nnÎmrH$, dU©ZmË_H$, Cn`mo{OV, Eo{Vhm{gH$ Aem {d{dY A§Jm§Mm Aä`mg `m emIoÀ`m _mÜ`_mVyZ hmoVmZm
{XgVmo.
AR>amì`m eVH$mÀ`m eodQ>r wamon_Ü o ^mfoÀ`m emór` Aä`mgmbm gwédmV Pmbr, na§Vw hm Aä`mg
^mfoÀ`m Eo{Vhm{gH$ A§Jm_Ü o AS>Hy$Z nS>bm gmoñ ya `m§Zr ^mfoMm Eo{Vhm{gH$ Am{U EH$H$m{bH$ dU©ZmË_H$
Aä`mg `mVrb \$aH$ n{hë`m§Xm ñnï> Ho$bm. ^mfmì`dñWm Am{U ^mfmì`dhma `m Û§ÛmMr H$ënZm Ë`m§Zr
_m§S>br. Va ^mfoMm Aä`mg ÜdZr, eãX, dmŠ` `m {d{dY ñVam§da ^mfoMo _yb yV KQ>H$ {ZYm©[aV H$ê$Z,
Ë`m§Mo A§V…g§~§Y {Z{üV H$ê$Z Ë`m§À`mnmgyZ ~ZUmè`m {d{dY aMZm§Mm Aä`mg H$ê$Z g§nyU© ^mfoMr g§aMZm
ñnï> H$aUo ho ãby_{\$ëS> `m A_o[aH$Z ^mfmd¡km{ZH$mÀ`m Aä`mgmMo ñdê$n hmoVo Ë`m§À`m `m Aä`mg nÕVrbm
A_o[aH$Z g§aMZmdmX `m ZmdmZo AmoiIbo OmVo. A_o[aH$Z g§aMZmdmÚm§Zr gmoñ ya àUrV AmXe© yV Aem
^mfm ì`dñWoMmM àm_w»`mZo Aä`mg Ho$bm Va Zmo_ Mm°åñH$s `m§Zr gmoñ ya à_mUo ^m{fH$ j_Vm Am{U ^m{fH$
ì`dhma `m Û§ÛmMr H$ënZm _m§S>br Ë`m§Zr {dH${gV Ho$boë`m Aä`mg nÕVrbm OZH$ gyÌr aMZm§VaUdmXr
g§àXm` g§~moYbo OmVo. gmoñ ya ^mfm ì`dñWobm gd© g_mOmÀ`m _mbH$sMr _mZVmV Va Mm°åñH$s ^m{fH$
j_Vm hr d¡ {º$H$ Agë`mMo _mZVmV na§Vw `mVrb ^mfoÀ`m gm_m{OH$ A§Jm§H$So> ñdV… gmoñ ya Am{U Mm°åñH$s
gh CÎmaH$mbrZ AZoH$ Aä`mgH$m§Zr Xþb©j Ho$bo. gw_mao 1960 gmbmn ªV ^mfoMm g§nyU© Aä`mg hm ^mfoÀ`m
AmXe© ì`dñWoÀ`m {Z`_m§daM H|${ÐV Pmbobm hmoVm.
Xaå`mZÀ`m H$mimV _°brZmodñH$s `m§Zr ^mfm ì`dñWonojm ^mfm ì`dhmam§Mm Aä`mg ^mfm d¡km{ZH$m§Zr
29123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Ho$bm nm{hOo Agm AmJ«h Yabm. Va Ë`m§Mo ghH$mar \$W© `m§Zr ^mfoMm gm_m{OH$ ñdê$nmMm Aä`mg
H$aÊ`mda ^a {Xbm hmoVm, H$maU ^mfoMm Aä`mg H$aVmZm {VMm gm_m{OH$ g§X © bjmV ¿`m`bm nm{hOo
Ago Ë`m§Mo _V hmoVo. ^mfoÀ`m `m gm_m{OH$ A§Jm§Mm {dMma H$aV AgVmZm A_o[aH$Z ^mfmä`mgH$ gnra
ìhmo\©$ `m§Zr EH$ CnnÎmr _m§S>br àË oH$ ^mfH$ g_mOmMo ^mfm~mø g¥ï>rMo kmZ Ë`m g_mOmÀ`m ^mfoZo
{Z §{ÌV Ho$bobo AgVo, Ë`m_wio Amnë`m ^mfoZo Oo Am{U OodT>o eãX Amnë`mbm {Xbobo AgVmV VodT>çmM
eãXm§Zr g^modVmbÀ`m dmñVdmMo AmnU dU©Z H$ê$ eH$Vmo. Ë`mgmR>r Amnë`m Odi eãX ZgVmV Vo
^mfoÛmao _m§S>Ê`mV Amnë`mbm H$ï> nS>VmV. Ago `m CnnÎmrMo WmoS>Š`mV ñdê$n Amho. {hbmM ^mfm§À`m
gmnojVmdmXmMr CnnÎmr åhUVmV Vr àm_w»`mZo ìhmo\©$ `m§À`m ZmdmZo AmoiIbr OmVo. na§Vw ^mfo_wio Amnbo
~møg¥ï>rMo kmZ {Z §{ÌV hmoVo. hr dñVwpñWVr ZgyZ Amnë`m ~møg¥ï>rÀ`m AmH$bZm_wio Amnbr ^mfm
{Z §{ÌV hmoVo. Agm CbQ>m àH$ma {XgyZ oVmo.
3.2 {df` {ddoMZ :
Aem àH$mao aMZm§VaUdmXr Am{U g§aMZmdmXr g§àXm`mVrb Aä`mgmnojm doJim {dMma H$mhr
Aä`mgH$ _m§S>V hmoVo. Ë`mVyZ 1960 gmbmÀ`m gw_mamg g_mO^mfm{dkmZ hr g_mOm_Ü o ^mfm H$em
nÕVrZo dmnabr OmVo `mMm ñdV§Ì Aä`mg H$aUmar Aä`mgemIm {Z_m©U Pmbr. `m Aä`mg emIo_Ü o
^mfoMm Aä`mg H$aV AgVmZm ^m{fH$ ^m§S>ma, bKwjoÌo, ^m{fH$ à^md joÌ, {Û^m{fH$Vm d ~hþ m{fH$Vm,
^mfm {_lU, ^mfm~Xb, ^mfm{Z{fÕVm, ^mfmàXÿfU d ^mfmewÕr, qbJ oXmMr^mfm Aer {d{dY n[ajoÌo
{Z{üV H$ê$Z ^mfoMm Aä`mg Ho$bm OmVmo. `m n[ajoÌmMm Aä`mg gXa àH$aUm_Ü o H$amd`mMm Amho.
3.2.1 ^m{fH$ ^m§S>ma :
àË oH$ ^m{fH$ g_mOm_Ü o g_mOì`dhma nma nmS>Ê`mgmR>r {d{eï> eãX{ZYr V`ma hmoV AgVmo. `m
eãX{ZYrÀ`m _mÜ`_mVyZ g_mOmMo gd©M ^mfm ì`dhma nma nmS>bo OmVmV. hm eãX{ZYr åhUOo Ë`m ^m{fH$
g_mOmMo ^m{fH$ ^m§S>ma AgVo. ^m{fH$ ^m§S>ma hr g§H$ënZm gd©àW_ Om°Z J§nP© `m§Zr _m§S>br. àË oH$ ^m{fH$
g_mOmMo EH$ ^m{fH$ ^m§S>ma AgVo. `m ^m{fH$ ^m§S>mam§_Ü o g§X^m©Zwgma {d{dY ^mJ V`ma Pmbobo AgVmV.
H$moUË`mhr g_mOmVrb ì`º$s EH$mM àH$maMr ^mfm dmnaVmZm {XgV Zmhr. H$moUmer, H$Yr, H$m`, {H$Vr,
H$go, ~mobmdo `mMo H$mhr g§Ho$V R>abobo AgVmV. {d{eï> joÌmVrb bmoH$ nañna {d{Z_`mgmR>r H$mhr {d{eï>
^mfm qH$dm ~mobtMm dmna H$aV AgVmV Ë`m gdmªMm {_iyZ EH$ ^m{fH$ H$moe {Z_m©U hmoVmo. `m ^m{fH$
H$mofmda Ë`m {d{eï> joÌmVrb g_mO, {d{eï> ì`dgm` d¡{eï>o, Am{W©H$ Am{U gm_m{OH$ ñVa `m gd© Jmoï>tMm
à^md nS>V AgVmo. EH$m ^m{fH$ H$moem_Ü o AZoH$ ~mobr^mfm§Vrb eãXm§Mm g_mdoe Agy eH$Vmo. CXmhaUmW©
_w§~B©, nwUo, ~|Jbmoa BË`mXr eham§_Yrb ^m{fH$ H$moemda OmJ{VH$sH$aU, Am¡Úmo{JH$sH$aU, ZdZdrZ
V§ÌkmZmVrb AZoH${dY Jmoï>tMm à^md nS>Vmo. Va nyU©V… J«m_rU nmœ© y_rdarb EImÚm IoS>çmVrb ^m{fH$
^m§S>mamda AWdm ^m{fH$ H$moemda H¥$frjoÌ, newnmbZ, OmVrì`dñWoMm à^md Agy eH$Vmo.
30123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Á`mà_mUo EH$ ^m{fH$ g_mOmMo ^m{fH$ ^m§S>ma AgVo Ë`mà_mUo àË oH$ ì`º$sMohr ^m{fH$ ^m§S>ma
AgVo; H$maU g_mOmVrb AZoH$ ì`º$s¨H$Sy>Z g§àofU hmoV AgVo. EH$ ì`º$s Xþgè`m ì`º$ser g§nH©$
gmYV AgVmZm nwT>rb ì`º$sMo d`, qbJ, nX, à{Vð>m BË`mXr Jmoï>tMm {dMma H$ê$Z gm_m{OH$ g§X^m©Zwgma
Amnë`m ^m{fH$ ^m§S>mamVrb {d{eï> eãXm§Mr {ZdS> H$ê$Z g§àofU gmYV AgVo. g_mOm_Ü o àg§J, g§X ©,
H$maU, {df`, n[apñWVrnaËdo ^mfm n[adV©Z Ano{jV AgVo. ho n[adV©Z doJdoJio ^m{fH$ n¡by Am{U AZoH$
nmVù`m§dê$Z KS>V AgVo. `m gd© Jmoï>tMm A§V^m©d Ë`m g_mOmÀ`m ^m{fH$ ^m§S>mam§_Ü o hmoV AgVmo.
ì`º$s ñWi, H$mi, doi `m§Mm {dMma H$ê$Z ~mobV AgVo. `m ~mobÊ`mÀ`m j_Vobm g§XoeZ j_Vm
Ago åhUVmV. hr g§XoeZ j_Vm Ë`m ì`º$sÀ`m ^m{fH$ ^m§S>mamda Adb§~yZ AgVo. _°brZmodñH$s `mZo
Amnbm ^mfmj_Vm {gÕm§V _m§S>VmZm ^m{fH$ à`moJmVyZ nyU©Vm EH${OZgr Am{U pñWa Aer {Z`_ ì`dñWm
doJir H$mT>Vm oB©b Ago gm§{JVbo Amho. hr EH${OZgr Am{U pñWa Aer ^mfm dmnaUmam Agm EH$g§K
g_mO Vmo J¥hrV YaVmo. VWmnr g_mO^mfmd¡km{ZH$m§Zm _°brZmodñH$sMo _V ñdrH$mamh© dmQ>V Zmhr. H$maU
g_mOm_Ü o ^m{fH$ à`moJmV àM§S> {d{dYVm AmT>iVo åhUyZ g_mO^mfm d¡km{ZH$m§Mo _V `mo½` dmQ>Vo H$maU
g_mOm_Ü o ^mfoH$Sy>Z AZoH${dY H$m } nma nmS>br OmV AgVmV. ^mfm dmnamg§~§Yr g_mOm_Ü o AZoH$
A{bpIV gm_m{OH$ g§Ho$V nmimdo bmJVmV. Ë`m_wioM ^mfm dmnaÊ`mMr j_Vm gd© ^m{fH$m§À`m Odi
AmT>iVo `m j_Vobm g_mO^mfm{dkmZm_Ü o g§Xoe dhZmË_H$ j_Vm `m ZmdmZo AmoiIbo OmVo.
`m g§Xoe dhZmË_H$ j_VoMm dmna H$ê$Z g_mOmVrb àË oH$ ì`º$s g_moarb ì`º$s~amo~a àg§J,
g§X ©, H$maU, {df` BË`mXr doJdoJù`m n[apñWVrZwgma Amnbr ^mfm ~XbVo. nyU©nUo EH${OZgr pñWa
EH$gyÌr ^m{fH$ {Z`_ ì`dñWm H$moUË`mhr g_mOm_Ü o qH$dm g_mOmÀ`m ^mfo_Ü o AmT>iV Zmhr.
H$moUË`mhr g_mOmÀ`m ^mfoMo gyú_ {ZarjU Ho$bo Va doJdoJio n¡by AZoH$ nmVù`m AgUmao ^m{fH$ ^m§S>ma
Ë`m g_mOmÀ`m ^mfo_Ü o Zm§XV Agë`mMo AmT>iyZ oVo.
g_mOmVrb doJdoJù`m joÌmVrb bmoH$ nañna {d{Z_`mgmR>r Á`m ^mfm ~mobtMm dmna H$aVmV `m
gdmªMm {_iyZ EH$ '^m{fH$ H$moe' V`ma hmoVmo. CXmhaUmW© nwÊ`m-_w§~B©gma»`m _moR>çm eham_Ü o EH$M EH$
^mfm ~mobUmam g_mO AmT>iV Zmhr. VoWrb g_mO Amnë`m X¡Z§{XZ JaOm ^mJdÊ`mgmR>r qH$dm BVa {d{dY
H$maUm§gmR>r _amR>r, qhXr, B§J«Or,JwOamWr, Vm{_ir, H$ÞS> Aí`m ^mfm§Mm dmna H$aVmZm AmT>iVmo. gr_mdVu
^mJmVrb bmoH$ {H$_mZ XmoZ ^mfm§VyZ Amnbm ^mfmì`dhma nma nmS>V AgVmV. Ë`m_wio Aem {R>H$mUMm
^m{fH$ H$moe hm `m gd© ^mfm§Mm {_iyZ ~ZVmo `m H$moemda `m g_mOmVrb ì`dgm`, {ejU, lÕm,
g_mOOrdZ, Am{W©H$, gm_m{OH$ ñVa `m gd© Jmoï>tMm à^md AmT>iVmo.
3.2.2 bKwjoÌ :
àË oH$ ^m{fH$ g_mOm_Ü o doJdoJù`m gm_m{OH$ g§X^m©Zwgma dmna H$aÊ`mgmR>r doJdoJio ^m{fH$ g§M
AWdm eãX{ZYr V`ma Pmbobo AgVmV `m ^m{fH$ g§Mm§Mr g§X © joÌmZwgma doJdoJio H$ßno V`ma hmoVmV ho
H$ßno Ë`mÀ`m joÌmer g§~§{YV AgVmV ^mfm dmnamÀ`m `m joÌm§Zm bKw joÌo Ago g§~moYbo OmVo hr bKwjoÌ
31123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
(Lingustic domain) àË oH$ ^m{fH$ g_mOmMm Am§Va©MZoda Adb§~yZ AgVmV.
"bKwjoÌ hr H$ënZm àW_ O_©Z Aä`mgH$ pí_Q> Am{U amoa `m§Zr _m§S>br Xþgè`m _hm wÕmnydu O_©Z
g¡{ZH$m§Mm AÝ` ^m{fH$m§er g§nH©$ Amë`mZo Ë`m§À`m ^mfoV Oo ~Xb Pmbo Ë`m§Mm Aä`mg H$aÊ`mgmR>r Ë`m§Zr
àW_ hr g§H$ënZm _m§S>br Ë`m§Zr EHy$U ZD$ bKwjoÌo _mZbr hmoVr. 1) Hw$Qw>§~ 2) H«$sS>m§JU 3) añVm
4){dÚmb` 5) Ym{_©H$ ñWmZ 6) gm{hË` 7) d¥ÎmnÌ 8) g¡Ý` 9) Ý`m`mb` Am{U emgH$s` H$Moè`m
`mZ§VaÀ`m Aä`mgH$m§Zr bKwjoÌmÀ`m `m `mXrV ^a Q>mH$br Va H$moUr Ë`mVrb H$mhr dJibrhr gd© ^mfm§Zm
bmJy nSo>b Agm bKwjoÌm§Mm EH$M EH$ g§M ZgVmo àË oH$ g_mOJQ>m§À`m bKw joÌm§Mr g§»`m d ñdê$n ho
g_mOmV AmT>iUmè`m oXm§Mm AÝd`mW© bmdÊ`mÀ`m JaOoVyZ R>aVo' ^m{fH$ ^m§S>mamVrb AZoH${dY eãXm§n¡H$s
H$moUVm eãX H$moUË`m bKw joÌmZwgma AWdm g§X © joÌmZwgma dmnamd`mMm `mMo g§Ho$V àË oH$ ^m{fH$ g_mOmZo
{Z{üV Ho$bobo AgVmV. Ë`mZwgma àË oH$ bKw joÌmV ^mfm dmnamÀ`m g§MmMr {ZdS> AmYrM Pmbobr AgVo
bKwjoÌ ~Xbbo H$s Ë`m eãXmMm AW© ~XbVmo CXmhaUmW© AW© `m eãXmMm AW© gm{hË`joÌmV doJim Va
n¡emÀ`m ì`dhmamV doJim KoVbm OmVmo, EH$m§VmV Aao-Vwao H$aUmao XmoZ {_Ì ì`mgnrR>mda EH$_oH$m§Mm AmXamZo
C„oI H$aVmV, ñd §nmH$ KamVrb OodU XodKamV Z¡doÚ, _hmàgmX, àgmX BË`mXr ZmdmZo g§~moYbo OmVo.
åhUOoM ^mfoMo ñdén bKwjoÌmZwgma ~XbVmZm {XgVo. dº$m d lmoVm `m§À`mVrb ZmVo g§àofUmMo {R>H$mU,
{df` ^mfm VgoM g§ mfUmMm g§X © `m gd©M Jmoï>tMm à^md bKw joÌmZwgma ^mfm ì`dhmam§da nS>V AgVmo.
EImÚm {d{eï> ì`dgm`mVrb qH$dm joÌmVrb bmoH$ nañna {dMma{d{Z_`mgmR>r Á`m ^mfm ~mobtMm
qH$dm ^m{fH$ ^m§S>mamMm à`moJ H$aVmV Ë`m gdmªMm {_iyZ EH$ ^m{fH$ H$moe V`ma hmoVmo. CXmhaUmW© -
EImÚm Amamo½` {d^mJm_Ü o qH$dm Amamo½`mer g§~§{YV joÌm_Ü o eara, amoJ, O§Vy, Amamo½`, S>m°ŠQ>a, Am¡fYo,
Jmoù`m, Q>m°{ZH$, gbmBZ, CnMma, B©bmO, {ZXmZ, Zg©, S>mog, B§OoŠeZ, dm°S©>, H$miOr, So>qgJ, _b_, noñQ>,
Am°naoeZ, BË`mXr {H$VrVar ñdV§Ì eãXm§Mm à`moJ hmoV Agbobm nmhmd`mg {_iVmo {d{eï> g_mOmÀ`m
^m{fH$ ^m§S>mamV g§X^m©J{UH$ darb CXmhaUmà_mUo doJdoJio H$ßno V`ma hmoVmV ^mfm dmnamÀ`m `m joÌm§Zm
bKwjoÌ Ago åhUVmV.
g_mOmVrb ì`º$s Amnë`m JaOm§gmR>r doJdoJù`m {R>H$mUr doJdoJù`m H$maUm§gmR>r EH$Ì oV AgVmV.
àË oH$ ì`º$sMo nañnam§À`m ghH$m`m©_wio {Z_m©U Pmbobo gm_m{OH$ ZmË`m§Mo ñdê$nhr doJdoJio AgVo. `m gd©
KQ>H$m§Mm Ë`m§À`m ^m{fH$ ì`dhmamda n[aUm_ hmoVmo. EImÚm _hm{dÚmb`m§_Ü o {eH$Umam {dÚmWu
H«$sS>m§JUmda, _hm{dÚmb`mVrb {_Ìm§_Ü o, Kar AmB© d{S>bm§À`m ~amo~a, n[agamVrb {_Ìm§gmo~V, àmMm ©
qH$dm {ejH$m§À`m gmo~V EH$mM àH$maÀ`m ^mfm dmnaVmZm AmT>iV Zmhr. Vmo {dÚmWu àg§J, g§X^m©Zwgma
Amnbr ^mfm ~XbVmo g§H$ënZmjoÌ ~Xbbo H$s ì`º$sMr ^mfm ~XbVo; H$maU àË oH$ ~Xbbobo g§X ©joÌ
åhUOo EH$ ñdV§Ì bKwjoÌ AgVo. H$mhr doim EH$M dñVy doJdoJù`m joÌm§_Ü o doJdoJù`m ZmdmZo AmoiIbr
OmVo qH$dm doJù`m AWm©Zo dmnabr OmVo CXmhaUmW© ñd §nmH$ KamVrb hiX Vm§Xÿi OodU Zmai `m dñVy
XodKam§_Ü o AZwH«$_o §S>mam AjVm Z¡doÚ lr\$i `m ZmdmZo AmoiIë`m OmVmV.
32123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
bKw joÌmMo ñdê$n ~mobUmè`m§À`m hoVy {df`r ~mobUmao EH$_oH$m§er H$moUË`m ZmË`mZo ~m§Ybo Jobobo
AmhoV nañnam§Mo ~mobÊ`mMr {R>H$mU H$moUVr Amho `mdê$Z R>aV AgVo CXmhaUmW©
1. {ejU joÌ - Aä`mg, àdoe, dJ©, nXdr, {ejU, Aä`mgH«$_, g§emoYZ, g_rjm, Q>rH$m,
{gÕm§V, à{VnmXZ, _V, {dMma, dº$ì`, MMm©gÌ, n[ag§dmX, MMm©, n[afX, {Z~§Y, emoY{Z~§Y, {ZîH$f©,
CXmhaU, nwñVHo$, g§X ©J«§W, H«${_H$ nwñVHo$, {Z`VH$m{bHo$, à`moJ, à`moJemim, {dÚmWu, {ejH$, ga, Q>rMa,
_°S>_, àmMm ©, AÜ``Z, AÜ`mnZ, BË`mXr {H$VrVar eãXm§Mm à`moJ `m joÌm_Ü o nmhmd`mg {_iob.
2. Ý`m`mb` - OO, dH$sb, AnamYr, gmj, gmjrXma, nwamdm, nmobrg, emoY, JwÝhm, Amamonr,
H$b_, Amamon, Ý`m`, H$m`Xm, AnamYr, dmXr, à{VdmXr, nwamdm, VhHy$~, H$moQ>©, Ý`m`{ZdmS>m, BË`mXr {d{dY
eãX `m joÌmV AmT>iVmV.
3. {H«$Ho$Q> - {H«$Ho$Q> hm Ioi ^maVm_Ü o gw_mao XmoZeo dfmªnydunmgyZ Ioibm OmV Agë`mZo hm Ioi
_yi Á`m XoemVyZ Ambm Ë`m B§½b§S> Xoemer B§J«Or ^mfogh _amR>r ^mfo_Ü o `m IoimMm ñdV§Ì eãXg§J«h V`ma
Pmbobm Amho ~m°b- M|Sy>, ~°Q>, ñQ>åßg - EgQ>r aZ- Ymdm, {gŠga- fQ>H$ma, \$moa- Mm¡H$ma, aZAmD$Q>-
Ymd{MV, Q>r_- g§K, AmD$Q>- ~mX, ßboAa- IoimSy>, ~°Q>_°Z- \$b§XmO, ~m°ba -Jmob§XmO, ~m°qbJ-
Jmob§XmOr, ~°qQ>J- \$b§XmOr, Ymd\$bH$, {dHo$Q>, aZ aoQ>, H°M - Pob, ~moëS>- {Ì\$im Xm§S>r, ñH$moAa -
Ymdm, nrM- IoinÅ>r, {\$pëS§>J- joÌajU, J«mD$§S>- _¡XmZ, A§nm`a - n§M, H$ámZ - H$U©Yma BË`mXr eãX
4 ì`mnma - IaoXr, {dH«$s, Xa, MT>, CVma, VoOr, _§Xr, H${_eZ, qH$_V, Z\$m, VmoQ>m, ZwH$gmZ,
\$m`Xm, _mb, nV, n¡gm, ì`mO, H$O©, gwÅ>o n¡go, Xbmbr, h_mbr, ì`dhma, CYmar, amoI, amoH$S>, n°qH$J,
dmhVyH$, ^mSo>, nmoñQ>oO, nmg©b, ZJ, S°>_oO BË`mXr eãX
darb bKw joÌm§_Ü o _amR>r, qhXr, B§J«Or ^mfoVrb eãXm§Mo {_lU {XgVo. VWmnr bKwjoÌm_Ü o Aem
{d{dY ^mfm§Mm g_mdoe OmJ{VH$sH$aUm§gma»`m H$maUm§_wio dmT>Vmo Amho.
3.2.3 ^m{fH$ à^mdjoÌ :
g_mOm_Ü o AZoH$ H$m_m§gmR>r qH$dm H$maUm§Zr bmoH$ EH$Ì oVmV. ho nañnam§À`m g§nH$m©V oUmao bmoH$
nwU©nUo {^Þ AgVmV. àË oH$mMr ^mfm {^Þ AgVo, àË oH$ ì`º$s doJdoJù`m gm_m{OH$ ñVamVrb AgVo.
ì`º$s Á`m gm_m{OH$, e¡j{UH$ , amOH$s`, Am¡Úmo{JH$ nmœ© y_rVyZ Ambobr AgVo Vr gm_m{OH$, amOH$s`,
Am¡Úmo{JH$ nmœ© y_r Ë`m Ë`m joÌmVrb bmoH$m§Zm à^mdrV H$aV AgVo. àË oH$ g§X ©joÌmZwgma ì`º$s Amnbr
^mfm ~XbVmZm {XgVo. àË oH$ ì`º$sÀ`m ^m{fH$H$moemda EImÚm {d{eï> joÌmMm à^md OmUdVmo.
{deofV:ì`º$s Á`m CÚmoJ ì`dgm`mV AgVo Ë`m CÚmoJ ì`dgm`mMm Ë`m ì`º$sÀ`m ^m{fH$ H$moemda à^md
OmUdVmo. CXmhaUmW© {ejU joÌm_Ü o H$m_ H$aUmè`m bmoH$m§À`m ^m{fH$ H$moemda {ejU joÌmMm à^md
OmUdVmo, E_. Am`. S>r. gr. _Ü o H$m_ H$aUmè`m H$m_Jmam§À`m ^m{fH$ H$moemda CÚmoJ OJVmMm à^md
OmUdVmo, Ym{_©H$ H$m_ H$aUmè`m nwOmè`m§À`m ^m{fH$ H$moemda Ym{_©H$VoMm à^md {XgVmo. EHy$U ^mfoda
33123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
gm§ñH¥${VH$ n`m©daU, g§ñH¥$Vr, na§nam, lÕm, Y_©, OmVr`Vm, gm{hË`, {d{dY H$bm, eoOmar àXoe, ^mfm,
dmVmdaU, ^m¡Jmo{bH$ n[apñWVr, Aem AZoH$ joÌ-KQ>H$m§Mm à^md AgVmo. `m à^mdmMm {dMma Ho$ë`mIoarO
g_mO^mfm{dkmZm_Ü o ^mfoMo {dûcofU nyU© hmoUma Zmhr.
g_mO, g§ñH¥$Vr Am{U ^mfm `m§Mm nañnam§da à^md nS>V AgVmo `m gdmªMo g§X © åhUOo ^mfoda
Agbobo joÌ{d{eï> à^mdM AgVmV. `mg§X^m©V Zm. dm. {Q>iH$ Am{U Í §~H$ ~mnwOr R>m|~ao C\©$ ~mbH$dr
`m§À`mH$So> nmhVm oB©b. XmoKm§Zmhr amZmV EH$ \y$b {Xgbo. nU Zm. dm. {Q>iH$ `m qMVZerb H$drbm Vo
dZdmgr \y$b dmQ>bo Va Í §~H$ ~mnwOr R>m|~ao C\©$ ~mbH$dtZm Vr \w$bamUr dmQ>br. d Amnmnë`m narZo Ë`m§Zr
Ë`m \w$bmMo dU©Z Ho$bo.
`m XmoÝhr H$dtMm \w$bmH$So> nmhmÊ`mMm Ñï>rH$moU Ë`m§À`m _Zmda Pmboë`m g_mOmÀ`m d g§ñH¥$VrÀ`m
joÌ{d{eï> à^mdmH$So> {ZX}e H$aVmo. Zm. dm. {Q>iH$ ho qMVZerb H$dr Va ~mbH$dr ho {ZgJ©H$dr Agë`mZo
Ë`m§À`m ^mfoda Ë`m§À`m OrdZnÕVrMm n`m©daUmMm à^md Amho. M§ÐmgmR>r _amR>r gm{hË`mV AZoH$ gw§Xa Cn_m
{XgVrb nU Zmam`U gwd} ^mH$arMm M§Ð emoYÊ`mV qOXJr ~a~mX Pmbr Ago Ooìhm åhUVmV Voìhm Ë`m§À`m
Ë`m ^mfoda Ë`m§À`m g§nyU© OrdZmMr {dXmaH$Vm n[aUm_ H$aVmZm {XgVo. {JaUrH$m_Jmam§À`m ì`Wm doXZm
Ë`m§À`m H${dVoV à{Vq~~rV hmoVmV. ~m~m ^m§S> `m§À`m Xe{H«$`m H$mX§~arÀ`m ^mfoda AÜ`mË_, Y_©emó,
Ym{_©H$ {dYr, `m§Mm à^md {XgVmo. H$maU `m H$mX§~arVrb ~«m÷U ñdV…Mm M[aVmW© n¡R>UÀ`m Xe{H«$`m
KmQ>mda Xe{H«$`m {dYr H$ê$Z MmbdVmV Ë`m_wio Ë`m§À`m ^mfoda Vmo à^md Z¡g{J©H$nUo nS>Vmo.
^mfoda joÌ{d{eï> à^mdm~amo~a gm§ñH¥${VH$ n`m©daU, g§ñH¥$Vr CXmhaUmW© nmemË` g§ñH¥$Vr, amhUr_mZ,
{ejU BË`mXtMmhr à^md {XgyZ oVmo. Cƒ {e{jV ^maVr` bmoH$m§À`m ^mfoda qhXr Am{U B§J«OrMm à^md,
nmemË` OrdZnÕVrMm à^md ñnï> {XgyZ oVmo. {ejU, CÚmoJ, amOH$maU BË`mXr ì`mnH$ joÌo AmO
g_mOOrdZmVrb ^mfo_Ü o An[ahm © Pmbobr AmhoV. Ë`mVyZ à^mdjoÌm§Mr ga{_gi XoIrb ì`º$sÀ`m
ì`dhmamV hmoV AgVo. gm{hË`, OmVr`Vm, dJ©, Y_©, lÕm Aem Jmoï>thr ^mfobm à^m{dV H$aV AgVmV.
3.2.4 {Û^m{fH$Vm :
EH$ ^m{fH$ g_mO Xþg`m© ^m{fH$ g_mOmMm g§nH$m©V oVmo Voìhm Vo XmoÝhr ^m{fH$ g_mO nañnam§À`m
^mfm AmË_gmV H$aVmV `m XmoZ g_mOJQ>m§Mm ^mfmì`dhma XmoZ ^mfm§_YyZ g§nÞ hmoVmo Voìhm `m àH$maÀ`m
g§àofU ì`dhmambm Û¡ m{fH$Vm Ago åhUVmV. `m g_mOmMr XmoÝhr ^mfm§Zm _mÝ`Vm AgVo. H°$ZS>mgma»`m
amï´>m_Ü o \«|$M Am{U B§J«Or `m XmoÝhr ^mfm§_YyZ X¡Z§{XZ ì`dhma g§nÞ hmoV AgVmo åhUyZ ho {Û^m{fH$ amï´>
g_Obo OmVo. Aem g_mOm_Ü o Hw$Qw>§~m_Ü o ~mobÊ`mgmR>r _mV¥ mfm Va g_mOmVrb ì`dhmamgmR>r Xþgar
ì`dhma ^mfm dmnabr OmVo. AJXr {ejUì`dñWm gwÕm XmoZ ^mfm§_Ü o CnbãY AgVo. ^maVmVrb Jmodm ho
amÁ` XoIrb Û¡ m{fH$ amÁ` Amho. VoWo _amR>r Am{U Zì`mZo _mÝ`Vm nmdboë`m H$moH$Ur `m XmoÝhr ^mfm§Zm
_mÝ`Vm Amho. VoWrb bmoH$ Kar H$moH$Ur Am{U g_mOmV ì`dhmamgmR>r _amR>r ^mfm dmnaVmZm AmT>iVmV.
34123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
g_mOmVrb Û¡ m{fH$VoMm Aä`mg AZoH$ A§Jm§Zr Ho$bm OmVmo. g_mOm_Ü o gm_m{OH$ ñVa oXmZwgma
XmoZ ^mfm§Mm dmna AmT>iVmo. Cƒ dJm©Vrb bmoH$ gm_m{OH$ à{Vð>oÀ`m ^mdZoVyZ Kam§_Ü ohr XÎmH$ ^mfoMm
dmna H$aVmZm AmT>iVmV. nU ZmoH$am§er qH$dm {ZåZ ñVamVrb bmoH$m§er g§dmX gmYVmZm Vo _mV¥ mfo_YyZ
g§ mfU H$aVmV. Va H${Zð> dJm©Vrb bmoH$m§Zm hr XÎmH$ ^mfm Ho$di ì`dhmamnyaVr AJXr àmW{_H$ ñdê$nmV
oV AgVo. Ë`m§Mo XÎmH$ ^mfoda à wËd ZgVo. Vo àg§JnaËdo H$m_Mbmdy ñdê$nmV `m XÎmH$ ^mfoMm dmna
H$aVmV. na§Vw H$mhr g_mOmV gVV Û¡ m{fH$ g§kmnZ ì`dhma MmbV AgVmo. {deofV: _hmZJam§_Ü o gam©g
hm Û¡ m{fH$ ì`dhma MmbVmo. Aem g_mOmMo XmoÝhr ^mfm§da g_mZ à wËd Agë`mMo AmT>iVo. Aem g_mO
JQ>mbm "ñWm`r Û¡ m{fH$ g_mO JQ>' Ago g§~moYbo OmVo. ^maVmVrb AZoH$ amÁ`m§_Ü o doJdoJù`m ^mfm
~mobë`m OmVmV Ë`m_wio XmoZ amÁ`m§À`m gr_m àXoem_Ü o dmñVì` H$aUmè`m g_mOmbm `m XmoÝhr amÁ`m§À`m
^mfm g§nH$m©_wio AdJV hmoVmV. CXmhaUmW© _hmamï´> Am{U H$Zm©Q>H$ `m amÁ`m§À`m gr_m^mJmVrb bmoH$m§Zm
H$ÞS> d _amR>r XmoÝhr ^mfm AdJV AmhoV. Ë`m§Mo ì`dhmahr `m XmoÝhr ^mfm§_YyZ MmbVmV Ë`m_wio hm
g_mO {Û^m{fH$ Amho .
3.2.5 ~hþ m{fH$Vm :
~hþ m{fH$Vm hr {Û^m{fH$VoÀ`m nwT>Mr nm`ar Amho. ^maV hm OJmVrb gdm©V _moR>m ~hþ m{fH$ Xoe
Amho. H$maU ^maVmVrb doJdoJù`m amÁ`m§_Ü o doJdoJir ^mfm amO^mfm åhUyZ _mÝ`Vm nmdbobr Amho.
^maVmVrb AZoH$ amÁ`mVrb gr_mdVu ^mJmVrb bmoH$m§Zm XmoÝhr amO^mfm {edm` qhXr Am{U B§J«OrMohr kmZ
AgVo. ^maVmVrb qhXr _mV¥ mfm Agbobm àXoe dJiVm BVa àXoemda OmñVrV OmñV bmoH$ H$_rV H$_r
VrZ ^mfm ~mobVmZm {XgVmV qhXr B§J«Or Am{U Ë`m àXoemMr ñWm{ZH$ ^mfm ho bmoH$ ~mobVmV. ~hþVm§e
amÁ`m§_YyZ àmW{_H$ {ejUmnmgyZ `m VrZhr ^mfm {eH$dë`m OmVmV _hmamï´>m_Ü o _amR>r àW_ ^mfm, qhXr
{ÛVr` ^mfm, B§J«Or V¥Vr` ^mfm VgoM g§ñH¥$V ^mfm gwÕm Aä`mgH«$_m§_Ü o g_m{dï> Ho$br Jobobr Amho.
"EImÚm ì`º$sÀ`m qH$dm g_mOmÀ`m qH$dm XoemÀ`m g§kmnZ ì`dhmamV VrZ qH$dm Ë`mhÿZ A{YH$ ^mfm§Mm
Cn`moJ Ho$bm OmVmo Voìhm Aem g§kmnZ ì`dhmambm ~hþ m{fH$Vm åhUVmV' ~hþ m{fH$ g_mOmVrb bmoH$m§Mo
H$moUË`m Var EH$m ^mfoda à wËd AgVo. bKwjoÌ ^mfm à`moJmMo g§Ho$V R>abobo AgVmV. joÌmZwgma ^mfm
dmnamMo {Z`_hr R>abobo AgVmV. CXmhaUmW© Ym{_©H$ H$m`m©Mr ^mfm Ë`m_wio EH$mnojm A{YH$ ^mfm§Mo
Cn`moOZ g§X^m©Zwgma d àg§JmZwgma hmoVo. `m ~hþ m{fH$VoMo àm_w»`mZo XmoZ àH$mamV dJuH$aU H$aVm oVo. bmoH$
- ~hþ m{fH$Vm d A{^OZ ~hþ m{fH$Vm.
bmoH$m§À`m g§nH$m©VyZ AmnmoAmn ^mfm AmË_gmV H$ê$Z Ambobr ~hþ m{fH$Vm bmoH$ - ~hþ m{fH$Vm
AgVo. Va emim _hm{dÚmb`mVyZ OmUrdnyd©H$ {ejU KoD$Z AmË_gmV Ho$bobr ^mfm hr A{^OZ
~hþ m{fH$Vm `m àH$mamV oVo. B§J«Or ^mfm ^maVm_Ü o A{^OZ ~hþ ^m{fH$mMo CXmhaU Amho .Va qhXr hr
bmoH$ Am{U A{^OZ Aem XmoÝhr ~hþ m{fH$VoMo CXmhaU Amho.
_w§~B©gma»`m _hmZJam_Ü o AZoH$ ~hþ m{fH$ bmoH$ AmT>iVmV. _w§~B© hr XoemMr Am{W©H$ amOYmZr
35123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Agë`m H$maUmZo g§nyU© XoemVyZM Zìho Va OJmVyZ _w§~B©_Ü o AZoH$ bmoH$ o-Om H$aV AgVmV. Ë`m_wio
_w§~B© ho EH$ ~hþ m{fH$ eha Pmë`mMo AmnUmg {ZXe©Zmg oVo. Aem eham§_Ü o naàm§VmVyZ ñWbm§VarV
Pmbobm EImXm ZmoH$a Kar Amnbr _mV¥ mfm ~mobob, ñWm{ZH$ ^mfm åhUyZ ~mhoa ì`dhmam§_Ü o _amR>rMm
Adb§~ H$aÊ`mMm à`ËZ H$aob Am{U amï´>^mfm åhUyZ qhXr VgoM H$m`m©b`m§_Ü o H$mimMr JaO åhUyZ
B§J«OrMm dmna H$aVmZm AmT>iob. `m ^mfm§À`m Cƒmamda Ë`mÀ`m _mV¥ mfoMm à^md Agë`mMo OmUdVo Vmo
`m gd©M ^mfm§da à wËd {_i{dÊ`mMm à`ËZ H$aob d H$mbm§VamZo Ë`mbm à wËd {_iobhr `m ^mfm§Mm dmna
Ë`m ì`º$sH$Sy>Z àg§J, g§X © nmhÿZ n[apñWVrZwgma d {R>H$mUmZwgma hmoVmZm AmT>iVmo.
ñWbm§VamMm ~hþ m{fH$Voda _moR>çm à_mUmV à^md OmUdVmo."amï´> `m ñVamda N>moQ>o N>moQ>o ^m{fH$m§Mo JQ>
^modVmbÀ`m BVa ^mfH$JQ>m§V ñdoÀN>oZo gm_rb hmoÊ`mgmR>r, Am{W©H$ CÞVrgmR>r ñd^mfm ~mOybm R>odyZ
^modVmbMr Xþgar à~i ^mfm AZoH$Xm ñdrH$maVmV `mbm "^mfmË`mJ' Ago åhUVm oB©b _mÌ ^modVmbÀ`m
^mfH$m§Mm à^md \$magm Zgob, Ë`m§À`mV gm_rb hmoÊ`mV Am{W©H$ \$m`Xm Zgob qH$dm Ë`m§Mr g§ñH¥$Vr Am{U
Y_© `m~m~V à{VHy$b Ñï>r Agob, Va Ago ñWbm§V[aV Aëng§»`m§H$ JQ> ñdV…Mr ^mfm {Q>H$dyZ R>odVmV `mbm
"^mfmOVZ' Ago åhUVm oB©b
Bgdr gZ 1990 gmbÀ`m EH$m nmhUrZwgma OJmV gw_mao 500 Vo 800 {^Þ gm§ñH¥$VrH$ g_yh d
160 amï´>o hmoVr. `m amï´>m§_Ü o 5000 nojm OmñV ^mfm ~mobë`m OmV hmoË`m `mMmM AW© Agm H$s amï´>^mfm
doJir Am{U Amnbr _mV¥ mfm doJir Aem n[apñWVrV AgUmao bmoH$ Iyn _moR>çm à_mUmda AmhoV.
Amnë`m ^maVmV Amnbr amï´>^mfm qhXr Amho na§Vw _hmamï´>rZ _mUgm§Mr _mV¥ mfm _amR>r Amho. `m
nmœ© y_rda Ho$di EH$ ^m{fH$ amhÿZ MmbUma Zmhr. Aer Ag§»` bmoH$m§Mr AdñWm Amho. ~hþ m{fH$Vm
hr Aem arVrZo gmd©{ÌH$ AmT>iUmar ~m~ Amho. AmO OJmV EH$M ^mfm ~mobUmao bmoH$ \$ma H$_r
à_mUmV gmnS>Vrb.
3.2.6 ^mfm {_lU :
{^Þ ^mfm g§nH$m©À`m _mÜ`_mVyZ AZoH$Xm {_l^mfm qH$dm {_l~mobr {Z_m©U hmoV AgVo. Aem
nÕVrMm ~hþ m{fH$ Amnë`m ~mobÊ`m_Ü o kmV Agboë`m ^mfm§Mo {_lU H$ê$Z ~mobV AgVmo. ho {_lU
nyU©Vm Z¡g{J©H$ ñdê$nmV d dº²$`m§À`m ZH$iV g§nÞ hmoVo `mbmM dmMmga{_gi Agohr g§~moYbo OmVo.
dmMm {_girV EH$mM dmŠ`m§_Ü o XmoZ ^mfm§Vrb eãXm§Mo {_lU AgVo. H$mhr doim EH$m ^mfoMr dmŠ`aMZm
Am{U eãX Xþgè`m ^mfoVrb Aemhr nÕVrZo dmŠ`aMZoÀ`m nmVirdahr ho {_lU KS>V AgVo. na§Vw
g§ mfUm_Ü o H$Yr H$Yr EH$ ì`º$s EH$m ^mfoVyZ ~mobÊ`mg gwédmV H$aVo Am{U {VÀ`m Vm|Sy>Z nwÝhm Xþgè`m
^mfoVrb nyU© dmŠ` ~mhoa nSy> bmJVmV Voìhm Ë`m àH$mambm dmMm nmbQ> qH$dm ^mfm nmbQ> Ago åhUVmV.
ho ^mfm g§H«$_U {ZgJ©V… Ho$ìhmhr hmoD$ eH$Vo. Ë`mbm {Z`_ {Z`_mV qH$dm AZw_mZmV ~m§YUo eŠ` Zmhr
ho ^mfm g§H«$_U à{Vð>ogmR>rhr hmoVmZm AmT>iVo. ì`dhmam§_Ü o Amnë`m _mV¥ mfoÀ`m Mm¡H$Q>r_Ü o BVa
^mfoVrb eãXm§Zm MnIbnUo ~gdyZ g§ mfU ì`dhma g§nÞ hmoV AgVmo. CXmhaUmW© - _r AmVmM Zmï>m
36123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Ho$ë`m_wio WmoS>rer EZOu Ambr.
AmO B§J«Or ^mfoVrb AZoH$ eãX _amR>r ^mfo_Ü o BVHo$ éibobo Am{U éObobo AmhoV H$s AZoH$Xm
Ë`m§Zm n`m© r _amR>r eãX _amR>r ^m{fH$mbm bdH$a CnbãY hmoV ZmhrV AJXr B§J«OrMo kmZ ZgUmam
A{e{jV ^m{fH$hr ghOnUo ho eãX dmnaVmo CXmhaUmW© Q>o~b, H$m°Q>, Zmï>m, aoëdo ñQ>oeZ g_mO^mfm{dkmZmV
Aem AZoH${dY eãXm§À`m Am`mVrbm CgZdmar Ago åhUVmV. hr _amR>r_Ü o B§J«Or eãXm§Mr CgZdmar R>aVo.
XmoZ ^mfm EH$_oH$s¨À`m g§nH$m©V Amë`mZ§Va EH$m ^mfoH$Sy>Z Xþgè`m ^mfoVrb eãXm§Mr CgZdmar Ho$br
OmVo Am{U `m CgZdmarVyZ EH$ ZdrZ {Vgar ^mfm AWdm dmMm V`ma hmoVo. AmOMr §J OZaoeZ Á`m b±½doO
_YyZ H$å w{ZHo$Q> H$aVo Ë`m b¢½doO _Ybr hr H${dVm Amho. Ago g§Xrn Iao Amnë`m bìh boQ>a `m
H${dVo{df`r gm§JVmV Voìhm ho dmŠ` CgZdmarVyZ {Z_m©U Pmbobr {Vgar ^mfm Xe©dVo.
"Om°Z {J~ÝgZo EH$M ^mfm oUmè`m _mUgm§À`m ~mobÊ`mV CgZdmar AmT>iVo Va ga{_gi hmoÊ`mgmR>r
~mobUmam {Û^m{fH$ Agmdm bmJVmo Ago åhQ>bo Amho VgoM CgZdmar hr H$mbm§VamZo ^mfo_Ü o gm_mdbr OmVo
Vgo ga{_girMo Zmhr Agohr åhQ>bo Amho.' (a_oe Ym|JSo> 57)
H$moUË`mhr g_mOmMr ^mfm g§nH$m©V oUmè`m ^mfm ~mobrnmgyZ AZoH$ eãX KodyZ ñdV… g_¥Õ ~ZV
AgVo. {d{dY ^mfm§_Yrb eãXm§À`m AmXmZàXmZ hr AmOÀ`m H$mimV ghO àd¥Îmr ~Zbobr Amho _amR>r
^mfoMm Aä`mg H$aVmZm Amnë`mbm bjmV oVo H$s `m ^mfoV B§J«Or, qhXr, H$ÞS>, VobJy, V{_i, JwOamVr
BË`mXr ^mfoVrb eãX {_gibo AmhoV hr à{H«$`m ì`mnma ZmoH$ar ì`dgm` {d{dY d¡km{ZH$ emoY Zdr CnH$aUo
`m_wio A{daV gwê$M Amho.
3.2.7 ^mfm~Xb :
^mfm ~Xb hr ^m{fH$ n[adV©Zmbm JVr XoUmar à{H«$`m Amho. `m à{H«$ oVyZ BVam§À`m ^mfoVrb _yi
eãXm§Mr Am`mV {Z`m©V gwê$ AgVo. ì`º$s~mobr g§nH©$ à{H«$ og§X^m©V ^mfm ~XbmMm {dMma Ho$ë`mg hm ~Xb
Cƒma, d¡{eï²>`, eãXm§Mr {ZdS>, dmŠ`mMr aMZm, ~mobÊ`mMr bH$~ `m nmVirda gwê$ Pmë`mMo {XgVo.
g_moarb ì`º$sMr ^mfm ~KyZ Amnë`m ^mfoVrb g§ mfU Wm§~dUo qH$dm Ë`m ì`º$sÀ`m ^mfoVyZ `mo½` Vmo
à{VgmX XoUo. Vo nmhÿZ ñdV…Mr ^mfm ~XbUo `m à{H«$ obm ^mfm§~Xb Ago åhUVmV. g_mO^mfm{dkmZm_Ü o
^m{fH$ àXÿfUmÀ`m g§X^m©V {dMma H$aVmZm ^mfm{_lU, ^mfm~Xb `m à{H«$ oVyZ hmoUmè`m ^mfm§À`m n[adV©Z
à{H«$ oMm Aä`mg Ho$bm OmVmo. `m n[adV©Zm_mJrb H$maUm§Mm Am{U àd¥ÎmtMm emoY gm_m{OH$ g§X^m©Mm AmYma
KoVbm OmVmo.
AmOÀ`m OmJ{VH$sH$aUmÀ`m wJmV ^mfm g§nH$m©Mo ñdê$n ~XbVmZm {XgVo. _hmZJamnmgyZ
IoS>çmnmS>çmn ªV Am°ZbmBZ IaoXr-{dH«$sMo ì`dhma hmoVmZm {XgVmV. _mo~mBb B§Q>aZoQ>À`m _mÜ`_mVyZ
J«m_rU^mJhr OJmer OmoS>bm Jobm Amho. {d{dY dñVy§Mo {dH«o$Vo, Om{hamVXma Ë`m§Mr aobMob J«m_rU ^mJmV
37123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
dmT>br Amho. ho naamÁ`mVrb bmoH$ J«m_rU ^mJmV {\$aV AgVmZm qhXr ^mfoMm Adb§~ H$aVmV. AmO
_hmamï´>mVrb àË oH$ Jmdm_Ü o ñdrQ>_mQ>© JwOamWr, _madmS>r qH$dm amOñWmZr bmoH$m§Zr H$mT>bobr AmhoV. Q>m`a
n§ŠMaMo XþH$mZ Ho$air _mUgmZo H$mT>bobo Amho. Ë`m§À`mer ~mobVmZm _hmamï´>mÀ`m IoS>µ mVrb bmoH$hr
VmoS>H$s _moS>H$s qhXr ~mobÊ`mMm à`ËZ H$aVmV. hr à{H«$`m ^mfm ~XbmMo CXmhaU Amho. _w§~B©,
nwÊ`mgma»`m eham_Ü o qhXr ^mfoMmM dmna gam©g Ho$bm OmVmo. `mMo H$maUhr hoM Amho.
^mfm ~XbmÀ`m `m à{H«$ og§X^m©V {ddoMZ H$aVmZm S>m°. a_oe daIoSo> {b{hVmV g_mO^mfm {dkmZmV
^mfm {_lU dm ^mfm n[adV©Z `m§À`m ñdê$nmMm Aä`mg H$ê$Z Ë`m§Mr gm_m{OH$ H$maUo d àd¥Îmr `m§Mm emoY
KoVbm OmVmo. bú_U _mZo `m§À`m Cnam `m AmË_H$WZmV {ZdoXH$ {ZdoXZ H$aVm H$aVm AMmZH$ H¡$H$mS>r
^mfoVrb g§ mfU XoVmo `mMo H$maU VoWo Vo g§ mfU H¡$H$mS>rVM ñdm^m{dH$ dmQ>ob d _amR>rV H¥${Ì_ dmQ>Ê`mMr
eŠ`Vm Amho. boIH$mbm A{^ì`º$sV dmñVd{MÌUmÀ`m {ZH$S>rVyZ Ago ^mfm n[adV©Z H$amdo bmJVo. Ogo
X¡Z§{XZ ì`dhmamV ~moh`m©À`m XþH$mZmV Joë`mda qhXrV ~mobUo Am{U JwOarV Joë`mda ^mOrdmbrer ñWm{ZH$
~mobrV (A{hamUrV )^mfoV ~mobUo A{YH$ `mo½` dmQ>ë`mZo _amR>r ^m{fH$ Amnbo _amR>r ~mobUo Wm§~dyZ qhXrV
d A{hamUrV ~moby bmJVmo. åhUyZ g§kmnZ ì`dhmamMr {ZH$S> ho ^mfm ~XbmMo (Code switching) H$maU
AgVo. (S>m°. a_oe daIoSo> 62)
3.2.8 ^mfm {Z{fÕVm :
g_mO hm ê$T>r àWm na§nam g§ñH¥$Vr Am{U OrdZ_yë`m§À`m AmYmamda C^m AgVmo. `m gd©M Jmoï>r
Ë`m g_mOmÀ`m ^mfoda à^md Q>mH$V AgVmV. ^mfm dmnam~m~V g_mOm_Ü o H$mhr g§Ho$V R>abobo AgVmV
`m gm_m{OH$ g§Ho$Vm§Mm {dMma g_mO^mfmd¡km{ZH$ Aä`mgnÕVr_Ü o Ho$bm OmVmo. Ë`mZwgma AZoH$
^mfmà`moJ ^m{fH$ OmUrdnyd©H$ Q>miV AgVmo. qH$~hþZm Vmo ^mfm à`moJ H$aUo ho gä` g_mOmV A_mÝ`
AgVo qH$dm {Z{fÕ AgVo `m ^m{fH$ {Z{fÕVobm gm_m{OH$ _yë`m§Mo A{Yð>mZ AgVo. ^maVr` g_mOm_Ü o
gm¡ m½` IwUm§À`m ~m~VrV hr {Z{fÕVm {deof nmibr OmVo. CXmaUmW© Hw§$Hy$ gm§S>bo AgVm Hw§$Hy$ dmT>ob,
_§JigyÌ VwQ>bo AgVm _§JigyÌ dmT>bo Ago eãXà`moJ AmT>iVmV _wº$ b¢{JH$VoMm ñdrH$ma Z Ho$boë`m
g_mOm_Ü o b¢{JH$ B§{Ð` dmMH$ AWdm JwødmMH$ eãXm§Mm Cƒma Ho$bm OmV Zmhr. gm_y{hH$ Zo{UdoVrb
^`J§S>mVyZ _mUgm§À`m _aUmer g§~§{YV ñdJ©dmgr, d¡Hw§$R>dmgr, n¡J§~admgr, p¼ñVdmgr Ago eãXà`moJ
Ho$bo OmVmV. ^maVr` g_mOm_Ü o b¢{JH$g§~§Y ór nwéfm§Mr Jwám§Jo, àmV{d©Yr `m g§X^m©V ~mobVmZm H$miOr
KoVbr OmVo. `m g§X^m©Vrb eãX CƒmaUo {Z{fÕ _mZbo OmVo S>m°ŠQ>ahr é½Um§À`m {d{dY MmMÊ`m§_Yrb
_b_yÌ VnmgUr g§~§Yr ñQy>b d warZ Aem B§J«Or eãXm§Mm dmna H$ê$Z ^m{fH$ {Z{fÕVm nmiVmZm {XgVmV.
gmn {Xgbm Va J«m_rU ^mJmV bm§~S§> {Xgb§ Ago åhQ>bo OmVo. g_mOmV dmdaVmZm gm_mÝ` _mUyghr AmO
Q>m° boQ>, ~mWê$_ Ago eãXà`moJ `m {Z{fÕVoÀ`m AZwe§JmZo H$aV AgVmo.
g_mOm_Ü o ~mobV AgVmZm g_moarb ì`º$sMm XOm©, n[apñWVr, H$mb, g§X © nmhÿZ ^mfm dmnamMo {Z`_
nmibo OmVmV. gm_m{OH$ dJ© dM©ñd, g„m, ew -Aew mMr H$ënZm BË`mXr AZoH$ H$maUm§Zr ho g§Ho$V
38123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
g_mOmV V`ma hmoVmV. d[að>m§{df`r EHo$ar ^mfoV ~mobUo ^mfm {Z{fÕVoMo _mZbo OmVo. H$moUË`mhr
g_mOm_Ü o ^mfm ì`dhmamV g_mOmVrb OmVr, Y_©, {ejU, gÎmm, ì`dgm`, dg{VñWmZ, amhUr_mZ,
A{^éMr, g§nÎmr Aem H$mhr {ZYm©aH$ KQ>H$mZwgma {^ÞVm {XgyZ oVo. H$moUmer H$go ~mobmdo. H$moR>o H$m`
~moby Z o, H$moUmbm H$m` åhUy Z o, ho g§ñH$ma gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$ oVyZ AàË`jnUo ì`º$sda hmoV
AgVmV. Ë`mVyZM ^mfm {Z{fÕVoMo g§Ho$V V`ma hmoVmV Am{U Vo g_mOmVrb àË oH$ ì`º$sH$Sy>Z nmibo
OmVmV.
3.2.9 ^mfm àXÿfU :
{^Þ ^mfm g§nH$m©À`m _mÜ`_mVyZ g§nH$m©V Amboë`m XmoÝhr ^mfm§_Ü o AmXmZ àXmZ hmoV AgVo
EH$_oH$s¨da à^md nS>V AgVmo. na§Vw XmoÝhrVrb EH$m ^mfoV Xþgè`m ^mfoVrb eãXm§Mo dM©ñd dmTy> bmJVo Voìhm
Ë`m AmXmZ H$aUmè`m ^mfoMr Am{U Ë`m ^m{fH$ g_mOmMr gm§ñH¥${VH$ KS>r {dñH$irV ìhm`bm gwédmV hmoVo.
Vmo g_mO Amnë`m àWm, na§nam, g§ñH¥$VrnmgyZ Xÿa OmÊ`mMr à{H«$`m gwê$ hmoVo. g§nyU© g_mO ì`dhmaM àXÿ{fV
hmoD$ bmJVmo. Voìhm Ë`mbm ^m{fH$ àXÿfU Ago åhUVmV. OJmVrb H$moUË`mhr g_mOmÀ`m g§ñH¥$VrMo g§H«$_U
^mfoÀ`m AmYmamZoM hmoV AgVo nU Ë`m g_mOmMr ^mfm Oa naH$s` ^mfoÀ`m Amhmar Jobobr Agob Va Ë`mMm
n[aUm_ g§ñH¥$Vrdahr hmoV AgVmo. _amR>r_Ü o S>m°. AemoH$ Ho$iH$a `m§Zr n{hë`m§Xm ^m{fH$ àXÿfU `m
eãXmMm dmna Ho$bm Am{U ^mfm àXÿfUmH$So> bj doYbo. _mUyg {dMma Amnë`m ^mfoÀ`m _mÜ`_mVyZM H$aV
Agë`mZo Amnbr ^mfm Oa naH$s` ^mfoÀ`m Amhmar Jobobr Agob Va Amnë`m {dMmam§dahr naH$s` ^mfoMm
à^md OmUdy bmJVmo. hohr gm§ñH¥${VH$ èhmgmMo H$maU R>aVo.
Amnbr g§ñH¥$Vr, ê$T>r, na§nam OVZ H$aÊ`mgmR>r _maH$ R>aUmar ~m~ åhUOo ^mfm àXÿfU Ago _mZbo
OmVo. na§Vw AmYw{ZH$ ^mfm {dkmZm_Ü o `m à{H«$ oH$So> ^mfoÀ`m {dH$mgmMr à{H«$`m åhUyZM nm{hbo OmVo.
EImXr ^mfm Xþg`m© ^mfoÀ`m g§nH$m©V Amë`mZ§Va Omo ^m{fH$ ~Xb hmoVmo Ë`m ~Xbmbm ^m{fH$ àXÿfU åhUVm
oUma Zmhr. H$maU ~XbË`m OrdZnÕVr_Ü o naH$s` ^mfmg§nH©$ An[ahm © Amho. na§Vw `m g§nH$m©VyZ ^mfoÀ`m
_yi KQ>H$m§Mo g§VwbZ {~KSy>Z ^m{fH$ àXÿfU hmoÊ`mMr eŠ`Vm AgVo. eãX, dmŠ`, AW© `m nmVirda ho
àXÿfU KSy>Z oVo. ñdV…À`m ^mfoV `mo½` eãX CnbãY AgVmZm Ë`m eãXmEodOr n`m© r eãX naH$s` ^mfoVyZ
KoVbo OmVmV Va H$mhr doim dmŠ`m§À`m aMZo_Ü o naH$s` ^mfm g§nH$m©Zo ~Xb KS>dyZ AmUbm OmVmo Voìhm
^mfm àXÿfU hr à{H«$`m KSy>Z oVo.
`m à{H«$ oer g§~§{YV {ddoMZ H$aVmZm S>m°. a_oe Ym|JSo> dmMm ga{_gi Am{U dmMm nmbQ> Ago eãX
à`moJ H$aVmV ^mfm g§nH$m©VyZ eãX ñVamdarb ~Xbm§Zm dmMm ga{_gi Am{U dmŠ` ñVamdarb ~Xbm§~m~V
Vo dmŠ` nmbQ> Agm eãXà`moJ H$aVmV Vo ^mfm àXÿfU Agm eãX à`moJ H$arV ZmhrV ^mfm àXÿfUmg§~§Yr
S>m°. AemoH$ Ho$iH$a `m§Zr ì`mnH$ Ñï>rZo {dMma Ho$bobm Amho Ë`m§Zr Amnë`m _amR>r ^mfoMm Am{W©H$ g§gma
`m nwñVH$m§_Ü o `m g§X^m©V {ddoMZ H$aVmZm åhQ>bo Amho H$s ^mfm ì`dhma Ooìhm `WmW© {d{hV Am{U
`Wmo{MV amhV Zmhr Voìhm Vmo Xÿ{fV _mZm`bm hdm. `m ^m{fH$ àXÿfUmMm Aä`mg g_mO^mfm{dkmZm_Ü o
39123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Ho$bm OmVmo.
3.2.10 ^mfmewÕr :
^mfmewÕr hr ^m{fH$ àXÿfUmbm Wm§~dÊ`mgmR>r OmUrdnyd©H$ {Z_m©U Ho$br Jobobr à{H«$`m Amho.^mf^mfm g§nH©$ hr ~m~ AmOÀ`m ì`dhmamV An[ahm © ~Zbobr Amho. H$moUË`mhr ^mfoda BVa ^mfoÀ`m
g§nH$m©Zo n[aUm_ Pmbobo {XgyZ oVmV. gm_m{OH$ pñWË §Va, àdmg, wÕ, gÎmmñWmZmMo hñVm§VaU AWdmn[adV©Z, ì`mnma, CÚmoJ, ì`dgm` BË`mXr Ag§»` Jmoï>tMo ^mfoda n[aUm_ KSy>Z oVmV. na^mfm ñd^mfobmYmoH$m nmohmoMdy eH$Vo åhUyZ OmUrdnyd©H$ ^mfmewÕrMr à{H«$`m am~dbr Joë`mMr CXmhaUo AmhoV.EH$ZmWm§Zr kmZoœarMr Ho$bobr ewÕ àV Am{U _hmZw mdr`m§Zr boIZmgmR>r dmnaboë`m gH$i Am{U gw§Xa`m gm§Ho${VH$ {bnr `m ^mfmewÕr gmR>rMm Mm§Jbm à`ËZ åhUmdm bmJob. Amnë`m g§ñH¥$VrMo dhZ Amnbr^mfm H$arV AgVo Ë`m_wio ^mfm hm Amnë`m Apñ_VoMm àý ~ZVo. Amnë`m ^mfoMo ñdËd {Q>Hy$Z amhmdo
n`m© mZo Amnbr g§ñH¥$Vr A~m{YV amhmdr åhUyZ na^mfoVrb eãX {Z{fÕ _mZbo OmVmV. ñdmV§Í`dragmdaH$a, _mYdamd nQ>dY©Z `m§Zr `mMgmR>r ^mfmewÕrMr Midi am~{dbr. Ë`m§À`m Midirbm lr. Ho$.jragmJa `m§Zr {damoY Ho$bm Va Z. {M. Ho$iH$a gma»`m Aä`mgH$m§Zr g_Ýd`dmXr y{_H$m KoVbr. Ë`m§ZreŠ` Agob VoWo naH$s` eãX Q>miyZ Ë`mOmJr ñd^mfoVrb eãX Oê$a dmnamdoV na§Vw naH$s` eãXm§Zm `mo½`à{VeãX _amR>rV Zgë`mg Vo naH$s` eãX dmnaÊ`mg haH$V Zgmdr Agm {dMma _m§S>bm {edm` n`m© reãX V`ma H$aVmZm g§ñH¥$VMo ghmæ` KoD$Z eãX KS>{dVmZm Xþ~m}YVm {Z_m©U hmoD$Z ho eãX hmñ`mñnX
hmoVmV Ago Ë`m§Mo _V hmoVo. jragmJa, Ho$iH$a `m§Mr _Vo ^mfm{^_mZr bmoH$m§Zm ZH$mamË_H$ dmQ>brAgVrb na§Vw ^mfoÀ`m n[adV©Zerb à{H«$ obm Aem nÕVrZo Wm§~dVm oV Zmhr ì`dhmam§_Ü o Oo eãX gVVdmnabo OmVmV Vo ^mfoV Z¡g{J©H$nUoM EH$Ord hmoV amhVmV Ë`m_wio `m à{H«$ oH$So> ^mfoÀ`m {dH$mgmMrà{H«$`m åhUyZ nm{hbo nm{hOo `m à{H«$ oÀ`m gm_m{OH$ gm§ñH¥${VH$ A§Jm§Mm {dMma g_mO^mfm{dkmZm_Ü oHo$bm nm{hOo.
3.2.11 qbJ oXmMr ^mfm :
qbJ oXmMr ^mfm hm g_O^mfm{dkmZmVrb _hËdmMm Aä`mg {df` Amho. qbJ oX hm EH$_od oX{ZgJm©Zo g¥ï>rVrb gd© àm{U_mÌmV {Z_m©U Ho$bobm Amho. `m {df`r {ddoMZ H$aVmZm àm. S>m°. Z§XHw$_ma _moaoåhUVmV {ZgJm©Zo àmÊ`m§_Ü o Za Am{U _mXr Agm qbJ oX Ho$bobm Amho. `mn¡H$s Za loð> H$s _mXr loð> hmàý _mZdmZo {Z_m©U Ho$bobm Amho. órdmXr {dMma Ymao_Ü o hm àý IynM M{M©bm Jobm Amho. loð> H${Zð>-H${Zð>ËdmMr hr J¥hrVHo$ g§ñH¥$VrdM©ñdmVyZ _mZdr g_mOOrdZm_Ü o ÑT> Pmë`mMo {XgVo. {d{eï> g_mOmMrg§ñH¥$Vr Am{U ^mfm `m§Mm g§~§Y K{Zð> Amho. OJ^amVrb g_mOm§Mo {ZarjU Ho$ë`mZ§Va ~hþVm§e g_mO
nwéfH|$Ðr AWdm nwéfàYmZ Agë`mMo AmT>iVmV. H$mhr {d{eï> g_mOm_Ü o AndmXmZoM órH|$Ðr g§ñH¥$VrAmT>iVo. H$moUË`mhr g_mOmMr ^mfm hr g§ñH¥$VrdM©ñdmVyZ AmH$ma KoV AgVo, Vr KS>V AgVo. nwéfàYmZg§ñH¥$Vr_Ü o nwéfr dM©ñd ^mfoVyZ Am{dîH¥$V hmoVmZm {XgVo. Ë`mM ~amo~a Ë`m g_mOmVrb órbm {XboboXþæ`_Ëdhr Ë`m§À`m ^mfo_Ü o nmhVm oVo.
40123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
OJmVrb OdiOdi gd©M ^mfm§_Ü o qbJ oX AmT>iVmo. _amR>r ^mfoV Va hm qbJ oX Imobdaê$Obobm {XgVmo. _amR>r ^mfoV OdiOdi gd©M gOrd VgoM {ZOud dñVy, nXmWmªZmhr hr qbJ oXmdaAmYm[aV àUmbr {MH$Q>bobr {XgVo. Ë`m_wio g{Odm§gh {ZOud dñVy, nXmW© `m gdmªMmM _amR>r^mfog§X^m©V {dMma H$aVmZm qbJ oXmMm {dMma _hÎdmMm R>aVmo.
`m g§X^m©V lr à. Zm. nam§Ono `m§Zr _amR>r ^mfoVrb qbJ oXm g§X^m©V Ho$bobm {dMma _hËdnyU© Amho.
Vo {b{hVmV "_amR>r ^mfoVrb qbJ ì`dñWm ì`mH$a{UH$ Amho, àmH¥${VH$ Zmhr. åhUOo {ZOud dñVy {Z{bªJr
AgyZhr _amR>r ^mfm VrZ qbJmVrb Hw$R>bo Var qbJ {Vbm ~hmb H$aVo. nU Ë`mVhr gopŠgñQ> Ñï>r Amho
Ago H$mhtZm dmQ>Vo. nd©V, S>m|Ja nwq„Jr nU Q>oH$S>r òrqbJr g_wÐ, gmJa nwq„Jr nU ZXr, nwiU órqbJr
! _mUyg hm eãX nwq„Jr d ZnwgH$qbJr Amho, nU Ë`mMm ~hþe… dmna hmoVmo nwq„Jr åhUyZM. _mUgm§_Yrb
gm¡hmX©g§~§Y AmnU ~§Yw md `m eãXmZo ì`º$ H$aVmo ^{JZr^md Zo Zmhr' {ó`m§Mr ^mfm-nwéfm§Mr ^mfm Agm
ñnï> oX H$aVm oB©b BVH$m ^m{fH$ qbJ oX _amR>r ^mfo_Ü o ñnï> {XgVmo. Ë`mM~amo~a {ZOud dñVy§À`m
~m~VrV AmT>iUmar gopŠgñQ> Ñï>r hr qbJ oXmÀ`m Ñï>rZo {dMmamV KoÊ`mgmaIr Amho. _amR>rVrb AZoH$
H$dr {ZgJm©Vrb {ZOud dñVy§Zm Amnë`m H${dVo_Ü o ñWmZ XoVmZm; ^m{fH$ qbJ oX H$aVmV Amnë`m
\w$bamUr H${dVoV ~mbH$dr EH$m \w$bmbm órqbJ ~hmb H$aVmV. Am{U gy ©{H$aUmbm nwq„J ~hmb
H$aVmV. BVHo$M Zìho Va Ë`m XmoKm§Mm {ddmhhr bmdyZ XoVmV.
g_mOmVrb gd©M joÌmVrb O~m~XmarÀ`m nXZm_m§Mm {dMma Ho$bm Va Ë`mVyZ nwéfàYmZVm àH$fm©Zo
OmUdVo. nwéfàYmZ g§ñH¥$Vr_Ü o nwq„J _hËdmMo Va órqbJ Xþæ`_ _mZbo Jobo Amho. amï´>nVr, amÁ`nmb,
n§VàYmZ, Am_Xma, ImgXma, àmÜ`mnH$, AÜ`j, I{OZXma, g{Md, goH«o$Q>ar, ì`dñWmnH$, _°ZoOa, J«§Wnmb,
g§ moOH$, g§MmbH$, MoAa_Z, ghmæ`H$, g^mgX, S´>m`ìha, S>m°ŠQ>a, B§{O{ZAa, A{^ §Vm, BË`mXr AZoH$
nXZm_m§VyZ nwéfr dM©ñd AWm©V nwq„J AYmoaopIV hmoVo.
3.4 g_mamon :
g_mOm_Ü o dmdaV AgVmZm nañnam§er g§àofU gmYbo OmVo Vo ^mfoÀ`m _mÜ`_mVyZ. g_mOm_Ü o ^mfm
H$em nÕVrZo dmnabr OmVo `mMm ñdV§ÌnUo Aä`mg g_mO^mfm{dkmZ `m Aä`mgemIo_Ü o Ho$bm OmVmo.
g_mOm_Ü o ho g§àofU gmYV AgVmZm g_mOmMo EH$ ^m{fH$ ^m§S>ma ApñVËdmV oVo.Ë`m ^m{fH$ ^m§S>mam_Ü o
g§X ©joÌmZwgma doJdoJio H$ßno V`ma hmoVmV. ho H$ßno Ë`m Ë`m joÌm§er g§~§{YV AgVmV. ^mfm dmnamÀ`m `m
joÌm§Zm bKwjoÌo Ago g§~moYbo OmVo. àË oH$ ì`º$sÀ`m ^m{fH$H$moemda EImÚm {d{eï> joÌmMm à^md AgVmo.
{deofV: ì`º$s Á`m n`m©daUmV, CÚmoJ, ì`dgm`mV AgVo Ë`m CÚmoJ, ì`dgm`mMm d EHy$U n`m©daUmMm Ë`m
ì`º$sÀ`m ^m{fH$ H$moemda à^md OmUdVmo. H$moUË`mhr g_mOmÀ`m g§ñH¥$VrMo g§dY©Z d g§H«$_U ^mfoÀ`m
AmYmamZoM hmoV AgVo nU Ë`m g_mOmMr ^mfm Oa naH$s` ^mfoÀ`m Amhmar Jobobr Agob Va Ë`mMm n[aUm_
g§ñH¥$Vrdahr hmoV AgVmo. ^mfm hm Amnë`m Apñ_VoMo à{VH$ AgVo. ^mfm Am{U g§ñH¥$VrMo g§dY©Z d
g§ajU H$aÊ`mgmR>r ^mfmewÕrMr Midi C^r amhVo. AZoH$ ^m{fH$ àý {Z_m©U hmoVmV. `m gdmªMm Aä`mg
g_mO^mfm{dkmZmÀ`m H$joV oVmo.
41123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
3.5 g§X © :
1. S>m°.H$ë`mU H$mio, S>m°. A§Obr gmo_U (g§nmXH$): AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZ g§aMZmdmXr, gm_mÝ`
Am{U gm_m{OH$, à{V_m àH$meZ.
2. S>m°. a_oe daIoSo> : g_mO^mfm{dkmZ à_wI g§H$ënZm, eãXmb` àH$meZ, lram_nya
3. S>m°. a_oe Ym|JSo> : gm_m{OH$ ^mfm{dkmZ , {XbrnamO àH$meZ àm`mo{JH$ {b{_Q>oS>, nwUo
4. S>m°. Z§XHw$_ma _moao : g_mO^mfm{dkmZ Am{U _amR>r H$mX§~ar, nÙJ§Ym àH$meZ, nwUo
3.5 ñd § AÜ``ZmgmR>r àýmoÎmao
A) `mo½` n`m© {ZdS>m
1) ^m{fH$ ^m§S>ma hr g§H$ënZm gd©àW_ H$moUr _m§S>br ?
A) pí_Q> Am{U amoa ~) Om°Z {J~Ýg H$) Om°Z J§nP© S>) _°brZmodñH$s
2) g_mOmVrb doJdoJù`m joÌmVrb bmoH$ nañna {d{Z_`mgmR>r Á`m ^mfm ~mobtMm dmna H$aVmV
`m gdmªMm {_iyZ H$m` V`ma hmoVmo ?
A) g_mO ~) "^m{fH$ H$moe' H$) g_yh S>) bKwjoÌ
3) O_©Z Aä`mgH$ pí_Q> Am{U amoa `m§Zr H$moUVr g§H$ënZm _m§S>br ?
A) bKwjoÌ ~) "^m{fH$ H$moe' H$) ^m{fH$ ^m§S>ma S>) ^m{fH$ JQ>
4) g_mOJQ>m§Mm ^mfmì`dhma XmoZ ^mfm§_YyZ g§nÞ hmoVmo Voìhm `m àH$maÀ`m g§àofU ì`dhmambm
H$m` åhUVmV?
A) ~hþ m{fH$Vm ~) ^mfm~Xb H$) ^mfmn[adV©Z S>) Û¡ m{fH$Vm
5) g§kmnZ ì`dhmamV VrZ qH$dm Ë`mhÿZ A{YH$ ^mfm§Mm Cn`moJ Ho$bm OmVmo Voìhm Aem g§kmnZ
ì`dhmambm H$m` åhUVmV'?
A) ~hþ m{fH$Vm ~) ^m{fH$ H$moe H$) ^m{fH$ JQ> S>) Û¡ m{fH$Vm
6) B§J«Or ^mfm ^maVm_Ü o H$moUË`m ~hþ m{fH$mMo CXmhaU Amho?
A) bmoH$ ~) bmoH$ Am{U A{^OZ H$) ^mfm{ÛÎm S>) A{^OZ
7) EH$M ^mfm oUmè`m _mUgm§À`m ~mobÊ`mV CgZdmar AmT>iVo Va ga{_gi hmoÊ`mgmR>r ~mobUmam
{Û^m{fH$ Agmdm bmJVmo ho {dYmZ H$moUmMo Amho ?
A) pí_Q> Am{U amoa ~) Om°Z J§nP© H$) Om°Z {J~ÝgZo S>) _°brZmodñH$s
8) g_mO^mfm{dkmZ Am{U _amR>r H$mX§~ar hm J«§W H$moUr {b{hbm ?
42123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
A) a_oe Ym|JSo> ~) a_oe daIoSo> H$) A{œZr Ym|JSo> S>) Z§XHw$_ma _moao
9) "_amR>r ^mfoVrb qbJ ì`dñWm ì`mH$a{UH$ Amho, àmH¥${VH$ Zmhr. ho _V H$moUmMo ?
A) a_oe Ym|JSo> ~) a_oe daIoSo> H$) à. Zm. nam§Ono S>) Z§XHw$_ma _moao
10) _amR>r_Ü o n{hë`m§Xm ^m{fH$ àXÿfU `m eãXmMm dmna H$moUr Ho$bm ?
A) a_oe Ym|JSo> ~) a_oe daIoSo> H$) à. Zm. nam§Ono S>) S>m°. AemoH$
Ho$iH$a
CÎmao - 1) H$) Om°Z J§nP© 2) ~) "^m{fH$ H$moe' 3) A) "bKwjoÌ'
4) S>) Û¡ m{fH$Vm 5) A) ~hþ m{fH$Vm 6) S>) A{^OZ
7) H$) "Om°Z {J~ÝgZo' 8) S>) Z§XHw$_ma _moao 9) H$) à. Zm. nam§Ono
10) S>) S>m°. AemoH$ Ho$iH$a
~) XrKm}Îmar àý
1. ^m{fH$ ^m§S>ma d bKwjoÌ `m g§H$ënZm ñnï> H$am.
2. H$moUVr n[ajoÌo {Z{üV H$ê$Z g_mO^mfm{dkmZmV ^mfoMm Aä`mg Ho$bm OmVmo ?
~) bKwÎmar àý
1. qbJ^mfm hr g§H$ënZm ñnï> H$am.
2. g_mOmVrb ^m{fH$ à^mdjoÌo ñnï> H$am.
3.6 A{YH$ dmMZ :
1. g_mO^mfm{dkmZ Am{U _amR>r H$mX§~ar : S>m°. Z§XHw$_ma _moao, nÙJ§Ym àH$meZ, nwUo
2. gm_m{OH$ ^mfm{dkmZ : S>m°. a_oe Ym|JSo>, {XbrnamO àH$meZ àm`mo{JH$ {b{_Q>oS>, nwUo
3. g_mO^mfm{dkmZ à_wI g§H$ënZm : a_oe daIoSo>, eãXmb` àH$meZ, lram_nya
3.7 nyaH$ dmMZ :
1. gm_m{OH$ ^mfm{dkmZ H$jm Am{U Aä`mg : O`lr nmQ>UH$a, gg§X © àH$meZ, Zm{eH$
2. AmYw{ZH$ ^mfm{dkmZ {gÕm§V Am{U Cn`moOZ : {_qbX _mbeo, bmoH$dm¶` J¥h àH$meZ, _w§~B©
3. _amR>rMo dU©ZmË_H$ ^mfm{dkmZ : S>m°. _h|Ð H$X_, ñZohdY©Z àH$meZ, nwUo
B B B
43123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
KQ>H$-4
^mfm : g_mO JQ> Am{U {d{dYVm
4.1 CpX²Xï>o-
1. {dÚmWu {_Ìm§Zmo, `m KQ>H$mMo AÜ``Z Ho$ë`mZ§Va AmnUmg, _mZdr {dH$mgmV ^mfoMo ñWmZ ñnï>
hmoB©b.
2. àË oH$ g_mOmÀ`m Hw$dVrZwgma àË oH$ ì`º$sH$So> ^m{fH$ ^m§S>ma bjmV oB©b.
3. g_mOmV ^mfm hr g§ñH¥$Vrbm g§H«${_V H$aV Agë`mMo ñnï> hmoB©b.
4. g_mOmVrb bhmZ _wbo, wdH$, VéU, ór-nwéf H$m_Jma, {dÚmWu m§À`m_Yrb m{fH$ {d{dYVm
bjmV oB©b.
4.2 àmñVm{dH$ -
_mZdr {dH$mgmV ^mfoMo ñWmZ _hËdnyU© Amho. AmO AmnU _mZd Am{U _mZdoVa àmUr Agm \$aH$
H$aVmo. {ZgJ© Am{U _mZd Agmhr \$aH$ H$aVmo. _mZd hm BVa àmÊ`mnojm loð> Amho. Vmo {ZgJm©da _mV H$aVmo,
Ë`mbm ^mfm ~mobVm oV Agë`m_wio Amnë`mbm H$m` hdo, H$m` ZH$mo `mMm {dMma Vmo H$aVmo {ZgJm©H$Sy>Z Vmo
AJXr h¸$mZo _mJyZ KoVmo. AWm©V ho gd© à`ËZ Vmo g_mOmÀ`m gmømZo H$aVmo. EH$Q>o Vmo H$mhrM H$ê$ eH$V
Zmhr. g_mOmVrb gd© ì`dhma ho mfoÀ`m _mÜ`_mZoM hmoVmV,^mfm hr X¡Z§{XZ OrdZmVrb EH$ A{d^mÁ` Jmoï>
Amho. _mgm Ogm nmÊ`m{edm` OJy eH$V Zmhr, VgoM _mZdmMo Amho, Vmo mfo{edm` OJyM eH$V Zmhr. Ë`mZo
Oa ~mobÊ`mMo ~§X Ho$bo Va gd© ì`dhma R>ßn hmoVrb d gd© g_mOOrdZ {dñH$irV hmoB©b.
^mfm hr g_mO aMZoer ~m§Ybr Jobr Agë`m_wio {VMo ^{dVì` {Z{üV Pmbo Amho. g_mOmMm {dH$mg,
n[adV©Z, g§Kf©, AmH$m§jm `m gdmªMo Vr ñdm^m{dH$ dmhZ ~Zbr Amho. g_mOmMo `WmW© à{Vq~~ ^mfoÀ`m
ñdê$nmV, AW©, gm_m{OH$ aMZoV nS>bobo {XgVo. ^mfoV g§Ho$V Agë`m_wio Vr g§ñH¥$VrMo à{V{ZYrËd H$aVo,
g§dY©Z H$aVo. doXH$mbrZ, _hm^maV H$mbrZ, ~wÜX H$mbrZ maVr` g_mOmMo kmZ Ho$di mfm øm gmYZm_wioM
{_imbobo Amho. Oo g_mOmV AgVo. {H$dm KS>Vo, Ë`mMo à{Vq~~ ^mfoV nS>Vo. åhUyZ ^mfobm gm_m{OH$ d
Eo{Vhm{gH$ _hËd Amho. ho gd© bjmV KoD$ZM {VMm Aä`mg Pmbm nm{hOo.
^mfm EH$ gm_m{OH$ g§ñWm Amho. Vr gX¡d gOrd d M¡VÝ`erb AgVo. Ë`m_wio Vr gVV g§ñH¥$VrMo
g§H«$_U KS>{dVo. EH$m {nT>rVyZ Xþg-`m {nT>rH$So> Vr gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$ g§H«$_U, hñVm§VaU H$aVo. AmnU
EImÚm ì`º$ser ~moby bmJbmo Va Ë`mVyZ H$iV-ZH$iV Ë`m ì`º$sMm n[aM` hmoVmo. Ë`mMm gm_m{OH$
gm§ñH¥${VH$ XOm© bjmV oVmo. EImXr An[a{MV ì`º$s àdmgmV oQ>br Var AmnU Ë`mÀ`mer hdm-nmÊ`mÀ`m,
44123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
amOH$maUmÀ`m, _hmJmB©, _wbo-~mio »`mbr Iwembr B. ~Ôb Jßnm _maVmo. ho gd© Ho$di ^mfoÀ`m gmømZoM
eŠ` hmoVo. Jßnm§À`m AmoKmV EH$_oH$m§À`m ^mdZobm ^mfo_wioM AmnU hmV KmbVmo. Ë`m_wio Ë`m An[a{MV
ì`º$s A{YH$ Odi oD$ bmJVmV. Ë`m§À`mV EH$ gmhM © g§~§Y {Z_m©U hmoVmo. Ë`mVM XmoKm§À`m AmdS>rMo Oa
{df` {ZKmbo Va Ë`m§À`m JßnmV a§J ^aVmo. EH$mMr Vma Xþg-Kmbm Owibr Va Vo AJXr {_ÌËdmZo ~moby
bmJVmV. _J MhmnmUr, XodmU-KodmU hmoVo. Oa àma§ r g_moaÀ`m ì`º$sH$Sy>Z à{VgmX {_imbm ZmhrVa Mma-
XmoZ eãXm§da Ë`m§Mo ~mobUo ~§X hmoVo. EImXm ~mobH$m _mUyg, AZmoiIr ì`º$s¨À`m ghdmgmV H$mhr doi Jßn
amhVmo. nU Ë`mMr Vma Ë`m§À`mer Owibr Va Jßnm§Zm a§J ^aVmo. gm_m{OH$ d gm§ñH¥${VH$ Vma OwiUo ho ^mfm
ì`dhmamÀ`m Ñï>rZo \$ma _hËdmMo Amho. àdmgmV ào_g§~§Y nSy>Z H$mhtZr b¾ Ho$ë`mMr AZoH$ CXmhaUo g_mOmV
KS>br AmhoV. CXm. EImXr ór-nwéf àdmgmV EH$Ì Ambo Am{U Ë`m§Mm ñd^md EH$_oH$m§Zm Owibm Va, Vo
EH$_oH$m§H$So> AmH${f©V hmoVmV Am{U b¾ H$éZ _moH$io hmoVmV.
EH$mM g_mOmV AmnU amhV AgVmo d EH$M mfm ~mobVmoo Var AZoH$ H$maUm§_wio g_mOmV doJdoJio ñVa
{Z_m©U hmoVmZm {XgVmV. AZoH$ H$aUm_wio g_mOmV bhmZ-_moR>o JQ> V`ma hmoVmV. CXm. {ejU, ì`dgm`,
ehar d J«m_rU dmVmdaU, {d{dY OmVr-O_mVr, H$m¡Qw>§{~H$ dmVmdaU, Xoe-{dXoemMm àdmg m_wio AZoH$ JQ>
{Z_m©U hmoVmV. `m JQ>m§Mr ^mfmnÜXVr {^Þ AgVo. àË oH$mÀ`m dmJÊ`mV, ~mobÊ`mV Amnë`mbm {ZamionU
OmUdVo. àË oH$mMr àg§JmZwgma ^mfm ~XbVo.H$mhr H$m ©H«$_m_wio AZoH$ OU EH$Ì Ambo Va, Ë`m§À`mV
H$mhrVar doJionU OmUdVo. CXm. b¾ g_ma§ , g^m dm OÌm, CËgd B. {R>H$mUr O_boë`m bmoH$m§Mo {ZarjU
Oa AmnU Ho$bo Va AZoH$ ZdrZ Jmoï>r g_OyZ oVmV. ZmË`mZmË`m§Vrb _mUgo Aä`mgmÀ`m Jßnm H$aVmV.
eoVH$ar {nH$nmUr, hdm_mZ `mg§X^m©V ~mobVmV. H$maU ho gd© {df` Ë`m§À`m {Oìhmi`mMo AgVmV. VgoM
gm_m{OH$ Am{U Am{W©H$Ñï>çm H$mhr ì`mdgm{`H$ g_mZ nmVirda MMm© H$aVmZm AmT>iVmV. m {Za{Zami`m
JQ>mVrb ~mobUmè`m§Mr mfm _amR>r Agbr Var m mfoMm A{dîH$ma {^Þ ñdénmV Pmbobm AmT>iVmo. ~mobUmao
JQ> doJio Am{U gdmªMm {_iyZ EH$ gm§ñH¥${VH$ n[aUm_ ^mfoÀ`m ñdénmda Pmbobm {XgVmo. ho ghO bjmV
oVo. CXm. eoVH$è`m§Mr ^mfm, ì`mdgm{`H$m§Mr ^mfm, emiH$ar _wbm§Mr ^mfm B. `m§Mo doJionU EH$m Ñï>rZo
doJdoJi`m ~mobrMr {Z{_©Vr H$aVmV.
eodQ>r AmnU Or mfm ~mobVmo, Vr gwÜXm EH$g§K ZgVo. _amR>r mfonwaVo ~mobm`Mo Pmë`mg Vr mfm ewXm
{Za{Zamù`m ~mobtMm EH$ g§J«h AgVmo. `m {Z_m©U Pmboë`m ~mobrn¡H$sM EImXr ~mobr _mÝ`Vm nmdVo Am{U
{VWo à_mU^mfm nwT>o éT> hmoVo. m à_mU mfoVM nwT>o gm{hË` {Z{_©Vr, MMm©, dmX, n[ag§dmX hmoVmV. na§Vw X¡Z{XZ
ì`dhmamV _mÌ hr à_mU ^mfm ~mobbr OmV Zmhr. Vgo nm{hbo Va àË oH$ ì`º$sMr ~mobÊ`mMr Vèhm doJir
AgVo. na§Vw Ë`m_wio ^mfm ~XbV Zmhr. EH$M ì`º$s {d{dY _mZ{gH$ AdñWoV AWdm VËH$mbrZ KQ>Zm§À`m
g§X^m©V doJdoJi`m eãXmMm dmna H$arV Agbr Var {VMr EHy$UM ^mfmnÕVr ~Xbob Ago Zmhr. _mÌ
{Za{Zamùçm ñVam§da gm_m{OH$ gm_m{OH$ d gm§ñH¥${VH$ Ñï>çm ì`º$sÀ`m ^mfoV A§Va nS>ë`mMo {XgVo. CXm.
àmÜ`mnH$, dH$sb, S>m°ŠQ>a, eoVH$ar, H$m_Jma `m§Mr ^mfm àg§JmZwgma ~XbVo, àmÜ`mnH$ d BVam§Mr ^mfm
à_mU AgVo Va eoVH$è`m§Mr à_mU ~mobr AgVo `mMo H$maU g_OyZ KoVbo nm{hOo. bmoH$_V ^mfoÀ`m
45123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
_mÜ`_mVyZ ñnï> hmoV Agbo Var ~mobUmè`m ì`º$sMr gm§ñH¥${VH$ nmVir d gm_m{OH$ XOm© `m§Mm R>gm Ë`m
Ë`m ì`º$sÀ`m mfoda nS>V AgVmo. mfm hr g_mOmÀ`m g§ñH¥$VrMr EH$ KQ>H$ Amho. gm§ñH¥${VH$ dmVmdaUmÀ`m
g§X^m©V mfoVrb eãXm§Zm AW© {_iVmo. dmVmdaUmMm g§X © ~Xbbm H$s eãXm§Mo AW©hr ~XbVmV Am{U mfoMo
ñdê$n ~XbVo. ì`mnH$ Ñï>rZo Oa AmnU nm{hbo Va EH$mM ^mfoÀ`m ì`dhma joÌmV hr {Za{Zamir ^mfméno
dmdaV Agbr Var AmnU m A{dîH$mamg ~mobr Ago åhUVmo. H$moUË`mhr mfoMm gdm©JrU Aä`mg H$amd`mMm
Pmë`mg g_mOmÀ`m g§ñH¥$VrMo d gm_m{OH$ g§~§YmMo kmZ ^mfm ~mobUmè`m ì`º$sg Amdí`H$ AgVo.
gm_m{OH$, g§~§Y Am{U g§ñH¥$Vr ^mfm ~mobrÀ`m Ûmao ì`º$ hmoV AgVo. Ë`m ^m{fH$mbm g§ñH¥$VrMo d
g_mOOrdZmMo A§Va§J OmUdë`m{edm` Ë`m ~mobrVyZ A{^ì`º$ Pmbobm A{^àm`mMm ~moY hmoUo Ë`mbm AeŠ`
AgVo. H$maU eãXm§Mo AW© ho gm_m{OH$ g§~§YmÀ`m moJmZo {Z{üV hmoV AgVmV. VgoM am_mO d g§aH¥$Vr m§Mm
n[aM` Pmë`m{edm` Ë`m Ë`m ^m{fH$mbm Ë`m ~mobrVyZ ì`º$ Pmbobo {dMma bdH$a g_OV Zmhr. Ë`mgmR>r
Ë`mZo g_mOmVrb éT>r, na§nam, g§Ho$V ho OmUyZ KoVbo nm{hOo AÝ`Wm mfm oV AgyZ Ë`mbm Vmo AW© g_OUma
Zmhr. H$maU H$mhr AW© gm§Ho${VH$ AgVmV .
H$m_Jma _mZdr ^mfm hr Ho$di EH$M H$m © H$aV Zmhr, Va AZoH$ àH$maMo gm_m{OH$ H$m © H$aVo
gm_m{OH$ g§nH©$ à{H«$ oV {Vbm AZoH$ àH$maMo g§Xoe doJdoJiçm g§X^m©V nmR>dm`Mo AgVmV. dU©Z, {díbofU,
qZXm, ñVw{V, An_mZ, Cnhmg, {dZmoX, {dZ§Vr, Amkm, Aem {d{dY Jmoï>r AmnU mfoìXmao ì`º$ H$arV AgVmo
^m{fH$ à`moJmÀ`m m {d{dYVoVyZ EH$g§K d pñWa Aer {Z`_ì`dñWm doJir H$mT>Uo åhUOo Vmo mfoda AÝ`m`
R>aob. mfmd¡km{ZH$m§Mm CÔoe Agm Amho H$s, doJdoJiçm gm_m{OH$ ZmË`m§À`m d gm§ñH¥${VH$ KQ>Zm§À`m mfoMm
dmna àË`j H$gm hmoVmo. ho nm{hë`m{edm` mfoÀ`m Iè`m ñdénmMo AmH$bZ hmoUma Zmhr WmoS>Š`mV Ë`m§Zr BWo
^mfoÀ`m àË`j gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$, g§X^m©V `m {R>H$mUr {dMma Ho$bm Amho.
Xþgao åhUOo m{fH$ {Z`_ ì`dñWo_Ü o AZoH$ n`m© AgVmV Ë`mn¡H$s H$moUË`m n`m© mMr {ZdS> H$am`Mr
ho gwÜXm gm_m{OH$ g§X^m©da Adb§~wZ AgVo. CXm. _amR>r_Ü o AZoH$ n`m© CnbãY AmhoV. pìXVr` nwéfr
gd©Zm_mÀ`m ~m~VrV Vw. Vwåhr d AmnU ho VrZ n`m© ì`mH$aUmÑï>çm CnbãY AmhoV. 1) Vw CÚm H$m_mda
o. 2) Vwåhr CÚm H$m_mda `m. 3) AmnU CÚm H$m_mda `m.
darb VrZhr dmŠ o _amR>r ì`mH$aUÑï>`m gwa{MV Amho. na§Vw `m_Ü o H$moUVo dmŠ` H$Yr dmnam`Mo ho
~mobUmè`mÀ`m d gm_m{OH$ g§~§Ymda Adb§~wZ AgVo. g_Om EH$ H$m_Jma Agob Va Ë`mbm n{hbo dmŠ`
åhUVm oVo d AZoH$ H$m_Jma nm{hbo Va Ë`m§Zm Xþgao qH$dm {Vgao dmŠ` åhQ>bo OmVo. _moR>`m _mUgm§er H$go
~mobmdo d bhmZ ì`º$s¨er (d`mZo) H$go ~mobmdo, ho AmnU bhmZ _wbm§Zm mfoÀ`m dmnam g§~§Yr kmZ XoV AgVmo.
VgoM {ejH$m§er ~mobVm§Zm {dÚmWu AmXamWu H$mhmo ga, Ago ~mobVmo, Va {_Ìm§er H$m ao Ago EHo$ar ~mobVmo,
ho ^mfoVrb ^m{fH$ {Z`_ ì`dñWoMo n`m© Amho. Ë`mMm `mo½` Vmo dmna Pmbm nm{hOo. AÝ`Wm Ë`mMm {dnarV
n[aUm_ hmoVmo. EImXr ì`º$s CÜXQ> d C_©Q> ~mobbr Va AmnU Ë`mbm ""VwPr ^mfm gwYma'' AgoM ~mobVmo.
åhUOoM ^mfoMm dmna hm gm_m{OH$ g§X^m©Zwgma Pmbm nm{hOo.
46123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
ì`mH$aU ~Õ j_VoMmM g_mdoe Mm°_ñH$sÀ`m j_VoÀ`m g§H$ënZoV Ho$di hmoVmo. na§Vw H$moUmer, H$go
H$m` H$Yr d {H$Vr ~mobmdo mMo H$mhr {Z`_ AgVmV. Ë`mMohr kmZ ~mobUmè`mbm Agmdo bmJVo. mfm {eH$Uo
åhUOo Ho$di gwa{MV dmŠ`m_mJrb {Z`_ì`dñWm OmUyZ KoUo, Zìho Va gm_m{OH$ g§Xoe dmhZmgmR>r ^mfm
gw mo½` arVrZo H$er dmnamdr m ~ÔbMr {Z`_m§Mohr kmZ H$éZ KoUo, m {dMmam§VyZM "g§Xe dhZmË_H$ j_Vm'
hr g§H$ënZm gm_m{OH$ mfm{dkmZmV {Z_m©U Pmbobr Amho. gm_m{OH$ mfmd¡km{ZH$m§Mo åhUUo Ago Amho H$s,
^mfoÀ`m A§VJ©V aMZo{df`rMo kmZ d Ë`mM ~amo~a mfoÀ`m gm_m{OH$ dmnam{df`rMo kmZ, m Xmohm|Mm A§V^m©d
ì`mnH$ Aem ^m{fH$ j_VoÀ`m g§H$ënZoV ìhm`bm hdm AÝ`Wm àË`j ^mfoÀ`m dmnam g§X^m©V Vmo AZ{^k
am{hbm Va g_mOm_Ü o Ë`mbm doSo>, {d{MÌ åhQ>bo OmB©b qH$dm Ë`mMm g_mdoe àmÊ`m_Ü o hmoB©b, CXm. EImXm
bhmZ _wbJm ^mfm {eH$V AgVmZm Ë`mbm \$º$ ^mfoÀ`m ì`mH$aUmMo kmZ {_imbo d àË`j ^mfmMm dmna
Oa Ë`mbm H$aVm Ambm ZmhrVa Vmo ^m{fH$ ì`dhmambm nmÌ Zmhr. AgoM åhUmdo bmJob. gm_m{OH$
^mfmd¡km{ZH$m§Mo AgoM _V Amho Vo åhUVmV Oer ì`º$sH$So> ì`mH$aU ~ÜX j_Vm AgVo VerM Ë`mÀ`mH$So>
g§XoedhZmË_H$ j_Vm AgVo. `mMm {dMma ^mfm{dkmZmZo Ho$bm nm{hOo. Agm {dMma Ho$bm VaM gm_m{OH$
^mfm{dkmZmMo CX²Xrï> nwU© hmoD$ eH$Vo.
VgoM àË oH$ ^mfoMr ì`mH$aU ì`dñWm pñWa Am{U EH$g§K AgV Zmhr. H$maU Vr gVV n[adV©Zmerb
AgVo. H$moUË`mhr ì`º$sH$So> qH$dm ^m{fH$ g_mOmH$So> EH$mM àH$maMr ^m{fH$ ì`dñWm AmT>iV Zmhr.
doJdoJi`m àH$maÀ`m ^mdZm {dMma {Za{Zamiçm g§X^m©V ì`º$ H$aÊ`mgmR>r àË oH$ ì`º$s {d{dY àH$maMo
^mfm oX dmnaVo. Ë`m_wio àË oH$ ^m{fH$ g_mOmH$So> d àË oH$ ì`º$sH$So> AZoH$ n¡by AgUmao AZoH$ nmViçm
AgUmao m{fH$ m§S>ma AmT>iVo. g§X^m©Zwgma, àg§JmZwgma, g_moaÀ`m ì`º$sZwgma AmnU Amnbr mfm ~XbVmo.
Ë`m_wio H$moUË`mhr g_mOmV nyU©nUo EH${OZer, pñWaI EH$gyar Aer m{fH$ ì`dñWm {XgyZ oV Zmhr. mfoMo
dU©Z ghOnUo H$aVm `mdo åhUyZ g¡ÜXm§{VH$ nmVirda EH$ AmXe© Aer nyU©nUo EH${OZer d pñWa Aer
ì`mH$aU ì`dñWm J¥hrV Yaë`mg \$gJV hmoÊ`mMr eŠ`Vm A{YH$ AgVo. Ago gm_m{OH$ ^mfmd¡km{ZH$
_mZVmV gm_m{OH$ ^mfm{dkmZo nyU©V: g§X ©{Zanoj Aer ^m{fH$ {Z`_ì`dñWm emoYUo ho Mm°_ñH$s àUrV
^mfm{dkmZmMo C{Ôï> H$mhr à_mUmV ZmH$mabo Amho. H$maU H$maU Mm°_ñH$sMo Oo CÔrï> hmoVo Vo \$º$ ^m{fH$
{Z`_ì`ñWobm {Xbo hmoVo. Ë`m_wio ^mfmä`gH$m§Zr Ë`mÀ`m ì`dñWobm _hËd {Xbo Zmhr.
_mZd hm g_mO {à` Amho. Ë`m_wio g_mOm_Ü o AZoH$ ì`º$s¨er gm_m{OH$ ZmVo OS>bobo AgVo. ì`º$s
doJdoJi`m H$aUm§gmR>r, {d{eï> {R>H$mUr g§X^m©V EH$Ì `oV AgVo. `m gd© KQ>H$m§Mm Ë`mÀ`m ^m{fH$
ì`dhmamda n[aUm_ hmoV AgVmo. CƒdJ©, _Ü`_ dJ© d ImbMm dJ© Aer g_mOmV `m dJmªMr {d^mJUr
Pmbobr Amho. _Ü`_dJu`m§Mm gJi`m dJmªer g§~§Y oVmo. àË oH$mMr ^mfm R>abobr AgVo. CXm. KamV H$mhr
H$maUm§déZ AmB©-d{S>bm§er m§S>Vm§Zm Or mfm _wbJm dmnaVmo, {VM mfm Vmo Ë`mÀ`m ñdV:À`m _hm{dÚmb`mÀ`m
àmMm`mªer ^m§S>Vm§Zm dmnaV Zmhr. {_Ìmer ghO Moïm-_ñH$ar H$aUo qH$dm ^m§S>Uo VgoM gaH$mar H$m`m©b`mV
A{YH$mè`m§er ~mobVm§Zm ^mfm doJir dmnamdr bmJVo VgoM ehamV ZmoH$ar H$aUmam na§Vw IoS>çmV dmT>bobm
47123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
EImXm VéU JmdmV AmbmVa Ë`mbm J«m_rU ^mfmM ~mobmdr bmJob d ehamV à_mU ^mfm ~mobmdr bmJob.
hm \$aH$ ^m{fH$ dmVmaUmMm AgVmo, ^m§S>m`Mo {df` àË oH$ g§X^m©_Ü o doJio AgVmV.
· {ó`m§Mr d nwéfm§Mr ^mfm-
{ó`m§Mr ^mfm d nwéfm§Mr ^mfm `mV \$aH$ AmT>iVmo. Am{W©H$, d§{eH$ OmVr` oX g_mOmZoM {Z_m©U
Ho$bobo Amho. g_mO ì`dñWoV Ogo ho oX _hËdmMo R>aVmV. VgmM ór-nwéf hm Z¡g{J©H$ oXhr _hËdmMm R>aVmo.
^mfm Oer OmVr, dU© d ì`dgm` `mZwgma R>aVo VgoM Vr qbJmdéZhr R>aVo. ór d nwéf `m§Mr ñWmZo àË oH$
g_mOm_Ü o R>abobr AgVmV. H$mhr gm_m{OH$ g§Ho$V g§ñH¥$VrZo {ZpíMV Ho$bobo AmhoV. CXm. {ó`m§Zr H$go
dmJmdo, ~mobmdo, amhmdo, Mmbmdo, VgoM nwéfm§Mohr Amho m gm_m{OH$ g§Ho$VmMm, dV©ZmMm n[aUm_ ór d nwéf
`m§À`m ^m{fH$ dmnamda hmoVmo. ^maVr` g_mO ì`dñWo_Ü o {deofV: _Ü`_dJu` Kam§_Ü o órMo H$m ©joÌ \$º$
""Mwb _yb'' Amho. Ka gm§ miUo, _wbm§Zm gm§ miUo ho órMo H$m_ AgVo Va nwéfm§Mo \$º$ H$_{dUo åhUOo ZmoH$ar
dm ì`dgm` H$aUo AgVo ór gwb^ bÁOm, bmOUo, g§H$moM, erb, H$mo_bnUm, _¥XþnUm B. _yë o órbm
gm§ mimdr bmJVmV. _Ü`_dJu` órÀ`m ^mfoVrb Img eãX åhUOo "Aæ`, Bíe JSo>' B. na§Vw Ago eãX
_mÌ nwéfm§À`m ^mfoV AmT>iV Zmhr. _Ü`_Ju` _amR>r nwéf Oo J«må` dm Aíbrb eãX qH$dm {eì`m ghOnUo
dmnaVmV, Vem {ó`m dmné eH$V Zmhr. H$maU Ë`m§Zm gm_m{OH$ ~§YZ AgVo. Ë`m§À`m {eì`m hçm doJi`mM
AgVmV. à_mU~mobrÀ`m qH$dm à{V{ð>V ~mobrÀ`m Iyn Odi OmUmar ~mobr ór dmnaV AgVmV. Ago AZoH$
g_mOm§_Ü o AmT>iyZ Ambo Amho. CXm. _amR>m, JwOamVr, _wñbr_, B. `mCbQ> am§JSo>nUm ho nwéfmMo d¡{eï>ço
AgVo, Ë`mÀ`m nm¡éfËdmbm emo ob AerM ~mobr Vmo dmnaVmo. {deofV: J«m_rU ~mobrMm Vmo OmñV dmna H$aVmo.
CXm. Am`bm, À`m`bm, VwÂ`m_m`bm B.
doJdoJi`m g_mOmV ór`m d nwéf à_Mu d à_mUoVa ~mobrMm {H$Vr Cn`moJ H$aVmV, `mMr ~arM
_m{hVr AbrH$So> H$mhr g§emoYH$m§Zr {_i{dbr Amho. g_mOmÀ`m ~hþVoH$ ñVam_Ü o {ó`m nwéfm§nojm A{YH$
à_mU ~mobr dmnaVmV. m{edm` {ZåZ-_Ü`_ dJ© d {ZåZ-H$m_H$ar dJ© m_Ü o ór d nwéf m§À`m ~mobÊ`mV
_moR>r V\$mdV AmT>iVo. EHy$UM gm_m{OH$ Ñï>`m à{V{ð>V ^mfm dmnaÊ`mV nwéfm§nojm {ó`mM A{YH$
AmKmS>rda AgVmV. Ago `m Aä`mgmdéZ {XgVo. _mÌ gm_m{OH$ ~Xbm ~amo~a `m ^m{fH$ V\$mdVr _Ü ohr
~Xb AQ>I R>aVmo. AmO _Ü`_dJu` _amR>r ór {ejU d ZmoH$argmR>r Kam~mhoa nSy> bmJbr Amho. Ë`m_wio
AZoH$ nwéfm§er {VMm g§~§Y oVmo. Am°{\$gÀ`m {Z{_ÎmZo Vr nwéfm§er A{YH$, VgoM àdmgm§À`m {Z{_ÎmmZo Vr
_moH$ionUmZo nwéfm§V {_giVo. Jßnm _maVo, Ia§XrÀ`m {Z{_ÎmmZo ~mobVo. Ë`m_wio Aæ`mJSo>, Bíe JSo> H$_r hmoD$Z
Vr nwéfr WmQ>mMr ^mfm dmné bmJbr Amho. nyduMr Or órMr A~mob (A~bm) à{V_m hmooVo. Vr AmVm ~Xby
bmJbr Amho. H$mhr doim Vr aUam{JUrMo én YmaU H$aVo. Var Amnë`m Amnë`m ~mobÊ`mMr _`m©Xm Vr gmoS>V
Zmhr. WmoS>Š`mV órÀ`m d nwéfm§À`m ^mfoV ~mobÊ`mÀ`m g§X^m©V ~arM V\$mdV AmT>iVo.
AmO XoemV EH$ Cno{jV Agm g_mO JQ> Amho. gm_m{OH$ àdmhm§nmgyZ Vmo ~mOybm nS>bm Amho. Ë`mV
AZoH$ OmVr-O_mVr AmhoV. {deofV: hm g_mO JQ> J«m_rU ^mJmV OmñV Amho. Ë`m§Zm {ejU H$go Úmdo?
48123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
g_mOmÀ`m àJVrV Ë`m§Zm H$go gh^mJr H$éZ ¿`mdo hm àíZ "Am' dmgyZ g_moa C^m Amho. Ë`m§Zm {ejU
H$moUË`m _mÜ`_mVyZ Úmdo, Ë`mgmR>r V`ma hmoVrb H$m? Ago EH$ Zm ZmZm{dY àíZ AmhoV. AmVmn ªV AmnU
ehar d J«m_rU ^mJmVrb g_mOmMm Aä`mg hm àmXo{eH$ ~mobrMm g§X^m©V Ho$bm. àË oH$ àm§VmV `m à_wI
gm_m{OH$ àdmhmnojm g§ñH¥$Vr, ~mobr^mfm, Mmbr[aVr, OrdZnÜXVr `m gJi`m§M nmVirda doJim Agbobm
g_mOJQ> Amho. Ë`mÀ`m {ejUmÀ`m g§X^m©V mfoZo H$moUVo ñdén pñdH$mamdo mMm {dMma hmoUo Amdí`H$ Amho.
àM{bV {ejUnÜXVrV Ë`m§Mm g_mdoe H$aÊ`mgmR>r ^mfoZo H$m` H$amdo? g_mO Ë`m§Mr ^mfm _amR>rÀ`m
OdinmgMr Agob Va Ë`mbm embo OrdZmV _amR>rMo AmH$bZ hmoÊ`mgmR>r d {VÀ`m~Ôb AmË_r`Vm
dmQ>Ê`mgmR>r H$moUVo à`ËZ H$am`bm hdoV. g_Om Ë`m§Mr mfm Xþg-`mM Hw$imVrb Agob Am{U Ë`mbm _amR>r
AmH$bZ hmoÊ`mgmR>r doJir nwñVHo$ d Ë`m§Mr ^mfm g_OUmam {ejH$dJ© V`ma H$aVm oB©b H$m? Ago AZoH$
àíZ AmhoV. ho ^m{fH$ àíZ Ho$di e¡j{UH$ joÌmnwaVoM _`m©{XV ZgwZ Ë`m§À`m Ë`mìXmam Amnë`m g§ñH¥$VrV
g_mdoe hmoÊ`m Z hmoÊ`mer g§~§{YV Amho. g_mOmV Á`m AàJV OmVr-O_mVr AmhoV. Ë`m_Ü o Am{Xdmgr,
H$moir, R>mHy$a, H$mVmoS>, H$mVH$ar, H$moH$Ur, ^Q>H$s O_mVrV d¡Úy, H¡$H$mS>r, dS>mar, Jmogmdr, CMë`m, Q>H$ma,
Aem ^Q>Š`m d JwÝhoJma O_mVr AmhoV. ho Am{Xdmgr H$moU? Ë`m§Mr g§ñH¥$Vr H$moUVr, AmO Var Cno{jV
_mJmgbobo Agbo Var Ë`m§Mm ^maVr` g§ñH¥$Vrer \$ma nwdunmgyZMm OdiMm g§~§Y Amho. ^maVr` g§ñH¥$Vr
KS>{dÊ`mV Ë`m§Mm \$ma _moR>m dmQ>m Amho. AmO Vo dZdmer Agbo Var Ë`m§À`m H$mhr O_mVr S>m|Ja, H$So>,
H$nmarÀ`m gm{ÞÜ`mV amhV Agë`mVar Ë`m§À`m g§ñH¥$VrMm d Amnë`m g§ñH¥$VrMm nwdm©nma g§~§Y Amho. Ë`m§À`m
g§ñH¥$VrH$Sy>Z AmnU H$mhr Jmoï>r {eH$bobmo AmhmoV. CXm. eoVr H$aUo, {eH$ma H$aUo, newnjr ~miJUo,
H$m|~S>`m nmiUo, ImZo, O{_ZrMr ^mOZr H$aUo B. AmO Oar Vo Amnë`m Odi dñVr H$éZ amhV Agbo Var
gm§ñH¥${VH$, gm_m{OH$, e¡j{UH$ B. gd©M nmVi`mda Vo Amnë`m nmgyZ IynM Xþamdbobo Amho. Ë`m§Zr OZV
Ho$bobr Ë`m§Mr g§ñH¥$Vr, Ë`m§Mr ^mfm, Ë`m§Mr {OdZnÜXVr `m§Mm Ë`mJ H$éZ Ë`m§Zr Amnë`m_Ü o `mdo, EdT>m
{dídmg d {Oìhmim Ë`m§À`m _ZmV {Z_m©U Ho$bm nm{hOo gwX¡dmZo C{eam H$m hmoB©Zm Amnë`mbm Ë`m§À`m
AmpñVËdmMr OmUrd hmoD$ bmJbr Amho. Ë`m§Mo _mJgbonUo, Ë`m§Mm éT>rMm nJS>m H$_r ìhmdm åhUyZ AZoH$
godm^mdr g§ñWm, Ë`m§À`mgmR>r H$m_ H$aV Amho. Am{XdmgtÀ`m ^mdr {nT>`mgmR>r d gÜ`mÀ`m àmoT>mgmR>r
{ejU gw{dYm CnbãY H$éZ XoÊ`mV Amë`m AmhoV. _wbm§gmR>r dg{VJ¥h, _mo\$V nwñVHo$, {dZm_yë` {ejU
XoÊ`mMm à`ËZ gaH$ma H$aV Amho. Ë`m§À`m _ZmV ^maVr` g_mOm~Ôb d {dkmZ g§ñH¥$Vr~Ôb ào_ {Z_m©U
hmoÊ`mgmR>r Aem g§ñWmMo, gaH$maMo H$m © _hËdmMo Amho. AWm©V `m H$m`m©bm AmO `e Ambobo Amho. AZoH$
Am{Xdmgr VéU {ejU KoD$Z ZmoH$ar H$aV Amho.
_hmamï´>mMo m¡Jmo{bH$ Ñï>çm nmM ñdm^m{dH$ {d^mJ nS>bobo Amho. Ë`m_Ü o Am{W©H$ d gm§ñH¥${VH$ Ñï>çm
gmÜ`_© Amho Oo nmM {d^mJ nS>bobo Amho. Ë`m_Ü o H$moH$U, _amR>dmS>m, {dX ©, CÎma _hmamï´> d npíM_ _hmamï´>
`m§Mm g_mdoe Amho. Va `m_Ü o H$moH$UmVrb R>mUo {Oëh`mVrb S>m|Jami d XþJ©_ ^mJ CXm. Oìhma, S>hmUy,
ehmnya, CÎma _hmamï´>mVrb Ywio {Oëh`mMm H$mhr ^mJ, {dX^m©Vrb M§Ðnya d JS>{Mamobr ho ^mJ `m nmMhr
{d^mJm§À`m gr_maofm gh`mÐr, gmVnwS>m _hmXod, gmV_mi, AqOR>m, d ~rS> Cñ_mZm~mX {OëhçmVrb ~mbmKmQ>
49123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
S>m|Ja `m§Zr _`m©{XV Pmboë`m AmhoV. (VgoM gh`mÐr nd©VmMr am§J hr AH$mobm {O. A. ZJa oWyZ Jobobr
Amho.) `mM S>m|Ja nÅ>çm_Ü o Am{Xdmgr dgmhV Amho. Am{XdmgtMo ^m{fH$ Ñï>rZo ^maVr` Am ©, Am°ñQ´>m
E{e`m[aH$ d Ð{dS> Ago VrZ JQ> nS>bobo Amho. `m {VÝhr JQ>mVrb Am{XdmgtZm, _amR>r ^m{fH$ Á`m VèhoZo
_amR>r {eH$VmV Ë`mM nÜXVrZo Ë`m§Zm {ejU {Xbo OmVo. Vgo nm{hboVa _amR>r Ë`mMr ñd^mfm Zmhr. nU
^maVr` Am ©JQ>mnojm doJiçm JQ>mVrb ~mobr ~mobUmè`m Am{Xdmet Va _amR>r hr na^mfmM dmQ>Uma Ë`m§Mo
A§VJ©V ì`dhma Ë`m§À`m _mV¥ mfoVyZM MmbVmV. {VM Ë`m§À`m AZw d{dídmMr ^mfm AgVo. Ë`m ^mfoer
Ë`m§Mm gm§ñH¥${VH$ OrdZmMm g§~§Y AgVmo. nU àmXo{eH$ Ñï>rZo Ë`m§Zm _amR>r mfm AdJV H$aUo JaOoMo AgVo.
Aem doir Amnbr _mV¥ mfm Z {dgaVm Ë`m§Zm _amR>rMm pñdH$ma H$aVm Ambm nm{hOo. d Ë`m§À`mH$mhr m{fH$
gd`r Oar _amR>rV Amë`mVar Ë`m pñdH$maÊ`mMr V`mar _amR>rZo XmIdmdr embo nmVirda àW_ {ejH$mZo
Ë`m§Mr ^mfm AdJV H$amdr. Ë`mgmR>r doJir nmR>çnwñVHo$ Ë`m§À`m ^mfoV V`ma H$aVm Ambr Va _amR>rVrb
{VM nmR>çnwñVHo$ ghO dmMVm oVrb. Ë`m§À`m ^mfoVyZ àW_ AÜ`mnZ H$amdo d Z§Va Ë`mMm Jmofdmam _amR>rV
gm§Jmdm Ë`m_wio Ë`m§Zm _amR>rMr AmoiI hmoB©b. Am{Xdmer n¡H$s AZoH$mOdi ^mfoMo {bpIV én Zmhr.
H$mhtOdi Ðm{dS>r ^mfm§Mr {bnr Amho. Ë`m§Zm _amR>r ^mfm d XodZmJar {bnr XmoÝhrhr ZdrZM Amho. Ë`m
Ë`m§À`m A§JdiUr nS>ë`m nm{hOoV. _amR>r ^mfm ZwgVr {b{hVm dmMVm oUo ho embo nmVirdaMo CÔrï> hmo
Va Ë`m§À`m _mV¥ mfoVrb H$mhr Zdo eãXà`moJ, ZdrZ dmŠ`aMZm, Zdo àË`` Ë`m§Zm _amR>rV _amR>rÀ`m ~amo~a
dmna H$aÊ`mBVH$m _amR>r ~Ôb {dídmg {Z_m©U hmoUo ho _mÜ`{_H$ nmVirdarb CÔrï> Am{U Ë`m§À`m_Yrb
d¡Mm[aH$ d gm{hpË`H$ àd¥Îmr Omonmgë`m OmD$Z Ë`mMm \$m`Xm _amR>r ^mfobm {_imdm hm {dÚmnrR>r`
nmVirdarb CX²Xoe bjmV KoD$Z Ë`m§Zm _amR>rMm n[aM` H$éZ Úm`bm hdm, åhUOo Ogo _amR>rÀ`m {d{dY
~mobr_YyZ à_mU _amR>rbm eãXm§Mm nwadR>m hmoV AgVmo. Ë`mM à_mUo Am{XdmerH$Sy>Z _amR>rbm eãX, àË``,
dmŠ`aMZm, åhUr, `m§Mm nwadR>m hmoD$ eHo$b,Am{Xdmer ho Am{X_ g§ñH¥$VrMo à{V{ZYr, AmhoV. gm_mÝ`V:
qhXÿ, _wpñb_ dm p¼íMZ mn¡H$s Hw$R>oM Á`m§Mm g_mdoe hmoD$ eH$V Zmhr Ë`m§Zm Am{Xdmer åhQ>bo OmVo. Ë`m§Zm
Ë`m§À`m g§ñH¥$Vr, ~mobr gH$Q> Amnë`mV pñWa H$aÊ`mgmR>r g_mdyZ KoÊ`mgmR>r, Ë`m§Zm Vgo ^m{fH$ {ejU
Úm`bm hdo. WmoS>Š`mV Cno{jV g_mOJQ> gm_m{OH$ àdmhmnmgyZ _mJo nS>bobo Amho. g_mOmÀ`m àJVrV Ë`m§Mm
gh^mJ Zmhr. Aem JQ>m§Zm Amnë`mbm g_mdyZ Ë`m§À`m {ejUmH$So> Jm§ r`m©Zo bj {Xbo nm{hOo VaM Vmo
g_mOJQ> àJV hmoB©b.
· ^m{fH$ {d{dYVm -
AmOÀ`m H$mimV Va d¥ÎmnÌ, AmH$medmUr d Xÿa{MÌdmUr hr AË §V à^mdr àgma_mÜ`_o AmhoV. `m
àgma_mÜ`_m§Zr d {dkmZ V§ÌkmZmZo H«$m§Vr Ho$br Amho. m H«$m§Vr_wio g§nyU© OJ ho EH$ {díd Hw$Qw>§~ ~Zbo Amho.
d¥ÎmnÌo, AmH$medmUr, XÿaXe©Z, {MÌnQ>, B§Q>aZoQ>, \°$Šg, XÿaÜdZr, «_UÜdZr, CnJ«h, g§JUH$ BË`mXr àgma
_mÜ`_m§Zr amï>r` Am{U OmJ{VH$ nmVirda Amnbo ApñVËd {Z_m©U Ho$bo Amho. hr _mÜ`_o g_mOOmJ¥VrMo Am{U
g_mO d emgZ `m§À`m ì`dhmamda {Z §ÌU R>odÊ`mMo H$m_ H$aVmV. AZoH$ A§JmZr g_mO_Zmda à^md
50123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Q>mH$Umar hr _mÜ`_o AmhoV. `m _mÜ`_m§Mo EH$ VËdkmZ AgVo Am{U Vo H$moUË`mhr amOH$s` d gm_m{OH$
VËdkmZmÀ`m nbrH$S>Mo AgVo Vr d¡píMH$ ~mobr AgVo.
`m _mÜ`_m§Zm Ë`m§Mo ~§Y-AZw~§Y Onm`Mo AgVmV. Ë`mgmR>r H$mQ>oH$moa Aem d¥Îm g§nmXZmMr JaO AgVo.
hr JaO ^mJdVmZm AmYr g§H$bZ Am{U _J, g§nmXZ g§ñH$ma, ho g§ñH$mahr Mma A§JmZr H$amdo bmJVmV.
1) Jm^m, 2) Ame`mMm Q>moH$XmanUm, 3) dñVw{ZîR>Vm d gË`Vm 4) ^mfm `m Mma _ybVËdm§Zm OmoSy>Z hr
_mÜ`_o Amnbo ê$n-ñdê$n {Q>H$dV OJV, Am{U OmJdV AgVmV. Ë`mgmR>r mfoMm {d{dYm§JmZr dmna H$arV
AgVmV. `m _mÜ`_m§Vrb ^mfm dmnamMr {d{dYVmM AmnUmbm àñVwV KQ>H$mV bjmV ¿`md`mMr Amho.
^mfoMm, g§dmXmemómMm Am{U g§dmX_mÜ`_m§Mm B{Vhmg, {dH$mg hm g§dmX gmYÊ`mÀ`m Vrd« Om{Udm§Mm
B{Vhmg Amho. `m A\$mQ> {dídmV AmnU EH$Q>o ZmhrV. `mMr OmUrd _mUgmbm Pmbr Am{U Vmo AmOnmdoVmo
gVV doJdoJiçm _mÜ`_m§Mm dmna H$éZ g§dmX gmYV Ambm. ^mfm-^mfm{dkmZ g§dmX, g§dmX{dkmZ, {bnr
Am{U {VMr boIZVËdo hr gd©M g§dmX{à` _mUgm§À`m g§XoedhZmMr Am wYo AmhoV, Va g§dmX, g§àofU ho
_mZdr ApñVËdmgmR>r _hËdmMo Amho. àË oH$ g§àofU _mÜ`_m§Zm Ë`m Ë`m Ñï>rZo _hËd Amho. Ë`m§Mr H$mhr EH$
ñdén d d¡{eï>ço AmhoV Am{U Ë`m ñdén d¡{eï>çm§er {ZJ{S>V ^mfoMm {d{dY àH$mao dmna hr _mÜ`_o H$aV
AgVmV.
ñWyb _mZmZo {d{dY ì`dhmajoÌr` mfm§Mo ñWyb _mZmZo XmoZ JQ> nS>VmV- Am¡nMm[aH$ Am{U AZm¡nMm[aH$,
gd©gmYmaUnUo Hw$Qw>§~, {H«$S>m§JU, {_Ì _§S>I, ~mOma `m ì`dhmajoÌmV AZm¡nMm[aH$ ^mfm dmnabr OmVo. Va
àemgH$s` H$m`m©b`, Ý`m`mb`, {ejU g§ñWm, Ym{_©H$ ñWmZo Aem ñdénmÀ`m ì`dhmajoÌmV Am¡nMm[aH$
^mfm dmnabr OmVo. gm{hË`mIoarO BVa boIZ ì`dhmamMr ^mfm Am¡nMm[aH$M AgVo.
^mfm {d{dYé{nUr Amho Aem {d{dY é{nUr ^mfoMm dmna H$éZM ^m{fH$ ì`dhma nyU© Ho$bm OmVmo.
Ë`mVyZM kmZmMr d ^mdZoMr XodmUKodmU hmoVo. ^mfoÀ`m {bpIV énmMm dmna kmZmÀ`m joÌmV A{YH$ hmoVmo
Ago Agbo Var OodT>o ~mobbo OmVo VodT>o H$YrM {b{hbo OmV Zmhr. åhUyZM Or ~mobbr OmVo Vr ^mfm Aer
^mfoMr EH$ ì`m»`m Ho$br OmVo. àË`j g_mOmV ~mobbr OmUmar mfm H$YrM EH$én ZgVo. ì`dhmajoÌmZwgma
Vr ApñVËdmV Ambobr AgVo. AmVm Va mfm dmnamMo emó XoIrb {dH$grV hmoD$ bmJbo Amho. Ë`mMm dmna
H$éZ kmZmMr joÌo A{YH$ {Z:g§{X½Y H$aVm oVrb.
àñVwV KQ>H$m_Ü o AmnUmbm mfm dmnamMr {d{dYVm bjmV ¿`md`mMr Amho. _mZdr g_mO-OrdZm_Ü o
AZoH$ ì`dhmajoÌo AgVmV. hr joÌo Ë`m Ë`m g_mOmÀ`m JaOoZwgma Am{U g§ñH¥$VrZwgma {Z_m©U Pmbobr
AgVmV. ñWyb _mZmZo Ë`m§Mr mXrhr XoVm oVo. Ë`m Ë`m ì`dhmajoÌmZwgma {^Þ {^Þ mfm oX Ë`m Ë`m g_mOmV
AmT>iyZ oVmV. EH$mM àH$maÀ`m ì`dhmam_wio VoWo {Z_m©U Pmboë`m pñWa g§Ho$Vm§_wio Ë`m joÌmZo à^m{dV
Pmboë`m ^mfm oXmbmhr ñW¡ © àmá hmoVo. EH$M ì`º$s EH$mM doiobm BVa AZoH$ ì`dhma joÌm§er {ZJ{S>V
Agë`m_wio Ë`m Ë`m joÌmVrb ^mfm ì`dhmam§er n[a{MV AgVo. Am{U JaO nSo>b Ë`mdoir Ë`m Ë`m ^mfoMm
dmna H$é eH$Vo.
51123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
AmnU Á`m ì`dhmajoÌmMr ^mfm bjmV KoUma AmhmoV Vr ì`dhmajoÌo {deof ì`dhmajoÌ AmhoV.
_mZdr g_mO OrdZmda `m ì`dhmajoÌmMm AË §{VH$ à^md Amho. d¥ÎmnÌ, AmH$medmUr, Xÿa{MÌdmUr,
Am{U {dkmZ hr Vr {deof Am{U _mZdr OrdZ ì`dhmambm à^m{dV H$aUmar joÌo AmhoV. `m ì`dhmajoÌm§V
^mfoMm dmna H$em {d{dY nÜXVrZo hmoVmo ho AmnUmbm oWo bjmV ¿`md`mMo Amho. `m joÌmVrb ^mfm
dmnamMr {deofVmM AmnUmbm oWo nmhmd`mMr Amho.
· d¥ÎmnÌo -
AmnU Á`m ì`dhmajoÌmMr mfm bjmV KoUma AmhmoV Vmo ì`dhmajoÌ {deof ì`dhmajoÌ AmhoV. _mZdr
g_mO OrdZmda `m ì`dhmajoÌmMm AË §{VH$ à^md Amho. d¥ÎmnÌ, AmH$medmUr, Xÿa{MÌdmZr Am{U {dkmZ
hr Vr {deof Am{U _mZdr OrdZ ì`dhmambm à^m{dV H$aUmar joÌo AmhoV. m ì`dhmajoÌm§V mfoMm dmna H$em
{d{dY nÜXVrZo hmoVmo ho AmnUmbm oWo bjmV ¿`md`mMo Amho. `m joÌmVrb ^mfm dmnamMr {deofVmM
AmnUmbm oWo nmhmd`mMr Amho.
"d¥ÎmnÌ' ho EH$ àgma_mÜ`_ Amho. _w{ÐV _mÜ`_m§_Ü o `m _mÜ`_mMm g_mdoe hmoVmo. _wÐUmMo V§Ì
{dH${gV Pmë`m_wio "d¥ÎmnÌ' hr OZg§nH$m©Mr g§H$ënZm ApñVËdmV Ambr Am{U m "d¥ÎmnÌ' g§H$ënZoZo Amnbo
"g§H$ënZm§Mo {dœ' {Z_m©U Ho$bo. _mUyg hmM `m _mÜ`_mMm H|$Ðq~Xÿ Agë`m_wio _mUgmMr ^mfm ñdrH$maV `m
ì`dhmajoÌmMr ^mfm Am{U n[a^mfm àñWm{nV hmoV Jobr.
16 ì`m eVH$mV O_©ZrÀ`m JQ>oZ~J©Zo N>mnImZm gwê$ Ho$bm Am{U _m{hVr V§ÌkmZmMm nm`m aMbm Jobm.
18 ì`m eVH$mV BñQ>-B§{S>`m H§$nZr ì`mnmamÀ`m {Z{_ÎmmZo ^maVmV Ambr. Ë`m_wio B§J«O Am{U B§J«OrMm
{eaH$md ^maVmV Pmbm Am{U ^maVr` d¥ÎmnÌm§Mm àma§ Pmbm. N>mnImZo, N>mnrb dV©_mZnÌo, nwñVHo$ BË`mXr
gd©M Jmoï>tMr g¥ï>r oWo B§J«OrVyZ ApñVËdmV Ambr. AmO "d¥ÎmnÌ' hr EH$ gm§{YH$ {Z{_©Vr Pmbr Amho.
BboŠQ´>m°{ZH$ _mÜ`_m§À`m à^md H$mimVhr "d¥ÎmnÌ' Amnbo ApñVËd à^mdrZo {Q>H$dyZ Amho. Vo bmoH$g§dmXmMo
Am{U g§nH$m©Mo à^mdr _mÜ`_ Pmbo Amho.
· d¥ÎmnÌo ñdê$n -
d¥ÎmnÌmVrb "^mfmdmna' `m KQ>H$mMm {dMma H$aÊ`mnydu d¥ÎmnÌmÀ`m ñdê$nmMmhr {dMma H$am`bm hdm.
gd©gmYmaUV: ~mVå`m§Mo {d{dYm§Jr Xe©Z, g§nmXH$s` nmZm§Mr {d{eï> aMZm, N>m`m-{MÌm§Mm dmna, ñV§ boIZmMm
AmH¥$Vr~§Y, AJ«boImMo ê$n Am{X ñdê$n, gm{hË`, Amamo½` {ejU, H$bm, g§JrV, H$m`Xm, aMZmË_H$ eoVr,
àJV eoVr Aer T>mo~i d¥ÎmnÌo, d¥ÎmnÌmMm Moham-ñdê$n AmH$ma {Z{üV H$aVmV Ë`mgmR>r ^mfm ho EH$
"AH$m[aV' Ðì` dmnabo OmVo.
~Xb hr H$mimMr ñWm`r^md AgVmo. d¥ÎmnÌmV Ë`m Ë`m H$mimMo à{Vq~~ nS>V Jobo. ñdm^m{dH$V…
d¥ÎmnÌmV H$mimZwê$n n[adV©Z Pmbo. _amR>rV n{hbo d¥ÎmnÌ 1832 bm {ZKmbo. bmoH$m§Zm {d{dY {df`m§Mr
_m{hVr XoUo, Ë`mVyZ OmJ¥Vr KS>dyZ AmUUo ho H$m © "d¥ÎmnÌo' AmOhr H$aV AmhoV. na§Vw ho H$aÊ`mgmR>r dmnabo
52123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
OmUmao boIZmMo AmH¥${V~§Y _mÌ ~XbV Jobobo {XgVmV. EdT>oM Zìho Va 15 ì`m eVH$mVrb JQ>oZ~J©À`m
_wÐU H$boZo 20 eVH$mV AË`mYw{ZH$ ñdê$nmMm Am{dîH$ma Ho$ë`m_wio d¥ÎmnÌm§Zr Amnbm Moham_mohamhr
~Xbbm Amho. AmH$medmUr Am{U XÿaXe©ZÀ`m O_mÝ`mVhr bmoH$m§Mm d¥ÎmnÌmV N>mnyZ oUmè`m eãXm§da
{dœmg Amho. _m{hVr-_hmOmbmÀ`m O_mÝ`mVhr d¥ÎmnÌ Amnbo ApñVËd {Q>H$dyZ Amho. Zdo V§ÌkmZ JrV
N>m`m{MÌo, OwZr H$nmoP nÕVr g§nwï>mV odyZ ZdrZ \$moQ>mo-H§$nmoPgmaIr gw~H$ nÕVr, Ë`m_wio d¥ÎmnÌmMo A§H$
AmH$f©H$ Pmbo AmhoV. Ho$di X¡Z§{XZ A§H$M Zìho Va nwadÊ`mhr a§JrV AmH$f©H$ ~Zë`m. Ë`m_wio Zdo Zdo
{df` _m§S>Ê`mV oD$ bmJbo. `mV {deofV… {deof g§nmXZ gwé Pmbo. ho {deof g§nmXZ _w{ÐV _mÜ`_mVrb
_hÎdmMo A§J _mZbo Jobo. Ë`m_wio ì`mdhm[aH$[aË`m, gm§ñH¥${VH$, gm{hpË`H$ d gm_m{OH$ A{^gaUmgmR>r
Ë`mMr JaO AgVo. {deof g§nmXZmV {dkmZ, H¥${f, amOH$maU, gm§ñH¥${VH$, gm{hpË`H$, Am¡Úmo{JH$ Ago
dJuH$aU T>mo~i _mZmZo Ho$bo OmVo. X¡{ZH$m§À`m gmám{hH$ nwadÊ`m _Zmoa§OZ nwadÊ`m, ~mb{dœ, _{hbm {dœ,
H$m_Jma {dœ, CÚmoJ-{dkmZ-V§ÌkmZ, H«$sS>m, g§JUH$s` ì`dhmamMo kmZ Am{U _m{hVr XoUmao {deof g§nmXZ
H$aÊ`mgmR>r doJù`m Om{Udm§Mr Img Ñï>r AgUm-`m _mUgm§Mrhr JaO d¥ÎmnÌmbm dmQy> bmJbr Am{U Vr
nwa{dÊ`mÀ`m Ñï>rZo bmoH$_mZgmbm Ame`g§nÞ {dMma, _OHy$a XoÊ`mÀ`m g§nmXH$mMrhr {ZH$S> dmQy> bmJbr.
`mVyZhr d¥ÎmnÌ g¥ï>rMm Moham _moham ~XbyZ Jobm. `m ~XbmÀ`m à{H«$`oV emoYH$d¥Îmr Am{U H¥$Vrhr
H$maUr yV R>aë`m. `mV "\$sMg©' ZmdmMr g§H$ënZm CX`mg oD$Z §Ì wJmVrb "d¥ÎmnÌo' OrdZ ñneu Pmbr.
OrdZmÀ`m {d{dY A§Jm§Zm ñne© H$aUmao N>moQ>oImZr boI V`ma H$aÊ`mgmR>r "\$sMg©' Q>o~bMr {Z{_©Vr H$aÊ`mV
Ambr. bmoH$H$bonmgyZ Vo Am{Xdmgr ImÚmn ªV, kmZ-{dkmZ, n`m©daU, Amamo½`, H$bm, g§JrV BË`mXrn ªV
Am{U eoVrVrb à`moJ, H$moUË`mhr joÌmVrb VmOonUm, CËgmh, àoaUm XoUmÀ`m Jmoï>tH$So> bj doYÊ`mgmR>r
"{\$Mg©' g§H$ënZm H$m ©aV H$aÊ`mV Ambr Am{U d¥ÎmnÌmMm Moham ~Xbbm. ñV§ boIZmMm AmH¥$Vr~§Y,
X¡Z§{XZ ì`dhmamMr gVH©$Vm, AJ«boImMo ê$n Am{U ñdê$n `m§Mm H$ënH$VoZo dmna d¥ÎmnÌmV hmoD$ bmJbm.
d¥ÎmnÌo Om{hamVrÀ`m ì`dñWmnZmVhr CVabr. ~hþAm`m_r Pmbr. d¥ÎmnÌmÀ`m `m dmQ>MmbrV Ë`m§Mo ñdê$n
~XbV Jobo. Ver Ë`mMr ^mfm dmnamMr j_Vmhr ~XbV Jobr. Ë`m_Ü ohr ^mfmdmnamMr {d{dYVm ñnï>
Pmbr Amho.
· d¥ÎmnÌmMr ^mfm :-
"d¥ÎmnÌm§Vrb ^mfm' hr ^m{fH$ dmnamMr ñdV§Ì g§H$ënZm Amho. _amR>r d¥ÎmnÌg¥ï>rV ^m{fH$ dmnamMr
ñdV§Ì g§H$ënZm KSy>Z Vr ê$O{dÊ`mMo Eo{Vhm{gH$ H$m_ S>m°. Zm. {^. nê$ioH$a `m§Zr gH$miÀ`m _mÜ`_mVyZ
Ho$bo Ago EH$ _V Amho. na§Vw "gH$mi' nyd© _amR>r d¥ÎmnÌmMr e§ a dfmªMr na§nam hmoVr. na§Vw VËnydu d¥ÎmnÌmÀ`m
^mfoÀ`m Ñï>rZo d¥ÎmnÌ g§H$ënZm§À`m mfoMo {dœ AmH$mambm Ambob ZìhVo. ho Iao Agbo Var, d¥ÎmnÌr` mfoÀ`m
g§H$ënZm§Mo {dœ hiyhiy AdVabo `mV e§H$m Zmhr. _amR>m ^mfoVrb `m ì`dhmajoÌmÀ`m AmJ_ZmMr Mmhÿb
_amR>r ^mfm{dœmbm bmJbr Vr noedmB©À`m AIoarg B§J«O bmoH$m§H$So> B§J«Or dV©_mZnÌo oD$ bmJë`mZ§VaM.
`mdoiÀ`m _amR>r dÎmnÌ-ì`dhmajoÌmV "Ý ygnrna' Agm eãX Ambobm {XgVmo. ho "Ý ygnrna'Amnë`mH$So>
CX` nmdbobo Zdo ì`dhmajoÌ hmoVo. nwT>o H$mimÀ`m AmoKmV N>monImZo Ambr, _m{gHo$, nÌo {ZKy bmJbr. Ë`m§Zm
53123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
gwê$dmVrb _amR>r g§H$ënZm§À`m {dœmV "nÌ' åhUV åhUV _J "dV©_mZnÌ' hm eãX ê$T> Pmbm. nU Ë`m
AJmoXa _mÌ "Ý ygnrna' Mm _amR>rV "nona' Agm eãX hmoD$Z Vmo _amR>r ^mfoV dmnamV Ambm hmoVm.
bmoH$_mÝ` {Q>iH$ XoIrb "Am_À`m nonamV' Aer ^mfm AYyZ _YyZ dmnaVmZm {XgVmV. AmOhr "nona
Ambm', "nona Q>mH$bm' Aer ^mfm dmnamMr gm_m{OH$ gd`r AmT>iVoM. aÔr Jmoim H$aUmam AmOhr "nona'
AgoM åhUVmo. d¥ÎmnÌ g¥ï>rÀ`m àma§ H$mimV d¥ÎmnÌmÀ`m ^mfoÀ`m Ñï>rZo g§H$ënZm AmH$mambm Ambobr
ZìhVr. ho AmnU da Z_yX Ho$bo AmhoM. H$maU Ë`mdoir d¥ÎmnÌmMo ñdê$n, {df`, Ame`, d¥ÎmàYmZ X¡{ZH$mMo
ZìhVo. H$maU `m H$mimVrb d¥ÎmnÌo hr "_mZnÌo' hmoVr. kmZXmZ ho àYmZ C{Ôï> _mZë`mZo Ë`mVrb boIZe¡br
hr {Z~§Y boIZmÀ`m A§JmZo OmUmar hmoVr. d¥ÎmnÌmMr _m§S>Ur, nmZm§Zm d¥ÎmmÀ`m Ñï>rZo AgUmao _hÎd, nmZm§Mr
AmIUr, \$moQ>mo, {MÌo, ZH$meo `m§Mm dmna, d¥ÎmboIZmMo V§Ì `mÑï>rZo `m H$mbI§S>mV AkmZM hmoVo. "d¥ÎmnÌ'
`m Ñï>rZo "d¥Îm' _`m©{XV Ago. "dV©_mZgma' `mdaM g_mYmZ _mZbo OmB© "_VnÌ' Vo "d¥ÎmnÌ' `m {XeoZo _amR>r
d¥ÎmnÌm§Mm àdmg Q>ßß`mQ>ßß`mZo d _§XJVrZo Pmbm. B§J«OrVrb "Ý yOnona-Ý yOboQ>a' "~mV_rnÌ' Pmbo; Va
dV©_mZnÌ "dmVm©nÌ' Pmbo. "nona' EodOr "H$mJX' Agmhr eãX dmnamV hmoVm. gÜ`m Á`mbm "g§nmXH$'
åhUVmV Vmo eãX AmJaH$am§Zr ê$T> Ho$bm. Ë`mnydu "E{S>Q>a' bm "nÌH$V} _hmamO' Agmhr eãX dmnabm OmV
Ago.
_amR>rV "d¥ÎmnÌ' Amë`mnmgyZ mfoV ~arM _moR>r KS>m_moS> Pmbr; Ë`mVM X¡{ZH$ nÌo Vr gmVË`mZo dmT>V
Jobr. N>mnImZo, N>mnrb dV©_mZnÌo, nwñVHo$ Aer eãXg¥ï>r {Z_m©U Pmbr. Ë`m_wio _erZda nona Jobm.
"H§$nmo{PQ>a ', "E{S>Q>a', "àog_Z', "ny«\$ H$aoŠQ>a ', "ày\$', "Q´>oS>b', "amoQ>ar'Ago eãX _amR>rMo Ka AmnboM
Amho. åhUyZ AmV Ambo. g§nmXH$, Cng§nmXH$ ~mV_rXma, _w{ÐVemoYH$ Ago H$mhr _amR>r eãXhr V`ma Pmbo.
ñdmV§Í`àmárZ§Va Va {dH$mgmMm doJ dmT>ë`mda dV©_mZnÌ {deofV: Om{hamV {d^mJmV '_{eZar', "ñnoAa
nmQ>©g²', "Am°naoQ>a', "S´>m`ìha', "Q>m`a', "AmoZa{en ~o{gg', "Q>_© ~o{gg', "{S>nm°{PQ>', "EO§Q>', "bm°qOJ-
~mo{Sª>J', "JmoS>mD$Z', "Am°{\$g', "~mWê$_', "eoë\$', "H$m°Q>', "gmogm`Q>r', "goH«o$Q>ar', "ãbm°H$', "{~b',
"[a{gQ>', "ñQ>°ån' Ago eoH$S>mo eãX _amR>r n`m©daUmV dmdê$ bmJbo. aoS>r, AmD$Q>, 'aZ', "goH«o$Q>[a`b \«$m°H$',
"~m°{S>g', "eQ>©', "H$moQ>', "~wíeQ>©' "hmn n°Q>', "H$moQ>©', "Anrb', "~obr\$', "S>m°ŠQ>a', "H§$nmD$§S>a ßbrO',
"W±Šg', "ñQ>°S>' Ago {H$Vr Va eãX dV©_mZ nÌmZr ê$T> Ho$bo.
nwT>o bmoH$-_mZgmV amï´>dmXr Om{UdoZo OÝ_ KoVë`mZ§Va "Ho$gar'À`m à^md H$mimV d¥ÎmnÌr` ^mfoZo
VoOñdr ê$n YmaU Ho$bo. amï´>dmXr {dMmam§Mm àMma, ñdmV§Í`mMm CX²Kmof Am{U OZOmJ¥Vr hr C{Ôï>o g_moa R>odyZ
d¥ÎmnÌr` mfm J«m§{WH$, n„oXma dmŠ`m§Mr ~Zbr. bmoH$_mÝ` {Q>iH$, H$mH$mgmho~ Im{S>bH$a, {e. _. nam§Ono,
Z. qM. Ho$iH$a m§À`m boIZmVyZ d¥ÎmnÌr` mfoMo g§Ho$V {Z_m©U Pmbo. na§Vw hr nÌH$m[aVm ~w{ÕOrdr bmoH$m§nwaVr
{g{_V hmoVr. d¥ÎmnÌmMo Ame` joÌM _`m©{XV Agë`m_wio d¥ÎmàYmZVoMr OmUrd ZìhVr.
d¥ÎmnÌmMr ^mfm H$er Agmdr `mMr OmUrd S>m°. nê$ioH$a `m§Zm Agë`m_wio d¥ÎmnÌr` boIZ X¡Z§{XZ
^mfoV Pmbo nm{hOo Vo g_yh g§nH$m©Mo ì`mnH$ _mÜ`_ Amho. Vo gm_m{OH$ Ñï>rZo {d{eï> dJm©nwaVo _`m©{XV Zmhr.
54123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
ho nê$ioH$amZm C_Jbo. Ë`m§Zr `m~m~VrV {b{hbo Amho H$s, ""dV©_mZnÌ J«m§{WH$ ^mfoV {bhÿZ MmbV Zmhr.
`mMr OmUrd _bm _mPo boIZ nwÝhm nwÝhm XþéñV H$amdo bmJV hmoVo Ë`mVyZ Pmbr `m Om{UdoVyZM nê$ioH$am§Zm
d¥ÎmnÌmÀ`m ^mfoH$So> bj {Xbo. d¥ÎmnÌmÀ`m ñdê$nm{df`r H$ënZm A_o[aH$Z nÌH$m[aVodaVr nmogbë`m
hmoË`m. Ë`m g§H$ënZm§Zm KoD$Z Ë`m§Zr d¥ÎmnÌ gwé Ho$bo. na§Vw Ë`m g§H$ënZm dmnaVmZm X¡Z§{XZ ^mfoÀ`m AmYmao
EH$ g§H$a KS>{dbm. "EZ\$m°_© Xo_² A°ÊS> EZ[aM XoAa BÝ\$_}eZ' ho gyÌ nËH$ê$Z Ë`m§Zr "gH$mi' gwê$ Ho$bm.
bmoH$OrdZmVrb KS>m_moS>r "d¥ÎmnÌm' V _hËdmMo ñWmZ {Xbo. AZoH$ KS>m_oS>rZm d¥ÎmnÌmÀ`m H|$ÐñWmZr AmUyZ
d¥ÎmnÌmMm Ame` {dñVma Ho$bm. d¥Îmo XoVmZm gmonr ^mfm dmnabr. d¥ÎmmMo gd©g_mdoeH$nU, gm_mÝ`m§Mm
gh^mJ `m d¡{eïçm§Zr gH$mi wº$ hmoVm. ZmZmgmho~ nê$ioH$am§Zr gH$mi _Ü o Ho$bobo ^m{fH$ à`moJ, H$ënZm
gH$mi nwaË`m am{hë`m ZmhrV. _amR>r d¥ÎmnÌ g¥ï>rdahr Ë`mMm n[aUm_ Pmbm Am{U d¥ÎmnÌmMo Ame`joÌ
ì`mnH$ Pmbo. d¥Îm_yë`-Ý yOìh°ë w hr g§H$ënZm _mÝ` Pmbr. {H«$Ho$Q>_Yrb _amR>r eãX ê$T> Pmbo. d¥ÎmnÌr`
boIZmMr ^mfm ~Xbbr.
`mnwT>À`m Q>ßß`mV d¥ÎmnÌr` boIZmMr ^mfm A{YH$M ì`mnH$ hmoV Jobobr {XgVo. d¥ÎmnÌr` boIZmVbm
àË oH$ eãX dmMH$mgmR>r Ë`mbm g_Oob Agm Agmdm. Ë`mgmR>r AZmH$bZr` g§{X½Y eãX dmnê$ Z oV.
Ab§H$m[aH$Vm dÁ © H$aÊ`mV Ambr. _m{hVr XoUo ho d¥ÎmnÌmMo H$m_ Agë`mZo VodT>o H$m_ nma nmS>Umar ^mfm
dmnamV oD$ bmJbr. dmMH$ H$moU Amho. Ë`mMo {ejU, gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$ n[aga mdahr d¥ÎmnÌmMr mfm
Adb§~yZ AgVo. m mfoMm H$b gwb^rH$aUmH$So> AgVmo. eŠ` VoWo à_mU mfm ê$T> H$aÊ`mMm à`ËZ d¥ÎmnÌo
H$aVmV. àmXo{eH$ d¥ÎmnÌmVhr m{fH$ \$aH$ {XgVmo. dmMH$mbm g_Obo nm{hOo hm EH$M {ZH$f d¥ÎmnÌr` mfoV
_hÎdmMm _mZbm OmVmo hm {ZH$f gd©M boIZmbm bmJy hmoV Agbm Var, d¥ÎmnÌmVrb ñ\w$Q>boIZ, AJ«boI,
dmMH$m§Mr nÌo `m d¥ÎmnÌr` bKwjoÌmVrb ^mfoV ~Xbhr OmUdVmV. `m joÌmV ^mfm e¡brXma ~ZVmZm {XgVo.
AJ«boImV I§S>_§S>Z ho VÎd Adb§{~ë`m_wio mfm oWo maXñV ~ZVo. ñV§ boIZmVhr {ddoMZmMo Jm§ r © OnyZ
A{YH$ T>§JXma _{„ZmWr ñV§ boIH$ H$[aV AgVmo. AJ«boImV _mÌ Ñ{ï>H$moZ _m§S>m`Mm Agë`m H$maUmZo. Vr
{ddaUmË_H$, I§S>Z_§S>ZmË_H$, mdZobm AmdmhZ H$aUmar Cnamo{YH$ Aem àH$maMr mfm AgVo. Va boImMr
^mfm _m§S>Ur H$aUmar, Vnerb XoUmar , Chmnmoh H$aUmar AgVo. d¥nÌmV nÌboIZ H$aUmamMr mfm hr Amnbm
_wÔm nQ>dyZ XoÊ`mg Cn`moJr nSo>b Aem ^mfoMo Cn`moOZ H$aVo. d¥ÎmnÌmÀ`m {deofr H$aUm_wio XoIrb Ë`m Ë`m
joÌmVrb n[a^mfm d¥ÎmnÌmV ì`º$ hmoVo. Am{W©H$ KS>m_moS>r~m~V _m{hVr XoUmÀ`m boIZmV AW©ì`dhmamVbr,
~mOmanoR>m§Mr eoAa~mOmamMr mfm àJQ>Vo. Va H$m`Xo_§S>imVë`m H$m_H$mOmMo g_mbmoMZ H$aVmZm H$m_H$mOmMr
n[a^mfm oVo. eyÝ`àha bjdoYr àý, Vmam§{H$V àíZ, haH$VrMm _wÔm BË`mXr eãX oVmV.
d¥ÎmnÌm§Zm H$moUVmhr {df` dÁ © Zgë`mH$maUmZo d¥ÎmnÌ hr OrdZ ì`má g§X^m©Zm d KS>m_moS>tZm gm_moar
OmUmar Agë`m_wio, OrdZmVrb gd©M {df`m§Mr _m§S>Ur H$aVmV. Ë`m_wio d joÌmVrb mfoMr _m§S>Ur hr d¥ÎmnÌ
g¥ï>r H$aVo. d¡ÚH$s` joÌ, JwÝhoJmar OJV, gm{hË`, H$bm Am{U g§ñH¥$Vr, doJdoJù`m àH$maMo g_rjm boIZhr
d¥ÎmnÌmVyZ hmoVo. Ë`mbm A{^ì`º$ H$aÊ`mMo gm_Ï ©hr d¥ÎmnÌmÀ`m ^mfoV AgVo. Z¡g{J©H$ AmnÎmr AnKmV
55123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
`mMmhr n[aM` hr ^mfm OZgm_mÝ`mZm H$ê$Z XoV AgVo.
EH§$XarV d¥ÎmnÌmMr ^mfm hr bmoH$g§dmX Am{U ì`mdhm[aH$ JaO `m§Mm {df`mZwgma _oi KmbUmar ^mfm
Amho. H$mimà_mUo {dH${gV hmoV Jobobr mfm Amho. dmMH$m§À`m gd`r, d¥ÎmnÌmÀ`m {Z{_©VrMr à{H«$`m, H$mi
g§X ©, g_mO gmnojVm `m§Mm n[aUm_ d¥ÎmnÌr` ^mfoÀ`m AmH¥${V~§Ymda Pmbobm {XgVmo. àË oH$ _mÜ`_mMr
H$mhr ~bñWmZo AgVmV Ver H$mhr __©ñWmZohr AgVmV. boIZmÀ`m AmH¥${V~§Ymda _mÜ`_mMm n[aUm_
hmoVM AgVmo. d¥ÎmnÌ hr Ë`mbm AndmX Zmhr. dmMH$m{^_wI ^mfm OnV, OVZ H$aV doJdoJù`m {df`mMo
Ame` OnUmar ^mfmhr dV©_mZnÌmZr Onbr Amho `mV e§H$m Zmhr.
· AmH$medmUr -
19 ì`m eVH$mV V§Ì{dkmZmV H«$m§{VH$mar {dH$mg Pmbm. `m V§Ì{dkmZmÀ`m {dH$mgm_wio Or _hÎdmMr
OZg§dmXmMr, g§nH$m©Mr _mÜ`_o CX`mg Ambr. Ë`mn¡H$s "AmH$medmUr' ho EH$ hmo . ho gdm©V à^mdr _mÜ`_
Amho. m _mÜ`_mMm {dñVma OJ^a Pmbm Amho. Amnë`m X¡Z§{XZ OrdZmMo ho _mÜ`_ A{d^mÁ` Ago A§J ~Zbo
Amho.
^maV hm OJmÀ`m nmR>rdarb EH$ {dH$gZerb Xoe Amho. m XoemV gmjaVoMo à_mU H$_r Amho. Ë`m_wio
Amnbo {dMma bmoH$m§n ªV nmohmoM{dÊ`mg d¥ÎmnÌm§gmaIr _w{ÐV _mÜ`_o H$_r nS>V hmoVr. Á`m§Zm {b{hVm-dmMVm
oV Zmhr. nU Vr _mUgo Amnë`m H$mZmZo EoHy$ eH$VmV Am{U S>moù`m§Zr nmhÿ eH$VmV. Aem _mUgmZm H$mhr
EH$ gm§Jm`Mo H$m_ AmH$medmUr d XÿaXe©Z hr _mÜ`_o à^mdrnUo H$aVmV. `m _mÜ`_m§_wio _mUgmbm Amnbm
eãX Xÿada Agboë`m {R>H$mUr nmohM{dVm oVmo. `mMo kmZ _mH$m}Zr `m g§emoYH$mbm Pmbo Am{U AmH$medmUr
OÝ_mbm Ambr.
OZg§dmX _mÜ`_mV AmH$medmUr ho gwb^ d ñdñV Ago _mÜ`_ Amho. m _mÜ`_mÛmao Amnë`mbm Xÿada
ngaboë`m bmoH$m§n ªV nmohmoMVm oVo. Ë`m_wioM IoS>r eham§er, Zd{dMmam§er OmoS>br Jobr. kmZ Am{U _Zmoa§OZ,
bmoH${ejU ho `m _mÜ`_m§Mo Ü o Pmbo Amho.
AmH$medmUrMr mfm m {df`mH$So> OmÊ`mnydu AmnU AmH$medmUrdarb H$m ©H«$_mMo ñdê$nhr WmoS>Š`mV
bjmV ¿`m`bm hdo. H$maU AmH$medmUr H$m ©H«$_mMo ñdê$nM {VÀ`m ^m{fH$ A{^ì`º$sMo ñdê$n {ZpíMV
H$aVo. Voìhm AmnU àW_ AmH$medmUrÀ`m H$m ©H«$_mMo ñdê$n nmhÿ m.
Amnë`m XoemV AmH$medmUr ho _mÜ`_ emgZmÀ`m Am{YnË`mImbr Agbobo _mÜ`_ Amho. Ë`m_wio `m
_mÜ`_mda H$mhr O~m~Xmè`m Oem AmhoV. Ver H$mhr ~§YZoXoIrb AmhoV. AbrH$So> ImOJr E\$ E_ hr gwê$
Pmbr AmhoV. ho Ho$di lmì` _mÜ`_ g_mOmVë`m eodQ>À`m {Zaja _mUgm§n ªV nmohmoMÊ`mMo EH$ CÎm_ gmYZ
Amho. m _mÜ`_mMm Cn`moJ OZVobm _m{hVr XoUo, {VMo à~moYZ H$aUo, _Zmoa§OZ H$aUo d Ë`m§À`m X¡Z§{XZ OrdZ-
g_ñ`m§_Ü o _mJ©Xe©Z H$aUo Aem {d{dY H$maUmgmR>r m _mÜ`_mMm Cn`moJ Ho$bm OmVmo. amï´>mÀ`m Zd{Z_m©Ubm
Am{U g_mOmÀ`m {dH$mgmbm hmV^ma bmdÊ`mMo H$m_ ho _mÜ`_ H$arV Ambo Amho.
56123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
^maV hm ~hþ m{fH$ Xoe Amho. `m XoemZo oWrb ^mfH$m§Zm 15 KQ>ZmXÎm ^mfm {Xë`m AmhoV. `m{edm`
XmoZeonojm A{YH$ ~mobr^mfm oWo ~mobë`m OmVmV. AZoH$ mfm-AZoH$ àXoe-Ë`m§À`m na§nam, OmV-Y_©, gU-
CËgd, H$bm Am{U bmoH$H$bm doJdoJù`m AmhoV. åhUyZM AmH$medmUrbm Ë`m Ë`m àXoemV, m{fH$ g_mO-
g_yhmV H$m_ H$aVmZm lmoË`m§À`m gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$, Ym{_©H$, e¡j{UH$ ñVam§Mo ^mZ R>odyZ H$m ©H«$_m§Mo
Am`moOZ H$amdo bmJVo. VgoM A{e{jV OZVoMr H$miOr ¿`mdr bmJVo. gd© ñVamVrb bmoH$m§Zm éMVrb Ago
H$m ©H«$_ R>odmdo bmJVmV. AmH$medmUrda OZgm_mÝ`mgmR>r H$m ©H«$_ H$aVmZmM {d{eï> dJm©gmR>rhr H$m ©H«$_mMr
AmIUr H$amdr bmJVo. gm{hË` {df`H$ H$m ©H«$_, g§gX g_rjm-g_mbmoMZ gm_m{`H$s, ñnm°Q>bmB©Q>, ê$nH$,
ZmQ>H$, lw{VH$m Ë`m ~amo~a _wbm§gmR>r, wdH$m§gmR>r, _{hbm§gmR>r g¡{ZH$m§gmR>r, J«m_rU OZVogmR>r H$m ©H«$_
AmImdo bmJVmV. VgoM gwJ_, emór`, {MÌnQ> g§JrVmMohr H$m ©H«$_ Ho$bo OmVmV. _wbmIVr, ^mfU, MMm©,
n[afXm, AmH$medmUr H$dr g§_obZhr Am`mo{OV Ho$bo OmVmV. AmH$medmUrÀ`m H$m ©H«$_mV Aem àH$mao
H$m ©H«$_mMr {d{dYVm Agë`mZo AmH$medmUrÀ`m mfm dmnamVhr {d{dYVm Ambobr {XgVo. hr mfm dmnamMr
{d{dYVmM AmnUmbm oWo bjmV ¿`md`mMr Amho.
· AmH$medmUrMr ^mfm -
^mfm ho OZg§nH$m©Mo gd©ñneu Am{U gd©loð> Ago _mÜ`_ Amho. Aem `m ^mfoMm dmna, Cn`moOZ
"AmH$medmUr' m _mÜ`_mgmR>r H$gm Ho$bm OmVmo ho nmhUohr CX²~moYH$ Amho. AmH$medmUrdarb H$m ©H«$_m§n¡H$s
~amM doi g§JrV{df`H$ H$m ©H«$_m§gmR>r dmnabm OmVmo. ~mH$s gd© H$m ©H«$_ ~mobr ^mfoer `m Zm Ë`m H$maUmZo
~m§Ybobo AgVmV. ~mobr ^mfm ho _mZdmÀ`m AàJV H$mimnmgyZ Ë`mÀ`m {dMmam§Zm A{^ì`º$ H$aUmao _mÜ`_
Amho. H$maU gd©gmYmaUV… _mUgmMm EH$_oH$m§er g§nH©$ ~mobr mfoVyZM hmV AgVmo. gd© àH$maMo kmZ ho EH$m
{nT>rH$Sy>Z Xþgè`m {nT>rH$So> ~mobr mfo_m\©$VM nmohmoM{dbo Jobo Amho. boIZmÀ`m emoYmZ§Va Vo {b{hbo Jobo. hr
~mobr ^mfm g_OyZ ¿`m`Mr Agob Va ^mfm Am{U ~mobr `mVrb \$aH$hr bjmV ¿`md`mg hdm. Ë`m_wio
AmH$medmUr_Ü o ~mobr ^mfoMmM dmna H$m H$aVmV ho bjmV oB©b.
~mobr mfoMo gm_Ï« © Zo_Ho$ H$emV Amho? ho OmUyZ KoVë`m {edm` AmH$medmUrMo H$m ©H«$_ H$go H$amdoV
Vo H$go {bhmdo ho H$iUma Zmhr. AmH$medmUr lmoË`mÀ`m _Zmda n[aUm_ H$aob Agm H$m ©H«$_ {bhm`Mm Agob
Va ~mobr ^mfoMo ñdê$n Ë`mMo doJionU bjmV ¿`m`bm hdo.
S>m°. _oZZ `m Aä`mgH$mZo {bpIV eãX d ~mobr eãX `m§Mm VwbZmË_H$ {dMma Ho$bm Amho. Ë`mÀ`m _Vo
""dmMH$mÀ`m _ZmV C^m amhUmam eãX, Ë`m§Zr AW© db o Am{U Vmo eãX dmMVmZm Ë`mÀ`m _Z: nQ>bmda C o
amhUmao {MÌ mda H$moUË`mhr àH$maMm A§Hw$e boIH$mbm R>odVm oV Zmhr. åhUyZ boIH$ Amnë`m _ZmVrb AW©
dmMH$m§n ªV nmohmoM{dÊ`mgmR>r AZoH$ wŠË`m moOë`m. Ë`mgmR>r Ë`mZo {dam_ {MÝhm§Mm, AdVaUmMm dmna Va
Ho$bmM. `m{edm` "Vgo nmh OmVm', "darb à_mUo', "Imbrb à_mUo', Am{U nU ho ñnï> Ho$bo nm{hOo H$s,
BË`mXr dmŠ o OmoS>Umè`m KQ>H$m§Mm Cn`moJ gwê$ Ho$bm. Ë`m_wio boIH$mbm Oo åhUm`Mo Amho Vo dmMH$m§n ªV
nmohmoMy bmJbo. Aem {bpIV ^mfm hr S>moù`m§VyZ _ZmV nmohMVo. nU Vr H$mZmVyZ _ZmV nmohmoMV Zmhr Am{U
57123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Aem ^mfoMm Cn`moJ AmH$medmUrgmR>r hmoD$ eH$V Zmhr Va AmH$medmUrgmR>r {b{hVmZm AWdm ~mobVmZm
Or ^mfm ~mobr ^mfoÀ`m Odi OmB©b AerM ^mfm {bhmdr bmJVo. eãXm§Mo CƒmaU hm `m ^mfoV _hÎdmMm
KQ>H$ R>aVmo. eãXmVyZM Zmng§Vr, g§H$moM, amJ-bmo , ào_-Ûof, hmoH$ma-ZH$ma m mdZm nmohmoM{dë`m OmVmV.Ë`m_wioM `m ^mfobm agaerVnUm, {Od§VnUm oVmo. b`~ÕVm oVo. `m gJù`mMm Cn`moJ AmH$medmUr `m_mÜ`_mVrb ^mfogmR>r H$am`Mm AgVmo. ~mobr hr Aer EH$ ~mobr Amho H$s hr Vw_À`m H$mZmVyZ _ZmV OmVo.~mobr ^mfoÀ`m CƒmamMo kmZ Ë`mgmR>rM AmH$medmUrÀ`m dº²$`mbm AgUo Amdí`H$ Amho.
AmH$medmUr_Yrb H$bmd§Vmbm lmoË`m§Mm àË`j bm^ H$YrM hmoV Zmhr. Vr Ho$di ldUH$bmMAgë`mZo Ñí` KQ>H$ {VWo AZwnpñWV AgVmV. hoM m _mÜ`_mMo gm_Ï © Am{U _`m©Xm XoIrb Amho. H$mZmdmQ>oOo Amnë`m _ZmV OmVo Vo Amnë`m _Zmda R>gVo. EoHy$Z , g_OmdyZ KoÊ`mgmR>r lmoË`m§Odi H$ënZmeº$s AgmdrbmJVo .
EH§$XarV AmH$medmUrdarb ^mfm hr ~mobr^mfm AWdm ~mob^mfm Agmdr bmJVo. `m ^mfoVrb eãX hmAË §V à^mdr Agmdm. Ho$di EH$XmM EoHy$Z lmoË`mbm g_Oob Aem nÕVrMr gmonr , N>moQ>r, dmŠ o, ldU-
gwb^ ZmX_` ^mfm hr AmH$medmUr àgmamÀ`m `eñdrVogmR>r Amdí`H$ AgVo. ^mfU, g§dmX, _wbmIV,Z^moZmQ>ç, MMm©, ê$nH$ BVHo$M H$m` gmYr H$m ©H«$_mMr CÓmofUm XoIrb ldUr` gwJ_ eãXm§_Ü o _m§S>br Jobrnm{hOo. à^mdr ~mobr^mfm hm AmH$medmUr àgmamMm àmU Amho .
AmH$medUrVrb ^mfm A{Ve` gmonr Agmdr. AWm©V Ë`mV AdOS>, H¥${Ì_, Ab§H$m[aH$ dmŠ`aMZmZgmì`mV. Imbrbà_mUo, darbà_mUo, _mJrbà_mUo Ago g§Ho$V Mmby eH$VmV. na§Vw AmH$medmUrdarb^mfUmV _mÌ Ago g§Ho$V MmbV ZmhrV. ho mfU S>moŠ`mEodOr H$mZmVyZ _ZmV CVaVo. "d' m C^`mÝd`r Aì``oWo MmbV Zmhr "Am{U' _mÌ MmbVo. bm§~bMH$ dmŠ` dÁ © H$amdrV. AmH$medmUrdarb ^mfm hr X¡Z§{XZ
dmnamVrb, ~mOmamVrb mfm Agmdr {H$Vrhr AdKS> {df` gmoß`m ~mobr n[a{MV eãXm§VM _m§S>mdm bmJVmo.eãXm§Mo CƒmaU \$maM H$miOrnyd©H$ ñnï> Cƒmamdo bmJVmV. EH§$XarV AmH$medmUrMr ~mobr ^mfm {H$Vr
AZw~§{YV Pmbobr AgVo ho AmH$medmUr H$m ©H«$_mMo gå`H$ ê$n bjmV KoVë`mZo Amnë`m bjmV oVo.
· Xÿa{MÌdmUr -
AmOMo wJ ho {dkmZmMo, V§ÌkmZmMo d _m{hVrÀ`m-_hmOmbmMo wJ Amho. `m wJmZo AgmYmaU AeràJVr Ho$bobr Amho. Ë`mVyZM ÑH$lmì` gmYZm§Mr {Z{_©Vr Pmbr Amho. Ë`mbmM AmnU Xÿa{MÌU~mUr AgoåhUVmo. m Xÿa{MÌUdmUrÀ`m _XVrZo {H$Vr Var XÿaÀ`m A§Vamdarb ÑîQ> o Amnë`mbm ghO nmhVm oVmV Am{UË`mMo {dñV¥V dU©Zhr Amnë`mbm EoH$md`mg {_iVo. AWm©V Xÿa A§Vamdarb Ñî` Am{U Ë`m AZwf§JmZo oUmam
AmdmO åhUOoM "nmhUo' Am{U "EoH$Uo' hçm XmoZ emar[aH$ à{H«$`m EH$m {d{eï> §Ìm§Zr wº$ Aem ßbmpñQ>H$qH$dm bmH$S>r ImoŠ`mVyZ hmoV AgVmV.
Xÿa{MÌdmUr hr {dkmZmVrb ÑH$lmì` joÌmVrb EH$ \$ma _moR>r H«$m§Vr Amho. XÿaXe©Z ho V_m_ A~mbd¥Õm§Zm
doS> bmdUmao _mÜ`_ Amho. `m_mÜ`_mÛmao _m{hVr, _Zmoa§OZ, kmZ, AH$pënV Ñï>`, Amnbo AdKo OJ,
58123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Om{hamVr, ~mVå`m, amOH$maU, _m{bH$m, gm{hË` H$bm, bmoH$H$bm, g^m - g§_obZo BË`mXr H$m ©H«$_XmI{dbo OmVmV. Xÿa{MÌdmUr ho ÑH$-lmì` _mÜ`_ Agë`m_wio Ë`mbm Xe©H$ hm Xe©H$ gd©M d`moJQ>mVrbì`º$s AgVmV. ór, nwéf, ~mbH$ ho gd©M Xÿa{MÌdmUrMm AmñdmX KoV AgVmV.
Xÿa{MÌdmUr ho §Ìm{Y{ð>V _mÜ`_ Amho Am{U `m _mÜ`_mÛmao g§dmX gmYm`bm AZoH$m§Mo ghH$m ©bmJVo. `mVrb H$mhr _mUgo hr §Ì-_mÜ`_m§Mm {deof Aä`mg Ho$bobr Agmdr bmJVmV. hr _mUgoM boIZH$aUmè`m ì`º$sÀ`m _ZmVbm Ame` àojH$m§n ªV nmoMdÊ`mgmR>r XÿV åhUyZ H$m_ H$arV AgVmV.
Xÿa{MÌdmUrbm AmnU "ÑH$-lmì`' _mÜ`_ åhUV Agbmo, Var Ñí`-énmda ^a XoUmao ho _mÜ`_ Amho.`m _mÜ`_mVrb §Ìm§Mr Vm|S> AmoiI XoIrb Amnë`mbm Agbr nm{hOo. `mV Ñí`{MÌU H$aUmam H°$_oam_hÎdmMm AgVmo. hm H°_oam dmnamMo àH$ma XoIrb doJdoJio AgVmV. Xÿa{MÌdmUrgmR>r {b{hbobr g§{hVm hm
_ZmVë`m H$ënZobm nm`arnm`arZo EHo$H$m gwQ>çm Ñí`mV {d^mJon ªVMm àdmg AgVmo. `m àdmgmbm "H$ënZmVo Ñí`{d^mJUr' Ago åhUVm oB©b. g§{hVm åhUOo H$m ©H«$_mÀ`m {MÌrH$aUmgmR>r Amnë`m _ZmVbr H$ënZm.Aem g§{hVoMo _hÎd `m _mÜ`_mV AZÝ`gmYmaU Ago Amho. Xe©H$m§Mm {dMma hr `m _mÜ`_mV _hÎdmMmAgVmo.
H$moUË`mhr àgma_mÜ`_mMr _Zmoa§OZ, _m{hVr XoUo Am{U {ejU XoUo Aer VrZ _hÎdmMr C{Ôï>o AgVmV.Xÿa{MÌdmUrhr Ë`mbm AndmX Zmhr. H$a_UyH$ àYmZ H$m ©H«$_mV _m{bH$m, g§JrV, Ioi, MMm©Ë_H$ H$m ©H«$_oVmV. Va _m{hVr àYmZ H$m ©H«$_mV ~mV_rnÌ, d¥ÎmmYm[aV H$m ©H«$_ `mV _wbmIV, MMm© oVmV Va _m{hVrnQ>
hr `mM H$m ©H«$_mMm ^mJ AgVmo. Va {Vgè`m JQ>mV e¡j{UH$ àYmZ H$m ©H«$_ _moS>VmV.
· Xÿa{MÌdmUrMr ^mfm :-
Xÿa{MÌdmUrÀ`m ñdénmMr WmoS>Š`mV AmnU oWo MMm© Ho$br Amho. na§Vw oWo Amnë`mbm `m dmUrÀ`mdmUrMm, ^mfoMm {dMma H$am`Mm Amho. H$moUË`mhr g§nH©$ _mÜ`_mV dmdaVmZm, H$moUË`m àH$maMr ^mfm dboIZ Agmdo. `mMm {dMma H$amdmM bmJVmo. gd©àW_ ho Hw$UmgmR>r? H$emgmR>r Amho? Ho$ìhm Amho? Hw$R>oAmho? H$moU H$aVmo Amho? Am{U Zo_Ho$ H$moUmgmR>r H$am`Mo Amho Ago H$mhr _hÎdmMo àíZ H$moUË`mhr_mÜ`_mH$[aVm boIZ H$aUm - `m ì`º$sZo ñdV:bm {dMmabo nm{hOoV. `m àíZm§À`m CÎmamVM Ë`m _mÜ`_m§À`m^mfoMr ~rOo amodbobr AmhoV.
Xÿa{MÌdmUr ho \$º$ Ñí` _mÜ` Zmhr, Va Vo ÑH$-lmì` _mÜ`_ Amho. S>moù`m§BVHo$M H$mZm§Zm dÑí`m§BVHo$M eãXm§Zm oWo ñWmZ d _hÎd Amho. boIZmMr {H«$`m AmnUmbm ZdrZ Zmhr. AmnU AZoH$ Jmoï>rgmR>rdm OrdZ ì`dhmanyVugmR>r Ogo ~mobV AgVmo. Vgo Am{U {VVHo$ à_mUmV {b{hV Zgbmo Var hr à{H«$`m
AmnUmbm _m{hV AgVo. AmH$medmUrÀ`m YVudaM Xÿa{MÌdmUr H|$Ðo gwê$ Pmbr. `m H|$ÐmMr gmar H$m ©H«$_nÕVr "\$m°a_oQ>' ho AmH$medmUr gmaIoM Amho. gmao {d^mJhr m nÕVrZo àñWm{nV H$aÊ`mV Ambo Ago AgboVar ^mfm boIZ hm _mÜ`_ {Zhm` doJim OmUdUmam àíZ Amho. Xÿa{MÌdmUr _mÜ`_mMo doJionU bjmVKoD$ZM {VÀ`m ^mfoMm {dMma H$amdm bmJVmo .
59123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
Xÿa{MÌdmUrÀ`m àojH$mbm S>moù`m§Zr {XgUmao Ñí` _|XÿV Zm|XdmMo AgVo d Ë`mM doir H$mZm§Zr EoHy$ oUmaoeãXhr _|XÿH$So> nmR>dyZ Ë`m XmoÝhtMm _oi KmbyZ Vr _m{hVr g_OyZ ¿`m`Mr AgVo. hr à{H«$`m d¥ÎmnÌ `m_mÜ`_mÀ`m dmMZmnojm doJir Am{U Jw§VmJw§VrMr AgVo. d¥ÎmnÌmMo dmMZ H$aVmZm eãX {bpIV ñdê$nmV
dmMH$mÀ`m g_moa AgVmV Am{U dmMH$mÀ`m {Z`§ÌUmV AgVmV. na§Vw Xÿa {MÌdmUrÀ`m àojH$mbm ho
ñdmV§Í` AgV Zmhr. H$maU àjo{nV H$m ©H«$_ EH$XmM nmhUo eŠ` AgVo. AmnU AmH$medmUrÀ`m _mÜ`_mV
EImXm eãX, dmŠ` Ogo nwÝhm EoHy$ eH$V Zmhr. Ë`m~m~VrV AmnU åhUVmo ""EH$Xm AmH$medmUr Pmbr H$s
Pmbr''åhUOo Vr nwÝhm EoH$Vm oV Zmhr. VgoM Xÿa{MÌdmUrMo Amho Vrhr EH$XmM hmoVo. nwT>o gaH$Vo àojH$mMm
{VÀ`mda Vm~m, {Z §ÌU ZgVo. Ë`mgmR>r Xÿa{MÌdmUr `m_mÜ`_mMo Oo g§Ho$V AmhoV Vo nmimdoM bmJVmV.
Xÿa{MÌdmUrMr hr g§Ho$V àUmbrM {VMr ^mfm àUmbr R>adV AgVo. Ago åhQ>ë`mg dmdJo R>aUma Zmhr.
Ë`mgmR>r ho g§Ho$Vhr AmnU bjmV KoVbo nm{hOoV. AmnU Xÿa{MÌdmUrÀ`m H$m ©H«$_m§Mo Aä`mgmÀ`m gmo rgmR>r
VrZ àH$mamV {d^mOZ Ho$bo Amho. H$a_UyH$ àYmZ, _m{hVràYmZ d e¡j{UH$ Ago m H$m ©H«$_mMo ñdê$n AgVo.
`m H$m ©H«$_m§À`m ñdê$nmMoM ^mfmê$n AmnUmbm oWo bjmV KoVm oB©b.
· gmYr d gmonr ^mfm -
Xÿa{MÌdmUrda {ZdoXH$ ~mobVmo Am{U àojH$ EoH$Vmo. hr _m¡pIH$ g§dmXmer gmå` Agbobr à{H«$`m Amho.
Voìhm {ZdoXH$mÀ`m Vm|S>Mr mfm gmYr, gmonr Agm`bm hdr Am{U Ver Vr AgVoM. H$maU Vr Ë`m _mÜ`_mMr
{ZH$S> AgVo. ~mobVmZm AmnU _`m©{XV eãXg§J«h dmnaVmo `mMo ^mZ Xÿa{MÌdmUr_Ü o ~mobVm§Zmhr R>odbo
nm{hOo. pŠbï> eãXm§Mm, {H«$`mnXm§Mm aUm Xÿa{MÌdmUrbm MmbV Zmhr. CX²Jma H$mT>bo, à{VnmXZ Ho$bo, n¥ÀN>m
Ho$br, pñV{_V Pmbo Aer {H«$`mnXo {Vbm ZH$mo AgVmV. Ë`mEodOr åhUUo, gm§JUo, {dMmaUo AmíM © dmQ>Uo
hr MmbVmV.
· N>moQ>r d gwQ>gwQ>rV dmŠ`o :-
N>moQ>r d gwQ>gwQ>rV dmŠ` hr _amR>rMo EHo$H$miMo diU hmoVo. _hmZw mdr` gm{hË`mV ho {MÌ_` dU©Z
{XgVo. Vo Ë`m mfoMo diU hmoVo. Xÿa{MÌdmUr hr Amnbo ZmVo m XÿañW Aem _hmZw mdr` mfoer gm§JVo. N>moQ>r
d gwQ>gwQ>rV dmŠ` {Vbm hdr AgVmV. hoM `m _mÜ`_mÀ`m ^mfoMo d¡{eï²>ço Amho. bm§~bMH$ dmŠ o EoHy$U
g_OyZ KoUo AdKS> AgVo. Ë`mgmR>r dmŠ` N>moQ>r d gwQ>gwQ>rV A_m…
· ^mfoMm Zo_H$m-ZoQ>H$m-AMyH$ d `mo½` dmna -
OZg§kmnZmMo _mÜ`_ åhUyZ ^mfoMm Zo_H$m-ZoQ>H$m-AMyH$ Am{U `mo½` dmna H$aUo hr _mÜ`_m§Mr
O~m~Xmar AgVo. H$maU _mÜ`_m§À`m _mÜ`_mVyZ gVV H$mZmda nS>Umar ^mfm g_mOmV éiV AgVo. åhUyZ
^mfoMo _m§Jë` {Q>H${dÊ`mMr d {VMm AMyH$nUm OnÊ`mMr O~m~Xmar _mÜ`_m§Mr AgVo. Xÿa{MÌdmUr ho Va
ÑH$-lmì` _mÜ`_ Agë`m_wio `m _mÜ`_mMr O~m~Xmar dmT>Vo. X¡Z§{XZ ì`dhmamVrb ^mfmdmnaUo hr lmoVm,
a{gH$, àojH$ S>moù`mg_moa R>odyZ _mÜ`_m§Zr dmnaUo ho _hÎdmMo Agbo Var nyU©V: AZm¡nMm[aH$ ~mobr^mfoMmM
_mÜ`_m§Zr dmna H$amdm Ago Zmhr Va AmS>~mobr ^mfmdmna dÁ © H$amdm `mMo ^mZ Xÿa{MÌdmUrbmhr AgVo.
60123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
· AZmdí`H$ Vnerb Q>miUmam ^mfmdmna -
Omo Vnerb Amdí`H$ Zmhr Vmo Q>mim`bmM hdm ho Vo _mÜ`_ Ë`m {df`mÀ`m Ame`mÀ`m A§JmZo R>adVM
AgVo Vgm Vmo ^mfm dmnamMm g§Ho$VM AgVmo. nXZm_, Zmdo, AmH$So>, gmb B. C„oI Amdí`H$ ZgVrb Va
Vo Q>mimdoV. AZmdí`H$ Vnerb Q>miÊ`m_wio g§{hVm AmQ>mnera hmoVo. {VMo AmH$bZ gwb^ hmoVo. `m {edm`
Xÿa{MÌdmUrÀ`m ^mfoV AmH$So>dmar Am{U H$mbXe©H$ Vnerb `mo½` nÕVrZo dmnamdm. gd©Zm_, C^`mÝd`r
Aì` o, eãXH«$_ H$miOrnyd©H$ dmnamdm. ZH$mamË_H$ aMZm Q>mimì`mV, g_ Cƒmar eãX H$miOrnyd©H$
dmnamdoV, {Ûê$º$s, AZmdí`H$ {deofUo Q>mim{dV . "d' EodOr "Am{U' ho C^`mÝd`r Aì`` dmnamdo BË`mXrMr
H$miOr ¿`mdr.
· Ñí`m§Zm nyaH$ ^mfmdmna -
Xÿa{MÌdmUrda MbV² {MÌm§Zm àmYmÝ` AgVo . g§{hVm boIH$ Ë`m {MÌm§Zm nyaH$ {ZdoXZ {b{hV AgVmo
. ho Ë`mMo {b{hUo Ë`m {MÌm§Zm , Ñí`m§Zm nwaH$ AgoM AgmdoV. Ë`mZo Ë`mH$[aVmM ^mfm dmnamdr. g§{hVoVrb
C„oI Am{U Ñí` `m§Mr gm§JS> KmbUmar ^mfm oWo _hÎdmMr R>aVo. Ë`mgmR>r Ñí`mMm H«$_ g_OyZ ¿`mdm
bmJVmo. Ë`mgmR>r g§{hVoMr ^mfm Am{U aMZm `m XmoÝhr Jmoï>r H$miOrnyd©H$ hmVmië`m nm{hOoV. `m{edm`
d¥Îm{ZdoXZ, ~mVå`m AÝ` _m{hVr àYmZ H$m ©H«$_ `m§À`m XoIrb ^mfoV g_m`moOZ Xÿa{MÌdmUrV Ho$bo OmVo.
~mVå`m Am{U AÝ` _m{hVràYmZ H$m ©H«$_mMo {ZdoXZ XmoZ àH$maMo AgVo. nS>Úmdarb d nS>Úm_mJrb Ago ho
{ZdoXZmMo XmoZ àH$ma hmoV. Ë`mgmR>r Mm§Jbm AmdmO, ewÕ eãXmoƒma, dmMZmMr gw mo½` JVr, eãX \o$H$sMo
kmZ, AmË_{dœmg, CÎm_ gm_mÝ`kmZ Am{U àgÞ ì`m OmoS> Agmdr bmJVo. Om{hamVrMo g§{hVm boIZ Am{U
^mfm dmna mMo gyÌ bjmV R>odmdo bmJVo m _mÜ`_mV eãX hm Ñí`mMm nyaH$ Amho mMo mZ mfm dmnaH$mbm
R>odmdo bmJVo. eãX~§~mi, eãXm§Mm \w$bmoam Xÿa{MÌdmUrbm Amdí`H$ Zmhr. AZoH$Xm eãXm§À`m O§OmimV Ñí`
_ma ImÊ`mMrM eŠ`Vm AgVo. Ë`m_wio H$m°_|Q´>r _Ybm àË oH$ eãX hm {MÌmda ñdma hmoUma Zmhr. CbQ> Vmo
Ë`m {MÌmbm A{YH$ ~mobHo$ H$arb Agm Agbm nm{hOo.
EH§$XarV Xÿa{MÌdmUr àgma_mÜ`_mMo EH$ à^mdr gmYZ Amho. OrdZmÀ`m {d{dY joÌm§Mo {d{dY AZw d
Amnë`mbm Xÿa{MÌdmUr XoV AgVo. `m _mÜ`_mÛmao AmnU Ka ~gë`m {dœ «_U d {dœXe©Z H$aV AgVmo.
""ho {dœMr _mPo Ka'' hr g§H$ënZm `m _mÜ`_mÛmao gmH$ma hmoD$ eH$Vo. H$moUVmhr {df`, joÌ Xÿa{MÌdmUrbm
dÁ © Zgë`m_wio Xÿa{MÌdmUr _mZdmbm bm^bobo EH$ CËH¥$ï> _mÜ`_ Amho Ago åhUmdo bmJVo .
· {dkmZ -
{dkmZ åhUOo {d{eï> àH$maMo kmZ, {dkmZ åhUOo emoY, {dkmZ åhUOo {dH$mg, {dkmZ åhUOo _mZdmZo
ñd- gwImgmR>r, gw{dYm§gmR>r bmdbobm {d{dY KQ>H$m§Mm emoY hmo . {dkmZm_Ü o _mUgmMr àkm Am§V{Z©{hV
Amho .
{dkmZ ^mfm dmnamMo EH$ joÌ Amho. `m joÌmV ^mfoMm dmna H$gm {d{dY nÕVrZo Ho$bm OmVmo ho
61123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
AmnUmbm oWo bjmV ¿`md`mMo Amho. VËnydu {dkmZmÀ`m {Z{_©Vr d ñdê$nmMm hr WmoS>mgm Chmnmoh H$ê$.
Am{X_ H$mbI§S>mnmgyZ _mUgmZo d¡km{ZH$ àJVr hiyhiy gmYbr n§M_hm yVm§Mm H$m ©H$maU ^md Ë`mbmCbJSy> bmJbm Am{U Am{X_ AdñWoVrb {ZgJ© AdñWoVyZ H$mhr Jmoï>r nmhÿ bmJbm Ë`mbm A{¾Mm emoY
bmJbm Am{U AZoH$ emoYmMr àmê$n V`ma hmoV Jobr. {dkmZ OrdZ ì`má {df` ~Zbm, joÌ ~Zbo. `mjoÌmMr åhUyZ EH$ ^mfm V`ma Pmbr, hmoV Jobr, hmoV Amho.
{dkmZmMm g§~§Y dñVwpñWVrer åhUOo VÏ`m§er ( Facts ) AgVmo. {dkmZg¥{ï>ñdê$n gm§JVo. g¥{ï>Vrb{d{dY KQ>Zm§Mo H$m ©H$maU g§~§Y emoYyZ H$mT>Vo . E|{Ð` AZw dm§Mo ì`dñWmnrH$aU ho {dkmZmMo H$m ©joÌ Amho.{d_mZVi Z¡g{J©H$ dñVy, Ord, KQ>Zm `mg§X^m©Vrb gwg§K{Q>V {deofkmZ {Xbo OmVo. g¡Õm§{VH$ {dkmZ Am{Uàm`mo{JH$ {dkmZ Aer {dkmZmMr ì`már Amho. AJXr Am{X_ H$mimnmgyZ {dkmZm_wioM {dH$mgmbm MmbZm
{_imbr. {dkmZ ho dmñVdmer g§~§{YV Ago joÌ Amho. {dkmZ g§emoYZ, {dkmZ gm{hË` hr m joÌmVrb bKwjoÌohmoV.' H$m` ?', "H$go', Am{U "H$m' `m àým§VyZ {dkmZ OÝ_mbm Ambo Am{U Aem àým§Mr CÎma emoYVMË`mMm {dH$mg Pmbm. Aem `m {dkmZmMr _m{hVr {_idVm {_idVm `m _m{hVrMm Cn`moJ Amnë`mOrdZH«$_mV _mZd H$ê$ bmJbm Am{U Ë`mVyZ V§ÌkmZmMm àma§ Pmbm. {dkmZ ho {OkmgoVyZ {dH${gV hmoVo VaV§ÌkmZJaOoVyZ àý {dMmê$Z, dmX KmbyZ, à`moJ H$ê$Z, VnmgUr H$ê$Z {dkmZmMm nm`m KQ> hmoVmo.
AmOMo wJ ho {dkmZ wJ Amho. {dkmZmV ZdZdrZ emoY bmJV AmhoV. Ë`m§Mr énm§Vao doJmZo Cn`mo{OV
V§ÌkmZmV hmoV Amho. Aem nmœ© y_rda _amR>r mfm {dkmZmbm H$er gm_moar Jobr Amho. Vo bjmV ¿`mdo bmJbo.Amnë`mH$So> Ambobo gÜ`mMo {dkmZ ho wamonmVyZ Ambobo {dkmZ Amho. Ë`mgmR>r ^maVr` ^mfm§_Ü o Ë`mMo^mfm§Va nm[a^m{fH$ g§km V`ma hmoD$ bmJë`m . _amR>r ^m{fH$ OJ AndmX Zmhr.
· {dkmZmMr ^mfm -
{d{eï> kmZjoÌ _J Vo {dkmZjoÌ Agob, V§Ì{dÚmjoÌ Agob, H$m`XmjoÌ qH$dm emgZ ì`dhma joÌ Agob`m joÌm§Mr EH$EH$ Aer ñdV§Ì n[a^mfm AgVo. Ë`mV Ë`m joÌm_Yrb R>iH$ Jmoï> Am{U ~maH$mdo {Q>nUmè`m
nm[a^m{fH$ g§km AgVmV. øm nm[a^m{fH$ g§kmÀ`m modVr Ë`m joÌmer g§~§{YV Agm mfm ì`dhma MmbbobmAgVmo . m joÌmMr n[a^mfm hr nm[a^m{fH$ g§km§Mr ~ZVo. mfoMm R>iH$ Am{U _Ü`dVu Cn`moJ ì`dhmagmnoj^mfmì`dhma Amho. hm ^mfm ì`dhma EH$m gmMo~§X Aem AW©{Z{üVrH$So> dibm H$s n[a^mfmgmnoj ì`dhmaCX² yV hmoVmo.
{dkmZ hm nmR>m§VamMm {df` Zmhr. Va Vmo _§WZmMm {df` Amho. {d_mZmMm {dH$mg H$am`bm hdrAgbobr g¥OZj_Vm m`bm _|XÿV {dMma_§WZ hmoUo Amdí` AgVo. gm_mÝ`nUo ho {dMma_§WZ EImÚm mfoÀ`m
_mÜ`_mZo hmoVo. Vo Á`m ^mfoV hmoVo Ë`m ^mfoV _|Xÿ {dkmZ g_OyZ KoV AgVmo Am{U Ë`m ^mfoV ^ahr Q>mH$VAgVmo. {dMma_§WZ _mV¥ mfoVM hmoVo. àË oH$ ì`º$sMr _ZmV {dMma H$aÊ`mMr Or ^mfm AgVo. VrM ^mfm{dkmZmgmR>r ñdm^m{dH$ g_Obr nm{hOo Am{U {dkmZmÀ`m àmW{_H$ {ejUmgmR>r hr ^mfm `mo½`hr AgVo.{dkmZmÀ`m ^mfoMm `m Ñï>rZo {dMma Ho$ë`mg {VMr H$mhr _yb yV d¡{eï²> o BWo Z_yX H$aVm oVrb.
62123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
· AmH¥$Ë`m {MÌo -
AmH¥$Ë`m {MÌo `m§Mm g_mdoe ho {dkmZmÀ`m ^mfoMo d¡{eï²>ço AgVo. EImXm {df` dU©Z H$ê$Z
gm§JÊ`mnojm AmH¥$Ë`m§À`m ghmæ`mZo Ame` S>moù`mg_moa C^m H$aVm oVmo. Aem AmH¥$Ë`m Am{U {MÌm§_wio
{dkmZmÀ`m n[a^mfoV Zo_Ho$nUm oVmo. Ame`mMo VmËH$mi àH$Q>rH$aU hmoVo. Voìhm AmH¥$Ë`m Am{U {MÌo `m§Mm
g_mdoe ho {dkmZmÀ`m ^mfoMo EH$ d¡{eï²>ç Amho.
· nm[a^m{fH$ g§kmMm dmna -
"n[aVmo ^mî`Vo B{V n[a^mfm' Aer n[a^mfm `m eãXm§Mr ì wËnÎmr gm§{JVbr OmVo Va "n[aVmo Ë`m_¥Vm§
n[a^mfm àMjdo' Aer n[a^mfoMr ì`m»`mhr Ho$br OmVo. emór` qH$dm d¡km{ZH$ n[a^mfm `m eãXmZo {d{eï>
{df`mVrb {d{eï>mW©dmMH$ eãX `mMmM ~moY hmoVmo. n[a^mfo_Ü o gyÌm§Zm, {MÝhm§Zm, IyUm§Zm _hÎd AgVo.
H$maU _moR> _moR>çm d¡km{ZH$ g§H$ënZm H$_rV H$_r eãX ì`` H$ê$Z ñnï> H$aUo ho n[a^mfoMo d¡{eï>ço AgVo.
{d{eï> IwUm§Zm {d{eï> nm[a^m{fH$ AW© AgVmo. åhUyZM nm[a^m{fH$ g§km_Ü`o H$mQ>oH$moanUm, gwJ_Vm,
Cƒmagm¡H$ © AgUo An[ahm © AgVo. _amR>rV WmoS>çm\$ma à_mUmV Aem àH$maMr n[a^mfm {Z_m©U Pmbobr
Amho. na§Vw g_mOgÝ_wIVoMm ê$ibonUm {Vbm AmOyZ àmá Pmbobm Zmhr. {Okmgm - AZw_mZ - {ZarjU -
narjU - nwZ… nwÝhm à`moJ - AZoH$ à`moJm§AVr {ZKmbobm {ZîH$f© - hm {ZîH$f© bmoH$m§nwT>o _m§S>Ê`mgmR>r
bmoH$^mfoVyZ, g§nH©$ ^mfoVyZ CMbboë`m qH$dm Ë`m§À`m gmhmæ`mZo V`ma Ho$boë`m Zo_Š`m, VH©$ewÕ, H$mQ>oH$moa
g§km - Am{U nm[a^mfm Aem H«$_mZo KS>bobr n[a^mfm hr ñd §{gÕ AgVo. na§Vw Amnë`mH$So> n[a^mfm XoIrb
`m nÕVrZo KS>ë`m ZmhrV. Varhr Zdo à{VeãX V`ma H$aÊ`mMr à{V{H«$`m _mÌ gwê$ Pmbr Amho. nm[a^m{fH$
g§km§Mm dmna ho {dkmZmÀ`m mfoMo d¡{eï²>` Amho. Ë`mMm Adb§~ Amnbr _mV¥ mfmhr H$aVmZm {XgVo. Og Ogo
{dkmZmMo n`m©daU Amnë`m g_mOmV {Z_m©U hmoB©b VgVgo hr à{H«$`m A{YH$ JVr_mZ hmoB©b d nm[a^m{fH$
eãXm§À`m Imbr IwUm H$aUo, Ë`m§À`m ì`m»`m g_OmdyZ KoUo, COiUr H$aUo hr m{fH$ gd`r mVyZ Amnë`m
A§JdiUr nSo>b d {dkmZmMr Amnbr åhUyZ ^mfm V`ma hmoB©b d {VMmM _J dmna hmoB©b. dmÀ`mW© EH$M
EH$ Aer {dkmZmÀ`m mfoMr AW©à{H«$`m AgVo. {dkmZmÀ`m mfoV eãX / ~mŠ` moOZm dmMH$m§da Adb§~yZ
ZgVo Va Vr dmMH$ {Zanoj AgVo. `m ^mfoMr aMZm A{YH$ Vm{H©$H$ AgVo. dmŠ o Vm{H©$H$ g§~§YmZoM nwT>À`m
dmŠ`mer OmoS>br OmVmV. lmoË`m§da ^m{fH$ n[aUm_ H$aUo, Ë`m§Zm _§Ì_w½Y H$aUo ho `m ^mfoMo C{Ôï> ZgVo.
Amdí`H$ Vo gd© Amho. nU AZmdí`H$ Vo H$mhrhr Zmhr Ago {dkmZmÀ`m ^mfoMo YmoaU AgVo. _amR>r_Ü o
{dkmZmMr hr mfm n[anwð> ìhm`bm hdr Am{U Vr H$mb - àdmhmV hmoB©bhr mV e§H$m Zmhr. {dkmZmMr mfm
AJXr H$mQ>oH$moa Am{U H$mQ>oVmob Agmdr Aer Anojm AZoH$m§Zr ì`º$ Ho$br Amho. EH$m {MÝhmMm EH$M AW©
ho m mfoMo _yb yV Ago d¡{eï²>` Amho. hr mfm dñVw{Zð> AgyZ {VÀ`mVyZ \$º$ kmZmMo dhZ hmoVo. H$moUË`mhr
àH$maMr ^mdZm VoWo hoVyV Q>mibobr AgVo. Hw$R>ë`mhr ì`dgm`joÌmV {d{eï> n[a^mfm {Z_m©U Pmboë`m
AgVmV Am{U Ë`m n[a^mfm dmnaUo Ë`m Ë`m joÌmZwgma gmo rMo AgVo. Ë`m Ë`m joÌmVrb n[a^mfobm Ë`m joÌmMr
bKweãXmdbr AWdm a{OñQ>a Aer g§km Amho. ì`dhma joÌ gmnoj mfm oX hm g§nyU© m{fH$ A{^ì`º$sÀ`m
63123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
e¡brMm àH$ma AgVmo. Va bKw eãXmdbr hm Ho$di Ë`m joÌmVrb n[a^mfoer {ZJ{S>V AgVmo. Hw$R>ë`mhr
^mfobm {dkmZ - V§ÌkmZmVrb ZdoZdo eãX ^mfobm IndyZ KoVm Ambo nm{hOoV.
EH§$XarV Zo_Ho$nUm, {MÌ_`Vm, AMwH$Vm AmUÊ`mgmR>r {dkmZmÀ`m ^mfoV AmH¥$Vr, {MÌ, AmboI,
àdmhX{e©H$m m§Mm Cn`moJ Ho$bm OmVmo. _hÎdmÀ`m g§H$ënZm {gÕm§V gm§JÊ`mgmR>r gyÌ~Õ mfoMm, n[a^mfoMm
Cn`moJ Ho$bm OmVmo. amoOÀ`m ì`dhmamMo d {dkmZmMo AVyQ> ZmVoM AmVm {dkmZmMr ^mfm KS>dob Ago dmQ>Vo.
Aem àH$mao ^m{fH$ {d{dYVoMo ñdén Amnë`m bjmV oVo.
4.3 ñdmÜ`m` :
`mo½` n`m© {ZdS>m -
1. ^mfm hr g_mOmÀ`m H$emer ~m§Ybr Jobr Amho?
(aMZoer / g_yhmer / ñdénmer)
2. ^mfm hr gm_m{OH$ H$m` Amho?
(AmYma / g§ñWm / XOm©)
3. H$m_Jma _mZdr ^mfm {H$Vr àH$maMo H$m © H$aVo?
(EH$M / VrZM / AZoH$)
4. ór d nwéfm§À`m ^mfoV H$m` AmT>iVmo?
(g_mZVm / \$aH$ / g§Ho$V)
5. g_mO JQ> H$moUË`m ^mJmV OmñV Amho?
(ehar / J«m_rU / {Z_ehar)
6. _hmamï´>mMo ^m¡Jmo{bH$ Ñï>`m {H$Vr {d^mJ nmS>bo AmhoV?
(VrZ / Mma / nmM)
7. H$moUË`m eVH$mV O_©ZrÀ`m JQ>oZ~J©Zo N>mnImZm gwé Ho$bm?
(14 ì`m / 16ì`m / 18ì`m)
8. ~hþ m{fH$ Xoe H$moUVm Amho?
(^maV / B§½b§S> / A_o[aH$m)
9. {dkmZmMm g§~§Y H$emer AgVmo?
(joÌmer / dñVwpñWVrer / H$m ©H$maUmer)
64123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234123456789012345678901234567890121234
CÎma - 1 - aMZoer , 2 - g§ñWm , 3 - AZoH$ , 4 - \$aH$ , 5 - J«m_rU, 6 - nmM
7 - 16ì`m , 8 - ^maV , 9 - dñVwpñWVrer
4.4 bKwÎmar` àíZ
1. ^mfm åhUOo H$m` Vo gm§JyZ ^mfoMo ñdén ñnï> H$am.
2. H$m_Jmam§À`m ^mfoMo ñdén ñnï> H$am.
3. {ó`m§À`m ^mfoMo doJionU gm§Jm.
4.5 XrKm}Îmar` àíZ
1. ^m{fH$ {d{dYVoMo ñdén g{dñVa {bhm.
2. ^mfm åhUOo H$m` Vo gm§JyZ ór-nwéfm§À`m ^mfoMo ñdén {deX H$am.
3. g_mO JQ> åhUOo H$m` Vo gm§JyZ Ë`m§À`m ^mfoMo ñdén ñnï> H$am.
4.6 nyaH$ dmMZ -
1. ^mfm Am{U g§ñH¥$Vr - S>m°. Zm.Jmo. H$mbobH$a.
2. ^mfm : B{Vhmg Am{U yJmob- S>m°. Zm.Jmo. H$mbobH$a.
3. gm_m{OH$ ^mfm {dkmZ- a_oe Ym|JSo>.
4. _amR>r ^mfoMm Am{W©H$ g§gma- AemoH$ Ho$iH$a.
5. AmYw{ZH$ ^mfm {dkmZ: {gÜXm§V Am{U Cn`moOZ- S>m°. {_qbX _mbeo.
6. gwb^ ^mfm {dkmZ - X.{X. nw§So>.
7. ^mfm d OrdZ - _amR>r ^mfm n[afX nwUo `m§Mo {ZdS>H$ A§H$.
8. d¡Iar : ^mfm d ^mfm ì`dhma - S>m° AemoH$ Ho$iH$a.
···