LUDWIKA KONIECZNA-NOWAK ZBIÓR PIOSENEK I...

LUDWIKA KONIECZNA-NOWAK

ZBIÓR PIOSENEK

I UTWORÓW DO ZASTOSOWANIA

W MUZYKOTERAPII

I EDUKACJI MUZYCZNEJ

ZrealizowanowramachstypendiumMinistraKulturyiDziedzictwaNarodowego

1

Praca muzykoterapeuty ukierunkowana jest zazwyczaj na realizacjępozamuzycznych,terapeutycznychcelów,umiejscawianychwróżnychobszarachfunkcjonowaniaklienta1.Działaniasązawszezindywidualizowaneidostosowanedokonkretnychpotrzebjednostki.Formaoddziaływańpraktycznychzależnajestod perspektywy teoretycznej oraz modelu muzykoterapeutycznego, z którymutożsamiasięterapeuta.Zarównonapoziomieklinicznymjakiteoretycznychczybadawczymzarysowują sięwyraźne różnicepomiędzypodejściamiosadzanymiw założeniach humanistycznych, behawioralnych czy psychodynamicznych.Niemniej jednak,doświadczeniamuzyczne jakimidysponują terapeucimieszcząsię niemal zawsze w ramach czterech podstawowych kategorii, takich jak:improwizacja,wykonawstwo,twórczośćirecepcja.

Bez względu na model pracy działania muzykoterapeuty wymagają od niegoniezmiennejkreatywności.Jesttonieladawyzwaniezarównodlapoczątkującychjak i doświadczonych praktyków.W literaturze anglojęzycznej znaleźć możnazbiory piosenek i utworów do wykorzystania w potencjalnych sytuacjachmuzykoterapeutycznych, co stanowi pewne ułatwienie. Bazują one głównie nadoświadczaniu wykonawstwa z elementami działań improwizowanych,spontanicznych. W Polsce tego typu opracowań, ukierunkowanychmuzykoterapeutycznie,właściwiebrak.

Wybrane pozycje anglojęzyczne tego typu scharakteryzowane zostaną krótkoponiżej.

ThemesfortherapyautorstwaMicheleRitholziClive’aRobbinsato39utworów,w tym 21 piosenek z tekstem i 18 propozycji czysto instrumentalnych.Kompozycje stworzono głównie z myślą o dzieciach z zaburzeniamirozwojowymi. Piosenki mają na celu kształtowanie samoświadomościi socjalizacji, doświadczenia ciała i ruchu, przyzwyczajanie do zmianyi aktywizowanie, pojawiają się także piosenki powitalne i pożegnalne, pełniącew terapii rolę z jednej strony stałej struktury, z drugiej – rytuału związanegoz realizacją zajęć. Utwory instrumentalne napisano z myślą o realizacji takichcelów jak: aktywizowanie i angażowanie, wzmocnienie koncentracji uwagi,umożliwianie doświadczenia kontroli i sprawstwa, ćwiczenie komunikacji czypoprawasamooceny.

Drugitomtychsamychautorów–Morethemesfortherapy–zawieraniecowięcej,bo 45 utworów, w tym piosenki bez słów, z prostym tekstem, bardziej1Zastosowanieokreślenia„klient”wkontekścieterapeutycznymbudziczasemzdziwienie,anawetsprzeciw.Autorkaniniejszejpublikacji,utożsamiającsięwdużejmierzezpsychologicznympodejściemhumanistycznym,zdecydowałasięjednakwykorzystywaćtenwłaśniezwrot,jakonajbardziejuniwersalnyizwiązanyzbliskimjejsposobemmyślenia.

2

zaawansowane kompozycje oraz utwory czysto instrumentalne. Stylistyka orazcele możliwe do realizacji poprzez kolejne utwory zbliżone są do poprzedniejpozycji. Pojawia się tu dodatkowo koncepcja „musicking”, mówiąca o wartościsamego doświadczenia wspólnego muzykowania. W obu tomach podkreśla sięistotnośćosobistegopodejściadomateriałumuzycznego,jakiepowinienwykazaćterapeuta dostosowując utwór do potrzeb danej sytuacji terapeutyczneji–przedewszystkim-klienta.Toterapeutasprawia,żepiosenkimogąodegraćswoją rolę w spotkaniu z klientem, same w sobie nie mają tego potencjału.Elementem kluczowym dla pracy terapeutycznej jest bowiem relacjamiędzyludzkaiwrażliwość,empatiaprowadzącego.

Herbert iGail Levine to autorzy zbiorówLearning throughmusic orazLearningthrough songs. Pierwszy mieści 42 ćwiczenia, kolejny - 16 piosenek. Materiałyzaproponowane w zbiorach charakteryzują się nieco prostszą strukturąmuzyczną i bardziej edukacyjnymi celami, jakie dla nich wyznaczono. Są tomiędzy innymi: hamowanie impulsów, ćwiczenie koncentracji, nauka liczenia,zapamiętywaniezjawiskatmosferycznych,częściciałaitp.

Wspomniane zbiory stały się inspiracją dla stworzenia niniejszej pozycji.Podobnie jak w pracach anglojęzycznych każdą z piosenek opatrzono krótkąinstrukcją,wskazującąnakonteksticelowośćzastosowaniautworuorazsposóbwykorzystaniawterapii.Utworówabsolutnienienależytraktowaćsztywno.Mająone stać się punktem wyjścia dla wyobraźni terapeuty stanowiąc materiałelastycznyidopasowywalnydopotrzebindywidualnychklientówikonkretnychokoliczności.

3

SpispiosenekiutworówJAKIPIĘKNYDZIEŃ...................................................................................................................................4

MAMDWIERĘCE.....................................................................................................................................7

RAZ,DWA,TRZY......................................................................................................................................9

BĘBENBRZMI........................................................................................................................................11

WIOSNA,LATO,JESIEŃ,ZIMA...............................................................................................................13

LATO......................................................................................................................................................15

WIOSENNIE............................................................................................................................................17

ZIMA......................................................................................................................................................19

SPACER..................................................................................................................................................21

DZIEŃDOBRY.........................................................................................................................................23

DZIEŃDOBRYII......................................................................................................................................26

JUŻPORAKOŃCZYĆGRĘ.......................................................................................................................28

ZAŚPIEWAJMY.......................................................................................................................................30

DZISIAJTAKŚPIEWAM...........................................................................................................................33

KOŁYSANKA...........................................................................................................................................35

MARZENIA.............................................................................................................................................38

GRAWCHOWANEGO............................................................................................................................40

POSŁUCHAJDESZCZU............................................................................................................................42

JAITY....................................................................................................................................................45

MELODIA...............................................................................................................................................47

4

JAKIPIĘKNYDZIEŃ

Kontekst:sesjaindywidualnalubzparąklientów

Realizacja: Terapeuta śpiewa piosenkę z akompaniamentem fortepianu/pianina,klient/klienciwykonująpartiędzwonkówręcznych.Partiędzwonkówmożewykonywaćjednaosobaoperującobomawysokościamilubdwojewykonawców(każdyznichmadodyspozycji jeden dźwięk). Dzwonki zastąpićmożnawysokim rejestrem fortepianu lubinstrumentami perkusyjnymi o określonej wysokości dźwięku (ksylofon, sztabki).Wolne tempo utworu i szerokie frazy w partii wykonywanej przez klienta sprzyjająćwiczeniuhamowaniaimpulsów.

Cele: koncentracja uwagi, hamowanie impulsów, uspokojenie, ćwiczenie umiejętnościwspółpracy.

7

MAMDWIERĘCE

Kontekst:sesjaindywidualna

Realizacja: Terapeuta wykonuje piosenkę w odpowiednich miejscach pozostawiającprzestrzeńnagręklienta.Początkowomożegraćwrazzdzieckiemopuszczającpartięprawejręki,potemwycofujesięzgry.

Cele: kształtowanie stronności, hamowanie impulsów, ćwiczenie koncentracji uwagiikoordynacji.

9

RAZ,DWA,TRZY

Kontekst:sesjagrupowalubindywidualna

Przebieg:Terapeutawykonujepiosenkę,poprzezśpiewistrukturęmuzycznąinstruującklienta do gry (sugerując odpowiednią ilość uderzeń). Jeśli obecny jest ko-terapeutamoże on wspólnie z klientem realizować partię bębna. Jeśli sesja prowadzona jestindywidualnie terapeutamoże zrezygnować z gry prawą rękąwmomentach uderzeńbębna i realizować je na bębnie wraz z klientem.Wymaga to jednak odpowiedniego,bliskiego ustawienia obu instrumentów. Piosenkę można wykonywać w różnychwariantachdynamicznychlubodmiennychtrybach.

Cele:hamowanieimpulsów,kształtowaniekoncentracjiuwagi,wzmacnianiumiejętnościrealizowaniapoleceń,kształtowaniepojęćwzakresieliczenia1-3.

Piosenkęmożnaadaptowaćzależneodinstrumentariumorazpoziomufunkcjonowaniaklienta.

Wtrójkącikuderzraz….

Wpodłogętupnijraz…

Rączkamiklaśnijraz…

11

BĘBENBRZMI


Realizacja: Terapeuta gra i śpiewa piosenkę instruując klienta do gry w odpowiednisposób.„Wężykiem”oznaczonoswobodnąpartiębębna.

Pierwsze i ostatnie wejście bębna może początkowo realizować terapeuta. Wstawkiwtaktach9i13wykonujeklient.Zakończenieostatniegowersumożezostaćzmienionena:„jaklubiszTy”.

Cele: hamowanie impulsów, podążanie za instrukcjami słownymi, koncentracja uwagi,kształtowaniepojęć„głośno-cicho”

13

WIOSNA,LATO,JESIEŃ,ZIMA

Kontekst:sesjaindywidualnalubgrupowa

Realizacja: Terapeuta wykonuje kolejne zwrotki zachęcając dziecko do swobodnejimprowizacji wokalnej po słowach „a ja sobie śpiewam” (miejsca improwizacjizaznaczono„wężykiem”).Improwizacjamożemiećcharaktersolowylubduetu.

Cele: umożliwienie swobodnej, spontanicznej ekspresji, ćwiczenie dialogowania,utrwalaniepojęć–poryroku

15

LATO


Realizacja:piosenkamaspokojny,sennycharakter,dlategomożebyćwykonywanabezaktywnego udziału klienta, służyć jako materiał do relaksacji. Klient może takżew sposób improwizowany grać na delikatnie brzmiących instrumentach perkusyjnychnaśladującodgłosyletniejłąkilubspontanicznieporuszaćsię.

Cele:obniżenienapięcia,uspokojenie,wyciszenie.

17

WIOSENNIE


Realizacja:Terapeuta śpiewapiosenkęzakompaniamentem fortepianu/pianina,klientwykonuje partię fletu prostego. Flet zastąpić można grą odpowiednich dźwięków wwysokim rejestrze fortepianu lub na dowolnych instrumentach sztabkowych czydzwonkach.Wolne tempoutworu i szerokie frazywpartiiwykonywanejprzezklientasprzyjająćwiczeniuhamowaniaimpulsów.Fletjestnajlepszymrozwiązaniem,ponieważangażujeoddechijegobrzmieniejeststałe.

Cele:koncentracjauwagi,hamowanie impulsów,uspokojenie,wydłużanie/uspokajanieoddechu.

19

ZIMA

Kontekst:sesjaindywidualna,zparąklientówlubgrupowa

Realizacja: Terapeuta śpiewa piosenkę a klient lub klienci realizują partię dzwonków.Partia dzwonków jest łatwo adaptowalna do potrzeb pojedynczegowykonawcy, pary,bądź czterech osób. Każdy ze sposobówwykonywania niesie w sobie inne trudności.Granieindywidualnewymagaumiejętnościzmianwzakresiewysokościdźwięku,graniewparze–koordynacjimiędzygrającymi,wkwartecie–hamowaniaimpulsów,czekanianaswojąkolejizapamiętaniaswojegomiejscawciągudźwięków.

Cele: zależne od sposobuwykonywania, w każdym przypadku ćwiczenie koncentracjiuwagi,kształtowanieumiejętnościwspółpracy.

21

SPACER


Realizacja: Piosenka stanowi ramy dla zabawy muzyczno-ruchowej. Terapeuta gra iśpiewautwór,dzieckoporuszasięposaliwsposóbsugerowanysłowamipiosenki.

Cele:aktywizacja,odreagowanienapięć,rozwijanieekspresjiruchowej

23

DZIEŃDOBRY

Kontekst:sesjagrupowa

Przebieg:Terapeutawykonujepiosenkęwodpowiednichmiejscachtekstuumieszczającimiona dzieci – członków grupy. Po każdym imieniu proponowana jest jakaś formapowitania -machanieręką,uśmiech,powiedzeniesłowa„cześć”, swobodnaekspresja.Terapeutawraz z uczestnikami grupywykonujewodpowiednim czasieproponowanegestywkierunkuwitanegodziecka.

Cele: zaakcentowanie obecności każdego z dzieci indywidualnie, ćwiczenie zachowańpowitalnych,budowanierelacjimiędzyuczestnikamisesji

26

DZIEŃDOBRYII


Realizacja:Piosenkawykonywana jestnapoczątku sesji.Możebyć śpiewanawspólniedlawszystkichzbiorowolubdlakażdegouczestnikazajęćindywidualnie.Osobawitanamożemiećszczególnąrolę–graćnainstrumencie,tańczyćlubwskazywaćsposób,wjakipiosenkamabyćzrealizowana(głośnocicho,szybko,wolnoitd.).

Cele: zaakcentowanie obecności każdego z dzieci indywidualnie, ćwiczenie zachowańpowitalnych,budowanierelacjimiędzyuczestnikamisesji

28

JUŻPORAKOŃCZYĆGRĘ


Realizacja: Piosenka wykonywana jest na zakończenie sesji. Dzieci wtórują lubodpowiadają terapeucie powtarzając „do widzenia” oraz „do zobaczenia”. Piosenkęmożna powtarzać kilkakrotnie, stopniowo zwalniając tempo, ułatwiając i niecowydłużając moment rozstania, dostosowując się do potrzeb klientów. Piosenka pełnifunkcjęrytuałukończącegosesję.

Cele:przygotowaniedziecidorozstania, ćwiczeniezachowańzwiązanychzżegnaniemsię,rozładowanienapięciazbudowanegopodczassesji

30

ZAŚPIEWAJMY


Realizacja:Terapeutaśpiewapiosenkęzachęcającwybranegoklientadowłączeniasięwwykonanie.Zgodnieztekstempiosenkijakopierwszyswobodnieimprowizujewokalnieterapeuta (od taktu 8). Następnie zachęca do podobnej ekspresji klienta, oferującprzestrzeńodtaktu12.Piosenkajestpowtarzanazudziałemkolejnychuczestników.

Cele: umożliwienie indywidualnej ekspresji, odkrywanie wartości spontanicznościikreatywnościpoprzezimprowizację,hamowanieimpulsów,ćwiczeniedialogowania.

33

DZISIAJTAKŚPIEWAM


Realizacja:Terapeutaśpiewapiosenkęwodpowiednichmiejscachzachęcającdzieckodopowtarzania motywów „aaa”, „ooo”. Jego gra musi być dostosowana do możliwościdzieckaipozostawiaćodpowiedniąilośćczasunajegoudział.

Cel: nawiązywanie kontaktu, ćwiczenie umiejętności naśladowania oraz zachowańkomunikacyjnych

35

KOŁYSANKA


Realizacja:piosenkajestkołysanką,utrzymanąwwolnymtempieitrójdzielnymetrum.Możesłużyćwyciszeniu iuspokojeniu,może teżstanowićelementdoprowadzającydorelaksacji. Wykonuje ją terapeuta, zachęcając klienta do spokojnego ruchu bądźpozostania w wygodnej pozycji. Piosenkę należy powtarzać kilkakrotnie, możnarozpocząć ją żywiej i głośniej i stopniowo wyciszać, pamiętając o zasadzie iso wmuzykoterapii.Utwórmożeteżbyćpunktemwyjściadoimprowizacji.

Cele:wyciszenie,budowaniepoczuciabezpieczeństwaibliskości,relaks.

38

MARZENIA


Realizacja:Terapeutaśpiewapiosenkęsololubwrazzklientem.Jednocześniewspólnietworzą improwizowany akompaniament na czarnych klawiszach fortepianu/pianina.Piosenka może tworzyć punkt wyjścia do improwizacji w formie ronda, gdzie refrenstanowiczęśćz tekstem,poktórejnastępujączysto instrumentalnekupletywróżnychcharakterach. W akompaniamencie terapeuta wykorzystywać może odpowiedniemuzykoterapeutycznetechnikiimprowizacji.

Cele:umożliwienieswobodnejekspresji,ćwiczenieinterakcji,podążaniaidialogowania

40

GRAWCHOWANEGO


Realizacja: Terapeuta przygotowuje się do wykonania ćwiczenia poprzezumiejscowienie w dogodnym miejscu kilku instrumentów perkusyjnych. Dzieckousadowionejesttak,byichniewidzieć.Realizującpiosenkęterapeutawodpowiednimmomenciezatrzymujesię igranawybranyminstrumencie.Pokolejnej fraziepiosenkinastępuje pauza, w której zadaniem dziecka jest odnalezienie odpowiedniegoinstrumentuizagranienanim.

Cele:ćwiczeniedyskryminacjisłuchowej,koncentracjiuwagi,hamowaniaimpulsów.

42

POSŁUCHAJDESZCZU


Realizacja: Terapeuta wykonuje piosenkę zaś dziecko w odpowiednich miejscachuzupełniajągrąnaadekwatnychinstrumentachperkusyjnych.

Cele: hamowanie impulsów, ćwiczenie koncentracji uwagi, trenowanie współpracy wwykonywaniuwspólnejczynności.

45

JAITY


Realizacja: Terapeuta realizuje partię fortepianu, dziecko powtarza odpowiedniestrukturyrytmicznenabębenkulubinnyminstrumencieperkusyjnym.Terapeutamożetakże wprowadzać zmiany dynamiczne sugerując dziecku, by podążało za jegopropozycjami.

Cel: ćwiczenie koncentracji uwagi, hamowania impulsów, umiejętności powtarzania iświadomościrytmicznej

47

MELODIA


Realizacja: utwór stanowi prostą kompozycję na flet prosty i fortepian. Melodiawykorzystuje dźwięki stosunkowo proste do wydobycia, co powinno ograniczaćmożliwość frustracji i zniechęcenia. Dzięki płynnej, śpiewnej strukturze melodyczno-rytmicznejdajemożliwośćprzeżyciasatysfakcjiestetycznejpopoprawnymwykonaniu.

Cele:ćwiczeniekoncentracjiuwagiiwytrwałości,trenowaniewspółpracy

LUDWIKA KONIECZNA-NOWAK ZBIÓR PIOSENEK I...

Documents

Transcript of LUDWIKA KONIECZNA-NOWAK ZBIÓR PIOSENEK I...