Lokalne rynki pracy i migracje
-
Upload
veradis-ace -
Category
Documents
-
view
51 -
download
5
description
Transcript of Lokalne rynki pracy i migracje
LUBLIN
Lokalne rynki pracy i migracje
Dr Paweł Kaczmarczyk
Dr Joanna Tyrowicz
Wydział Nauk Ekonomicznych i Ośrodek Badań nad Migracjami
Uniwersytet Warszawski
2
LUBLIN
W poszukiwaniu modelu migracji... Czy migrują bezrobotni?
Rola sytuacji na rynku pracy w regionie zamieszkania Rola sytuacji na rynku pracy w regionach przyjmujących
Czym są migracje? Skala i cechy zjawiska Migracje jako fenomen rynku pracy Specyfika Lubelszczyzny
Problemy i potencjalne rozwiązania:1. Budowanie celowości migracji2. Tworzenie warunków dla powrotu 3. Tworzenie warunków dla pełniejszego wykorzystania wyjazdów
Nie problem migracji, lecz problemy migrantów!
3
LUBLIN
Bezrobocie w Polsce – brak konwergencji
4
LUBLIN
Bezrobocie województwa lubelskiego
5
LUBLIN
Bezrobotni powiatu lubelskiego
Liczba bezrobotnych w gminach powiatu lubelskiego
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000
22000
Bełż
yce
Borz
ech
ów
Byc
haw
a
Garb
ów
Głu
sk
Jabło
nna
Jast
ków
Konopnic
a
Krz
czonów
Nie
drz
wic
a D
uża
Nie
mce
Str
zyże
wic
e
Wojc
iech
ów
Wólk
a
Wys
oki
e
Zakr
zew
Lublin
BezrobotniBezrobotne kobietyOsoby uprawnione do zasiłkuDługotrwale bezrobotni (ponad 24 miesiące)
6
LUBLIN
Bezrobotni powiatu lubelskiego
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
Udział kobiet Udział uprawnionych Udział długotrwale bezrobotnych
7
LUBLIN
Zawody nadwyżkowe/deficytowe
-15 000 -10 000 -5 000 - 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 35 000 40 000
przedstawiciele władz, urzędnicy ikierownicy
specjaliści
technicy i inny średni personel
pracownicy biurowi
pracownicy usług osobistych isprzedawcy
rolnicy, ogrodnicy, leśnicy irybacy
robotnicy przemysłowi irzemieślnicy
operatorzy i monterzy maszyn iurządzeń
pracownicy przy pracachprostych
Liczba ofert pracy
Długotrwale bezrobotni
Bezrobotni
8
LUBLIN
Podsumowanie uwarunkowań rynku pracy Duża grupa osób bezrobotnych, niskie PKB per capita, niska aktywność silne oddziaływanie czynników wypychających i hamujących rozwój
Liczna grupa osób długotrwale bezrobotnych (ok. 50%) wpływ na sytuację w tych rodzinach
Duża dominacja Lublina ośrodek wzrostu, centrum rozwoju dla regionu mobilność wewnątrz Polski wobec wyjazdów zagranicznych?
Kilka lat względnie wysokiego bezrobocia wśród młodzieży obawy przed pierwszym startem
Są dowody na migracje w zawodach pożądanych w Polsce Są przesłanki dla zagrożeń indywidualnych wynikających z migracji
9
LUBLIN
Współczesne migracje z Polski – skala
Dane rejestrowe 353 tys. migrantów łącznie w latach 1990-2005
Dane spisowe:
Mikrospis 1995: około 900 tysięcy osób przebywających czasowo za granicą (2% populacji)
NSP 2002: za granicą przebywało 786 tysięcy osób (1,8% populacji)
Dane resortowe 350–400 tys. pracowników sezonowych (2003–2005)
Dane Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności 100 – 520 tys. osób przebywających czasowo za granicą w okresie od II:1994 do II:2007
Dane pochodzące z krajów docelowych:
WRS – 450 tys. do końca czerwca 2007,
PPS – 170 tys. do końca października 2006
10
LUBLIN
Ciągłość i zmiana we współczesnych migracjach
Elementy ciągłości Elementy zmiany
Kraje docelowe „Nowe” kraje docelowe
Dominacja migracji czasowych? Wzorce selektywności migracji
Strategie migracyjne Legalność / nielegalność
Funkcjonowanie na rynkach pracy w krajach docelowych
Mechanizmy mobilności – rekrutacja
Rola sieci powiązań
11
LUBLIN
Migranci - długość pobytu za granicą, BAEL
0
100
200
300
400
500
600
II.94
IV.9
4
II.9
5
IV.9
5
II.96
IV.9
6
II.97
IV.9
7
II.98
IV.9
8
II.99
IV.9
9
II.0
0
IV.0
0
II.0
1
IV.0
1
II.02
IV.0
2
II.03
IV.0
3
II.04
IV.0
4
II.05
IV.0
5
II.0
6
IV.0
6
II.20
07
osoby przebywające za granicą powyżej 12 miesięcy
osoby przebywające za granicą dłużej niż 2 miesiące ale krócej niż rok
12
LUBLIN
Kraje docelowe (wyjazdy powyżej 2 miesięcy)
0
100
200
300
400
500
600
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Niemcy USA Wielka Brytania Irlandia Włochy Hiszpania Pozostałe
13
LUBLIN
Przypadek Wielkiej Brytanii
Source: IPS
0
20
40
60
80
100
120
140
Q12003
Q22003
Q32003
Q42003
Q12004
Q22004
Q32004
Q42004
Q12005
Q22005
Q32005
Q42005
Q12006
Q22006
Q32006
Q42006
Q12007
Other EU8 countries
0
100
200
300
400
500
600
Poland
Czech Republic Estonia Hungary Latvia
Lithuania Slovakia Slovenia Poland
Obywatele polscy:
- 2004: 528
- 2005: 1 041
- 2006: 1 326
14
LUBLIN
Przypadek Wielkiej Brytanii – dane LFS
0
10,000
20,000
30,000
40,000
50,000
60,000
70,000
80,000
90,000
Female
Male
Polacy w brytyjskim LFS:
- Połowa 2006: 209 tys.
- Koniec 2006: 260 tys.
- Połowa 2007: 406 tys.
15
LUBLIN
Migracje jako fenomen rynku pracy
0
100
200
300
400
500
600
1994
/Q1
1994
/Q4
1995
/Q3
1996
/Q2
1997
/Q1
1997
/Q4
1998
/Q3
1999
/Q2
2000
/Q1
2000
/Q4
2001
/Q3
2002
/Q2
2003
/Q1
2003
/Q4
2004
/Q3
2005
/Q2
2006
/Q1
2006
/Q4
Licz
ba m
igra
ntów
(w
tys
.)
0
5
10
15
20
25
Sto
pa b
ezro
boci
a (w
%)
Migranci Stopa bezrobocia
16
LUBLIN
Bariery wzrostu polskich przedsiębiorstw
1,8
3
5,3
10,110,7 10,7
12,713
11
7
3
2
1 1
0
2
4
6
8
10
12
14
2005 IV 2006 I 2006 II 2006 III 2006 IV 2007 I 2007 II
Share of the companies reporting problems with filling vacansies
Problems with filling vacansies as a barrier to company's growth - position in ranking
17
LUBLIN
Zapełnienie wolnych miejsc pracy wg sektorów
18
LUBLIN
Aktywność na polskim rynku pracy
12000
12500
13000
13500
14000
14500
15000
15500
2000
_1
2000
_2
2000
_3
2000
_4
2001
_1
2001
_2
2001
_3
2001
_4
2002
_1
2002
_2
2002
_3
2002
_4
2003
_1
2003
_2
2003
_3
2003
_4
2004
_1
2004
_2
2004
_3
2004
_4
2005
_1
2005
_2
2005
_3
2005
_4
2006
_1
2006
_2
2006
_3
2006
_4
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
Bierni zawodowo Pracujący Bezrobotni
19
LUBLIN
0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 2 0 3 5 5 5 3 107 12212441
2351
275544
3060
91122126
84
1 0 1 1 1 1 0 1 1 1 4 4 5 19332313 25
4161
115144157
202
131
226
99
156159181
212239
265
497
298
0
100
200
300
400
500
600
19
65
19
68
19
71
19
73
19
75
19
77
19
79
19
81
19
83
19
85
19
87
19
89
19
91
19
93
19
95
19
97
19
99
20
01
powiat lubelski - ziemski Lublin - miasto
Powiat lubelski – migranci wg roku wyjazdu
20
LUBLIN
Struktura demograficzna migrantów
Powiat lubelski
0
20
40
60
80
100
120
140
160
0 -
4 la
ta
5 -
9
10
- 1
4
15
- 1
9
20
- 2
4
25
- 2
9
30
- 3
4
35
- 3
9
40
- 4
4
45
- 4
9
50
- 5
4
55
- 5
9
60
- 6
4
65
- 6
9
70
- 7
4
75
- 7
9
85
- 8
9
90
- 9
4
mężczyźni kobiety
Miasto Lublin
0
100
200
300
400
500
600
0 -
4 la
ta
5 -
9
10
- 1
4
15
- 1
9
20
- 2
4
25
- 2
9
30
- 3
4
35
- 3
9
40
- 4
4
45
- 4
9
50
- 5
4
55
- 5
9
60
- 6
4
65
- 6
9
70
- 7
4
75
- 7
9
85
- 8
9
90
- 9
4
mężczyźni kobiety
21
LUBLIN
Struktura migrantów wg wykształcenia
Powiat lubelski - ziemski
wyższe11%
policealne7%
średnie zawodowe26%
średnie ogólnokształcące
11%
zasadnicze zawodowe
28%
podstawowe (w tym nieukończone)
17%
Miasto Lublin
wyższe29%
policealne6%
średnie zawodowe24%
średnie ogólnokształcące
20%
zasadnicze zawodowe
12%
podstawowe (w tym nieukończone)
9%
22
LUBLIN
Pięć najważniejszych krajów migracji
Powiat lubelski Miasto Lublin Kraj docelowy Liczba migrantów Kraj docelowy Liczba migrantów Stany Zjednoczone 255
Stany Zjednoczone 1084
Włochy 233 Niemcy 619 Niemcy 167 Włochy 528 Belgia 114 Wielka Brytania 489 Wielka Brytania 66 Kanada 400
23
LUBLIN
Typy migracji – migracje niepełne i sezonowe:
Migracje niepełne: od problemów z opisem statystycznym do koncepcji migracji niepełnej (osoby o płynnej pozycji społecznej w Polsce, niskim statusie zawodowym, często bez pracy, o niskiej bądź bardzo niskiej pozycji na rynkach pracy w krajach docelowych, migracja jako realizacja strategii rodzinnych a nie indywidualnych)
Cechy migracji niepełnych: cyrkulacyjny charakter mobilności, tymczasowość i amorficzny układ życiowy, zagrożenie trwałą dezaktywizacją na polskim rynku pracy
Migranci niepełni jako produkt przejściowego, niestabilnego charakteru rzeczywistości czasu transformacji
Migracje sezonowe – druga generacja Gastarbeitingu Skala migracji sezonowych Cechy migracji sezonowych: zatrudnienie w rolnictwie, praca nie
wymagająca kwalifikacji, relatywnie dobrze płatna, domena ludzi młodych bądź w średnim wieku, legalność (!)
Migracje sezonowe a migracje niepełne: legalność, charakter migracji, mechanizmy migracji (sieci!), skutki migracji (pozycja na polskim rynku pracy)
24
LUBLIN
Różne kategorie migracji (badania OBM UW)
Typ migrantów Łubniany Mońki Namysłów Nowy Targ Perlejewo Warszawa
Migranci handlowi 14,0 22,5 57,5 9,7 12,4 15,9
Migranci osiedleńczy 46,9 16,3 7,1 9,7 15,0 8,8
Migranci kontraktowi 1,1 0,6 0,6 1,9 - 17,1
Migranci niepełni 38,0 60,6 34,7 78,7 72,5 58,2
N 179 160 170 207 153 340
25
LUBLIN
Pracownicy sezonowi w Niemczech
26
LUBLIN
Migracje niepełne i sezonowe – koszty i korzyści
+ -
Praca legalna (migracje sezonowe) Praca poniżej kwalifikacji
„Praca dla każdego” (brak wymogów) Brak możliwości rozwoju zawodowego
Niskie koszty wyjazdu, proste procedury Niewielkie możliwości podnoszenia kompetencji
językowych
Możliwość uczestnictwa w polskim rynku pracy Zmniejszenie zainteresowania karierą zawodową w
Polsce
Niskie „koszty rozstania” Trwała tymczasowość, marginalizacja (zwłaszcza
migranci niepełni)
MIG
RA
NC
I I IC
H R
OD
ZIN
Y
Transfer środków z zagranicy: dofinansowanie
budżetów domowych oraz działalność
inwestycyjna
+ -
Zmniejszenie skali ubóstwa Czasowe niedobory pracowników
Dopływ pieniędzy z zagranicy: potencjalna
działalność inwestycyjna, tworzenie nowych
miejsc pracy.
Zależność od pieniędzy napływających z zagranicy
brak bodźców do aktywności i pobudzania
rozwoju w oparciu o krajową działalność
Zmniejszenie poziomu bezrobocia („eksport
bezrobocia”)
Wycofywanie się (czasowe lub permanentne) z
polskiego rynku pracy wzorzec: praca za granicą
i bierność na polskim rynku pracy
SP
OŁ
EC
ZN
OŚ
Ć L
OK
AL
NA
27
LUBLIN
Migracje osób z wysokimi kwalifikacjami
Migranci z relatywnie wysokimi kwalifikacjami: osoby, które ukończyły uczelnię wyższą, ale również absolwenci szkół ogólnokształcących, jeśli w rejonie ich zamieszkania dominuje wykształcenie podstawowe lub zawodowe.
Drenaż mózgów z Polski – fakty i mity Wyjazdy w latach 1990. – drenaż mózgów tylko w przypadku dużych
ośrodków miejskich Ale: pozytywna selekcja wyjeżdżających po 1998 roku Kraje docelowe migrantów o różnym poziomie wykształcenia Migracje najnowsze a utrata kapitału ludzkiego Motywacje migracyjne osób o wysokich kwalifikacjach – typowe czy
specyficzne? Drenaż mózgów, wymiana mózgów czy marnotrawstwo mózgów?
28
LUBLIN
Migranci, a wykształcenie (1988 i 2003)
0
10
20
30
40
50
60
1988 2003
osoby z wykształceniem co najwyżej podstawowym
osoby z wykształceniem co najmniej wyższym
29
LUBLIN
Wyjazdy po 1997r wg poziomu wykształcenia
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Niemcy Włochy WielkaBrytania
reszta UE-15
USA Kanada
w yższe średnie z maturą albo policealne inne
30
LUBLIN
Migracje osób z wysokimi kwalifikacjami
+ -
Wyższe zarobki – wyższe dochody Pozycja społeczna nieadekwatna do oczekiwań i
kwalifikacji
Wyższy standard życia, poczucie
bezpieczeństwa materialnego
Zatrudnienie poniżej kwalifikacji
Możliwość realizacji zawodowej – kariera
zawodowa
Deprecjacja kwalifikacji
Doskonalenie, dokształcanie, podnoszenie
kwalifikacji
Brak poczucia niedocenienia w sensie
materialnym i społecznym
DL
A M
IGR
AN
TÓ
W I
ICH
RO
DZ
INY
+ -
Tworzenie sieci powiązań zawodowych między
krajem migracji a krajem pochodzenia
Trwała „utrata mózgów” – zmniejszenie szans
rozwojowych
Transfer wiedzy Zagrożenie funkcjonowania określonych sektorów
gospodarki (np. służba zdrowia)
Transfer środków finansowych Deprecjacja zasobów kapitału ludzkiego
Rozwój przedsiębiorczości – transfer kultury
ekonomicznej
Utrata wydatków poniesionych w związku z
kształceniem migrantów
Wykształcanie się mobilnego, nowoczesnego
społeczeństwa
DL
A S
PO
ŁE
CZ
NO
ŚC
I LO
KA
LN
EJ
Pozytywny wpływ na motywację młodych ludzi
do zdobywania wyższego wykształcenia
31
LUBLIN
Typy migracji – migracje powrotne
NSP 2002: 70 tys. Polaków, którzy powrócili do kraju Ale: 20 tys. spośród nich wyjechało ponownie Powroty z: Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Kanady Powroty do: miast (81%), głównie dużych Kim są? Ludzie młodzi (28% poniżej 20 roku życia), bardzo dobrze
wykształceni (30% z wykształceniem wyższym), aktywni zawodowo (65%) Pozycja zawodowa w Polsce – bardzo wysoka Kto wyjechał? Osoby słabiej wykształcone, z podwójnym obywatelstwem Migracje powrotne – automatyczny sukces?
32
LUBLIN
Migranci powrotni
33
LUBLIN
Migracje powrotne – koszty i korzyści
+ -
Większa satysfakcja z życia w kraju Zagrożenie dla więzi rodzinnych w sytuacji porażki
migracyjnej – szczególnie w sytuacjach, gdzie
wyjazd był realizacją strategii dochodowej całego
gospodarstwa domowego.
Kapitał i nowe kompetencje migrantów
powrotnych
W sytuacji braku możliwości trwałego wejścia na
polski rynek pracy potencjalny sukces związany z
migracją powrotną może przerodzić się w porażkę
DL
A M
IGR
AN
TÓ
W I
ICH
RO
DZ
INY
+ -
Migranci powrotni mogą dysponować środkami
wystarczającymi by wesprzeć rozwój lokalnej
przedsiębiorczości.
Konieczność intensywnego wsparcia ze strony
publicznych służb zatrudnienia
Dopływ pieniędzy z zagranicy: potencjalna
działalność inwestycyjna, tworzenie nowych miejsc
pracy.
W sytuacji braku wsparcia migracja powrotna
może z łatwością przekształcić się w re-
emigrację definitywna utrata kapitału
ludzkiego
Potencjał demograficzny – większość z migrantów
powrotnych to osoby w tzw. wieku mobilnym –
istotny zwłaszcza dla małych miast i terenów
wiejskich.
Powroty, ale do dużych ośrodków miejskich
trwałe osłabienie potencjału rozwojowego
społeczności lokalnych
DL
A S
PO
ŁE
CZ
NO
ŚC
I LO
KA
LN
EJ
Migranci powrotni jako „eksperci” i liderzy lokalnych
społeczności
Migranci powrotni umożliwiają tworzenie sieci
powiązań z krajem migracji – kontakt te mogą
owocować współpracą na wielu polach, zwłaszcza w
sferach biznesowych.
34
LUBLIN
To nie migracje są problemem Sieci migracyjne => wyspowość Moda Nieracjonalność decyzji o wyjeździe:
niewłaściwi ludzie w niewłaściwe miejsca
Świadomość dostępności innych rozwiązań Sieci migracyjne nie są sieciami, lecz kanałami Pozór bezpieczeństwa Brak swobody wyboru i ograniczona informacja Redukcja aspiracji do wymiaru dochodowego
35
LUBLIN
Rozwiązania Monitoring postępowania pośredników Podtrzymywanie aspiracji
Szanujmy się! Sieci horyzontalne (pozyskiwanie doświadczenia, budowanie kariery) Sieciowanie istniejących kanałów
Nawigowanie informacją Wiarygodne źródło wiedzy „jak jest tam”?
(dochody, koszty życia, warunki...)
Uwzględnienie innych kryteriów przy decyzji o wyjeździe
Dobre przygotowanie wyjazdu
36
LUBLIN
Wzorce rozwoju, a migracje Indywidualnego
Tradycyjny model wyjazdów do prac niskokwalifikowanych Brak tradycji „ścieżki kariery”
Działania w instytucjach edukacji formalnej Trenerzy Szkolenia dla nauczycieli Materiały dydaktyczne (także np.: gry strategiczne!)
37
LUBLIN
Wzorce rozwoju, a migracje Społeczności lokalnej
Tradycyjny model trwałego opuszczania mniejszych miast i obszarów wiejskich (drenaż mózgów)
Brak świadomości możliwości rozwojowych
Wyjeżdżajcie by wracać Wbudowanie strategii powrotu w decyzję wyjazdową Ułatwienia dla powrotów (także formalne!) Wsparcie rozwoju przedsiębiorczości (migranci i ich rodziny) Wsparcie aktywności w okresach pobytu w Polsce
38
LUBLIN
Wnioski na podstawie doświadczeń
Nie ci, co trzeba, pojechali nie tam, gdzie trzeba potencjał mobilności nie został w pełni wykorzystany
Wyjazdy kosztem edukacji (albo zamiast, albo dewaluacja) potencjał edukacyjny nie jest wykorzystywany redukcja aspiracji by decyzje były racjonalne
Nierównomierny rozwój infrastruktury potencjał wyjazdów nie służy budowaniu społeczności lokalnej wyjazdy tradycyjnie źródłem amoralnego familializmu
LUBLIN
Bardzo dziękujemy za uwagę! Pytania?
Dr Paweł Kaczmarczyk
Dr Joanna Tyrowicz