Partnerstwa lokalne

Poznaƒ 2013

Partnerstwa lokalne i przedsi´biorstwa spo∏eczne inspirowane przez Fundacj´ Barka

Pod redakcjà Barbary i Tomasza Sadowskich

ISBN 978-83-927016-2-0

JAKO ISTOTNY ELEMENT ROZWOJU PRZEDSI¢BIORCZOÂCI SPO¸ECZNEJ

PARTNERSTWALOKALNE

D´bica

Opole

Cz´stochowa

Kraków

Poznaƒ

Zielona Góra

Wa∏brzych

Szczecin

Koszalin

Kalisz

Czarnków

Kamieƒ Pomorski

Ulhówek

Lubaczów

SanokKrosno

Kolbuszowa

PilznoLipnica Wielka

Koƒskie

Opoczno ˚arnów

Byczyna

K´dzierzyn KoêleStrzelceOpolskie

DoryszówKaczorownia

Cieszyn

Wroc∏aw

K∏odzko

ZàbkowiceÂlàskie

DrezdenkoDobiegniew

Gorzów Wlkp.Nowa Sól

˚nin

Orzechowo

Z∏ocieniec

Bia∏ogardBorne Sulinowo

Dobrzany

D´bnoPyrzyce

Pi∏a

CzarnkówPobiedziska

Odolanów

Krzy˝

KwilczPniewyChudobczyce

Lwówek

MarszewoW∏adys∏awowo

PosadówekSieraków

PrzygodziceSieroszewice

Pleszew

Orchowo

Kaw´czyn

Rydzyna

Krzemieniewo

WieleƒGajewo

Go∏uchów

Sejny

Inowroc∏aw

Adamów

Bielsko Bia∏a

Bia∏a Podlaska

Dubienka

Goleniów

Hrubieszów

Jaros∏aw

K´pno

Komarów

Krobia

Legionowo

¸osice

Mi´dzychód

Marki

Moƒki

Nielisz

PiszczacRossosz

Rawicz

Smo∏dzino

Krasnopol

Giby

Sarnaki

Grajewo

Polska

FrancjaNiemcy

Kanada

Wielka Brytania

IrlandiaHolandia

UgandaKenia

Meksyk

Belgia

PA

RTN

ERST

WA

LO

KA

LNE

JAK

O I

STO

TNY

ELEM

ENT

RO

ZW

OJU

PR

ZED

SI¢B

IOR

CZ

OÂC

I SP

O¸E

CZ

NEJ

Pod redakcją Barbary i Tomasza Sadowskich

Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka

Poznań 2013

PARTNERSTWA LOKALNE

JAKO ISTOTNY ELEMENT ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI SPOŁECZNEJ

Publikacja współfi nansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Publikacja dystrybuowana bezpłatnie

Projekt, skład, druk: Studio Positi vKorekta: Bartosz PawlakZdjęcia: Jacek Ferenc, Jadzia Sadowska, Adrian Wykrota

© Copyright by Tomasz Sadowski © Copyright by Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka, Poznań 2013Wszelkie Prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości lub części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotografi cznej, komputerowej i in.) wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy.

ISBN 978-83-927016-2-0

Wydawca: Fundacja Pomocy Wzajemnej Barkaul. Św. Wincentego 6/961-003 PoznańTel. 61 872 02 86www.barka.org.plwww.ekonomiasolidarna.pl

Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej

PARTNERSTWA LOKALNE JAKO ISTOTNY ELEMENT ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI SPOŁECZNEJ

3

WSTĘP 5

OD REDAKCĴI 13

METODOLOGIA BUDOWANIA PARTNERSTW LOKALNYCH 19

FILOZOFICZNO - HISTORYCZNE PODSTAWY BUDOWANIA WSPÓLNOT LOKALNYCH I ROZWOĴU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI SPOŁECZNEĴ 29

PARTNERSTWO LOKALNE W LUBACZOWIE ĴAKO PROCES REWITALIZACĴI SPOŁECZNEĴ I GOSPODARCZEĴ 47

PARTNERSTWO W ADAMOWIE ĴAKO ISTOTNY INSTRUMENT ROZWOĴU WSPÓLNOTY LOKALNEĴ 53

WZAĴEMNOŚĆ, SOLIDARNOŚĆ I WSPÓŁPRACA ĴAKO FUNDAMENTY DZIAŁANIA PARTNERSTWA ZIEMI ULHÓWECKIEĴ 59

PARTNERSTWO ZIEMI CZĘSTOCHOWSKIEĴ ĴAKO INNOWACYĴNY MECHANIZM WSPÓŁPRACY 65

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE ĴAROSŁAWSKIM ĴAKO NARZĘDZIE PRZECIWDZIAŁANIA PROBLEMOM SPOŁECZNYM 71

PARTNERSTWO LOKALNE NA RZECZ WSPIERANIA ROZWOĴU GOSPODARKI SPOŁECZNEĴ W DOBIEGNIEWIE 77

PARTNERSTWO W SANOKU ĴAKO BODZIEC KONSTYTUUĴĄCY WSPÓLNOTOWOŚĆ I WZAĴEMNOŚĆ WE WSPÓLNOCIE LOKALNEĴ 85

SPIS TREŚCI

4

SPIS TREŚCI

PARTNERSTWO LOKALNE POWIATU KOLBUSZOWSKIEGO – CZYLI KILKA ZDAŃ O PRÓBIE ZASTĄPIENIA „LOGIKI RYNKU” – LOGIKĄ SOLIDARNOŚCI SPOŁECZNEĴ W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM 89

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE KŁODZKIM ĴAKO ELEMENT AKTYWIZACĴI OSÓB POZOSTAĴĄCYCH POZA RYNKIEM PRACY 95

PARTNERSTWO LOKALNE W GMINIE KOMARÓW-OSADA 103

ROLA I ZADANIA PODMIOTU GOSPODARKI SPOŁECZNEĴ W LOKALNYM PARTNERSTWIE SPOŁECZNYM-NA PRZYKŁADZIE KAMIEŃSKIEĴ SPÓŁDZIELNI SOCĴALNEĴ ,,WARCISŁAW” W KAMIENIU POMORSKIM 109

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE GOSTYŃSKIM ĴAKO NOWA ĴAKOŚĆ W PROCESACH BUDOWANIA GOSPODARKI SPOŁECZNEĴ 121

ANALIZA PORÓWNAWCZA RÓŻNYCH MODELI PARTNERSTW LOKALNYCH 135

REKOMENDACĴE DLA ŚRODOWISK BUDUĴĄCYCH PARTNERSTWA W PRZESTRZENI LOKALNEĴ 155

NOTY BIOGRAFICZNE 175

BIBLIOGRAFIA 189

ZDĴĘCIA 193


5

WSTĘP

Tomasz Sadowski

Europa szuka recepty na kryzys. Publikacja ta pokazuje drogę odbudowy zaufania i solidarnej współpracy w partnerstwach lokalnych w celu niesienia pomocy rozwojowej dla osób i środowisk cierpiących z powodu braku możliwości rozwoju. Dzięki udziałowi Fundacji Barka w projekcie „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” skala integrujących się środowisk w Polsce stopniowo się powiększa. Szczególnie są one silne we wschodniej części Polski (województwa podkarpackie, lubelskie), ale powstają też w lubuskim, wielkopolskim, dolnośląskim, zachodniopomorskim i w innych województwach. W ramach zbudowanych i zintegrowanych środowisk lokalnych (partnerstw) powstają przedsiębiorstwa rehabilitacji poprzez pracę, tworzone są miejsca pracy dla osób wcześniej bezrobotnych. Oparciem dla nich są relacje wzajemności i zaufania zbudowane we wspólnocie lokalnej, kształtujące warunki do nowego sposobu gospodarowania zasobami lokalnymi, zarówno materialnymi jak i ludzkimi. Rozwój gospodarki bardziej uspołecznionej wymaga rewizji dotychczas stosowanych form zarządzania na poziomie gminy, powiatu czy regionu. Gospodarka społeczna opiera się w większym stopniu na współpracy i partnerstwie niż na rywalizacji i konkurencji. Myśląc o rozwoju gospodarki bardziej uspołecznionej należy określić, na jakim obszarze geograficznym może się ona najskuteczniej i najefektywniej rozwijać. Tutaj należy wrócić do rozważań o powiecie czy gminie jako wspólnocie obywateli (polis). Większość swoich praw i obowiązków obywatele realizują na poziomie gminy i powiatu. To właśnie na takim obszarze, gdzie środowiska się rozpoznają i nie są anonimowe, może się rozwijać troska o rozwój, tworzenie miejsc pracy oraz włączenie w życie wspólnoty każdego obywatela. W tym celu konieczne jest odejście od hierarchicznego zarządzania sektorowo - branżowego, a powoływanie w ramach budowania partnerstw lokalnych - zespołów strategiczno - koordynacyjnych składających się z przedstawicieli nie tylko urzędu gminy czy powiatu, ale z osób reprezentujących różne sektory życia społeczno -gospodarczego. Zmiany powinny rozpoczynać się od zmiany stylu zarządzania: zamiast hierarchicznego – zarządzanie horyzontalne. W tym celu konieczne jest odejście od trzy - sektorowego modelu myślenia, a oparcie się na samorządnej, zintegrowanej w partnerstwie, wspólnocie obywateli, w skład której wchodzą przedstawiciele różnych dziedzin życia społeczno - gospodarczego. Uspołecznienie gospodarki powinno prowadzić do realizacji polityk prozatrudnieniowych na poziomie gmin i powiatów. Jest to konieczne ze względu na fakt, że praca jest podstawą godności człowieka, jego rozwoju

6

WSTĘP

moralnego i kompetencji zawodowych. Brak pracy dla części obywateli jest ogromnym obciążeniem nie tylko dla nich, ale także dla ich rodzin, jak i dla całej wspólnoty. Osoby te nie uczestniczą w podziale dóbr i w rozwoju społeczno - gospodarczym wspólnoty. Taka sytuacja powoduje zahamowanie możliwości rozwoju środowisk oraz „rozmycie” zobowiązań w stosunku do wspólnoty. W celu rozwoju polityki prozatrudnieniowej konieczne jest dokonanie rewizji pojęć przyjętych w obowiązujących obecnie nurtach życia gospodarczego, takich jak: własność prywatna, zysk czy wolność gospodarcza. Takie podejście wymaga myślenia systemowego i strategicznego, kładącego nacisk na programy rozwoju regionalnego, na kształtowanie odpowiedniego ładu społeczno - gospodarczego integrującego politykę gospodarczą z innymi politykami, jak polityka społeczna, kultura, edukacja, rolnictwo, ekologia, polityka budżetowa, itp. Wymaga to długofalowej strategii działania syntezującej rynek z rozwiązywaniem problemów społecznych.

Takie podejście zostało zastosowane w Niemczech, po bolesnych doświadczeniach II wojny światowej, w latach 1948-1968 nazwane „niemieckim cudem gospodarczym”. Podstawy kształtowania ładu gospodarczego w Niemczech zostały sformułowane przez ekonomistów i fi lozofów: Waltera Euckena i Ludwika Erharda, a wprowadzane przez pierwszego Kanclerza Niemiec - Konrada Adenauera. Analiza tych niemieckich doświadczeń opisana została w publikacji Piotra Pysza pt. „Społeczna gospodarka rynkowa”, gdzie koncepcja, na bazie której budowany był ład gospodarczy w Niemczech, nazwana została ordoliberalną. „Ordo” oznacza połączenie różnorodnych elementów, rzeczy i struktur w jedną sensowną całość. Koncepcja ordoliberalna nawiązuje też do myśli różnych filozofów na przestrzeni dziejów od Konfucjusza, filozofa chińskiego począwszy, a na fi lozofach chrześcijańskich skończywszy.

Również w Polsce powoli rodzi się nowy paradygmat, który opiera się na takich wartościach jak: nowy model zarządzania we wspólnotach lokalnych, edukacja formacyjna środowisk lokalnych, tworzenie warunków etycznych do rozwoju przedsiębiorczości, poszanowanie godności ludzkiej poprzez włączenie w procesy społeczno - gospodarcze poprzez ograniczenie dystrybucji środków i dóbr, kształtowanie ustroju sprawiedliwości społecznej poprzez poszerzenie dostępu do własności oraz większe uspołecznienie gospodarki. Przyjęcie nowych zasad gospodarowania i wprowadzanie ich w życie przez kolejne środowiska lokalne buduje ruch oddolny, który ma szansę przekształcać się powoli w nową społecznie obowiązującą etykę rozwoju społeczno - gospodarczego opartego na następujących zasadach:.


7

. Zasada pomocniczości. Mówi ona, że wsparcie ze strony państwa powinno pojawiać się dopiero wówczas, gdy obywatel nie jest w stanie poradzić sobie samemu.

. Wolność i odpowiedzialność: odpowiedzialność, to odwrotna strona wolności rozumianej jako „wolność do”, a nie jedynie „wolność od zobowiązań”.

. Ład społeczno - gospodarczy: należy odrzucić zarówno nadmierne regulacje rynku, jak i ciągle żywą wiarę w „niewidzialną rękę rynku”. Regulacje powinny jednak dotyczyć struktury systemu gospodarczego podporządkowanego większemu dobru jakim jest dobro społeczeństwa.

. Upowszechnienie własności: własność powinna stanowić podstawę bezpieczeństwa ekonomicznego, a nie opierać się na pomocy społecznej ze strony państwa (jak to ma miejsce obecnie w systemie państwa opiekuńczego).

ZARZĄDZANIE W GOSPODARCE SPOŁECZNEĴ

Rozwój gospodarki bardziej uspołecznionej wymaga rewizji dotychczas stosowanych form zarządzania na poziomie gminy, powiatu czy regionu. Gospodarka uspołeczniona opiera się w większym stopniu na współpracy i partnerstwie niż na rywalizacji i konkurencji. Myśląc o rozwoju gospodarki bardziej uspołecznionej należy określić, na jakim obszarze geografi cznym może się ona najskuteczniej i najefektywniej rozwijać. Tutaj należy wrócić do rozważań o powiecie czy gminie jako wspólnocie obywateli (polis). Większość swoich praw i obowiązków obywatele realizują na poziomie gminy i powiatu. To właśnie na takim obszarze, gdzie środowiska się rozpoznają i nie są anonimowe, może się rozwijać troska o rozwój, tworzenie miejsc pracy oraz włączenie w życie wspólnoty każdego obywatela. W tym celu konieczne jest odejście od hierarchicznego zarządzania sektorowo- branżowego, a powoływanie w procesach budowania partnerstw lokalnych - zespołów strategiczno-koordynacyjnych składających się z przedstawicieli, nie tylko urzędu gminy czy powiatu, ale z osób reprezentujących różne sektory życia społeczno-gospodarczego. Zmiany powinny rozpoczynać się od zmiany stylu zarządzania: zamiast hierarchicznego – zarządzanie horyzontalne. W tym celu konieczne jest odejście od trzy- sektorowego modelu myślenia, a oparcie się na samorządnej, zintegrowanej w partnerstwie, wspólnocie obywateli, w skład której wchodzą przedstawiciele różnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego.

8

WSTĘP

Uspołecznienie gospodarki powinno prowadzić do realizacji polityk prozatrudnieniowych na poziomie gminy czy powiatu. Jest to konieczne ze względu na fakt, że praca jest podstawą godności człowieka, jego rozwoju moralnego i kompetencji zawodowych. Brak pracy dla części obywateli we wspólnocie lokalnej jest ogromnym obciążeniem dla samych tych osób i ich rodzin, jak i dla całej wspólnoty. Osoby te nie uczestniczą w podziale dóbr, w rozwoju społeczno-gospodarczym wspólnoty. Taka sytuacja powoduje zahamowanie możliwości rozwoju środowisk oraz „rozmycie” zobowiązań w stosunku do wspólnoty. W celu rozwoju polityki prozatrudnieniowej konieczne jest dokonanie rewizji pojęć przyjętych w obowiązujących obecnie nurtach życia gospodarczego m.in. własność prywatna, zysk czy wolność gospodarcza.

WŁASNOŚĆ W SPOŁECZNEĴ GOSPODARCE

Własność prywatna w głównym nurcie ekonomii rozumiana jest jako indywidualna własność środków produkcji (narzędzi, maszyn) należąca do konkretnego właściciela, któremu przez stulecia przeciwstawiano „siłę roboczą” czyli pracowników (najemników). Robotnicy oddawali swoje siły do dyspozycji grupy przedsiębiorców, a ci kierując się zasadą najwyższego zysku, usiłowali ustanowić najniższe wynagrodzenie za pracę wykonywaną przez robotników. Realizacja idei „społecznej gospodarki rynkowej” wymaga poszerzenia dostępu do własności poprzez wprowadzanie różnych form współwłasności środków produkcji np. w spółdzielni będącej własnością grupy ludzi lub poprzez zastosowanie różnych form akcjonariatu, czyli realnego udziału pracowników w zarządach fi rm i zyskach przedsiębiorstwa. Prowadzi to do pozytywnych rezultatów w postaci przezwyciężania ciągnącego się od wieków konfl iktu pomiędzy pracownikami (siła robocza) a właścicielem kapitału (narzędzia produkcji) oraz do dobrego uspołecznienia środków produkcji poprzez poczucie pracującego, że pracuje „na swoim”. W celu uspołecznienia gospodarki należy kształtować postawy uznające pierwszeństwo osoby przed wytworami pracy i posiadaniem.

Obecna sytuacja w Polsce nie dorównuje większości krajów Unii Europejskiej w zakresie powoływania instytucji, przedsiębiorstw społecznych, które poszerzają dostęp do współwłasności oraz włączają osoby bezrobotne w system relacji społeczno - gospodarczych we wspólnocie, na obszarze, gminy/powiatu. Jest to skutek m.in. błędnego podejścia do ruchu spółdzielczego w okresie transformacji. Udział


9

spółdzielczości w tworzeniu PKB spadł wtedy w Polsce poniżej 1 % (we wcześniejszych okresach wynosił 9.5%), a w Unii Europejskiej ta średnia wynosi około 6 %. Cała gospodarka społeczna daje w Unii Europejskiej około 10 – 11 % PKB, podczas, gdy w Polsce - 1.6 %. Liczba spółdzielni i ich członków zmniejszyła się mniej więcej o połowę w stosunku do okresu sprzed II wojny światowej. Majątek spółdzielni, który kiedyś służył wielu ludziom został sprywatyzowany i służy wąskim grupom interesów. Trudne warunki funkcjonowania spółdzielni powodują, że wiele osób zaczyna poszukiwać swojej szansy poza systemem spółdzielczym, co jest wielką utratą potencjału dla kooperacyjnego myślenia i działania. Ważne jest zastanowienie się, czy możemy w Polsce podjąć działania zmierzające do odbudowy ruchu spółdzielczego, tak aby coraz większa liczba osób w Polsce miała dostęp do zarządzania i współwłasności.

ZYSK W SPOŁECZNEĴ GOSPODARCE

Innym pojęciem, które powinno zostać poddane rewizji jest pojęcie zysku. Kluczowym wyróżnikiem dla uspołecznionej gospodarki jest traktowanie zysku nie tylko jako środka do bogacenia się i powiększania własnego kapitału, ale również jako instrumentu do realizacji wspólnych celów rozwojowych, nie lekceważąc przy tym możliwości pomnażania kapitału materialnego. Jest to wyzwanie odnoszące się przede wszystkim do licznych przedsiębiorstw i korporacji generujących zysk, na których opiera się obecnie funkcjonująca gospodarka rynkowa. Jeżeli ma nastąpić rzeczywista zmiana istniejących nierówności społecznych i większe uspołecznienie środków produkcji, trzeba poddać etycznemu oglądowi dotychczasowy podział wytwarzanego w przedsiębiorstwach zysku. Celem przedsiębiorstwa nie może być tylko wytwarzanie zysku, ani zysk nie może być jedynym regulatorem życia przedsiębiorstwa. Pracujący w nim ludzie powinni tworzyć wspólnotę, która generuje nie tylko korzyści ekonomiczne, ale także ma możliwość podniesienia poziomu moralnego i intelektualnego współpracujących ze sobą ludzi, a to ostatecznie sprzyja rozwojowi społecznemu.

10

WSTĘP

WOLNOŚĆ W SPOŁECZNEĴ GOSPODARCE

Kolejnym pojęciem, które należy poddać pod dyskusję jest pojęcie wolności gospodarczej. Czy wolność gospodarcza oznacza, że dla osiągnięcia zysku można bez konsekwencji eksploatować przyrodę, wycinać lasy, zanieczyszczać rzeki? Czy wolność gospodarcza oznacza, że można bez zobowiązań zwolnić 50% pracowników, tylko dlatego, że zysk indywidualny akcjonariuszy i właścicieli mógłby ulec ograniczeniu? Czy wolność gospodarcza zwalnia właścicieli fi rm z odpowiedzialności za rozwój wspólnoty, w której fi rma jest usytuowana? W przyjętych paradygmatach głównego nurtu ekonomii wolność gospodarcza, niestety, najczęściej oznacza wolność „od” podjęcia etycznych zobowiązań w stosunku do wspólnoty. Tymczasem realizacja strategii uspołecznienia gospodarki wymaga innego rozumienia wolności tj. łączenia wolności z odpowiedzialnością. Wolność bez odpowiedzialności staje się zaprzeczeniem samej siebie.

Biorąc pod uwagę nowe rozumienie własności prywatnej, podziału zysku oraz roli przedsiębiorczości w tworzeniu miejsc pracy, perspektywiczne myślenie o rozwoju gospodarki bardziej uspołecznionej powinno ewaluować w kierunku zmniejszenia dystansu pomiędzy przedsiębiorstwami mającymi na celu zysk (for - profit), a organizacjami, które nie są nastawione na zysk (not – for - profit). W ostatnich dziesięcioleciach pojawił się szeroki obszar pośredni pomiędzy tymi dwoma typami przedsiębiorstw (not – only – for - profi t).

Współczesna ekonomia światowa została zdominowana przez neoliberalizm, który przeżywa obecnie w wielu krajach wyraźny kryzys, przejawiający się coraz większym rozwarstwieniem społecznym i coraz częściej poddawany jest krytyce. Alternatywą jest taki model społeczno -ekonomiczny, który łączy procesy gospodarcze z porozumieniem i odpowiedzialnością społeczną, co dokonuje się w Polsce m.in. w ramach budowanych przez Fundację Barka partnerstw lokalnych. Zmiany dokonują się w oparciu o umowę społeczną określającą nowy sposób zarządzania we wspólnocie lokalnej. Na ten temat wypowiadał się Jan Paweł II: „być może nadszedł czas, aby podjąć nową i pogłębioną refl eksję nad sensem ekonomii i nad jej celami. Konieczne wydaje się w tym kontekście ponowne rozważenie samego pojęcia dobrobytu, aby nie był on postrzegany wyłącznie w ciasnej perspektywie utylitarystycznej, która spycha całkowicie na margines wartości takie jak solidarność czy przedsiębiorczość dla rozwoju społeczeństw”. Fundacja Barka rozwija taką koncepcją rozwoju, która jest nie tylko efektywniejsza, ale też jest zbudowana wokół jednoczącej środowiska lokalne wspólnej idei jaką jest włączenie społeczne i przedsiębiorczość społeczna. Ta strategia będąca jednoczącym wyzwaniem


11

pozwala na pełniejsze wykorzystanie zaangażowania lokalnych partnerów i zasobów, włączając w procesy społeczno - gospodarcze środowiska nieaktywne lub wykluczone.

Stworzenie w Polsce takiej nowej umowy społecznej, jako podstawy definiującej nowe standardy współpracy i zasady etyczne w przedsiębiorczości, jest poważnym zobowiązaniem i powinno być priorytetem określonym w strategiach lokalnych, regionalnych i narodowych. Tego typu umowy społeczne pomogły wydobyć się z kryzysu np. Irlandii czy w Niemczech po II wojnie światowej. Stały się one podstawą przeciwdziałania rozwarstwieniu społeczeństw, które w Polsce jest obecnie jedną z barier rozwoju. Przyjęcie odniesienia zawartego np. w fi lozofi ach i religiach chrześcijańskich, jako punktu odniesienia dla polskiej wersji społecznej gospodarki rynkowej, pozwoli na oparcie działań na mocnych fundamentach etycznych oraz może przyczynić się do powszechniejszego zaangażowania społecznego.

Prowadzone przez Fundację Barka działania w pięćdziesięciu środowiskach lokalnych pokazują, że taka umowa społeczna wokół idei włączenia społecznego i przedsiębiorczości społecznej jest możliwa. Nowoczesne metody zarządzania wymagają postrzegania pracowników w sposób zgodny z ideami personalistycznymi. Zgodnie z taką logiką rozwoju, gospodarka ma służyć przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnych. Nie można w związku z tym traktować struktur gospodarczych jako samodzielnych bytów dominujących nad ludźmi i eksploatujących środowisko naturalne.

W publikacji przedstawiamy niezwykłe doświadczenia gminy Lubaczów, Kolbuszowa czy powiatów Sanok i Jarosław na Podkarpaciu, gdzie można zobaczyć inspirującą i animującą rolę wójta Lubaczowa, przedstawicieli Stowarzyszenia NIL z Kolbuszowej oraz starostów Sanoka i Jarosławia. Podobnie na Lubelszczyźnie, gdzie nawet w małych przygranicznych gminach jak Ulhówek, Adamów, Komarów czy Hrubieszów oraz na Podlasiu w gminie Piszczac, podjęte zostały umowy społeczne (porozumienia partnerskie) z wieloma partnerami lokalnymi działającymi w różnych dziedzinach życia społeczno - gospodarczego. Inspirujący jest też przykład Częstochowy, gdzie poprzez partnerstwo i przedsiębiorczość społeczną rozwiązywane są poważne problemy społeczne związane z zadłużeniami czynszowymi w stosunku do zasobów komunalnych.

W wielu miejscach działania budowane przez Barkę poprowadziły do integracji środowisk poza podziałami politycznymi i mentalnymi, do zrównoważenia działań społeczno-gospodarczych we wspólnotach lokalnych dających szansę na włączenie w lokalny krwiobieg osób, które często przez długie lata znajdowały się poza nim. Powstały tam

12

WSTĘP

centra integracji społecznej, spółdzielnie socjalne, uruchomione zostały działania przedsiębiorcze w stowarzyszeniach i fundacjach, które zakorzenione są w lokalnym rynku i lokalnej wspólnocie ukazując drzemiący potencjał w środowiskach, które uznawano za niezmienialne i niereformowalne, przyczyniając się do rozwoju całej gospodarki.


13

OD REDAKCĴI

Działalność Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” prowadzona w ramach projektu systemowego „Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej” jest związana z budowaniem w Polsce systemu wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości społecznej i włączenia społecznego. Przedsięwzięcie to przyniosło bardzo dobre rezultaty, które dostrzeżone zostały w Polsce i na świecie1. Barka została nagrodzona za tą działalność wieloma nagrodami w kraju i za granicą. Jednocześnie istnieje duże zainteresowanie rozszerzaniem, wypracowanego przez Fundację Barka w partnerstwach lokalnych, modelu działań poprzez Związek Miast Polskich, Związek Powiatów Polskich, Związek Gmin Wiejskich RP. 2

W wyniku prowadzonej przez Fundację Barka działalności edukacyjno-formacyjnej powstały zintegrowane modele współpracy w pięćdziesięciu środowiskach lokalnych na rzecz włączenia społecznego i przedsiębiorczości społecznej z udziałem wójtów, burmistrzów i kluczowych partnerów lokalnych, dające możliwość odbudowy potencjału ludzkiego w wielu środowiskach, gdzie wcześniej nie funkcjonowały żadne działania z zakresu PS. Na szczególną uwagę zasługują następujące partnerstwa i przedsiębiorstwa społeczne:

. W województwie lubelskim dokonały się poważne zmiany społeczno-ekonomiczne w dziewięciu gminach. Na szczególną uwagę zasługują dokonania w gminie Ulhówek, Adamów, Komarów, Hrubieszów, Biała Podlaska, Rososz, Tuczna, Piszczac i Dubienka. W każdym z tych miejsc powstało partnerstwo lokalne oraz centra integracji społecznej i spółdzielnie socjalne dające rocznie możliwość reintegracji społeczno-zawodowej grupie około trzystu osób - długotrwale bezrobotnych. Nawiązana została współpraca z ROPS, z Radą Sejmiku Województwa Lubelskiego, które promują takie działania wśród innych gmin i powiatów np. korzystając z wypracowanych wcześniej przez Barkę modeli powstało Partnerstwo i CIS w Tomaszowie Lubelskim.

1 Dowodem na to może być wypowiedź prof. Jerzego Buzka, byłego Przewodniczącego Parlamentu Europej-skiego podczas otwarcia Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej w Poznaniu htt p://barka.org.pl/content/relacja-fi lmowa-otwarcia-wielkopolskiego-centrum-ekonomii-solidarnej-imcyryla-ratajskiego-1

2 Patrz: Debata wójtów, burmistrzów, starostów na otwarciu WCES w Poznaniu htt p://barka.org.pl/content/relacja-fi lmowa-otwarcia-wielkopolskiego-centrum-ekonomii-solidarnej-imcyryla-ratajskiego-1)

14

OD REDAKCJI

. W województwie podkarpackim zbudowanych zostało osiem partnerstw lokalnych. Powstały centra integracji społecznej w Lubaczowie, Sanoku , Kolbuszowej, Dębicy, Pilznie, Jarosławiu, Krośnie, a w Zarzeczu - spółdzielnia socjalna. W województwie podkarpackim nawiązana została współpraca z Marszałkiem Województwa Podkarpackiego, Władysławem Ortylem, który na konferencji w Rzeszowie . .

r., stwierdził, że województwo podkarpackie będzie się wzorowało na metodologii pracy na rzecz włączenia społecznego wypracowanej przez Fundację Barka, odnoszącej się do zasady społecznej gospodarki rynkowej.

. W województwie dolnośląskim powstały dwa partnerstwa lokalne (Ząbkowice Śląskie, Kłodzko) oraz trzy centra integracji społecznej. Nawiązana została współpraca z Marszałkiem Województwa Dolnośląskiego oraz Wojewodą Dolnośląskim.

. W województwie podlaskim powstały cztery partnerstwa lokalne (Sejny, Suwałki, Grajewo, Mońki) oraz pięć centrów integracji społecznej (trzy w samym powiecie sejneńskim). Rozwój partnerstw lokalnych i przedsiębiorstw społecznych wspiera Marszałek Województwa Podlaskiego oraz ROPS w Białymstoku.

. W województwie mazowieckim powstały trzy partnerstwa lokalne (Marki, Legionowo, Sarnaki). Tworzone są tutaj trzy centra integracji społecznej. Swoją współpracę w rozszerzaniu idei budowania partnerstw lokalnych na rzecz przedsiębiorczości społecznej zadeklarował Wojewoda Mazowiecki, Jacek Kozłowski, który wskazał

kolejne gminy zainteresowane współpracą (Szydłowiec, Mirów, Pionki, Sokołów Podlaski).

. W województwie zachodniopomorskim powstało sześć partnerstw lokalnych (Banie, Białogard, Goleniów, Kamień Pomorski, Pyrzyce, Złocieniec, które zaowocowały powołaniem siedmiu spółdzielni socjalnych wspieranych również w ramach projektu Niezależne Samodzielne Spółdzielnie Socjalne i Centrum Integracji Społecznej w Złocieńcu.

. W województwie śląskim powstało Partnerstwo w Częstochowie z udziałem

3 Patrz: htt p://www.youtube.com/watch?v=xfxDUID5yq0

4 Relacja z tego wydarzenia znajduje się tutaj: htt p://pokl.wuprzeszow.pl/pl/3/3/1576/0/Aktualnosci-IP.html


15

Prezydenta Miasta i wielu organizacji obywatelskich. W ramach partnerstwa utworzone zostały dwa centra integracji społecznej, które rozwiązują problemy zadłużonych mieszkańców mieszkań komunalnych. Przykład współpracy w ramach partnerstwa CIS prowadzonego przez organizacje obywatelską z Zarządem Gospodarki Mieszkaniowej, Ośrodkiem Pomocy Społecznej i Powiatowym Urzędem Pracy jest praktyką inspirującą inne samorządy lokalne w Polsce.

. W województwie wielkopolskim szczególne działania podjęte zostały z Marszałkiem Województwa - Markiem Woźniakiem, z Prezydentem Poznania - Ryszardem Grobelnym w ramach utworzonego przez Fundację Barka, Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej im. Cyryla Ratajskiego . Poza tym powstało w Wielkopolsce sześć partnerstw lokalnych: w powiecie gostyńskim (Krobia, Borek Wielkopolski), w powiecie międzychodzkim (Chudobczyce), w Rawiczu (we współpracy z burmistrzem, stowarzyszeniem lokalnym, parafią i władzami więzienia w Rawiczu), w Kępnie, Odolanowie i Kawęczynie. W wyniku zawiązania partnerstw lokalnych powstało w województwie pięć nowych centrów integracji społecznej, stowarzyszenie budownictwa ekologicznego oraz trzy spółdzielnie socjalne.

. W województwie lubuskim osobiście włączył się do współpracy z Fundacją „Barka” Wicemarszałek Maciej Szykuła, który wraz z ROPS i WUP uczestniczył w spotkaniach, które doprowadziły do uruchomienia pierwszych Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w Gorzowie i Zielonej Górze. Powstało też wzorcowe partnerstwo lokalne w Dobiegniewie i Nowej Soli prowadzące CIS i uruchamiające ZAZ.

. W województwie opolskim, świętokrzyskim, łódzkim, pomorskim powstało po jednym partnerstwie lokalnym (Kędzierzyn Koźle, Końskie, Żarnów, Smołdzino). W każdym z nich powstało centrum integracji społecznej. Zgłaszane są dalsze zaproszenia ze środowisk lokalnych np. Nysa, Łódź, Pacanów itd.

5 Relacja z Uroczystego Otwarcia WCES: htt p://barka.org.pl/content/relacja-fi lmowa-otwarcia-wielkopolskie-go-centrum-ekonomii-solidarnej-imcyryla-ratajskiego-1)

16

OD REDAKCJI

Mapa zbudowanych w Polsce partnerstw lokalnych i przedsiębiorstw społecznych w ramach Projektu

„Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej”

. Wartością dodaną prowadzonej działalności jest duże zainteresowanie samorządów, organizacji obywatelskich z Wielkiej Brytanii, Irlandii, Holandii, Niemiec, Francji (gdzie Fundacja „Barka” prowadzi działalność na rzecz wsparcia migrantów). Zainteresowanie metodologią pracy poprzez budowanie partnerstw lokalnych na rzecz włączenia i przedsiębiorczości zgłosili też parlamentarzyści rosyjscy, MRR z Gruzji, a także przedstawiciele organizacji i uniwersytetów z krajów afrykańskich m.in. z Ugandy, Nigerii, Eti opii czy Kenii, gdzie powstało pierwsze w Afryce centrum integracji społecznej w Kenini Kaseo k/ Nairobi.

. W Brukseli powołana została w czerwcu r. Międzynarodowa Sieć Innowacyjnych Przedsiębiorstw Społecznych (Internati onal Network for Innovati ve Social Enterpreneurship - INISE) , która składa się z ośmiu organizacji europejskich, sześciu afrykańskich oraz jednej kanadyjskiej. Celem powołania organizacji jest praca nad formacją i integracją środowisk lokalnych wokół idei włączenia społecznego i przedsiębiorczości społecznej. INISE opiera swoją działalność na doświadczeniach wypracowanych w środowiskach lokalnych w Polsce przez Fundację Barka.

. Istnieje duże zainteresowanie rozszerzeniem wypracowanego w partnerstwach lokalnych w Polsce modelu działań poprzez współpracę ze Związkiem Miast Polskich, Związkiem Powiatów Polskich, Związkiem Gmin Wiejskich RP . Model zakłada, że

6 Patrz: htt p://barka.org.pl/content/powstal-cis-kenii-0

7 Ofi cjalna strona INICE: www.inise.org

8 Patrz: Debata wójtów, burmistrzów, starostów na otwarciu WCES w Poznaniu htt p://barka.org.pl/content/relacja-fi lmowa-otwarcia-wielkopolskiego-centrum-ekonomii-solidarnej-imcyryla-ratajskiego-1


17

edukatorami w nowych środowiskach będą ci, którzy dokonali zmian w swoich wspólnotach lokalnych i mogą poprzez własne doświadczenie pomóc innym wejść na drogę przemiany.


19

IMETODOLOGIA BUDOWANIA PARTNERSTW LOKALNYCH

Lidia Węsierska-Chyc

WPROWADZENIE

Partnerstwo lokalne jest platf ormą współpracy pomiędzy partnerami, reprezentującymi różne obszary życia społeczno-gospodarczego, którzy w sposób trwały i systematyczny projektują i realizują określone działania, mające na celu rozwój wspólnoty lokalnej oraz włączenie społeczne i zawodowe osób zagrożonych wykluczeniem. Partnerstwo cechują długotrwałość funkcjonowania oraz różnorodność podmiotów w nim uczestniczących.1

Partnerstwo podejmuje działania na rzecz identyfi kowania i rozwiązywania lokalnych problemów, budowania tożsamości społeczności lokalnej, budowania spójnego społecznie środowiska lokalnego, w którym każdy obywatel ma odpowiednie warunki rozwoju osobistego i społecznego (GSWB, s. 32).

1 Partnerstwo lokalne należy przeciwstawić partnerstwu projektowemu. To ostatnie jest zawierane na ściśle określony czas realizacji projektu, przez określonych partnerów, na potrzeby realizacji zamkniętego katalogu zadań z wykorzystaniem precyzyjnie określonego budżetu.

20

METODOLOGIA BUDOWANIA PARTNERSTW LOKALNYCH

Funkcjonowanie partnerstw opiera się o kilka fundamentalnych zasad (Model współpracy, s. 84-85):

zasada suwerenności udział w partnerstwie jest dobrowolny, każdy z podmiotów sam określa zakres i formy swojego zaangażowania, a poza zobowiązaniami objętymi umową partnerską, partnerzy zachowują pełną autonomię

zasada partnerstwa wszyscy partnerzy są równorzędni, ich głosy w podejmowaniu decyzji są równe, niezależnie od posiadanych zasobów, wpływu i wielkości wkładu; decyzje powinny być podejmowane na zasadzie konsensusu

zasada pomocniczości

samorząd powinien wspierać powstawanie i funkcjonowanie partnerstw poprzez tworzenie dobrego klimatu dla tego typu inicjatyw

zasada efektywności człon kowie partnerstwa nie podejmują równolegle działań dublujących, konkurencyjnych lub szkodliwych wobec zadań partnerstwa

zasada jawności wszelkie informacje na temat partnerstwa, jego działalności i możliwości przystąpienia do niego są ogólnie dostępne

zasada otwartości partnerstwo lokalne jest otwarte na wszystkie podmioty podzielające cele partnerstwa i akceptujące zasady jego działania

Partnerstwo powinno stanowić fundament zarządzania oraz współpracy na poziomie lokalnym. Niestety, w Polsce nie jest jeszcze formą rozpowszechnioną. Ciągle dominuje u nas model zarządzania hierarchicznego, a współpraca ogranicza się często do kontraktowania zadań.

PARTNERSTWO LOKALNE: POWIAT CZY GMINA

Termin „lokalne” może odnosić się zarówno do poziomu gminy, jak i powiatu. Dotychczasowe doświadczenia Fundacji Barka wskazują, że partnerstwo może być budowane w stosunkowo niewielkiej społeczności, liczącej od kilku do kilkunastu tysięcy mieszkańców. W przypadku większej liczby mieszkańców trudno byłoby mówić o ich rzeczywistej partycypacji w działaniach partnerstwa. Oznacza to, że naturalnym obszarem działań partnerstwa powinna być raczej gmina niż powiat i raczej dzielnica/osiedle w mieście niż całe miasto.


21

IJednak takie ujęcie sprawy nie do końca jest adekwatne do realnych warunków i potrzeb. Szczególnie widać to na przykładzie miasta, gdzie większość istotnych decyzji zapada na poziomie centralnym, a rola rad osiedla ma charakter pomocniczy. Rekomendowanym rozwiązaniem jest zawiązywanie partnerstw lokalnych na poziomie gminy, przy równoległym budowaniu platformy współpracy na poziomie powiatu. W przypadku miasta natomiast zawiązywanie partnerstw na poziomie dzielnicy/osiedla i jednoczesne powoływanie międzysektorowych zespołów na poziomie miasta.

Działania na poszczególnych poziomach:

Członkowie Działania

Gmina • wójt/burmistrz/prezydent• rada gminy/miasta • sołectwa• organizacje obywatelskie• przedsiębiorcy• spółdzielnie socjalne• parafi e• nadleśnictwo• kluby sportowe• urząd gminy/miasta• ośrodek pomocy społecznej• ośrodek kultury• szkoły, przedszkola• i inni

• diagnozowanie problemów lokalnych• wspólne tworzenie strategii, programów, planów• realizacja działań zgodnych z w/w planami, w tym np.

powołanie centrum integracji społecznej, zakładu aktywizacji zawodowej, warsztatu terapii zajęciowej, klubu integracji społecznej, spółdzielni socjalnej osób prawnych, organizacja praktyk zawodowych u przedsiębiorców, tworzenie dobrego klimatu wokół zatrudniania osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

• pomoc w zakładaniu i funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych osób fizycznych

• zlecenia od partnerów dla podmiotów gospodarki społecznej• animowanie nowych stowarzyszeń o charakterze

samopomocowym• inicjowanie działań integrujących społeczność lokalną• inicjowanie działań na rzecz gminy („czyny społeczne”)• pozyskiwanie środków zewnętrznych na realizację działań

partnerskich• rozwój budownictwa społecznego• koordynacja działań podmiotów partnerskich i ścisła

współpraca pomiędzy podmiotami partnerskimi

Powiat • starosta• partnerstwa gminne reprezentowane przez wybranych przedstawicieli• starostwo powiatowe• powiatowy urząd pracy• powiatowe centrum

pomocy rodzinie

• uspójnianie powiatu – promowanie wśród wszystkich gmin powiatu idei partnerstwa na rzecz gospodarki społecznej

• promowanie dobrych praktyk• tworzenie platformy współpracy – koordynacja działań

z zakresu gospodarki społecznej na terenie powiatu, tak aby powstało jak najwięcej podmiotów gospodarki społecznej, funkcjonujących w sposób trwały i tworzących miejsca pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

• rozpowszechnianie i udrażnianie możliwości korzystania z instrumentów rynku pracy, w szczególności przez podmioty gospodarki społecznej i współpracujących z nimi przedsiębiorców

22


Członkowie Działania

Dzielnica/osiedle

• rada osiedla• spółdzielnia mieszkaniowa

(zarząd osiedla)• organizacje obywatelskie• przedsiębiorcy• parafia• szkoły, przedszkola• ośrodek pomocy społecznej

(filia)• dom kultury• kluby sportowe• klub seniora• instytucje szkoleniowe

• inicjatywy integrujące mieszkańców osiedla: imprezy, pikniki, wydarzenia kulturalne, sportowe, turystyczne

• inicjowanie działań samopomocowych, np. banki czasu, pomoc osobom starszym, niepełnosprawnym, wykluczonym

• inicjowanie działań na rzecz osiedla („czyny społeczne”)• wspólne planowanie i powoływanie takich podmiotów jak

centrum integracji społecznej i klub integracji społecznej• pomoc w powoływaniu i funkcjonowaniu spółdzielni osób

fizycznych• zlecenia dla centrum integracji społecznej i spółdzielni

socjalnych• animowanie powstania stowarzyszenia zrzeszającego

mieszkańców

Miasto • prezydent• rada miasta• urząd miasta• spółki miejskie• organizacje obywatelskie• przedsiębiorcy (zrzeszenia)• uczelnie

• powoływanie zespołów o charakterze międzysektorowym, tj. rady działalności pożytku publicznego, komisje dialogu obywatelskiego, rady zajmujące się określonym obszarem (np. rada rodziny dużej, rada osób starszych itp.)

• powoływanie zespołów wielosektorowych do opracowywania dokumentów strategicznych i programowych

• pogłębione konsultowanie w/w dokumentów z mieszkańcami miasta

• wspólne diagnozowanie problemów społecznych• pozyskiwanie środków zewnętrznych na realizację działań

partnerskich• koordynacja działań na rzecz rozwiązywania problemów

społecznych• wspieranie podmiotów gospodarki społecznej,

w szczególności w formie zleceń• rozwój budownictwa społecznego


23

IPODSTAWY PRAWNE PARTNERSTWA LOKALNEGO

Tematyka podstaw prawnych zawiązywania i funkcjonowania partnerstw jest obszerna. Obecnie partnerstwa lokalne w Polsce funkcjonują w postaci następujących form prawnych:

. Stowarzyszenie i Związek Stowarzyszeń

. Fundacja

. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością o charakterze niedochodowym (non-profi t).

Istnieją również partnerstwa nierejestrowane, działające w oparciu o porozumienie bądź umowę. Każda z tych opcji ma swoje plusy i minusy2.Ze względu na ograniczenia redakcyjne ograniczymy się tutaj jedynie do oceny formuły porozumienia partnerskiego (Węsierska, 2013).

Takie rozwiązanie posiada następujące zalety:• Otwartość podmiotowa: skład partnerstwa może być w dowolnej chwili poszerzany

bez zbędnych formalności;• Otwartość przedmiotowa: zakres działań partnerstwa może być dowolnie szeroki;• Mało sformalizowany charakter ułatwiający zawiązanie partnerstwa i wprowadzanie

ewentualnych zmian;• Możliwość dowolnego wyboru formy zarządzania partnerstwem;• Brak kontrowersji wokół partnerstwa w środowisku lokalnym – porozumienie

partnerskie nie jest traktowane jako działanie wymierzone przeciwko jakiejś grupie czy osobie, bo każdy mieszkaniec w każdym momencie ma prawo brać udział w spotkaniach i działaniach partnerstwa.

Wady to przede wszystkim:• Brak podmiotowości prawnej uniemożliwiający:

- Występowanie w sytuacjach wymagających podmiotowości prawnej, tj. zatrudnianie pracowników, wynajem lokalu, zakup sprzętów, podpisywanie umów;

2 Dla osób, które są zainteresowane szerzej tym zagadnieniem polecamy: Lidia WĘSIERSKA, Mirosław MA-CIEJEWSKI (2008): Analiza stanu prawnego możliwości tworzenia i funkcjonowania Partnerstwa oraz pro-pozycja zmian legislacyjnych. – [W:] System wsparcia inicjatyw ekonomii społecznej w środowisku lokalnym na przykładzie Partnerstwa Ekonomia społeczna w praktyce, Tomasz SADOWSKI (red.),s. 49-64 , Poznań, (htt p://barka.org.pl/node/354); WĘSIERSKA Lidia (2013): Model edukacyjny. Podręcznik dla uczestników, s. 10-13.

24


- staranie się o środki publiczne (fundusze UE i krajowe) na sfi nansowanie działań partnerskich;

- przystępowanie do sieci i związków;- utworzenie partnerskiego budżetu.

• Mniejsze zobowiązanie partnerów do aktywności w ramach partnerstwa. Paradoksalnie duża doza swobody sprawia, że poszczególne podmioty czasami traktują partnerstwo zbyt „lekko”, ich reprezentanci nie zawsze uczestniczą w spotkaniach i nie chcą podejmować się wykonania zadań, uważając je za coś dodatkowego i obciążającego;

• Łatwość rozwiązania partnerstwa. Żeby zakończyć istnienie partnerstwa nie trzeba podejmować żadnych formalnych kroków. Partnerstwo stopniowo zmniejsza swoją aktywność aż do całkowitego jej zaprzestania (Węsierska, ).

Przy wszystkich tych ograniczeniach rekomendujemy jednak formę porozumienia partnerskiego, z nadzieją, że podjęte zostaną prace nad przeprowadzeniem zmian w obecnym stanie prawnym, które wprowadzą formułę odpowiadającą rzeczywistym potrzebom w tym zakresie.

INICĴOWANIE PARTNERSTWA

Impuls do zawiązania partnerstwa może przyjść z zewnątrz. Może to być na przykład zaproszenie do udziału w projekcie dotyczącym budowania partnerstw czy dobra praktyka z innej gminy. Jeżeli inicjatorem jest osoba spoza gminy, to najważniejszym pierwszym działaniem powinno być spotkanie (jedno lub kilka) z lokalnym liderem (wójt, burmistrz, prezydent, przewodniczący rady gminy, przewodniczący rady osiedla) i przekonanie go do idei partnerstwa. Może w tym pomóc udział w spotkaniu przedstawicieli już funkcjonującego partnerstwa (w szczególności lidera), którzy na podstawie własnych doświadczeń mogą zachęcić przedstawicieli lokalnych władz do podjęcia inicjatywy budowy partnerstwa na swoim terenie.Kluczową sprawą jest uświadomienie liderowi, że to właśnie on jako reprezentant wspólnoty lokalnej, wybrany w wolnych wyborach, powinien pełnić rolę gospodarza kształtującego się partnerstwa (co nie jest sprzeczne z zasadą równorzędności partnerów). Nawet jeżeli w dalszym etapie lider powierzy zadanie budowania partnerstwa komuś innemu, to od początku powinien akceptować cały proces i posiadać


25

Iwiedzę na temat jego przebiegu.Ważne jest, aby pierwsze spotkanie potencjalnych partnerów zostało zainicjowane przez władze gminy. Wiąże się to z wysłaniem zaproszeń do istotnych, z punktu widzenia budowy partnerstwa, podmiotów z terenu gminy, zawierającego krótki opis celów powołania partnerstwa. Na pierwszym spotkaniu lider powinien przywitać zaproszonych gości, zarysować ideę partnerstwa i ewentualnie przekazać głos osobie, która zaprezentuje szczegóły inicjatywy oraz poda przykłady podobnych rozwiązań w innych środowiskach lokalnych.Uczestnicy spotkania podejmą dyskusję na temat możliwości i zasadności zawiązania partnerstwa, a także na temat swojej w nim roli. Jeżeli pomysł powołania partnerstwa nie będzie budził kontrowersji, to można przejść do ustaleń organizacyjnych.

BUDOWANIE PARTNERSTWA

Budowanie partnerstwa może przebiegać różnorodnie. Model wypracowany przez Fundację Barka zawiera w sobie następującą sekwencję działań:- spotkania edukacyjne- wizyta studyjna- warsztaty- podpisanie porozumienia partnerskiego- kontynuacja prac partnerstwa

SPOTKANIA EDUKACYJNEKilka pierwszych spotkań partnerstwa (3-5, w zależności od potrzeb) ma charakter edukacyjny. Należy podkreślić, że edukacja nie jest tu rozumiana jako przekazanie określonej porcji wiedzy i informacji, ale przede wszystkim ma charakter formacyjny. Celem edukacji jest zmotywowanie uczestników do podjęcia działań z zakresu gospodarki społecznej w oparciu o określony system wartości. Dlatego tematyka spotkań, obok tak konkretnych zagadnień, jak tworzenie spółdzielni socjalnej, będzie obejmowała problematykę etyczną.

Proponowane tematy spotkań edukacyjnych (Węsierska, 2013):. Problem wykluczenia społecznego i integracji społecznej: a) przyczyny i obszary wykluczenia społecznego

26


b) podstawy etyczne pracy z człowiekiemc) instytucje integracji społecznej: centra i kluby integracji społecznej

. Przedsiębiorczość społeczna: a) określenie przedsiębiorstwa społecznegob) przedsiębiorczość społeczna w kraju i za granicą – rozwiązania praw ne, typy

przedsiębiorstwc) szczegółowe omówienie wybranych typów przedsiębiorstw społecz nych:

spółdzielnia socjalna, spółka non-profit, działalność odpłatna i gospodarcza prowadzona przez organizacje obywatelskie

. Zawiązywanie i funkcjonowanie partnerstwa lokalnego: a) po co partnerstwo: korzyści i celeb) formy prawnec) skład i organizacja partnerstwad) przykładowe inicjatywy partnerskie.

Spotkania powinny być prowadzone przez ekspertów praktyków, tzn. przez osoby posiadające praktyczne doświadczenie w realizacji podobnych przedsięwzięć.

WIZYTA STUDYJNAUwieńczeniem spotkań edukacyjnych jest wizyta studyjna, w trakcie której uczestnicy mogą zapoznać się z funkcjonującymi partnerstwami lokalnymi, cis-ami, kis-ami, spółdzielniami socjalnymi i innymi przedsiębiorstwami społecznymi. Wizyta jest na ogół momentem przełomowym w procesie edukacyjnym, dzięki któremu uczestnicy przekonują się, że wszystkie rozwiązania, o których usłyszeli, są jak najbardziej możliwe do zrealizowania w polskich warunkach. Mogą bezpośrednio porozmawiać z przedstawicielami partnerstw i podmiotów gospodarki społecznej o rzeczywistych warunkach wdrażania takich inicjatyw, problemach jakie się z tym wiążą i sposobach ich rozwiązywania.

WARSZTATYNastępnym krokiem jest partnerskie wypracowanie planu działania. Opiera się ono na przeprowadzeniu diagnozy lokalnych problemów, w szczególności w płaszczyźnie wykluczenia społecznego, oraz opracowania mapy lokalnych zasobów. Na tej podstawie partnerstwo jest w stanie określić swoją misję, cele, priorytety oraz konkretne działania. Rezultatem warsztatów jest wspólnie opracowany Program Rozwoju Gospodarki Społecznej na terytorium objętym działaniami partnerstwa oraz Porozumienie Partnerskie. Warsztaty powinny być prowadzone przez ekspertów znających dobrze tematykę,


27

Iktóra jest podejmowana na danym spotkaniu. Mogą to być, tak jak w przypadku spotkań edukacyjnych, praktycy posiadający doświadczenie w realizacji podobnych przedsięwzięć.

PODPISANIE POROZUMIENIA PARTNERSKIEGOPodpisanie Porozumienia Partnerskiego jest momentem uroczystym. Ważne jest aby zapewnić udział w spotkaniu lokalnych mediów. Do podpisania Porozumienia powinny zostać zaproszone wszystkie kluczowe podmioty z danego terenu, nawet jeżeli ich przedstawiciele nie angażowali się wcześniej w prace partnerstwa. To może być wstępem do ich większego zaangażowania w przyszłości. Rekomendowane jest również zaproszenie przedstawicieli samorządów z sąsiednich gmin i powiatu. Będzie to sprzyjało budowie platformy współpracy na poziomie powiatowym oraz przenoszeniu doświadczeń i dobrych praktyk.

W spotka niu mogą również uczestniczyć zewnętrzni eksperci, którzy wspierali prace partnerstwa.

KONTYNUACJA PRAC PARTNERSTWAWszystkie powyżej opisane działania powinny zamknąć się w obrębie 7–10 spotkań partnerskich (edukacyjnych i warsztatowych) i wizycie studyjnej. Następnym etapem jest wdrażanie zaplanowanych dzia łań. Będzie to wymagało bardzo szczegółowego zaplanowania kolejnych kroków, harmonogramu i źródeł fi nansowania, a następnie podjęcia okre ślonych decyzji i działań. Dopiero teraz partnerzy wezmą na siebie odpowiedzialność za nowo powołane instytucje i podmioty oraz nadzieje osób wykluczonych na zmianę ich sytuacji życiowej.

Wdrażanie działań partnerskich może przebiegać według schematu:szczegółowy plan > zapewnienie zasobów > wdrożenie > monitoring > okresowa ocena > korekta.

Jeżeli chodzi o stronę organizacyjną funkcjonowania partnerstwa, to rekomendowane są następujące rozwiązania:• regularne spotkania (na początku co dwa tygodnie, w późniejszym etapie raz na

miesiąc)• kolejne spotkania odbywają się u poszczególnych partnerów i są przez nich

organizowane (zawiadomienie o spotkaniu, przygotowanie sali, materiałów, poczęstunku, spisanie ustaleń, rozesłanie ich drogą mailową do partnerów).

Ważne jest, aby partnerstwo podejmowało działania na rzecz promocji swoich

28


inicjatyw i samego partnerstwa, a także podkreślało swoją otwartość dla wszystkich zainteresowanych.

LITERATURA:

L. Węsierska .: Model edukacyjny. Podręcznik dla uczestników, Poznań 2013. Podręcznik został opracowany w ramach projektu innowacyjnego testującego pn. „Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarności – koordynacja na rzecz zapewnienia trwałości funkcjonowania instytucji ekonomii społecznej” współfi nansowanego z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

L. Węsierska., Maciejewski M., 2008: Analiza stanu prawnego możliwości tworzenia i funkcjonowania partnerstwa oraz propozycja zmian legi slacyjnych. [W:] T. Sadowski (red.), System wsparcia inicjatyw ekonomii społecznej w środowisku lokalnym na przykładzie partnerstwa ekono mia społeczna w praktyce. Poznań, s. 49–64.

A. Zybała., 2009: Szansa w lokalnym partnerstwie. [W:] Budowanie part nerstw lokalnych. Warszawa, s. 11–15.

Model Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności, Gdańsk 2012. Publikacja została opracowana w ramach projektu systemowego „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” współfi nansowanego z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, s. 31-68.

Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych, Warszawa 2012. Publikacja została opracowana w ramach projektu systemowego „Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych – wypracowanie i upowszechnianie standardów współpra cy”, współfi nansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego s. 84-85.


29

II

FILOZOFICZNO - HISTORYCZNE PODSTAWY BUDOWANIA WSPÓLNOT LOKALNYCH I ROZWOĴU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI SPOŁECZNEĴ

Barbara Sadowska

1. WSPÓLNOTA

Do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu w środowiskach lokalnych może przyczynić się utworzone partnerstwo lokalne. Na podłożu naturalnie ukształtowanej wspólnoty możliwe stają się do rozważania kwestie sprawiedliwości, równości, solidarności, a także odpowiedzialności wobec innych. Bez uznania rangi wspólnoty, pojawia się skłonność do traktowania społeczeństwa jako zbioru indywiduów, które nie będąc zakorzenione we wspólnocie, nie reprezentują wspólnej sprawy, wspólnego dobra. Jeśli funkcjonuje jedynie wspólnota interesu, to wspólnota kończy się w momencie odmienności interesów.

Człowiek nie może jednak rozwijać się poza wspólnotą (rodzinną, sąsiedzką, lokalną, zawodową, gminną, powiatową), która ma wpływ na kształtowanie się osobowości członków, a oni z kolei oddziaływają na wspólnotę kształtując jej kapitał społeczny. Takie podejście buduje odpowiedzialność członków za sprawy wspólnoty oraz sprzyja samoorganizacji i przedsiębiorczości.

Źródeł myślenia o wspólnocie należy szukać u starożytnych filozofów m.in. u Arystotelesa, który mówi o uznaniu człowieka za istotę społeczną, uznaniu polis za istniejącą z natury, uznaniu dobra wspólnego za cel najważniejszy oraz o równości między obywatelami. Od Arystotelesa można wyprowadzić podstawy dla rozwoju

30

FILOZOFICZNO HISTORYCZNE PODSTAWY BUDOWANIA WSPÓLNOT LOKALNYCH I ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI SPOŁECZNEJ

gospodarki solidarnej, dzięki przyjęciu tezy o życiu społecznym opartym na więziach międzyludzkich i przyjęciu przekonania o potrzebie współbycia ludzi. Rozwiązania, które proponuje gospodarka solidarna (ekonomia społeczna) mają charakter etyczny, gdyż ich głównym celem jest stabilizacja życia społeczno-gospodarczego, zrównoważony rozwój osób i grup, wsparcie tych, którzy z jakichś powodów (często od nich niezależnych) nie nadążają za rozwojem gospodarczym. Pozostawienie ich bez wsparcia staje się czynnikiem destabilizującym ten rozwój.

Myślenie o wspólnocie nawiązuje do nurtu fi lozofi cznego drugiej połowy XX wieku - komunitaryzmu, podkreślającego ważność i wartość wspólnot w społecznym życiu człowieka. Komunitaryzm narodził się jako odpowiedź na liberalizm sformułowany przez Johna Rawlsa w książce „Teoria sprawiedliwości” (wyd. 1971, wyd. pol. 1994) oraz na kryzys kapitalizmu w drugiej połowie XX wieku.

Podstawą komunitaryzmu jest przekonanie, że jednostki nie można opisywać jako abstrakcyjnego indywiduum, lecz trzeba brać pod uwagę jej przynależność do różnych wspólnot (rodziny, wspólnot sąsiedzkich, gminnych i powiatowych, narodowych, itp.), które mają wpływ na kształtowanie osobowości człowieka. Komunitarianie podkreślają znaczenie tradycji i społecznego kontekstu w dokonywaniu ocen moralnych. Niektórzy z nich odwołują się do starożytnej etyki cnót, w szczególności do Arystotelesa. Komunitarianizm jest nurtem alternatywnym wobec liberalizmu, ale też jego uzupełnieniem i znaczącą korektą. Wśród komunitarian są zarówno myśliciele o poglądach prawicowych, jak i lewicowych.

Postawa ta z kolei nawiązuje do personalizmu, którego wkładem jest ukazanie autonomicznej wartości osobowości, szczególnie pojęcia osoby (łac. persona). Personalizm to nurt XX-wiecznej filozofii, który głosił nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz historycznych. Rozwinął się on w dwóch wersjach: humanizmu integralnego (Jacques Maritain, Józef Tischner, Karol Wojtyła) oraz wersji społecznej (Emmanuel Mounier), jako personalizm chrześcijański. Akceptując prawo różnych środowisk do nieskrępowanego rozwoju, w personalizmie krytykuje się rozwój za wszelką cenę. Zwraca się uwagę, że rozwój powinien dokonywać się dla dobra człowieka, a nie w celu jego wyzysku czy upokorzenia.

Myśl o człowieku jako istocie społecznej oraz wynikającej z tego konieczności życia w społeczeństwie jest fundamentalnym założeniem ekonomii solidarnej. Idea ta stawia sobie za cel włączenie wszystkich członków społeczeństwa w system relacji społeczno-gospodarczych i zapobiega jakimkolwiek formom wykluczenia społecznego, szukając


31

II

nowych rozwiązań w dziedzinie gospodarowania, pozwalającego na rozwój osobowy członków wspólnoty.

W kwestii społecznej natury człowieka oraz społeczeństwa jako wspólnoty wyznaczającej zasady etycznego postępowania pojawiały się także poglądy, które w sposób zdecydowany przeczyły wspólnotowej naturze człowieka. Przykładowo, z indywidualistycznej postawy sofistów wynikała akceptacja prawa silniejszego do rządzenia i władania słabszymi. W oparciu o taką fi lozofi ę zrodziły się w Europie i świecie różne totalitaryzmy i faszyzmy. To właśnie ta koncepcja, wykazująca, że gwarantem autonomii człowieka jest jego własność, wzmocniła stanowisko indywidualistyczne oraz ideę własności prywatnej. To wywyższenie własności prywatnej uniemożliwiło powrót do różnych form własności wspólnotowej, jaką jest np. własność spółdzielcza, własność stowarzyszeniowa, własność spółek pożytku publicznego itp.

Max Stirner, filozof niemiecki stwierdza w tym kontekście, że skoro istnieje tylko ”Jedyny i jego własność”, to największym ograniczeniem dla wolności człowieka staje się drugi człowiek. Każda jednostka powinna żyć wedle własnego interesu, nie oglądając się na innych. Wiele z tych myśli, wprawdzie nie w tak radykalnej wersji, ale przeniknęło do obowiązujących poglądów, również do współczesnych rozważań ekonomicznych. Trzeba podkreślić, że z jednej strony indywidualizm stworzył podstawy powrotu do idei demokracji i przyczynił się do ukształtowania warunków praktycznej jej realizacji. Z drugiej strony, nadmiar indywidualizmu stanął w opozycji wobec wartości wspólnotowych i doprowadził do powstania negatywnych zjawisk społecznych, przeczących zasadom demokracji. Tymczasem trzeba uznać, że w ramach zasad postępowania społecznego istnieją prawa, których nie można zakwesti onować jak: prawa do życia, zasady godności człowieka, idea sprawiedliwości i wolności . Wszystkie te zasady stanowią także fundament gospodarki społecznej. Z tego powodu gospodarka bardziej uspołeczniona pozostaje w relacji do rozważań etycznych, w przeciwieństwie do ekonomii ogólnego nurtu, która dystansuje się od takich rozważań. Ekonomia solidarna pokazuje rolę etyki w życiu społeczno-gospodarczym i poprzez praktykę działania i włączenia społecznego, przywraca podstawowe wartości i zasady etyczne w życiu społeczno-gospodarczym oraz przybliża do rozumienia istoty odpowiedzialności społecznej.

Współcześnie jednak rozpowszechnione jest stanowisko utylitarystyczne, mówiące o tym, że dobre jest to, co jest użyteczne. Taka postawa często prowadzi do usprawiedliwienia wykluczenia działań, gdzie, pomijając godność osoby ludzkiej, wyklucza się osobę mniej sprawną, mniej użyteczną. Nie może być zgody na traktowanie

32


osób wykluczonych w sposób instrumentalny, gdyż posiadają one przecież wartość niezbywalną, przynależną każdej osobie ludzkiej. Podejście wielu ekonomistów, menadżerów i polityków zakłada, że o ile da się pracowników wykorzystać w procesie pracy, to dobrze dla obu stron, jeśli jednak ich praca nie przynosi oczekiwanych efektów, głównie materialnych, wtedy można się ich pozbyć, jak rzeczy, które tracą swoją wartość. W ujęciu utylitarystycznym to, co użyteczne staje się dobrem, bez względu na etyczny tego wymiar, zupełnie inaczej niż w innych nurtach filozoficznych np. w fi lozofi i Sokratesa, dla którego to, co dobre było pożyteczne dla rozwoju moralnego i społecznego ludzi, a nawet ludzkości.

Gospodarka solidarna tworzy warunki do edukacji i w miarę powszechnej pracy. Działania te zderzają się z praktyką wolnorynkową, w której dominują takie pojęcia jak: konkurencja, maksymalizacja zysku, konsumpcjonizm, walka, itp., które wzmacniają ciągle żywe podejście wąskiego utylitaryzmu.

Konieczne jest tutaj zastosowanie pojęcia umiaru, który wywieść można już od zasady społecznej sprawiedliwości Arystotelesa. Idea umiaru („złotego środka”) znalazła współcześnie odbicie w koncepcji zrównoważonego, szerokiego rozwoju, który współbrzmi z założeniami ekonomii solidarnej. Skoncentrowanie się przedsiębiorstw głównego nurtu ekonomii na maksymalizacji zysku, bez wdrażania idei zrównoważonego rozwoju, rodzi problemy z wypełnianiem społecznej misji przedsiębiorstw. W konsekwencji przedsiębiorstwa takie funkcjonują jako kolejny biznes korporacyjny, który bez skrupułów eksploatuje osoby, czy przyrodę. Stosowanie cen dumpingowych umożliwia wciśnięcie się w rynek jako tańszy dostarczyciel usług, bez uwzględnienia praw pracowniczych. Funkcjonujące dzisiaj zasady głównego nurtu gospodarowania wymagają poważnej rewizji systemowej. Wiele koncepcji jest już nieaktualnych czy przestarzałych. Nie odpowiadają na wyzwania kryzysu społeczno-gospodarczego Europy i świata, gdzie coraz wyraźniej zarysowuje się konieczność weryfi kacji pojęcia wąsko rozumianego zysku, pojęcia własności prywatnej, czy odpowiedzialności społecznej. Widać też potrzebę ograniczenia działania sektorowo-branżowego. Większą rolę powinny odgrywać zintegrowane systemy wspólnotowych powiązań i oddziaływań, zarządzanie sieciowe w miejsce hierarchicznego, odpowiadające na coraz większe zapotrzebowanie rozwoju zrównoważonego w różnych regionach świata.


33

II

2. SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA

Rozwijane obecnie w Polsce działania w obszarze przedsiębiorczości społecznej nawiązują do Konstytucji RP, gdzie w rozdziale 20 została zapisana zasada „o społecznej gospodarce rynkowej” jako podstawie kształtowania ustroju Rzeczpospolitej. Przedsiębiorczość społeczną należy umiejscowić w przestrzeni gospodarki rynkowej, jednak w tym jej fragmencie, który cechuje się dużym uspołecznieniem. Chodzi tu o stworzenie podstaw do rozwoju gospodarki bardziej uspołecznionej, solidarnej nawiązującej do wspomnianego wyżej artykułu 20 Konstytucji RP, którego brzmi następująco: „społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej”.

Mowa tu o podstawach ustroju RP, którymi są sprawiedliwość społeczna, wolność gospodarcza (oznacza wolność „do”, a nie wolność „od”, szeroki dostęp do własności) oraz dialog i współpraca wielu partnerów. Istotą tego przekazu jest zbudowanie w Polsce ustroju, który poprzez swoje zakorzenienie w tradycji myśli chrześcijańskiej, nie będzie generował wykluczenia społecznego, w skali jaką obecnie obserwujemy.

Zgodnie ze społeczną nauką kościoła, dobra którymi społeczeństwo dysponuje, powinny być sprawiedliwie zarządzane i dzielone. Powyższy zapis z Konstytucji nawiązuje do fi lozofi cznej koncepcji człowieka jako istoty społecznej, współpracującej w wypracowywaniu i podziale dóbr. Czasy współczesne przyniosły dominację stanowiska indywidualizmu oraz postawę lekceważenia względów etycznych w gospodarce. Jak podkreślali już fi lozofowie starożytni, istocie ludzkiej przysługują pewne prawa jako człowiekowi i obywatelowi z samej natury jego człowieczeństwa. Jednak gwałtowny rozwój gospodarczy oparty na bezwzględnej walce konkurencyjnej nie był w stanie sprostać temu wymogowi, tym bardziej, że ekonomiści stworzyli własną, niezgodną z filozoficzną, koncepcję wolności – była to wolność nie „do” zobowiązań, do odpowiedzialności i współpracy, do włączenia pracowników jako współwłaścicieli, ale wolność „od” podjęcia szerszych zobowiązań. Wolność tak pojmowana zaczęła przynosić szkody samemu rozumieniu wolności. Logiczną konsekwencją wolności jednostki jest jej odpowiedzialność. Wolność i odpowiedzialność to dwie strony tego samego zjawiska. Jeśli do tego dodamy kontekst społeczny - to idea odpowiedzialności wobec całego społeczeństwa staje się koniecznością. Filar dzisiejszej teorii ekonomii oparty jest na indywidualistycznej koncepcji, iż społeczeństwo to atomistyczny zbiór jednostek troszczących się o zaspokojenie swych własnych, egoistycznych potrzeb.

34


Współczesna ekonomia odwołująca się do indywidualizmu, rozumianego tu jako opozycja do stanowiska wspólnotowego, nie potrafi sobie poradzić z wieloma negatywnymi konsekwencjami społecznymi, jakie zrodził system wolnorynkowy, choćby ze wspomnianym już zjawiskiem wykluczenia społecznego.

Mimo, że koncepcja gospodarki społecznej nawiązuje do zapisów w Konstytucji RP, gdzie przyjęto, że podstawą ustroju Rzeczpospolitej Polskiej jest „społeczna gospodarka rynkowa”, to w minionym 20-leciu skupiliśmy się jednak w Polsce na rozwoju „gospodarki rynkowej”, pozostawiając w niedorozwoju aspekty „gospodarki społecznej”. Rozwój infrastruktury przedsiębiorstw rynkowych i zysk indywidualny (często kosztem rozwoju społecznego) zdominowały polską scenę zagospodarowywania 20-lecia wolności.

3. EDUKACĴA ROZWOĴOWA

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na istotny wkład do historii światowej pedagogiki poprzez przybliżenie idei kształcenia dorosłych (nie tylko wywodzących się z grup dysfunkcyjnych, ale również środowisk lokalnych), którego dokonał teolog i filozof duński N.F.S Grundtvig. Celem takiej edukacji było nie tylko przyswajanie wiedzy, ale rozwijanie natury i ducha człowieka. Idee pedagogiczne Grundtviga tworzone były w opozycji do szkoły nieżyciowej, martwej, egzaminującej. W uniwersytetach ludowych, które rozwijały się w oparciu o idee Grundtviga koncentrowano się na sposobie i duchu przekazu wiedzy, dochodzeniu do wspólnych wniosków w dyskusji. Istotne było osobiste świadectwo, konfrontacja z rzeczywistością, aktywność, wiedza praktyczna, budowanie więzi pomiędzy uczestnikami i szerszym otoczeniem, troska o sytuację materialną członków oraz szeroko rozumiana integracja. Prawdziwy rozkwit uniwersytetów ludowych nastąpił po śmierci Grundtviga. Podnosiły one poziom moralny i intelektualny warstw najniższych (chłopów i robotników), nadawały szczególną rangę „ludowości” i wspólnotowości, która była przeciwstawna indywidualizmowi. Ponadto uniwersytety włączały osoby słabsze do życia bardziej zorganizowanego we wspólnocie. Absolwenci uniwersytetów ludowych nabywali zdolności do skutecznego i praktycznego działania, organizowania się oraz podejmowania inicjatyw.


35

II

Druga połowa XIX w. to okres, w którym można zaobserwować różnego typu inicjatywy podejmowane przez absolwentów uniwersytetów ludowych. W okresie tym nastąpiła modernizacja zacofanego rolnictwa duńskiego i pierwsze inicjatywy na rzecz organizowania się chłopów, zagospodarowywania nieużytków, osuszania zalewisk, budowania ruchu spółdzielczego. W tamtym czasie chłopi zakładają i wspólnie prowadzą mleczarnie, rzeźnie, młyny. W małych miasteczkach budowane są domy ludowe (dzisiejsze domy kultury), przedsiębiorstwa handlowe, szkoły rolnicze. Spółdzielczość handlowa, która powstała w tamtym czasie jest dzisiaj największą organizacją handlu detalicznego w Danii.

Myśl Grundtviga inspirowała kolejne pokolenia do rozszerzania jego idei na coraz liczniejsze grupy społeczne. W 1952 roku powstał w Kopenhadze tzw. Miejski Uniwersytet Ludowy z inspiracji H. Ch. Kofoeda, który wychowywany był w tradycji i dziedzictwie myśli Grundtviga. H. Ch. Kofoed sam był nauczycielem na uniwersytecie ludowym w Jutlandii. Miał też w swoim życiu doświadczenie bezrobocia. Te wydarzenia pomogły mu zrozumieć jak funkcjonują mechanizmy wykluczania i stopniowej degradacji całych grup społecznych. Zarówno uczestniczenie w kształceniu w uniwersytetach ludowych jak i spędzanie czasu w towarzystwie bezrobotnych poszukujących pracy złożyły się na determinację i zobowiązanie Kofoeda w stworzeniu miejsca edukacji dla osób bezrobotnych, niezaradnych i nieuprzywilejowanych. Przewodnią myślą Szkoły Kofoeda jest „pomoc dla samopomocy”, a więc umożliwienie odbudowy życia, poczucia wartości, wiary w siebie i zdobycia nowych umiejętności najsłabszym jednostkom społeczeństwa duńskiego tak, aby mogli uzyskać możliwość samodzielnego funkcjonowania, zgodnie z wartościami i normami społecznymi. Szkoła jest swoistą wspólnotą, gdzie student ma możliwość wyboru programu i kierunków swojego rozwoju.

Zarówno myśl Grundtviga jak i jego następców inspirowała inne narody do poszukiwania ożywiających metod pracy edukacyjnej, nie tylko w stosunku do osób o niskim wykształceniu, chłopów i robotników, czy też osób niezaradnych i bezrobotnych, ale również całych społeczeństw.

Doświadczenia duńskie podjęte zostały nie tylko w Europie, ale również na kontynencie amerykańskim, gdzie John Dewey – fi lozof i pedagog amerykański założył szkołę, która była eksperymentem pedagogicznym, bazowała na badaniach i spostrzeżeniach uczniów. Te doświadczenia pozwoliły mu sformułować tezę, że „uczyć należy się czyniąc”. Istotą tego podejścia w edukacji jest transcendentność, która oznacza przekraczanie swoich dotychczasowych możliwości, przekraczanie siebie. W edukacji rozwojowej istotą jest podejście pedagogiczne, które zakłada oddziaływanie umożliwiające przechodzenie

36


z jednego stanu rozwoju w wyższy etap wiedzy i świadomości osoby podlegającej procesom pedagogicznym.

Rozwój osób wymaga wyjścia poza dotychczasowe doświadczenie i poglądy, otwarcie się na nowe możliwości, kontakty i programy. Gromadzenie nowych doświadczeń, konfrontacja postaw życiowych, budowanie poczucia własnej wartości opartego na pracy na rzecz innych. Nauka społeczna Kościoła pokazuje drogę osoby ludzkiej, która może przekraczać swoje instynktowne, czysto biologiczne potrzeby-przekształcając się w osobę bardziej ludzką, dojrzałą, odpowiedzialną i wspólnotową.

Osoby z grup wykluczonych „pozostawione” zostały na wczesnych etapach rozwoju moralnego i edukacyjnego. Liderzy lokalni, organizacje, instytucje są również zamknięte w swoich poglądach, ustawach, ograniczeniach osobowościowych, wynikających z okoliczności życia i pracy. Przyjęto jako dominującą formę pomocy świadczenie usług socjalnych, co ugruntowuje postawy roszczeniowe. Tymczasem przemiana wymaga często przełamania barier i relacji wyższościowej tych, którzy pomagają i zarządzają. Transformacja tych postaw wymaga dobrego przygotowania środowiska lokalnego, oddziaływań edukacyjnych i przedsiębiorczych umożliwiających przekształcanie się wszystkich: zarówno klientów pomocy społecznej, pracowników socjalnych, pracowników organizacji społecznych, jak i konsumentów, odpowiedzialnych członków rodzin, sąsiadów, przedstawicieli administracji samorządowej, liderów wspólnoty lokalnej itp.

Bardzo istotna jest w tym kontekście teoria kryzysu prof. Kazimierza Dąbrowskiego. Kryzys może stać się początkiem nowego etapu, początkiem rozwoju. Oznacza on wyczerpanie się dotychczasowej formuły życia, działania, myślenia czy współpracy. Zawsze jest ryzykiem, jednak jest on stałym elementem życia. Można na kryzys spojrzeć w sposób pozytywny, bo z jednej strony jest to koniec pewnego etapu, a z drugiej jest początkiem czegoś nowego. W kryzysie następuje dezintegracja pozytywna, która umożliwia wejście w nowy etap poprzez zmianę postaw, zasad współpracy, relacji lokalnych, rodzinnych, zawodowych itp.


37

II

4. ROLA PRACY

Jednym z istotnych filarów idei ekonomii solidarnej jest podstawowe przekonanie o znaczeniu pracy w życiu człowieka. Jest ona czymś, co określa, buduje człowieka i jego człowieczeństwo. Myśl o roli pracy znalazła swoje należne miejsce w społecznej nauce Kościoła. Do najbardziej znaczących inspiracji fi lozofi cznych w kwesti i pracy należy niewątpliwie koncepcja Jana Pawła II wyrażona w Encyklice „Centesimus Annus” oraz „Laborem Exercens”. Jan Paweł II twierdzi, iż nie można pomijać faktu, że przez pracę człowiek pomnaża stan swojego posiadania, jednak głębokiego i prawdziwego sensu praca nabiera dopiero wówczas, jeżeli dzięki niej sam posiadacz, czyli osoba ludzka staje się bogatszy i może stawać się w pełniejszym stopniu człowiekiem we wszystkich wymiarach swego życia.

Należy przywrócić pracy jej twórczy charakter i uznać bezwarunkowo pierwszeństwo osoby przed wytworami pracy i posiadaniem. Ten kto przedmiotowo traktuje pracę, widzi ją w aspektach wytworów, ocenia pracę i osobę, która ją wykonuje według jej aspektów pieniężno-usługowych. Taka osoba szuka pracy przynoszącej najwyższe materialne korzyści, otwierającej drogę do kariery i presti żu społecznego. Ocenianie człowieka-pracownika według tego co wytwarza jest wysunięciem przedmiotu przed osobę, jest degradacją człowieka. W takim przypadku nadaje się człowiekowi godność w zależności od miejsca i rodzaju pracy. Ludzie oceniają siebie nie według tego kim w istocie są, lecz według tego, gdzie pracują, co produkują, ile zarabiają (pojawia się pozycja lepszy - gorszy).

Natomiast ten kto podmiotowo traktuje pracę, widzi jej istotę, nie w pomnażaniu stanu posiadania i osiąganiu presti żowych pozycji, lecz w tym, że jest ona czynnikiem osobistego rozwoju i podstawą godności. Poprzez pracę człowiek nie tylko przekształca przyrodę, dostosowując ją do swoich potrzeb, ale i urzeczywistnia siebie jako człowieka. Można powiedzieć, że tworzy przez nią samego siebie. Jest to ważniejsze niż wszystko co w związku z ludzkim działaniem dzieje się na zewnątrz.

Wraz z rozwojem przemysłu ujawnił się trwający do dzisiaj konfl ikt pomiędzy „światem kapitału” a „światem pracy” tzn. pomiędzy wąską ale bardzo wpływową grupą właścicieli posiadających kapitał, a szeroką rzeszą ludzi jego pozbawionych, którzy uczestniczą w procesie produkcji wyłącznie przez pracę. Robotnicy oddawali swoje siły do dyspozycji grupy przedsiębiorców, a ci kierując się zasadą najwyższego zysku, usiłowali ustanowić najniższe wynagrodzenie za pracę wykonywaną przez robotników. W konfl ikcie tym

38


ujawnia się rozdzielnie pracy i kapitału, gdzie pracodawcy nie doceniają człowieka jako podmiotu, kapitał stawiają przed osobą ludzką, koncentrują się na zyskach, pracę traktują jak towar, pomijają więc duchowe aspekty ludzkiej pracy.

Za wspólny błąd kolektywizmu i kapitalizmu JP II uważał uznanie prymatu kapitału nad pracą, co prowadziło do konfliktów pracowniczych, a nawet przelewu krwi. W obu systemach społeczno-gospodarczych, zarówno socjalizmie jak i kapitalizmie, dochodzi do degradacji godności człowieka pracującego. Efektem rozdziału pracy i kapitału jest ukształtowanie się niesprawiedliwego porządku społecznego oraz pogarszająca się sytuacja najuboższych warstw społecznych.

Jan Paweł II wymienia dwie zasady, które w tworzeniu porządku społecznego powinny być przestrzegane:

. zasada pierwszeństwa pracy przed kapitałem

. zasada nie przeciwstawiania pracy kapitałowi

W procesie produkcji występuje wzajemne przenikanie się pracy i kapitału. Ich związek w każdym produkcie jest nierozerwalny. Trzeba uznać i podkreślać pierwszeństwo człowieka i jego rozwoju przed kapitałem i wąsko rozumianym zyskiem w procesie produkcji. Papież apeluje, aby kształtować taki ustrój, który przezwycięża przeciwstawianie pracy kapitałowi, w którym ważna jest współwłasność środków produkcji i udział pracowników w zarządach fi rmy i zyskach przedsiębiorstwa. Apeluje także o rewizję stanowiska „sztywnego kapitalizmu” uznającego tylko własność prywatną za jedynie korzystną dla rozwoju gospodarczego. O uspołecznieniu środków produkcji można mówić tylko wówczas, gdy każdy na podstawie swojej pracy będzie mógł się uważać za współgospodarza wielkiego warsztatu pracy, przy którym pracuje wraz z innymi. Sposobów przezwyciężenia konfl iktu pomiędzy pracą a kapitałem należy poszukiwać w sferze środków produkcji, w połączeniu pracy z własnością kapitału. Jan Paweł II wyjaśnia: „Drogą do osiągnięcia takiego celu mogłaby być droga połączenia, o ile to możliwe pracy z własnością kapitału, i powołania do życia w szerokim zakresie organizmów pośrednich o celach gospodarczych, społecznych, kulturalnych, które cieszyłyby się rzeczywistą autonomią w stosunku do władz publicznych; dążyłyby do sobie właściwych celów poprzez lojalną wzajemną współpracę, przy podporządkowaniu wymogom wspólnego dobra i zachowywałyby formę oraz istotę żywej wspólnoty”. Przejawem dobrego uspołecznienia środków produkcji jest poczucie pracującego, że pracuje „na swoim”. Współcześnie obserwuje się osłabienie więzi międzyludzkiej w związku z wykonywaniem pracy. Wszystko dookoła rozwija się dzięki pracy człowieka, ale on sam pomnażając dobrobyt materialny, często kierowany zasadą konkurencji


39

II

odgradza się od innego człowieka. Ma to miejsce tam, gdzie organizacja pracy jest nastawiona tylko na maksymalizację produkcji i zysku, pomija zaś to w jakim stopniu pracownik przez pracę realizuje się jako człowiek, gdzie układ stosunków w pracy zdeterminowany jest przez rywalizację i wyobcowanie, gdzie pracownik jest traktowany jedynie jako środek, a nie jako cel. Tam, gdzie praca wykonywana jest w sposób podmiotowy i twórczy tam następuje wiązanie człowieka z człowiekiem, tam powstają różnorodne grupy społeczne, kształtuje się międzyludzka solidarność, buduje się wspólnota. We wspólnocie tej w ostateczności muszą połączyć się pracownicy, jak i ci, którzy posiadają środki produkcji.

Celem przedsiębiorstwa nie może być tylko wytwarzanie zysku, ani zysk nie może być jedynym regulatorem życia przedsiębiorstwa. Pracujący w nim ludzie powinni tworzyć wspólnotę i stanowić szczególną grupę służącą całemu społeczeństwu. Niesprawiedliwość stanowi fakt, że bardzo wielu ludzi nie ma wystarczająco dużo, by żyć w warunkach odpowiadających godności osoby ludzkiej. JP II nie proponuje redystrybucji bogactwa od bogatych do ubogich, lecz włączenie ubogich do „kręgu wymiany dóbr i usług” wytwarzającego bogactwa.

Ekonomia społeczna zdecydowanie silniej odwołuje się do idei współpracy ludzkiej niż ekonomia głównego nurtu. Chodzi w niej, nie tyle o korzyści wynikające z podziału pracy czy zwiększonej efektywności wspólnie wykonywanych prac, ani tym bardziej o korzyści wypływające z wykorzystania taniej siły roboczej, ale o rzeczywistą wspólnotę pracy. Wspólna pracy to nie tylko ekonomiczne zyski, ale także możliwość podniesienia poziomu moralnego i intelektualnego współpracujących ze sobą ludzi, a to ostatecznie sprzyja rozwojowi społecznemu oraz pełniejszemu rozwojowi człowieka, gwarantującemu zachowanie godności oraz możliwości doskonalenia się moralnego.

5. SPÓŁDZIELCZOŚĆ

Ideę wspólnej pracy na gruncie polskim popierał Stanisław Staszic, starając się stworzyć dla jej rozwoju praktyczne warunki poprzez założenie w 1816 r. Towarzystwa Hrubieszowskiego, na cele którego przeznaczył swój majątek. Żywiąc głębokie przekonanie, że przeznaczeniem człowieka na ziemi jest miłość bliźniego ziszczona przez dobre czyny, Staszic postanowił swoje życie poświęcić, aby polepszyć los kilkuset rodzin.

40


W tym celu na całe życie ograniczył swoje wydatki, żył oszczędnie, aby móc zrobić ze swych oszczędności ofi arę dla innych, bardziej potrzebujących od niego. Swoje dobra ziemskie w Hrubieszowie przekazał mieszkańcom tych włości, tworząc Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie „wspólnego ratowania w nieszczęściach”. Opierało się ono na zawartym w 1816 r. kontrakcie między właścicielem dóbr, a 329 gospodarzami, inicjującymi organizację „ku doskonaleniu rolnictwa i przemysłu oraz wspólnego ratowania się nawzajem”. Zgodnie ze statutem, wszystkich członków Towarzystwa obejmował obowiązek pomocy wzajemnej, na przykład w razie pożaru czy gradobicia. Została zorganizowana pomoc społeczna zapewniająca sierotom przyjmowanie ich do rodzin bezdzietnych. Na każdej wsi spoczywał obowiązek utrzymania niezdolnych do pracy inwalidów, niedołężnych starców, uczestniczenia w fi nansowaniu szkół i szpitalika, a także zapewnienia jednemu chłopcu we wsi nauki przez 4 lata w szkole głównej. Towarzystwo posiadało skład zbożowy, który w razie nieurodzaju miał pożyczać ziarno pod zasiew, a także Bank Pożyczkowy, świadczący usługi tylko wtedy, gdy pieniądze miały być przeznaczone na cele inwestycyjne. Stanisław Staszic uznawany jest za prekursora spółdzielczości w Polsce.

Spółdzielczość z uwagi na swoje walory uruchamia potencjał kreatywności i innowacyjności w różnych dziedzinach rozwoju. Spółdzielnie wychodzą naprzeciw różnorodnym potrzebom społecznym, łączą cele bieżące z długofalowymi, wpływają efektywnie na wzrost gospodarczy i zaspakajanie potrzeb społecznych i mogą być istotną płaszczyzną przezwyciężania zjawisk kryzysowych.

Rozwój spółdzielczości jest zatem wyrazem realizacji idei samorządności i społeczeństwa obywatelskiego. Służy umacnianiu demokracji personalistyczno-partycypacyjnej i subsydiarnego charakteru państwa, a wiec może wnosić także istotny wkład do budowy nowoczesnego państwa. Niewłaściwy stosunek do spółdzielczości w okresie transformacji ustrojowej prowadził do prywatyzacji oraz likwidacji wielu spółdzielni lub zatracenia ich charakteru spółdzielczego. Niezbędne zatem staje się obecnie promowanie spółdzielni, odbudowa i umacnianie świadomości, roli spółdzielczości w rozwoju społecznym i gospodarczym oraz tworzenie niezbędnych warunków do ich powstawania i rozwijania.

Najstarsze spółdzielnie w Polsce mają za sobą 150 lat nieprzerwanej działalności, więc nie można wiązać ich działalności z okresem komunizmu w Polsce, co często jest tak prezentowane. Krytycy spółdzielczości twierdzą, że spółdzielczość nie mieści się w realiach nowoczesnej gospodarki rynkowej. Tymczasem na świecie związanych jest z tym ruchem ponad 800 mln ludzi. Najsilniejsze, najsprawniejsze spółdzielnie


41

II

funkcjonują w rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej, gdzie rynek rozwinął się znacznie wcześniej niż w Polsce.

Spółdzielnie rozwijały się w Polsce zaborowej: w Galicji, na terenie zaboru rosyjskiego, czyli Królestwa i na terenie zaboru pruskiego jako forma utrzymania niezależności i polskości. Przed pierwszą wojną światową powstało ponad 3000 spółdzielni na ziemiach polskich, zrzeszały ponad 1 200 000 członków. Wiążą się z nimi takie nazwiska jak Franciszek Stefczyk, ksiądz Piotr Wawrzyniak, Edward Abramowski, którzy reprezentowali różne nurty w spółdzielniach i tworzyli je w poszczególnych zaborach. Przyczyniły się one do modernizacji życia, zwłaszcza na wsi w czasach zaborów. Po pierwszej wojnie światowej w dalszym ciągu koegzystowały ze sobą trzy modele spółdzielcze i związki wywodzące się z czasów zaborów, szacuje się, że istniało od dwóch do ponad czterech tysięcy spółdzielni zrzeszających ponad milion członków.

Fundamentalną rolę odegrała pierwsza polska ustawa o spółdzielniach z roku 1920 uchodząca za jedną z najnowocześniejszych, w tamtych czasach, regulacji prawnych dla spółdzielczości w skali europejskiej. Przed II wojną światową w spółdzielniach wiejskich, których było 8 tysięcy, zrzeszonych było ponad 2 miliony członków. Powstawały nowe branże spółdzielcze, np. wtedy zaczęła się rozwijać spółdzielczość mieszkaniowa i spółdzielczość pracy. W okresie PRL spółdzielczość została poddana procesom centralizacji, biurokratyzacji, etatyzacji, została zmuszona do zmonopolizowania pewnych dziedzin gospodarki. To w dalszym ciągu rzutuje na postrzeganie jej w czasach współczesnych.

Negatywne skutki błędnego podejścia do ruchu spółdzielczego w okresie transformacji są dobrze widoczne, ponieważ udział spółdzielczości w tworzeniu PKB spadł w Polsce poniżej 1 % (we wcześniejszych okresach wynosił 9.5%), a w Unii Europejskiej ta średnia wynosi około 6 %. Cała gospodarka społeczna daje w Unii Europejskiej około 10 – 11 % PKB, podczas gdy w Polsce stanowi jedynie – 1,5 % udziału w PKB. Liczba spółdzielni i członków zmniejszyła się mniej więcej o połowę. Ich majątek, który kiedyś służył wielu ludziom został sprywatyzowany i służy bardzo wąskim grupom interesów. Trudne warunki funkcjonowania spółdzielni powodują, że wiele osób zaczyna poszukiwać swojej szansy poza systemem spółdzielczym, co jest wielką utratą potencjału do kooperacyjnego myślenia i działania. Jednak kryzys gospodarczy w świecie powoduje, że elity intelektualne zaczynają dojrzewać i uznawać, że należy budować bardziej zrównoważone zasady gospodarcze. Przezwyciężenie kryzysu wymaga partycypacji w procesach gospodarczych większej liczby osób, a spółdzielczość jest takim systemem, która takie uczestnictwo umożliwia. Dwa główne cele zostały postawione

42


przed obchodami międzynarodowego roku spółdzielczości. Po pierwsze: dotarcie do szerokiej opinii społecznej z uświadomieniem roli ruchu spółdzielczego dla rozwoju osób i państw. Po drugie: zainspirowanie elit politycznych do rewizji ustawodawstwa, jakie obowiązuje w poszczególnych krajach członkowskich ONZ-u i UE w zakresie powoływania i funkcjonowania spółdzielni.

Spółdzielczość jest ważnym paradygmatem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski z wielu powodów. Po pierwsze: czyni system społeczno-gospodarczy bardziej bezpiecznym i stabilnym. W Polsce dużo mówi się o dywersyfi kacji dostaw źródeł energii z uwagi na bezpieczeństwo energetyczne. Podobnie trzeba mówić o dywersyfi kacji systemu gospodarczego z uwagi na bezpieczeństwo społeczne. Spółdzielczość podnosi poziom bezpieczeństwa społecznego, stabilizuje rynki, upowszechnia własność, która w gospodarce rynkowej jest tak bardzo ważna, zwiększa partycypację ludzi w procesach gospodarczych, buduje więzi społeczne, jest szkołą demokracji i korzystania z wolności w powiązaniu z odpowiedzialnością.

Spółdzielnie to organizacje członkowskie służące tym, którzy te organizacje tworzą, budują poczucie współgospodarzenia, kształtują współodpowiedzialność, której zabrakło dzisiaj menadżerom zarządzającym korporacjami komercyjnymi. W efekcie spółdzielnie przyczyniają się do budowy świata bardziej przyjaznego, a biznes spółdzielczy jest biznesem opartym na wartościach, takich jak: samopomoc, odpowiedzialność, demokracja, równość, sprawiedliwość, solidarność. Te wartości są szczególnie ważne dla człowieka w świecie zmaterializowanym i skomercjalizowanym.

Rozwój tego ruchu może przyczynić się do zmniejszenia bezrobocia, nierówności społecznych, które w Polsce są zbyt wysokie. Wśród 30 krajów OECD Polska znajduje się na 26 miejscu pod względem nierówności społecznych. Co trzeba zrobić, żeby spółdzielnie mogły się sukcesywnie rozwijać? Po pierwsze trzeba zaliczyć spółdzielczość do sektora gospodarki społecznej (w Polsce spółdzielnie zostały wtłoczone do sektora gospodarki komercyjnej, za wyjątkiem spółdzielni socjalnych). Po drugie trzeba przywrócić więzi ekonomiczne członków ze spółdzielnią (te więzi zostały zerwane po zmianach ustrojowych). Dzisiaj same więzi społeczne są niewystarczające do tego, aby spółdzielnie mogły funkcjonować w sposób stabilny.

Innym aspektem rozwoju spółdzielczości jest pilna konieczność kształcenia liderów lokalnych, którzy byliby w stanie wspierać inicjatywy przedsiębiorczości społecznej we wspólnotach lokalnych i kształtować przyjazne środowisko wokół nich. Dla rozwoju gospodarki społecznej konieczne są zatem działania na rzecz szeroko


43

II

rozumianej edukacji, w tym konsumenckiej. Od wyboru konsumentów zależy, czy przy zakupie towarów lub usług będą brali pod uwagę takie aspekty jak: cele działania przedsiębiorstwa, grupy osób zatrudnionych , społeczną odpowiedzialność biznesu, fair trade itd. Kupowanie towarów może być dobrym testem na rozpoznanie świata wartości konsumentów, którzy mogą poprzez swój wybór opowiedzieć się za wartościami większej sprawiedliwości społecznej.

Budowanie systemu wsparcia dla rozwoju inicjatyw gospodarki społecznej wymaga tworzenia nowych jakościowo relacji pomiędzy przedstawicielami różnych instytucji, animowania wielu inicjatyw przedsiębiorczych, społeczno-ekonomicznych, kulturalnych i sportowych integrujących środowisko lokalne. Instytucje, funkcjonujące z reguły w relacjach z podobnymi sobie podmiotami jak np. związki spółdzielni, konfederacje przedsiębiorców, związki organizacji obywatelskich itp. powinny rozpocząć proces budowania partnerstw międzysektorowych na obszarze gminy. Powoływanie ich z udziałem przedstawicieli sektora publicznego, społecznego i prywatnego, działających w różnych obszarach jest warunkiem koniecznym dla rozwoju przedsiębiorczości społecznej, w tym spółdzielczości. Ta wielosektorowość zapewnia szeroki wachlarz możliwych powiązań, koordynację działań, zwielokrotnienie potencjału lokalnego, tworzenie nowych rynków dla usług i produktów oraz nowe możliwości włączenia grup społecznie zagrożonych w powstające instytucje gospodarki społecznej we wspólnocie lokalnej. W wyniku współpracy wzrasta ilość usług społecznych na rzecz wspólnoty lokalnej, co powoduje tworzenie nowych miejsc pracy. W efekcie następuje rozwój wszystkich mieszkańców, również tych, którzy na skutek bezrobocia lub z powodu innych trudnych sytuacji znaleźli się „na marginesie” swojej lokalnej społeczności.

Istnieje potrzeba współpracy pomiędzy instytucjami wywodzącymi się z tzw. starej gospodarki społecznej jak spółdzielnie pracy, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, kasy kredytowo-pożyczkowe, tradycyjne organizacje społeczne, a tymi, które należą do tzw. nowej gospodarki społecznej jak centra integracji społecznej, spółdzielnie socjalne, spółki z o.o. non-profi t, przedsiębiorstwa społeczne powstające przy stowarzyszeniach i fundacjach czy zakłady aktywności zawodowej dla osób niepełnosprawnych.

Kształtowanie nowych relacji pomiędzy benefi cjentami systemu pomocy społecznej, a kadrą instytucji gospodarki społecznej to kolejne wyzwanie. Istotą przedsiębiorczości społecznej jest to, aby dotychczasowi benefi cjenci czy uczestnicy programów w coraz większym stopniu stawali się współpartnerami, współwłaścicielami i współzarządcami prowadzonych działań, a nie byli tylko przedmiotem oddziaływań, co prowadzi do uzależniania i hamowania procesów rozwoju i usamodzielniania.

44


Pauline Green, prezydent Międzynarodowego Związku Spółdzielczego stwierdziła: „Spółdzielczy biznes już w tej chwili odgrywa znaczącą rolę w napędzaniu wzrostu i podnoszeniu konkurencyjności gospodarki europejskiej. Właściwe działania polityczne podjęte przez państwa członkowskie mogłyby umożliwić spółdzielniom, nie tylko kontynuowanie tego, lecz jeszcze silniejsze wspieranie europejskich, tożsamych ze spółdzielczymi wartości solidarności, samorządności i demokracji. W perspektywie międzynarodowego roku spółdzielczości, mając na uwadze katastrofalne załamanie fi nansowe w ciągu ostatnich kilku lat uznajmy, że świat nie może dłużej być zależny od jednego, dominującego modelu biznesu. Gospodarce światowej niezbędna jest większa różnorodność, zaś spółdzielnie udowodniły swoją zdolność do odegrania znaczącej roli w tej przemianie”.

6. ROZWÓĴ ETYCZNY OSÓB I ŚRODOWISK LOKALNYCH

Rozwój nowego paradygmatu związanego z budowaniem wspólnot , własności wspólnotowej, przedsiębiorczości uspołecznionej wymaga rozwoju etycznego osób i środowisk. Rola liderów w tego typu procesach jest trudna i wymaga czasu. Z jednej strony istnieje konieczność budowania więzi we wspólnocie, z drugiej niezbędna jest nieustanna praca mobilizująca do rewizji dotychczasowych podejść, metod, zasad współpracy, itp. Wywołuje to napięcie pomiędzy aktualnym status quo, a dążeniem do nowego etapu rozwoju. Rozwój rozumiany jest nie tylko jako nowe perspektywy, obszary działania, nowe podejścia, nowe źródła fi nansowania, ale również jako proces doskonalący samego człowieka i całe środowiska lokalne, dopomagający im, aby stawał się duchowo i społecznie dojrzalszym. Bez tego aspektu rozwoju nie ma możliwości autentycznej poprawy sytuacji osób, które w wyniku samo-wykluczenia lub wykluczenia przez innych, znalazły się w najtrudniejszych sytuacjach życiowych w danej wspólnocie lokalnej.

W dokumentach Soboru Watykańskiego II czytamy: „w polityce społecznej najpierw trzeba zadośćuczynić wymogom sprawiedliwości, by nie ofi arować jako darów miłości tego, co się należy z tytułu sprawiedliwości, następnie trzeba usunąć przyczyny zła, a nie tylko skutki, i wreszcie należy tak zorganizować pomoc, by otrzymujący ją wyzwalali się powoli od obecnej zależności i stawali się samowystarczalni”.


45

II

Z reguły osoby, które znajdują sie w trudnościach życiowych w jakiś sposób „skazane” są na ten rozwój, bo sytuacja w której się znaleźli doskwiera im do tego stopnia, że zmusza ich do zastanowienia się nad przyczynami. Potrzebują oni jednak instytucji, osób, które są autentycznie przejęte ich sytuacją, a nie tylko wykonują zlecone zadania. Niepijący alkoholik musiał przyznać się do swoich błędów, osoba skazana, jeśli chce żyć inaczej, musi dokonać głębokiego rozliczenia ze swoim dotychczasowym życiem, bezrobotnego czeka trud nauki i pokonywania pasywności i marazmu, a osoby wspierające, nawet świetnie wykształcone, wysiłek pokonywania barier, stereotypów umożliwiający zbliżenie się do drugiego człowieka, a czasem nawet wzięcie odpowiedzialności za jego los. Wynika to z następującego faktu: „Wychowywani jesteśmy jednak inaczej: żeby trzymać się z daleka od takich osób, no ewentualnie przywdziać „garnitur profesjonalizmu” i iść z tym do nich, bo to jest droga, która umożliwia nam stabilizację materialną” (Tomasz Sadowski, w wywiadzie dla Radia Merkury, wrzesień 2006). Wzięcie osobistej odpowiedzialności za członków wspólnoty lokalnej jest konieczne. Wtedy uniknąć można sytuacji, że jedni dorabiają się kosztem drugich, że środki europejskie są źle wykorzystywane, bo nie przynoszą oczekiwanych zmian społecznych, szczególnie w obszarze rozwoju społecznego i przedsiębiorczości społecznej.

Georges Bernanos w „Dialogach Karmelitanek” pisze: „szybciej zmieni się łobuz, złoczyńca, który dotknął dna niż „letnia siostra zakonna”, która nie czyni złego, przestrzega zasad ale pozostaje w jakimś samozadowoleniu i akceptacji zastanego porządku rzeczy. Taka siostra świata nie zmieni”. Ten problem dotyczy także członków partnerstw lokalnych. Podejście tylko specjalistyczne czy tzw. profesjonalne jest z reguły zbyt wąsko rozumiane ( nie wystarcza wykształcenie formalne). Integracja i przedsiębiorczość społeczna wymaga osobistego zaangażowania, chęci podzielenia się swoimi doświadczeniami, odwagi w konfrontowaniu postaw, pokory w odkrywaniu swojej roli w spotkaniu z drugim człowiekiem, wzajemnościowej relacji, współpracy z wieloma partnerami.

Ekonomia społeczna, którą Papież nazywa nową ekonomią, rzuca wyzwanie przyzwyczajeniom naszych umysłów i przyjętym stylom życia. Często ludzie przyjmują style życia, które kierują się ku umocnieniu własnych pozycji oraz izolacji i obrony przed odsuniętymi na margines. Przebudowa tej sytuacji wymaga zmian intelektualnych i moralnych, które doprowadzą do różnorodnych form współpracy w środowiskach lokalnych. Jan Paweł II przytacza wiele argumentów, które zachęcają, by o słabszych jednostkach we wspólnocie nie myśleć w kategoriach brzemienia, zagrożenia czy patologii, ale w kategoriach włączenia ich w krąg wymiany, w kategoriach drzemiącego w nich potencjału i możliwości: „Zasada solidarności wymaga, by bogaci i biedni

46


zrozumieli, iż rozwój ekonomiczny dokonywany jest dla wspólnego dobra i we wspólnym interesie. Odsunięci na margines nie tylko nie są wrogami, ale nawet potencjalnymi współpracownikami w budowaniu bardziej sprawiedliwego porządku świata”.

Tomasz Sadowski w artykule zatutułowanym „Czy ekonomia i ewangelia to dwa odrębne światy” (Gazeta Uliczna, nr 2/2005) zastanawia się czy można połączyć czynienie dobra z tworzeniem dóbr. Jego zdaniem nie istnieje sprzeczność między tymi światami. Nie pozostając na przeciwstawnych pozycjach mogą się one wzajemnie potrzebować i uzupełniać. Rozwiązaniem nie jest „redystrybucja bogactwa od bogatych do biednych, ale włączenie biednych do kręgu wymiany wytwarzającego bogactwa”. (Jan Paweł II, Centesimus Annus, 1991).

Przedstawione powyżej poglądy tworzą nowoczesne podstawy do rozwijania przedsiębiorczości społecznej w najróżniejszych formach: spółdzielni tradycyjnych, socjalnych, akcjonariatów pracowniczych, fi rm not- for- profi t powoływanych zarówno przez sektor prywatny jak i przez organizacje obywatelskie, partnerstw publiczno- społeczno-prywatnych, edukacji ustawicznej itp. Te fi lozofi czne fundamenty miały wpływ na szereg inicjatyw obywatelskich w Polsce podejmowanych przez zaangażowanych obywateli w okresie 1989-2004, kiedy nie było ani podstaw prawnych, ani fi nansowych dla rozwoju przedsiębiorczości społecznej w Polsce.


47

III

PARTNERSTWO LOKALNE W LUBACZOWIE ĴAKO PROCES REWITALIZACĴI SPOŁECZNEĴ I GOSPODARCZEĴ

Wiesław Kapel

Procesy dynamicznych przemian społeczno-gospodarczych w Polsce następują przede wszystkim w wyniku zaangażowania dużego kapitału zewnętrznego, stwarzającego warunki do powstania nowych atrakcyjnych miejsc pracy, wzrostu dochodów społeczeństwa i konsumpcji, a tym samym poziomu życia mieszkańców. Mają one głównie miejsce w obszarach atrakcyjnych inwestycyjnie, skupiających duży potencjał zaplecza technicznego i naukowego, kapitału ludzkiego, możliwości kooperacji oraz sprawnej logistyki. Z tych właśnie względów obszary predysponowane rozwijają się znacznie szybciej niż te, na których z racji położenia nie ma możliwości skupienia wszystkich czynników wpływających na atrakcyjność inwestycji. Często mimo wielkich wysiłków inwestycyjnych, organizacyjnych i finansowych tak potrzebny kapitał nie zawsze korzysta z przygotowanych do zainwestowania obszarów. Przykładów tego rodzaju zjawisk w Polsce jest bardzo wiele, a przekonanie o skuteczności zewnętrznych czynników decydujących o rozwoju określonych terenów często zostaje brutalnie zweryfi kowane. Oczywiście nie jest to regułą. W wielu przypadkach można mówić o skutecznych działaniach, często szczęściu lub przypadku, które dla lokalnych społeczności są niepowtarzalną szansą na trwałe procesy rozwojowe, zmieniające czy minimalizujące zjawiska różnych problemów społecznych, głównie bezrobocia i wykluczenia społecznego.

Trudno, jednak rozstrzygać o problemach społecznych tylko w kategoriach powodzenia czy braku inwestycji zewnętrznych. W wielu sytuacjach należy wykorzystywać własne zdolności, chęci i lokalne zasoby, by tworzyć warunki do rozwoju społeczno-gospodarczego. Często sami potrafimy zmieniać rzeczywistość stwarzając nowe możliwości do aktywności gospodarczej, rozwoju kapitału ludzkiego i minimalizowania problemów społecznych.

48

PARTNERSTWO LOKALNE W LUBACZOWIE JAKO PROCES REWITALIZACJI SPOŁECZNEJ I GOSPODARCZEJ

W Gminie Lubaczów wybrano właśnie ten model zmian organizacyjno-gospodarczych, który poprzez tworzenie nowych produktów i usług opartych na wewnętrznych uwarunkowaniach już przynosi nowe miejsca pracy i uaktywnia procesy rozwojowe. Przede wszystkim dostrzeżony został potencjał w zakresie możliwości rozwoju turystyki i agroturystyki w oparciu o znaczną liczbę gości odwiedzających sąsiednią gminę uzdrowiskową Horyniec Zdrój, a przejeżdżających do sanatoriów przez gminę Lubaczów. W powiązaniu z atrakcyjnym położeniem - na przedmurzu Roztocza i budowanym przejściem granicznym z Ukrainą Budomierz-Hruszew rozpoczęto tworzenie strategii rozwoju gminy wykorzystującej te właśnie walory. W pierwszej kolejności skupiono się na przygotowaniu produktów turystycznych, których realizację mogłyby wesprzeć środki pomocowe z Unii Europejskiej. Stanowią one podstawę budowy atrakcyjności turystycznej gminy i są punktem wyjścia do tworzenia kolejnych pomysłów rozwijających ofertę turystyczno - rekreacyjną. Zafunkcjonowały w gminie imprezy promocyjne przyciągające nawet kilkanaście tysięcy osób takie jak: Festi wal Kultur i Kresowego Jadła, czy mniejsze jak Miodowa Majówka, Wyścigi Psich Zaprzęgów i inne. Równolegle z wykorzystaniem środków zewnętrznych stworzono trasy turystyczne (rowerowo-piesze), poprawiono wizerunek miejscowości poprzez inwestycje w infrastrukturę publiczną, przeprowadzono modernizacje centrów wsi oraz zrewitalizowano obiekty zabytkowe.

Bardzo intensywnie promowany jest lokalny produkt w postaci ,,Kresowego Jadła” – marki związanej z miejscowymi kulinariami, którą gmina Lubaczów buduje od kilku lat. Te wszystkie działania przygotowują do uruchomienia we wrześniu 2013 roku w gminie ,,Kresowej Osady” - sztandarowego produktu turystycznego, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Projekt jest elementem rewitalizacji gospodarczej i społecznej części obszaru gminy Lubaczów i właśnie w swoim założeniu ma przynieść nowe miejsca pracy związane z obsługą ruchu turystycznego i produktów turystycznych powstałych w obszarze gminy. Cały ten proces ma także angażować nowe podmioty do współpracy i kooperacji. Chodzi tu przede wszystkim o osoby, które mogą prowadzić m.in. działalność agroturystyczną, a także podmioty wytwarzające lokalne produkty spożywcze i użytkowe łącznie z rolnikami chętnymi do produkcji rolnej na potrzeby ,,Kresowej Osady”.

Pomysły sukcesywnie wdrażane w życie mają przede wszystkim na celu zmniejszenie zjawiska bezrobocia, ograniczenie emigracji zarobkowej oraz stworzenie stabilnych warunków rozwoju społecznego, bo przecież rolą samorządu jest aktywne szukanie rozwiązań i realizacja konkretnych działań, których skuteczność decyduje o potencjale danej gminy, powiatu czy województwa, co przejawia się nie tylko w długości


49

III

wybudowanych dróg, chodników, zrewitalizowanych rynków, ilości domów kultury czy obiektów sportowych, lecz przede wszystkim odnosi się do mieszkańców w maksymalny sposób zabezpieczonych społecznie, uzyskujących dochody na odpowiednim poziomie. To dla nich te elementy infrastruktury staną się bardzo ważne, gdy ich sytuacja materialna osiągnie stabilny poziom, nie tylko okresowo, ale przede wszystkim w znaczeniu perspektywicznym.

W Gminie Lubaczów stopa bezrobocia od dłuższego czasu utrzymuje się na poziomie kilkunastu procent (15-17%). Prowadzone dotychczas działania wspólnie z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie ograniczenia tego zjawiska poprzez stosowanie np.: aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Wsparcie osób bezrobotnych poprzez prace interwencyjne, roboty publiczne, staże zawodowe dawały krótkotrwałe efekty. Po okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych osoby ponownie zwracały się po pomoc. Gmina Lubaczów w ciągu ostatnich pięciu lat aktywizowała w ten sposób rokrocznie od 70 do 120 osób pozostających bez pracy.

Wykorzystując możliwości Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki gmina Lubaczów realizowała również projekty szkoleniowe zwiększające konkurencyjność osób bezrobotnych na lokalnym rynku. W ramach tych działań od 2008 r. nowe kwalifi kacje zdobyło 150 bezrobotnych. Jednak zaledwie kilka osób z tego grona znalazło stałą pracę. Skuteczność działań w tym zakresie okazała się również niewielka. Niezbędne były nowe inicjatywy. Pierwszą z nich był Klub Integracji Społecznej, dzięki któremu podjęto się realizacji kilku ważnych zadań fi nansowanych ze środków budżetu państwa w zakresie tworzenia warunków zmniejszenia zjawiska bezrobocia. Zrealizowano projekty pt. ,,Klub Integracji Społecznej partnerem samorządu gminy w pracach społeczno-użytecznych”, „Klub Integracji Społecznej animatorem lokalnej przedsiębiorczości społecznej”, „Klub Integracji Społecznej partnerem OPS i PUP w realizacji kontraktów socjalnych”. Ich efektem było przygotowanie około 30 osób do wykonywania pracy w kilku potrzebnych na rynku zawodach, stworzenie infrastruktury wykorzystywanej na cele społeczne i interwencji kryzysowej oraz zakup niezbędnych maszyn i urządzeń do realizacji tych zadań.

Szukając kolejnych możliwości w zakresie tworzenia warunków do realizacji pomysłów ograniczających zjawisko bezrobocia, gmina przy pomocy środków Unii Europejskiej z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego zaadoptowała nieużytkowany od kilku lat budynek szkoły podstawowej w Dąbrowie na siedzibę Klubu Integracji Społecznej, wyposażając go w niezbędny sprzęt dydaktyczny, rehabilitacyjny, biurowy oraz przekazując na potrzeby działalności Klubu – zakupiony z realizowanych

50

PARTNERSTWO LOKALNE W LUBACZOWIE JAKO PROCES REWITALIZACJI SPOŁECZNEJ I GOSPODARCZEJ

projektów sprzęt i urządzenia niezbędne do przeprowadzenia szkoleń i zleceń zewnętrznych.

Jednak działalność Klubu Integracji Społecznej nie dawała szerszych możliwości skutecznych działań rozwiązujących problemy społeczne. We współpracy z Fundacją Pomocy Wzajemnej „BARKA” na przełomie lat 2011 i 2012 przygotowano podstawy lokalnego partnerstwa w zakresie tworzenia warunków do realizacji działań wspierających inicjatywy podmiotów gospodarki społecznej.

W przekonaniu o słuszności wielokierunkowej i wielopodmiotowej współpracy, niosącej ze sobą nowe wspólne inicjatywy, z ogromnym wsparciem lokalnych liderów, fi rm, samorządów, jednostek organizacyjnych, organizacji pozarządowych 23 marca 2012 r. zawarto „Porozumienie o współpracy na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w Gminie Lubaczów i Powiecie Lubaczowskim”. Sygnatariusze porozumienia podjęli współpracę w myśl hasła, że nie można zmienić przeszłości, ale można zmienić teraźniejszość, aby wpłynąć na przyszłość. Lokalne partnerstwo uwidoczniło możliwości, które powinny zostać wykorzystane do realizacji nowych rodzajów usług, tworzenia nowych miejsc pracy, w tym w oparciu o zasady gospodarki społecznej.

Wewnętrzne uwarunkowania w zakresie działalności samorządów, spółdzielni mieszkaniowych, nadleśnictw, koła pszczelarzy, prywatnych podmiotów, stworzyły przekonanie o szansach, które koniecznie należy wykorzystać w budowaniu nowego modelu rozwoju społeczno-gospodarczego oraz do rozwiązywania problemów społecznych.

Realizując ustalenia lokalnego partnerstwa zaczęto tworzyć struktury organizacyjne, pozwalające na sprawne wdrożenie w życie podjętych zobowiązań. Spełniając wszystkie wymogi formalno-prawne gmina Lubaczów w miesiącu lipcu 2012 r. utworzyła w budynku Klubu Integracji Społecznej – Centrum Integracji Społecznej (CIS), składające się z czterech merytorycznych warsztatów. Rolą Centrum jest aktywizacja osób bezrobotnych poprzez zmianę ich postawy z biernej (biorców świadczeń pomocy społecznej) w osoby czynne zawodowo i zintegrowane w społeczeństwie, kluczowe jest przeciwdziałanie marginalizacji oraz stopniowe zmniejszanie bezrobocia poprzez tworzenie miejsc pracy w podmiotach gospodarki społecznej.

W pierwszym etapie działalności uczestnikami Centrum było 20 osób długotrwale bezrobotnych, natomiast 15 marca 2013 r. w reintegracji zawodowej i społecznej brały


51

III

udział już 32 osoby. Kadra kierowniczo-administracyjna wraz z instruktorami zawodu liczy 9 osób i wywodzi się również z grona osób bezrobotnych.

Centrum przygotowuje aktualnie uczestników do pracy w podmiotach gospodarczych, realizujących swoje pomysły biznesowe w oparciu o miejscowe zasoby. Warsztat gastronomiczny przygotowuje pracowników m.in. do pracy w „Kresowej Osadzie” oraz w realizacji działalności usługowej na zewnątrz np. poprzez przygotowywanie i sprzedaż posiłków w szkołach na terenie gminy Lubaczów oraz dwóch zespołach szkół na obszarze sąsiedniej gminy Wielkie Oczy. Działalność warsztatu rolniczego ukierunkowana jest na produkcję żywności do wykorzystania w programie działań CIS, jak również w działalności gastronomicznej „Kresowej Osady”. Warsztat rękodzielniczy ściśle współpracuje z Kołem Pszczelarzy w Lubaczowie, produkując ule i osprzęt niezbędny do działalności pszczelarskiej. Z kolei warsztat leśny służy usługami w zakresie prac gospodarskich, pielęgnacyjnych i innych w lasach mienia gminnego i na zlecenie Nadleśnictwa Lubaczów oraz podmiotów prywatnych.

Aktualnie gmina Lubaczów wraz z powiatem lubaczowskim realizuje projekt powołania spółdzielni socjalnej osób prawnych, w której pracę znajdą uczestnicy warsztatu leśnego CIS. Spółdzielnia swoją działalność rozpocznie od miesiąca września 2013 r. i świadczyć będzie usługi leśne, budowlane, pielęgnacji zieleni oraz obsługi technicznej powiatowego internetu. Przygotowywany jest także plan uruchomienia dodatkowej sfery działań w ramach spółdzielni socjalnej osób prawnych - prowadzenia przedszkola oraz usług w zakresie opieki nad dziećmi do lat 3. Podobnych pomysłów jest jeszcze więcej i wszystkie oparte są na zasobach lokalnych, kreatywności i pomysłowości mieszkańców.

Powiązanie ze sobą działań inwestycyjnych ukierunkowanych na tworzenie nowych produktów i usług uwarunkowanych wewnętrznie oraz plany mające na celu przygotowanie osób bezrobotnych do korzystania z tych ofert już przynoszą konkretne efekty. Szanse w tych przedsięwzięciach widzą przede wszystkim mieszkańcy. Wierzą w ich skuteczność oraz powodzenie i z nadzieją, a także ogromną determinacją podejmują pracę i przygotowują się do zmiany swojej sytuacji życiowej.

Warto mieć przekonanie, że wyżej opisany model budowania skutecznej strategii rozwoju społeczno - gospodarczego przyniesie jak najlepsze efekty dla całej wspólnoty lokalnej.


53

IV

PARTNERSTWO W ADAMOWIE ĴAKO ISTOTNY INSTRUMENT ROZWOĴU WSPÓLNOTY LOKALNEĴ

Danuta Jaworska, Magda Pakuła

Południowy-wschód Polski, wyżyna Lubelska, północne krańce Roztocza Środkowego. To tu, położona jest malownicza, niewielka Gmina Adamów (powiat zamojski). Malownicza, tak jak całe Roztocze- region pagórkowaty, mocno zalesiony, poprzecinany dolinami rzek (teren gminy Adamów to rzeka Wieprz) z niepowtarzalnym mikroklimatem. Niewielka, bo o powierzchni 11 055 ha i liczbie ludności 4996 (osoby o stałym pobycie).

Wydawać się może, że w otoczeniu „sielskiego klimatu”, zatrzymuje się czas, gdzieś „daleko” pozostają wszelkie problemy, a mieszkańcy „żyją długo i szczęśliwie”. Jednak, to tylko złudzenie.

Gmina Adamów jest gmina wiejską. W jej skład wchodzi 16 miejscowości (18 sołectw). To gmina rolnicza, a użytki rolne stanowią ok. 57% ogólnej powierzeni. Gospodarstwa rolne w przeważającej większości są rozdrobnione i nie przynoszą realnych przychodów. Jednak należy zaznaczyć, że na terenie gminy funkcjonuje kilka wielkoobszarowych gospodarstw rolnych o powierzchni ponad i poniżej 100 ha.

Źródłem utrzymania mieszkańców są przede wszystkim dochody z pracy i świadczenia emerytalno - rentowe. Na uwagę zasługuje to, że w większości przypadków dochody oscylują wokół najniższego wynagrodzenia.

Umownie teren gminy można podzielić na dwa rejony:- południowo - zachodni (niskie klasy ziemi, kilka większych zakładów pracy, rozwijająca

się sieć gospodarstw agroturystycznych z ofertą zdrowego żywienia) powstawanie i rozwój usług skierowanych do turystów (ośrodek wypoczynkowy ze stokiem narciarskim w Jacni, zarybiony zbiornik wodny w Jacni, spływy kajakowe po rzece Wieprz, oferta gastronomiczna - pstrąg roztoczański);

- południowo - wschodni (z wysokimi klasami ziemi, z dużą ilością małych, rodzinnych gospodarstw rolnych).

54

PARTNERSTWO W ADAMOWIE JAKO ISTOTNY INSTRUMENT ROZWOJU WSPÓLNOTY LOKALNEJ

Istotnym zagrożeniem występującym na terenie Gminy Adamów jest ubożenie ludności, a co za tym idzie wykluczenie społeczne. Jednym z czynników wykluczenia społecznego jest brak umiejętności i kwalifi kacji zawodowych, a w efekcie bezrobocie, pozostawanie bez pracy. Z danych statystycznych Powiatowego Urzędu Pracy w Zamościu wynika, że w styczniu 2013 roku stopa bezrobocia w powiecie zamojskim wyniosła 17%. Wśród mieszkańców gminy Adamów według danych na koniec IV kwartału 2012 roku było zarejestrowanych 315 osób (6,32% ogólnej liczby mieszkańców), z czego 150 osób stanowią kobiety, natomiast 165 to mężczyźni. Problem pozostawania bez pracy wykracza jednak zdecydowanie poza statystyki urzędu pracy. Ze względu na fakt, że gmina Adamów jest gminą rolniczą znaczna część osób faktycznie nie pracujących nie ma możliwości zarejestrowania się w urzędzie pracy. Podstawą marginalizacji są problemy fi nansowe związane z brakiem zatrudnienia, które w efekcie prowadzą do zanikania potrzeb wyższych i izolacji społecznej. Z danych tutejszego Ośrodka Pomocy Społecznej wynika, że na przestrzeni lat 2010 – 2012 z pomocy fi nansowej skorzystało łącznie 346 rodzin, łącznie 1309 osób (2010 – 123 rodziny, 2011 – 101 rodzin, 2012 – 122 rodziny). Dane wskazują, że na przestrzeni tych lat tendencja do korzystania rodzin z pomocy społecznej jest na takim samym, wysokim poziomie, a to oznacza, że na terenie gminy nieustannie utrzymuje się zjawisko wykluczenia społecznego. Zjawiskiem zagrożona jest znaczna liczba mieszkańców. W prawdzie liczba rodzin utrzymuje się na stałym poziomie, jednak w rodzinach tych zwiększyła się liczba osób bezrobotnych. Statystyka wskazuje, że wyraźnie wzrosła liczba rodzin, które skorzystały z pomocy Ośrodka pomocy Społecznej z powodu bezrobocia. W 2010 roku było to 48 rodzin, w 2011 51 rodzin, natomiast w 2012 roku 59 rodzin. Bezrobocie to jeden z powodów, obejmowania mieszkańców świadczeniami z pomocy społecznej. Problemów jest znacznie więcej, między innymi alkoholizm, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych, niepełnosprawność itd.

Na przestrzeni lat obserwuje się również pokoleniowe korzystanie ze świadczeń pomocy społecznej. Organizatorem szeroko rozumianej pomocy socjalnej dla mieszkańców gminy są organy samorządowe, a realizatorem, ich jednostki organizacyjne, w szczególności ośrodek pomocy społecznej. Dzisiaj (zarówno na szczeblu centralnym jak i samorządowym) wiadomym jest, że stosowany przez lata interwencyjny model polityki społecznej nie sprawdził się. A w związku z tym, należy poszukiwać innych rozwiązań, skutecznych modeli.

Właśnie takie „inne rozwiązanie”, zupełnie nieoczekiwanie „pojawiło się” w gminie


55

IV

Adamów w lipcu 2012 roku. Z Wójtem Gminy Panem Dariuszem Szykułą skontaktowała się Pani Dagmara Szlandrowicz, przedstawiciel Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka z Poznania. Rozmowa dotyczyła problemów społecznych gminy i podjęcia próby zniwelowania tychże, zaowocowała także spotkaniem 19.07.2012 roku w siedzibie Urzędu Gminy Adamów z Panią Dagmarą Szlandrowicz, w którym to spotkaniu, jako Kierownik Ośrodka Pomocy, miałam przyjemność uczestniczyć.

Również, jako Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej, 8 lat temu, miałam przyjemność uczestniczyć w spotkaniu z Panią Barbara Sadowską i wtedy poznałam historię powstania Fundacji Barka, jej ogromne osiągnięcia w pomocy drugiemu człowiekowi. Byłam pod ogromnym wrażeniem odwagi, wrażliwości i bezinteresowności założycieli Barki. A to, że teraz (Wójt Gminy podjął wstępną decyzję) będę współpracować z Barką, było dla mnie osobiście ogromnym zaszczytem i jednocześnie dużym wyzwaniem.

Począwszy od października 2012 roku przedstawiciele Barki systematycznie: raz, a często i dwa razy w miesiącu przyjeżdżali do tutejszej gminy. Pierwsze spotkanie odbyło się 9 października 2012 roku i miało charakter informacyjny: dotyczący budowania partnerstw lokalnych, a jednocześnie inicjujące zawiązanie lokalnego partnerstwa. W spotkaniu uczestniczyło 16 osób (Wójt i Skarbnik Gminy, Przewodniczący Rady Gminy, radni, sołtysi, dyrektorzy szkół, Komendant OSP, Kierownik GOPS z pracownikami). To na tym spotkaniu podjęta została ostateczna decyzja o przystąpieniu do projektu „Zintegrowany system wsparcia ekonomi społecznej”.

Na każdym następnym spotkaniu otrzymywaliśmy ogromną wiedzę o społecznej gospodarce rynkowej, oraz świadectwo, że ta forma pomocy jest najskuteczniejsza, poznawaliśmy wybitne osoby (najczęściej praktyków) i w mojej ocenie to co najistotniejsze - otrzymaliśmy obraz i przekaz - bezgranicznego szacunku dla drugiego człowieka, ogromnej wrażliwości i bezinteresowności w niesieniu pomocy. I według mnie, to właśnie ten obraz i ten przekaz, wyróżnia „Barkę” na tle innych organizacji i powoduje, że przedstawicielom tej organizacji w osobach Państwa Barbary i Tomasza Sadowskich ufa się całkowicie.

Ogromnym doświadczeniem dla zawiązującego się lokalnego partnerstwa była możliwość uczestnictwa w zorganizowanej przez Fundację „Barka” wizycie studyjnej. Była to czterodniowa wizyta (18- 21 listopad 2012) zorganizowana w Wielkopolsce. Wizyta łączyła teorię z praktyką. Mieliśmy możliwość uczestnictwa w konferencji regionalnej o tematyce dotyczącej partnerstw lokalnych. Udział w niej zagwarantował zdobywanie wiedzy ale także, a może przede wszystkim, poznanie zacnych osób

56


z którymi Fundacja „Barka” współdziała. W czasie wizyty mieliśmy zaszczyt „dotknąć” historii „Barki”. Ciągle jest we mnie niepowtarzalny „klimat” (rodzinna atmosfera, spokój, życzliwość) pierwszego domu Fundacji we Władysławowie. Aż trudno uwierzyć, że genetycznie obcy ludzie, żyją jak jedna wielka rodzina. To oczywiste, że takie relacje się tworzy i oczywiste też jest, że tworzą je wspaniali „ludzie Barki”.

To pouczające świadectwo, że nie wolno nigdy i z góry przekreślać człowieka stosując twierdzenie - „z niego, z niej już nic nie będzie”, otrzymaliśmy we Wspólnocie w Chudobczycach. Historia małego Tomka (który był już na samym dnie), dzisiaj męża i ojca oraz Prezesa Stowarzyszenia zarządzającego ogromną Wspólnotą, dla mnie osobiście, było ogromną lekcją pokory. Uwieńczeniem niemal dziewięciomiesięcznej szeroko pojętej edukacji w ramach wyżej wspomnianego projektu było uroczyste podpisanie – „Porozumienia społecznego o współpracy na rzecz rozwoju społecznej gospodarki rynkowej w Gminie Adamów” zawartego 27 marca 2013 roku. Porozumienie popisali wszyscy zaproszeni goście, między innymi Pani Barbara Sadowska (Fundacja „Barka”), Pan Krzysztof Szwal przedstawiciel Wojewody Lubelskiego, Pan Jerzy Sobczuk Wicestarosta Zamojski, Pan Kazimierz Mielnicki Przewodniczący Rady Powiatu, Pani Krystyna Bondyra Z-ca Dyrektora PUP Zamość, Pan Dariusz Szykuła - Wójt Gminy Adamów, Pan Janusz Kowalczuk Przewodniczący Rady Gminy Adamów, Pan Stanisław Palonka Komendant Gminny OSP, a także radni Rady Gminy, Sołtysi, przedstawiciele organizacji pozarządowych, kierownicy gminnych jednostek organizacyjnych. Porozumienie podpisali także lokalni przedsiębiorcy deklarując jednocześnie zlecanie prac dla mającego powstać CIS. Podpisanie porozumienia zamyka etap utworzenia lokalnego partnerstwa i jednocześnie otwiera etap sukcesywnej pracy i współpracy na rzecz rozwoju społecznej gospodarki rynkowej na terenie gminy. W tym miejscu chcę podnieść bardzo istotną kwestię. Gmina Adamów utworzyła partnerstwo lokalne. Rada Gminy utworzyła samorządowy zakład budżetowy o nazwie Centrum Integracji Społecznej. Aktualnie przygotowywany jest „grunt” do utworzenia spółdzielni socjalnej. Tak duży krok w postrzeganiu i rozwiązywaniu problemów społecznych został zrobiony, ponieważ Wójt Gminy Pan Dariusz Szykuła od samego początku wykazał ogromną przychylność do innowacyjnych działań (na terenie gminy) i równie znaczące własne zaangażowanie. To Pan Wójt zawsze wygospodarował czas, aby uczestniczyć w spotkaniach tworzącego się partnerstwa. Wygospodarował czas, aby uczestniczyć w wizycie studyjnej w Wielkopolsce. Zjednał i przekonał lokalnych przedsiębiorców, że warto przystąpić do tworzonego partnerstwa. Poświęcił wiele czasu na załatwianie merytorycznych spraw związanych z tworzeniem CIS.

Poza wszelką dyskusją pozostaje przeogromny wkład Fundacji „Barka” w to, że


57

IV

dzisiaj na terenie gminy Adamów (pierwszej gminy w powiecie zamojskim i jednej z nielicznych w województwie lubelskim) już kilka miesięcy funkcjonuje Centrum Integracji Społecznej. Powyższe postawy i działania spowodowały, że „inne skuteczne” rozwiązywanie problemów społecznych, stało się faktem w Gminie Adamów.

Z dniem 1 czerwca 2013 roku w gminie Adamów zostało utworzone Centrum Integracji Społecznej, którego siedziba znajduje się w budynku byłej szkoły podstawowejw miejscowości Jacnia. Już sama lokalizacja Centrum stwarza możliwości rozwoju. Gdyż nieopodal jego siedziby prosperuje stok narciarski i dom wczasowy. Dodatkowow sąsiedztwie znajduje się zalew. Takie regionalne atrakcje przyciągają wielu turystów zarówno latem jak i zimą.

W Centrum w oparciu o ustawę z dnia 13 czerwca 2003 roku znalazło się 26 osób (12 kobiet i 14 mężczyzn) w tym 10 osób objętych systemowym projektem Unijnym oraz 16 osób tzw. pozasystemowych. Uczestnicy Centrum zostali dobrani na podstawie złożonych podań wyrażających chęć uczestnictwa oraz przeprowadzonych przez pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Społeczne wywiadów środowiskowych. W zajęciach uczestniczy: 12 osób długotrwale bezrobotnych, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, 2 osoby zwolnione z zakładów karnych, oraz 12 osób faktycznie poszukujących pracy. Uczestnicy po uwzględnieniu predyspozycji i indywidualnych możliwości zostali przydzieleni do odpowiednich warsztatów: rolno-leśnego, gastronomiczno-opiekuńczego oraz remontowo -budowlanego. Do każdego z warsztatów przypisany jest odpowiednio wykwalifi kowany i doświadczony instruktor zawodu.

Celem działania Centrum Integracji Społecznej w Jacni jest aktywizacja zawodowai społeczna osób, które znalazły się w trudnej sytuacji na rynku pracy. Ów cel realizowany jest poprzez szkolenia i kursy przyuczające do zawodu. Dzięki współpracy ze stałymii doraźnymi partnerami, uczestnicy Centrum mają możliwość zdobycia praktykii doświadczenia w wykonywaniu różnorodnych prac. CIS nawiązał stałą współpracę z trzema lokalnymi przedsiębiorcami, którzy trzem uczestnikom dają stałą możliwość praktycznego zdobywania wiedzy. Pozostali uczestnicy wykonują zaproponowane przez partnerów prace zgodne z ich kwalifi kacjami i specyfi ką danego warsztatu. Każda współpraca podjęta z partnerami normowana jest porozumieniem o współpracy, w którym zawarte są warunki wykonania usługi. Lokalni przedsiębiorcy i gospodarze z dużą aprobatą przyjęli uczestników CIS-u i z dużym zaangażowaniem podchodzą do współpracy. Dodatkowym wsparciem w aktywizowaniu zawodowym uczestników są kursy i szkolenia przyuczające do zawodu i podnoszące kwalifi kacje oraz regularna praca

58


z doradcą zawodowym.

Kierownik wraz z instruktorami nieustannie stara się o zapewnienie uczestnikom stałego zajęcia. Ponieważ ma świadomość tego jak niezmiernie ważne jest wypracowaniew uczestnikach „nawyku pracy” tj. świadomości i poczucia obowiązku do regularnegoi aktywnego działania. Nieodłącznym elementem towarzyszącym pracy jest także stały kontakt z ludźmi.

Kolejnym działaniem skierowanym ku uczestnikom jest szeroko rozumiana reintegracja społeczna. Przyjmuje ona formę warsztatów, kursów oraz konsultacji indywidualnych. Nad prawidłową realizacją tego zadania czuwa odpowiednio wyspecjalizowana kadra, mianowicie pracownik socjalny oraz psycholog. Celem zajęć jest odkrycie uśpionych potencjałów uczestników i ich rozwijanie. Istotną rolę odgrywa także wzmocnienie kompetencji osobistych i społecznych, ważnych w życiu osobistym i zawodowym. Podczas spotkań z psychologiem uczestnicy poznają swoje mocne i słabe strony, korzyści płynące z pracy w grupie oraz sposoby przezwyciężania barier utrudniających komunikację.

Ciekawą i dość popularną, wśród uczestniczek Centrum, formą wypełniania czasu wolnego pomiędzy współpracą z partnerami stało się rękodzieło artystyczne. Mianowicie uczestniczki warsztatu gastronomiczno - opiekuńczego wychodząc z własną inicjatywą rozpoczęły wytwarzanie plecionych z papieru lub korzeni drzew: koszy, podstawek oraz dzbanów. W tych działaniach wykazują się dużą pomysłowością oraz artyzmem.

W dzisiejszej dobie coraz większa liczba obywateli ma trudności w podjęciu zatrudnienia. Niektórzy uczestnicy Centrum pomimo odpowiedniego wykształcenia i kwalifi kacji nadal posiadają status osoby bezrobotnej. Zaś osoby starsze, które zbliżają się do wieku emerytalnego mają wręcz zerowe szanse by zaistnieć na ówczesnym rynku pracy. Dlatego mamy nadzieję że nasza wspólna praca odpowiednio zmobilizuje i umocni uczestników, aby podjęli wyzwanie i skorzystali z możliwości jakie stawia przed nimi staż w Centrum Integracji Społecznej.


59

V

WZAĴEMNOŚĆ, SOLIDARNOŚĆ I WSPÓŁPRACA ĴAKO FUNDAMENTY DZIAŁANIA PARTNERSTWA ZIEMI ULHÓWECKIEĴ

Zenon Spasowicz

Centrum Integracji Społecznej w Ulhówku zostało powołane Uchwałą Rady Gminy Nr IX/46/11 w dniu 29 września 2011 roku, a od 1 kwietnia 2012 r. działa jako drugi w naszej gminie samorządowy zakład budżetowy, na bazie Ustawy o Zatrudnieniu Socjalnym z dnia 13 czerwca 2003 roku oraz na podstawie statusu nadanego przez Wojewodę Lubelskiego, zgodnie z regulaminem organizacyjnym CIS. Utworzenie Centrum jest konsekwencją wielu spotkań przedstawicieli różnych instytucji. Grupa ta, nazywana partnerstwem lokalnym, zaczęła spotykać się regularnie od lipca 2011 roku, aby dyskutować i wspólnie opracować plan poprawy sytuacji osób wykluczanych społecznie za pomocą systemowych i strategicznych rozwiązań. Partnerzy podczas spotkań podjęli też decyzję o podpisania porozumienia stanowiącego nieformalną platf ormę współpracy o nazwie „Partnerstwo Ziemi Ulhóweckiej”, którego sygnatariusze mają na celu trwałość i skuteczność Centrum Integracji Społecznej. Partnerstwo lokalne i Centrum Integracji społecznej powstało dzięki zaangażowaniu, wsparciu i udziale w kilkunastu spotkaniach partnerstwa Fundacji Pomocy Wzajemnej „BARKA” z Poznania. Fundacja zorganizowała również wizytę studyjną do Wielkopolski (a dokładniej do „Sieci BARKI”) oraz zagraniczną wizytę studyjną do Liverpoolu, dzięki której zebraliśmy wiele istotnych doświadczeń.

Dziś, największym zakładem pracy w Ulhówku jest CIS. Nasza siedziba znajduje się w Ulhówku przy ul. Tomaszowskiej 131. Głównym zadaniem Centrum jest reintegracja zawodowa i społeczna uczestników CIS, która służy do odbudowania i podtrzymania u uczestników zdolności do samodzielnego uczestnictwa w rynku pracy. Jej kolejnym zadaniem jest kształtowanie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych, naukę planowania życia i zaspakajania potrzeb staraniem własnym oraz racjonalnego gospodarowania środkami pieniężnymi. Praca jest największym atutem Centrum, gdyż to dzięki niej rozpoczyna się w człowieku proces przełamywania starych nawyków,

60

WZAJEMNOŚĆ, SOLIDARNOŚĆ I WSPÓŁPRACA JAKO FUNDAMENTY DZIAŁANIA PARTNERSTWA ZIEMI ULHÓWECKIEJ

nabierania wiary w swój potencjał i odzyskiwania sprawności do pracy, którą często odkrywa się tam po wielu latach uśpienia. Praca nierzadko ratuje całą rodzinę i podnosi ją ze skrajnych sytuacji życiowych i społecznych, daje możliwość przełamania stereotypów i wejścia na rynek, mimo często długoletniej niemocy tradycyjnej pomocy społecznej. Centrum Integracji Społecznej to mówiąc najkrócej szansa dla tych, którzy wypadli z głównego nurtu na rynku pracy. Ich szanse malały z reguły z roku na rok, nie dając po kilku latach realnej nadziei na powrót do zatrudnienia. Lekarstwem okazał się CIS. Działania realizowane przez CIS odnoszą się do problemów środowiska lokalnego. Centrum Integracji Społecznej, które jest odpowiedzią na wszystkie te problemy i ma wprowadzić długotrwałe zmiany w niwelowaniu bezrobocia w gminie.

W trzech warsztatach prowadzonych przez Centrum uczestniczą 24 osoby. Najczęściej są to osoby, które z różnych powodów były w trudnej sytuacji życiowej, nie potrafi ły odnaleźć się na rynku pracy, utraciły umiejętność komunikacji interpersonalnej i integracji ze społeczeństwem.

Zgodnie z wcześniej wspomnianą Ustawą o zatrudnieniu socjalnym po przeprowadzonej wspólnie z GOPS i PUP rekrutacji - podpisaliśmy indywidualne programy zatrudnienia socjalnego z 24 uczestnikami pogrupowanymi w trzech warsztatach tj. w gastronomiczno-opiekuńczym - 8 pań, w mechaniczno – gospodarczo – rolniczym - 8 osób i remontowo - budowlano - porządkowym, również 8 osób. Każdy z uczestników podpisał indywidualny program na okres 1 roku tj. od 2 maja 2012 roku do 30 kwietnia 2013 roku. Zajęcia trwają po 6 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu. Każdy z uczestników ma zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki pobytu i szkolenia, został zapoznany z przepisami w zakresie BHP, a także otrzymuje bezpłatnie jeden posiłek dziennie. Po pomyślnym ukończeniu programu nasi uczestnicy będą gotowi do wykonywania zawodu kucharza, opiekunki osoby starszej, pracownika remontowo-budowlanego, pracownika gospodarczego i mechanika.

Podczas pobytu w Centrum, uczestnikom przysługuje świadczenie integracyjne, które w pierwszym miesiącu tj. w okresie próbnym wynosi 50%, a w kolejnych miesiącach 100% zasiłku dla osób bezrobotnych. Jest to kwota brutt o 794,20 zł miesięcznie. Za każdego uczestnika „Centrum” opłaca składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w kwocie 218,56 zł miesięcznie. Na podstawie porozumienia podpisanego z Powiatowym Urzędem Pracy zarówno świadczenia, jak i składki są refundowane przez PUP. Razem do refundacji na każdego uczestnika przypada kwota 1 012,76 zł.

Nad działalnością Centrum bezpośredni nadzór sprawuje kierownik CIS, a nad


61

V

poszczególnymi warsztatami opiekę sprawują instruktorzy zawodu, którzy są osobami odpowiedzialnymi za realizację „Programu” i za reintegrację zawodową uczestników. Za przebieg reintegracji odpowiedzialny jest pracownik socjalny, któremu dodatkowo powierzyłem sprawy kadrowo - administracyjne. Sprawami fi nansowymi zajmuje się główny księgowy. Obecnie jedną z głównych naszych działalności jest prowadzenie lokalu gastronomicznego. Od grudnia ubiegłego roku po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń, Centrum wdrożyło system HACCP. Jest to System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli, będący narzędziem zarządzania bezpieczeństwem żywności i uniwersalną metodą systematycznej oceny możliwości wystąpienia zagrożeń oraz określenia metod ich eliminacji podczas produkcji żywności. Uzyskanie HACCP pozwoliło nam na prowadzenie lokalu gastronomicznego i świadczenie usług cateringowych. Dzięki profesjonalnie wyposażonej, nowoczesnej kuchni, z usług uzyskujemy przychód rzędu 5,5 tys. zł miesięcznie. Z naszej oferty korzysta coraz więcej klientów, a oprócz cateringu organizujemy przyjęcia oraz serwujemy posiłki przy okazji różnego rodzaju narad, szkoleń itp.

Tak naprawdę w tej dziedzinie jesteśmy pionierami i przez cały czas uczymy się, mamy sukcesy, ale i porażki. Małymi krokami wypieramy konkurencję spoza gminy i obecnie zaopatrujemy nasze szkoły w produkty przygotowywane przez nas, tj. catering. Działalność Centrum nie kończy się na wspomnianych trzech warsztatach. Od 1 marca 2013 roku na podstawie zlecenia GOPS świadczymy specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Mamy czterech podopiecznych wymagających pomocy fizjoterapeuty i logopedy. W związku z tym zatrudniliśmy na pełny etat dyplomowanego fi zjoterapeutę i na umowę o dzieło logopedę.

Obecnie zatrudnienie w Centrum znalazło 7 osób, tj. kierownik, pracownik socjalny, trzech instruktorów zawodu, fizjoterapeuta. Osoby te pracują w pełnym wymiarze godzin. Główny księgowy posiada ¾ etatu, natomiast na umowę zlecenie zatrudnieni są logopeda i inspektor do spraw BHP.

Na pierwsze wyposażenie Wójt Gminy pozyskał dotację z Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Lublinie w kwocie 300 000,00 PLN z przeznaczeniem na wydatki bieżące 175 000,00 PLN oraz wydatki inwestycyjne w kwocie 125 000,00 PLN. W ramach wydatków inwestycyjnych sfi nansowano zakup koparko-ładowarki oraz samochodu osobowego. W ramach wydatków bieżących Centrum zakupiło podstawowy sprzęt do nauki zawodu dla uczestników tj. narzędzia budowlane i materiały szkoleniowe. Dzięki temu uczestnicy grupy remontowo-budowlanej jako pierwsi rozpoczęli zajęcia i w ramach szkolenia wyremontowali i odnowili budynek przekazany przez wójta,

62

WZAJEMNOŚĆ, SOLIDARNOŚĆ I WSPÓŁPRACA JAKO FUNDAMENTY DZIAŁANIA PARTNERSTWA ZIEMI ULHÓWECKIEJ

w którym obecnie znajduje się siedziba CIS i przeprowadzane są zajęcia. Na podstawie porozumienia z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej od kwietnia do listopada 2012 r., Centrum realizowało wspólnie projekt systemowy w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Wzięli w nim udział wszyscy uczestnicy CIS. Uzyskaliśmy dofi nansowanie w kwocie 137 286,72 PLN, co daje w przeliczeniu na 1 uczestnika 5 720,28 PLN na cały czas trwania projektu. W ramach tych środków każdy z uczestników zapewnione miał szkolenie oraz materiały i narzędzia służące do przeprowadzenia zajęć. W ramach szkoleń, czterech naszych uczestników zdobyło nowe zawody, kończąc organizowane przez „WUREX” w Zamościu następujące kursy: „Obsługa pił spalinowych”, „Obsługa kos spalinowych”. Ponadto jeden z uczestników uzyskał uprawnienia operatora koparko – ładowarki. W miesiącu kwietniu dwie panie z warsztatu gastronomiczno-opiekuńczego skierowaliśmy na kurs organizowany przez PUP, po uzyskaniu tytułu „Kucharz” panie te zostaną zatrudnione w naszym CIS-sie na okres 6 miesięcy. Po tym okresie, w ramach zatrudnienia wspieranego, znajdą stałe miejsce pracy w naszym lokalu gastronomicznym. Praktycznie wszystkim uczestnikom, którzy ukończyli wyżej wymienione kursy przedłużone zostanie IPZS w CIS o 6 miesięcy. Z takim wnioskiem i pozytywną opinią wystąpił w marcu pracownik socjalny CIS. Będzie to grupa 12 osób, to jest po 50% z każdego warsztatu. Z tymi uczestnikami prowadzona będzie dalsza reintegracja społeczna i zawodowa, dodatkowo osoby te będą stanowiły „pomost” dla uczestników nowych, w liczbie 12 osób, po 6 do każdego z trzech istniejących warsztatów. Mamy nadzieję, że taki „eksperyment – doświadczenie” będzie korzystne dla obecnych, jak i przyszłych uczestników. Aktualnie we współpracy z PUP w Tomaszowie Lubelskim zorganizowaliśmy staż pracy w ramach programu 50+ dla trzech osób, w tym dla fizjoterapeuty z gwarancją zatrudnienia w naszym Centrum. Zapewnienie stałego dochodu Centrum, to na chwilę obecną priorytet naszych działań. Taka możliwość zarysowała się przed nami we wspomnianej dziedzinie tj. w otwarciu i prowadzeniu gabinetów rehabilitacyjnych. W tych działaniach nie jesteśmy sami. Wspiera nas jak zwykle Wójt Gminy oraz inni partnerzy, co jest przesłanką do pozytywnego zakończenia naszych starań w tym zakresie.

Pierwotnie zakładany plan przychodów i wydatków w ciągu roku był w miarę potrzeb kilkakrotnie zmieniany, zgodnie z właściwością, zarządzeniami kierownika CIS. Pierwotnie zakładano plan przychodów na poziomie 473 479,22 PLN, wydatków na poziomie 459 153, 12 PLN oraz stan środków fi nansowych na koniec roku w kwocie 14 326,10 PLN. Ostatecznie plan po stronie przychodów ukształtował się na poziomie 567 405,10 PLN, plan wydatków 565 153,12 PLN, natomiast planowany stan środków obrotowych w kwocie 2 251,98 PLN.


63

V

Głównymi źródłami przychodów Centrum były:. Dotacja podmiotowa z budżetu gminy w kwocie , PLN,. Wpływy z Gminnej Spółki Wodnej w kwocie , PLN,. Projekt systemowy w kwocie , PLN,. Refundacja świadczeń z PUP w kwocie , PLN,. Refundacja składek na ubezpieczenie społeczne uczestników w kwocie , PLN.

Poza wyżej wymienionymi przychodami Centrum, na zlecenie wójta, wykonywało takie prace jak: modernizacja i remonty dróg gminnych, organizacja pikniku sołtysów, obsługa imprez kulturalnych, prace porządkowe na terenie gminy, prace remontowo-budowlane w świetlicach wiejskich, szkołach i Urzędzie Gminy. Na rzecz osób fi zycznych CIS realizowało zlecenia przy użyciu koparki, wynajmowało busa, świadczyło usługi opiekuńcze i prace porządkowe.

Do głównych wydatków poniesionych w 2012 roku należy zaliczyć środki pieniężne na zakup materiałów i wyposażenia. Była to kwota 177 085,04 PLN. Na szkolenia uczestników CIS wydano 137 571,47 PLN. Z tytułu wynagrodzeń osobowych pracowników wydatkowana została kwota 94 812,43 PLN, a ze składek na ubezpieczenie społeczne 54 486,59 PLN. Mniejszymi pozycjami w zaplanowanym i zrealizowanym budżecie były wydatki na wynagrodzenia bezosobowe, zakup usług zdrowotnych, opłaty z tytułu zakupu usług telekomunikacyjnych oraz podróże służbowe krajowe.

Na podstawie wykonania za 2012 rok, ustalony został plan finansowy na 2013 rok w kwotach: Przychody 784 000,00 PLN i koszty 764 200,00 PLN. Wierzymy, że zakładany plan jest realny do osiągnięcia.


65

VI

PARTNERSTWO ZIEMI CZĘSTOCHOWSKIEĴ ĴAKO INNOWACYĴNY MECHANIZM WSPÓŁPRACY

Dagmara Szlandrowicz

W wyniku zawiązania się Partnerstwa Ziemi Częstochowskiej powstała strategia Rozwoju Gospodarki Solidarnej w mieście Częstochowa, która realizowana jest w sposób modelowy i innowacyjny, przyczyniając się tym samym do rozwiązywania trudnych problemów społecznych.

Prezydent Miasta Częstochowy Pan Krzysztof Matyjaszczyk znalazł sposób na to w jaki sposób bez stosowania drastycznych metod windykacyjnych można uporać się z problemem niepłacenia czynszu za lokale gminne i jednocześnie pomóc ludziom wyjść z długotrwałego bezrobocia.

W celu oddłużenia swoich lokatorów Prezydent Miasta Częstochowa wprowadził program mający na celu podjęcie próby zmniejszenia zadłużenia mieszkańców z tytułu zalegania z opłatami czynszowymi za zajmowane mieszkania komunalne.

Realizację tego programu Prezydent powierzył Zakładowi Gospodarki Mieszkaniowej TBS Sp. z o.o. czyli spółce miejskiej administrującej lokalami znajdującymi się w zasobach gminy oraz Centrum Integracji Społecznej. By program mógł prężnie, skutecznie funkcjonować i przynosić efekty zarówno dla mieszkańców jak i całego miasta, została zawiązana ścisła współpraca pomiędzy Zakładem Gospodarki Mieszkaniowej TBS Sp. z o.o., Centrum Integracji Społecznej, Powiatowym Urzędem Pracy oraz Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej. Powstało partnerstwo lokalne Miasta Częstochowa.

66

PARTNERSTWO ZIEMI CZĘSTOCHOWSKIEJ JAKO INNOWACYJNY MECHANIZM WSPÓŁPRACY

STRATEGIA POWSTAŁA Z UDZIAŁEM NASTĘPUĴĄCYCH PARTNERÓW:

Wiceprezydenta ds. Pomocy Społecznej, Naczelnika Wydziału Funduszy Unijnych, Naczelnika ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, Dyrektorów Wydziału Pomocy Społecznej, Prezesa Zarządu Gospodarki Mieszkaniowej, Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego, Starosty Powiatu Częstochowskiego, Spółdzielni Mieszkaniowej „PÓŁNOC”, Agencji Rozwoju Regionalnego, Lokalnych grup Działania, przedstawicieli Nadleśnictwa Gidle i Złoty Potok, Małopolskiego Funduszu Poręczeń z Krakowa, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Częstochowie oraz następujących organizacji obywatelskich:

- Stowarzyszenia Akcja Katolicka Archidiecezji Częstochowskiej (prowadzącego CIS),

- Fundacji Świętego Barnaby,- Fundacji Chrześcijańskiej „Adullam”,- Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy „Agape”,- Spółdzielni Socjalnej „Eko-edytor”,- Spółdzielni Socjalnej „Audytor”, - Powiatowego Urzędu Pracy w Częstochowie,- Wielobranżowej Spółdzielni Socjalnej „Barka”.

Partnerzy lokalni przygotowali plan działań dotyczący rozwiązywania problemów społecznych i mieszkaniowych poprzez zastosowanie instrumentów gospodarki społecznej takich jak: centra integracji społecznej, kluby integracji społecznej, stowarzyszenia i fundacje uruchamiające działalność przedsiębiorczą, spółdzielnie socjalne, itp.

Plan działania dotyczy reintegracji społeczno-zawodowej następujących środowisk: - dłużników lokali czynszowych w stosunku do zasobów lokalowych i spółdzielni

mieszkaniowych,- osób korzystających z pomocy społecznej,- osób długotrwale bezrobotnych,- osób uzależnionych,- osób bezdomnych,- osób o niskim poziomie wykształcenia,- osób niepełnosprawnych,


67

VI

- mieszkańców mieszkań socjalnych itp.

W wyniku regularnych spotkań Partnerów wypracowane zostały następujące rezultaty:

- zainteresowanie Prezydenta i Wiceprezydenta oraz dyrektorów wydziałów UM Częstochowa gospodarką społeczną, szczególnie ZGM, MPK itp.,

- organizacje obywatelskie przeszły w większym stopniu od działań opartych wyłącznie na dotacjach do uruchamiania dzia łań przedsiębiorczych umożliwiających stworzenie przestrzeni do reintegracji przez pracę oraz wypracowywanie środków na misję organizacji,

- włączenie ośrodka pomocy społecznej do współpracy z organizacjami obywatelskimi poprzez projekt systemowy realizowany we współpracy z CIS i spółdzielniami socjalnymi, rekrutacji osób dla powstających podmiotów GS oraz uruchamiania dla nich rynku zleceń,

- włączenie w Partnerstwo spółdzielni mieszkaniowych, które w naturalny sposób są predysponowane do współpracy z przedsiębiorstwami społecznymi typu spółdzielnie socjalne,

- akceptacja Rady Miasta Częstochowy dla podejmowania nowej jakości działań w partnerstwie publiczno-społeczno-prywatnym,

- dobra komunikacja pomiędzy partnerami i dobre rozumienie czym jest gospodarka społeczna,

- różnorodność partnerów reprezentujących różne środowiska i potencjały.

PROBLEMY, NA KTÓRE ODPOWIADA PARTNERSTWO ZIEMI CZĘSTOCHOWSKIEĴ

Jak wskazywały statystyki MOPS, zasadniczą przyczyną, w związku z którą mieszkańcy wnioskowali o pomoc było właśnie bezrobocie. Długotrwały brak pracy, doprowadza do ubóstwa, które było drugim, co do ważności, powodem przyznawania pomocy. Znaczna część bezrobotnych posiada kwalifi kacje nieadekwatne do stale rozwijającego się rynku pracy (są to najczęściej osoby długotrwale bezrobotne). Przeważająca część osób bezrobotnych posiada niski poziom wykształcenia (zasadnicze zawodowe,

68


gimnazjalne lub niższe). W znacznym stopniu utrudnia im to możliwość zdobycia pracy i powoduje długotrwałe problemy w znalezieniu stałego źródła utrzymania. W związku z powyższym głównym problemem, z którego wynikała konieczność realizacji projektu była dezaktywacja zawodowa i społeczna osób korzystających z pomocy społecznej w Gminie Częstochowa. Grupą o szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy są osoby niepełnosprawne oraz bezdomne. Pozostałe problemy, na które napotykają osoby korzystające z systemu pomocy społecznej to:

- niewystarczający potencjał zawodowy i społeczny,- niewystarczające kompetencje edukacyjne, społeczne i zawodowe, - niewystarczające umiejętności w poruszaniu się na rynku pracy,- niewystarczający potencjał kadrowy i fi nansowy.

Ta sytuacja doprowadziła przedstawicieli różnych środowisk w Częstochowie do integracji ich potencjałów i do wypracowania nowych mechanizmów współpracy.

INNOWACYĴNY MECHANIZM WSPÓŁPRACY PARTNERÓW W CZĘSTOCHOWIE

Wypracowany mechanizm współpracy w Partnerstwie Ziemi Częstochowskiej polega na tym, że CIS prowadzony przez Stowarzyszenie Akcja Katolicka wypracowuje środki na swoje utrzymanie (nie korzysta z dotacji) poprzez wykonywanie usług na rzecz Zarządu Gospodarki Mieszkaniowej (działalność ta nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu Ustawy o prowadzeniu działalności gospodarczej, tylko działalnością odpłatną pożytku publicznego według Ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie). Uczestnicy CIS-u otrzymują świadczenia integracyjne (obligatoryjnie) w wys. 100% zasiłku dla bezrobotnych (z wyjątkiem pierwszego miesiąca próbnego, w którym uczestnik otrzymuje 50% zasiłku dla bezrobotnych). Uczestnictwo w CIS jest oparte na stosunku tzw. zatrudnienia socjalnego, a świadczenie integracyjne stanowi formę rekompensaty za aktywność/pracę w warsztatach zawodowo-edukacyjnych (okres uczestnictwa w CIS liczy się do okresu zatrudnieniowego). Jednocześnie wydatki na pomoc socjalną poniesioną przez MOPS, w wyniku powołania CIS stają się mniejsze, gdyż osoba skierowana do CIS otrzymuje środki na aktywizację


69

VI

zawodową z Funduszu Pracy (świadczenie integracyjne), co odciąża fundusze gminne przekazywane dotychczas w postaci zasiłków przez OPS. Wypracowana została w Partnerstwie klarowna oferta dla dłużników mieszkań komunalnych i dłużników MPK, którzy przystępując do CIS, mają możliwość wykonywania usług dla ZGM pod przewodnictwem instruktorów zawodów. Oprócz świadczenia integracyjnego mają możliwość wypracowania premii motywacyjnej, dzięki czemu spłacają swoje zadłużenie według indywidualnych ustaleń. Jednocześnie ZGM umarza im odsetki od zadłużenia. Trzeba też podkreślić, że cena usługi wykonywanej przez CIS jest niższa niż ceny proponowane przez fi rmy komercyjne, gdyż działalność CIS-u jest działalnością odpłatną pożytku publicznego, a działalność fi rm komercyjnych jest działalnością gospodarczą „for profi t” (z reguły cena usługi jest dużo wyższa). Dodatkową wartością takiego zintegrowanego działania jest fakt, że uczestnicy CIS w ramach warsztatów są przygotowywani do zakładania spółdzielni socjalnych, a po zakończeniu uczestnictwa w CIS nadal są brani pod uwagę w kontynuacji usług na rzecz ZGM i innych Partnerów, co daje im perspektywę na poprawę statusu i rzeczywistą możliwość rozwiązania ich trudnej sytuacji. Następuje dzięki temu autentyczna inwestycja w rozwój środowisk dotychczas zaniedbanych, co wpływa na podniesienie ich potencjału, na poprawę ich sytuacji społeczno-ekonomicznej, a tym samym na rozwój całej wspólnoty. Uczestnicy CIS mają też możliwość odbywania staży w różnych zakładach pracy. Bardzo często szefowie tych zakładów uczestniczą w spotkaniach partnerstwa lokalnego i podejmują współpracę z CIS-ami ze względu na uświadomioną odpowiedzialność społeczną, ale również ze względu na możliwość ulg podatkowych związanych z zatrudnieniem absolwenta CIS. Firmy komercyjne mogą także być zleceniodawcami w stosunku do CIS.

Prezydent Częstochowy i dyrektor ZGM wyrazili opinię o bardzo dobrej jakości usług wykonywanych przez uczestników CIS; zapowiedzieli zapotrzebowanie na kilka CIS-ów w Częstochowie prowadzących reintegrację przez pracę nawet dla kilkuset osób bezrobotnych rocznie.

70


PODSUMOWANIE

Partnerstwo Ziemi Częstochowskiej jest modelowym przykładem współpracy lokalnej, włączającej w przestrzeń społeczno - gospodarczą dłużników mieszkań komunalnych, osoby korzystające z pomocy społecznej, osoby długotrwale bezrobotne, uzależnione oraz osoby zagrożone wykluczeniem społecznym.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt zintegrowania działań wielu partnerów funkcjonujących w różnych sektorach oraz nowatorskie podejście do rozwiązywania problemów społecznych Prezydenta Miasta Częstochowa, Prezesa Zarządu Gospodarki Mieszkaniowej, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, Stowarzyszenia Akcja Katolicka. Współpraca ta jest przykładem, który może inspirować kolejne środowiska lokalne do rozwoju w celu osiągnięcia większej spójności społecznej, bardziej zrównoważonego rozwoju lokalnego. Jest to wzór modelowego i innowacyjnego sposobu rozwiązywania problemów społecznych.


71

VII

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE ĴAROSŁAWSKIM ĴAKO NARZĘDZIE PRZECIWDZIAŁANIA PROBLEMOM SPOŁECZNYM

Olimpia Szpunar

Powiat jarosławski znajduje się w południowo - wschodniej części Polski, w województwie podkarpackim. Wschodnia część powiatu pokrywa się na długości 7 kilometrów z granicą ukraińską i stanowi swoistą „bramę na Wschód”. Powiat jarosławski to teren rolniczo-przemysłowy, z przemysłem skoncentrowanym w Jarosławiu. Dominującą gałęzią przemysłu jest przetwórstwo rolno - spożywcze, co wynika z rolniczego charakteru powiatu. Dobrze rozwijają się także inne branże m.in.: budownictwo, przemysł drzewny, hutnictwo, usługi, handel, turystyka.

Niestety pomimo dużej różnorodności podmiotów gospodarczych nie są one w stanie rozwiązać wszystkich problemów społeczno - gospodarczych wspólnoty lokalnej na czele z bardzo dużym bezrobociem.

W powiecie jarosławskim wraz z końcem lutego 2013 roku było zarejestrowanych ponad 11 tysięcy osób bezrobotnych, co kształtuje stopę bezrobocia na poziomie około 21% przy czym średnia dla województwa podkarpackiego w tym samym okresie czasu wynosiła 17 %. Ta bardzo trudna sytuacja spowodowała, że powiat jarosławski zauważył konieczność utworzenia nowych miejsc pracy oraz utworzenie instytucji prowadzących reintegrację społeczno – zawodową osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym.

W chwili podejmowania decyzji o rozwijaniu podmiotów gospodarki społecznej, w tym przede wszystkim Centrum Integracji Społecznej w powiecie jarosławskim nikt z nas, tj. Pan Starosta - Jerzy Batycki, Etatowy Członek Zarządu Powiatu Jarosławskiego – Pani Zofi a Karwańska, Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Jarosławiu – Pan Rafał Młynarski oraz ja jego zastępca – Olimpia Szpunar, nie zdawaliśmy sobie sprawy, że wsparcie fi nansowe tych podmiotów nie wystarczy, że konieczne jest szersze działanie.

72

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE JAROSŁAWSKIM JAKO NARZĘDZIE PRZECIWDZIAŁANIA PROBLEMOM SPOŁECZNYM

Jednak zacznijmy od początku.

W powiecie jarosławskim w zasadzie brak było świadomości społecznej w zakresie możliwości rozwiązywania problemów za pomocą narzędzi gospodarki społecznej, o czym świadczył m.in. fakt, że na jego terenie do tej pory nie powstała żadna spółdzielnia socjalna, Klub Integracji Społecznej, czy też Centrum Integracji Społecznej. Oczywiście nie można jednak zapominać o nielicznych stowarzyszeniach funkcjonujących na terenie powiatu jarosławskiego, dla których dobro drugiego człowieka jest nadal ważne. Temat gospodarki społecznej, a właściwie społecznej gospodarki rynkowej (co uświadomił nam Pan Tomasz Sadowski), nie był jednak w ogóle poruszany. Wiedza nasza, jak i innych mieszkańców powiatu jarosławskiego była w tym obszarze bardzo mała. To dzięki Panu Sławomirowi Spaczyńskiemu udało się nawiązać w kwietniu 2012 r. kontakt z Panią Barbarą Sadowską, a tym samym Fundacją Pomocy Wzajemnej „Barka” z Poznania, która jest partnerem w projekcie – „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” w ramach działania 1.2 „Wsparcie systemowe instytucji pomocy społecznej i integracji priorytetu zatrudnienie i integracja społeczna”. Są to projekty Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, współfi nansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Od tej chwili sprawy potoczyły się bardzo szybko. Dzięki naszemu zaangażowaniu udało się, jako ostatniej jednostce samorządu terytorialnego w województwie podkarpackim uzyskać akceptację do udziału w ww. projekcie i tak pierwsze oficjalne spotkanie odbyło się 18 lipca 2012 r. w budynku Starostwa Powiatowego w Jarosławiu.

Pierwsze spotkania pozwoliły nam na zorientowanie się czym właściwie jest społeczna gospodarka rynkowa, a każde kolejne przybliżały nas do sytuacji w jakiej jesteśmy dzisiaj. Barbara Sadowska i Dagmara Szlandrowicz wskazały nam kierunek rozwoju jaki powinniśmy przyjąć. Dzięki temu dowiedzieliśmy się, że aby zwiększyć szanse przetrwania podmiotów gospodarki społecznej na otwartym rynku konieczne jest wsparcie środowiska lokalnego, w tym przede wszystkim jednostek samorządu terytorialnego, mieszkańców, ale również lokalnych przedsiębiorców. W przekonaniu tych ostatnich wystarczyła zwykła szczerość, brak „owijania w bawełnę”, po prostu wzajemne zrozumienie i troska o rozwój regionu. Okazuje się, że nie tylko duże koncerny, oparte na kapitale zagranicznym, wiedzą na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu. Małe lokalne przedsiębiorstwa, które dokładnie zdają sobie sprawę z jakimi problemami boryka się społeczność lokalna, niejednokrotnie lepiej rozumieją to pojęcie, a podejmowanymi działaniami w tym zakresie po prostu nie obnoszą się. Dlatego właśnie kolejne spotkania polegały na ciągłej nauce, budowaniu wzajemnego zaufania, ale również konstruowaniu jeszcze nieformalnego, ale jednak już partnerstwa.


73

VII

Ofi cjalnie „Partnerstwo Ziemi Jarosławskiej Na Rzecz Rozwoju Społecznej Gospodarki Rynkowej” zostało podpisane 18 kwietnia 2013 roku, a jego liderem został Starosta Powiatu Jarosławskiego przy wsparciu Powiatowego Urzędu Pracy w Jarosławiu.

Partnerstwo lokalne jest platf ormą współpracy pomiędzy partnerami reprezentującymi różne obszary życia społeczno-gospodarczego. Partnerzy w sposób trwały i systematyczny projektują i realizują działania, których celem jest budowanie tożsamości społeczności lokalnej oraz spójnego społecznie środowiska lokalnego, w którym każdy obywatel ma odpowiednie warunki rozwoju osobistego, społecznego i gospodarczego.

Celem powołanego partnerstwa jest współpraca w obszarach społecznych i gospodarczych, a w szczególności realizacja działań zmierzających do stworzenia Centrum Integracji Społecznej na terenie powiatu jarosławskiego. Ponadto, intencją działania partnerstwa jest pomoc osobom znajdującym się w trudnej sytuacji na rynku pracy, poprzez podejmowanie działań na rzecz ich aktywizacji, a także lepsze wykorzystanie tkwiącego w nich potencjału, z korzyścią dla pracodawców funkcjonujących w powiecie jarosławskim i nie tylko. Działania podejmowane przez partnerstwo lokalne są zorientowane również na poprawę efektywności służb zatrudnienia, poprzez dostarczenie informacji o potrzebach lokalnego rynku pracy, tak aby środki pochodzące z Funduszu Pracy, ale również z projektów współfi nansowanych przez Unię Europejską, które są realizowane na terenie powiatu jarosławskiego, były efektywniej wykorzystywane i rzeczywiście wpływały na poprawę sytuacji na lokalnym rynku pracy

Działania podejmowane przez partnerstwo doprowadziły do złożenia w dniu 30 kwietnia 2013 roku przez Starostę Powiatu Jarosławskiego wniosku o przyznanie statusu Centrum Integracji Społecznej „Pawłowe Sioło” w Pawłosiowe realizującego zadania reintegracji zawodowej i społecznej. W pierwszym roku działalności Centrum Integracji Społecznej ma liczyć 39 osób i będzie działać w następujących warsztatach: ogrodniczym, ślusarsko-szwalniczym oraz leśnym. Nawiązano wstępną współpracę z pracodawcami z terenu powiatu jarosławskiego dotyczącą zlecania usług Centrum Integracji Społecznej w Pawłosiowie, w tym na szczególną uwagę zasługują Zakłady Usług Leśnych z terenu powiatu jarosławskiego, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Jarosławiu, ELMADEX II Firma Produkcyjno-Usługowo-Handlowa Łuc i Poździk S.j., Reh4Mat Sławomir Wroński. Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej złożyły projekty systemowe na reintegrację osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym odbywającą się w CIS-ie.

74

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE JAROSŁAWSKIM JAKO NARZĘDZIE PRZECIWDZIAŁANIA PROBLEMOM SPOŁECZNYM

W międzyczasie Pan Jerzy Batycki - Starosta Powiatu Jarosławskiego wspólnie z Zarządem Powiatu podjął decyzję o przystąpieniu do dwóch spółdzielni socjalnych osób prawnych. Pierwsza z nich o nazwie „Ogród dokumentów” została założona 8 lutego 2013 roku. Drugim jej założycielem jest Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Jarosławiu. Celem działania spółdzielni jest reintegracja społeczna i zawodowa osób w niej pracujących. Spółdzielnia zajmuje się głównie pielęgnacją terenów zielonych, a także drobnymi remontami, sprzątaniem, pośredniczeniem w sprzedaży podpałek K-LUMET oraz obsługą różnego rodzaju imprez, takich jak: zebrania, konferencje, szkolenia. W przyszłości rozważana jest również możliwość założenia archiwum, które kompleksowo obsługiwałoby wiele instytucji, np. szkoły, przedszkola, szpitale, osoby prywatne itp.

Druga spółdzielnia socjalna osób prawnych do której przystąpił Powiat Jarosławski oraz Gmina Laszki nosi nazwę „EKODA”. Wniosek o wpisanie spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego został złożony 20 maja 2013 roku. Celem działania spółdzielni będzie reintegracja społeczna i zawodowa osób w niej zatrudnionych. Zakres działania spółdzielni opierać się będzie na świadczeniu usług leśnych, sprzątających, remontowo-budowlanych, doradztwie w zakresie ekonomii społecznej. Początkowo zamierza się zatrudnienie pięciu osób pracujących na rzecz spółdzielni.

W przyszłości planowane jest również utworzenie na terenie Zespołu Parkowo-Pałacowego w Pawłosiowie Osady o nazwie „Pawłowe Sioło”. Na terenie Osady będzie funkcjonował hotelik oraz restauracja, które zostaną ulokowane w budynku dawnej oficyny, natomiast zabytkowy spichlerz przeznaczony będzie prawdopodobnie na muzeum wraz z salą pokazową. Osada będzie pełniła rolę edukacyjną, tj. pokazywała dawne życie na wsi. Dzieci i ich rodzice będą mogli zobaczyć jak wyglądają zwierzęta domowe, np. krowa, koza, kura, itp., skorzystać z warsztatów garncarstwa, pieczenia swojskiego chleba w piecu chlebowym, warsztatów kulinarnych (w tym nauki gotowania rzadko spotykanych już potraw). Na tym terenie znajdzie się także sklepik z wyrobami ekologicznymi, w tym produktami mięsnymi, uprawami znajdujących się na terenie osady i poza nią np. miody. Osada stanie się obsługiwana przez uczestników Centrum Integracji Społecznej, ale również przez tworzące się spółdzielnie socjalne, których członkami byliby absolwenci CIS Pawłosiów.

W związku z dużym zainteresowaniem tematyką szeroko rozumianej gospodarki społecznej zauważamy także konieczność utworzenia Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES) obejmującego swym działaniem nie tylko powiat jarosławski, ale


75

VII

również powiaty ościenne. W naszej opinii konieczne jest utworzenie instytucji, w której osoby zainteresowane mogłyby otrzymać kompleksowe wsparcie dotyczące społecznej gospodarki rynkowej, oraz tego jak się w niej odnaleźć i w jaki sposób zdobyć fundusze na funkcjonowanie przedsiębiorstw społecznych. Ponadto, instytucja ta mogłaby starać się o dofi nansowanie projektów wspierających rozwój społecznej gospodarki rynkowej.

Pomimo iż nasze działania nadal spotykają się z krytyką sceptyków, którzy nie wierzą że można coś robić bezinteresownie, poza podziałami, dla dobra wspólnego, to nadal jesteśmy zdeterminowani kontynuować podejmowane działania w celu stworzenia włączającego rynku pracy, którego powstanie jest konieczne nie tylko do zwalczania ubóstwa, ale i do wzrostu dobrobytu społeczeństwa.


77

VIII

PARTNERSTWO LOKALNE NA RZECZ WSPIERANIA ROZWOĴU GOSPODARKI SPOŁECZNEĴ W DOBIEGNIEWIE

Michał Artur Nieroda

Do 2009 roku na terenie Gminy Dobiegniew nie funkcjonował żaden podmiot gospodarki społecznej. Wprawdzie w planach włodarzy gminy istniał wcześniej pomysł polegający na powołaniu CIS-u lub spółdzielni socjalnej, lecz nie został on zrealizowany. Pomimo, że podejmowane były próby zorganizowania takich struktur, to jednak, z różnych względów nie przyniosły one rezultatu.

Organizująca się spółdzielnia socjalna nie poradziła sobie z problemem poręczenia za dotację, o jaką starała się w Powiatowym Urzędzie Pracy w Strzelcach Krajeńskich. Przyszli spółdzielcy zwrócili się do władz Gminy Dobiegniew z prośbą o takie poręczenie. Burmistrz, Zastępca Burmistrza, Przewodniczący Komisji Rady Miejskiej prowadzili rozmowy z chętnymi do założenia spółdzielni, lecz nie przyniosły one oczekiwanego rezultatu, ponieważ wykazały, że przyszli spółdzielcy nie są przygotowani do swoich zadań, ani pod względem organizacyjnym, ani merytorycznym (brak wiedzy oraz umiejętności). W tej sytuacji podjęta została decyzja o nie udzieleniu poręczenia i spółdzielcy wycofali się ze swojego projektu.

Także próby zorganizowania Centrum Integracji Społecznej w Dobiegniewie spełzły na niczym. Wprawdzie przygotowane zostały już wstępnie niektóre dokumenty organizacyjne lecz zabrakło środowiska mogącego wesprzeć tego typu inicjatywę, dającego władzom gminy gwarancję udźwignięcia odpowiedzialności za powstający podmiot.

W 2009 roku dotychczasowy Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Dobiegniewie, Zofi a Kowalczyk, odeszła na emeryturę. W wyniku konkursu ogłoszonego przez Burmistrza Dobiegniewa zostałem zatrudniony na tym stanowisku i od razu, praktycznie od pierwszego dnia, zetknąłem się z problemami społecznymi z jakimi od lat borykała się gmina.

78

PARTNERSTWO LOKALNE NA RZECZ WSPIERANIA ROZWOJU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ W DOBIEGNIEWIE

Gmina Dobiegniew liczy 7 tys. mieszkańców i jest typową gminą popegeerowską. Wysokie bezrobocie (w skali powiatu dochodzące do 24%) oraz fakt, iż blisko 20% mieszkańców gminy w różny sposób korzystała ze świadczeń pomocy społecznej daje właściwy obraz skali problemów. Bezrobocie strukturalne i długotrwałe – wynikało przede wszystkim z tego, że po zlikwidowaniu wcześniejszych miejsc pracy nie pojawiły się na ich miejsca nowe. Było to skutkiem tego, że teren całej gminy, ze względu na swoje wyjątkowe walory przyrodnicze (lasy, jeziora, Drawieński Park Narodowy) został zakwalifi kowany do obszaru Natura 2000. Utrudniło to bardzo, a w praktyce uniemożliwiło pozyskanie inwestorów i stworzenie nowych miejsc pracy. Wydawać by się mogło, że gmina jest wprost idealnym miejscem do rozwijania usług turystycznych, które dałyby zatrudnienie bezrobotnym. Niestety, brak jakiejkolwiek infrastruktury mogącej stanowić bazę do świadczenia takich usług skutecznie uniemożliwił ten kierunek rozwoju. Gmina po prostu nie miała na ten cel żadnych środków, podobnie jak i na realizację wielu zadań związanych z rozwiązaniem bieżących problemów społecznych.

W tej sytuacji, jako osoba odpowiedzialna za rozwiązywanie problemów społecznych na terenie gminy, zacząłem szukać pomysłu umożliwiającego z jednej strony aktywizację klientów kierowanego przeze mnie ośrodka, a z drugiej strony realizowanie na rzecz gminy zadań, tak aby ta aktywizacja nie wymagała dodatkowych środków fi nansowych. Prawdę mówiąc pomysł nasuwał się sam – gospodarka społeczna. Jedynie ona gwarantowała konkretny rezultat, zarówno społeczny jak i ekonomiczny, przy niewielkim zaangażowaniu środków jakie można było pozyskać.

W 2010 roku przedstawiłem swoje pomysły Burmistrzowi Dobiegniewa - Leszkowi Walochowi. Jest on znany lokalnej społeczności jako człowiek bardzo wyczulony na problemy społeczne, któremu zależy na konkretnych działaniach, przynoszących wymierne efekty. Zaakceptował wstępnie przedstawiony pomysł zastrzegając jednocześnie że gmina ma bardzo ograniczone możliwości fi nansowe i w związku z tym muszę się z tym liczyć przy realizacji.

Pomimo otrzymanego „zielonego światła” problemy wynikające z lokalnych uwarunkowań mnożyły się. Wówczas los postawił na naszej drodze „dobrego ducha” w osobie Barbary Sadowskiej z Fundacji Pomocy Wzajemnej „BARKA” z siedzibą w Poznaniu, która, po wysłuchaniu opisu sytuacji w Dobiegniewie zaproponowała przyjęcie nowej metodologii działań. Zaproponowała mianowicie, aby zamiast organizować nowe podmioty, skoncentrować się przede wszystkim na zbudowaniu lokalnego partnerstwa na rzecz wspierania gospodarki społecznej. Podmioty te


79

VIII

powstaną jako konsekwencja działalności partnerstwa, jednakże to ono właśnie jest tak naprawdę warunkiem koniecznym do tego, aby przestać dreptać w miejscu i ruszyć naprzód. Barbara Sadowska obiecała pełną pomoc w budowaniu partnerstwa, wsparcie merytoryczne w postaci szkoleń z gospodarki społecznej, organizacji i prowadzenia przedsiębiorstw społecznych, wizyt studyjnych w funkcjonujących podmiotach oraz „know - how” będący owocem ponad 20 - letniego zbierania doświadczeń przez Fundację „BARKA”. Propozycja wydawała mi się bardzo sensowna więc nawiązaliśmy współpracę i ustaliliśmy termin pierwszego, organizacyjnego spotkania w środowisku dobiegniewskim.

Ruszyliśmy „z kopyta” i od razu zostaliśmy bardzo gwałtownie zatrzymani. Pomimo, iż „BARKA”, przygotowując pierwsze spotkanie w Dobiegniewie, wystosowała zaproszenia do wszystkich środowisk, które mogły być zainteresowane rozwojem gospodarki społecznej na terenie gminy, w wyznaczonym miejscu i terminie pojawił się tylko Kazimierz Kisiel, dyrektor Stowarzyszenia Wspierania Małej Przedsiębiorczości w Dobiegniewie oraz moja skromna osoba. Dzisiaj wydaje mi się to zabawne gdyż z „BARKI” przyjechały do nas wówczas 4 osoby, ale w związku z tym, czuliśmy się wtedy bardzo niekomfortowo. Barbara Sadowska podeszła do sprawy bardzo rzeczowo i konkretnie. Zasugerowała, abyśmy zastanowili się wspólnie nad tym co się stało, że tak wiele zaproszonych osób nie pojawiło się na spotkaniu. Rozmawiając uświadomiliśmy sobie, że tak naprawdę to idea lokalnego partnerstwa na rzecz wspierania gospodarki społecznej jest po prostu szerzej nieznana. Trudno się więc dziwić brakowi zainteresowania ze strony zaproszonych. Utwierdziło nas to jednak w decyzji o konieczności budowy takiego partnerstwa, choćby miało to odnieść efekt jedynie edukacyjny, bez dalszych działań w sprawie powołania podmiotów gospodarki społecznej. Zastanawialiśmy się jak zachęcić ludzi do pojawienia się na naszych spotkaniach. Wymyśliliśmy, że nie będziemy tego robić ofi cjalnie, ponieważ takie spotkania wielu osobom kojarzą się bowiem z nudnymi nasiadówkami, z których nic nie wynika. Postanowiliśmy wykorzystać to że, zarówno Kazimierz Kisiel jak i ja, znamy te osoby na gruncie mniej ofi cjalnym i w rozmowach osobistych zachęcimy je do pojawienia się na kolejnym spotkaniu. Następnie osoby te miały postanowić już same czy chcą decydować się na dalszą współpracę, czy też poprzestaną na tym jednym spotkaniu.

Okazało się to skuteczną strategią. Na kolejnym szkoleniu pojawiło się sporo osób, a co najciekawsze, ze spotkania na spotkanie nasza grupa powiększała się. Dochodziły kolejne osoby zainteresowane naszymi pracami, które dowiadywały się o nich od tych, którzy zaczęli w nich uczestniczyć wcześniej. W skład naszej grupy weszli: w imieniu

80


Burmistrza Dobiegniewa – Zastępca Burmistrza Tadeusz Bednarczuk, Skarbnik Gminy Jacek Antropik, Prezes Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych „Komunalni” Zbigniew Gacki, wszyscy przewodniczący komisji Rady Miejskiej wraz z radnymi (szczególnie aktywna była Przewodnicząca Komisji Społeczno-Oświatowej Pani Jolanta Pawlak), przedstawiciele Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów - Koło w Dobiegniewie, członkowie Stowarzyszenia Abstynentów „Klub Dromader”, Kierownicy Ośrodków Pomocy Społecznej w gminach sąsiednich: Zwierzynie, Starym Kurowie i Strzelcach Krajeńskich, w imieniu Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Strzelcach Krajeńskich – Zastępca Dyrektora Zbigniew Kałuziak wraz z pracownikami fi lii PUP w Dobiegniewie, przedstawiciele lokalnych przedsiębiorców (zwłaszcza tych związanych z usługami agroturystycznymi), a nawet sołtysi z wsi wchodzących w skład gminy.

W pewnym momencie grupa była już na tyle skonsolidowana, a jej skład ustalony, że Barbara Sadowska zaproponowała ofi cjalne powołanie partnerstwa i podpisanie porozumienia w tej sprawie. To był bardzo ważny dla nas moment. Wszyscy czuliśmy że dzieje się coś ważnego, dzięki czemu będziemy mogli w przyszłości wiele zrobić dla lokalnej społeczności.

Kontynuowaliśmy szkolenia, budując w sobie i w naszych współpracownikach świadomość; czym jest gospodarka społeczna i jak ważna jest dla rozwoju wspólnoty lokalnej. Zaczynaliśmy widzieć ile problemów społecznych, z którymi boryka się tak naprawdę każda gmina, można, dzięki proponowanym instrumentom, przezwyciężać, rozwijając jednocześnie i wzmacniając zasoby ludzkie będące w istocie największym kapitałem każdej wspólnoty. Aby jak najlepiej poznać siebie nawzajem, każde kolejne spotkanie organizowaliśmy w siedzibie innego partnera z naszej grupy.

Jeździliśmy na wizyty studyjne, zarówno krajowe jak i zagraniczne, zapoznając się z dobrymi praktykami, by móc je przenieść na nasz grunt i wykorzystać w codziennej pracy. W pewnym momencie doszliśmy do etapu gdy zadaliśmy sobie pytanie zasadnicze: jaki konkretny cel chcemy osiągnąć, co ma być efektem naszej wspólnej pracy, co chcemy uzyskać?

Padały różne odpowiedzi jednakże ogromna większość z nas była zgodna co do jednego: w Dobiegniewie powinno powstać Centrum Integracji Społecznej jako ośrodek i koordynator wszelkich działań integracyjnych oraz „kuźnia” dalszych inicjatyw takich jak: animowanie powstawania innych podmiotów gospodarki społecznej, a zwłaszcza spółdzielni socjalnej. Wspólnie przystąpiliśmy więc do prac nad koncepcją funkcjonowania takiego Centrum, jego możliwościami i ograniczeniami, przemyśleniem


81

VIII

profi lu jego działalności oraz możliwościami utrzymania się. Stwierdziliśmy, iż najlepszą formułą organizacyjną dla takiego organu będzie powołanie go jako samorządowego zakładu budżetowego. Opracowaliśmy model organizacyjny CIS, a także jego budżet zwracając szczególną uwagę na możliwości jego zarobkowania na dobiegniewskim rynku. Dla wszystkich było jasne, że ze względu na stan fi nansów gminy CIS musi się sam fi nansować, korzystając jedynie ze środków zewnętrznych, tak, by nie obciążać finansowo gminy. Każdy z partnerów deklarował, że w ramach reprezentowanego przez siebie podmiotu chciałby dla CIS zlecać wykonywanie różnych zadań. Było to dla partnerów, w tym szczególnie dla Skarbnika Gminy, rozwiązanie bardzo korzystne. CIS swoimi cenami byłby konkurencyjny dla innych fi rm, a jednocześnie przyjmowałby te zlecenia, które ze względu na wysokie koszty i niska cenę byłyby nieatrakcyjne dla innych przedsiębiorców i z tego względu nie mogłyby być realizowane. Zapewniało to jednocześnie wyeliminowanie niezdrowej konkurencji na dobiegniewskim rynku usług i uspokajało lokalnych przedsiębiorców i usługobiorców.

Efekt prac partnerstwa był naprawdę imponujący. Ze względu na tak szeroki udział w nim władz gminy, idea powołania CIS jako samorządowego zakładu budżetowego nie tylko nie spotkała się z żadnym oporem (tak przecież typowym w polskiej praktyce samorządowej), ale projekt uchwały w tej sprawie, błyskawicznie, bo w ciągu jednego miesiąca przeszedł przez wszystkie komisje i na sesji Rady Miejskiej w Dobiegniewie został przegłosowany jednogłośnie. W maju 2011 roku jednostka uzyskała od Wojewody Lubuskiego status Centrum Integracji Społecznej i z dniem 1 czerwca 2011r. przyjęła pierwszych 20 uczestników. W latach 2011-2012 CIS w Dobiegniewie utrzymywał się wyłącznie ze zleceń otrzymywanych od partnerów. Do zadeklarowanych wcześniej zleceń doszły z czasem nowe, pochodzące od innych zleceniodawców. Pozyskane zostało także zlecenie realizacji na rzecz Ośrodka Pomocy Społecznej w Dobiegniewie tzw. „projektu systemowego” czyli projektu EFS POKL 7.1.1. Jestem przekonany że gdyby nie nasze wcześniejsze prace w partnerstwie byłoby to absolutnie niemożliwe. Tym samym zakończył się główny etap działania partnerstwa i został zrealizowany jego podstawowy cel.

Co więc dalej z naszym partnerstwem? Czy powinno działać nadal czy też może spełniło ono już swoją rolę i nie ma potrzeby aby dalej funkcjonowało?

Muszę przyznać, że organizacja CIS oraz pierwszy okres jego działania zdominowały całkowicie działania gospodarki społecznej na naszym terenie. Jeszcze do niedawna myślałem, że nasze dobiegniewskie partnerstwo praktycznie wyczerpało już swoją formułę i powinno przejść do historii. Jest przecież Centrum Integracji Społecznej jako

82


koordynator i animator działań integracyjnych. Okazało się jednak, iż nie znaczy to, że stało się ono już niepotrzebne. Sądzę że jest teraz wręcz odwrotnie. Kilka zdarzeń jakie zaszły w 2012 roku pokazało, że partnerstwo ma jeszcze swoją rolę do odegrania.

Burmistrz Dobiegniewa regularnie odwiedza sołectwa wchodzące w skład gminy i spotyka się z ich mieszkańcami. Przedstawia im informacje dotyczące bieżącego stanu gminy, wysłuchuje uwag, skarg i wniosków. W trakcie kilku takich spotkań padły stwierdzenia ze strony mieszkańców, że Burmistrz nie przejmuje się losem i sprawami zwykłych ludzi, a zajmuje się jedynie problemami „pijaków i innej patologii”. Była to reakcja na coraz częstsze zlecanie przez sołectwa, a także zleceniodawców prywatnych - wykonań różnych czynności CIS-owi, a nie jak dotychczas, na czarno, „panom spod sklepu”. Nasze działania zakrojone są dosyć szeroko, a ich efektem jest m.in. zwiększenie ilości uczestników CIS z 20 do 35, a następnie do 50.

Zdarzyło się również tak, że jedna z dobiegniewskich wspólnot mieszkaniowych, szukająca wykonawcy remontu swojego budynku odrzuciła tańszą ofertę CIS, aby przyjąć droższą ofertę przedsiębiorcy prywatnego. W rozmowie ze mną administrator tej wspólnoty stwierdził, że na wybór naszej oferty nie zgodziła się sama wspólnota, bo „tych pijaków to oni znają i oni dobrze remontu nie wykonają”. Trzeba dodać, że dotychczas zastrzeżeń do jakości usług CIS nie było, wręcz uczestnicy są bardzo chwaleni przez dotychczasowych zleceniodawców. Te zdarzenia pokazały mi, że budowa lokalnej świadomości problematyki gospodarki społecznej jest procesem permanentnym i to co zostało dotychczas wypracowane musi być stale podtrzymywane. Występuje również potrzeba stałego public relati ons i nie może być ono realizowane tylko poprzez media. Ten PR musi być stale prowadzony w różnych środowiskach, zarówno wśród zwykłych mieszkańców jak i wśród przedsiębiorców, kierowników jednostek czy decydentów. Należy bowiem, stale utrzymywać świadomość, że samo powołanie podmiotu gospodarki społecznej to nie wszystko. Podmiot ten działa w swoim otoczeniu, w którym część osób rozumie sens jego funkcjonowania, natomiast część nie chce tego rozumieć czy to ze względu na własne interesy czy też po prostu „z bezinteresownej życzliwości”. Uświadomiłem sobie że wpływanie na opinie mieszkańców gminy czy też wręcz jej kształtowanie jest stałym wyzwaniem i zadaniem dla naszego partnerstwa jako całości i poszczególnych jego członków z osobna.

Partnerstwo w Dobiegniewie jest także konieczne, aby na forum gminy i opinii publicznej przyjąć pozycję stałego lobbysty na rzecz rozszerzania możliwości działań dla podmiotów gospodarki społecznej. Stale prowadzone są działania zmierzające do powołania spółdzielni socjalnej o charakterze mieszanym. Jej członkami będzie


83

VIII

z jednej strony minimum 5 osób fizycznych (byłych uczestników CIS, odpowiednio przygotowanych do swojej roli), a z drugiej ich partnerem będzie osoba prawna – Miasto i Gmina Dobiegniew. Rada Miejska uchwaliła już stosowną uchwałę (to również efekt działalności partnerstwa). Reszta jest kwesti ą gotowości samych uczestników CIS. By taka spółdzielnia funkcjonowała musi sobie zbudować rynek zleceń, działający w ciągu całego roku, żeby taki rynek powstał, musi istnieć środowisko tym zainteresowane, środowisko równoważące wpływy fi rm z własnymi interesami i tak lobbujące, aby każdy z podmiotów mógł działać we własnej niszy. Kreujące rynek tak, by nikt nie tylko nie przeszkadzał innym, ale by wręcz z nimi współdziałał na rzecz lokalnego rozwoju. Jestem przekonany, że wówczas nie tylko obecnie działające czy też powstające podmioty spokojnie będą mogły współegzystować, ale znajdzie się miejsce dla nowych. Jest to możliwe, zwłaszcza w obliczu faktu pozyskania przez Miasto i Gminę Dobiegniew w bieżącym roku ministerialnej dotacji na rozwój infrastruktury turystycznej, w wysokości ponad 5 - ciu milionów złotych. To ogromna szansa dla nas wszystkich, mieszkańców tej gminy. By tą szansę w pełni wykorzystać, czyli oprócz stworzenia twardej infrastruktury, stworzyć także wartość dodaną czyli wzmocnić zasoby ludzkie gminy, bardzo potrzebne jest świadome lobby wywodzące się z wielu różnych środowisk, ale połączone jedną ideą – budowania na terenie gminy gospodarki społecznej, w której to człowiek i jego rozwój jest wartością naczelną, zaś wypracowywany zysk jedynie środkiem do realizacji celów społecznych.

W tym właśnie widzę sens funkcjonowania i wręcz konieczność dalszej animacji naszego lokalnego partnerstwa na rzecz wspierania rozwoju gospodarki społecznej.


85

IX

PARTNERSTWO W SANOKU ĴAKO BODZIEC KONSTYTUUĴĄCY WSPÓLNOTOWOŚĆ I WZAĴEMNOŚĆ WE WSPÓLNOCIE LOKALNEĴ

Sebasti an Niżnik

Kiedyś przeczytałem, że tworząc partnerstwo lokalne najtrudniej jest zorganizować pierwsze spotkanie. Z własnych doświadczeń wiem, że właśnie to jest najprostsze. Oczywiście, trzeba się zorganizować, przełamać i zacząć działać. Niby proste, choć moim zdaniem najtrudniej wytrwać w dążeniu do celu. Często przecież, trzeba się zmierzyć z aparatem urzędniczym, niechęcią i stereotypami panującymi w społeczeństwie. Wciąż wielu ludzi powtarza jak mantrę, że najlepiej nie robić nic.

Jednak Powiat Sanocki stoi już dzisiaj przed zupełnie innym wyzwaniem. Udało się dotrwać do momentu powołania i uruchomienia Centrum Integracji Społecznej w Sanoku. Teraz pozostaje nam przede wszystkim ciężka praca by tę placówkę utrzymać.

Ale może od początku. Gdy zaczynaliśmy działać wszystko wydawało się proste - były określone przepisy i od lat działające instytucje o takim profilu. Zebraliśmy grupę podobnie myślących osób. Był zapał i cel, oraz to co najważniejsze - wsparcie Fundacji Pomocy Wzajemnej „BARKA”. Myśleliśmy, że uruchomienie Centrum, to kwesti a kilku miesięcy. Niestety bardzo się pomyliliśmy. Cały proces trwał ponad 1,5 roku.

Na pierwsze spotkanie związane z tworzeniem gospodarki społecznej w naszym regionie przyszli przedstawiciele wielu instytucji - szefowie miast i gmin z terenu powiatu, oraz organizacji społecznych. Dowiedzieliśmy się jak można działać i jakie są podmioty gospodarki społecznej, oraz jak i co możemy robić aby przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu, by pomagać długotrwale bezrobotnym, bezdomnym, uzależnionym i izolowanym.

Na kolejnym spotkaniu pojawili się także przedstawiciele poszczególnych samorządów.

86

PARTNERSTWO W SANOKU JAKO BODZIEC KONSTYTUUJĄCY WSPÓLNOTOWOŚĆ I WZAJEMNOŚĆ WE WSPÓLNOCIE LOKALNEJ

Partnerstwo utworzyli: Powiat Sanocki, Gmina Miasta Sanok, PCPR, PUP, Gmina Besko i GOPS, Gmina Zarszyn i GOPS, Gmina Zagórz i MOPS, Gmina Tyrawa Wołoska, organizacje obywatelskie i nadleśnictwa. Zaczęliśmy się zastanawiać, który wariant wybrać. Padło na Centrum Integracji Społecznej. Następnym etapem było wyłonienie lidera projektu, którym został Powiat Sanocki. Wówczas, jeszcze nie wiedzieliśmy, że starostwa zostały pominięte w ustawie jako organy, które mogą prowadzić CIS-y, w wyniku tego straciliśmy kilka miesięcy. W międzyczasie zmieniła się ustawa i dopuściła do prowadzenia tych placówek również powiaty.

Na kolejne spotkania zaproszona została wspomniana wyżej Fundacja Pomocy Wzajemnej „BARKA”. Staliśmy się partnerem Projektu Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej. Rozpoczęła się praca merytoryczna. Barbara Sadowska oraz jej współpracownicy zapoznali nas z ustawami, o które oparta jest gospodarka społeczna, zasadami działania i przykładami z innych regionów. Odbyliśmy szereg wizyt studyjnych. Ustaliliśmy etapy zakładania CIS w Sanoku: napisanie statutu i uchwała rady powiatu o powołaniu CIS, wystąpienie z wnioskiem do wojewody o nadanie statusu Centrum, wystąpienie do Urzędu Marszałkowskiego o środki na pierwsze wyposażenie, ewentualne pisanie projektów dofi nansowujących np. PO KL 7.2.1 lub CRZL.

Rozpoczęliśmy intensywną pracę. Przygotowaliśmy statut, a radni przyjęli uchwałę o powołaniu CIS-u. Dyrektor PCPR w Sanoku Jan Paszkiewicz opracował kolejne potrzebne dokumenty. Następnie przedstawił, wypracowaną na spotkaniach wstępną koncepcje CIS, która została oparta na potrzebie zintegrowania środowiska lokalnego, oraz wymiernych zyskach (pozafinansowych) dla samorządu, osób wykluczonych społecznie, oraz ośrodków pomocy społecznej, a także usługobiorców. Według założeń, podstawą funkcjonowania placówki miały być zlecenia ze strony instytucji publicznych.

Po opracowaniu koncepcji, złożyliśmy wniosek do wojewody o nadanie statusu. Jako, że byliśmy pierwszym powiatem w Polsce, który tworzy centrum, decyzja była negatywna. Odwołaliśmy się do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia. W ten sposób przetarliśmy szlaki w naszym województwie. Tworzyliśmy coś nowego, dlatego pojawiały się problemy. Jednak zawsze w trudnych momentach dzieje się coś pozytywnego, można liczyć na wsparcie przychylnych osób. To właśnie dzięki zaangażowaniu i wsparciu członka zarządu województwa podkarpackiego, Sławomira Miklicza, udało się uzyskać oczekiwaną przez nas decyzję. Zorganizował on spotkanie wszystkich zaangażowanych w projekt ludzi i grup, po czym poprowadził sprawę tak, aby wyjaśnić wszystkie wątpliwości. W końcu udało się, przebrnęliśmy!


87

IX

Radość była naprawdę duża! Okres planowanego rozpoczęcia działalności wydłużył się o blisko rok. W tym czasie na terenie województwa podkarpackiego rozpoczęło działalność dziewięć CIS-ów.

Po otrzymaniu decyzji wystąpiliśmy o pieniądze na pierwsze wyposażenie do marszałka. Otrzymaliśmy blisko 300 tys. zł. W międzyczasie do Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich złożyliśmy wniosek zatytułowany.: „Model realizacji usług o określonym standardzie w powiecie oraz Model CIS”, który otrzymał finansowanie. W tej chwili jesteśmy w trakcie wdrażania projektu.

Nasze Centrum Integracji Społecznej otworzyliśmy z końcem stycznia 2013 roku. Jest to pierwsza taka placówka w Polsce uruchomiona przez samorząd powiatowy. Szkoli się w niej 24 osoby w trzech warsztatach. Mamy warsztat budowlany, ogrodniczy i gastronomiczny. W tym ostatnim, panie - oprócz nauki zawodu przygotowują również posiłki dla pozostałych uczestników CIS-u, a jego działalność obejmuje głównie warsztaty i szkolenia, umożliwiające zdobycie lub podwyższenie kwalifi kacji zawodowych, praktyki i staże, a także indywidualne programy zatrudnienia socjalnego. Uczestnicy zdobywają umiejętności w zawodzie pomocy kuchennej, robotnika ogólnobudowlanego, oraz ogrodnika. Każdy z nich ma wsparcie doradcy zawodowego oraz psychologa i psychoterapeuty. Chodzi o to, aby na nowo nabyli oni umiejętności w pełnieniu ról społecznych w sferze rodzinnej, społecznej oraz zawodowej, w wyniku uczestnictwa w zajęciach reintegracyjnych.

Uczestnicy CIS-u będą do niego uczęszczać przez najbliższy rok. Zdobyte umiejętności będą mogli później wykorzystać zakładając Spółdzielnie Socjalną lub znajdując pracę u innych pracodawców. Kolejna grupa uczestników będzie rekrutowana jesienią 2013 roku.

Centrum Integracji Społecznej w Sanoku jest bardzo ważną inicjatywą na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w województwie podkarpackim. Po rezultatach jego działania wszyscy zaangażowani w realizację regionalnej polityki społecznej obiecują sobie wiele. CIS może być szansą na wsparcie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i żyjących na granicy ubóstwa w wychodzeniu z codziennych problemów materialno-socjalnych. Tworząc warunki do podejmowania aktywności, pozwalając na budowanie odpowiedzialności za wykonywaną pracę oraz propagowanie wspólnotowości i wzajemności. Głęboko wierzę, że uzyskamy efekty, które posłużą za przykład dla innych.

88

PARTNERSTWO W SANOKU JAKO BODZIEC KONSTYTUUJĄCY WSPÓLNOTOWOŚĆ I WZAJEMNOŚĆ WE WSPÓLNOCIE LOKALNEJ

Muszę przyznać, że nasza droga nie była łatwa i trochę trwało zanim udało nam się utworzyć Centrum, lecz dzisiaj bardzo się cieszę i chciałem podziękować wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób nam pomogli. Szczególnie dziękuję radnym, którzy podjęli tę niełatwą decyzję na początku drogi.


89

X

PARTNERSTWO LOKALNE POWIATU KOLBUSZOWSKIEGO – CZYLI KILKA ZDAŃ O PRÓBIE ZASTĄPIENIA „LOGIKI RYNKU” - LOGIKĄ SOLIDARNOŚCI SPOŁECZNEĴ W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM

Sławomir Spaczyński

POWIAT KOLBUSZOWSKIW skład powiatu kolbuszowskiego wchodzi jedna gmina miejsko-wiejska i pięć gmin wiejskich, które zamieszkuje przeszło sześćdziesiąt tysięcy osób. Gmina posiada charakter rolniczy, co jest niewątpliwie przyczyną dużego zatrudnienia w małych gospodarstwach rolnych. Dla przykładu można wskazać, iż w rolnictwie pracuje ponad połowa ogółu zatrudnionych, co daje jeden z największych wskaźników w całym województwie podkarpackim.

Zmiany gospodarcze na przestrzeni ostatniego dwudziestolecia nie oszczędziły zakładów dających od pokoleń zatrudnienie społeczności lokalnej, a obecny przemysł zdominowany został przez mikroprzedsiębiorstwa dające pracę dla niespełna 50 % zatrudnionych. Wszystkie te czynniki wpływają na jeden z najwyższych współczynników bezrobocia (często strukturalnego) w województwie podkarpackim, w którym wskaźnik osób długotrwale bezrobotnych stale wzrasta. Rośnie również bezrobocie wśród osób młodych. Powtarzającym się problemem bezrobotnych, również w innych powiatach województwa podkarpackiego jest brak kwalifikacji czy też ich zdezaktualizowanie. Cechy te oraz niejednokrotnie niskie kompetencje społeczne przyczyniają się do częstej, a w wielu przypadkach również dziedzicznej izolacji społecznej, obniżenia poczucia własnej wartości, a w konsekwencji u osób nieaktywnych zawodowo, także pogłębiających się barier psychicznych. W powiecie kolbuszowskim ponad jedna trzecia rodzin korzysta ze świadczeń oferowanych przez OPS- y i zauważalna jest w tym zakresie- niestety- tendencja wzrostowa. Głównym powodem korzystania z tej formy pomocy są ubóstwo (30%) oraz bezrobocie (26%). Bezrobocie w powiecie prowadzi do powstawania wielu kolejnych

90

PARTNERSTWO LOKALNE POWIATU KOLBUSZOWSKIEGO CZYLI KILKA ZDAŃ O PRÓBIE ZASTĄPIENIA „LOGIKI RYNKU” LOGIKĄ SOLIDARNOŚCI SPOŁECZNEJ W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM

dysfunkcji społecznych, które uniemożliwiają jednostce realizację celów osobistych i zawodowych, a to przyczynia się do stałego pogłębienia obszarów ubóstwa i prowadzi do marginalizacji i wykluczenia społecznego- nie tylko jednostek, ale całych rodzin.

PARTNERSTWO LOKALNEProces budowania partnerstwa lokalnego, który zainicjowała i prowadziła Fundacja Pomocy Wzajemnej „BARKA” umożliwił jego uczestnikom nowe spojrzenie na ekonomię społeczną (w mojej ocenie, bardziej odpowiednie byłoby następujące określenie: gospodarkę solidarności społecznej). Barka pokazała nam, jak traktować gospodarkę społeczną tj. jako instrument stwarzający możliwości podejmowania przedsięwzięć społeczno – ekonomicznych, w trosce o dobro osób, które nie potrafi ą odnaleźć się na rynku pracy. Wiele osób i instytucji marginalizuje problem tych grup społecznych, które często nie odnalazły się w otaczającej nas rzeczywistości. A przecież podstawową funkcją podmiotów gospodarki solidarnej jest ograniczenie zjawiska biedy, bezrobocia, a tym samym przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, ponieważ gospodarka społeczna szczególnie skierowana jest do osób, które jak już wcześniej wspomniałem nie odnajdują się w obecnym porządku społeczno- gospodarczym. Takie podmioty powinny być szczególnie priorytetowo traktowane w regionach, gdzie mechanizmy gospodarki rynkowej są nieefektywne, czy też nie przekładają się na lokalne rynki pracy. Co więcej, podmiotowe traktowanie pracowników (idea upodmiotowienia) pozwala traktować każdą osobę jako „podmiot pracy”, ponieważ „w procesie pracy wykonuje on różne czynności, a one mają służyć urzeczywistnianiu się jego człowieczeństwa” i niejednokrotnie w sferze indywidualnej dają możliwość porzucenia roli biorcy, czyli osoby zależnej od pomocy innych.

Budowanie partnerstwa lokalnego czyli „nauka” jaką otrzymywaliśmy każdorazowo od przedstawicieli Fundacji „BARKA” była zbieżna z nauką Ojca Świętego Benedykta XVI zawartą w encyklice „Caritas in veritate” gdzie Papież apeluje do nas o zastąpienie wąsko rozumianej „logiki rynku”, logiką globalnej solidarności, wskazując jednocześnie na potrzebę rozwoju gospodarki solidarnej, jako jednej z form rozwiązywania problemów społecznych. Ojciec Święty wskazuje na potrzebę rozwoju przedsiębiorstw, które stawiają sobie cele społeczne i działają w oparciu o wzajemną pomoc. Dlatego właśnie Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego „NIL” podjęło się wyzwania związanego nie tylko z budowaniem trwałego fundamentu, jakim jest lokalne partnerstwo, ale jednocześnie stworzenia kilku różnych form przedsiębiorstw społecznych. Dotychczas w powiecie kolbuszowskim takie podmioty nie występowały, a sama wiedza, zarówno wśród przedstawicieli organizacji obywatelskich, instytucji pomocy społecznej, rynku pracy jak i przedstawicieli JST była bardzo ograniczona.


91

X

Od samego początku niekwesti onowanym motorem nowo tworzącego się partnerstwa lokalnego było Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”, które jest niezależną i niekomercyjną organizacją obywatelską typu non-profi t, a jej głównym celem jest pobudzanie rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu kolbuszowskiego. Pomimo krótkiego okresu działalności (rejestracja w KRS 20.11.2003r.), Stowarzyszenie już na stałe wpisało się w strukturę organizacyjną lokalnego rynku pracy. Przejawia się to głównie skalą oraz efektywnością organizowanych przez nas działań, na rzecz lokalnych odbiorców potrzebujących określonego wsparcia. Jego misją jest tworzenie kapitału społecznego na rzecz rozwoju powiatu kolbuszowskiego. W działaniach tych stowarzyszenie odgrywa szczególnie ważną rolę, ponieważ podjęło się roli lokalnego integratora organizacji społecznych, instytucji publicznych oraz przedsiębiorców.

Każdego roku z usług oferowanych przez stowarzyszenie korzystają setki odbiorców. Możliwość udzielenia wsparcia dla określonych grup społecznych zapewniają projekty realizowane w ramach programów współfi nansowanych ze środków unijnych. Obecnie, w czasie sporządzenia przedmiotowej publikacji w ramach struktury Stowarzyszenia NIL, funkcjonują: Klub Integracji Społecznej, Spółdzielnia Socjalna SMAK, a kolejna Spółdzielnia Socjalna „Akademia SMAKU” jest w trakcie organizacji. Dodatkowo, w 2012 roku stowarzyszenie wystąpiło do Wojewody Podkarpackiego z wnioskiem o nadanie statusu Centrum Integracji Społecznej (decyzją Wojewody status został nadany). W ramach KIS- u prowadzone, a w ramach CIS-u planowane są działania na rzecz przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu. Prowadząc Inkubator Przedsiębiorczości - stowarzyszenie motywuje do podejmowania samozatrudnienia, wspiera idee przedsiębiorczości oraz świadczy doradztwo.

JAK BARKA PRZYBYŁA DO NILUKolbuszowska przygoda z Fundacją „BARKA” rozpoczęła się stosunkowo niedawno. Przez niespełna rok w ramach wspólnych spotkań, wizyt studyjnych i konferencji udało nam się wypracować model partnerstwa lokalnego, którego zwieńczeniem było podpisanie Porozumienia Społecznego Na Rzecz Rozwoju Społecznej Gospodarki Rynkowej w Powiecie Kolbuszowskim. Dokument został podpisany w październiku 2012 roku, a jego sygnatariuszami byli przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, organizacji obywatelskich oraz przedsiębiorcy.

W okresie budowania „fundamentów” dla przyszłego partnerstwa Stowarzyszenie NIL, wraz z fundacją BARKA i Wojewódzkim Urzędem Pracy zorganizowało I Podkarpacką Konferencję pod tytułem: „Gospodarka społeczna w woj. podkarpackim szansa czy utopia?”. W sympozjum uczestniczyło blisko dwieście osób, przedstawicieli JST, NGO,

92

PARTNERSTWO LOKALNE POWIATU KOLBUSZOWSKIEGO CZYLI KILKA ZDAŃ O PRÓBIE ZASTĄPIENIA „LOGIKI RYNKU” LOGIKĄ SOLIDARNOŚCI SPOŁECZNEJ W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM

OPS-ów, Spółdzielni Socjalnych i innych podmiotów realizujących zadania z zakresu budowania i wspierania gospodarki społecznej w województwie podkarpackim. Przedstawiciele partnerstwa lokalnego w Kolbuszowej uczestniczyli w dwóch wizytach studyjnych: poznając etos i działanie podmiotów gospodarki społecznej współtworzonych przez Fundację „BARKA” w Wielkopolsce oraz uczestnicząc w wizycie studyjnej do Liverpoolu (zorganizowanej przez Fundację „BARKA”).Nauka nie poszła w las … Spółdzielnia Socjalna SMAK, Centrum Integracji Społecznej.„Praca, oprócz tego, że jest wysiłkiem skierowanym na przemianę tworzywa w owoc pracy, który może zaspokoić jakąś potrzebę człowieka, jest płaszczyzną wzajemnego porozumienia ludzi między sobą” - Ksiądz Józef Tischner

Na bardzo trudnym rynku pracy, ze względu na brak dużych zakładów pracy-wsparcie dla osób bezrobotnych ma szczególne znaczenie. Stąd narodziła się idea utworzenia spółdzielni socjalnej. Grupa osób bezrobotnych, przy wsparciu Stowarzyszenia „NIL” i parafi i św. Brata Alberta z Kolbuszowej (która użyczyła lokal mieszczący się w budynkach plebani) zorganizowała się i podjęła decyzję o stworzeniu sobie własnego miejsca pracy. Wybór padł na działalność gastronomiczną. W konsekwencji powstała Spółdzielnia Socjalna „SMAK”, która początkowo zajmowała się przygotowywaniem posiłków dla uczniów szkół z terenu gminy Kolbuszowa. Jak się później okazało - przedsiębiorczym pracownikom spółdzielni taka działalność nie wystarczyła i postanowili rozszerzyć zakres usług o catering dla osób prywatnych. Obecnie można zamawiać w spółdzielni smakowite domowe obiady przygotowane w oparciu o tradycyjne receptury, a dla spragnionych bardziej nowoczesnych smaków niedługo spółdzielnia zaserwuje pizzę.

Osoby, które znalazły pracę w spółdzielni, przez długi czas nie były w stanie znaleźć zatrudnienia. Sprawdzały dostępne oferty, próbowały znaleźć swoje miejsce na rynku pracy, ale nadal nie przynosiło to rezultatów. Dopiero pomoc w postaci dotacji i wsparcia pomostowego- sprawiły, że osoby te mogły rozwinąć skrzydła i wreszcie zacząć pracować. Doświadczenia zdobyte w pracy z osobami tworzącymi spółdzielnię oraz z uczestnikami projektów dla osób bezrobotnych zostały zaobserwowane przez Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”. Bardzo pomocne okazały się modelowe rozwiązania stosowane w działalności innych CIS-ów, stworzonych w ramach projektu „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” realizowanym przez Fundację BARKA i to one w znacznym stopniu przyczyniły się do podjęcia decyzji o utworzeniu Centrum Integracji Społecznej. Właściwie pomysł narodził się z potrzeby wsparcia dla osób, które nie są ani na tyle aktywne, żeby wziąć swoje życie we własne ręce, ani na tyle odważne, żeby samemu szukać wsparcia. Zdajemy sobie sprawę, że rozwiązaniem nie jest jedynie wspieranie mieszkańców w zakresie pomocy krótkotrwałej, doraźnej,


93

X

ale o wiele istotniejsza wydaje się pomoc, którą gwarantuje CIS tj. nacisk na aktywne szukanie pracy i próba radzenia sobie z własnymi problemami i słabościami. Wierzymy, że dzięki temu mieszkańcy wspólnoty lokalnej zdobędą nowe umiejętności, nabiorą pewności siebie oraz wiary, że są w stanie rozwijać się i wykonywać godną pracę.

Dzięki zaangażowaniu przedstawicieli Gminy Niwiska przyszła siedziba CIS-u zlokalizowana zostanie w dawnej szkole podstawowej w miejscowości Leszcze na powierzchni blisko 1000 m2 . Tam właśnie docelowo zostaną zorganizowane warsztaty: gastronomiczny, remontowo-budowlany oraz usług opiekuńczych. W planach jest także, aby w następnych latach część budynku (dawnej szkoły) przeznaczyć na mieszkania chronione. Wszystkie tego typu działania pomagają nie tylko wspierać osoby, które potrzebują szczególnej pomocy, ale tworzą również bazę dobrych praktyk, które, w co mocno wierzymy, będą przynosić wymierne rezultaty nie tylko dla tych osób, ale i dla całej wspólnoty lokalnej.


95

XI

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE KŁODZKIM ĴAKO ELEMENT AKTYWIZACĴI OSÓB POZOSTAĴĄCYCH POZA RYNKIEM PRACY

Leszek Michalski

Gospodarka społeczna to działania na rzecz społeczeństwa (jego członków) w różnych dziedzinach życia, w której najważniejsze są działania na rzecz ludzi, przy jednoczesnej realizacji celu gospodarczego. Pozwala przystosować zasoby ludzkie do sektora publicznego i prywatnego, a przede wszystkim wspomaga budowę społeczeństwa obywatelskiego m. in. poprzez zapobieganie wykluczeniu społecznemu.

Warto zaznaczyć, że rejon Śląska słynął przez lata jako teren górniczy. Wraz z końcem komunizmu w 1989 r. sytuacja przemysłowa Kłodzka gwałtownie pogorszyła się. W mieście działało kilka zakładów przemysłowych, ale żaden z nich nie miał poważniejszego znaczenia. Później było jeszcze gorzej - w połowie lat 90. – pozostałe przedsiębiorstwa zostały zamknięte, przez co nastąpił gwałtowny wzrost bezrobocia, a co za tym idzie również wykluczenia społecznego. W rozwiązaniu części problemów miasta i jego mieszkańców pomocna okazały się idee gospodarki społecznej i partnerstw lokalnych.

Historia działań na rzecz budowy na terenie powiatu kłodzkiego partnerstwa lokalnego, które w swoich założeniach miałoby działać m.in. na rzecz rozwoju lokalnej społeczności, aktywizacji lokalnego rynku pracy poprzez wspieranie inicjatyw prowadzących do powstawania podmiotów gospodarki społecznej jest niezbyt długa, wypełniona jednak szeregiem istotnych w tym względzie wydarzeń.

W dniu 26 października 2010 r. podpisana została umowa ramowa powołująca instytucję Partnerstwa Lokalnego w Powiecie Kłodzkim. Sygnatariuszami porozumienia byli Starosta Kłodzki oraz reprezentanci pracodawców, stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, jednostek szkoleniowych, szkół wyższych, agencji pracy i doradztwa personalnego, przedstawiciele samorządów lokalnych. W okresie od października do grudnia zorganizowano na trzech obszarach działania, takich jak: Kłodzko, Nowa Ruda, Bystrzyca

96

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE KŁODZKIM JAKO ELEMENT AKTYWIZACJI OSÓB POZOSTAJĄCYCH POZA RYNKIEM PRACY

Kłodzka, cykl czterech konferencji pod nazwą: „Aktywizacja lokalnego rynku pracy”, których celem było przedstawienie potrzeb rozwijania dialogu społecznego i włączania partnerów społecznych do działań na rynku pracy, a także możliwości wdrażania partnerstwa lokalnego na rzecz ożywienia gospodarczego powiatu.Kontynuując podjęte działania w ramach podpisanej w 2010 r. umowy powołującej instytucję Partnerstwa Lokalnego w Powiecie Kłodzkim, w czerwcu 2011 r. zawarto umowę ramową o współpracy pomiędzy PUP w Kłodzku i PUP w Ząbkowicach oraz z następującymi stronami: Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Izbą Przemysłowo-Handlową oraz Stowarzyszeniem „Edukacja i Rozwój” w Krosnowicach.

Przyjmując za cel nadrzędny zrównoważony rozwój Powiatu Kłodzkiego i Powiatu Ząbkowickiego strony postanowiły podjąć współpracę partnerską w ramach gospodarki społecznej, która pozwoli na bardziej efektywny gospodarczo i społecznie rozwój lokalny. W tym celu partnerzy umowy wskazali partnerstwo, jako instytucję lokalną realizującą inicjatywy partnerów określone w strategiach rozwoju gmin, powiatów i województwa.

Uwzględniając zadania wynikające z przepisów ustawy o promocji zatrudnieniai instytucjach rynku pracy partnerzy zadeklarowali chęć tworzenia możliwości do wszechstronnych i bezpośrednich kontaktów na dostępnych płaszczyznach z instytucjami rynku pracy, przedsiębiorcami, organizacjami lokalnego rynku pracy, bezrobotnymi, z mieszkańcami powiatu kłodzkiego i ząbkowickiego oraz podejmowania działań w tym zakresie.

Celem Porozumienia jest ożywienie środowiska lokalnego w ramach gospodarki społecznej oraz tworzenie warunków dla rozwoju społecznego i wzrostu gospodarczego powiatów w oparciu o rozwój zasobów ludzkich i wzrost konkurencyjności gospodarki lokalnej w szczególności poprzez: • wsparcie środowiska gospodarczego, ochrona miejsc pracy;• budowę współpracy i partnerstwa na szczeblu lokalnym;• wzmocnienie gospodarki lokalnej;• tworzenie nowych miejsc pracy w oparciu o posiadane zasoby lokalne;• udział mieszkańców w rozwoju powiatów, gmin.

Przyjmując za podstawę treść tego Porozumienia oraz pogarszającą się sytuację na rynku pracy, jak również ograniczone środki fi nansowe na wspieranie aktywnych form wspierania osób bezrobotnych i poszukujących pracy, z inicjatywy starosty kłodzkiego, Powiatowy Urząd Pracy w Kłodzku podjął w 2012 roku aktywne działania związane z wspieraniem tworzenia podmiotów, w ramach szeroko pojętej gospodarki społecznej.


97

XI

W tym celu nawiązano współpracę z organizacjami pozarządowymi, organizując szereg konferencji i spotkań, mających na celu przekazanie informacji i upowszechnienie dobrych doświadczeń działających z powodzeniem na terenie kraju, podmiotów gospodarki społecznej.Na podstawie porozumienia zawartego 21 listopada 2011 roku z Fundacją „RAZEM” z Wałbrzycha zorganizowano 20 stycznia 2012 r. konferencję dotyczącą aktywizacji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, przekazując praktyczne wskazówki dotyczące tworzenia i wypełniania wniosków o dofi nansowanie ze środków Unii Europejskiej. W konferencji uczestniczyły 34 osoby z terenu powiatu kłodzkiego. W wyniku podpisanego porozumienia o współpracy, PUP Kłodzko skierował 90 osób bezrobotnych jako uczestników programu „Otwórz się na zmiany”, w ramach którego uczestniczyły one w wielu szkoleniach zawodowych – robotnik gospodarczy z kursem BHP, pracownik biurowy, opiekunka do dziecka oraz monter/składacz okien oraz odbyły staże zawodowe. Ponadto rezultatem współpracy było złożenie przez PUP Kłodzko oraz Fundację dwóch projektów konkursowych:- „Myślisz o przyszłości – działaj dziś” dla 60 osób na wartość 1 177 551 zł- „Nowy zawód-nowe perspektywy” dla 90 osób na wartość 1 829 687 zł

Drugi z projektów uzyskał pozytywną ocenę komisji konkursowej i został skierowany do realizacji w 2013 roku. Benefi cjentami projektu są osoby długotrwale bezrobotne, zagrożone wykluczeniem społecznym.

Innym przejawem aktywności Powiatowego Urzędu pracy w Kłodzku dot. aktywizacji partnerów na lokalnym rynku pracy, stało się nawiązanie współpracy z Fundacją Pomocy Wzajemnej „BARKA” z Poznania, gdzie w wyniku zawartego porozumienia przystąpiono do udziału w projekcie zatytułowanym: „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej”.

Konsekwencją tych działań była konferencja zorganizowana w dniu 23 stycznia 2012 r.w sali konferencyjnej starostwa powiatowego w Kłodzku, która zgromadziła ponad 50-ciu przedstawicieli samorządów, ośrodków pomocy społecznej, fundacji, stowarzyszeń i instytucji działających na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Zapoznali się oni z propozycjami współpracy w zakresie uruchamiania na terenie powiatu przedsięwzięć z zakresu gospodarki społecznej – centrów integracji społecznej i spółdzielni socjalnych. Konferencję zilustrowano wieloma konkretnymi przykładami udanych przedsięwzięć w tym zakresie, zrealizowanych przez Fundację BARKA. Zainteresowanie, jakie wywołało przedstawienie propozycji wspólnych działań przez Wiceprzewodniczącą Fundacji - Barbarę Sadowską sprawiło, że postanowiono

98


kontynuować cykl konferencji i warsztatów, celem przybliżenia problematyki partnerstwa lokalnego i związanego z nim rozwoju gospodarki społecznej na kolejnych spotkaniach.

Kontynuacją styczniowej konferencji było spotkanie w dniu 22 lutego 2012 r. przedstawicieli samorządów, OPS-ów i organizacji pozarządowych, zainteresowanych utworzeniem i funkcjonowaniem na swoim terenie centrów integracji społecznej. Przedstawiono podczas niego cele i zadania CIS-ów, możliwe źródła finansowania, organizację i prawne aspekty działalności ( uczestniczyło ponad dwadzieścia osób). Na zakończenie zgłoszono wstępne deklaracje utworzenia CIS z Gminy Szczytna, Gminy Kłodzko oraz przez stowarzyszenia -„Edukacja i Rozwój” oraz „Towarzystwo im Św. Brata Alberta” z Kłodzka.

Kolejne spotkanie, zorganizowano 30 marca 2012 roku z udziałem 20 uczestnikówz terenu powiatu, jego tematem były praktyczne aspekty zarządzania Centrami Integracji Społecznej, prowadzenia dokumentacji oraz możliwości pozyskiwania środków na działalność. Dla grupy osób zainteresowanych problematyką gospodarki społecznej, zorganizowano trzydniowy wyjazd studyjny do Wielkopolski, podczas którego miało miejsce się szereg spotkań z uczestnikami CIS-ów, spółdzielni socjalnych, pracownikami i wolontariuszami Fundacji oraz władzami samorządowymi, realizującymi przedsięwzięcia związane z gospodarką społeczną, podczas których można było bezpośrednio zapoznać się z praktyką funkcjonowania takich podmiotów. W wyjeździe uczestniczyło 17 osób z terenu powiatu kłodzkiego, reprezentujących jednostki samorządowe, ośrodki pomocy społecznej i organizacje obywatelskie. Delegacji przewodniczył Wicestarosta Kłodzki –Adam Łącki. W ramach programu, pierwszy dzień wizyty studyjnej rozpoczął się od wizyty w obiektach Fundacji na Zawadach. Uczestnicy zostali zapoznani z ideą i praktyką funkcjonowania Gazety Ulicznej. Duże wrażenie wywarło na wszystkich spotkanie z jednym ze sprzedawców Gazety, który z niespotykaną szczerością mówił o trudnym okresie życia w nałogu, o pomocy jakiej doświadczył ze strony Fundacji oraz mozolnej odbudowie relacji rodzinnych w ramach wychodzenia z kręgu osób wykluczonych społecznie. Taka bezpośrednia relacja osoby dającej świadectwo temu, że można przy wsparciu życzliwych ludzi i organizacji podołać tak trudnym wyzwaniom, była wartościowsza niż wiele teoretycznych konferencji poświęconych tym zagadnieniom. Praktycznie podczas całej wizyty studyjnej spotykaliśmy się tylko i wyłącznie z praktycznymi aspektami funkcjonowania podmiotów gospodarki społecznej. Działo się tak i w Chudobczycach, gdzie gospodarze pokazywali nam dotychczasowe działania w ramach ekologicznego gospodarstwa rolnego oraz budowę nowej stołówki i świetlicy. Odbyliśmy szereg


99

XI

rozmów z uczestnikami CIS-u, którzy nie ukrywali zarówno sukcesów jak i problemów z przystosowaniem się do życia w grupie społecznej i zespole pracowniczym. Drugi dzień wizyty upłynął na spotkaniach z kadrą zarządzającą podmiotami gospodarki społecznej i samorządowcami wspierającymi te działania w ramach partnerstwa lokalnego. Mogliśmy przekonać się o pewnej prawidłowości: ile ludzi oddanych idei budowy w ramach partnerstw lokalnych podmiotów gospodarki społecznej –tyle pomysłów i inwencji. Znakomitym przykładem wykorzystania lokalnych zasobów i potencjału twórczego był CIS w Gębiczynie, a przedstawienie modelu funkcjonowania wsparcia gospodarki społecznej zaprezentowany na spotkaniu przez Wójta Gajewa, to już inny poziom myślenia, działania i współpracy, a może i kolejny etap po przejściu drogi, która znajduje się przed władzami i działaczami powiatu kłodzkiego. Pobyt w kolebce Fundacji „BARKA” we Władysławowie uzmysłowił nam jak trudną i daleką drogę przeszli założyciele – Barbara i Tomasz Sadowscy od tego miejsca – do budowy całego systemu wsparcia gospodarki społecznej, nie tylko w Wielkopolsce ale wielu innych ośrodkach w kraju. Również i we Władysławowie mieszkańcy nie kryli przed wizytującymi wcześniejszych problemów życiowych i szansy jaką dało im uczestnictwo w programie zaproponowanym przez Fundację. Sądzę, że największym sukcesem tej wizyty studyjnej było to, że nikt z uczestników nie traktował jej jako relaksującej wycieczki, ale jako wskazówki do tego jak działać oraz dowodu na to, że można i trzeba taką pracę podejmować.

Powyższe przedsięwzięcia spowodowały, że Gmina Kłodzko oraz Stowarzyszenie „Edukacja i Rozwój” z Krosnowic, złożyły w kwietniu 2012 r. wnioski do Wojewody Dolnośląskiego o nadanie statusu zakładanym przez nie Centrum Integracji Społecznej. W rezultacie, pod koniec lata 2012 roku ponad 40 osób znalazło pracę w dwóch Centrach Integracji Społecznej. Jeden powołało stowarzyszenie, drugi samorząd. Ponadto grupa założycielska złożyła wniosek do sądu o rejestrację spółdzielni socjalnej „Igliczna” w Wilkanowie.

W Kłodzku jak wspomniano wyżej- występuje kombinacja dwóch różnych CIS-ów, które kierują się odmiennymi zasadami działania. Urząd Gminy zlecający zadania CIS-owi funkcjonującemu jako zakład budżetowy może to robić bezprzetargowo. Natomiast w przypadku zleceń dla CIS-u prowadzonego przez organizację obywatelską, musi się to odbywać w trybie zamówień publicznych. Zbieżne jest przedsiębiorcze podejście, zasady uczestnictwa w CIS-ie (uczestnicy - m.in. bezrobotni, osoby korzystające z pomocy społecznej, za swoją codzienną pracę przez co najmniej 6 godzin dziennie otrzymują świadczenie integracyjne w wysokości 794,20 zł). Podobnie w obu kłodzkich centrach wyglądają też możliwości startowe – konieczność uzyskania statusu CIS, jak

100


również możliwość uzyskania dotacji z Urzędu Marszałkowskiego. Mimo to, Urząd Wojewódzki na pierwszym etapie rozpatrywania wniosków o nadanie statusu odrzucił wniosek stowarzyszenia, przyjmując wniosek Gminy. Ostatecznie oba projekty zostały zaakceptowane, jednak tego rodzaju trudności pokazują jak ważne jest sprawne partnerstwo lokalne. Prawidłowe funkcjonowanie jest możliwe tylko dzięki współpracy, wzajemnemu zaufaniu i przekonaniu, że CIS jest sprawą partnerstwa, a nie organu prowadzącego.

12 czerwca 2012 roku zorganizowano kolejne spotkanie zainteresowanych powstawaniem podmiotów gospodarki społecznej – tym razem poświęcone funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych. Uczestniczyło w nim 21 osób.

Podsumowaniem wcześniejszych działań w zakresie rozwoju na terenie powiatu kłodzkiego podmiotów gospodarki społecznej była Konferencja Partnerstwa Lokalnego, która odbyła się w sali konferencyjnej starostwa powiatowego w Kłodzku w dniu 31 sierpnia. W jej trakcie, podpisano uroczyście przy udziale lokalnych mediów „Porozumienie społeczneo współpracy na rzecz rozwoju gospodarki społecznej w Powiecie Kłodzkim”. Sygnatariuszami Porozumienia były 23 osoby, reprezentujące powiatowe jednostki samorządowe, ośrodki pomocy społecznej, Powiatowy Urząd Pracy, organizacje oświatowe i pomocowe oraz Fundację Pomocy Wzajemnej „BARKA” z Poznania. Podpisując porozumienie, zobowiązały się do inicjowania, ukierunkowania i koordynacji działań zmierzających do zbudowania trwałego partnerstwa na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i ograniczenia bezrobocia poprzez rozwój instytucji gospodarki społecznej. Zadbano przy tym o właściwą promocję Konferencji. Relacja z jej przebiegu ukazała się zarówno w prasie jak i lokalnej telewizji.

W tym samym terminie dwóch przedstawicieli powiatu kłodzkiego miało możność uczestniczyć w wizycie studyjnej do Nienburga w Niemczech, aby na miejscu zapoznać się z funkcjonowaniem systemu wsparcia osób zagrożonych wykluczeniem, bądź borykających się z problemami uniemożliwiającymi zatrudnienie. Wyjazd ten był kolejną znakomitą lekcją praktyki, jak można skutecznie rozwiązywać problemy takiej grupy ludzi, zarówno bardzo jeszcze młodych, jak i tych zupełnie dorosłych. Pewne rzeczy z uwagi na różnice zamożności społeczeństw i państw trudno porównywać, na przykład stosowaną zasadę niemieckich służb socjalnych, że każdy uczestnik objęty programem musi mieć mieszkanie i to mieszkanie opłacone z budżetu landu lub państwa. Nas niestety na takie rozwiązanie na razie nie stać. Kolejne, bardzo cenne spostrzeżenie, to stosowana zasada, że każdemu można pomóc i nie ma osób bezpowrotnie straconych, nie można pracować tylko z tymi, którzy rokują szybszą reintegrację społeczną. Stosowane w Niemczech


101

XI

metody pracy, to połączenie zajęć teoretycznych i terapeutycznych z zajęciami warsztatowymi. Szczególny nacisk kładziono na praktyczną naukę zawodu, przydatnego w przyszłości w pracy. Bez odpowiedniej praktyki, nabycia konkretnych umiejętności zawodowych nie ma możliwości podjęcia pracy. Stąd zarówno w kompleksie szkolnym DEULA , w Młodzieżowym Miasteczku Chrześcijańskim w Nienburgu i innych ośrodkach do dyspozycji uczestników zajęć - oddano świetnie wyposażone warsztaty branżowe: stolarskie, spawalnicze, ogrodnicze, krawieckie, gastronomiczne czy rolnicze. Istotnym, zauważalnym elementem terapii i reintegracji było powszechne zrozumienie potrzeby udzielania takiej pomocy, zarówno ze strony pracodawców, jednostek realizujących programy jak i przedstawicieli władz. Jest to znakomity przykład instytucjonalnego powiązania interesów ekonomicznych z odpowiedzialnością za sytuację społeczną obywateli. Przejrzystości działań dopełnia tryb konkursowy realizacji poszczególnych projektów oraz pełna współodpowiedzialność partnerów za ich powodzenie. Cenną informacją było też stosowanie elastycznego czasu pracy w ramach warsztatów produkujących elementy samochodu Volkswagen, w zależności od aktualnego stanu psychicznego i kondycji fi zycznej uczestników projektu. Świadczy to o tym, że w istocie człowiek, jego zdrowie i samopoczucie są ważniejsze od ekonomicznych aspektów projektu. Różnorodność stosowanych metod, bardzo urozmaicona baza warsztatowa do prowadzenia projektów oraz fachowe i kompetentne wypowiedzi kadry instruktorów i szkoleniowców, stanowiły dla uczestników wizyty studyjnej cenny materiał do dalszej pracy na rzecz rozwoju systemu ekonomii społecznej w naszym kraju.

W celu upowszechnienia informacji o zasadach tworzenia spółdzielni socjalnych, ich specyfice i zasadach funkcjonowania na rynku pracy, zorganizowano w dniu 22 października, konferencję partnerstwa lokalnego z udziałem lokalnych przedsiębiorców,w której wzięło udział 38 osób z terenu powiatu kłodzkiego. Dyskusja podczas spotkania pokazała, jak potrzebna jest przedsiębiorcom wiedza o zasadach, celach i idei działania podmiotów gospodarki społecznej, które traktować należy jako pożądane uzupełnienie lokalnej przedsiębiorczości, a nie konkurencję.

W 2012 roku powstały na terenie powiatu dwa nowe Centra Integracji Społecznej: w Gminie Kłodzko prowadzone przez lokalny samorząd oraz przez stowarzyszenie Edukacja i Rozwój w Krosnowicach. Utworzono także dwie Spółdzielnie Socjalne – „Igliczna” w Wilkanowie oraz „Invest” w Nowej Rudzie. Zarówno w CIS-ach, jak i w spółdzielniach socjalnych znaleźli swoje miejsce mieszkańcy powiatu, będący osobami długotrwale bezrobotnymi, gdzie oprócz różnorodnych form zatrudnienia, korzystają ze specjalistycznego wsparcia pedagogów, psychologów i doradców zawodowych.

102


Powiat kłodzki jest obecnie w zakresie rozwoju gospodarki społecznej wyróżniającą się jednostką, gdyż na funkcjonujące na terenie Dolnego Śląska cztery Centra Integracji Społecznej aż trzy znajdują się na naszym terenie, w tym istniejące już od 2006 roku Centrum Integracji Społecznej w Bystrzycy Kłodzkiej. Również istniejące trzy spółdzielnie socjalne plasują nas na czele dolnośląskich powiatów. Uczestnikami zajęć w ramach działalności trzech CIS-ów jest obecnie 89 osób, a 15 znalazło zatrudnienie w trzech spółdzielniach socjalnych.

Obecnie, po sukcesach organizacyjnych w 2012 roku, daje się zauważyć na terenie powiatu kłodzkiego zwiększone zainteresowanie funkcjonowaniem spółdzielni socjalnych. Ważne jest jednak to, aby nie wypaczyć celu ich funkcjonowania, traktowania ich jedynie jako źródła zasilania finansowego środkami publicznymi, stwarzającymi konkurencję na lokalnym rynku. Kolejną szansą wsparcia dla gospodarki społecznej jest zapowiedź zmiany lokalizacji w 2014 roku Powiatowego Urzędu Pracy w Kłodzku, który przenieść się miałby do budynków użytkowanych dotąd przez Sudecki Oddział Straży Granicznej. Na bazie tych obiektów, istniałaby możliwość utworzenia Powiatowego Centrum Integracji Społecznej z całym zapleczem socjalnym i warsztatami. Aktualna sytuacja rynku pracy w powiecie kłodzkim sprawia, że przy blisko 16 tysiącach osób pozostających bez pracy i bezrobociu wynoszącym 28 % jeszcze długie lata istnieć będzie potrzeba funkcjonowania i rozwoju systemu podmiotów gospodarki społecznej w naszym regionie.


103

XII

PARTNERSTWO LOKALNE W GMINIE KOMARÓW - OSADA

Wiesława Sieńkowska

Problemy społeczne na terenie Gminy Komarów - Osada, a zwłaszcza rosnące bezrobocie i brak perspektyw zatrudnienia były zawsze wyzwaniem dla władz gminy. Likwidacja zakładów pracy działających wcześniej na terenie gminy (mleczarnia, WSK, SKR, GS „SCh”), przyczyniła się do znacznego zubożenia społeczeństwa. Rozdrobniona struktura gospodarstw rolnych, mała opłacalność produkcji w rolnictwie, brak możliwości zatrudnienia na terenie gminy lub w regionie, spowodowały duży odpływ młodych, wykształconych ludzi do pracy za granicę gminy i kraju. Trudna sytuacja społeczna i ekonomiczna, w konsekwencji doprowadziły do bezradności, apatii i wystąpienia w wielu rodzinach problemów społecznych o różnym wymiarze. Czynniki te spowodowały w rezultacie wykluczenie społeczne znacznej grupy mieszkańców gminy, którzy nie potrafi li odnaleźć się w nowej rzeczywistości. W wielu przypadkach jedynym źródłem utrzymania stały się świadczenia emerytalno - rentowe członków rodzin, które nie zapewniały nawet tzw. minimum socjalnego. Taki stan rzeczy wymógł większe wsparcie systemowe ze strony pomocy społecznej.

Poszukiwanie sposobu wyjścia z zaistniałej, trudnej sytuacji społecznej stało się priorytetem działań Wójta Gminy Komarów - Osada Wiesławy Sieńkowskiej. Myśl o utworzeniu na terenie gminy jednostki, która dałaby narzędzia umożliwiające wyrwanie ludzi z bezradności, a jednocześnie nauczyłaby aktywnego poszukiwania pracy i radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych była ciągle wyzwaniem. Wymiana doświadczeń i poszukiwanie informacji podsunęły już w 2011 roku myśl o utworzeniu Centrum Integracji Społecznej, jako jednostki organizacyjnej gminy. Z uwagi jednak na brak dostatecznej wiedzy i kontaktów z osobami, które podzieliłyby się doświadczeniami, plany te nie miały wówczas jeszcze realnego kształtu. O podjęciu działań w zakresie utworzenia tego rodzaju placówki w gminie zdecydowały kontakty z Fundacją Pomocy Wzajemnej „Barka”, której pozytywne doświadczenia z funkcjonowania tego typu placówek w innych regionach Polski, tylko utwierdziły i zainspirowały do podjęcia konkretnych kroków, bo zgodnie z myślą Roberta Kiyosaki „Jeśli chcesz gdzieś dojść, najlepiej znajdź kogoś, kto już tam doszedł”.

104

PARTNERSTWO LOKALNE W GMINIE KOMARÓW OSADA

Pierwsze spotkanie prowadzone z Fundacją Barka na czele z Panią Barbarą Sadowską i jej mężem Tomaszem Sadowskim odbyło się 5 - ego listopada 2012 roku. Spotkanie miało na celu wyjaśnienie, czym jest partnerstwo lokalne i jakie ma znaczenie w budowaniu centrów integracji społecznych, a w dalszej kolejności utworzenia spółdzielni socjalnych. Zwrócono także uwagę na problemy, z jakimi boryka się gmina z powodu długotrwałego bezrobocia i braku aktywnych rozwiązań problemów społecznych. Wskazano, że budowa partnerstwa lokalnego i utworzenie centrum integracji społecznej w znaczny sposób wpłynie na rozwój lokalny gminy poprzez rozwiązanie wielu istniejących problemów.

W czasie kolejnego spotkania w dniu 30 listopada 2012 roku przedstawiono aspekt prawny z zakresu przedsiębiorczości społecznej w Polsce, w tym m.in. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, o zatrudnieniu socjalnym oraz budowie mieszkań socjalnych, noclegowni, domów dla bezdomnych. Dokonano analizy możliwości rozwoju przedsiębiorczości społecznej na terenie gminy pod względem potencjału partnerów, zasobów infrastrukturalnych i fi nansowych.

Uzupełnieniem tych spotkań były organizowane przez Fundację wizyty studyjne.Pojechaliśmy w kilkanaście osób (Wójt Gminy wraz z pracownikami UG i pracownikami GOPS, a także osoby prywatne), które chciały poznać zasady funkcjonowania CIS, a następnie być inicjatorami przeniesienia dobrych praktyk na nasz teren.Pierwszą miejscowością, którą odwiedziliśmy 12 - ego grudnia 2012 roku był Ulhówek, gdzie już funkcjonuje Centrum Integracji Społecznej, zapoznano nas tam z uczestnikami, kadrą oraz funkcjonowaniem powstałych tam warsztatów.

Następnym etapem wizyty był Dobiegniew. Dla uczestników wyjazdu było to ważne doświadczenie. Zasady funkcjonowania CIS w bardzo przejrzysty sposób przedstawił nam Michał Nieroda – kierownik tej jednostki.

Kolejne spotkanie miało miejsce w Chudobczycach, które dało okazję do poznania zasad funkcjonowania spółdzielni socjalnych. Jednym z punktów wyjazdu była możliwość zwiedzanie gospodarstwa ekologicznego, jako propozycji alternatywnej formy dla gospodarstw konwencjonalnych. Kolejnym etapem było spotkanie w Dworku w Chudobczycach z osobą, która opowiadała nam o swoich doświadczeniach związanych z wychodzeniem z wykluczenia społecznego. Ten człowiek, jest przykładem jak można pokonać swoje słabości, bezradność i przy wsparciu CIS powrócić do aktywności zawodowej. Obecnie nadzoruje prace uczestników związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W ramach wizyty spotkaliśmy się także z przedstawicielem „Gazety Ulicznej” w Poznaniu. Gazeta ta sprzedawana jest przez bezrobotnych, promuje


105

XII

kampanie społeczne na rzecz tworzenia miejsc pracy, prowokuje zmiany proponowane przez młodych globalnych liderów, a tworzą ją wolontariusze, którzy wychodzą z gazetą na „salony”.

W trakcie wizyty odwiedziliśmy w Poznaniu Starą Piekarnię, w której działa restauracja prowadzona przez uczestników CIS. Byliśmy pod wielkim wrażeniem tego co wspólnie udało im się stworzyć. Posiłki były bardzo smaczne i zdrowe, a ludzie uśmiechnięci i szczęśliwi, że ich praca przynosi tak wspaniałe efekty, a przy tym mają zatrudnienie. Zauważyliśmy, że tworzą zgrane zespoły, które pracują na wspólny sukces. Wszyscy chętnie dzielili się swoim doświadczeniem i opowiadali o swoim życiu i pracy.

To nas wszystkich jeszcze bardziej zainspirowało do dalszych działań. Po takich spotkaniach twórczo spoglądamy na własne możliwości, formalizują się pomysły i mamy większą chęć do działania.

24 - ego stycznia 2013 w Komarowie-Osadzie zorganizowane zostało spotkanie z osobami bezrobotnymi z terenu gminy, zainteresowanymi uczestnictwem w CIS. Podczas spotkania Wójt Gminy Komarów-Osada zapoznała z warunkami utworzenia CIS w Komarowie-Osadzie z siedzibą w Janówce Zachodniej. Omówiła również warunki przyjęć uczestników.

Kolejne spotkanie z przedstawicielami Barki podsumowujące wyjazd studyjny w okresie 12-14 grudnia 2012 roku, miało miejsce 30 stycznia 2013 roku.5 lutego 2013 roku odbyło się następne spotkanie, tym razem z Panią Barbarą Sadowską, Elżbietą Hibner, w ramach którego wyjaśniono i omówiono rolę CIS w środowisku gminnym oraz możliwości dofi nansowania działalności tego rodzaju jednostki z budżetu Urzędu Marszałkowskiego.

Spotkanie 25 lutego 2013 roku z przedstawicielami Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka” - Barbarą Sadowską oraz Lidią Węsierską - Chyc, zaowocowało opracowaniem wniosku do Urzędu Wojewódzkiego o nadanie statusu CIS tworzonej jednostce, wniosku do Urzędu Marszałkowskiego o środki na pierwsze wyposażenie i remont pomieszczeń przeznaczonych na Centrum. Opracowano także projekt uchwały rady gminy o utworzeniu samorządowego zakładu budżetowego prowadzącego Centrum Integracji Społecznej.Zebrane w ten sposób doświadczenia i informacje, utwierdziły nas w przekonaniu o słuszności podjętej inicjatywy. Dały też motywację do większego zaangażowania w tworzenie placówki.

106


W rezultacie propozycja utworzenia CIS na terenie Gminy Komarów-Osada została przedstawiona Radnym Rady Gminy. Po dokładnym zapoznaniu się z zebranymi informacjami 22 marca 2013 roku Radni podjęli uchwałę o utworzeniu samorządowego zakładu budżetowego o nazwie Centrum Integracji Społecznej z siedzibą w Janówce Zachodniej. Nawiązano współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy w Zamościu i Zarządem Powiatu Zamojskiego, którzy razem z gminą podjęli się wspólnego działania na rzecz utworzenia Centrum na terenie Gminy Komarów-Osada. W tym celu została podpisana stosowna umowa partnerska.

Kolejnym, bardzo ważnym etapem w powstawaniu Centrum było spotkanie 27 marca 2013 roku w Komarowie-Osadzie, w efekcie którego zostało podpisane porozumienie o współpracy wielu instytucji oraz środowisk lokalnych, w tym m.in.: Gminy Komarów-Osada, przedstawicieli Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka”, Powiatu Zamojskiego, Powiatowego Urzędu Pracy w Zamościu, Nadleśnictwa Tomaszów Lubelski, Dyrektorów Szkół i jednostek podległych gminie, przedstawicieli lokalnej społeczności, przedsiębiorców z terenu gminy i spoza jej obszaru, przedstawicieli Stowarzyszenia Na Rzecz Rozwoju Gminy Komarów-Osada ,,RAZEM”, Stowarzyszenia ,,W DOBREJ WIERZE”, oraz innych osób zainteresowanych współpracą w ramach podpisanego porozumienia. W tracie tego spotkania przedstawiono kolejne etapy budowania partnerstwa lokalnego w Komarowie-Osadzie ze zwróceniem szczególnej uwagi na proces łączenia i jednoczenia środowiska lokalnego następującego w momencie szczególnej troski o osoby bezrobotne i dotknięte różnymi problemami społecznymi ze względu na otoczenie i warunki, w których żyją. Ponadto, zaprezentowano przykład partnerstwa gminy Czarnków, które rozwija się od kilku lat i prowadzi zarówno Centrum Integracji Społecznej, jak również spółdzielnie socjalne.

Po zawarciu partnerstwa lokalnego złożono wniosek do Wojewody Lubelskiego o nadanie statusu centrum integracji społecznej dla Centrum Integracji Społecznej z siedzibą w Janówce Zachodniej. Decyzją Wojewody Lubelskiego z dnia 18 kwietnia 2013 roku Centrum otrzymało status na okres 5 lat. Z uwagi na bardzo zły stan techniczny docelowej siedziby CIS - budynku byłej Szkoły Podstawowej w Janówce Zachodniej - wystąpiono z prośbą o wsparcie fi nansowe do Marszałka Województwa Lubelskiego na remont obiektu oraz wyposażenie pięciu warsztatów i środki fi nansowe na pierwsze 3 miesiące funkcjonowania jednostki. Środki te otrzymaliśmy i dziękujemy za nie z całego serca. Minister Pracy i Polityki Społecznej, który jest dysponentem funduszu pracy przekazuje środki na fi nansowanie świadczeń integracyjnych oraz składek na ubezpieczenie społeczne tych świadczeń.


107

XII

W kolejnym porozumieniu, mającym na celu zintegrowanie działań podmiotów gospodarki społecznej z terenów gminy, sygnatariusze zadeklarowali współpracę w zakresie tworzenia stanowisk pracy dla uczestników CIS.

28 maja 2013 roku w Komarowie-Osadzie miało miejsce niecodzienne spotkanie. Pięcioro młodych wolontariuszy działających w Stowarzyszeniu Rodzin pochodzących z Ghany, mieszkających od kilku lat w Liverpoolu odwiedziło Gminę Komarów-Osadę, dzieląc się swoim doświadczeniem w zakresie budowy społecznej gospodarki rynkowej. Wizyta została zorganizowana przez Fundację Pomocy Wzajemnej „Barka” przy udziale przedstawicieli Barki Kanada. W trakcie spotkania omówiono bieżącą sytuację partnerstwa w Komarowie-Osadzie, w tym starania na rzecz uzyskania dotacji i możliwości współpracy partnerstwa lokalnego z Lokalnymi Grupami Działania celem pozyskiwania środków zewnętrznych.

W miesiącu czerwcu 2013 roku rozpoczęto nabór do Centrum spośród osób bezrobotnych z terenu gminy skierowanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Komarowie-Osadzie. W związku z bardzo dużym zainteresowaniem mieszkańców gminy uczestnictwem w tej formie zatrudnienia, sformułowano podstawowe kryteria naboru, m.in. osoby wykluczone społecznie, długotrwale bezrobotne, w trudnej sytuacji życiowej, bez kwalifi kacji zawodowych. W efekcie weryfi kacji zgłoszeń wytypowano 30 uczestników.

Z dniem 1 lipca 2013 roku w ramach Centrum Integracji Społecznej na terenie Gminy Komarów - Osada rozpoczęło swoją działalność 4 warsztaty: remontowo - budowlany, rolno-ogrodniczy, pielęgnacji terenów zielonych i leśnych oraz gastronomiczny. Obecnie uczestnicy CIS pracują przy remontach obiektów gminnych, uprawie owoców i warzyw, przygotowują przetwory, pielęgnują tereny zielone, wykonują prace zlecone prze inne podmioty. W przyszłości planowane jest uruchomienie warsztatu opiekuńczo - pielęgnacyjnego.

Dzięki uporowi i konsekwencji w działaniu Wiesławy Sieńkowskiej Wójta Gminy Komarów-Osada przy życzliwym wsparciu Wojewody Lubelskiego, Marszałka Województwa Lubelskiego, Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka”, Starosty Powiatu Zamojskiego, Powiatowego Urzędu Pracy w Zamościu i ROPS w Lublinie na terenie Gminy Komarów-Osada powstała nowa jednostka, dająca zatrudnienie czterdziestu osobom. Podjęte wspólnie działania wielu instytucji otworzyły drogę do aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych, podopiecznych Ośrodka Pomocy Społecznej poprzez staż w CIS - ie przez okres od 12 do 18 miesięcy, aby po tym czasie mogły wrócić na

108


rynek pracy. Bezrobotnych do Centrum kieruje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Uczestnicy mają możliwość skorzystania z tzw. zajęć reintegracyjnych, w tym m.in. ze spotkań z psychologiem i doradcą zawodowym, które mają na celu pomoc w przygotowaniu do pracy. Jednak większość czasu codziennego funkcjonowania CIS wypełnia praca uczestników pod okiem instruktora zawodu.

Otwarcie Centrum Integracji Społecznej w gminie jest odpowiedzią na istniejące w środowisku lokalnym problemy. Uczestnicy mają szansę skorzystać z programu reintegracji społecznej i zawodowej. Taka forma wsparcia daje możliwość kompleksowego oddziaływania, które w efekcie powinny przynieść długotrwałe rezultaty.

Cieszymy się, że nawiązaliśmy współpracę z Fundacją Pomocy Wzajemnej „Barka”, ilekroć spotykamy się z jej przedstawicielami, nasze akumulatory ładują się pozytywną energią, wymieniamy się pomysłami, doświadczeniami i jesteśmy przekonani, że każdy uczestnik wynosi coś dla siebie ubogacając się.

Dziękujemy za profesjonalne doradztwo wszystkim pracownikom Fundacji, szczególnie podziękowania kierujemy do Barbary Sadowskiej, która jest naszym nieocenionym mentorem.


109

XIII

ROLA I ZADANIA PODMIOTU GOSPODARKI SPOŁECZNEĴ W LOKALNYM PARTNERSTWIE SPOŁECZNYM – NA PRZYKŁADZIE KAMIEŃSKIEĴ SPÓŁDZIELNI SOCĴALNEĴ ,,WARCISŁAW”W KAMIENIU POMORSKIM

Waldemar Predko

1. KSS WARCISŁAW ĴAKO PODMIOT GOSPODARCZY.

Kamieńska Spółdzielnia Socjalna ,,Warcisław” w Kamieniu Pomorskim została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym dnia 04.01.2010 roku pod numerem KRS 000034580. Członkami – założycielami spółdzielni są: jedna osoba prawna (Gmina Kamień Pomorski) i 7 osób fi zycznych. W roku 2010 było zatrudnionych w niej 7 osób fi zycznych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę oraz 5 na podstawie umowy zlecenia. W roku 2011 pracowało 5 osób fi zycznych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, 3 osoby na umowę o pracę oraz 4 osoby na podstawie umowy zlecenia. Z kolei w 2012 roku zatrudnionych było 7 osób fi zycznych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, 6 osób na postawie umowy o pracę oraz w sezonie letnim 3 osoby na podstawie umowy zlecenia. Najwyższym organem władzy w Spółdzielni jest Walne Zebranie Członków. Organem wykonawczym jest dwuosobowy Zarząd Spółdzielni. Organ nadzorujący działania Zarządu stanowi Rada Nadzorcza, składająca się z 3 członków. Spółdzielcy wywodzą się z osób długotrwale bezrobotnych i w większości posiadają wykształcenie ponadgimnazjalne. Po ukończeniu szkoleń zdobyli kwalifi kacje zawodowe w zakresie utrzymania i pielęgnacji terenów zielonych, remontów jednostek pływających i podstawowych prac szkutniczych

110

ROLA I ZADANIA PODMIOTU GOSPODARKI SPOŁECZNEJ W LOKALNYM PARTNERSTWIE SPOŁECZNYM NA PRZYKŁADZIE KAMIEŃSKIEJ SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ ,,WARCISŁAW” W KAMIENIU POMORSKIM

oraz kwalifi kacje do pracy przy produkcji granulatu plasti kowego oraz brykietu / pelletu z odpadów drewnianych. Kadrę pracowników merytorycznych stanowią: prezes zarządu - wykształcenie wyższe, biegła znajomość języków obcych (niemiecki, angielski, rosyjski), posiadający doświadczenie zawodowe w administracji samorządowej- jako specjalista ds. pozyskiwania zewnętrznych funduszy pomocowych. Manager transportu i spedycji posiada certyfikat kompetencji zawodowych w transporcie krajowym, jest licencjonowanym turystycznym przewodnikiem terenowym i pilotem wycieczek, legitymuje się patentem sternika motorowodnego oraz wolontariackim certyfikatem na międzynarodowych i krajowych imprezach wodnych; członek zarządu - osoba niepełnosprawna, wykształcenie średnie - samodzielny księgowy, doświadczenie zawodowe w bankowości, znajomość języków obcych (rosyjski), certyfi kat wolontariacki na międzynarodowych i krajowych imprezach wodnych oraz patent sternika motorowodnego; główna księgowa - wykształcenie wyższe, znajomość języków obcych (angielski); kierownik d.s. terenów zieleni - wykształcenie średnie, które jest aktualnie uzupełniane na Wydziale Ogrodniczym Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technicznego, posiadający ukończone kursy w zakresie kształtowania zieleni miejskiej i agrotechniki; specjalista pracy socjalnej- uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi, w tym rolniczymi; zakładowy instruktor BHP- uprawnienia do pracy ze sprzętem silnikowym i na wysokościach.

Misją przedsiębiorstwa jest przywrócenie na rynek pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków a celem działalności jest prowadzenie sprawnej organizacji gospodarczej, która osiąga dodatni wynik fi nansowy. Zgodnie ze statutem głównymi rodzajami działalności gospodarczej Spółdzielni są (wg PKD): 38.11.Z - zbieranie odpadów innych niż niebezpieczne, 38.21.Z - obróbka i usuwanie odpadów innych niż niebezpieczne, 38.32.Z - odzysk surowców z materiałów segregowanych, 38.31.Z - demontaż wyrobów zużytych, 81.30Z - działalność usługowa związana z zagospodarowaniem terenów zieleni, 81 - działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni. KSS ,,Warcisław” posiada zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie transportu odpadów innych niż niebezpieczne na podstawie Decyzji BOŚ.6233.3.2011.SP z dnia 20.04.2011 wydanej przez Starostę Kamieńskiego. Spółdzielnia posiada maszyny i narzędzia do pielęgnacji terenów zielonych m.in. kosiarki spalinowe, kosiarki spalinowe samojezdne do koszenia wielkich powierzchni, kosy spalinowe, nożyce spalinowe do żywopłotów, dmuchawy do liści, opryskiwacze ciśnieniowe, wózki komunalne, taczki, haczki, motyki, szpadle, sekatory, piły itp. Spółdzielnia zapewnia pracownikom ubrania robocze, posiłki regeneracyjne oraz napoje chłodzące.


111

XIII

2. ROLA KSS ,,WARCISŁAW” W PARTNERSTWIE LOKALNYM

KSS ,,Warcisław” w Kamieniu Pomorskim współpracuje z lokalnymi organizacjami i instytucjami w zakresie realizacji programu reintegracji społeczno-zawodowej osób pozostających poza otwartym rynkiem pracy. Do instytucji tych, w zakresie realizacji współdziałania i wsparcia, należą:

. Gmina Kamień Pomorski - jednostka samorządu terytorialnego m.in. opracowuje i realizuje strategię integracji i polityki społecznej obejmującą między innymi programy zatrudnienia osób bezrobotnych, pomocy społecznej, profi laktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych itp., ogłasza konkursy na powierzenie realizacji zadań np. komunalnych, wspiera instytucjonalnie, prawnie i organizacyjnie Spółdzielnię.

. Ośrodek Pomocy Społecznej w Kamieniu Pomorskim m.in. informuje swoich klientów o możliwości podjęcia pracy w KSS ,,Warcisław”, współpracuje ze Spółdzielnią w realizacji programów reintegracji społecznej i zawodowej, wskazuje na możliwość świadczenia odpłatnych usług opiekuńczych w domach klientów indywidualnych.

. Powiatowy Urząd Pracy m.in. informuje osoby bezrobotne (powyżej miesięcy) o możliwości podjęcia pracy w KSS ,,Warcisław”, kieruje tam osoby zakwalifi kowane do odbycia stażu pracy , współpracuje w realizacji programów reintegracji społeczno-zawodowej, może udzielić wsparcia fi nansowego osobom bezrobotnym na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej i przyznać na wniosek Spółdzielni refundację składek na ubezpieczenie społeczne, inicjuje i fi nansuje szkolenia, organizuje przygotowania zawodowe na zasadach określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kamieniu Pomorskim informuje swoich klientów o możliwości zatrudnienia w KSS ,,Warcisław”, współpracuje w realizacji programów reintegracji społecznej, jest zleceniodawcą usług np. remontowych.

. Komenda Powiatowa Policji w Kamieniu Pomorskim zaleca dzielnicowym zwracanie uwagi na niedociągnięcia w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenach miejskich i zgłaszanie ich do KSS ,,Warcisław”.

. Straż Miejska w Kamieniu Pomorskim zobowiązuje swoich funkcjonariuszy do interwencji w sprawach związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenach miejskich i natychmiastowego powiadamiania o niedociągnięcia KSS ,,Warcisław”.

. Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej informuje zwalnianych z zakładów karnych o możliwościach podjęcia pracy w KSS ,,Warcisław”, kieruje osoby skazane na wykonanie prac społecznie- użytecznych do odbycia nakazu pracy w Spółdzielni.

. Areszt Śledczy informuje skazanych o możliwościach podjęcia zatrudnienia w KSS ,,Warcisław”.

112


. Organizacje i instytucje pozarządowe:- Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Klub

Abstynenta „OPOKA” współpracują z KSS ,,Warcisław” w realizacji programów terapeutycznych.

- Kamieńskie Towarzystwo Edukacyjno-Gospodarcze – członkowie świadczą pracę wolontarystyczną na rzecz Spółdzielni.

- Kamieński Dom Kultury „KADEK” jest zleceniodawcą usług np. utrzymania porządku i czystości podczas imprez kulturalnych; umożliwia członkom i pracownikom KSS ,,Warcisław” na warunkach preferencyjnych korzystanie ze swojej oferty programowej.

- Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej jest zleceniodawcą usług np. wykonywania prac wykopaliskowych; umożliwia członkom i pracownikom KSS ,,Warcisław” na warunkach preferencyjnych korzystanie ze swojej oferty programowej.

- Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, oddział w Kamieniu Pomorskim współpracuje z KSS ,,Warcisław” w realizacji swoich zajęć terapeutycznych, polegających na wspólnym wykonywaniu prac porządkowych na miejskich zieleńcach.

. Pracodawcy z terenu Gminy Kamień Pomorski udzielają zleceń na wykonanie prac przez KSS ,,Warcisław”.

Szczególnie należy wyróżnić ścisłą współpracę KSS ,,Warcisław” z przedsiębiorstwem PGK sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim jest partnerem strategicznym KSS ,,Warcisław” w realizacji zadań z zakresu gospodarki komunalnej. Współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami polega na wzajemnym zlecaniu wykonania poszczególnych prac wynikających z podpisanych umów.

Powyższe organizacje oczekują od Kamieńskiej Spółdzielni Socjalnej ,,Warcisław” pełnienia pewnych ról. Spółdzielnia spełnia oczekiwania i wnosi swój własny wkład do partnerstwa lokalnego jako:- PRACODAWCA realizujący politykę zatrudnienia w oparciu o ustawę o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawę o spółdzielniach socjalnych, ustawę o organizacjach pożytku publicznego i wolontariacie i o zasady społecznej odpowiedzialności pracodawców.

- USŁUGODAWCA świadczący usługi na rzecz Gminy Kamień Pomorski, swoich członków, pozostałych pracowników i pracodawców.

- PROMOTOR aktywności i przedsiębiorczości społecznej.


113

XIII

- INSPIRATOR wspólnych inicjatyw i przedsięwzięć w zakresie aktywizacji zawodowej, w tym zmierzających do tworzenia własnych miejsc pracy.

- ANIMATOR aktywności społecznej i obywatelskiej, pracy wolontarystycznej.- EDUKATOR organizujący i prowadzący kursy oraz szkolenia podnoszące umiejętności

i kwalifi kacje zawodowe.- APLIKANT funduszy pomocowych.- AGENT oferujący w sposób skoordynowany usługi integracji i aktywizacji

zawodowej oraz pomoc w znalezieniu miejsca pracy poprzez własną agencję pracy tymczasowej.

3. ZADANIA KAMIEŃSKIEĴ SPÓŁDZIELNI SOCĴALNEĴ ,,WARCISŁAW” W PARTNERSTWIE LOKALNYM.

W świetle pełnionych ról KSS ,,Warcisław” podejmuje zadania określone szczegółowo w poszczególnych ustawach, rozporządzeniach, uchwałach i innych aktach prawnych. Rozumiejąc partnerstwo jako współpracę pomiędzy różnorodnymi partnerami, którzy wspólnie w sposób systematyczny, trwały i z wykorzystaniem innowacyjnych metod oraz środków planują, projektują, wdrażają i realizują określone działania i inicjatywy, których celem jest rozwój lokalnego środowiska społeczno-gospodarczego i budowa tożsamości lokalnej wśród członków danej społeczności, KSS ,,Warcisław” wykonuje w szczególności zadania na rzecz Gminy Kamień Pomorski z zakresu gospodarki komunalnej. W ostatecznym rozrachunku odbiorcami usług Spółdzielni są mieszkańcy miasta i gminy Kamień Pomorski.

Gmina – jednostka samorządu terytorialnego może powierzyć wykonanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej spółkom prawa handlowego, organizacjom pozarządowym w trybie przepisów o pożytku publicznym (konkurs na powierzenie zadania publicznego) albo osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej. Wykonywanie zadań w zakresie gospodarki komunalnej na rzecz Gminy Kamień Pomorski przez KSS ,,Warcisław” oparte jest o podstawę prawną: art. 3 ust.1. ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 z późn. zm.): Jednostki samorządu terytorialnego w drodze umowy mogą powierzać wykonywanie zadań z zakresu

114


gospodarki komunalnej […] na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655, z późn. zm.) i przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.) albo na zasadach ogólnych.

Zgodnie z powyższym Gmina Kamień Pomorski uchwałą Rady Gminy wprowadza zadania z zakresu gospodarki komunalnej do Programu Pożytku Publicznego, następnie ustala w budżecie sposób wykonywania zadań gospodarki komunalnej poprzez powierzenie organizacji pożytku publicznego zadań publicznych i w konsekwencji ogłasza konkursy w trybie przepisów o pożytku publicznym na realizację usług komunalnych i przyznaje dotacje.

W oparciu o powyższe KSS ,,Warcisław” opracowała i realizuje strategię rynkową osadzoną na dwóch fi larach działalności gospodarczej:- Filar I: Wykonywanie zadań w zakresie gospodarki komunalnej na rzecz Gminy Kamień

Pomorski z zakresem zadań: obsługa i konserwacja terenów zielonych, oczyszczanie miasta, prowadzenie punktu selektywnego odbioru odpadów wraz z selektywną zbiórką odpadów, likwidacja dzikich wysypisk. Celem gospodarczym jest pokrycie kosztów działalności operacyjnej Spółdzielni.

- Filar II: Sprzedaż własnych produktów i usług z zakresem usług: usługi opiekuńcze, usługi sanitarne, remontowo - budowlane, prowadzenie wypożyczalni sprzętu ogrodniczego i zakresem produkcji: brykiet kominkowy, granulat poliuretanowy, wierzba energetyczna, produkcja ziemi ogrodniczej na bazie osadów pościekowych (kompostowanie odpadów organicznych, biodegradowlanych). Celem gospodarczym jest wypracowanie nadwyżki bilansowej.

Od roku 2010 Gmina Kamień Pomorski ogłasza m.in. konkursy na utrzymanie zieleni, utrzymanie czystości oraz na selektywną zbiórkę odpadów na terenie miasta i gminy Kamień Pomorski. KSS ,,Warcisław” składa ofertę na powierzenie wykonania w/w zadań. Dotychczasowe rozstrzygnięcia konkursów były pomyślne dla Spółdzielni i Gmina Kamień Pomorski powierzyła realizację tych zadań Spółdzielni, zawierając z nią odpowiednie umowy. W szczególności KSS ,,Warcisław” wykonuje następujące prace: koszenie trawy, grabienie i wywożenie skoszonej trawy na zieleńcach, trawnikach i fosach na powierzchni ok. 500 000 m2, w parkach miejskich i w miejscu lądowania helikoptera sanitarnego w Parku Zdrojowym. Spółdzielcy wykonują dwie obsady kwiatowe w misach oraz na rabatach i kwietnikach kwiatami sezonowymi, przycinają żywopłoty, prowadzą wycinkę odrostów przy drzewach na terenie całego miasta, usuwają wiatrołomy z parków, zieleńców i ulic miejskich, dosiewają trawę po okresie zimowym łącznie z uzupełnieniem


115

XIII

ziemi, odchwaszczają i wykonują na bieżąco konserwację wraz z oczyszczaniem terenów zielonych. Do prac należy również malowanie i konserwowanie ławek oraz barier łańcuchowych i z rur metalowych w mieście. Dokonują pielęgnacji we właściwych okresach agrotechnicznych kwiatów trwałych i trwałych nasadzeń na zieleńcach. Spółdzielnia zajmuje się również przycinką sanitarną drzew i krzewów ozdobnych oraz codziennym usuwaniem z terenów zielonych odpadów pochodzenia bytowego. W ramach umów na powierzenie realizacji zadania publicznego pod nazwą: „Utrzymanie czystości na terenie Gminy Kamień Pomorski” Spółdzielnia wykonuje prace polegające na utrzymaniu porządku i czystości na ulicach, chodnikach i parkingach z likwidacją przerostów i traw na terenie całego miasta., zamiataniu ulic, chodników i parkingów, codziennym zbieraniu odpadów komunalnych i opróżnianiu koszy na śmieci, utrzymaniu czystości i porządku na terenie przystanków PKS na terenie Gminy, utrzymaniu porządku i czystości przy Głazie Królewskim. Prace te nie byłyby możliwe do wykonania bez ścisłej współpracy i wspólnego działania z podwykonawcą tj. Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim, zgodnie z zawartymi umowami. Rezultatem wspólnych wysiłków jest uzyskanie poprawy estetyki miasta Kamień Pomorski w latach 2010-2012 poprzez zwiększenie efektywności w utrzymaniu czystości terenów miejskich m.in. przez regularne usuwanie odpadów z koszy (także w dni wolne od pracy i święta), rozlokowanie w mieście dodatkowych kontenerów na odpady komunalne, zintensyfi kowanie działań związanych z utrzymaniem czystości w czasie sezonu letniego ze szczególnym uwzględnieniem rejonów miasta najchętniej odwiedzanych przez turystów. W ramach umowy na powierzenie realizacji zadania publicznego pod nazwą: „Selektywna zbiórka odpadów na terenie Gminy Kamień Pomorski” KSS ,,Warcisław” ściśle współpracuje z Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim. Segregacja odpadów w Gminie Kamień Pomorski prowadzona jest jako segregacja pojemnikowa, która dotyczy w większości osób mieszkających w blokach i domach jednorodzinnych, gdzie ustawione są zestawy pojemników. Do selekcjonowanych frakcji odpadów opakowaniowych należą: papier i tektura, szkło i tworzywa sztuczne. Z uwagi na rodzaj wytwarzanych w gospodarstwach domowych odpadów oraz łatwości zbytu odpadów opakowaniowych prowadzi się w Gminie Kamień Pomorski zbiórkę makulatury, tworzyw sztucznych (głównie PET) i szkła. Do zbiórki wymienionych wyżej frakcji stosuje się pojemniki o pojemności do 3,0 m3 – tzw. dzwony, opróżniane przy pomocy dźwigu HDS. Pojemniki te wykonane są z tworzyw sztucznych, stosuje się je zarówno w zabudowie wielo jak i jednorodzinnej - w systemie donoszenia. Przyjęty rodzaj pojemników wymaga zastosowania właściwego sprzętu do ich obsługi. Najczęściej stosowane są samochody skrzyniowe wyposażone w dźwig typu HDS – przeznaczone przede wszystkim do obsługi pojemników typu „dzwon” i zbiórki odpadów opakowaniowych. Pojemniki podnoszone są nad skrzynię

116


ładunkową pojazdu, a następnie za pomocą specjalnego układu dźwigni zwalniana jest blokada, która umożliwia opróżnienie pojemnika. Samochody z dźwigiem HDS mogą być także wykorzystywane do prowadzenia zbiórki odpadów wielkogabarytowych. Operacja ta jest powierzona przedsiębiorstwu PGK Sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim, które posiada niezbędne pozwolenia oraz sprzęt do bezpiecznego załadunku i przewozu poszczególnych rodzajów odpadów. Podmiot ten posiada ważne porozumienia ze specjalistycznymi fi rmami prowadzącymi przerób i unieszkodliwianie poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych. Od roku 2013 proces segregacji będzie koordynowany przez utworzenie dwóch Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, do których, bez określenia dodatkowych terminów, będzie można przekazać wyodrębnione frakcje odpadów segregowanych. W punktach tych nieodpłatnie będą przyjmowane następujące frakcje: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania wielomateriałowe oraz odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji (przyjmowanie jest obowiązkowe na całym obszarze Gminy), a także zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.

Zgodnie z założeniami projektu pod nazwą: „Podmiot zatrudnienia socjalnego partnerem Ośrodka Pomocy Społecznej i Powiatowego Urzędu Pracy w realizacji kontraktów socjalnych” umowa nr AFPWS/KIS/2010/nr 33 z 19 sierpnia 2010 r. KSS ,,Warcisław” włączyła się aktywnie w realizację II etapu programu zakończonego dnia 31.12.2011 r. Projekt został rozpoczęty we wrześniu 2010 r., a Gmina Kamień Pomorski rozpoczęła jego realizację w ramach programu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Projekt adresowano do 20 osób w trudnej sytuacji społecznej - zamieszkałych na terenie Gminy Kamień Pomorski, korzystających z pomocy społecznej lub/i bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kamieniu Pomorskim. Zgodnie z założeniami projektu ze wszystkimi uczestnikami OPS w Kamieniu Pomorskim podpisał kontrakty socjalne, zgodnie z którymi uczestnicy zobowiązali się do czynnego uczestnictwa we wszystkich zajęciowych formach zaoferowanych im w ramach projektu oraz podjęcia zatrudnienia lub przystąpienia do Spółdzielni Socjalnej ,,Warcisław” w drugim etapie jego realizacji tj. w 2011 roku. Podstawą do podjęcia skutecznej współpracy na rzecz aktywizacji grupy docelowej było porozumienie zawarte pomiędzy czterema podmiotami: Gminą Kamień Pomorski prowadzącą Klub Integracji Społecznej, OPS w Kamieniu Pomorskim, PUP w Kamieniu Pomorskim i Kamieńską Spółdzielnią Socjalną ,,Warcisław” w Kamieniu Pomorskim. Program realizowano w dwóch etapach, z których pierwszy (dofi nansowany przez MPiPS) został zakończony 31 grudnia 2010 r. W trakcie pierwszego przeprowadzono cykl zajęć edukacyjno - szkoleniowych w trzech modułach. Pierwszy z nich obejmował warsztaty interpersonalne wspomagane indywidualnym poradnictwem. Moduł drugi to szkolenie na temat zakładania


117

XIII

i prowadzenia działalności w sektorze ekonomii społecznej. Natomiast trzeci polegał na szkoleniu zawodowym związanym z profi lem działalności gospodarczej Kamieńskiej Spółdzielni Socjalnej ,,Warcisław”, jego temat był następujący: „Umiejętności zawodowe w zakresie pielęgnacji i utrzymania terenów zielonych”. Spółdzielcy i uczestnicy programu odbyli wizyty studyjne w Spółdzielni Socjalnej „Skwerek” w Węgorzynie i w Centrum Integracji Społecznej w Łobzie w dniu 4 listopada 2010, podczas których mieli możliwość obserwacji wzorców działalności gospodarczej możliwych do powielenia w ramach spółdzielni socjalnej, wymienili doświadczenia, zaprezentowali własne dokonania na lokalnym rynku gospodarczym oraz doświadczenia we współpracy z władzami samorządowymi. W dniu 10 listopada 2010 r. odbyła się kolejna wizyta studyjna w Spółdzielni Socjalnej „Rega” w Świdwinie. Spotkanie było doskonałą okazją do wymiany doświadczeń w prowadzeniu swoich przedsiębiorstw, omówienia sposobów pozyskiwania zleceń i metod współpracy z lokalnym samorządem.

W II etapie realizacji projektu założono przyjęcie (wstąpienie) do Spółdzielni Socjalnej „Warcisław” 10 członków na zasadach ogólnych zgodnie ze statutem spółdzielni i w ramach zatrudnienia socjalnego, 10 osób w formie spółdzielczej umowy o pracę oraz umów cywilnoprawnych. Na przełomie lat 2010 i 2011 Powiatowy Urząd Pracy w Kamieniu Pomorskim ostatecznie nie przyznał Spółdzielni Socjalnej „Warcisław” dofi nansowania kosztów zatrudnienia socjalnego ze środków Funduszu Pracy, tłumacząc to brakiem fi nansów, obniżonymi dotacjami i koniecznością dofi nansowania innych zadań. Z podobną odmową spotkały się także wnioski kandydatów na spółdzielców. Pomimo tego, Spółdzielnia Socjalna „Warcisław” uznała, że zatrudnienie (przystąpienie do spółdzielni) uczestników projektu odbędzie się na zasadach ogólnych. Osoby przyjęto do pracy przy realizacji usług komunalnych zleconych przez Gminę tj. przy zagospodarowaniu i pielęgnacji terenów zielonych oraz utrzymaniu czystości w mieście Kamień Pomorski. Na zasadach zatrudnienia wspieranego zostało zatrudnionych 7 uczestników projektu. Natomiast 3 osoby po odbyciu obowiązkowego okresu stażu w Spółdzielni oraz indywidualnych rozmów z przedstawicielami Zarządu i Rady Nadzorczej KSS „Warcisław”, zrezygnowały z pracy ze względu na niedotrzymywanie określonych w regulaminie pracy warunków. Kamieńska Spółdzielnia Socjalna „Warcisław” od dnia 24.10.2011 r. do 31.12.2011 r. realizowała cykl trzech szkoleń przygotowujących członków i pracowników Spółdzielni oraz osób zainteresowanych członkostwem do zdobycia nowych kwalifi kacji i umiejętności. Po zakończeniu szkoleń obecni i przyszli członkowie Spółdzielni zdobyli kwalifi kacje do wykonywania pracy w zakresie produkcji ekologicznego brykietu oraz granulatu z surowców pozyskanych z selektywnej zbiórki odpadów, a także w zakresie usług konserwacji i naprawy sprzętu pływającego, elementów szkutnictwa, oraz kwalifi kacji do prowadzenia wypożyczalni

118


sprzętu pływającego. Szkolenia współfinansowane były ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej w ramach projektu konkursowego pod nazwą: ,,Kamieńska Spółdzielnia Socjalna ,,Warcisław” - promotor integracji społecznej w Kamieniu Pomorskim”. Konkurs został zorganizowany w ramach zadania publicznego ,,Rozwój przedsiębiorczości społecznej” w obszarze wsparcia: ,,Przedsiębiorczość społeczna i upowszechnianie idei partnerstwa trójsektorowego”. Wartość projektu wyniosła 273.560,00 zł, w tym koszty pokryte ze środków PO FIO w wysokości 201.560,00 zł. Poprzez realizację projektu uzyskano spójny efekt trzech zakresów aktywizacji: kwalifi kacje - zatrudnienie - promocja na rynku pracy. Efektem było przeszkolenie 20 uczestników i zorganizowanie 3 szkoleń zawodowych. Zrealizowano 320 godzin szkoleniowych. Uczestnicy uzyskali nowe kwalifi kacje zawodowe. Część z nich podjęła zatrudnienie w KSS ,,Warcisław” i powróciła na rynek pracy. Wypromowano pozytywny wizerunek uczestników podczas 4 spotkań z pracodawcami. Opracowano 2 koncepcje technologiczne linii produkcyjnych, zapewniając trwałość rezultatów projektu.

Dnia 15 grudnia 2010 r. w ramach konkursu MPiPS: „Dobra Praktyka Aktywnych Form Pomocy -edycja 2010 r.” przyznano Gminie Kamień Pomorski nagrodę pieniężną w wysokości 8.500,00 zł. Nagrodę tę Gmina przekazała w 2011 roku Kamieńskiej Spółdzielni Socjalnej ,,Warcisław” z przeznaczeniem na zakup środka transportu. Spółdzielnia na podstawie innych umów i zleceń wykonywała prace z zakresu utrzymania porządku na terenie amfi teatru w ramach Dni Kamienia i Festi walu Kultury Ludowej, sprzątania pomieszczeń biurowych, odśnieżania i odkuwania lodu na chodnikach, usług sprzątania budynków/ terenów przyległych wspólnot mieszkaniowych i instytucji. Ponadto usług koszenia trawników dla klientów indywidualnych, usług opieki nad grobami (lapidarium w Mechowie), usług remontowo- budowlane, usług opiekuńcze w domu klienta.

W ramach projektu „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” KSS ,,Warcisław” zorganizowała w latach 2011 - 2012 spotkania robocze, które miały na celu wypracowanie koncepcji zastosowania technologii ryglowej przy budowie domów socjalnych i innych budowli, by mogly być wznoszone przez Kamieńskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. w Kamieniu Pomorskim. Spotkania odbywały się pod kierownictwem dr inż. Radosława Barka, a uczestniczyli w nich m.in. Burmistrz Kamienia Pomorskiego- Bronisław G. Karpiński, Prezes Zarządu Towarzystwa Budownictwa Społecznego w Kamieniu Pomorskim – Renata Mamzer, Prezes Zarządu Kamieńskiej Spółdzielni Socjalnej Warcisław - Waldemar Predko, Dyrektor Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej- Grzegorz Kurka, Dyrektor Kamieńskiego Domu Kultury


119

XIII

- Stanisław Motyka. W Kamieniu Pomorskim jawi się paląca potrzeba wybudowania budynków lub budynku przeznaczonego na Kamieński Dom Kultury i Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej oraz budynku z mieszkaniami socjalnymi. Założeniem koncepcji jest użycie technologii nisko kosztowej, z zaangażowaniem dostępnych miejscowych źródeł materiałowych i osobowych, nawiązujących do historycznego budownictwa na tych terenach. Budownictwo szachulcowe, jakie dominowało na terenie Pomorza Zachodniego, to szczególny rodzaj budownictwa szkieletowego lub inaczej słupowo - ryglowego. W budownictwie tym ściany wykonuje się z podwalin, które leżą na podmurówce lub bezpośrednio na ziemi. Na podwalinach stoją słupy, które od góry spięte są belkami zwanymi oczepami. Pomiędzy podwaliną a oczepami są jeszcze jedna, dwie, a czasami trzy poziome belki zwane ryglami. W ścianie często też znajdują się elementy ukośne, których zadaniem jest usztywnienie budynków. Krótkie elementy ukośne to miecze, długie to zastrzały. Szkielet taki czasami obijano deskami, czyli szalowano, wypełniano cegłą paloną lub gliną, którą obwijano beleczki drewniane wstawione w pola utworzone przez słupy i rygle. Glinę w ten sposób układaną nazywamy szachulcem, a konstrukcję określamy szachulcową. Konstrukcja tego typu ma w sobie dużo gliny, elementy konstrukcyjne jednak są drewniane dlatego budownictwo takie zaliczamy do drewnianego. Drewno malowano zazwyczaj na czarno, a wypełnienie na biało, dzięki czemu powstawała ładna, bardzo kontrastowa ściana. W 2013 roku Powiatowy Urząd Pracy organizuje szkolenie dla osób długotrwale bezrobotnych, w ramach którego osoby te zdobędą kwalifi kacje konserwatora budynków budownictwa szachulcowego. KSS ,,Warcisław” wesprze to szkolenie, udostępniając materiał budowlany a Gmina Kamień Pomorski wskaże miejsce do przeprowadzenia zajęć praktycznych.

4. KAMIEŃSKA SPÓŁDZIELNIA SOCĴALNA ,,WARCISŁAW” ĴAKO UCZESTNIK PARTNERSTWA LOKALNEGO NA RZECZ AKTYWNEĴ INTEGRACĴI.

KSS ,,Warcisław” jest jednym z uczestników wpisujących się w zawiązane w Kamieniu Pomorskim partnerstwo lokalne na rzecz integracji społecznej. Wnosi ona do niego zorganizowaną strukturę, umożliwiającą świadczenie pracy przez swoich członków i pracowników, realizującą programy zatrudnienia oraz aplikowanie o fundusze pomocowe i granty, posiadającą wykwalifikowany personel i trwałą infrastrukturę

120


biurowo-techniczną. Strukturę tą charakteryzuje otwartość na potrzeby lokalnego środowiska, dopasowanie swoim zakresem świadczonych usług do potrzeb wszystkich grup ryzyka, nie tylko określonych przepisami ustawy o zatrudnieniu socjalnym. KSS ,,Warcisław” realizuje przede wszystkim politykę zatrudnienia w oparciu o zasady społecznej odpowiedzialności pracodawcy. Nie bez znaczenia jest pomoc, której udziela swoim członkom i pracownikom oraz ich rodzinom w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych oraz w podniesieniu kwalifi kacji zawodowych jako wartości na rynku pracy. KSS ,,Warcisław” jest wyspecjalizowaną, sformalizowaną strukturą, pomagającą organizować się członkom w grupę tworzącą swoje własne miejsca pracy i podejmować wspólne inicjatywy i przedsięwzięcia w zakresie aktywizacji zawodowej. KSS ,,Warcisław” w Kamieniu Pomorskim stara się być otwartą na potrzeby lokalnego środowiska, a zakresem świadczonych usług dopasowuje się do potrzeb odbiorców jej usług. W Spółdzielni uświadamia się jej członkom i pracownikom potrzebę wzajemnego pokonywania barier i trudności życia codziennego, z którymi mają oni do czynienia (np. problemy z nadużywaniem alkoholu, itp.), samodzielnego zdobywania wiedzy, wymiany informacji i doświadczeń, ciągłej, nieustannej edukacji personalnej, zawodowej i społecznej, będącej kluczem do podnoszenia własnej wartości na współczesnym, otwartym rynku pracy, konieczności osiągania samodzielności ekonomicznej oraz umiejętności gospodarowania własnymi dochodami.

Aktualne, niestety, wydaje się być twierdzenie, że współpraca pomiędzy trzema sektorami (publicznym, prywatnym i organizacji pozarządowych) jest wciąż jednym z najsłabszych ogniw rozwoju lokalnego w Polsce. Doświadczenia KSS ,,Warcisław” w Kamieniu Pomorskim wskazują, że podmioty nie są w stanie w pełni samodzielnie i skutecznie realizować swoich pomysłów i zamierzeń. Jako przyczyny podawane są najczęściej: brak odpowiednich funduszy oraz brak kadry lub zaplecza technicznego. W ramach partnerstwa można doprowadzić do koordynacji działań, która zapewni ich spójność, trwałość i skuteczność. KSS ,,Warcisław” w Kamieniu Pomorskim nastawia się na współpracą długofalową ze swoimi partnerami, dzięki czemu możliwa jest trwała kontynuacja działania na rzecz rozwoju lokalnego. W swojej strukturze będzie nadal pracodawcą oferującym konkretne miejsca pracy, a także projektodawcą pojedynczych projektów. Wspólne działanie pozwoli na efektywniejsze aplikowanie o fundusze zewnętrzne, zarówno krajowe, jak i zagraniczne. Należy wyrazić nadzieję, że zawiązane partnerstwo lokalne przyniesie dla Kamieńskiej Spółdzielni Socjalnej ,,Warcisław”, a przy tej okazji także dla samorządu kamieńskiego, oczywiste korzyści w postaci zwiększenia wiarygodności i społecznego poparcia.


121

XIV

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE GOSTYŃSKIM ĴAKO NOWA ĴAKOŚĆ W PROCESACH BUDOWANIA GOSPODARKI SPOŁECZNEĴ

Anna Krzyżostaniak

CHARAKTERYSTYKA POWIATUPowiat Gostyński położony jest w południowej części Niziny Wielkopolskiej, na zachodniej krawędzi Wysoczyzny Kaliskiej. Usytuowany jest w południowej części województwa wielkopolskiego, sąsiaduje z sześcioma powiatami: rawickim, leszczyńskim, kościańskim, śremskim, jarocińskim oraz krotoszyńskim. W skład powiatu wchodzi siedem gmin, w tym pięć gmin miejsko-wiejskich: Gostyń, Borek, Krobia, Pogorzela, Poniec, oraz dwie gminy wiejskie: Piaski i Pępowo.

Powiat gostyński obejmuje obszar o powierzchni 810,26 km2 i zamieszkiwany jest przez 76.673 tys. osób. Około 48,6% mieszkańców skupionych jest w miejscowościach będących siedzibami miast i gmin.

Wiodącym działem gospodarki w powiecie jest rolnictwo. Ponad 80% jego obszaru stanowią użytki rolne. Cechą charakterystyczną gostyńskiego przemysłu jest jego silne powiązanie z gospodarką rolną. Zaplecze surowcowe oraz zasoby siły roboczej zdecydowały o rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego, która stanowi znaczną część wartości całej produkcji przemysłowej powiatu.

Do najważniejszych problemów społecznych w powiecie należy bezrobocie i ubóstwo. Problem bezrobocia dotyka nie tylko osób nim dotkniętych, lecz także całe rodziny. Dłuższe pozostawanie bez pracy wpływa na pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny, pojawiają się problemy opiekuńczo-wychowawcze, przemoc, alkoholizm, co w konsekwencji prowadzi do zaniku autorytetu rodzicielskiego czy nawet do rozpadu rodziny.

122

PARTNERSTWO LOKALNE W POWIECIE GOSTYŃSKIM JAKO NOWA JAKOŚĆ W PROCESACH BUDOWANIA GOSPODARKI SPOŁECZNEJ

W Powiatowym Urzędzie Pracy w Gostyniu są aktualnie zarejestrowane 3563 osoby bezrobotne, z czego 1957 to kobiety, a 1606 mężczyźni. Stopa bezrobocia w powiecie wynosi ok. 13%.

Wśród bezrobotnych, przeważają osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Zauważono, że w ostatnim czasie wzrosła liczba osób bezrobotnych posiadających wyższe wykształcenie.

Powiat Gostyński

BUDOWANIE PARTNERSTWAStarosta Gostyński Robert Marcinkowski pisze w kontekście budowania partnerstwa lokalnego i rozwoju gospodarki społecznej: „Powiat Gostyński odgrywa wiodącą rolę w tworzeniu i realizacji projektów społecznych dotyczących gospodarki społecznej, jako istotnych elementów służących przeciwdziałaniu wykluczeniu i bezrobociu. W powiecie działa już kilka podmiotów gospodarki społecznej. Dobrze w oczekiwania rynku wpisują się zarówno spółdzielnie osób fi zycznych, świadczące szeroki wachlarz usług, jak też spółdzielnie założone przez lokalne samorządy. To doskonały przykład łączenia misji społecznej i działalności komercyjnej.

Zostało także podpisane porozumienie o współpracy na rzecz społecznej gospodarki rynkowej, które ma m.in. stworzyć system wsparcia dla lokalnego modelu gospodarki społecznej poprzez umacnianie działań partnerskich. Coraz bardziej realna perspektywa powstania Centrum Integracji Społecznej, oznacza nową jakość w działaniach na rzecz osób długotrwale bezrobotnych i wykluczonych społecznie. Nasze wysiłki muszą koncentrować się na systemowym wspieraniu osób szukających pracy, uwagę należy


123

XIV

też skupić na ludziach młodych, absolwentach, poprzez stworzenie realnych możliwości zdobycia niezbędnych doświadczeń i umiejętności zawodowych. To jest m.in. zadanie dla odpowiednich warsztatów działających przy CIS-ach. Będzie to także nowatorskie rozwiązanie służące budowie partnerstwa i kooperacji szkół zawodowych z prężnymi lokalnymi przedsiębiorstwami. To szczególna wartość dodana dla lokalnego rynku pracy”1.

Inicjatorem tworzenia partnerstwa na terenie Powiatu Gostyńskiego był Burmistrz Krobi Sebasti an Czwojda oraz Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krobi Anna Krzyżostaniak. Gmina dostrzegła bowiem szanse jakie stwarza gospodarka społeczna w zakresie niwelowania zjawiska wykluczenia społecznego, tworzenia nowych miejsc pracy oraz aktywizacji społeczności lokalnych.

W styczniu bieżącego roku odbyło się w Krobi pierwsze zebranie organizacyjne. Zaproszono na nie przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, organizacji obywatelskich oraz podmiotów gospodarki społecznej. Wszystkie osoby uczestniczące w spotkaniu zainteresowane były popularyzowaniem aktywności społecznej i rozwojem spółdzielczości. Zauważono również konieczność współpracy jednostek samorządu terytorialnego z podmiotami gospodarki społecznej oraz z organizacjami obywatelskimi, w celu rozwoju gospodarki społecznej w powiecie. Swoją wizję rozwoju gospodarki uspołecznionej przedstawił Burmistrz Krobi Sebasti an Czwojda. O swoich doświadczeniach w pomaganiu opowiedziała biorąca udział w posiedzeniu Pani Barbara Sadowska z Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka”.

Wymiana uwag i charyzma zaangażowanych zrodziły potrzebę wyznaczenia kolejnego spotkania w dniu 21 lutego 2013 r. Tego dnia, w sali budynku Urzędu Miejskiego w Krobi pojawiło się sporo zaproszonych gości i przedstawicieli powiatu ze Starostą Robertem Marcinkowskim na czele. Uczestnicy mieli możliwość podzielenia się swoimi refl eksjami i doświadczeniami w zakresie gospodarki społecznej. Ustalono również, że kolejne rozmowy na temat partnerstwa na rzecz rozwoju społecznej gospodarki rynkowej odbywać się będą w gminach, które mogą się pochwalić już istniejącymi podmiotami gospodarki społecznej. W kwietniu 2013 r. odbyło się spotkanie w Zakładzie Aktywności Zawodowej w Leonowie, a następnie uczestnicy udali się do Borku Wielkopolskiego, gdzie mieli okazję zapoznać się z funkcjonowaniem Spółdzielni Socjalnej „Pomocna

1 Fragment stanowi komentarz Starosty Gostyńskiego Roberta Marcinkowskiego dotyczący postrzegania roli partnerstwa oraz możliwościach funkcjonowania podmiotów gospodarki społecznej

124


Dłoń”. Kolejnym etapem budowania współpracy pomiędzy poszczególnymi instytucjami społecznymi była wizyta studyjna w dniach 22-24.04.2013, której głównym celem było zdobycie wiedzy na temat funkcjonowania podmiotów gospodarki społecznej działających w Wielkopolsce. Uczestnicy wizyty mieli możliwość zapoznania się z działalnością Centrów Integracji Społecznej na Zawadach i Darzyborze w Poznaniu oraz w Gębiczynie. Zwiedzili też osiedle domów socjalnych Darzybór. Poznano ideę przedsiębiorstwa społecznego, jakim jest Stara Piekarnia w Poznaniu. Udano się również do domów „Wspólnoty” Fundacji „Barka” we Władysławowie, Posadówku i Chudobczycach.

W maju 2013 r. w sali sesyjnej Starostwa Powiatowego w Gostyniu odbyło się kolejne spotkanie. Uczestniczył w nim Wójt Gminy Czarnków Pan Bolesław Chwarścianek, który zachęcał włodarzy gmin Powiatu Gostyńskiego do podejmowania działań służących przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu. O powstaniu i funkcjonowaniu Centrum Integracji Społecznej w Kłodzie opowiedział jego kierownik, Pan Zbigniew Zalesiński. Spotkanie to stanowiło okazję do zaprezentowania działań Spółdzielni Socjalnej „Arka” z Gostynia oraz Warsztatów Terapii Zajęciowej w Piaskach.

Podczas spotkań pojawiła się koncepcja powołania na terenie Powiatu Gostyńskiego Centrum Integracji Społecznej, jako organizacji realizującej reintegrację społeczną i zawodową poprzez prowadzenie dla osób zagrożonych wykluczeniem programów edukacyjnych, obejmujących między innymi nabywanie umiejętności zawodowych, przekwalifi kowanie lub podwyższanie kwalifi kacji zawodowych oraz innych umiejętności niezbędnych do codziennego życia i uczestnictwa w rynku pracy.

Pojawiła się koncepcja utworzenia powiatowego Centrum Integracji Społecznej jako instytucji, która obejmie swoim działaniem mieszkańców całego powiatu.

Dnia 5 lipca 2013 r. w budynku Urzędu Miejskiego w Krobi odbyło się warsztatowe spotkanie Partnerstwa Lokalnego Powiatu Gostyńskiego. Miało ono na celu doprecyzowanie umowy partnerskiej i koncepcji CIS. Niestety nie udało się wypracować idei powiatowego CIS, ponieważ nie wszystkie gminy są przekonane co do słuszności powołania takiego podmiotu. Mimo wszystko przedstawiciele tych gmin podkreślili, że będą przyglądać się funkcjonowaniu centrum i rozważą możliwość współpracy z nim na dalszym etapie. Podczas spotkania Barbara Sadowska zaprosiła zebranych, by myśleć o społeczności powiatu gostyńskiego w sposób systemowy oraz zintegrować działania poszczególnych instytucji i grup. Zachęciła do budowania gospodarki bardziej społecznej, w której podmioty nie rywalizują ze sobą. Mówiła o tym jak ważny jest


125

XIV

CIS, który stwarza mechanizm do faktycznej reintegracji społeczno-zawodowej ludzi z problemami i „dźwiga” także ich rodziny.

Na kolejnym spotkaniu partnerstwa lokalnego w dniu 21 sierpnia 2013 r. przedstawiciele Gminy Krobia i Gminy Borek Wlkp. mieli okazję, aby poinformować pozostałych o podjętych krokach w celu utworzenia CIS oraz wizji jego funkcjonowania. Wyjaśniono kwesti e które budziły niepokój np. czy usługi CIS nie będą konkurencją dla już istniejących spółdzielni socjalnych itp. Dyskutowano także o przyszłej współpracy pomiędzy podmiotami ES, JST, instytucjami pomocy społecznej i biznesem. Poinformowano, że dwie gminy: Krobia i Borek Wlkp. będą składać we wrześniu wniosek do Wojewody o nadanie statusu CIS.

Centrum w Krobi zostanie utworzony prawdopodobnie przez Spółdzielnię Socjalną „Ecoss”, natomiast w Borku Wlkp. będzie tworzony jako samorządowy zakład budżetowy. W CIS-ach będzie nacisk kładziony na włączenie osób bezrobotnych z wyższym wykształceniem. W Powiatowym Urzędzie Pracy jest zarejestrowanych ok. 300 takich osób.

Proponowane warsztaty w Borku Wlkp.• usług opiekuńczych – usługi zlecane przez OPS,• remontowo-porządkowy - wyremontowanie własnej siedziby,• kulturalno-oświatowy – współpraca w ramach kształcenia na odległość, prowadzenie żłobka lub przedszkola.

Planowane warsztaty w Krobi:• usługowy ( realizacja poprzez Spółdzielnię Socjalną „Ecoss”),• gastronomiczny połączony z kulturą i turystyką (realizacja poprzez Spółdzielnię

Socjalną „Kamerdyner”).

11 września 2013 r. w sali Starostwa Powiatowego w Gostyniu nastąpiło uroczyste podpisanie porozumienia o współpracy na rzecz rozwoju społecznej gospodarki rynkowej w Powiecie Gostyńskim.

Porozumienie o współpracy w Powiecie Gostyńskim podpisali: Starosta Gostyński Robert Marcinkowski, Sekretarz Gminy Krobia Katarzyna Szablewska, Zastępca Burmistrza Gminy Gostyń Elżbieta Palka, Burmistrz Gminy Borek Wlkp. Marian Jańczak, Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Gostyniu Justyna Krzyżostaniak, Kierownik MGOPS w Krobi Anna Krzyżostaniak, Kierownik MGOPS w Gostyniu Teresa Klonowska,

126


Kierownik MGOPS w Borku Wlkp. Dorota Dutkowiak, Dyrektor DPS w Chwałkowie Ryszard Janaszak, Kierownik WTZ w Piaskach Gerard Misiaczyk, Prezes SWPPG Krzysztof Marzec, Kierownik ZAZ-u w Leonowie Grzegorz Marszałek, oraz Prezesi Spółdzielni Socjalnych działających w Powiecie Gostyńskim: Ewa Śmigiel, Dorota Piotrowska, Janusz Grześkowiak i Łukasz Stężycki. Porozumienie w dalszym ciągu jest otwarte dla wszystkich zainteresowanych podmiotów i osób fizycznych działających na terenie Powiatu Gostyńskiego.

Benefi cjentami porozumienia są mieszkańcy Powiatu Gostyńskiego, a w szczególności osoby bezrobotne, w tym niepełnosprawne, w szczególnie trudnych sytuacjach życiowych.

Celem nadrzędnym porozumienia społecznego jest współpraca środowiska lokalnego oraz odbudowanie zaufania społecznego. Porozumienie ma także na celu zainicjowanie oraz skoordynowanie działań zmierzających do zbudowania trwałego partnerstwa podmiotów działających na terenie Powiatu Gostyńskiego, jak na przykład administracji samorządowej, przedsiębiorców, organizacji obywatelskich i innych podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i ograniczenia bezrobocia poprzez rozwój instytucji gospodarki społecznej. Porozumienie obejmuje działania związane z określeniem obszarów wykluczenia w powiecie, stanu i dynamiki lokalnego rynku pracy oraz ujawnieniem jego głównych problemów i obszarów wymagających poprawy.

Działania powyższe realizowane będą poprzez nowo powstające podmioty gospodarki społecznej w Centrach Integracji Społecznej w Krobi oraz Borku Wielkopolskim.

W ramach współpracy z Fundacją Pomocy Wzajemnej „Barka” przedstawiciele partnerstwa mieli okazję zapoznać się z podmiotami gospodarki społecznej funkcjonującymi w Wielkiej Brytanii i Niemczech. Zorganizowano również staż pt. „Centra Integracji Społecznej” w Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka”, podczas którego uczestniczki zdobyły wiedzę i umiejętności niezbędne do pomocy w zakładaniu i doradzaniu powstającym na polskim rynku instytucjom społecznej gospodarki rynkowej.


127

XIV

PODMIOTY GOSPODARKI SPOŁECZNEJ FUNKCJONUJĄCE NA TERENIE POWIATU GOSTYŃSKIEGO.

SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA „KAMERDYNER” W KROBIIdea utworzenia Spółdzielni Socjalnej narodziła się w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Krobi, podczas warsztatów dla osób długotrwale bezrobotnych realizowanych w ramach projektu systemowego POKL „Aktywny zyskuje dwa razy”. „Wyłoniła się” wówczas grupa aktywnych i przedsiębiorczych osób, które postanowiły założyć przedsiębiorstwo społeczne. Dzięki wsparciu M-GOPS w Krobi, lokalnych władz, Powiatowego Urzędu Pracy w Gostyniu, Stowarzyszeniu Wspierania Przedsiębiorczości Powiatu Gostyńskiego oraz Stowarzyszeniu na Rzecz Spółdzielni Socjalnych w Poznaniu w grudniu 2010 r. powstała Spółdzielnia Socjalna „Kamerdyner”, która świadczy usługi cateringowe oraz zajmuje się organizacją imprez okolicznościowych.

Misją Spółdzielni jest dewiza: ,,Otwarte dłonie i otwarty umysł to gotowość do dawania, to otwarcie na potrzeby innych. Jeżeli pomożemy drugiemu człowiekowi, to nasza praca ma sens. Od siebie wymagamy wiele, od innych bardzo mało. Jesteśmy tu po to, aby wspierać naszych członków i dawać satysfakcję klientom poprzez świadczenie usług o najwyższej jakości”.

SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA „ECOSS” W KROBISpółdzielnia Socjalna „Ecoss” została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym 24 stycznia 2013 roku. Tym samym formalnie rozpoczęła swoją działalność. Ecoss jest spółdzielnią socjalną osób prawnych założoną przez dwa samorządy: Gminę Krobia oraz Powiat Gostyński. Siedziba Spółdzielni mieści się w Krobi. Podmiot działa głównie w zakresie usług komunalnych m.in. utrzymanie terenów zielonych, usługi remontowo-budowlane, realizuje również zadania związane z obsługą dróg powiatowych. Nadrzędnym celem Spółdzielni jest aktywizacja osób bezrobotnych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym w wyniku redukcji etatów.

SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA „ARKA” W GOSTYNIU10 października 2012 r. Spółdzielnia Socjalna „Arka” została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego, a działalność rozpoczęła drugiego listopada 2012 r.Celem działalności jest pomoc społeczeństwu, a zwłaszcza ludziom o niskim statusie społecznym, osobom starszym, chorym, dzieciom i młodzieży, rodzinom i kobietom.Spółdzielnia świadczy następujące usługi:

. Pomoc terapeutyczno-psychologiczna: usługi terapeutyczne w zakresie zaburzeń odżywiania (anoreksja, bulimia), terapia i wsparcie pacjentów onkologicznych,

128


długotrwale i przewlekle chorych oraz ich rodzin; prowadzenie warsztatów i psychoedukacja dla uczniów szkół w zakresie komunikacji, poczucia własnej wartości, trening interpersonalny, doradztwo socjospołeczne itp.

. Usługi dla społeczeństwa: pranie, czyszczenie i naprawa odzieży, sprzątanie mieszkań (tradycyjne, sezonowe, po remoncie), mycie okien, sprzątanie dla instytucji, robienie zakupów, pomoc w organizowaniu uroczystości rodzinnych i integracyjnych, opieka nad osobami: starszymi, chorymi, niepełnosprawnymi (krótkoterminowa np. wyjazd rodziny, pomoc w codziennych czynnościach, towarzyszenie podczas spacerów, zakupy, pomoc w dotarciu do lekarza, urzędu, fryzjera, kosmetyczki itp.) opieka nad grobami.

. Doradztwo podatkowe, biznesowe, podatkowe, biznesowe i księgowe, ubezpieczenia osobowe, majątkowe, na życie, OC, pomoc w odzyskaniu odszkodowań OC sprawcy.

STOWARZYSZENIE WSPIERANIA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI POWIATU GOSTYŃSKIEGOStowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Powiatu Gostyńskiego (SWPPG) zostało zarejestrowane w marcu 2005 roku. Założycielami SWPPG są samorządy z terenu powiatu gostyńskiego, gmin: Borek Wielkopolski, Gostyń, Krobia, Pępowo, Piaski, Pogorzela, Poniec oraz Powiat Gostyński. Od początku istnienia przedmiotem działalności Stowarzyszenia pozostaje: tworzenie warunków rozwoju przedsiębiorczości zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw; rozwój społeczno-gospodarczy; wspieranie zatrudnienia; działalność oświatowa; działalność na rzecz obszarów wiejskich.

Powyższe cele realizowane są poprzez działalność informacyjną, szkoleniową i doradczą, skoncentrowaną na lokalnym rynku. Usługi Stowarzyszenia kierowane są przede wszystkim do sektora lokalnych mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz osób zamierzających uruchomić działalność gospodarczą. W ramach struktur Stowarzyszenia wyodrębniono cztery wyspecjalizowane podmioty. Są to: Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości - usługi dla fi rm; Centrum Wspierania Biznesu - usługi dla mieszkańców gminy Gostyń, w tym: osób bezrobotnych, absolwentów i studentów, przedsiębiorców; Ośrodek Przedsiębiorczości Społecznej – usługi związane z tematyką Ekonomii Społecznej kierowane do osób planujących założenie spółdzielni socjalnej oraz przedstawicieli NGO; Punkt Obsługi Pożyczkowej - pożyczki dla fi rm i starterów.

Usługi świadczone w ramach oferty SWPPG są nieodpłatne.


129

XIV

WARSZTATY TERAPII ZAJĘCIOWEJ W PIASKACH.Warsztaty przeznaczone są dla osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności ze skierowaniem na zajęcia w Warsztatach Terapii Zajęciowych. Uczestnicy są mieszkańcami gmin Piaski, Gostyń, Pogorzela, Pępowo, Borek Wlkp. i Krobia. Terapia dla uczestników jest prowadzona w pięciu pracowniach. Każda z pracowni usprawnia uczestników w innej dziedzinie. Program w pracowniach jest dostosowany do psychofi zycznych możliwości uczestnika. Poza zajęciami przewidzianymi w poszczególnych pracowniach, każdy z uczestników, może brać udział w zajęciach ruchowych na sali gimnastycznej oraz korzystać z pomocy psychologa.

Znajdują się tu następujące pracownie: techniczna, ogrodnicza, krawiecka, artystyczna, muzyczno- komputerowa, aktywizacji zawodowej oraz gospodarstwa domowego, w której prowadzone są zajęcia związane z gotowaniem. Osoby niepełnosprawne, poprzez uczestnictwo w wymienionych pracach uczą się radzenia sobie w różnych życiowych sytuacjach, wykonywania prac niezbędnych w codziennym życiu, a także samoobsługi. Odbywają się tu również zajęcia rehabilitacyjne. Prowadzone są one przez wykwalifi kowaną kadrę pedagogiczną. Organizowane są także wycieczki w różne, ciekawe miejsca. Uczestnicy terapii mają możliwość nauki codziennych czynności, a również przebywania w swoim towarzystwie, przez co nie czują się osamotnieni i wyobcowani.

W zajęciach bierze udział czterdzieści dorosłych osób niepełnosprawnych z okolic powiatu gostyńskiego. Przygotowywani są do podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy poprzez: treningi na terenie warsztatu, udział w szkoleniach dotyczących zatrudnienia organizowanych przez różne instytucje.

ZAZ LEONÓWDnia 20 grudnia 2010 r. rozpoczął działalność Zakład Aktywności Zawodowej w Leonowie. Jest to ostatnia tego typu placówka w Wielkopolsce utworzona za pośrednictwem PFRON. Zakład składa się z trzech działów produkcyjnych: pralniczego, reklamowo-poligrafi cznego oraz montażu. Obecnie ZAZ zatrudnia 35 pracowników niepełnosprawnych oraz 15 pracowników kadry. Celem funkcjonowania ZAZ jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych, zaliczanych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności poprzez prowadzenie rehabilitacji zawodowej i społecznej, przygotowywanie ich do samodzielnego i niezależnego życia adekwatnego do ich możliwości psychomotorycznych.

130


SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA „POMOCNA DŁOŃ”Spółdzielnia powstała 8 listopada 2012 roku. W siedzibie Urzędu Miejskiego w Borku Wlkp. odbyło się Walne Zgromadzenie Założycielskie Spółdzielni Socjalnej „Pomocna Dłoń”. Przedstawiciele założycieli, Starosta Gostyński i Burmistrz Borku Wielkopolskiego podjęli uchwałę o utworzeniu spółdzielni socjalnej. Jej głównym celem jest aktywizacja osób bezrobotnych i niepełnosprawnych. Utworzenie spółdzielni pozwoli także na stworzenie miejsc pracy dla niepełnosprawnych pracowników zatrudnionych w Zakładzie Aktywności Zawodowej w Leonowie, przygotowanych do podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy. Dzięki temu w ZAZ zwalniają się miejsca dla osób z Warsztatów Terapii Zajęciowej czekających na dalszą rehabilitację. Spółdzielnia świadczy usługi pralnicze, utrzymania terenów zielonych, porządku dróg gminnych i powiatowych oraz prowadzi hurtownię artykułów biurowych.

SZANSE JAKIE DAJE GOSPODARKA SPOŁECZNA Z PERSPEKTYWY OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W KROBI.Gmina obejmuje obszar wiejsko-miejski liczący około 13 tysięcy mieszkańców.Do gminy, oprócz miasta Krobia należą 22 sołectwa: Bukownica, Chumiętki, Chwałkowo, Ciołkowo, Domachowo, Gogolewo, Grabianowo, Karzec, Kuczyna, Kuczynka, Niepart, Pijanowice, Posadowo, Potarzyca, Przyborowo, Pudliszki, Rogowo, Stara Krobia, Sułkowice, Wymysłowo, Ziemlin, Żychlewo.

Za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy odpowiedzialny jest Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krobi. Do jego obowiązków należy:• prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej;• bezpośrednie i pośrednie udzielanie świadczeń (w tym organizowanie opieki i usług

domowych);• współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorządem lokalnym;• aktywizowanie środowiska lokalnego.

Zasadniczą przyczyną wykluczenia społecznego, w związku z którą mieszkańcy wnioskują o pomoc z systemu pomocy społecznej jest bezrobocie i ubóstwo. Brak zatrudnienia wpływa na życie i funkcjonowanie całej rodziny, może być źródłem problemów i patologii. W miarę przedłużania się okresu pozostawania bez pracy problemy te narastają i rodzą kolejne, takie jak frustrację, izolację, alkoholizm, bezradność życiową.


131

XIV

Wzrost liczby osób dotkniętych zjawiskiem wykluczenia społecznego powoduje przyrost ilości zadań z zakresu pomocy społecznej oraz zwiększenie puli wydatków na udzielenie pomocy. Sytuacja taka wymusza również konieczność dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Ponieważ możliwości budżetu państwa i samorządu lokalnego są ograniczone, podstawowego znaczenia nabiera praca socjalna, która przyjmuje zróżnicowane formy.

Pracownicy socjalni na co dzień stoją najbliżej ludzkich problemów, trudności i kryzysów. Starają się w sposób profesjonalny pomagać benefi cjentom ośrodka pomocy społecznej w rozwiązywaniu życiowych trudności. Głównym celem naszej pracy jest usamodzielnianie osób oraz ich reintegracja ze środowiskiem. Zasadniczym problemem wszystkich instytucji pomocowych jest fakt, że koncentrują się one przede wszystkim na realizowaniu funkcji opiekuńczych co prowadzi głównie do uzależnienia od świadczeń z pomocy społecznej, wyuczonej bezradności. Ośrodek, w którym pracujemy stara się wprowadzać nowe formy pomocy, które mają aktywizować osoby korzystające z pomocy, doprowadzić do ich samodzielności by potrafili przezwyciężać życiowe trudności i znajdowali swe miejsce na rynku pracy, w życiu rodzinnym, w społeczności lokalnej.

Od 2009 r. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krobi realizuje projekty w ramach POKL współfi nansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ośrodek w ramach projektów stara się przygotować do wejścia na rynek pracy osoby korzystające z pomocy społecznej, zapobiec ich wykluczeniu społecznemu i ograniczyć zjawisko marginalizacji długotrwale bezrobotnych. Poza tym stara się również przysposobić bezrobotnych do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym poprzez prowadzenie wszechstronnych działań na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej. Pokłosiem realizowanego projektu było powstanie wspomnianej wcześniej Spółdzielni Socjalnej „Kamerdyner”. Powyższe przykłady świadczą o tym, że działania w kierunku aktywizacji benefi cjentów ośrodka mają sens. Skuteczność pracy socjalnej z pewnymi grupami osób zagrożonych wykluczeniem społecznym może wzrosnąć dzięki wykorzystaniu instrumentów gospodarki społecznej.

Dostrzegamy jednakże, że w instytucji, w której pracujemy wiele powinno się zmienić, aby w większym stopniu mogła ona realizować założenia gospodarki społecznej. Przede wszystkim należy zmienić podejście osób korzystających z pomocy ośrodka do oferowanych form pomocy. Niezbędna jest zmiana postawy biernej na postawę aktywną. Nacisk należy kłaść także na działania o charakterze środowiskowym. Wspierać należy nie tylko jednostkę, ale przede wszystkim społeczność lokalną. Należy

132


„zaszczepić” ideę solidarności społecznej, uświadomić, że siła tkwi we wspólnocie. Istotne z tego punktu widzenia jest inicjowanie przez pracowników socjalnych powstawania grup samopomocowych i promowanie wolontariatu. Duże znaczenie ma także edukacja osób wykluczonych społecznie w zakresie gospodarki społecznej, zachęcanie ich do uczestnictwa w tworzącym się Centrum Integracji Społecznej.

Ważnym elementem jest również dostarczanie całej społeczności lokalnej informacji na temat gospodarki społecznej, utworzenie bazy edukacyjnej związanej z zakładaniem, prowadzeniem i zarządzaniem jej podmiotami, promowanie produktów i usług podmiotów gospodarki społecznej w mediach lokalnych i regionalnych.

Kolejną rzeczą, która w większym stopniu wpłynęłaby na rozwój społecznej gospodarki w naszej jednostce jest edukowanie samych pracowników socjalnych. Okazuje się bowiem, że ich wiedza na temat gospodarki społecznej jest niewystarczająca. Konieczne są zatem spotkania konsultacyjno-informacyjne, wizyty studyjne, warsztaty. Istotne jest, by w tych spotkaniach uczestniczyli pracownicy ośrodków pomocy społecznej, instytucji rynku pracy i organizacji obywatelskich.

Istotnym elementem, który wpłynąłby na realizację założeń gospodarki społecznej jest planowane utworzenie Centrum Integracji Społecznej. Wszyscy uczestnicy CIS mogliby zostać objęci działaniami integrującymi ze środowiskiem lokalnym i rynkiem pracy. Dla każdego z nich zostałby opracowany Indywidualny Plan Zatrudnienia Socjalnego. Uczestnicy CIS będą mieć możliwość uzyskania bądź podniesienia kwalifikacji zawodowych i zdobycia doświadczenia zawodowego. Osoby w Centrum nauczą się prawidłowego pełnienia ról społecznych w sferze rodzinnej, społecznej i zawodowej. Dzięki tym działaniom wśród uczestników CIS nastąpiłoby zapewne rozwinięcie zdolności interpersonalnych, organizacyjnych i osobistych, wzmocnienie samooceny i zwiększenie poczucia własnej wartości. Ponadto uczestnicy mieliby możliwość wykształcenia w sobie aktywnej i odpowiedzialnej postawy życiowej oraz nauki racjonalnego gospodarowania posiadanymi zasobami.

Innym ważnym elementem, który w znaczący sposób wpłynąłby na rozwój gospodarki społecznej jest budowanie w naszym powiecie sieci współpracy, partnerstwa lokalnego. Za partnerstwem przemawiają korzyści, które wynikają ze wspólnego działania zarówno z punktu widzenia celów współpracy, jak i ze względu indywidualnego interesu partnerów. Podstawowymi korzyściami mogą być: osiągnięcie celów, które z uwagi na ograniczenia instytucjonalne, formalnoprawne czy fi nansowe nie mogą być zrealizowane indywidualnie: łączenie zasobów, wiedzy i umiejętności partnerów, poszerzenie punktu


133

XIV

widzenia na problemy i sposoby ich rozwiązania, pozyskiwanie środków unijnych, poprawa skuteczności i efektywności prowadzonych wspólnie działań. Kluczowymi partnerami ośrodka powinny być jednostki samorządu terytorialnego, Powiatowy Urząd Pracy w Gostyniu, organizacje obywatelskie działające na terenie gminy i powiatu, podmioty gospodarki społecznej oraz lokalni przedsiębiorcy.

Ważne jest również zwiększenie wiedzy u przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie gminy z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu i zaangażowania fi rm w tworzenie i rozwój przedsiębiorstw społecznych.

Reasumując, stwierdzamy, że rozwój gospodarki społecznej stanowi nowy, niezwykle interesujący instrument pomocy społecznej i pracy socjalnej. Pracownicy socjalni odgrywają kluczową rolę, gdyż to do nich należy stymulowanie aktywnych zachowań ludzi społecznie wykluczonych. Wyposażeni w odpowiednią wiedzę i umiejętności będą mogli podjąć się inicjowania i wspierania działań, których celem będzie tworzenie nowych struktur gospodarki społecznej przy udziale grup i społeczności dotychczas wykluczonych.

XV


135

ANALIZA PORÓWNAWCZARÓŻNYCH MODELIPARTNERSTW LOKALNYCH

Barbara Sadowska

Ideał wspólnoty włączającej można znaleźć w wielu opracowaniach filozoficzno -socjologicznych, natomiast trudniej znaleźć w praktyce środowiska, które realizują taki ideał. Jakie są przeszkody? Jest ich kilka: dążenie do indywidualnego sukcesu, polityczne podziały, brak wiedzy o nowych możliwościach wynikających z szerokiej współpracy w środowisku lokalnym, myślenie i działanie branżowo- sektorowe, rywalizacja w miejsce kultury współpracy.

Ideał wspólnoty włączającej opiera się na trzech głównych zasadach. Są to: współpraca w poszukiwaniu możliwości rozwojowych dla każdego członka wspólnoty, wzajemna odpowiedzialność oraz partycypacja przedstawicieli różnych grup społecznych. Aby zaistniały w społeczeństwie wspólnoty włączające wszystkie trzy zasady powinny być respektowane. W ramach takich wspólnot Fundacja Barka powołała partnerstwa, składające się z przedstawicieli różnych instytucji, organizacji, grup nieformalnych, w tym liderów wybranych w demokratycznych wyborach tj. wójta/burmistrza/prezydenta, czy starosty. Pełnią oni we wspólnocie podwójną rolę: są z jednej strony przedstawicielami urzędu wybranymi przez społeczność lokalną, a z drugiej członkami wspólnoty lokalnej, z której się wywodzą. Będąc członkami wspólnoty nie mogą być wyrazicielami poglądów wąskiej grupy politycznej. To jest poważna przeszkoda w budowaniu wspólnoty włączającej, gdyż upolitycznienie funkcji publicznych jest w Polsce bardzo silne. Wspólnoty włączające opierają swoje funkcjonowanie o system wartości, z którym dane środowisko się utożsamia. Chodzi tu o solidarność, sprawiedliwość, współpracę, dialog, integrację, włączenie społeczne,

Fundacja Barka budowała partnerstwa lokalne w projekcie „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” według wypracowanej przez lata metodologii:- Pierwszy etap budowania partnerstwa lokalnego to przekonanie w ładz

samorządowych do formuły partnerstwa i przedsiębiorczości społecznej. Potem następuje faza budowania partnerstwa z podmiotami społecznymi i gospodarczymi,

136

ANALIZA PORÓWNAWCZA RÓŻNYCH MODELI PARTNERSTW LOKALNYCH

diagnozowania sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie, planowania rozwiązań będących odpowiedzią na lokalne problemy. Następnie przychodzi najtrudniejszy etap – partnerskiego wdrażania zaplanowanych rozwiązań.

Cały proces jest rozciągnięty w czasie, a w trakcie jego realizacji konieczne jest przełamywanie wielu barier, w tym przede wszystkim barier mentalnych uczestniczących w nim osób. Gwarantuje to jednak trwałość budowanych relacji.

- Edukacja ma charakter formacyjny – jej celem jest nie tylko przekazanie wiedzy, ale przede wszystkim zmotywowanie do podjęcia określonych inicjatyw oraz kształtowanie postaw solidarności społecznej.

- Spotkania są prowadzone wyłącznie przez praktyków, czyli przez osoby, które realizują rozwiązania z zakresu gospodarki społecznej na swoim terenie: przedstawicieli władz samorządowych (wójtów, burmistrzów, starostów), instytucji rynku pracy, pomocy i integracji społecznej (PUP-ów, OPS-ów, CIS-ów, KIS-ów), organizacji obywatelskich, przedsiębiorców. W trakcie spotkań dzielą się oni swoim doświadczeniem i pokazują możliwe ścieżki rozwiązywania problemów.

- Przedstawiciele nowych partnerstw po pewnym czasie sami zaczynają pełnić rolę ekspertów/animatorów. Jest to jednocześnie gwarantem trwałości postaw i powiązań pomiędzy partnerstwami.

- W spotkaniach biorą udział osoby doświadczające w przeszłości wykluczenia społecznego, które z powodzeniem przeszły proces reintegracji społeczno-zawodowej i obecnie prowadzą przedsiębiorstwa społeczne. Zaangażowanie tych osób bardzo często przełamuje sceptyczne nastawienie uczestników spotkań do możliwości zmiany życia przez osoby wykluczone.

- Kluczowym elementem pracy z partnerstwem jest wizyta studyjna w środowiskach lokalnych, w których funkcjonują instytucje integracji (CIS-y, KIS-y) i przedsiębiorstwa społeczne.

- Partnerstwa tworzą sieć wymiany doświadczeń, kontaktów, rozwiązań. Organizowane są seminaria, konferencje, wyjazdy. W spotkaniach partnerskich biorą udział przedstawiciele różnych krajów ze wszystkich kontynentów. Służy to wzajemnemu poszerzaniu perspektyw, otwarciu na inne kultury, przepływowi innowacyjnych rozwiązań.

Trwałość budowanych partnerstw lokalnych wyraża się poprzez ich skupienie wokół powstającego, w prawie każdym partnerstwie lokalnym, przedsiębiorstwa społecznego. Odpowiedzialność i troska o dobre funkcjonowanie przedsiębiorstwa społecznego staje się głównym celem Partnerstwa. Partnerzy dbają też o promocję przedsiębiorstwa społecznego na lokalnym rynku, uczą się wyszukiwać nisze dla ich działania i stosować klauzule społeczne w zamówieniach publicznych; poszukują też inspiracji

XV


137

i pomysłów na samowystarczalne i samofinasujące się przedsiębiorstwa społeczne w innych Partnerstwach. Stąd bardzo ważne jest stworzenie możliwość sieciowania funkcjonujących już partnerstw lokalnych. Wzajemne spotkania i wymiana doświadczeń umacnia nurt gospodarki zrównoważonej i uspołecznionej w obecnie ciągle dominującej gospodarce liberalnej.

Partnerstwa lokalne budowane w ramach projektu „Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej”, w niektórych przypadkach, zbliżały się do ideału wspólnoty włączającej. Partnerstwa te powstawały po to, aby tworzyć warunki rozwoju, w oparciu o przedsiębiorczość społeczną, dla osób i środowisk, które nie weszły w obszar rozwoju społeczno-gospodarczego w okresie transformacji i pozostawały przez lata na marginesie. Należy wymienić tutaj jako wzorcowe partnerstwa lokalne w Czarnkowie, w Gostyniu (Krobia i Borek Wlkp.), w Ulhówku, w Adamowie, w Komarowie, w Jarosławiu, w Lubaczowie, w Dębicy, w Pilznie, w Kolbuszowej, w Sanoku, w Sejnach, w Piszczacu, w Białej Podlaskiej, w Częstochowie, w Kłodzku oraz w Smołdzinie.Partnerstwa te świadomie podjęły działania włączające w lokalny rynek słabszych członków wspólnoty, mając na uwadze „dobro wspólne” całej wspólnoty, gdyż zawsze w sytuacji braku zrównoważonego rozwoju powstają koszty społeczne, rodzące również koszty ekonomiczne. Budowanie sprawiedliwego ładu społeczno-gospodarczego wymaga jednak świadomej formacji w partnerstwie. Bez edukacji formacyjnej członków wspólnoty osiąganie zrównoważonego rozwoju jest niemożliwe. Utrudnieniem w tym systemie jest czynnik czasowy. Formacja etyczno- integracyjna nie dokona się poprzez jedną sesję szkoleniową, tak popularną w dzisiejszych projektach unijnych, gdzie wskaźniki przekładają się na ilość odbytych godzin szkoleniowych. W przypadku partnerstw lokalnych formacja trwa wiele miesięcy. Rezultatami prowadzonych spotkań formacyjno-edukacyjnych jest przyrost wiedzy, rozwój umiejętności, zmiana postaw w stosunku do środowisk wykluczonych, do osób o innych przekonaniach i poglądach, zmiana hierarchii wartości tj. w wyniku formacji etycznej pojawiają się wartości ogólne, prospołeczne, pojęcia dobra wspólnego i wreszcie rodzi się zobowiązanie do podjęcia konkretnych inicjatyw umożliwiających włączenie społeczne i zrównoważony rozwój itp.

Działania takie są pewnego rodzaju korektą mechanizmów wytworzonych przez współczesną cywilizację tj. dezintegracji społecznej i kulturowej wsi i miast, dezintegracji rodziny, zaniku autorytetów lokalnych. Pojawiły się tzw. humanistyczne koncepcje człowieka, które zakładają samorealizację jednostki, bez nakładania ograniczeń i przyjmowania zobowiązań. Wiele osób realizuje się poza wspólnotą lokalną i nie widzi potrzeby integracji ze środowiskiem lokalnym. Trudne okazuje się godzenie myślenia kategoriami globalnymi z działaniami lokalnymi.

138


1. MECHANIZMY ZACHODZĄCE W RAMACH PROWADZONYCH SPOTKAŃ EDUKACYĴNO-FORMACYĴNYCH W PARTNERSTWACH LOKALNYCH

INDYWIDUALIZMJednym z przykładów trudności związanych z budowaniem partnerstwa lokalnego w projekcie „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” jest indywidualizm wyrażający się w dążeniu do indywidualnego sukcesu wójta czy burmistrza. Wtedy taki lider nie jest skory do szerokiej współpracy, wzajemnego uczenia się i dochodzenia w partnerstwie do poszukiwania rozwiązań trudnych kwesti i społecznych. Zdarzało się, że wójt nie chciał uczestniczyć we wspólnych spotkaniach, gdyż sukces wspólnego działania rozkładał się na całe partnerstwo lokalne, umniejszając w ten sposób indywidualny sukces wójta czy burmistrza. Jeden z burmistrzów w Wielkopolsce mówił: nie mam potrzeby współpracy z innymi instytucjami, organizacjami czy fi rmami, gdyż nasza gmina sama realizuje wszystkie zadania: np. roboty publiczne, roboty społecznie użyteczne, dożywianie w szkołach, usługi opiekuńcze, projekty systemowe, usługi komunalne. Organizacje obywatelskie są niewydolne, a przedsiębiorstwa społeczne to utopia, gdyż gospodarka nie może być solidarna. W wypowiedzi tej widać wyraźnie tendencje do przejmowania wszystkich kompetencji przez urząd, natomiast partnerstwo wymaga rozkładania kompetencji w miarę możliwości na wszystkich członków partnerstwa. Te tendencje do realizacji zadań publicznych przez własne służby JST jest wciąż w Polsce bardzo silne i zdecydowanie utrudnia budowanie wspólnoty włączającej.

Indywidualizm dotyka też przedstawicieli organizacji obywatelskich, którzy mają też silne tendencje do działań liderskich. Cechuje je brak zaufania do przedstawicieli instytucji publicznych, nierzadko ujawniają postawy klientystyczne i roszczeniowe, rywalizując między sobą w kolejce po publiczne dotacje.

PARTYKULARYZMW partnerstwch mogą ujawniać się też różne grupy interesów, zarówno zawodowych, jak i politycznych. W jednym z Partnerstw na Lubelszczyźnie, w początkowym etapie tworzenia Partnerstwa, członkowie związani z rynkiem komercyjnym chcieli koniecznie wiedzieć, jakie korzyści wynikną dla ich grupy z tego, że w gminie powstanie centrum integracji społecznej, aktywizujące osoby bezrobotne. Przy czym nie mieli na myśli korzyści społecznych, interesowały ich wyłącznie korzyści materialne. Potrzebny był

XV


139

dłuższy czas, żeby oderwali się od własnego interesu i zaczęli dostrzegać „interes szerszy”, co w konsekwencji w końcu przełożyło się również na ich własny rozwój. Interesy polityczne również nierzadko utrudniały wspólne działania w partnerstwie. Istniała obawa o to, że wspólne działania mogą zwiększyć zasługi jednej opcji politycznej kosztem drugiej. Relacje władzy nie mogą być wypełniane w taki sposób, aby odnosiły z nich korzyści określone grupy: religijne, rasowe czy społeczno-ekonomiczne, lecz powinny być ciągle ulepszane i poprawiane tak, by wszyscy obywatele mogli brać kolektywny udział w partnerstwie i debacie nad wartościami związanymi z włączeniem społecznym, rozwojem, przedsiębiorczością. Współpraca w partnerstwie nie może polegać na zapewnieniu swojej grupie największych korzyści, ale ma rozwijać wspólne wartości i cele długoterminowe co pozwoli zwiększyć dobrobyt wszystkich zainteresowanych.

RÓŻNE SYSTEMY WARTOŚCIRóżne systemy wartości determinują różne postawy w stosunku do kwesti i partnerstwa, włączenia społecznego, rozwoju społeczno-gospodarczego. Tradycyjny system wartości liberalnych nie niepokoi się nierównościami społecznymi, co można było zaobserwować w początkowym etapie budowania partnerstwa lokalnego. Pomiędzy członkami partnerstwa często zarysowywały się wyraźne różnice dotyczące roli gospodarki. Jedni akceptacji jej tendencje do maksymalizacji zysku, inni krytykowali z tego powodu. Częste poglądy w partnerstwach ilustruje starosta z Wielkopolski: gospodarka zarezerwowana jest dla biznesu i nie można mieszać organizacji obywatelskich i sektora publicznego z gospodarką. Organizacje niech się zajmą pomaganiem, instytucje publiczne rządzeniem, a gospodarka robieniem pieniędzy. Inne z kolei postawy liderów lokalnych opierały się o tradycyjnych model charytatywności, gdzie osoby lepiej sytuowane wspierają uboższe warstwy społeczne datkami lub darowiznami w naturze. Dla jednych priorytetem były inwestycje twarde w gminie, a dla innych rozwój wspólnoty. Wójt gminy Czarnków, Bolesław Chwarścianek mówił na spotkaniach partnerstw lokalnych: „doszliśmy wreszcie do tego w mojej gminie, że większą wartość ma dla nas jedna uratowana rodzina niż kilometr naprawionej drogi, ale wierzcie mi Państwo, nie jest to stanowisko popularne. Na spotkaniach z moimi kolegami wójtami, zawsze odczuwam duży opór na tak ustawione priorytety.”

Wspólnoty włączające opierają się na fi lozofi i mówiącej o tworzeniu warunków dla rozwoju osoby ludzkiej, jej kompetencji, jej zaangażowania, o włączeniu w system społeczno-ekonomiczny wspólnoty, zamiast dystrybucji dóbr i usług dla uboższych, bo to pozostawia ich i tak poza wspólnotą. Wójt jednej z gmin w Wielkopolsce wyraźnie nie mógł zaakceptować systemu wartości opartego o „włączenie i przedsiębiorczość

140


społeczną. Mówił: „konkurencja wszystko skoryguje, każdy jest kowalem swojego losu, jak sobie pościele, tak się wyśpi. Uważam, że nie można rozpieszczać ludzi, bo jeśli do tej pory sobie nie poradzili, to dlaczego mieliby sobie teraz radzić i po co robić ten cyrk wokół nich.” Wypowiedzi powyższe dwóch wójtów pokazują te wyraźne różnice, które odnoszą się do przyjętych systemów wartości.

Na początku na spotkaniach partnerstw lokalnych dominującą postawą jest przekonanie o niezmienialności postaw ludzkich. Znamienne jest postrzeganie osób znajdujących się w trudnościach poprzez pryzmat ich dotychczasowej sytuacji i doświadczeń. W spotkaniach partnerskich trzeba było przybliżać wiedzę o reintegracji, o etapach rozwoju człowieka, w tym moralnego, o transcendentnych możliwościach „przekraczania siebie” oraz ilustrować osobistymi wypowiedziami osób, które zmieniły swoje życie w wyniku wspólnej pracy i edukacji formacyjnej. Bardzo ważną rolę w przekształcaniu postaw członków partnerstwa w stosunku do osób wykluczonych, miała wizyta studyjna, podczas której spotkali oni wiele osób, wcześniej nie tylko bezrobotnych ale i bezdomnych, które prowadzą dzisiaj farmy ekologiczne, hodowlę owiec, kóz. Partnerstwa lokalne zamieszkali w hotelikach prowadzonych przez te osoby oraz spożywali posiłki przez nie przygotowane. W wypowiedziach po wizytach studyjnych członkowie partnerstw zwracali szczególną uwagę na te właśnie spotkania jako najistotniejsze w całej wizycie. W wielu przypadkach pod wpływem wielu spotkań, świadectw innych liderów, inspiracji wyniesionych z wizyt studyjnych udawało się przewartościować dotychczasowy system wartości Powoli następowała przemiana w myśleniu i wyciąganie wniosków: podobnie jak może nastąpić zmiana postaw liderów lokalnych, tak samo może nastąpić zmiana postaw osób znajdujących się w trudnościach życiowych, tylko trzeba do tego stworzyć odpowiednie narzędzia.

2. NAPIĘCIA WYNIKAĴĄCE Z ZACHODZĄCYCH PRZEWARTOŚCIOWAŃ. KRYZYS.

Procesy kształtowania postaw solidarności i odpowiedzialności niosą ze sobą konieczność rewizji dotychczasowych metod działania. Najczęściej spotykaną przeszkodą było wypieranie trudnej diagnozy o nieskuteczności dotychczasowego systemu polityki społecznej i instytucji rynku pracy. Analiza dotyczyła kwestii, na ile dotychczasowe działania np. w systemie polityki społecznej determinowały pasywne postawy osób

XV


141

funkcjonujących w tym systemie od lat. Dlaczego dotychczasowy system nie przynosił zmian w poprawie sytuacji osób wykluczonych, dlaczego postawy pasywne „przechodzą” na następne pokolenia tzw. klientów pomocy społecznej, dlaczego pracownicy społeczni doświadczają tzw. wypalenia?

W jednym z Partnerstw Lokalnych na Podkarpaciu podenerwowana dyrektorka OPS opuszczała kilkakrotnie spotkania edukacyjno-formacyjne, nawet w obecności swojego szefa czyli Prezydenta miasta. Powodem podenerwowania był tzw. dysonans poznawczy, w którym przedstawiana na spotkaniu wiedza i doświadczenia nie zgadzały się z dotychczasowym myśleniem i praktyką działania. Dyrektorka nie mogła zaakceptować opinii, że w ramach realizowanego przez 20 lat systemu pomocy społecznej, klienci uzależniali się od systemu, nie brali odpowiedzialności za swoje życie, wchodzili w relację klientystyczną, roszczeniową. Niepokój wyzwoliło zaprezentowane na spotkaniu doświadczenie innej Kierowniczki GOPS z gminy Czarnków, Moniki Piotrowskiej, która mówiła o współpracy z centrum integracji społecznej, o zmianach w zachowaniach osób skierowanych do CIS, o współpracy z fi rmami lokalnymi w tworzeniu przedsiębiorstw społecznych, o powstających spółdzielniach socjalnych. W województwie mazowieckim z kolei kierowniczka jednego z GOPS nie chciała w żaden sposób podjąć współpracy z powstającym tam centrum integracji społecznej w ramach projektów systemowych, traktując projekty systemowe jako zbędne obciążenie dodatkową pracą.

Przewartościowanie takich postaw wymaga dłuższego okresu czasu. Najczęściej zmiany dokonują się pod wpływem wdrożenia innej metodologii pracy, kiedy następuje konfrontacja dotychczasowych poglądów z nowymi faktami i doświadczeniami. W tym celu należy w ramach partnerstwa powołać odpowiednie instytucje: jak centra integracji społecznej, działania gospodarcze w organizacjach obywatelskich, spółdzielnie, które umożliwiają zdobycie nowych doświadczeń.

Kryzys oznacza wyczerpanie się dotychczasowej formuły. Zawsze jest ryzykiem, jednak jest on stałym elementem życia. Można na kryzys spojrzeć w sposób pozytywny, bo z jednej strony jest to koniec jakiegoś etapu, a z drugiej kryzys jest początkiem nowego. W kryzysie następuje dezintegracja pozytywna ( według Kazimierza Dąbrowskiego), która umożliwia zmianę postaw i wejście w nowy etap. Budowaniu partnerstw lokalnych towarzyszą zmiany postaw pomiędzy członkami partnerstwa, zmianę dotychczasowej praktyki działania i współpracy. Stąd doświadczenie kryzysu jest nieuniknione.

W trakcie 4 –letniego okresu realizacji projektu, po przejściu licznych kryzysów, udało się osiągnąć imponujące rezultaty: powstało 45 partnerstw lokalnych, które podjęły

142


odpowiedzialną współpracę w celu włączenia społecznego. W każdym z nich zbudowane zostało przedsiębiorstwo społeczne tj. centrum integracji społecznej lub spółdzielnia socjalna, które dały możliwość samozatrudnienia ponad 1000 osobom z grup wykluczonych społecznie. Powstały mechanizmy dywersyfi kacji gospodarki umożliwiając powstanie, obok fi rm nastawionych na zysk, fi rm społecznych tworzących miejsca pracy i reintegrujących zysk dobra dla wspólnoty. Brak odwagi w wywoływaniu i przeprowadzeniu grupy przez kryzys może spowodować, że różnego typu projekty będą realizowane na poziomie, który jest w stanie zaakceptować większość, a to z reguły nie wystarcza dla osiągnięcia założonych celów związanych z wprowadzeniem trwałych zmian społecznych. Mechanizmy oporu tkwiącego w jednostkach i grupach omawia Ryszard Praszkier i Andrzej Nowak w „Zmiany społeczne powstałe pod wpływem działalności przedsiębiorców społecznych” (III Trzeci Sektor, nr 2-wiosna 2005). Cytują oni koncepcję Joel O’ Toole, który wymienia kilka istotnych przyczyn oporu przed zmianami: lęk przed nieznanym, obrona dotychczasowego „status quo”, egocentryzm, myślenie na krótką metę, obrona przęciętności grupowej przed jednostką wybijającą się, konformizm grupowy, przyzwyczajenia i utarte poglądy, poczucie, że jest się wyjątkowym itp.

Należy zastanowić się, w jakim stopniu te mechanizmy mają wpływ na kształtowanie się relacji w różnorodnych zespołach, w tym w partnerstwach lokalnych. Procesowi budowania partnerstw lokalnych towarzyszy wprowadzanie zmian. Zjawisko kryzysu jest zapewne znane wielu liderom realizującym ważne projekty społeczne. Kryzysu można unikać albo odważnie stawiać mu czoła. W tym przypadku mieliśmy do czynienia z tym drugim.

Warto się zastanowić nad przygotowaniem animatorów do wprowadzania zmian społecznych i radzeniem sobie z kryzysem grupy. Jest to ważne ze względu na autorskie projekty realizowane przez doświadczonych liderów, które przy niewystarczającym przygotowaniu, mogą zostać zneutralizowane przez opór większości. Z drugiej strony, jakie lider powinien prezentować standardy zachowań wobec oporu partnerów, aby móc zrealizować ważne cele i przeprowadzić autentyczne zmiany społeczne, a jednocześnie nie „stłamsić” poczucia wpływu partnerów na prowadzone działania oraz ich zaangażowania.

Kryzys i jego dynamika powinny być monitorowane przez zewnętrznych ewaluatorów. Do pełnego monitoringu potrzebne są bardzo zaawansowane narzędzia, które pokazywałyby dynamikę kryzysów i zmiany poglądów dokonujące się w trakcie całego procesu.

XV


143

3. PRACA

Istotą towarzyszącą powstawaniu partnerstw było również tworzenie warunków do przemiany postaw osób w trudnościach życiowych poprzez pracę. Przemiana dokonuje się w dwojaki sposób: jako osobiste zaangażowanie i poprzez działanie zewnętrzne wpływające na przekształcanie środowiska przyrodniczego i społecznego. Tam, gdzie praca wykonywana jest w sposób ludzki, tam następuje „wiązanie” człowieka z człowiekiem, tam powstają różnorodne grupy społeczne, kształtuje się międzyludzka solidarność, buduje się wspólnota. Dlatego celem przedsiębiorstwa społecznego nie może być tylko wytwarzanie zysku, ani zysk nie może być jedynym regulatorem życia przedsiębiorstwa. Pracujący w nim ludzie powinni tworzyć wspólnotę i stanowić szczególną grupę służącą całemu społeczeństwu. Ważna jest współwłasność środków produkcji, realny udział pracowników w zarządach fi rmy i zyskach przedsiębiorstwa. W tym celu podjęte zostały działania, aby jak największa liczba osób wykluczonych została przygotowana do podjęcia pracy poprzez uczestnictwo w centrach integracji społecznej. We wszystkich partnerstwach powstały przedsiębiorstwa społeczne świadczące usługi na rzecz społeczności lokalnej. Wykonują one różne prace jak: nasadzenia lasu, układanie kostki brukowej, prace remontowo- budowlane na rzecz świetlic wiejskich, budynków użyteczności publicznej czy dla osób prywatnych, przygotowują posiłki dla osób starszych i dla dzieci w szkołach, prowadzą restauracje i bistra, prowadzą hoteliki i hostele, produkują żywność organiczną, świadczą usługi opiekuńcze i dbają o zieleń, prowadzą ośrodki wypoczynkowe i wiele, wiele innych. Praca jest ważna z kilku względów: po pierwsze pozwala wytwarzać towary i usługi, których potrzebuje wspólnota. Po drugie jest dla ludzi źródłem przemiany postaw moralnych oraz źródłem utrzymania i dzięki niej mogą oni wykorzystywać swoje talenty. Członkowie wspólnoty, którzy nie są zatrudnieni systematycznie - często zostają wykluczani ze wspólnoty. Wynika to z tego, że nie mają środków fi nansowych i nie polepszają poziomu życiu pozostałych członków wspólnoty, traktuje się ich zatem jako obywateli niepełnoprawnych i nieprzydatnych. W sytuacji gdy miliony ludzi są pozbawione szansy podjęcia godnej i produktywnej pracy należy wcielić zasady komunitarystyczne i idee odpowiedzialnej, włączającej wspólnoty. We wspólnym poszukiwaniu rozwiązań powinni brać udział zarządzający, pracownicy, dostawcy i klienci, co w konsekwencji doprowadzi do polepszania poziomu życia wszystkich członków danej wspólnoty.

144


4. MOTYWACĴE

Intencje, dla których buduje się zintegrowany system działań we wspólnocie mogą być różne. W kilkunastu przypadkach w partnerstwach budowanych w różnych województwach tym motywem było autentyczne dobro osób pozostawionych poza rozwojem. To pokazywało dużą dojrzałość etyczną i wysoką klasę kapitału społecznego. Partnerzy byli gotowi na podjęcie nowych wyzwań, ale też ryzyka tworzenia nowych przedsiębiorstw społecznych, zlecania im zadań, towarzyszenia w rozwiązywaniu trudności itp.

Zdarzały sie jednak motywacje mniej szlachetne, kiedy tworzone działania podejmowane były z chęci zaistnienia, zdobycia większego znaczenia, wybicia się, przejścia do nowego, bardziej intratnego etapu własnego życia. W nielicznych przypadkach spotykaliśmy się z próbą realizacji partykularnych interesów swojego środowiska lub realizacji siebie. Były też takie sytuacje np. w jednej z gmin na Lubelszczyźnie, kiedy utworzone Partnerstwo stopniowo podporządkowane zostało zarządzającemu przywódcy lokalnemu i obawiało się samodzielnie podejmować decyzje, gdyż nieprzestrzeganie zasad ustanowionych przez wójta mogło kończyć się utratą pracy czy wykluczeniem. To jednak pojedyncze przypadki, które również mają szansę na dokonanie przewartościowań w kierunku bardziej solidarnych i włączających.

W wielu partnerstwach, po zakończeniu działań prowadzonych przez Barkę, rolę animującą podejmował wójt czy burmistrz, ale były też partnerstwa gdzie taką role pełnili pracownicy socjalni, dyrektorzy powiatowych urzędów pracy, liderzy organizacji obywatelskich. Pełnili oni dwojaką rolę: pobudzanie do działania członków partnerstwa, oraz generalnie uruchamiania sił społecznych tkwiących w środowiskach lokalnych, dzięki którym można dokonać racjonalnych przeobrażeń, których rezultatem będzie zrónoważony rozwój społeczności. Prowadzący animatorzy mają trudne zadanie, gdyż muszą reagować i korygować różne aspekty niewłaściwych relacji w Partnerstwie oraz braku współpracy pomiędzy członkami np. „podwójna komunikacja”, brak otwartości, dominacja osób nad grupą, agresywny ton dyskusji, wycofywanie się. W Partnerstwie na Podlasiu o prymat „animatora i założyciela CIS” walczyły dwie organizacje. Każda z nich prowadziła swoją własną politykę „pomiędzy” spotkaniami partnerstwa. Wywoływało to duże zamieszanie i zniechęcenie do dalszej współpracy np. przedstawicieli instytucji publicznych. Koordynatorzy ze strony Barki otrzymywali od każdej z organizacji listy, telefony z wyjaśnieniami. W takiej sytuacji doprowadzenie do otwartej rozmowy, w trakcie której wyjaśnienia składają obie ze stron w obecności członków partnerstwa, może pomóc podjąć właściwe decyzje.

XV


145

Przedstawiciele partnerstwa muszą mieć ze sobą w miarę stały kontakt, powinni ze sobą regularnie współpracować i wspólnie przemyśliwać wartości, akceptować obowiązki z tym związane, czynnie uczestniczyć w spotkaniach. Wspólnota włączająca zapewnia osiągnięcie wszystkiego, czego ludzie potrzebują do życia we wspólnocie. Animatorzy powinni cechować się odpornością psychiczną, zrównoważeniem, zdolnością do wyciągania wniosków, zmysłem krytycznym, zdolnością refl eksji i inicjatywy; zgodnością wyznawanych zasad z prywatnym życiem.

Animator ma zdolność przekazywać inicjatywę innym, pobudza do działania, rozbudza pożądanie wdrażania wartości prospołecznych, rozumie wagę edukacji i przedsiębiorczości w życiu jednostek i grup społecznych.

5. REZULTATY

W każdym z 49 zawiązanych partnerstw lokalnych (może poza czterema) można mówić o konkretnych rezultatach gospodarczych, społecznych i kulturowych. Partnerstwa nie były zawiązywane dla samego Partnerstwa, ale dla ważnych celów społecznych. Dotychczas Fundacja Barka zbudowała 49 partnerstw lokalnych, z których część jest jeszcze w trakcie realizacji. Powstały partnerstwa lokalne wraz z przedsiębiorstwami społecznymi w następujących województwach:a) lubelskim – 8 partnerstw;b) podkarapckim – 7 partnerstw;c) podlaskim - 7 partnerstw;d) zachodniopomorskim – 6 partnerstw;e) wielkopolskim - 5 partnerstw;f) mazowieckim - 3 partnerstwa;g) dolnośląskim – 2 partnerstwa;h) kujawsko-pomorskim – 2 partnerstwa;i) lubuskim – 2 partnerstwa;j) łódzkim – 2 partnerstwa;k) pomorskim - 2 partnerstwa;l) opolskim - 1 partnerstwo;m) śląskim - 1 partnerstwo;n) świętokrzyskim – 1 partnerstwo;

146


W analizie partnerstw lokalnych można mówić o rezultatach w sferze ekonomicznej i gospodarczej związanych z ilością uruchomionych centrów integracji społecznej, spółdzielni socjalnych, stowarzyszeń, z ilością zaadoptowanych pomieszczeń dla funkcjonowania tych instytucji, zakupionych sprzętów, maszyn i narzędzi. Bardzo znaczącym rezultatem jest utworzonie ok. 1000 nowych miejsc pracy dla osób bezrobotnych ze wspólnoty lokalnej oraz stworzone lokalne rynki zleceń, których solidarny charakter podkreślają powoli wdrażane procedury przetargowe z klauzulami społecznymi.

W sferze społecznej można oceniać ilość nowych kooperacji, relacji pomiędzy partnerami, integracji osób dotychczas wykluczonych. Partnerstwa przyczyniły się też do sprawniejszego rozwiązywania konfliktów, lepszej kontroli społecznej oraz pokonania wyraźnych partykularyzmów. W sferze kulturalnej istotne wydaje się przewartościowanie systemów wartości z indywidualnych w większym stopniu na prospołeczne, związane z dobrem wspólnym, dbałością o ludzi, szczególnie tych w trudnej sytuacji, o wspólne pomieszczenia, sprzęty, otoczenie, przyrodę, tradycję itp. Prawie w każdym z w/w partnerstw powstało centrum integracji społecznej, a w niektórych nawet dwa, dające możliwości tzw. zatrudnienia socjalnego grupie od 20 – 110 osób (przykład Częstochowy). Każde centrum rozpoczynało swoją działalność od remontu obiektów, które z reguły zostały użyczone lub przekazane przez gminę na ten cel. Każde z centrów utrzymuje się w oparciu o wypracowane środki na lokalnym rynku oraz o kontraktację usług CIS w zakresie reintegracji społeczno-zawodowej przez OPS w ramach projektów systemowych.

Należy też tworzyć szczegółowe programy formacji kadr pomocy społecznej i instytucji rynku pracy. Program taki powinien zawierać takie elementy jak: konieczność budowania partnerstwa we wspólnocie oraz współpracy pomiędzy potrzebującymi i pomagającymi, tworzenie perspektyw realnej poprawy warunków życia grup znajdujących się w trudnościach, wspieranie różnorodnych form samopomocy i pomocy wzajemnej, łączenie różnych form pracy psychoterapeutycznej z edukacją zawodową, przedsiębiorczością, aktywnością sportową i kulturalną. Istotna jest też przejrzystość, wiarygodność, otwartość wszystkich partnerów procesów integracyjnych. Świetnie ilustruje to przykład wspólnoty włączającej z Czarnkowa, gdzie do partnerstwa włączyło się również forum gospodarcze.

W dniu 18.06.2012 w Czarnkowie podczas obrad Forum Gospodarczego Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego został podpisany list intencyjny wyrażający wolę współpracy w obszarach społecznych i gospodarczych.

XV


147

Forum Gospodarcze wraz ze Starostą Powiatu Czarnkowsko-Trzcianeckiego i Wójtem Gminy Czarnków zawarł porozumienie dotyczące pomocy osobom znajdującym się w trudnej sytuacji na rynku pracy. Partnerzy społeczni chcą, aby w naszym powiecie obowiązywało porozumienie w sprawie włączających rynków pracy. Chodzi o podejmowanie różnych działań na rzecz aktywizacji osób, które znajdują się w trudnej sytuacji na rynku pracy, czyli długotrwale bezrobotni, niepełnosprawni, czy kobiety po urlopach wychowawczych. Osoby te mają duże kłopoty z powrotem na otwarty rynek pracy. Akceptujemy wysiłki polegające na rozwoju kształcenia ustawicznego, wzmacnianiu roli partnerów społecznych w budowaniu dialogu społecznego zwłaszcza, gdy chodzi o wydatkowanie środków na aktywizacje społeczno-zawodową (np. z Funduszu Pracy).

Opowiadamy się również za poprawą efektywności działania służb zatrudnienia i rozwojem przedsiębiorczości jako czynnika poprawy sytuacji na rynku pracy. Uważamy, że trzeba wypracować mechanizmy wspierające dobrowolną wewnętrzną mobilność pracowników oraz udzielić pomocy starszym pracownikom, ludziom młodym wchodzącym na rynek pracy, a także wykluczonym społecznie.Partnerzy społeczni uważają, że stworzenie włączającego rynku pracy jest warunkiem koniecznym do zwalczania ubóstwa i wzrostu dobrobytu społeczeństwa. Tworzenie włączających rynków pracy wymaga różnorodnych działań i negocjacji, a także kompromisów. Mogą one być podejmowane przez pracodawców, ich przedstawicieli, osoby poszukujące pracy i strony trzecie, a także władze samorządowe odpowiedzialne za sytuację społeczno-gospodarczą.

6. REKOMENDACĴE

Przedstawiciele Związku Miast Polskich, Związku Powiatów Polskich, Związku Gmin Wiejskich RP wzięli udział w uroczystości otwarcia Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej w Poznaniu w dniu 17 września 2013 r. organizowanej w ramach projektu „Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej”, na której wyrazili oni wysoką ocenę dla dotychczas prowadzonych przez Fundację Barka działań związanych z budowaniem partnerstw lokalnych, co daje podstawy do dalszej współpracy (w załączeniu płyta CD z wypowiedziami: Wójta Gminy Czarnków Bolesława Chwarścianka, Burmistrza Gminy Krobia Sebastiana Czwojdy, Prezydenta Miasta

148


Częstochowa Przemysława Koperskiego, Starosty Powiatu Jarosławskiego Jerzego Batyckiego, Starosty Powiatu Kłodzkiego Adama Łąckiego nagranymi w trakcie Regionalnej Konferencji w Poznaniu).

Wysoką ocenę dotychczasowej działalności Fundacji Barka zawarł w swoim wystąpieniu z dnia 17 września 2013 r. prof. Jerzy Buzek, były Przewodniczący PE, który mówi: „Wielkopolska nigdy nie przestanie mnie zaskakiwać swoją o innowacyjnością i zaangażowaniem w rozwój społecznej gospodarki rynkowej. Doceniam szczególnie zaangażowanie liderów Barki w rozwój gospodarki solidarnej oraz budowanie w tym zakresie partnerstwa z Marszałkiem Województwa Wielkopolskiego, Markiem Woźniakiem oraz z Prezydentem Poznania, Ryszardem Grobelnym i utworzenie Wielkopolskiego Centrum Gospodarki Solidarnej (w załączeniu płyta CD). W Porozumieniu oraz Załączniku do Porozumienia podpisanym w Poznaniu w dniu 17 września 2013 r. przez Przewodniczącego Związku Powiatów Polskich, Marka Tramsia, przez Dyrektora Biura Związku Miast Polskich, Andrzeja Porawskiego oraz Przewodniczącego Związku Gmin Wiejskich RP, Mariusza Poznańskiego zawarta jest potrzeba dalszej współpracy z Fundacją Pomocy Wzajemnej Barka w zakresie rozwoju gospodarki społecznej w Polsce w oparciu o powstałe w Poznaniu Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarnej.

„Biorąc pod uwagę dokonania Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka w ramach projektu systemowego pn. „Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej” realizowanego w 50 gminach na terenie całej Polski, przedstawiciele Związku Miast Polskich, Związku Powiatów Polskich oraz Związku Gmin Wiejskich RP, zgodnie z podpisanym Porozumieniem w dniu 17 września 2013 r. podczas otwarcia Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej, widzą potrzebę: tworzenia nowych oraz promocji dotychczas funkcjonujących partnerstw lokalnych na rzecz przedsiębiorczości społecznej wśród swoich członków; zachęcanie ich do propagowania aktywnej polityki społecznej w oparciu o doświadczenia, które już funkcjonują w partnerstwach lokalnych; wykorzystywanie w tym celu biuletynów informacyjnych, portali internetowych, w tym portalu dla samorządów prowadzonego przez Fundację Rzeczpospolita Polska Nasza.

W/w Związki skupiają zdecydowaną większość gmin, powiatów i miast w ramach podziału terytorialnego Polski. Daje to możliwość dalszego naboru nowych partnerstw w trakcie zjazdów tych związków. W trakcie takich spotkań wójtowie, burmistrzowie i starostowie zgłaszają do Fundacji Barka swoją gotowość do podjęcia współpracy z całym środowiskim w zakresie budowania partnerstwa lokalnego na rzecz przedsiębiorczości społecznej.

XV

Opinia o prowadzonych przez Fundację Barka działaniach zawarta jest w pismach wójta gminy Laszki oraz starosty powiatu Monieckiego.


149

150


XV


151

PERSPEKTYWY ROZWOĴU PARTNERSTW LOKALNYCH W POLSCE

Wdrażanie systemu gospodarki społecznej wymaga dalszej odbudowy wspólnot lokalnych opartych o zasady solidarności i sprawiedliwości społecznej, włączających osoby najsłabsze w system wymiany dóbr i usług. Dużą rolę w rozwoju partnerstw loklanych w Polsce odegra trwałość dotychczasowych zmian. Jeśli okazałoby się, że wykonana praca w partnerstwach lokalnych miałaby charakter doraźny, że nastąpiły tylko chwilowe zmiany, a po zaprzestaniu oddziaływań Barki sytuacja wraca do punktu wyjścia, to bardzo osłabiłoby dalsze oddziaływania. Jednak w zdecydowanej większości trwałość zmian zagwarantowana jest przez powstałe tam przedsiębiorstwa społeczne. Ukształtowane zostały nowej jakości relacje i programy w środowisku lokalnym prowadzące do trwałych zmian społecznych. Trwałość oddziaływań mogłaby zostać zachwiana, gdyby groził upadek powstałemu przedsiębiorstwu społecznemu, czego nie można do końca wykluczyć. Zagrożeniem może być też rozpad Partnerstwa spowodowany odejściem z życia publicznego głównych liderów poprzez przegrane wybory lub zmianę dotychczasowego usytuowania innych członków partnerstwa.

Wzmocnieniem dla budowania partnerstw jest to, że w Krajowym Programie Rozwoju Ekonomii Społecznej zawarto m.in. priorytet związany z budowaniem odpowiedzialnego społecznie terytorium. Jest to poszerzenie zakresu odpowiedzialności poza sektor biznesu i popularnej w dzisiajszych czasach koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu. Jest to słuszny kierunek, gdyż doświadczenia Fundacji Barka w ostatnich latach pokazują, że sektorowy opis rzeczywistości już się wyczerpał (podział na sektor publiczny, prywatny i obywatelski). Obywatelami są wszyscy mieszkańcy danej wspólnoty, niezależnie od pełnionych funkcji i obszarów działania. Konieczne staje się kształtowanie nowych paradygmatów związanych z kształtowaniem koncepcji odpowiedzialnej wspólnoty. W związku z tym, dalsze budowanie partnerstw lokalnych według metodologii wypracowanej przez Barkę jest jak najbardziej uzasadnione. Biorąc również pod uwagę fakt, że projekty systemowe cechuje wyraźny kontekst strategiczny i powiązanie z obszarami realizowanej polityki rozwoju, niezwykle ważne jest dostarczenie wzorców partnerstw lokalnych na terenie tych województw, gdzie ich nadal brakuje. Istnieje zapotrzebowanie ustrojowe na ksztłtowanie tego typu wspólnoty. Widać też to zapotrzebowanie ze strony przedstawicieli wspólnot lokalanych, gdzie poprzez udział w różnego typu konferencjach, prelekcjach i spotkaniach, każdorazowo zgłaszane są prośby o budowanie partnerstw lokalnych. Szczególny nacisk trzeba położyć na rozwój Partnerstw Lokalnych w województwach, gdzie one jeszcze nie powstały (warmińsko-mazurskie oraz małopolskie), lub gdzie funkcjonują tylko po

152


jednym lub po dwa (np. opolskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, śląskie, łódzkie, świętokrzyskie, lubuskie itp.), ewentualnie w gminach o wysokim wskaźniku bezrobocia w województwach lubelskim, podkarpackim i podlaskim oraz wschodniej części woj. mazowieckiego.

Kolejnym wyzwaniem jest budowanie współpracy pomiędzy partnerstwami lokalnymi, które są na różnych etapach swojego rozwoju, co pozwoli zapobiec podstawowym problemom partnerstwa, jakimi są m.in.: zaprzestanie spotkań, brak działań partnerskich, dominująca rola samorządu lub innych partnerów. Te, którym udało się pokonać trudności mogłyby służyć przykładem i konkretnymi rozwiązaniami dla tych mniej zmotywowanych i słabszych. Przykładem mogłaby być wymiana informacji na temat takiego rynku zleceń dla CIS-ów, który gwarantowałby trwałość jego funkcjonowania bez dotacji z zewnątrz. Inny przykład to transfer doświadczeń związanych z pozyskaniem dotacji z PUP na założenie spółdzielni socjalnej i uzyskania poręczeń. Przykłady można by mnożyć. Ale w rzeczywistości brakuje takiej współpracy. Wymiana doświadczeń jest możliwa na nielicznych konferencjach, ewentualnie za pośrednictwem podmiotów animujących partnerstwa na rzecz GS, takich jak Barka.Na seminarium dla partnerstw zorganizowanym przez Barkę w ramach projektu ZSWES, przedstawiciele partnerstw sami zgłosili ogromną potrzebę stworzenia platformy współpracy, wymiany informacji i doświadczeń. Paradoksalnie gminy położone w województwie podkarpackim czy lubelskim zaczęły zapoznawać się wzajemnie ze swoimi doświadczeniami dopiero w Poznaniu. Tę sytuację mogłoby zmienić stworzenie platf ormy dla sieciowania partnerstw.

W ramach sieciowania organizowane były już dotychczas spotkania na Podkarpaciu powstałych tam partnerstw lokalnych. Były to bardzo cenne spotkania, gdzie partnerzy dzielili się kwestiami dotyczącymi zlecania usług przez OPS w ramach projektów systemowych dla PS, wymieniali doświadczenia związane z prowadzeniem przetargów z klauzulami społecznymi, dzielili się doświadczeniami ze współpracy przedsiębiorstw społecznych z firmami komercyjnymi, czy z agendami państwowymi jak np. Lasy Państwowe, czy ze spółdzielniami mieszkaniowymi i wydziałami komunalnymi w rozwiązywaniu problemów osób zadłużonych itd. Są to bardzo praktyczne spotkania ważne dla środowisk, które dopiero stawiają pierwsze kroki w zakresie gospodarki społecznej.

W kwesti i trwałości i sieciowania Partnerstw Lokalnych w Załączniku do Porozumienia z dnia 17 września 2013 r. czytamy, że związki powiatów, gmin i miast widzą potrzebę:„Współpracy w zakresie wymiany doświadczeń, kontaktów, rozwiązań w ramach już

XV


153

funkcjonujących i nowo tworzonych partnerstw lokalnych. Jednym z celów działań partnerskich jest integracja wspólnoty lokalnej poprzez samoorganizację i samopomoc tj. tworzenie nowych stowarzyszeń, centrów integracji społecznej, spółdzielni socjalnych i innych przedsiębiorstw społecznych. Współpracy w zakresie sieciowania partnerstw lokalnych, co prowadzi do nadania relacjom partnerskim trwałego charakteru, wywołania współodpowiedzialności za nowopowstające podmioty gospodarki społecznej, stworzenia dobrego klimatu dla inicjatyw obywatelskich i przedsiębiorczości oraz jak najszerszego włączenia wspólnoty w projektowanie i wdrażanie działań decydujących o rozwoju lokalnym. Prowadzone działania powinny mieć charakter planowy i systematyczny, w którym nie chodzi tylko o powołanie określonej liczby podmiotów, ale o zmianę ustrojową dla całych środowisk lokalnych, zwiększając ich spójność i zdolność do samodzielnego rozwiązywania problemów społeczno-gospodarczych.

Należy też zadbać, aby prowadzić wspierający monitoring prowadzonych działań w partnerstwach lokalnych. Jest bardzo istotne z punktu widzenia różnych barier i trudności, na które napotykają partnerstwa lokalne tworzące swoisty system wsparcia dla powstających przedsiębiorstw społecznych. Monitoring prowadzonych działań ma charakter wywiadu przeprowadzonego w partnerstwach lokalnych po kilku miesiącach działania, sporadycznych wizyt, wparcia mailowego, telefonicznego itp.

Jest to ważne, gdyż często okazuje się, że partnerzy lokalni mają trudności z kadrą, która pracuje w przedsiębiorstwie społecznym, że potrzebne są dodatkowe staże, czy praktyki. Czasem trudność dotyczy pozyskania środków na rozpoczęcie działalności przedsiębiorstwa społecznego np. w przypadku CIS jest to dotacja z Urzędu Marszałkowskiego danego województwa, któremu forma CIS nie jest jeszcze znana. W takich sytuacjach należy organizować różne formy wsparcia dla partnerstwa lokalnego. Czasem w wyniku monitoringu okazuje się, że trzeba doprosić nowych partnerów do Partnerstwa, ponieważ rynek zleceń dla przedsiębiorstwa społecznego okazał się niewystarczający i należy go poszerzyć, tak aby przedsiębiorstwo mogło pokrywać koszty swojego funkcjonowania. W wyniku spotkań monitorujących powstaje plan rozwiązania zaistniałych trudności lub konkretna pomoc w rozwiązaniu problemów.

XVI


155

REKOMENDACĴE DLA ŚRODOWISK BUDUĴĄCYCH PARTNERSTWA W PRZESTRZENI LOKALNEĴ

Andrzej Zybała

Poniżej proponuję zestaw rekomendacji dla wszystkich tych, którzy angażują się w działania partnerskie albo na razie wyłącznie myślą o poświęceniu swojego czasu i energii takim działaniom. Różne typy rekomendacji mogą być potencjalnie pożyteczną inspiracją do efektywnego działania. Warto po nie sięgać. Zdarza się czasami, że tracimy orientację, odczuwamy, że działania nie przynoszą efektu, ludzie wykruszają się, narastają różne zagrożenia dla zgodności partnerów. Bywa, że nie wiadomo, jak temu zaradzić, jakie podjąć środki zaradcze. Warto wówczas sięgnąć po materiały, gdzie jest mowa o podstawowych zasadach partnerstwa. Oczywiście ogólnie z natury brzmiące rekomendacje nie zawsze mogą być odpowiedzią na konkretne dylematy, które zrodziły się w danym środowisku partnerskim. Mimo wszystko warto szukać wciąż nowych źródeł wiedzy o generalnych regułach, które mogą być swoistym zapłonem dla trwałości i dynamiki partnerstwa, a także nowych źródeł inspiracji.

Jednocześnie ważne jest także to, aby stale porządkować wiedzę i własne doświadczenia z działań partnerskich. Należy także posiłkować się punktami widzenia i doświadczeniami innych praktyków partnerstw. Poniżej wskażę na rekomendacje, których podstawą są doświadczania różnych partnerstw, różnych ludzi i ekspertów zajmujących się analizami. Staram się uwzględnić znaczenie tych czynników, które są decydujące dla trwałości i efektywności działań.

Przystępując do partnerstwa liczmy się z tym, że będzie wymagało ono poświęcenia sporo czasu i energii, a także pomysłowości w działaniu.

Partnerstwo możemy uznać za specyficzną formę zbiorowego (wspólnotowego) działania w zakresie wielu typów problemów, które są trudne do rozwiązania w inny sposób niż poprzez działania zbiorowe. Społeczności lokalne podejmują działania w partnerstwie, ponieważ zdają sobie sprawę, że inaczej nie osiągną dobrych rezultatów

w zmaganiach z problemami. Jest cała seria problemów, których nie da się rozwiązać poprzez działania samej władzy lokalnej lub takiej czy innej organizacji pozarządowej, czy też lokalnej instytucji.

Sferą takich problemów jest ubóstwo, bezdomność, różnego typu wykluczenie społeczne, integracja społeczna, problemy edukacji czy rynku pracy. Na tym polu nie da się osiągnąć oczekiwanych sukcesów, działając w pojedynkę. Trzeba silnego powiązania różnych zasobów, umiejętności, wartości itp. Tkwią one w różnych ludziach, których trzeba połączyć w działaniach. To zostało dostrzeżone i w wielu krajach jest już realizowane. Zmieniany jest sposób, w jaki władza lokalna zabiera się za rozwiązywanie problemów. Coraz częściej opiera się on właśnie na partnerstwie. Również w Polsce mamy coraz więcej narzędzi do działania w partnerstwie.

A zatem powinniśmy patrzeć szeroko na to, czym jest partnerstwo. To jest metoda na rozwiązywanie wielu trudnych problemów publicznych. Jest ono nawet częścią czegoś co można nazwać zarządzaniem publicznym, czy zarządzaniem problemami publicznymi. A zatem partnerstwo nie może być z zasady czymś łatwym i tylko przyjemnym albo jakąś romantyczną przygodą. Wymaga ono poświęcenia, sporo czasu, przemyślanych i innowacyjnych pomysłów.

W partnerstwie wszyscy są współzależni od siebie. Potrzebny jest sposób na to, aby ta współzależność nie blokowała działań, ale przynosiła korzyści.

W przeszłość odchodzi taki sposób zarządzania problemami publicznymi, w którym władza samodzielnie zabierała się za rozwiązywanie problemów. Natomiast nadchodzi era, w której punktem wyjścia w rozwiązywaniu problemów jest społeczeństwo (mniej lub bardziej zorganizowane). Gdy oceniamy możliwość rozwiązania takiego, czy innego lokalnego problemu, zwracamy uwagę nie tylko na możliwości, jakie ma władza lokalna (pieniądze, kadry, lokale itp.), ale przede wszystkim musimy analizować możliwości i potencjał lokalnej społeczności (jej jednostek i organizacji). Musimy zadać sobie pytanie, czy w naszej społeczności lokalnej są organizacje, które mogą wesprzeć walkę z wykluczeniem społecznym, bezrobociem, czy potrafi ą to dobrze robić, czy mają dobre doświadczenia, zapał, animusz. Na pewno nie wystarczą pieniądze lokalnej władzy, ich zasoby urzędnicze, lokale itp.

Partnerstwo przynosi zatem wielką szansę na wypracowanie zasad skutecznego działania, na dobre rezultaty, ale jest ono mimo wszystko trudną formą i taką zawsze pozostanie. Tomasz Kozłowski słusznie zauważa: „ [...] partnerzy powinni

156

REKOMENDACJE DLA ŚRODOWISK BUDUJĄCYCH PARTNERSTWA W PRZESTRZENI LOKALNEJ

XVI

sobie uświadomić, iż z chwilą jego zawiązania dochodzi do powstania wzajemnej zależności i konieczności współpracy pomiędzy stronami, które je tworzą. Przejawia się to zwłaszcza w formie zaangażowania swoich zasobów (ludzkich, fi nansowych czy logistycznych), a co za tym idzie ponoszenia odpowiedzialności za działania oraz decyzje podjęte przez partnerów”1.

Budujmy kapitał partnerstwa w postaci wysokich norm etycznych, które wspólnie respektujemy.

Jak w każdej zbiorowości ludzkiej poruszamy się w labiryntach sprzeczności. Mamy własne cele osobiste (prywatne), ale chcemy także realizować cele wspólnotowe (publiczne). W praktyce życia próbujemy zazwyczaj budować równowagę między dążeniami do realizacji celów prywatnych i publicznych. Angażujemy się w partnerstwo, ponieważ zależy nam na tym, aby w naszej społeczności nie było ludzi wykluczonych społecznie, ale jednocześnie mamy też cele prywatne. Zależny nam bowiem, abyśmy mieli w nim wysoką pozycję, aby nas szanowano i słuchano. Problem pojawia się wówczas, gdy chcemy osiągnąć wysoką pozycję nieetycznymi środkami, gdy zaczynamy posługiwać się plotką, obmową, dezawuowaniem innych. Problem tworzy się, gdy aspirujemy do stanowisk, do pełnienia, których nie posiadamy kwalifi kacji lub doświadczenia.

Spójrzmy na rysunek 1, który pochodzi z brytyjskich opracowań dotyczących partnerstw. W jego sercu leży uczciwość. To jest podstawa partnerstwa, jakkolwiek może wydać się to dość ogólnikowym pojęciem. Wydaje się, że zakłada ono właśnie dążenie do osiągnięcia pewnej równowagi w dążeniu do różnych celów.

Pojęcie uczciwości można powiązać z pojęciem kapitału etycznego, a więc można też operować pojęciem zasobu tego kapitału. Pojęcie „kapitał” oznacza, że jest to zasób istotny dla rozwoju, w tym wypadku partnerstwa. Może być pomnażany, ale można go także tracić. Gdy jest go mało, partnerstwo nie jest w stanie funkcjonować. Podobnie z fi rmą, gdy ma mało kapitału intelektualnego, czy materialnego nie może być efektywna w produkcji pewnych towarów czy usług.

W partnerstwie musimy zwracać uwagę na to, czy w kręgu partnerów mamy odpowiednie zasoby kapitału etycznego. Jeśli go brakuje, to powstaje ryzyko, że

1 T. Kozłowski, Pryncypia partnerskie w: Dialog. Pismo Dialogu Społecznego, nr 3/2007, s. 49.


157

partnerstwo zakończy swoje działania porażką. Rozpadnie się albo wywoła mniejszy, czy większy skandal. Ryzykiem będzie także to, że ludzie nawzajem zmarnują swój czas, który mogliby przeznaczyć na inne wartościowe cele. W ogóle w działaniach społecznych potrzebny jest pewien podstawowy kapitał etyczny. Pojawia się pytanie, jak on powstaje i jak go pomnażać. Nie ma łatwych odpowiedzi. Można powiedzieć, że im bardziej używamy tego kapitału, tym bardziej on powiększa się. Im bardziej nasze codzienne zachowania i działania opieramy na tym kapitale, tym bardziej on pączkuje. Jest chyba tak, że ludzie naśladują siebie nawzajem, zarówno w dobrych zachowaniach, jak i złych. Dlatego tak ważny jest początkowy moment jako swoisty kamień węgielny partnerstwa. Gdy partnerstwo rozpocznie swoje działania kierując się etyką, to ona będzie pączkowała w ludzkich postawach. Aby pomnażać etyczne zachowania, na pewno warto je wspomagać także poprzez stworzenie mechanizmu, dzięki któremu będziemy pamiętali o roli etyki. Praktyczną rzeczą jest kodeks etyczny partnerstwa, do którego zawsze można odwołać się w trudnych momentach. Przydatne jest jasne sformułowanie celu publicznego, do którego dąży partnerstwo jako czegoś najważniejszego. Ważne jest stwierdzenie kto jest odbiorcą naszych działań i koncentrowanie się właśnie na ich wsparciu.

Rysunek 1. Serce partnerstwaŹródło: Governing partnerships. Bridging the accountability gap, Audit Commission,

Londyn 2005, s. 66.

Zwracajmy uwagę na to, co było skuteczne, a co powodowało porażki w dotychczaso-wych działaniach. Odnotowuj te sytuacje i podejmuj dyskusje na ich temat. Sformułujcie kodeks dobrych praktyk.

UCZCIWOŚĆ

osiąganie wyników

partycypacja

ustalenie kierunku i ram działania

Kiedy może działać partnerstwo

przegląd zrealizowanychdziałań i osiągniętych

rezultatów

ocenasytuacji

monitoring

podjęcie działań

strategia działania

ramy realizacjizadań i celów

koncepcja wykorzystania zasobów

158


XVI

Skuteczność (osiągnięcie celu) i efektywność (osiągnięcie celu po najbardziej optymalnych kosztach) działań partnerskich ma wiele uwarunkowań. Obejmują one w zasadzie wszystkie czynniki, które są wymienione w tym tekście jako rekomendacje. Spójrzmy jeszcze raz na rysunek 1. Otóż w sercu partnerstwa – poza uczciwością – znajduje się w następnej kolejności – osiąganie wyników. Oznacza to, że partnerstwo musi osiągać wyniki w tych działaniach, które podejmuje. Partnerstwo uwiarygodnia się w oczach społeczności między innymi właśnie swoimi dobrymi wynikami. Jeśli partnerom nie udaje się efektywnie działać, powinni stworzyć osobny plan, aby poprawić skuteczność. Możliwe jest to na różne sposoby (szkolenia, zapoznawanie się z doświadczeniami innych partnerstw, lektura dobrych praktyk itp.). Wyniki można także rozumieć jako wartość dodaną, którą wnosi partnerstwo do społeczności lokalnej. To można rozumieć szerzej, jako nie tylko osiąganie wyników wyrażanych w liczbowych, ale jako animowanie aktywności społecznej, pomnażanie kapitału społecznego, etycznego. W tym zakresie partnerstwo może się uwiarygodniać pokazując, że pewne inicjatywy nie byłyby możliwe, gdyby ono nie powstało.

Skuteczność możemy różnorodnie rozumieć – jako osiągnięcie celu finansowego, ilościowego. W budowaniu skuteczności kluczowe znaczenia ma umiejętność precyzyjnego określania celów, a następnie wybranie środków, które zapewniają ich osiągnięcie. Ważny jest dobry proces decyzyjny dotyczący celu i środków działania. Powinien zawierać, jak najwięcej możliwości dyskusji i analizy, ale trzeba sobie również uświadomić, że dobrze sformułowany cel, trafna decyzja nie musi oznaczać końcowego sukcesu. Trzeba dobrze przeanalizować etap realizacji. Musimy upewnić się, że posiadamy wszystkie środki potrzebne do jego realizacji. Najgorszą strategią jest partyzantka. Chcąc być skutecznym, musimy wziąć pod uwagę i respektować wszystkie elementy działania partnerstwa sformułowane w projekcie dotyczącym gminnego standardu wychodzenia z bezdomności. Są to zasady takie, jak równorzędność wszystkich partnerów, przejrzystość działania, podejmowanie decyzji oparte na konsensusie, wzajemne poszanowanie i tolerancja, apolityczność.

Partnerstwo oznacza, że działasz zawsze z innymi. Tworzysz z nimi sieć. Kluczowa jest świetna koordynacja i przyzwyczajenie do dyskutowania i wspólnego podejmowania decyzji.

W nauce mówi się, że partnerstwa są formą sieciowego zarządzania problemami publicznymi. Tworzenie sieci różnych organizacji do rozwiązywania problemów uznawane jest za najbardziej nowoczesny sposób zarządzania publicznego. Partnerzy tworzą swoistą sieć, która rządzi się określonymi prawami. Trzeba je poznać, dookreślić


159

i respektować. Naukowcy podkreślają wiele zalet działania poprzez sieć, co umożliwia porzucenie biurokratycznego i hierarchicznego podejścia w zarządzaniu lokalnym, łączenie wiedzy i doświadczeń, zwłaszcza w wypadku wykonywania zadań będących na przecięciu tradycyjnych działów administracji i problemów społecznych.

Sieć jest współpracą o charakterze dobrowolnym między lokalnymi podmiotami. Jak pisze T. Kozłowski: „Partnerstwa powinny skupiać takich uczestników, którzy posiadają odpowiedni potencjał wiedzy i doświadczeń, choć bazowanie tylko i wyłącznie na własnych zasobach jest zazwyczaj niewystarczające. Dlatego też należy poszerzać ten kapitał o wiedzę płynącą ze źródeł zewnętrznych”2.

W sieci istotna jest transparentność w sposobie podejmowania decyzji, sprecyzowany podział odpowiedzialności za realizowane działania, wzajemne uzupełnianie się, dobra koordynacja działań. Z kolei zdaniem R.A.W. Rhodes’a sprawne funkcjonowanie sieci wymaga, aby jej członkowie byli niezależni w stosunku do siebie, aby uczestniczyli w nim partnerzy z różnych sektorów (prywatnego, publicznego i społecznego). Ponadto sprawnie działająca sieć oparta jest na: wzajemnym oddziaływaniu na siebie partnerów, tworzeniu reguł współpracy, które odzwierciedlają reguły gry i są negocjowane w gronie uczestników sieci. Ważne jest także współdziałanie zakorzenione w zaufaniu i znaczący poziom autonomii uczestników sieci od państwa. Sieci są samoorganizujące się i wolne od bezpośredniej ingerencji państwa. Mimo to może ono niebezpośrednio i w sposób niedoskonały nimi kierować3.

Budujmy poczucie, że współdecydowanie jest podstawą działania partnerstwa.Rozwiązywanie problemów w partnerstwie czy poprzez partnerską sieć w rzeczywistości stanowi duże wyzwanie. Trzeba bowiem zapewnić, aby każdy partner miał głos. To wyróżnia partnerstwo. W spółkach decyduje się w oparciu o większość posiadanego kapitału, w organizacjach społecznych w oparciu o znaczącą liczbę głosów. W partnerstwie podstawą jest konsensus, więc zgoda wszystkich partnerów. Trzeba dużo wzajemnej kultury, aby ta zasada nie zrujnowała partnerstwa. Ale także trzeba mieć poczucie, że taka zasada decydowania ma sens i służy skuteczniejszemu rozwiązywaniu problemów.

2 Tamże, s. 49.

3 R. A. W. Rhodes, The New Governance: Governance without Government w: Politi cal Studies XLIV, 1996, s. 660.

160


XVI

Na pewno warto wprowadzić reguły we współdecydowaniu. Przyjrzyjmy się , jak te kwesti ę rozwiązują partnerstwa irlandzkie z dużych miast. Często występuje tam po kilkuset partnerów, ale w proces współdecydowania zaangażowani są ci partnerzy, którzy uczestniczą w danym projekcie. Prace partnerstwa podzielone są na projekty. Poszczególni partnerzy zgłaszają do nich swój udział albo nie. Podobną zasadą można kierować się u nas. Współdecydują ci partnerzy, którzy zaangażowali się w dany projekt.

„W naszych zachowaniach, sposobach odnoszenia się do siebie widoczna jest niechęć do kompromisu. Potoczne doświadczenia wskazują, że budowanie rozwiązań opartych na konsensusie jest niezwykle trudne. Jak zauważają socjologowie nasze społeczeństwo posiada cechy społeczeństwa opartego na konfl ikcie. Wynika to z charakteru naszych zbiorowych dziejów. Jak mówią socjolodzy „rozwijaliśmy się częściej w rozmaitych formach starcia, aniżeli w formach negocjacji. I to jest pewna historyczna spuścizna.[…]Mamy wielowiekowe doświadczenie znacznych dystansów między określonymi grupami społecznymi. Między częścią z nich istnieje tradycja obcości, graniczącej czasami z otwartą niechęcią. Tymczasem partnerstwo wymaga zupełnie innego klimatu”4.

Uczmy się stale zdolności do dzielenia się informacjami i wiedzą.Partnerstwo zakłada, że partnerzy współdecydują o jego najważniejszych działaniach. Taka reguła ma wiele konsekwencji, które warto przemyśleć. Oznacza to, że partnerzy powinni mieć porównywalny poziom wiedzy i informacji, aby na ich podstawie mogli podejmować racjonalne decyzje, więc powinni stale wymieniać się nimi. Gdy są one wymieniane, to rośnie również prawdopodobieństwo, że sposób myślenia partnerów będzie stawał się podobny. Niewątpliwie ułatwia to podejmowanie decyzji. W partnerstwach dotyczących ekonomii społecznej powstał zwyczaj zasięgania wiedzy i doświadczeń z różnych innych partnerstw. Tworzy to dobry klimat do dzielenia się wiedzą i doświadczeniami. Członkowie partnerstw uczestniczyli również w wizytach zagranicznych, podczas których odwiedzali partnerstwa z Wielkiej Brytanii, czy Niemiec. Takie wizyty rzeczywiście pozwalają na poszerzenie horyzontów. Na Zachodzie tradycje działania w partnerstwach są zdecydowanie dłuższe niż nasze. Warto z tego korzystać.

W wielu typach instytucji i organizacji ludzie ulegają czasami pokusie, aby wiedzę i informacje rezerwować dla siebie. Traktują je bowiem jako instrument rywalizacji, jako sposób na uzyskanie przewagi nad innymi. W konsekwencji nie powstają mechanizmy

4 J. Hryniewicz, Dialog społeczny – dystans społeczny w: Dialog. Pismo Dialogu Społecznego, nr 4/2007.


161

ich wymiany. W partnerstwie nie powinno do tego dojść. Ponadto powinny powstać mechanizmy wymiany wiedzy i informacji ze społecznością lokalną. Może przyjmować to postać strony internetowej wraz z cyklicznymi spotkaniami, na których wszystko jest ujawniane i dyskutowane.

Twórzmy wspólnie wzór tego, jaki ma być lider. Wybierajmy takiego, który łączy wszystkich partnerów, nadaje ton partnerstwu oraz klimat.

Ktoś może dostrzec sprzeczność między naciskiem na pozycję i rolę lidera, a naciskiem na działania zbiorowe. Lider albo liderstwo (przywództwo) to ciekawe zjawisko. Można je kojarzyć z kimś o cechach autorytarnych, kto narzuca innym swoją wolę, trzyma wszystko pod swoją kontrolą, ale można na to spojrzeć też inaczej. Liderzy to osoby, które animują przedsięwzięcia, nie kierując nimi bezpośrednio, którzy tworzą określony klimat funkcjonowania danej organizacji, czy też partnerskiej sieci różnych organizacji. Partnerzy powinni świadomie pracować nad wspólną koncepcją charakterystyki lidera, który byłby dla nich najbardziej odpowiedni do istniejących potrzeb w danym partnerstwie. Partnerzy powinni dopasować daną osobę do cech, które uznali za pożądane u lidera. Nie powinno być odwrotnie. W każdym razie u lidera warto doceniać takie cechy, jak zdolność do ogarniania złożoności partnerstwa, animowania nowych działań, określania strategicznych celów i dążeń, integrowania ludzi, tworzenia klimatu otwartości, dyskutowania wyzwań, analizowania problemów itp. Lider powinien umieć dostrzegać to, co jest potencjałem danego partnerstwa, jak i tego, co jest jego wadami, które należy minimalizować. Ma zdolność do radzenia sobie w sytuacjach konfl iktu. Umie wybierać między rozwiązaniami, które promują konkurencyjność a rozwiązaniami, które promują spójność. Umie docierać do ludzi, do tych, którzy powinni być w partnerstwie, ale nie znaleźli się w nim z różnych powodów.

Partnerzy powinni wystrzegać się tego, na co wskazują badania. Otóż pokazują one, że w polskich warunkach przywództwo ma tendencję do zarządzania w sposób autorytarny. Decyzje bywają zarezerwowane dla „wtajemniczonych”, czy osób skupionych ściśle wokół liderów. Buduje to relacje oparte na zasadzie osobistej lojalności, a nie koncentracji wokół misji organizacji. Familiaryzuje niektóre relacje, a niektóre podporządkowuje. Liderzy doświadczają często problemu, który określa się mianem niskiej elastyczności poznawczej (dysonans poznawczy w zetknięciu z nowymi opiniami). Cechuje ich niski poziom otwartości na nowe poglądy, informacje, czy postawy. Czasami może to przybierać nawet postać unikania dyskusji. Tymczasem, funkcjonowanie partnerstw wymaga od członków potencjału do posługiwania się krytyczną analizą, do zmieniania i doskonalenia założeń, wykonywanych projektów itp.

162


XVI

Tabela 1. Kapitał dla partnerstwa. Różnice między etycznym a nieetycznym (negatywnym) kapitałem społecznym

Cecha Pozytywny (etyczny) kapitał społeczny Negatywny (nieetyczny) kapitał społeczny

Cel • Upodmiotowienie (dawanie mocy) społeczności.

• Wzmacnianie mechanizmów „oddolnych”.

• Koncentracja władzy.• Im niżej w hierarchii tym mniejsza

podmiotowość („odbieranie mocy”).

Rola lidera • Animator inicjatyw społecznych (zazwyczaj przedsiębiorca społeczny).

• Przedsiębiorca społeczny działa z reguły w sektorze pozarządowym, a więc poza władzą lokalną czy rządową (choć znane są przypadki działaczy samorządowych będących animatorami przemian).

• Lider jest wyraźnym przywódcą hierarchicznej piramidy.

• Celem jest zachowanie władzy i walka o władzę.

• Lider z reguły podtrzymuje zjawisko klientelizmu.

Mechanizmy zależności

• Tworzenie niezależnego społeczeństwa obywatelskiego lub niezależnych grup społecznych.

• Wiara w podmiotowość jednostek i społeczności.

• Uzależnianie wszelkich osób pozostających w orbicie działalności.

• Próby uzależniania także osób spoza sieci.• Przedmiotowe traktowanie jednostek

i grup.

Partycypacja • Bezproblemowe dołączanie nowych jednostek oraz łatwość rezygnacji z uczestnictwa.

• Uatrakcyjnione „wejście”, wyeksponowany na wstępie system nagród materialnych i pozamaterialnych (np. opieki).

• Drastycznie utrudnione „wyjście”, wyeksponowany system kar. W układach korupcyjnych „wyjście” wiąże się z ujawnieniem własnego udziału w mechanizmach korupcji.

Transparentność • Bezproblemowe dołączanie nowych jednostek oraz łatwość rezygnacji z uczestnictwa.

• Część lub całość działalności jest niejawna lub wręcz zakonspirowana.

Etyka lidera • Wysoki poziom etyczny.• Wyznawanie i stosowanie etyki

uniwersalnej.• Poszanowanie prawa.

• Silne normy, stosowane wyłącznie wewnątrz organizacji.

źródło: A. Juros, A. Biały, Diagnoza w zakresie współpracy instytucji rynku pracy oraz pomocy i integracji społecznej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej na Lubelszczyźnie, Lublin 2009,

s.13.

Działajmy z tymi, którym chcemy pomóc.Partnerstwo zakładamy z myślą o wsparciu najsłabszych ekonomicznie grup społecznych. Nie chcemy, aby spotkał ich smutny los wykluczenia z życia lokalnej wspólnoty, aby popadli w ubóstwo. Przeciwnie, chcemy, aby mogli uczestniczyć w korzyściach z rozwoju


163

gospodarczego, aby byli pełnoprawnymi obywatelami. W różny sposób możemy realizować takie cele. Czasami jest tak, że działając przynosimy szkody celom, którym chcemy służyć, albo ludziom, którym chcemy pomóc. A więc, wielkie znaczenie ma to, jak chcemy pomóc. Powinniśmy starać się uniknąć podstawowego błędu i groźby. Nie powinniśmy traktować osób, których wspieramy w sposób protekcjonalny. Takim podejściem ich stygmatyzujemy. Czynimy ich biernymi przedmiotami naszych wspaniałomyślnych – z zamierzenia – działań. To jest kolejne upokorzenie, których dużo doświadczali już w swoim życiu. Wielką sztuką jest zaangażowanie tych osób, adekwatnie do ich możliwości w uczestnictwo w partnerstwie. Często nie są w stanie przekazywać w jasny sposób swoich przekonań, wiedzy. Tym bardziej liczy się klimat włączania w prace partnerstwa, usuwania barier, jakie wyrastają czasami w relacjach międzyludzkich. Najwłaściwszym podejściem jest również partnerstwo. Te osoby są naszymi partnerami w działaniach. Są częścią partnerstwa. Dostarczają nieocenionych korzyści. Są źródłem wiedzy o różnych aspektach wykluczenia społecznego. Korygują nasze plany i działania.

Myślimy strategicznie, długofalowo.Partnerstwo powinno mieć długofalowy horyzont. Czasami zakładamy je dla wykonania jednego, czy kilku projektów. Ale należy o nimi myśleć jako stałym punkcie w naszej społeczności. Realizując ograniczone czasowo projekty, zbieramy jednak wiele wiedzy i doświadczeń. Nie powinny one przepaść.

Strategia oznacza całościowy proces decydowania, w jakim kierunku zmierzamy i za pomocą jakich działań i używając jakich instrumentów możemy dotrzeć do zamierzonego celu. Oznacza także zdolność do tworzenia priorytetów w działaniach, formułowania celów (bieżących i długofalowych), formułowania misji. Partnerstwa na rzecz ekonomii społecznej tworzą właśnie strategie, co jest dobrą praktyką. Wiele z nich potrafi już klarownie opisać sytuację swoich społeczności w zakresie potrzeb społecznych. Wskazują na czynniki, które służą realizacji ważnych celów rozwoju lokalnego, jak i na czynniki, które tworzą zagrożenia dla rozwoju. Strategiczne myślenie powinno dotyczyć kwesti i technicznych, czyli rozwijania umiejętności planowania i wykonywania kluczowych dla danej społeczności projektów wsparcia osób zagrożonych wykluczeniem, ale powinno także obejmować tak zwane kwesti e „miękkie”. Otóż partnerstwa intuicyjnie postrzegamy jako wspólnotę napędzaną wizją ulepszania warunków życia dla ludzi, ale w literaturze przedmiotu wskazuje się, że taka wspólnota może być nieco chybotliwa. Może stać się „brudną wspólnotą”, gdy zapomni o swojej misji i ograniczy się do walki interesów. A zatem trzeba mieć strategiczne pomysły na uniknięcie zagrożeń, które mogą zniszczyć partnerstwo, w długiej perspektywie czasowej.

164


XVI

Rysunek 2. Rozwijanie strategicznego podejścia. Źródło: Strategy Survival Guide. Strategy Development. Prime Minister’s Strategy Unit,

2004, s. 15.

Ustalmy, co wiemy o tym, czym się zajmujemy oraz to, czego jeszcze nie wiemy.Działania publiczne powinny być oparte na wiedzy. Brzmi to, jak oczywistość, ale mamy często skłonność do kierowania się intuicją albo obiegowymi prawdami, na które nie mamy poparcia w wiedzy. Należy szukać wiedzy, informacji o działaniach, które ktoś gdzieś zrealizował i gdzie wiadomo, jakie były rezultaty. Należy zapytać o źródła wiedzy, z których powinniśmy korzystać, gdy przygotowujemy projekty działań. Ważną rzecz stwierdzono w projekcie dotyczącym gminnych standardów bezdomności. Otóż ustalono, że partnerstwa mają podejmować działania w sposób kompleksowy, czyli powinny kierować się doświadczeniami i wiedzą, którą posiadają przedstawiciele wielu sektorów społecznych i ekonomicznych (sektor państwowy, prywatny, społeczny). Z kolei eksperci brytyjscy wskazali na 5 źródeł, które należy uwzględnić, gdy tworzymy projekty w zakresie polityki społecznej:• wiedza organizacyjna – wiedza uzyskana z instytucji funkcjonujących w systemie

polityki społecznej (przepisy prawa, regulacje, kodeksy praktyk, wskazówki odgórne i rekomendacje),

• wiedza praktyków – wiedza pochodząca od praktyków wykonujących prace socjalne (często jest to wiedza niezwerbalizowana, ale o podstawowym znaczeniu dla procesu decydowania o podejmowaniu bądź niepodejmowaniu działań,

• wiedza społeczności eksperckiej (policy community) – wiedza dotycząca dobrych praktyk i wzorów (w mniejszym stopniu obejmuje ona formalne standardy),

• wiedza badawcza (research) – usystematyzowana wiedza według zaplanowanego modelu, obejmuje zasady tworzenia wiedzy,


165

• wiedza klientów i opiekunów (user and carer) – wiedza uzyskana z doświadczenia klientów systemu socjalnego i ich opiekunów .

A zatem pytajmy się siebie nawzajem, czy to, co wiemy o lokalnych problemach najsłabszych grup ekonomicznych jest wystarczające i czy jest potwierdzone w jakichś badaniach, czy opiniach znawców tematu. Pytajmy się, czy wiemy wystarczająco dużo o prewencji w zakresie problemów społecznych (zapobieganie ich występowania), interwencji (wsparcia społecznego) oraz w obszarze integracji (włączenie osób zagrożonych wykluczeniem).

Działajmy w oparciu o rzetelne diagnozy, dotyczące problemów słabszych grup społecznych.Partnerstwa podejmują często skomplikowane projekty, których celem jest wsparcie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Często wydaje się to proste. Organizujemy im szkolenia, przedstawiamy propozycje różnych miejsc pracy, czy terapii. Jednak, aby było to w pełni profesjonalne działanie, które ma szansę na trwałą skuteczność, trzeba opierać się na diagnozowaniu sytuacji w społeczności, w której działamy. Trzeba pamiętać, że w każdej społeczności lokalnej istnieją określone mechanizmy, które wykluczają społecznie. Trzeba je poznać, aby umieć chronić w sposób trwały przed tymi mechanizmami.

Osoba, którą chcemy chronić przed wykluczeniem z rynku pracy (oferując miejsce pracy), jest jednocześnie wykluczona z innych sfer życia i usług społecznych. Jej wykluczenie z rynku pracy jest zazwyczaj rezultatem innego typu wykluczenia, na przykład wykluczenia z usług medycznych, z usług edukacyjnych itp. To wszytko trzeba wziąć pod uwagę w diagnozie.

Każdy obywatel powinien mieć łatwy dostęp do informacji o działaniach partnerstwa. Ludzie chcą wiedzieć, co ono robi. Jeśli tego nie wiedzą, rodzą się podejrzenia.Partnerzy powinni przedyskutować kwesti e sposobów komunikacji z ich społecznością lokalną. Sprawa jest najwyższej wagi. Część społeczeństwa zawsze jest zainteresowana tym, co dzieje się wokół. Nie muszą być zainteresowani bezpośrednim zaangażowaniem, ale chcą wiedzieć. Trzeba ułatwiać dostęp do informacji i wiedzy, możliwie, jak najbardziej detalicznej. Należy pamiętać o dobrej stronie internetowej i rzetelnych

5 R. Pawson, A. Boaz, L. Grayson, A. Long, C. Barnes, Types and quality of knowledge in social care, Social Care Insti tute for Excellence 2003, s. 37-41.

166


XVI

metodach prezentowania informacji, ważne są także bezpośrednie spotkania z lokalną społecznością.

Twórzmy wysoką kulturę naszego partnerstwa.Jest takie pojęcie – kultura organizacyjna. Każda organizacja (państwowa/społeczna), czy instytucja (prywatna/publiczna) ma jakąś wewnętrzną kulturę. Tym samym partnerstwa też mają pewną kulturę swojej organizacji. Gdy ktoś dłużej przebywałby w danym partnerstwie na pewno mógłby powiedzieć coś o jego kulturze. Mógłby stwierdzić, czy w tym partnerstwie istnieje klimat do nieskrępowanej dyskusji i wymiany opinii, czy ludzie czują się zachęcani do innowacyjności, czy istnieje tryb wspólnego podejmowania decyzji, czy solidnie badane są skutki działań, czy istnieje przyzwyczajenie do gromadzenia wiedzy przed podjęciem decyzji. A zatem partnerstwa mają przed sobą zadanie wypracowywania swojej kultury organizacyjnej. Powinna być ona sprofi lowana na:• stałe koncentrowanie się na swojej misji (wsparcie słabszych grup społecznych),• partnerstwie wewnętrznym, współdecydowaniu,• koncentrację na wynikach działań,• posługiwanie się zobiektywizowaną wiedzą i stałym uczeniu się,• analizę i myśleniu strategicznym,• włączanie i łączenie różnych grup społecznych, w tym grup słabszych społecznie

i ekonomicznie,• rozwijanie zdolności do wspó łpracy sieciowej z różnymi środowiskami

i organizacjami,• adaptacyjność, innowacyjność.

Partnerstwo powinno uczyć się dostrzegać bariery, które hamują tworzenie właściwej kultury organizacyjnej, która byłaby dostosowana do celów, które ma realizować. Jego liderzy powinni uruchamiać długofalowy z natury proces doskonalenia kultury organizacyjnej.

Bądźmy innowacyjni.Partnerstwa z natury powinny być innowacyjne. Tworzone są właśnie po to, aby wykonywać przedsięwzięcia niestandardowe. Przedsięwzięcia rutynowe przeprowadza administracja publiczna. Ona nie może być tak silnie innowacyjna, ponieważ działa w oparciu o sprecyzowane przepisy prawne. Natomiast partnerstwa w większej mierze mogą podejmować działania innowacyjne, choć bariery również tu występują, zwłaszcza, gdy partnerstwo realizuje projekty finansowane z funduszy unijnych. Wówczas instytucja finansująca narzuca rozmaite ograniczenia. Dobrze jest, kiedy


167

partnerstwo posiada dodatkowe źródła fi nansowania, dzięki którym może realizować dalsze działania. Wówczas może podjąć większe ryzyko działań niestandardowych.

Weryfi kujmy swoje pomysły, szczególnie gdy wyglądają nam na genialne.Często jest tak, że do głowy wpadają nam pomysły. Przywiązujemy się do nich i uważamy, że są najlepsze na świecie. W partnerstwach sprawy są zbyt złożone, aby polegać na takich przypływach i odpływach emocji. Dlatego należy weryfi kować pomysły, testować je pod wieloma względami. Każdy pomysł powinien przejść ścieżkę dyskusji, deliberacji, ewaluacji itp. Im bardziej wydaje się coś wyjątkowego, szukajmy potwierdzenia w opiniach innych.

Starajmy się o coraz lepsze metody zarządzania partnerstwem.Partnerstwo ma strukturę i jest strukturą. Od jakości struktur wiele zależy. Dotyczą one najważniejszych wymiarów działania partnerstw - od reguł wyboru władz, liderów, aż po sposoby decydowania i rozliczania się z wyników. Warto pamiętać, że wszędzie tam, gdzie ludzie tworzą organizacje i struktury, powstają także nieformalne struktury i reguły, zwłaszcza, gdy te ofi cjalne nie są akceptowane. To jest niebezpieczna ścieżka, jeśli partnerzy tworzą struktury organizacyjne, które są tylko formalnie przyjęte, a w praktyce obowiązują jeszcze inne struktury i reguły, na przykład w zakresie decydowania.

Partnerzy w trakcie współdziałania nabierają nowych doświadczeń. Pozwalają one często na doskonalenie dotychczasowych metod zarządzania, choćby w zakresie sposobów podejmowania decyzji. Na pewno warto co jakiś czas organizować debaty na temat poprawy zarządzania. Pomocne może być także zamawianie zewnętrznych audytów, które opisują aktualne metody zarządzania, a także proponują ich udoskonalenie. Poprawianie metod zarządzania powinno iść w wielu kierunkach. Ważnym obszarem jest sposób decydowania, analizowania wyzwań i problemów, na które natrafiają partnerzy w codziennych kontaktach. Istotnym kierunkiem jest także doskonalenie umiejętności zarządczych, coraz lepszego precyzowania celów partnerstwa, wyjaśniania i komunikowania jego misji a także sprawniejszego formułowania planów działania.

W zarządzaniu niezwykle pożytecznym narzędziem są ramy zarządzania rezultatami (ang. performance management framework, PMF). Według brytyjskich ekspertów umożliwiają one dokonanie samooceny realizowanych projektów i identyfikowanie aspektów wymagających poprawy. Narzędzie umożliwia dokonanie przeglądu realizowanych projektów w siedmiu kategoriach: (1) rezultatów, (2) wiarygodności partnerstwa, (3) spójności programu i zarządzania, (4) zasobów zarządzania fi nansowego i administracji, (5) pracy ze społecznością w celu podjęcia kwesti i równości szans i sprawiedliwego dostępu,

168


XVI

(6) pracy z innymi organizacjami i kluczowymi podmiotami, (7) uczenia się, doskonalenia i planowania.

Potrzebny jest plan dojrzewania do coraz pełniejszego partnerstwa.Nie jest tak, że partnerstwo jest albo go nie ma. Partnerstwo – wewnątrz jego struktur – przechodzi przez różne fazy swojej dojrzałości. Należy być przygotowanym na wzloty i upadki, dlatego potrzebny jest zawsze pomysł na pokonanie trudności, gdy one wystąpią. Część z nich jest doraźnych, ale może zdarzyć się i tak, że staną się początkiem końca partnerstwa, dlatego należy mieć utrwalone pomysły na wybrnięcie z trudności. Jest takie powiedzenie: „co nas nie zabija, to nas wzmocni”. Trzeba zatem umieć wyciągać wnioski z kryzysów i wykorzystać je do wzmocnienia partnerstwa w kolejnym etapie jego działania.

Społeczności lokalne powinny z wyprzedzeniem przygotowywać się do działania w partnerstwie. Powinny mieć plan na zapewnienie sobie tych wszystkich czynników, które warunkują powodzenie w działaniu partnerskim. Budulcem jest zawsze zaufanie, ale jego zbudowanie jest trudne. Jak wiadomo badania pokazują, że w Polsce brakuje zaufania między ludźmi i instytucjami. To tworzy wielki problem, ale nie jest tak, że nie można zaufania skutecznie budować na płaszczyźnie lokalnej. Władze i inne organizacje oraz instytucje mogą budować klimat, który sprzyja wytwarzaniu zaufania. To może być właśnie ten największy kapitał, napęd dla partnerstwa.

Bądźmy otwarci na nowych partnerów. Społeczność lokalna zmienia się czasami szybko, powstają nowe organizacje i środowiska.Partnerstwo musi mieć otwartą formułę. To znaczy, że każda organizacja czy osoba powinna mieć dostęp do partnerstwa, jeśli akceptuje jego założenia, misję i koncepcję działań. Najgorszą rzeczą, jaka może przydarzyć się partnerom, to stworzenie koła wzajemnej adoracji i blokowanie dostępu innym. Jest to sprzeczne z istotą partnerstwa. Gdy ulegniemy takiej pokusie, partnerstwo zostanie trwale osłabione.

Trzeba nauczyć się rozwiązywania konfl iktów. One zdarzają się w najlepszych rodzinach. Najważniejsze jest to, czy umiemy radzić sobie z nimi.Partnerów może obiektywnie dzielić bardzo dużo. Są różni ludzie, ale przede wszystkim reprezentują inne społeczności, a tym samym reprezentują interesy różnych grup. W partnerstwach, które nastawione są na wsparcie słabszych ekonomicznie osób i grup może być wiele źródeł konfl iktów, od osobowościowych, po odmienności interesów. Sztuką jest stworzenie takich projektów działań, które umożliwiają zaangażowanie w nie różnych organizacji.


169

Musimy być świadomi odmienności interesów. Gdy w partnerstwie jest organizacja reprezentująca jakąś grupę lokalnych firm, wiadomo, że ich interesy będę inne niż interesy organizacji związków zawodowych, czy organizacji bezrobotnych albo urzędników. Zresztą inne są interesy dużych fi rm, a inne – małych fi rm. Lider, to osoba, która potrafi łagodzić konflikty, w tym konflikty interesów. Musi, więc umieć nimi zarządzać i sprawiać, aby one nie paraliżowały funkcjonowania partnerstwa. Przeciwnie, ma uczynić atut z różnorodności partnerów.

Używajmy partnerstwa do wpływania na lokalne polityki publiczne, aby służyły także słabszym grupom społecznym.

CO PRZYNOSI SUKCES PARTNERSTWOM • Zapewnienie przejrzystości i odpowiedzialności partnerskich struktur – budowanie

partnerstwa, w którym uczestniczą przedstawiciele wszystkich lokalnych grup społecznych (reprezentatywność);

• Tworzenie zasobu solidnej lokalnej wiedzy i ekspertyz jako podstawy dla diagnozowania lokalnych realiów oraz projektowania programów załatwiania lokalnych problemów;

• Przyjęcie podejścia strategicznego, które wykracza poza realizację projektów i programów, może dostosować się do zmian w zglobalizowanej gospodarce;

• Monitorowanie i ocenianie wyników realizacji działań partnerstwa;• Wiązanie partnerstw w sieci na poziomie krajowym i korzystanie z lekcji dostarczanych

przez międzynarodową wymianę doświadczeń, by zapewnić skuteczny dialog z rządem;

• Harmonizowanie interesów wszystkich grup społecznych na poziomie lokalnym;• Zdolność do działania sieciowego.Źródło: Deklaracja Wiedeńska. Została ona przyjęta w 2007 roku przez lokalne partnerstwa z krajów należących do OECD, uczestniczących jednocześnie w specjalnej strukturze OECD, która przyjęła nazwę OECD LEED (Local Economic and Employment Development).

Partnerstwa przede wszystkim wspierają słabsze ekonomicznie grupy swoimi projektami, w których oferują im możliwości podjęcia określonego typu zatrudnienia, skorzystanie ze szkolenia, terapii itp. To jest już bardzo dużo. Natomiast niektórzy wskazują, że partnerstwa powinny wypracowywać narzędzia, dzięki którym będą oddziaływać na szerszy zakres polityk publicznych, które realizują samorządy. Jak wiadomo odpowiadają one za lokalną politykę społeczną (przede wszystkim politykę pomocy społecznej), a także za politykę rynku pracy, edukacji, transportu itp. Samorządy w określony

170


XVI

sposób formułują i realizują te polityki. Nie zawsze są one odpowiednio sprofi lowane na wsparcie słabszych grup społecznych. Przeciwnie, wiele działań samorządów pogarsza problem wykluczenia społecznego. Szkoły nie zawsze właściwie wspierają dzieci z rodzin żyjących w warunkach wykluczenia społecznego. Nauczyciele nie zawsze mają umiejętności do pracy z uczniami wymagającymi więcej uwagi z powodu warunków, w których żyją. To są przykładowe problemy, na które partnerstwa mogą potencjalnie wpływać.

Partnerstwa mogą zatem podejmować pewne elementy działań, które określa się jako rzecznictwo interesów najsłabszych grup. Jest to możliwe zwłaszcza wówczas, gdy partnerzy są w stanie systemowo spojrzeć na przyczyny wykluczenia społecznego w danych społecznościach lokalnych. Daje to podstawę do tego, aby mogli wpływać na samorządy, pomagając im w odpowiednim uformowaniu na przykład lokalnej polityki społecznej czy polityki rynku pracy. Te polityki powinny maksymalnie służyć najsłabszym. Powinny także być sprofilowane na to, aby blokować lokalne mechanizmy, które wykluczają określone grupy. Partnerstwa mają możliwość oddziaływania na lokalne instytucje pomocy społecznej, na urzędy pracy. I tu zadanie jest to samo. Zabieganie o to, aby najsłabsi mogli otrzymać z nich wysokiej jakości wsparcie.

Mike Geddes, brytyjski ekspert, wskazuje, że lokalne partnerstwa powinny starać się wpływać na ogólnokrajową politykę publiczną. Celem jest tu poprawianie warunków do działania partnerstw, które uzależnione są od decyzji centralnych. Mogą wskazywać na to, czy centralne decyzje są dopasowane do lokalnej specyfi ki. Mogą także prezentować dobre praktyki, sprawdzone w działaniu metody realizacji projektów6.

PODSUMOWANIEBudowanie partnerstwa jest czasami długim procesem. Wymaga specyficznego podejścia, w którym uwzględnia się wiele czynników: odrębność partnerów, ich interesy, swoistą wrażliwość, zakres wiedzy i umiejętności, które trzeba opanować, reguły skutecznego działania itp. Sporo czasu może zająć spowodowanie, aby partnerzy stali się dla siebie przewidywalni, aby zrodziło się między nimi zaufanie. Zaufanie jest kluczowe. Pełni ono zazwyczaj rolę swoistej oliwy w mechanizmach współpracy. Napędza ich tryby i funkcje dostosowawcze. W Polsce mamy problem z zaufaniem, co jasno pokazują badania. Zdaniem prof. Leny Kolarskiej-Bobińskiej: „Polacy nie ufają sobie, są przekonani, że inni dbają tylko o swoje interesy. Brakuje poczucia, że trzeba

6 M. Geddes, Partnerstwa tworzące programy publiczne w: Dialog. Pismo Dialogu Społecznego, 4/2007.


171

troszczyć się o dobro wspólne. Rodzina i krewni to właściwie jedyna wspólnota, o którą należy się troszczyć”. Partnerstwa powinny wypracowywać pomysły na wzmacnianie zaufania. Należy odróżniać te sposoby działania, które je budują i te, które je rujnują.

Tworzenie i funkcjonowanie partnerstw jest wielkim wyzwaniem pod wieloma względami, zarówno w sensie organizacyjnym, czy intelektualnym, jak i psychologicznym. Mają one bowiem szanse osiągnięcia dojrzałości o tyle, o ile właściwie zorganizują kulturę relacji międzyludzkich i postaw, w której będzie miejsce na konfrontowanie poglądów i idei. Partnerstwa z defi nicji grupują ludzi z różnych środowisk społecznych i ekonomicznych. Partnerzy muszą zatem, jakby z zasady, zgodzić się na funkcjonowanie w formule krytycznego rozważania różnych pomysłów i propozycji rozwiązań lokalnych problemów. Powinni w sposób naturalny prezentować różnorodne, często odmienne podejścia, poglądy, doświadczenia.

172


XVI

Silne strony Słabe strony

• Integracja i tożsamość grupy,• Silna motywacja organizacji pozarządowych do

budowania relacji partnerskich,• Pomoc instytucji publicznych,• Uprzednie doświadczenie w tworzeniu partnerstw,• Włączenie kluczowych osób w danej społeczności

lokalnej,• Klarowna wizja tworzonego porozumienia oraz świadomość misji,

• Rozumienie lokalnych problemów,• Wkład niematerialny i materialny partnerów –

dzielenie się zasobami.

• Niedostatek charyzmatycznych liderów,• Brak decydentów w grupie inicjatywnej ,• Spory kompetencyjne,• Brak reprezentatywnej grupy biznesu,• Poziom wiedzy i umiejętności partnerów ,• „Słomiany zapał” partnerów,• Podziały wewnątrz grupy,• Nieumiejętność koordynacji działań na większą

skalę.

Szanse Zagrożenia

• Wsparcie administracji samorządowej – starosty,• Istniejące dokumenty strategiczne powiatu – np.

strategia wzrostu zatrudnienia,• Silne potrzeby wielu instytucji uzyskania wsparcia

pod kątem pisania wniosków,• Partnerstwa – priorytety strategii zatrudnienia,

funduszy strukturalnych oraz koncepcji rozwoju regionalnego UE.

• Brak chęci współpracy pomiędzy samorządem szczebla powiatowego i gminnego,

• Upolitycznienie działań,• Słaby przepływ informacji,• Brak programów adresowanych do porozumień

lokalnych (brak „wabika” w postaci pieniędzy),• Konflikty lokalne.

7.Tabela 2. Silne i słabe strony partnerstwa, jego szanse i zagrożenia.

źródło: A. Juros, A. Biały, Diagnoza w zakresie współpracy instytucji rynku pracy oraz pomocy i integracji społecznej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej na Lubelszczyźnie, Lublin 2009, s.

16 (z niewielkimi modyfi kacjami).

7 A. Zybała, Siła partnerstwa. Jak partnerstwa społeczne pomagają lokalnym środowiskompokonywać problemy i sprostać wyzwaniom przyszłości, Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog”, Warszawa 2007.


173


175

Tomasz Sadowski (1943)Psycholog, założyciel modelowych instytucji integracji i społecznej gospodarki, przewodniczący Zarządu Fundacji „Barka”, Członek Rady Działalności Pożytku Publicznego I i II kadencji, Członek Grupy Strategicznej ds. Rozwiązań systemowych Ekonomii Społecznej przy Premierze RP.

W latach 1989 – 2004 stworzył system rehabilitacji społecznej, zawodowej i ekonomicznej dla środowisk dysfunkcyjnych, na który składają się:

• Programy wspólnot rodzinnych – farmy ekologiczne dla wykluczonych społecznie.• Programy Socjalno-edukacyjne na bazie których powstała Ustawa o zatrudnieniu

socjalnym.• Programy tworzenia nowych miejsc pracy i spółdzielni socjalnych dla długotrwale

bezrobotnych, Ustawa o spółdzielniach socjalnych.• Program dostępnego budownictwa, Ustawa o finansowym wsparciu rządu

budownictwa socjalnego.• Program rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, Ustawa o działalności pożytku

publicznego i wolontariacie.• Programy rozwoju społecznego nowych instytucji w ramach samorządów.• Programy reintegracji społecznej w systemie partnerstw lokalnych (regionalnych,

powiatowych i gminnych).• Program integracji migrantów w krajach UE (UK, D, DK, H, IR, RP,).• W przygotowaniu program pomocowy rozwojowej dla nowych państw afrykańskich.

ZAANGAŻOWANIE SPOŁECZNE:• W latach - współtworzył Krajowy System Reintegracji Społecznej

i Zawodowej grup wykluczonych społecznie; pionierskie programy inicjowane przez niego mają decydujący wpływ na rozwój gospodarki społecznej w kraju i zagranicą,

• jest inicjatorem aktów prawnych w obszarze polityki społecznej, nowych instytucji i nowych struktur społecznej gospodarki rynkowej,

• powołał Szkołę Liderów Animacji Społecznej dla kadry krajowej i międzynarodowej,• twórca Regionalnego Centrum Społecznej Gospodarki, modelowej instytucji

organizowanej we współpracy Marszałka Województwa Wielkopolskiego, władz samorządowych i instytucji obywatelskich wspierającej kształtowanie partnerstw lokalnych oraz podmiotów społeczno-gospodarczych na rzecz integracji i przedsiębiorczości społecznej.

176

NOTY BIOGRAFICZNE

PONADTO JEST CZŁONKIEM ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYCH NA RZECZ SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO:• założyciel i przewodniczący Sejmiku Organizacji Pozarządowych, • członek Rady Głównej ds. Postpenitencjarnych przy Ministrze Sprawiedliwości, • członek Zespołu Zadaniowego ds. Reintegracji Społecznej przy Ministrze Polityki

Społecznej,• członek EAPN-u (Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu),• członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Innowatorów dla Dobra Ogółu Ashoka

(USA), • przedstawiciel Fundacji „Barka” w Europejskim Centrum Fundacji w Brukseli, • członek Międzynarodowej Grupy Przedsiębiorców Społecznych przy Fundacji Klausa

Schwaba, uczestnik Światowego Forum Ekonomicznego w Davos (WEF, Szwajcaria) od r. – r.

PUBLIKACJE:. „Wolność w Służbie Obywateli” – praca zbiorowa. Wyd. Forum Fundacji Polskich, Warszawa .

. Pomoc Społeczna „Od klientyzmu do partycypacji” praca zbiorowa. Wyd. Ofi cyna Wydawnicza ASPRA-JR - Warszawa .

. „Barka. Ekonomia Społeczna w Praktyce - ” - praca zbiorowa, Poznań .

. „System wsparcia inicjatyw ekonomii społecznej na przykładzie Partnerstwa Ekonomia Społeczna w Praktyce” - praca zbiorowa pod redakcją Tomasza Sadowskiego, Poznań .

. „Nowy początek – Społeczna gospodarka Rynkowa” - praca zbiorowa, pod redakcją Barbary Sadowskiej, Poznań .

. New beginning – Social market economy, praca zbiorowa, pod redakcją Barbary Sadowskiej (wydanie ang.) Poznań .

. „Rozwój” - publikacja wydana pod redakcją Tomasza Sadowskiego, Poznań .

. „Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarności jako wzór działania partnerskiego” - publikacja wydana pod redakcją Tomasza Sadowskiego, Poznań .

WYRÓŻNIENIA I NAGRODY:• Krzyż Ofi cerski Orderu Odrodzenia Polski, • World Habitat Award, Waszyngton, • Nagroda XX- lecia Odrodzenia Polski Pro Publico Bono, • Grand Prix, I Nagroda Fundacji Pro Publico Bono – dla Obywatelskiej Inicjatywy,


177

• I miejsce Fundacji „Barka” w konkursie Globalnej Sieci Rozwoju (GDN) w Pekinie pod patronatem Banku Światowego, oraz II miejsce w Kairze,

• Wyróżnienie Marszałka Województwa Wielkopolskiego z okazji -lecia Fundacji Barka w r.

• Honorowy Herb Miasta Poznania z okazji -lecia alokacji Miasta Poznania, • Nagroda „Time Magazine, , European Heros• Złoty Medal Alberta Schweitzera przyznany przez Albert Schweitzer World Academy

of Medicine, maj • Powołany do Międzynarodowej Grupy Przedsiębiorców Społecznych – Fundacji Klausa

Schwaba, • Nagroda Srebrnej Róży (Silver Rose Award) przyznana przez Organizację Europejską

SOLIDAR, • Medal Rzecznika Praw Obywatelskich, • Wyróżnienie Pro Publico Bono z okazji dziesięciolecia wolności – wyróżnienie Premiera

Jerzego Buzka, • Nagroda Krajowa oraz Europejska Henry Ford Conservati on Awards, za program „Dla

ludzi i środowiska”, • Nagroda Australijskiej Fundacji Wspierania Niezależnej Kultury Polskiej POL CUL dla

Barbary i Tomasza Sadowskich, • Tytuł „Innowatora dla Dobra Ogółu” przyznany przez Międzynarodowe Stow.

Innowatorów Społecznych „Ashoka”- USA, • Nagroda Ministra Pracy i Polityki Społecznej, • Tytuł „Człowiek - lek na całe zło” – „Super Ekspres”• Tytuł Człowieka Roku „Wielkopolanin ”

178

NOTY BIOGRAFICZNE

Dr Lidia WęsierskaDoktor nauk humanistycznych w zakresie fi lozofi i. Obecnie studia doktoranckie na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu (płaszczyzna zainteresowań: społeczna gospodarka rynkowa). Od 2009 roku koordynator ze strony Związku Organizacji Sieć Współpracy Barka w projekcie POKL 1.18 „Tworzenie i rozwijanie standardów jakości usług pomocy i integracji społecznej” w ramach „Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności”.

DOŚWIADCZENIE: praca w samorządzie (2 lata), praca w Centrum Integracji Społecznej prowadzonym przez Stowarzyszenie Szkoła Barki oraz w Fundacji Barka (dyrektor biura Zarządu, koordynator ds. merytorycznych w projekcie „Ekonomia Społeczna w Praktyce” współfi nansowanym z PIW Equal), członek Powiatowej Rady Zatrudnienia w Poznaniu, członek Zespołu ds. ekonomii społecznej przy Premierze RP (grupa ds. edukacji ES), członek zarządu kilku organizacji, w tym Barki UK oraz Obywatelskiego Instytutu Monitoringu i Rekomendacji Sp. z o.o., członek Poznańskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego oraz Komisji Dialogu Obywatelskiego przy Wydziale Spraw Społecznych Urzędu Miasta w Poznaniu. Doświadczenie w budowaniu partnerstw lokalnych, zakładaniu i prowadzeniu przedsiębiorstw społecznych, pozyskiwaniu zewnętrznego fi nansowania, doradztwo i szkolenia dla organizacji obywatelskich i spółdzielni socjalnych.

ZAINTERESOWANIA BADAWCZE:rozwój społeczno-gospodarczy (w tym zagadnienia pomiaru), gospodarka społeczna, kapitał społeczny, partnerstwa lokalne.


179

Barbara SadowskaPsycholog, wiceprzewodnicząca zarządu Fundacji Pomocy Wzajemnej „Barka”; członek Zarządu Barki UK, współtwórca systemu organizacyjno-prawnego na rzecz integracji i gospodarki społecznej w Polsce; członek Globalnej Sieci Przedsiębiorców Społecznych utworzonej przy Fundacji Klausa Schwaba / World Economic Forum (Davos, Szwajcaria), członek Stowarzyszenia Innowatorów Społecznych „Ashoka” (USA),

DOŚWIADCZENIE: • Od roku tworzyła wraz z rodziną pierwszą wspólnotę Barki we Władysławowie

koło Lwówka Wlkp. oraz kolejne Domy Wspólnoty w: Marszewie, Posadówku, Chudopczycach, Poznaniu, Strzelcach Opolskich, Cieszynie;

• – - dyrektor Centrum Integracji Społecznej w Poznaniu; wspierała tworzenie CIS-ów w innych dzielnicach Poznania ( Piątkowo, Darzybór) oraz w Wielkopolsce ( np. CIS-y w Kwilczu, Chudobczycach, Gębiczynie, Młodzianowie, Orchowie) i innych rejonach Polski ( np. CIS-y w Dobiegniewie, Częstochowie itp.);

• – – koordynator programu Szkoła Liderów Ekonomii Społecznej oraz programu Współpracy Ponadnarodowej w ramach Partnerstwa „Ekonomia Społeczna w Praktyce (IW Equal);

• Od buduje partnerstwa na rzecz przedsiębiorczości społecznej na terenie całego kraju ( partnerstw lokalnych) w ramach rządowego programu systemowego pt. „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej”.

• Od roku – redaktor naczelna Gazety Ulicznej, kwartalnika gospodarki społecznej, dającego możliwości zarobkowe osobom z grup wykluczonych;

• Od roku przewodnicząca Ogólnopolskiego Związku Organizacji Sieć Współpracy Barka;

• Laureatka wielu nagród i wyróżnień krajowych i międzynarodowych: między innymi: Krzyż Ofi cerski Orderu Odrodzenia Polski przyznany przez Prezydenta RP ( ), Nagroda Fundacji Pro Publico Bono ( , ), Time Magazine „European Heros” ( ) oraz Globalnej Sieci Rozwoju (Kair , Pekin ).

PUBLIKACJE:Barka 1989 – 2008, Ekonomia Społeczna w Praktyce - praca zbiorowa, Poznań 2008, redaktor naczelna; publikacja wznowiona w 2010 pod tytułem: Nowy początek. Społeczna gospodarka rynkowa;

180

NOTY BIOGRAFICZNE

Wiesław Kapel (ur. w 1969 roku, w Lubaczowie, żonaty, dwoje dzieci).Po ukończeniu studiów na wydziale Geograficzno – Biologicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie oraz Podyplomowego Studium „Ochrona i Kształtowanie Środowiska Geografi cznego” przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, początkowo nauczyciel. Od 1994 r. do chwili obecnej działacz samorządowy, w tym radny Rady Powiatu Lubaczowskiego

(w latach 2002-2006), od 2006 roku pełni drugą kadencję na stanowisku Wójta Gminy Lubaczów.

Inicjator działań samorządu gminnego Gminy Lubaczów mających na celu jej wszechstronny rozwój, m.in. poprzez budowę i modernizację infrastruktury komunalnej, rozwój infrastruktury turystycznej, sportowej, kulturalnej i edukacyjnej, zwolennik budowy przejścia granicznego Budomierz – Hruszew, inicjator wznowienia wydobycia i przetwórstwa siarki oraz rozwoju energetyki odnawialnej na terenie gminy.

Pionier działań w zakresie ekonomii społecznej, m.in. poprzez utworzenie pierwszego w województwie podkarpackim samorządowego Centrum Integracji Społecznej w Dąbrowie oraz spółdzielni socjalnej osób prawnych.

Dzięki jego staraniom Gmina Lubaczów jest w czołówce gmin podkarpacia w pozyskiwaniu środków unijnych (Złota Setka Gmin Podkarpacia w 2011 i 2012 roku).


181

Danuta JaworskaNazywam się Danuta Jaworska. Mam 50 lat. Jestem kierownikiem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Adamowie. W pomocy społecznej pracuję od 26 lat w tym na stanowisku kierowniczym od 23. Z wykształcenia jestem pielęgniarką i pracownikiem socjalnym. Do administracji publicznej trafiłam z przypadku. I jak widać zostałam na długo a praca ta mimo, że trudna i odpowiedzialna daje mi

dużo satysfakcji, szczególnie wtedy, kiedy mogę skutecznie pomóc. Praca w ośrodku pomocy to realizowanie wielu określonych przepisami zadań. Realizując te zadania, często czułam, że to za mało. Zaczęłam organizować inne formy pomocy środowiskowej. W latach dziewięćdziesiątych były to uroczyste spotkania wigilijne z samotnymi osobami z terenu gminy. Były również akcje zbiórki produktów spożywczych, odzieży. Pozyskiwałam środki finansowe od sponsorów a następnie organizowałam paczki mikołajkowe dla dzieci z terenu gminy.

Założyłam też stowarzyszenie, które po ponad trzech latach rozwiązałam. Te inicjatywy nie udawały się chociaż bardzo się starałam. Teraz już wiem dlaczego tak się działo.

Miałam przyjemność i zaszczyt uczestniczenia w realizowanym przez Fundacje Barka projekcie - „Zintegrowany system wsparcia ekonomi społecznej”. Czynnie uczestniczyłam we wszystkich spotkaniach. I to właśnie udział w tym projekcie uświadomił mnie, dlaczego moje wcześniejsze działania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Otóż ja działałam sama, nie miałam za sobą Partnerstwa Lokalnego. A jak pokazał projekt barki to to, jest źródłem sukcesu.

182

NOTY BIOGRAFICZNE

Zenon Spasowicz (ur. w 1956 roku w Tomaszowie Lubelskim, mieszkający w Bełżcu, w województwie Lubelskim).

Wieloletni pracownik administracji Urzędu Gminy w Ulhówku. Technik melioracji wodnych, aktualnie student I roku Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu.

Od 2012 roku Kierownik Centrum Integracji Społecznej w Ulhówku, jednego z pierwszych na Lubelszczyźnie tego typu samorządowego zakładu budżetowego, zajmującego się reintegracją społeczną i zawodową uczestników Cis-u, (ludzi zagrożonych bezrobociem i wykluczeniem społecznym).

Olimpia Szpunar Urzędnik, od 2012 r. Zastępca Dyrektora Powiatowego Urzędy Pracy w Jarosławiu, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie na kierunku Administracja, Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie na kierunku Ekonomia, a także studiów podyplomowych na Polish Open University Wyższa Szkoła Zarządzania w zakresie Rozwoju Zasobów Ludzkich oraz studiów podyplomowych na Politechnice

Rzeszowskiej w zakresie Zarządzania i pozyskiwania funduszy europejskich.

Od 2012 r. czynnie zaangażowana w rozwój społecznej gospodarki rynkowej w powiecie jarosławskim. Aktywnie uczestniczy w działaniach „Partnerstwa Ziemi Jarosławskiej Na Rzecz Rozwoju Społecznej Gospodarki Rynkowej”, które ofi cjalnie zostało podpisane 18 kwietnia 2013 r. skupiającego przedstawicieli różnych środowisk, w tym przede wszystkim jednostek samorządu terytorialnego, stowarzyszeń, a przede wszystkim lokalnych przedsiębiorstw.


183

Michał Artur Nieroda Socjolog, specjalista w zakresie pomocy społecznej, specjalista zarządzania zasobami ludzkimi, terapeuta, trener, mediator, konsultant w dziedzinie organizacji i zarządzania podmiotami gospodarki społecznej, wykładowca akademicki.

Wyróżniony przez Komendanta Wojewódzkiego Policji w Szczecinie, Prezydenta Miasta Szczecina, Wojewodę

Zachodniopomorskiego, Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego, Starostę Choszczeńskiego oraz Burmistrza Dobiegniewa.

Przez całe życie zawodowe związany z pracą na rzecz ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym. Posiada wieloletnie doświadczenie na stanowiskach kierowniczych w różnych placówkach pomocowych. Od 2010 roku animuje działalność lokalnego partnerstwa na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w Gminie Dobiegniew. Organizator, a następnie kierownik Centrum Integracji Społecznej w Dobiegniewie.

Zainteresowania: gospodarka społeczna, działania animacyjne zmierzające do budowy lokalnego kapitału społecznego, ekologia głęboka.

Sebasti an NiżnikOd grudnia 2010 Starosta Sanocki, wcześniej przez sześć lat pełnił funkcję sekretarza w Gminie Sanok. Jest cenionym w regionie ekspertem od funduszy europejskich, co potwierdza m.in. certyfi kat „Eksperta do spraw funduszy strukturalnych Związku Powiatów Polskich”. Ukończył studia podyplomowe na Uniwersytecie Jagiellońskim „Zarządzanie Funduszami i Projektami Unii Europejskiej”, jest też absolwentem Szkoły

Liderów Samorządowych na Uniwersytecie Warszawskim, oraz studiów dla menadżerów na Politechnice Krakowskiej - „Insti tute of Business Studies”. Od lat angażuje się w wiele inicjatyw społecznych, jest wiceprezesem stowarzyszenia Wspólnota Obywatelska na Rzecz Rozwoju Ziemi Sanockiej.

184

NOTY BIOGRAFICZNE

Sławomir Spaczyński (1976)Od przeszło dziesięciu lat pracuje w zawodzie prawnika, początkowo w jednej z centrali związków zawodowych, kolejno: w grupie kapitałowej PKN ORLEN, właściciel firmy konsultingowo doradczej, prezes zarządu zakładu pracy chronionej. Od 2008 roku współtworzy w ramach rozwiązań systemowych i dostępnych środków pomocowych podmioty gospodarki solidarnej wspierające system reintegracji

społecznej i zawodowej grup defaworyzowanych społecznie, takich jak: spółdzielnie socjalne, przedsiębiorstwa społeczne, centra integracji społecznej. Zawodowo związany ze Stowarzyszeniem NIL (Kierownik Centrum Ekonomii Społecznej).

Autor artykułów, publikacji dotyczących włączenia społecznego. Osoba posiadająca wiedzę nie tylko wyuczoną, ale z uwagi na własną niepełnosprawność znająca problemy środowiska osób niepełnosprawnych.

Leszek MichalskiAbsolwent Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im A. Mickiewicza w Poznaniu, na kierunku politologia. Zawodowo związany z Powiatowym Urzędem Pracy w Kłodzku, gdzie pełni funkcję kierownika Centrum Aktywizacji Zawodowej. W ramach działalności zawodowej zajmuje się szeroko pojętą aktywizacją osób bezrobotnych i poszukujących pracy. Zaangażowany w budowę partnerstwa lokalnego na rzecz

powstawania i rozwoju podmiotów ekonomii społecznej. Dzięki wsparciu i koordynacji działań przez CAZ udało się w 2012 roku utworzyć na terenie powiatu kłodzkiego dwa centra integracji społecznej oraz dwie spółdzielnie socjalne. Aktywny działacz społeczny i samorządowy.

Interesuje się historią regionu, promocją walorów przyrodniczych, geograficznych oraz architektonicznych Ziemi Kłodzkiej. Prezes grupy rekonstrukcji historycznej odtwarzającej okres wojen napoleońskich oraz wojny austriacko-pruskiej (1866).


185

Wiesława SieńkowskaUr. 20 stycznia 1962 roku w Komarowie-Osadzie. Mężatka – mąż Andrzej, córki: Anna i Katarzyna.

Ukończyła Wyższą Szkołę Humanistyczno-Pedagogiczną w Łowiczu – Wydział Pedagogiczny, studia Podyplomowe Wychowania Fizycznego w Kielcach oraz studia podyplomowe na Uniwersytecie Warszawskim - Wydział Prawa i Administracji

w zakresie „Akademia Liderów Samorządowych”.

Nauczyciel w Szkole Podstawowej w Komarowie-Osadzie. Od 18 sierpnia 1997 roku Dyrektor Szkoły Podstawowej w Komarowie-Osadzie. W latach 1999-2002 Wiceprzewodnicząca Rady Powiatu Zamojskiego. Od 1999 roku pełni funkcję Wójta Gminy Komarów-Osada.

Waldemar PredkoAbsolwent Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydziału Filologicznego- filologia germańska, nauczyciel języków obcych, manager transportu i spedycji (certyfikat kompetencji zawodowych w transporcie krajowym) licencjonowany turystyczny przewodnik terenowy i pilot wycieczek, główny specjalista do spraw funduszy unijnych w Urzędzie Miejskim w Kamieniu Pomorskim.

PUBLIKACJE:W. Predko, B. Mazurowska – Charakterystyka obszaru działania grupy partnerskiej. Analiza statystyczna wybranych elementów środowiska lokalnego Kamienia Pomorskiego w: Budowa lokalnych partnerstw na rzecz integracji społecznej. Szczecin 2009. ISBN 978-83-87249-94-6.

186

NOTY BIOGRAFICZNE

Anna KrzyżostaniakAbsolwentka Wyższej Szkoły Zawodowej w Lesznie (kierunek- pedagogika społeczna, specjalność praca socjalna), Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze (studia uzupełniające magisterskie, kierunek pedagogika pracy socjalnej), Studiów Podyplomowych Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu (organizacja pomocy społecznej), obecnie Studia Podyplomowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu (ekonomia społeczna).

Od 14 lat związana z pomocą społeczną. W latach 1999 – 2009 opiekun, a następnie pracownik socjalny w Domu Pomocy Społecznej w Rogowie, od 2009 r. do 2012 r. pracownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krobi, od września 2012 r. – kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krobi.

Jeden z inicjatorów powstania Porozumienia o współpracy na rzecz rozwoju społecznej gospodarki rynkowej w Powiecie Gostyńskim.

Dużą uwagę w swej pracy zawodowej poświęca rozwojowi gospodarki społecznej, dostrzegając szansę jaką ona stwarza w zakresie ograniczania zjawisku wykluczenia społecznego, tworzenia nowych miejsc pracy oraz aktywizowania społeczności lokalnych.


187

Andrzej ZybałaDoktor nauk humanistycznych, adiunkt w Collegium Civitas, wykładowca Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Prowadzi zajęcia o politykach publicznych, zarządzaniu publicznym, partnerstwie, rozwoju. Ekspert w projektach systemowych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Szkoleniowiec w zakresie problematyki partnerstwa lokalnego, dialogu społecznego, rozwoju lokalnego,

zarządzania publicznego.

Autor kilku książek o partnerstwie społecznym, a także o politykach publicznych. W maju 2013 roku wydał książkę pt. „Państwo i społeczeństwo w działaniu. Polityki publiczne wobec potrzeb modernizacji państwa i społeczeństwa” (Wyd. Difi n, Warszawa).

Dagmara Szlandrowicz Od 2004 r. związana z Fundacją Pomocy Wzajemnej Barka, absolwentka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na kierunku Filologia Polska, Filologia Klasyczna.

Od 2010 r. czynnie zaangażowana w rozwój społecznej gospodarki rynkowej w Polsce. W ramach programu Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej uczestniczy

w tworzeniu partnerstw lokalnych i budowaniu środowisk odpowiedzialnych społecznie na terenie całego kraju.

Jest też dyrektorem Irlandzkiej organizacji Barka For Mutual Help Ireland, która prowadzi programy pomocowe dla migrantów z Europy Środkowo – Wschodniej przebywających w Dublinie.


189

BIBLIOGRAFIA

– Benedykt XVI Caritas In Veritate – o integralnym rozwoju ludzkim w miłości i w prawdzie Encyklika, Rzym ( )

– Bjorkoe, J.A. Pomoc dla samopomocy Warszawa ( )

– Bartula, P. Liberalizm versus komunitaryzm Annales, t. . ( )

– Bombała, B. Personalistyczna koncepcja zarządzania jako odpowiedzialność pozytywna Warszawa ( )

– Bornstein, D. Jak zmieniać świat. Przedsiębiorcy społeczni – wizjonerzy naszych czasów Gdańsk, AnWero ( )

– Davister, C., Defourny, J., Gregoire, O. Przedsiębiorstwa społeczne integracji zawodowej (WISE) w Unii Europejskiej: przegląd kategorii. [w:] Przedsiębiorstwo Społeczne. Antologia kluczowych tekstów. Warszawa, FISE ( )

– Harrison, L., Hunti ngton S. Kultura ma znaczenie Poznań, Zyski i s-ka ( )

– Frances, N. The end of charity. Time for social enterprise Australia, Allen and Unwin ( )

190

BIBLIOGRAFIA

– Olsen, J. ( ). Partnerstwa na rzecz spójności społecznej Bruksela, Europejski Komitet społeczno-ekonomiczny.

– Pysz, P. Społeczna gospodarka rynkowa. Ordoliberalna koncepcja polityki gospodarczej.

Warszawa, PWN ( )

– Sadowski, T. Rewizja dotychczas stosowanych pojęć i strategii rozwoju społecznej gospodarki.

Miejsce podmiotów gospodarki społecznej w ramach istniejącego porządku prawnego.

Tekst wystąpienia w: Wielkopolskie Targi Przedsiębiorczości Społecznej. Poznań, Fundacja Barka ( )

– Sadowska, B. Nowy początek. Społeczna gospodarka rynkowa. Poznań, Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka ( )

– Skwarska, D. Ekonomia społeczna szansą rozwoju społeczności lokalnych. Warszawa, Fundacja Nadzieja ( )

– Wilkin, J. Czym jest gospodarka społeczna i jakie ma znaczenie we współczesnym

społeczeństwie? Ekonomia Społeczna. nr / , Kraków, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

– Zybała, A. Siła partnerstwa. Jak partnerstwa społeczne pomagają lokalnym środowiskom

pokonywać problemy i sprostać wyzwaniom przyszłości. Warszawa, Centrum Partnerstwa społecznego „Dialog” ( )

– Taylor, CH. Sources of the Self (pol. Źródła podmiotowości) Warszawa ( )


191

– Michael, S. Liberalism and the Limits of Justi ce Harvard ( )

– Rawls, J. Teoria sprawiedliwości (wyd. , wyd. pol. )

– Filek, J. Rozważania wokół fenomenu pomocy Kraków, Kwartalnik Ekonomia Społeczna nr ( )

– Jan Paweł II Centesimus Annus Kraków ( )

– Jan Paweł II Dives in Misercordia Kraków ( )

– Jan Paweł II Laborem Exercens Kraków ( )

– Chmielewska, M. Słabszych bierze się w środek rozm. przepr. Anna Machcewicz, Tygodnik Powszechny ( . . )

– Dobrzański, D. Nowożytna idea solidarności w: (pod red.) D. Dobrzański, A. Wawrzynowicz, Idea solidarności w kontekstach fi lozofi czno-historycznych Poznań ( )

– Dominiak, Ł. Wartość wspólnoty. O fi lozofi i politycznej komunitaryzmu Toruń ( )

192

BIBLIOGRAFIA

– Durkheim, E. O podziale pracy społecznej tłum. K. Wakar, Warszawa ( )

– Sadowska, B. Społeczna gospodarka rynkowa w latach - . Kontynuacja działań

partnerstw lokalnych po zakończeniu projektu „Equal” w: (pod red.) B. Sadowska, Nowy początek. Społeczna gospodarka rynkowa Poznań ( )

– Sadowska, B., Sadowski, T. Readaptacja społeczna i ekonomiczna zbiorowości z problemami socjalnymi.

Działalność Szkoły i spółdzielni socjalnej Fundacji „Barka” z Poznania w: (pod red.) E. Leś, Pomoc społeczna. Od klientyzmu do partycypacji

Warszawa ( / )

– Sadowska, B. Wspólnoty i ich działania w: (pod red.) B. Sadowska, Nowy początek. Społeczna

gospodarka rynkowa Poznań ( )

– Szahaj, A. Jednostka czy wspólnota? Spór liberałów z komunitarystami a „sprawa polska” Warszawa ( )


193

Basia Sadowska z uczestnikiem Centrum Integracji Społecznej Romanem (fot. Adrian Wykrota)

Centrum Integracji Społecznej w Kanini Kaseo. Tomasz Sadowski otrzymał honorowy tytuł wodza Mutua i laskę wodzowską

194

ZDJĘCIA

Pakowanie zapałek - praca uczestnikó w Centrum Integracji Społecznej w Poznaniu

Ś wiadectwa przemiany życia lideró w Barki w Centrum Integracji Społecznej


195

Uczestnicy Centrum Integracji Społecznej w Gębiczynie podczas budowy ekologicznej oczyszczalni

Uczestnicy Centrum Integracji Społecznej w Adamowie podczas prac budowlanych

196

ZDJĘCIA

Warsztat gastronomiczny Centrum Integracji Społecznej w Poznaniu

Warsztat krawiecki Centrum Integracji Społecznej na Zawadach


197

Warsztat stolarski w Centrum Integracji Społecznej na Zawadach

70-te urodziny Tomasza Sadowskiego w Teatrze Narodowym w Poznaniu

198

ZDJĘCIA

Ambasador USA w Polsce, Steven Moll podczas wizyty w Barce zapoznaje się z kwartalnikiem Gazeta Uliczna sprzedawanej przez bezrobotnych na ulicach Poznania

Druż yna Barki na Rozgrywkach Piłki Noż nej Ulicznej w Roż nowicach pod przewodnictwem trenera Tomasza Szlandrowicza (pierwszy z lewej)


199

Ewa Sadowska podczas konferencji I AM HERE w Meksyku, dzieli się z młodzieżą i kobietami przebywającymi w zakładach karnych doświadczeniami dotyczącymi rozwoju przedsiębiorczości społecznej w Polsce

Integracja przedstawicieli przedsię biorstw społecznych na Jeziorze Lubosz w Chudobczycach

200

ZDJĘCIA

Izabela Dzieduszycka ze Stowarzyszenia Przymierze Rodzin i Tomasz Sadowski

Kibice wspierający drużynę Barki podczas turnieju piłki nożnej ulicznej w Rożnowicach


201

Przedstawiciele samorządów lokalnych na otwarciu sezonu letniego w Chudobczycach. Podpisanie porozumienia na rzecz otwarcia Centrum Ekologii i Zdrowego Trybu Życia

Rajd rowerowy w Oś rodku Rekreacyjnym Nad Jeziorem w Chudobczycach

202

ZDJĘCIA

Turniej piłki noż nej przedstawicieli przedsię biorstw społecznych i druż yn lokalnych w powiecie mię dzychodzkim

Mieszkańcy Wspólnoty w Chudobczycach podczas zabawy sylwestrowej, 31.12.2013 (fot. Adrian Wykrota)


203

Warsztaty robienia serów kozich dla mieszkańców Domów Wspólnoty Barki przeprowadzone przez Ewę i Petera Stratenwerth prowadzących Stowarzyszenie Ekologiczno - Kulturalne „Ziarno”

Steven Moll, Ambasador USA w Polsce podczas wizyty w Starej Piekarni z Barbarą Sadowską i Tomaszem Sadowskim

204

ZDJĘCIA

Wielkie Otwarcie Sezonu Letniego 2013 w Chudobczycach. Barbara Sadowska podczas odczytywania porozumienia na rzecz powołania w Poznaniu Centrum Ekologii i Zdrowego Trybu Życia

Załoga Barkobiegaczy przed Maratonem w Poznaniu


205

Zbyszek Ściana, lider Barki, podczas warsztatów budowy domów z gliny

Co sobotę na Zielonym Targu w Poznaniu moż na zakupić ekologiczną ż ywnoś ć produkowaną przez lokalnych rolnikó w i przedsię biorstwa społeczne

206

ZDJĘCIA

Gonzo po trudnych doświadczeniach życiowych odnalazł swoje miejsce we Wspólnocie w Chudobczycach, w pracy z owcami

I miejsce Pol-Agry dla owcy hodowanej na Farmie Ekologicznej w Chudobczycach


207

Mirek przygotowuje warzywa z Chudobczyc do sprzedaż y na bazarze ekologicznym w Poznaniu

Łukasz podczas zbioró w selera w ogrodzie ekologicznym w Chudobczycach

208

ZDJĘCIA

Owce z masywu centralnego. Gospodarstwo Ekologiczne w Chudobczycach

Pasterz Janek z kozłem rasy francuskiej Alpinosa


209

Prezentacja produktó w ekologicznych na otwarciu Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej w Poznaniu

Stado kó z z Farmy Ekologicznej w Chudobczycach

210

ZDJĘCIA

Zielony Targ w Poznaniu wspierają uczestnicy Centró w Integracji Społecznej w Poznaniu

Małżonka Prezydenta RP Anna Komorowska i Tomasz Sadowski podczas otwarcia Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej


211

Małżonka Prezydenta RP Anna Komorowska z przedstawicielami partnerstw lokalnych i uczestnikami Centrum Integracji Społecznej

Kosz z ekologicznymi warzywami dla Małż onki Prezydenta RP, Anny Komorowskiej

212

ZDJĘCIA

Ks. Prałat Jan Stanisławski, Prezydent Poznania Ryszard Grobelny i Małżonka Prezydenta RP Anna Komorowska podczas otwarcia Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej

Na uroczystoś ć otwarcia Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej przybyło ponad 500 osó b z kraju i z zagranicy


213

Otwarcie WCES. Małżonka Prezydenta RP Anna Komorowska zapoznaje się z ideą Gazety Ulicznej

Otwarcie WCES. Przecięcie wstęgi

214

ZDJĘCIA

Otwarcie Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej. Koncert Katy Carr

Otwarcie Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej


215

Małżonka Prezydenta RP Anna Komorowska i Prezydent Poznania Ryszard Grobelny podczas zwiedzania WCES. Na zdję ciu z uczestnikami warsztatu gastronomicznego

Prof. Zbigniew Woź niak i Andrzej Porawski, dyrektor biura Zwią zku Miast Polskich na otwarciu Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej

216

ZDJĘCIA

Przecięcie wstęgi. Otwarcie Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej

Przyjaciele ze Szkocji uświetnili otwarcie Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej swoimi występami na dudach


217

Tomasz Sadowski, przewodniczą cy Fundacji Barka i Maciej Szykuła, wicemarszałek wojewó dztwa lubuskiego na otwarciu Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej

Wicemarszałek Sejmu RP Wanda Nowicka i Poseł Krystyna Łybacka oraz prof. Jerzy Stępień i Senator Filip Libicki podczas debaty na otwarciu Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej

218

ZDJĘCIA

Małżonka Prezydenta RP Anna Komorowska i Barbara Sadowska podczas otwarcia WielkopolskiegoCentrum Ekonomii Solidarnej

Członkowie Zarządu INISE- Międzynarodowej Sieci Przedsiębiorstw Społecznych


219

Kadra i uczestnicy Centrum Integracji Społecznej w Komarowie

Podpisanie porozumienia powołują cego Partnerstwo Lokalne w gminie Adamó w. 27.03.2013

220

ZDJĘCIA

Porozumienie partnerstwa lokalnego w powiecie jarosławskim z udziałem Starosty Jerzego Batyckiego

Przedstawiciele partnerstwa lokalnego z Komarowa z uczestnikami wizyty studyjnej z Liverpoolu i Manchesteru


221

Seminarium na temat gospodarki społecznej w Afryce, INISE

Spotkanie inicjują ce powstanie partnerstwa lokalnego w Gminie Adamó w. 30.11.2012

222

ZDJĘCIA

Spółdzielnia Socjalna SMAK z Kolbuszowej w trakcie przygotowywania posiłków. Siedziba Spółdzielni mieści się na Plebanii Parafi i Św. Brata Alberta w Kolbuszowej

Wó jt Gminy Komaró w - Wiesława Sieńkowska odczytuje tekst porozumienia o rozwoju przedsię biorczoś ci społecznej w gminie


223

Wó jt gminy Kwilcz - Stanisław Mannek

Bożena w przedsiębiorstwie społecznym W Starej Piekarni

224

ZDJĘCIA

Budynki Wielkopolskiego Centrum Ekonomii Solidarnej w Poznaniu

Hania, uczestnik Centrum Integracji Społecznej w Poznaniu


225

Jurek, Czesiu i Andrzej - pracownicy Gospodarstwa Ekologicznego w Chudobczycach

Ośrodek Rekreacyjny w Chudobczycach prowadzony jako przedsiębiorstwo społeczne

226

ZDJĘCIA

Schronisko dla psó w prowadzone przez Stowarzyszenie Wielkopomoc w Posadó wku

Spotkanie przedstawicieli przedsię biorstw społecznych Sieci Wspó łpracy Barka


227

Sprzedaż rogali przez wolontariuszy podczas imienin ulicy Św. Marcin w Poznaniu

Staż uczestnikó w Centrum Integracji Społecznej w poznań skiej restauracji W Starej Piekarni

228

ZDJĘCIA

Stragan Gospodarstwa Ekologicznego w Chudobczycach na imieninach ulicy Ś wię ty Marcin w Poznaniu

Wizyta studyjna kuratorów sądowych z Wielkiiej Brytanii na lunchu w Starej Piekarni


229

Warsztaty kuchni ekologicznej przygotowane przez Szkołę Animacji Społecznej dla uczestnikó w programó w Pogotowia Społecznego w Poznaniu

Uczestnicy wyjazdu integracyjnego podczas oglądania transmisji meczu piłki nożnej (fot. Adrian Wykrota)

Poznaƒ 2013

Partnerstwa lokalne i przedsi´biorstwa spo∏eczne inspirowane przez Fundacj´ Barka

Pod redakcjà Barbary i Tomasza Sadowskich

ISBN 978-83-927016-2-0

JAKO ISTOTNY ELEMENT ROZWOJU PRZEDSI¢BIORCZOÂCI SPO¸ECZNEJ

PARTNERSTWALOKALNE

D´bica

Opole

Cz´stochowa

Kraków

Poznaƒ

Zielona Góra

Wa∏brzych

Szczecin

Koszalin

Kalisz

Czarnków

Kamieƒ Pomorski

Ulhówek

Lubaczów

SanokKrosno

Kolbuszowa

PilznoLipnica Wielka

Koƒskie

Opoczno ˚arnów

Byczyna

K´dzierzyn KoêleStrzelceOpolskie

DoryszówKaczorownia

Cieszyn

Wroc∏aw

K∏odzko

ZàbkowiceÂlàskie

DrezdenkoDobiegniew

Gorzów Wlkp.Nowa Sól

˚nin

Orzechowo

Z∏ocieniec

Bia∏ogardBorne Sulinowo

Dobrzany

D´bnoPyrzyce

Pi∏a

CzarnkówPobiedziska

Odolanów

Krzy˝

KwilczPniewyChudobczyce

Lwówek

MarszewoW∏adys∏awowo

PosadówekSieraków

PrzygodziceSieroszewice

Pleszew

Orchowo

Kaw´czyn

Rydzyna

Krzemieniewo

WieleƒGajewo

Go∏uchów

Sejny

Inowroc∏aw

Adamów

Bielsko Bia∏a

Bia∏a Podlaska

Dubienka

Goleniów

Hrubieszów

Jaros∏aw

K´pno

Komarów

Krobia

Legionowo

¸osice

Mi´dzychód

Marki

Moƒki

Nielisz

PiszczacRossosz

Rawicz

Smo∏dzino

Krasnopol

Giby

Sarnaki

Grajewo

Polska

FrancjaNiemcy

Kanada

Wielka Brytania

IrlandiaHolandia

UgandaKenia

Meksyk

Belgia

PA

RTN

ERST

WA

LO

KA

LNE

JAK

O I

STO

TNY

ELEM

ENT

RO

ZW

OJU

PR

ZED

SI¢B

IOR

CZ

OÂC

I SP

O¸E

CZ

NEJ

Partnerstwa lokalne

Education

Transcript of Partnerstwa lokalne