ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1271
1 ugrV wRpaw ljZ uVj wg byiu woj l.a WjWj qhJ hiVjq dl>z ug qhjiju c[ij iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ d;v%j Wdn>cj \Fje fdhvj| Z.V epiP VjVw ljdhW ug ##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$ ##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$ blglJ WjWj t[q dl>z ug f+wjLw WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Transcript of ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

Page 1: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ d;v%j Wdn>cj\Fje fdhvj|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 2: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

2

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^

df+>Br{Kv146@ dH>cglB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

Page 3: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

aawija[ ldhu lph[v[ epSdh bq'v[ uea RpZjiS bjH[ 11epNCj vZqp vjvp qo{ hg fieBp dobj WjWj ug Wji[ Fdr,ta WyV 15l'Hg ujS{ l'Hg fAjS{ uj wRp Vsdi dl>is[ 16Feda FeaV hP. WdV bjHg 28H[w B[w e'dr>s wg dabjeg bVp bjl 30Fdr,t Wji[ qjaj dfaj Vjv WyV 32f+F ug Wldh ljZ wg ilVj 35zi'G Wjhi dHwJa dr,y idhSj 37uh uh itdh bjdf ah ujdH tC'rSj mm 39l.a ijq dl>z ug lPLJ rjdvbJ Vjv dqvjf 40dVNiJ sg f>c'ig 44l+g b>Ddq+ali dVrjl siLV h'S[ a[ zi fhp>ySj 48zi[ dBwjSj@ dxi zi'G yv[ ujSj 53wfPiv[ fhp.ySj 55ljZ w{ l.de Vhg wAp zjv mm 58silVp F[Ba h'a dVhjv mm 58RPV[ W[sg ljdhW;js[ Vjv dqvjf 61RPV[ ljdhW a'G y,v w[ u.ev dr,y 62h'i wHg blojVJ a[ dryi w[ zi zi'G dxi Wjhi 64dH,w qplvqjV `wgi Vjv q[v 65ueiJY fgi v,Df[ Ljh w'v ba[ dHl s[ bjl[ fjl[ 70ueijrJ a'G hnPi r,v 72hnPi sg rjiaj 73lavpu s[ dwVji[ 75lavpu dwVji[ a'G WiVjv[ r,v 78WjWj ug V[ ZV"v[ fhp>yVj 81dcRpTj sprHgbj 82

Page 4: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

w'iCj A.s 83dli dt>cg A.s 84duqksji a[ dw+fj wiVg 85l.a e.ej ijq Vjv dqvjf 87l.a q>cvg Vjv debjV yiyj 89dH,w sptgH[ sj s,pt sPi wiVj 92Vjq qhjaqj ba[ diZ dlZ 94dHw duqksji a[ dwifj wiVg 98Fjig af,Ddlbj wiVg 104Fea[ fhp.yVj 112dryji 113dligH[ rjv[ sg rjiaj 115w'nj epiP s[ qvPw[ sg rjiaj 117dadV s[dtbj dulp bjdf dstjH[mm u>cJ rjv[ sj dW+aJa 124y'iJ a'G ljZ 127l[rwp wgV' lsj dVhjvp mm u>cJ rjv[ a'G apiVj 131F'vP rjvj 132c[ij WjWj iPqg rjvj Fpy' wvJ 133l>a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 134

¬¬¬

Page 5: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

bisjl

sptgbj sis r.s si Rpa[@sPi'G yvw[ bjdHbj mm

si si FBw[ n'wi tjr[@dwa'G urjW Vj fjdHbj mm

wi dqhijqa bjfSg lJHg@bjfS[ yiV vejv{ mm

qJ vjvg dfY vjvj@hRp vjv[ wj ujdHbj mm

v[tw ldaVjq dl>zdf>c a[ cj! ci"vg FjHg

adhlgv q'ej@ d;v%j xigsw'B

blglJ WjWj t[q dl>z ug c[ij WjWj i.pqg rjvjr,v'G^-q"uPsj qhJfpiL WjWj lpts[r dl>z ug c[ij WjWj iP.qg rjvj

Page 6: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

lqifVdHl Ziag sj qjvw bjf[@ bjf[ Wje vejdHbj mmbjf[ fjSg dihj vejRpGsj@ bjf[ xp,v dtCjdHbj mmdtC[ xp,v tLWPbJ bjHgbJ@ qdhw Rpng lF Ziag mmWpvWv W'vg F"i[ eP.uS@ lF sj qV VdLbjdHbj mm1mmdtC[ Wje dr,y qjvw W{nj@ bjfSj bjlS vjw[ mmhjui lF l[rw yiVJ dr,y@ W{n[ bsW Wuj w[ mmsjV[É sgrjVÊ a[ qlajV[Ë@ fH[ bjV.s dr,y NPqS mmh'i W[-b>a Vj deSag bjr[@ W{n[ lgl dVrj w[ mm2mmdH,w dVqjSj W.sjÌ e.sj@ Vjv epVjhj Fdibj mmVj w'Hg l[rj dlqiS uf af@ dul a'G wpN Vj ldibj mFjeJ rjv[ l[rj wi eH[@ siLV wi qV nji[ mq>sFje[ } sil Vj h'dHbj@ Vj duRpGsj sj Vj qdibj mRpl q>s[ } dqv w[ lF V[@ dH,w dH,w xp,v xCjdHbj mWjWj ug V[ upeag sl w[ epvslaj WSrjdHbj mb,e[ ug u' a[ig l{ ] a{} wg wdi s[rJ ma[ij a[i[ yiVJ b>si a{G hg dvbj itjdHbj m

1! WjWj bV.s dl>z ug wv[iJ rjv[ m 2! l.a Whjv sjl ug m 3! l.a bdy>a ijqug m 4! dHLjij v[tw r,v ] m

Page 7: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

1· ldaepi f+ljdsl+g rjdhepiP ug wg xadh

1· ldaVjqp wiaj fpitp dViFRp dVir{ipbwjv qPida buPVg l{F. epi f+ljds

mm ufp mmbjds lyp upejds lyp ] Fg lyp VjVw h'lg Fg lyp mm

lv'wc.cRpda W.sV bdVw Wji liW wvj lqio mm

c'vV a[ ijthp f+DFP VjVw s[ wdi ho mm\eRpCg W^ b^ q f| \256|

dWvjrvp q^ 4hqij dyap vpFa q'dh dWdtbj Whp spiqda q{vp Fij mmapqig l[rj wdi V lwh f+F hq dwRp wdi qpeZ aij mm

q[i[ qV udf Vihi Vjqp Vihij mmuV RPfdi dwifj f+dF Zjig dqdv ldaepi fjdi fij mm1mm ihjRphqi[ dfaj njwpi f+F lpbjqg hdi s[hp qag ulp wij mmapqi{ l.de ve[ l[ RpZi[ duRp l.e wjlB v'h aij mm2mmljwa Vi h'Ag qda qdZq duV hdi hdi l[r Vj wij mma[ Vi FjehgV sphyjig YdH uVdq qpH[ dxdi qij mm3mmduV wRp apq hdi q[vhp lpbjqg a[ VjH[ l.a't epi lij mmspiqda q{vp eHg hdi Fdubj uV VjVw fjdi fij mm4mm

\799|

Page 8: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

mm sl fjaLjhg q>evJ yiV mmwp.cvgbj

epi VjVw b>es epiP bqi sjl ijqsjl mml+g biupV biupV lpV' wi' lpq,a f+wjL mmwi' lpq,a f+wjl hi e'dW>s epi fPi[ mmhdi ijdH hi iPf liW idhbj FifPi[ mmdli ABg ijt dVu hjo wg dul qPit wgV' yapi mmdVu sjl ujV Wv WpZ l+g s[h hdi dw+LV lq+o epi mm

\y"fHg|l+g epiP hi e'dW>s w[ V.sV mm sjlV w[ bz Yz dVw.sV mmduV w[ Vjq dlqi lpt fjdH mm spt sdis dtV qdh dqB ujdH mmwiSj wi{ e+.o h'dH fPiV mm dWzV wv[l hi{ lF aPiV mma[e Whjsi duVw{ Vjq mm u'i hjo daV yiV f+Sjq mm

\wdWa|b>Ddq+a w[ sja[@ Wji[ lsj@ Wgi il ija[yji'G wp.B qdh uja[@ Z.V l+g slq[L ug mdWzV hiV sjl ijtI' liVepiP ajiV aiV@ ujV[ qdhqj Vj L[L ug mf>o tjvlj lujdHY@ Ziq dh>s w' WyjdHYue upvq dqBjdHY@ wgH[ wjiu drL[L ug mwi W.s[ lgl VjdH@ wi' sjl wg lhjdH

Page 9: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

dsh' dWzv VljdH dHh' dWV{ uea[; ug mqhj fpit q>evj yiV

\lr{Ij|FrwÉ FrÊ W.Z dVrjiVË wRp@ udfRp duV bjn'Ì ujq hig mmdVlÍ Wjlpi ujea u'a ufg@ rdlY dis qdh ldaVjdqhig mmhdi Vjq ufa hdiVjdq FH[@ lF q{ f[tRp bdFijqÎ hig mmepSÏ dW>+s ehgi ligi ZdiRp@ ##hiVjq hig$$ hiVjq hig mms'hij ^ Vjqp ufa hiVjq dl>z FH[ iPf hdiVjqp mmu 'i hjo dli VjdHw{ wi" yiV fiVjq mm

\wdWa|drL} sj iPf ujS fPdubj l+g ijq dl>zq>V w[ WyV daV di ,Z dl ,Z fjHg ] mmdy>a ijq Whjv sjl bjts[ Ws[h WjWjbjf Fg dWs[h h 'H [ da +LVj FvjHg ] mmVjVw epiP sj iPf q>DdVbj WjW[ V.s dl>zq>V w[ WyV wgag wnV wqjHg ] mmFjrVj bZgV@ wga[ l[rw f+ZgV@ Z.V WjWj hiVjq dl>z a[igrdcbjHg ] m

1! l.lji s[ uVq qiV s[ W>ZV m 2! bn' fdhi m 3! wBS vHg m 4! hi r[v[ m5! dsV ija m 6! lp.si m 7! lji[ epSj sj zi m

Page 10: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

\wdWa|l>a iPf Zjiw{ f+eB FH[ ue qdh lda iPf ldaVjq dis[ qjdh

ZjdiY mm s[ w[ Rpfs[L lF w,B a[ wv[L dVu sjlV w[ v'w f+v'ww' lrjdiY didZ dldZ hjo u'i njcg ih{ spbji b,De@[ u'Hg wh{l'Hg h'r{ Bia Vj BjdiY mmyiV wqv fi W.sVj wia sjl wdiw[ q[hi lF dWzV dVrjdiYmm

bdCvl+g hiVjq l+de.s uea qdh bqai[ msjlV dWzV dVw.s Fea Fruv hi[ mduV vgRp Rpfs[l LWs wqjdHY mh' spt sis F" dVwB Vj daVw[ bjdHY m(

lr{Ijl.aV l.e WV[ la l.eaf>ea Vjq RpyjiV wRp-duh Fje Fv[ Vi ajdh dqv[LpF ojV l' fjf dWsjiV wY-qV dHAa fjra ] dah a[q[h bjsw sPt drljiV wRp-hiVjq iPf ##hdiVjqp hig$$FH[ W'dho fji RpajiV wRp-

Page 11: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

a[ ldhu lph[v[ epSdh bq'v[uea RpZjiS bjH[

b{lgbJ hlagbJ duV%J sg ugrV uqgVg Vhk ]@ RphVJ Wji[riVS dwl ai%J wgaj uj lwsj ] m duV%J q>;vJ a[ Rph fhp>y[hp>s[ hV RpV%J aw ljcg fhp.y VhgG m Rph bqv'w hlagbJ hp.sgbJhV m wpv qjvw dHVljVg Lwv Zji w[ ljc[ spt sis lpVS rjla[braji Zjis[ hV m dH,w dHVljV qhJfpit sg ajvgq@ aigx@dqLV@ bjsiL@ v'w fiv'w LwagbJ@ di,ZgbJ dl,ZgbJ Wji[dWbjV aJ wg wi lwsj ]@ RpV%J s[ wpN s[t[ uJ lpS[ w"aw hgwvqW.s wi lwsj ] m qhJfpitJ sj ugrV dvtSj bjq dHVljVgl'y \Wp,Zg| Vjv lpq[v Vhk dwRpGdw dHh aJ dsV r[v[ lPiu sgi"LVg dr,y sgfw v{ w[ apiV s[ lqjV ] m qhJfpit sg du>segl+[LB Wp,Zg s[ dryjiS a'G w'Bg bfi.-bfji ] m ljij l.lji qVsg zjB a[ l' dihj h{ m qhJfpiL dHhg wdhS bjRpGs[ hV m uje' )Rpnw[ tC[ h'r' Rpl rwa aw Vj ndhi' us a,w q>uv[ qwLPsw' Vj fjRp m

dHVljV bjrjeqV sj y,wi ujSsj h'dHbj rg bSujSWS uJsj ]@ qVp,t iPf sg h'Gs dr,y bj w[ f+q[Li dHVljV }fpwji w[ bjtsj ] dw spVgbJ bjrjeqV sj y,wi ] dHh bldoi] m f>u drwjiJ sg vjvlj dabje w[ f+FP sg LiV dr,ybjY mqhJfpit aJ e.s[ fjSg dr,y rg bjfSg AjdHbj A,c uJs[hV@ fi dHVljV ##q{G$$ dr,y tya idh>sj ] m ##qVG$$ dr,y q{vh'r[ aJ ugrV sg zCg zp>eiPbJ rJe dWti uJsg ] fi dstjHgVhk ds.sg m FerjV dqv[ej bjaqj s[ BB'vV Vjv m FerjV }

Page 12: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

fjRpSj ] aJ b>ai } uejY m l,y[ dsv sg bjrj; eP.usg ] aJsgrjiJ dhvj ds>sg ] m ljZP I'e Vjv WS[ aJ l,y@ u[ wqu'iguJ ci Vjv WS[ aJ NPn m l,y } fia,t wiV rjv[ qdhvJ s[qjvw ijq } u.evJ dr,y FBwSj dfbj m f+q[Li a'G WtLg h'HgwiqI'e sg F,ng dr,y lj} lF } uvVj h'r[ej m wiqeag BvVhk lwsg@ BjvS sj f+a,t ljZV ] qhJfpit sg l.ea u' b>aiLwag } Rpujei wisg ] m W+hq debjV q>si dr,y zdCbjv@qlus dr,y dVqju wiV Vjv Vhk dqvsj ] m ujS rjv[ qpljdxivHg i'e dH,w WhjVj hp.sj ] m wiqI'e sg F,ng sg eiqg } hibjsqg V[ ldhV wiVj h'r[ej m ijq Vjq sg Lwag Vjv fjSga[ f,oi a{iV v,e uJs[ hV m

dHVljVg ligi@ iPh ba[ bjaqj sj dH,w df>uij ] m bjaqj@iPh Vpqj f>Ag df>ui[ dr,y w{s hV m f>Ag df>ui[ dry'G dVwvsj ]aJ df>uij w.Wsj ]@ f>Ag Rpc debj aJ df>uij tjvg idh debj mdHh b>ai bjaqj } uejRpS vHg qhJfpit qVp,tg ligi dr,yZiag sg w.c a[ ugrV upeag s,lS vHg bjRpGs[ hV m dHV%JqhJfpitJ dr,Dy'G dH,w qhJfpit WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug l,y sjqjie siljRpS vHg Ziag a[ qVp,tg ugrJ s[ sp,t sg FCwsgurjvj } WpNjRpS vHg braji Zji w[ bjH[ m dHV%J s[ ugrVs[ wpN w"aw wvqW>s hV m

WjWj ug sj uVq awigWV RpVgrk lsg s[ btgi dr,y dWw+qgl.qa 1870 uJ 80 \1813 uJ 1823 Hglrk| df>c qVlPirjvdibjla wfPiovj \duv%j wfPiovj| du,Do[ b,u w,v uv.Zib>Ddq+ali i[vr[ vjdHV@ dWbjl lB[LV a'G RpKai fPiW sg Vpwidr,y dTvrJ W,l b,c[ a'G da.V wp qgv s[ xjlv[ a[ ldo,a ]@ WjWjWPC dl>z ug s[ e+dh qjaj f+ZjV w"i sg wp,Dt'G h'dHbj \f[dwbJs[ zi qjaj ug sj Vjq FjVg lg| WjWj ug s[ da.V FjHg r,Dc[

Page 13: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

lV m W,ej dl>z@ sl"Gsj dl>z ba[ dVZjV dl>z m WjWj ug sj Vjqqjaj dfaj V[ dVhjv dl>z i,Ddtbj lg ba[ sl"Gsj dl>z ba[ dZbjVdl>z } bjvj dl>z ba[ x,vj dl>z s[ Vjq Vjv rg fpwjis[ lV mWjWj ug s[ VjVj ug sj Vjq wjhV dl>z@ VjVg sj Vjq V.s w"ilg s' qjq[ lV r,cj qjqj qajW dl>z ba[ A'Bj epvjW dl>z m i>ZjrjVjVdwbJ sg e'a lg m VjVw[ rg i>Zjrj df>c hg lV m WjWj ugsj e'a W,v duqksjij lg m b,u w,v% rg df>c qVlPirjv da>V zihg W,v duqksjiJ s[ hV m A'Bg Rpqi dr,y qjaj ug@ WjWj ug }qlajVj wdh dw hg dubjsj WpvJs[ lV m bjq df>c s[ v'w uJhjSg ##qjsP$$ wqvj wdh>s[ hp>s[ lV dwRpGdw bjf lsj hg qlaidh>s[ lV m

bjf ug s[ r,c[ FjHg aJ dfaj ug Vjv t[agWjCg s[ w.q dr,ydh,lj v{Gs[ lV fi bjf hi lq[G ypfyjf@ duo[ W{n[ hV Rpo[ hgW{n[ idhSj m eiqg@ lisg@ Fp,t ai[h sg f+rjh Vhk lV wis[ mh'i WjvwJ rjvgbJ e,vJ@ t[cSj@ h,lSj@ i'Sj Fjr lF WyfVsgbJ e,vJ a'G dViv[f hg lV m

F'v[ Fjv[ ba[ qla h'S wiw[ dHV%J sj Whpaj dtbjv qjajug hg wdibj wis[ lV m i'Bg fjSg tpbjRpSj dHLVjV bjdsdwRpGdw bjfS[ bjf wpN Vhk wis[ lV m dH,w aJ A'B[ h'S wiw[@dl,DZ[ ljs[ h'S wiw[ qjaj ug bjf } hg Whpa dfbji wis[ lV mws[ ws[ bjfS[ lpFjb bVplji wpN W'vs[ rg lV@ fi dwl[ }lqN Vhk bjRpGsg lg m

qhJ fpit rjdhepiP s[ i>e dr,yi,aj h'dHbj ##u[aJ W'vS a[ajdebjV hp>sj ] fi>aP Rpl debjV } lqNS rjvj w'Hg drivjhg hp>sj ] m qjdHbj dr,y qla h'Hg spVgbj dHV%J e,vJ a'G W[firjhhg idh>sg ] m dHh' hg wjiS ] dw qhJfpitJ } zi dr,y idh>DdsbJhg dHl ai%J dHwJa h'S sj q"wj dqv uJsj ] m

Page 14: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

Feaj wg yjv dVijvgyjvj dVijvg Feajh w[ig dWtq qjide yvSj mmvWp v'Fp bh.wji adu da=lVj Whpap Vjhg W'vSj mm

\b>e 918|dul qhJfpit sj qV dvrvgVaj dr,y ]@ dul sg lpia Vjq

dr,y ] Rpl w'v W'vS sj lqJ hg dw,Do[ ] ( W'vsj w'S ] ( wWgiug sj woV ]@

whp wWgi APAj zBp W'v{ mFdibj h'dH lp wWhp Vj c'v{ mm

\b>e 870|\e'c WjSg wWgi ug|

FjHg episjl ug s[ woV bVpljirjdhepiP epip LWsp v{dfiq dfbjvj ypdf yW'vj m

rji 1 mm fRpCg 17 mms[ woV bVplji qla bc'v hg idh>s[ lV m wpN r,cg Rpqi

h' ujS a'G Wjbs u[ dwa[ FijrJ V[ w'Hg w.q wiV vHg bjtSJaJ bjfV[ ypfyjf hg W{n[ idhSj m wHg rji aJ eiqg lisg dr,yWjhi W{n[ idhSj m dH,w rji qjaj ug V[ ija } q>u[ a[ W{n[ h'dHbJ} s[dtbj m lF zi s[ ugb lpa[ fH[ h'S wiw[ bjrju s[ w[ dwhj m

##qlajdVbJ@ aP. lp,aj Vhk ( a{} Vks Vhk bjRpGsg (b,e'G h,l w[ W'v[ ##qJ@ ljig spVgbJ lp,ag fHg ] m dwl[ }

bjfS[ bjf sg lpia Vhk ] m$$##lF qs qja[ w'Hg Vj uje$$ dHl ai%J sj WyV wis[ hp.s[

lV us'G ws[ wiVj m

Page 15: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

epNCj vZqp vjvp qo{ hg fieBp dobjWjWj ug Wji[ Fdr,ta WyV

\b>e 1096|dH,w dsV bjf dH,wv[ hg drhC[ dr,y W{n[ lV m dH,w iqaj

ljZP Vei dr,y dFdtbj q>esj-q>esj zi bj debj m dul rwasirju[ b,e[ bj w[ dFdtbj v{S vHg lsj wgag@ w'Hg zi Vjh'S wiw[ Rpl } dFdtbj fjRpS vHg w'Hg Vj bjdHbj m aJ wpNdyi RpcgwS dfA'G ljZP r[hC[ dr,y bj debj m b,e[ bjf q>ugRpa[ W{n[ lV m RpV%J l.aJ V[ bjf ug } dH,w s' rjig WpvjdHbjfi bjf ug V[ us'G l.aJ r,v a,Ddwbj aJ Rph qhjaqj Rpl[ r[v[uqgV a[ W{n eH[ m y.eg ai%J ligi s[ dy>V% y,wi h,oJ ba[ f{iJsgbJ i[tj s[ dVLjV s[tS ve fH[ m Rpl[ r[v[ qjaj ug bj eH[ mr[dtbj dw l.a uqgV a[ W{n[ hV ba[ q[ij vCwj q>u[ Rpa[ W{nj] m A[ag WjWj ug s[ w'v bj w[ wdhS veg@ ##r[ [email protected] uqgV a[ W{n[ hV a[ aP. q>u[ Rpa[ W{nj ] m$$ WJh xC w[ h[nJdWnjV veg m bjf V[ aJ w'Hg RpKai Vhk ds,aj fi qhjaqJ V[fpdAbj ##qjaj dHh Wjvw a[ij ] ($$ qjaj V[ ##hJ$$ dr,y RpKaids,aj ba[ s,Ddlbj dw dHh qla duhj idh>sj ] m dwl[ Vjv W'vsjyjvsj Vhk m tjS fgS sg rg w'Hg dy>aj dxwi Vhg wisj mb,e'G l.aJ V[ s,Ddlbj qjaj dHl sg WjWa w'Hg dy>aj dxwi Vjwi m dHh aJ w'Hg r,cg wqjHg rjvj fpit ] m dHl } wqvj VjlqNk@ dHh spdVbjrg W,DdybJ riej W,yj Vhk ] m dxi qhjaqjW'v[ b,Aj qjaj aP. dHw e,v sl@ ##a{G dwa[ dHl } bjq W,DdybJ

Page 16: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

rJe i'Gs[@ h,ls[ s[dtbj ] dur[G dw W,y[ sj lp,a[ hg lpFj hp.sj ] m$$qjaj V[ dwhj ##ug Vhk$$ m dxi qhjaqJ wdhS v,e[ ##dHo'G hg lFwpN lqN v{ m blk NPn Vhk W'vs[ m m u' dHh bjfSg tpLg VjvwiV@ wig ujS dsY m dHh RpKyg wqjHg rjv[ qhJfpit hV m blkaJ dHV%J sj siLV wiw[ dw+ajo h' eH[ hJ m$$ dHRp WyV wiw[l.a RpKnS v,e[ aJ qjaj ug V[ dwhj W{n' ##f+Ljsj A,w w[ ujdHRp$$dxi l.a ug f=Ljsj A,w w[@ dHaV[ WyV wis[ h'H[ yv[ eH[ m

l'Hg ujS{ l'Hg fAjS{ uj wRp Vsdi dl>is[dHh Rph lqJ lg dul lq[G dH,w Rpsjlg a[ ljZP l.f+sjrJ

epiqda sj f+yji epiWjSg wgiaV@ woj ijhk lji[ Fjia dr,ydxi w[ oJ fi oJ epiP VjVw s[ dqLV sj f+yji wis[ lV a[@sPli[ lV dViqv[ m dHh s'r[G fhgH[ hp.s[ hV m s'r[G fhgbJ s[drywji dH,w Zpij hp.sj ] m s'r[G fhgH[ dH,w Zpi[ dr,y v,e[ h'H[ r,cga'G r,cg q>Dduv adh wiw[ du,Do[ ujSj h'r[ qpljxiJ } fhp.yj lws[hV m dHl[ ai%J Rpsjlg a[ dViqv[ l.a lV m hi dH,w f+jSg qja+} s[L f+s[L dry dryi w[ VeiJ ba[ LdhiJ dr,y epi LWs sjRpfs[L b>Ddq+afjV wijRpGs[ lV m dHV%J s'r[G l.f+sjrJ s[ df>cJ dr,yc[i[ rg WS[ hp.s[ lV m dHV%J c[dibJ dry rg woj wgiaV@ fjnba[ epi dHdahjl sg fPig fC%jHg wijHg uJsg lg m dHl fC+jHgs[ lq[G l.ld*a@ dWiu FjLj ba[ h'i bV[w f+wji s[ q,aJ s[ e+.org drdsbjiogbJ } fC%jMs[ hp.s[ lV m

dHh drdsbjiog drdsbj fC%V lq[G l[rj ba[ dlqiV sgiphjVg tpijw rg f+jfa wis[ lV m dHh qhJfpit RpKyg lp,yg wiVg@wqjHg rjv[ hp.s[ lV m dHV%J sg l.ea dr,y idh w[ drdsbjiogrg RPy[ ugrV rjv[ h' uJs[ lV m

Page 17: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

##drdsbj rgyjig aJ fiRpfwjig$$\b>e 356|

rjvg e,v aJ dHV%J qhjaqj a[ fPig Tp,wsg lg m qhJfpitslr[G fjaLjh ug s[ lq[G epiP s[ hpwq Vjv dl,tg f+yji rjv[ fjl[v,e[ lV m wHg slr[ fjaLjh s[ h;Pig dl,tJ ba[ epiP w[ hpwqbVplji dHl fjl[ v,e[ lV m wHg slr[ fjaLjh a'G fdhv[ ldaepiJs[ lq[G Vjv l.W.Z i,ts[ lV m wHg aJ iqa[ dxi api w[ df>cj dr,yf+yji wis[ lV a[ wHgbJ s[ c[i[ df>cJ dr,y lV m l' b{l[ epidl,tqhJfpit bjadqw ugrV rjv[ W[f+rjh a[ ##W[ei; W[firjh lsji.de hi w{$$ idhS rjv[ hp>s[ lV m dHV%J qhJfpitJ sg l.ea dr,yidh w[ w'Hg Vj w'Hg drdsbjiog epiqp,t ugrV rjvj f{sj h' uJsjlg a[ dHV%J blojVJ } l.Fjv w[ b,e[ a'G b,e[ yvjHg uJs[ lV msgr[ a'G sgrj ueS rjvg dqljv lg m wHg qhJfpit q>cvgbJijhk dxi apiw[ dHh' f+yji ujig i,ts[ lV m dHV%J drdsbjiogbJ} v.ei dry'G f+Ljsj a[ aV TwS } wfCj dqv ujS wiw[ eigWa'G eigW zi sj drdsbjiog rg ##l.aV wj sjVj iPtJ l' liWdVZjV$$ tj w[ f[B Fi v{Gsj lg ba[ ##Fea uVJ wj vPeij RpTVeV Vj h'Hg bVplji ligi T,w v{Gsj lg m lWi Lpwi dr,y idhw[ drdsbj bdFbjl l[rj dlqiV dr,y v,e w[ hi f,t a'G fPiVh' uJs[ lV m dHl[ ai%J s'r[ hg l.f+sjrJ Fjr[G c[i[sji lg@ Fjr[Gdxi apiw[ q>cvgbJ ijhk drdsbj fC%jRpS rjv[ RpV%J sj dHw'hg q>ar-qpt lg dw r,Z a'G r,Z f+jSgbJ } Vjq WjSg s[ vCvjdHbj ujr[ m dHh s'r[G hg l.f+sjrJ epiP ziJ Vjv ePC%j lW.Zi,tsgbj hV m ldaepiP VjVw s[r ug s[ r,c[ ljdhW;js[ WjWj l+gy.s ug h'H[ hV m RpV%J V[ rg s[LJ f+s[LJ dr,y epiP Vjq LWs l'hvjlpSjdHbj m Fjr[G bjf ligiw a"i a[ baga ih[ dxi rg lji[ldaepiJ Vjv q[v dqvjf dihj ba[ lji[ ldaepiP dHV%J sj bsWldawji wis[ ih[ m WjWj l+g y.s ug V[ bjfS[ b>a lq[G dr,y dur[G

Page 18: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

dw epi f+ajf lPiu dr,y dvdtbj ] dw epiP hi e'dW>s ljdhWa'G bjf V[ fp,DdAbj dw aphjc[ dwaV[ ljdhWujs[ hV aJ huPi V[dwhj dw f>u hV m dH,w f+v'w eqV wi debj ba[ yji WjwghV m dxi WjWj l+g y.s V[ fpdAbj ##WjW[ dwbJ } dwhCj fp,ais[Sj ]( aJ ldaepiJ V[ WyV wgaj ##dw lji[ hg WjW[ w[ hV m$$aJ WjWj l+g y.s ug V[ dwhj dw r,cj ldhW;jsj Fjr dB,wj lj}s[ dsY m Rpl lq[G ldaepiP ug Vjv yji fp,ai q"ups lV m WjWjepids,aj q,v fdhv[@ WjWj lPiu q,v sPu[@ WjWj bSg ijH[ agu[a[ WjWj a[e Whjsi y"o[ m ba[ A[r[G fjaLjh V[ WjWj epids,ajq,v } dHLjij wiw[ WjWj l+g y.s ug s[ be[ q,oj dB,,wj ds,aj mWjWj l+g y.s V[ bjfS[ bjlS a[ dWnj w[ bjfSg l%[vg a[ B'fgW?L w[ WyV wgaj ##WjWj epids,aj sgV spVg sj dB,wj@ ##l'Tgzi sj wgbj lpvajV dHl upeag Vjv WjWj l+g y.s ug V[ bjfSgl.f+sj lsj vHg bjfS[ dfaj epiP VjVw s[ q,a Vjv dqvj ds,ag mb,e'G WjWj epids,aj q,v ug s[ yji l[rw h'H[ L+g WjvP hlVj ug@l+g hixPv ug@ l+g e'sj ug ba[ y"o[ l+g bvqla ug m f+dl,Z VjqdHV%J s[ dHh lV m

Rpsjlg l.f+sj s[ qhJ fpit Vjq u.a+ fdhvg fRpCg\qPvq.ai|1· ldaVjqp wiaj fpit!!!!!!!!!!!! hg ufV rjla[ ds>s[ lV mus'G qp,T hg dH,w WS debj dxi xiw wg idh debj m ligiw dy>VaJ Fjr[G rti[-rti[ WS eH[ dHl Vjv w'Hg xiw Vhk f{Gsj mRps'G a'G hg r,c[-r,c[ epi ZjqJ sg l[rJ l.Fjv Rpsjlg qhjfpit hgwis[ ih[ m

dViqv f>o s[ Wji[ FjHg episjl ljdhW ug V[ dvdtbj ]qjdibj dl,wj ueda drdy VjVw dViqv f>op yvjdHbj m slr[GfjaLjh V[ liW v'h e+.o dr,y dViqv f>op s[ WjWa Whpa riVSwgaj ] m

Page 19: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

hpS ##f>o f+wjL$$ dr,Dy'G dViqv f>o Wji[ wpN VqPVjdebjVg debjV dl>z ug sg dvta bVplji dViqv f>o sg

Rpafag epiP VjVw s[ lq[G a'G h'Hg ] ba[ debjVg debjV dl>zug V[ FjHg episjl sg dHl fRpCg a'G bji>F wgaj ] m

dxdi WjWj bjdHbj wiajifpi F[tp Rpsjlg@ lev Rpajijfdhdi l.ljig wfC[ q>ug W{dn wgbj brajij mm

\rji@ fRpCg 38|Rph Rpsjlg F[t Fjr Fer[G Wla+ duV%J dl,tJ } WtLl h'Hg

Rph dl,t dViqv[ whjRpS v,e[ mba[ bjds epiP l+g epiP VjVw s[r ug a'G v{ w[ slq fjaLjh

a,w fpla'G fpLag Vjv ih[ l[rj dlqiV wis[ ih[ lq[G bVplji dulai%J dl,t l.eaJ sg ldaepiJ rv'G fit hp>sg ihg@ dHh rg lq[Glq[G wlr,BgbJ RpKa[ fit[ uJs[ b"i fPi[ Rpais[ ih[ m ldaepiJsgbJ tpLgbJ f+jfa wis[ ih[ m

dH,w dsV wi dadV qaj wijij m FjHg y.sV vPdBY qjij mdul rwa slq fjaLjh } faj vdebj hpwq s[ w[ Rph lji[

hg xC vH[ m dxi FjHg y.sV } l,sw[ fpdAbj dw y.sV dHV%J }wg luj s[HgH[ y.sV V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag eigW dVrju ug m

qji{ ijt{ H[w' bjdf m qjVpt w{ dwAp Vjhg hjdo mmdHl a'G ljWa hp.sj ] dViqv fs ldaepi V[ dw>Vg bjaqw

RpyajHg rjv[ dl,tj f=ag RpyjiV wgaj ] ##agug WtLl$$ Rps'Gh'Hg us'G fjRpGB[ ljdhW drt[ f>u dl,t #izpVjo$ f>Ddca w'v fC%VvHg F[u[ m RplV[ dl,tJ sg uja fp,A w[ fC%jRpS a'G dHVwji wids,aj m dxi ldaepi ug V[ f>ca } fp,DdAbj m f>Ddca s[ dxi fCjRpSrv'G dHVwji wiV Rpa[ epiP wj WyV h'dHbj duhCj ##lW+ v'he+.o$$ dr,y si; ] m

epiP ug V[ WyV wgaj h[ f>ca q{G dHV%j dl,tJ } y"sj f+wji

Page 20: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

sg drdsbj WtLg ] m y"sj v'w sg drdsbj dHV%J } WtLg ] mh[ f>ca ug lpS' duV%J } aP. LPs+ dwhj@ W+jhqS v'w dHVJ a'Gdrdsbj fdC%bj wiVe[ m Rpl a'G Wjbs RpV%J f>uJ dl,tJ } l,sw[ hpwq wgaj fpV ldaepi f>u dl,t WpvjH[ m wdhY fC' apq wjLgujH[ m fpV dltV wi u'i lpVjrj m adh Fg wW hq aHg fCjrj mWlPVlpwv dft ujag lpV w[ m dsu Vj fC%jr[ LPs+ epV w{ m

dl,tJ V[ W[Vag wgag ug Fer[G Wla+ dwl ai%J aj ldaepiV[ WyV wgaj m

Wlv wtjdH Zi[ epi bjds m vt didtbjV wj r[l bVjs{ mmfhp>y[ wjlgfpig q+Nji m y[aV qB@ q{ ih[ dWyji m ujS vdebj

ldaepi V[ blgl ds,ag Rphg fplaw ejadibJ dr,y fjw[ Fer[Gi>e s[ Wla+ fdhVjw[ \devagbJ| s[ w[ Fi[ siWji dHRp WyVwgaj m

##ujRp q[i[ fpai'@ aphjcg fjvSj bjf bwjv fpit wi{ m q{GlF ZV fsjio aphjo'G wpiWjV wisj hJ m wjq bjswJ sj dabjewiw[ hi ai%J s[ iLJ wlJ } A,c w[ hdi iptg i'Bg tjdH lqjv[$$w[ woV bVplji ##sir[lJ V' v'Cgb{ iptj sg ugiJs m$$ A,figbJdr,y W{n w[ lqJ Waga wiVj m lhg bioJ dr,y blvg l.dVbjlgba[ W{ijeg w"S ] aplk dH,w VqPVj f[L wiVj ] m l.lji dr,y lFbjL+qJ rjv[ aphjcj ugrV r[t w[ dldtbj fijfa wiV m drsrjVaJ l.lji dr,y WC[ hV@ dVij fdCbj hg dwl[ w.q Vhk@ dwRpG(fdCbj qPit bjtgb{ dulp vWp v'Fp bh>wjij us'G aplk dHl ai%Js[ bjaqw ugrV rjv[ h' ujRpe[ aJ dxi aphjcj y.s+qj ba[ lPiuVjv'G Fg RpKyj qiaWj h' ujH[ej m l' dHl aiJ blglJ s[ w[ ueaepiP slq[l ug V[ WVjil fC%V vHg z,Dv[ m dul r[v[ dHh dl,tWVjil a'G fC%w[ bjH[ dxi dHV%J } bdq+>a fjV wijw[ #e>cj dl>z$#wiq dl>z$ #l{Sj dl>z$ #Wgi dl>z$ #ijq dl>z$ bjdsw Vjq it

Page 21: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

ds,a[ m dH,w lq[G bV.sfpi dr,y wCjh f+Ljs sg s[e wiw[ hpwqds,aj ##dw vpB vr' )$$ da>V rji f+Ljs wiw[ da>V rji hg vpBv{S sj hpwq ds,aj m duhC[ dl>z da>V rji Vhk Rpn[@ RpV%J sgqV' brloj r[t w[ f+l.V h' w[ WyV wgaj m

##f>o dViqvj H[h qqyjv{ m fPuVgw lF h[a dWljv[ mdH>DRPG Wi s[ epiP A.s Rpyji[ m liW v'hq{ v[hp dVhji[ mm

\f>o f+wjL|dHl lq[G duhC[ dl>z vp,BS vHg Vhk Rpn[@ ljig l.ea dr,y

13 \a[ij| dl,t lV m #wiq dl>z$ #Ziq dl>z$ #e,uj dl>z$ #Z.Vjdl>z$ #y.sV dl>z$ #q>Vj dl>z$ N.cj dl>z vtWgi dl>z m dHV%Jdl>z } slq[l ug V[ ##dViqv[$$ wdh w[ l.W.ZV wgaj m Rpl a'GRpfi>a dH,w dsV aCw[ ldaepiJ V[ lF dl,tJ dr,y uj w[ epfaiPf dr,y fCajv wgag wHg dl>z lpa[ fH[@ wHg l.ljig e,vJ WjaJwi ih[ lV m u' epidl,t Vjq uf ih[ lV RpV%J } dViqv[ dl,tbjt w[ dVrjdubj m dH,w rji epiP w[ siWji hpwq bVplji F.cJV[ w'Hg dL>eji il Fjr qV } vpF'S rjvg Vwv wgag m duV%Jdl>zJ s[ qV Vj Fiq[G RpV%J } dViqv[ l.a bjt w[ l.W'ZV wgaj mdH,w rji slq fjaLjh ug V[ sgrjV dr,y ljig l.ea } hpwqwgaj ##q>e' wg q>es[ h'$$ \f>o f+wjL debjV dl>z|

duV%J } ldaepiJ V[ dViqv[ fs WtdLbj RpVJ sg dHhbjaqw brloj lg m

bW aW brip V qjeRp hdi fdhVjqp dVi>uV sgu{ dfbjdi mmVjVw yjda+w b>Ddq+a uvp qje{hdi ulp sgu{ dwifj Zjdi mm

epuig q^ 1dHo[ dH,w h'i f+l.e dvtSj ngw hg h'r[ej dw dH,w rji lW+

RpfqJ I'e l+g 108 WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ l.ea W{ng

Page 22: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

h'Hg a'G l+g WjWj bjV.s dl>z ug } WyV wgaj #ditg ug wpN q>evY ($ WjWj bV.s dl>z ug V[ h,o u'C w[ WyV wgaj dw #epis[rq{} aJ dWVJ q>eS a'G hg lF wpN dqv debj ] u[ s[Sj hg ] aJ

hqji{ H[h dwifj wgu{ mm bdv qwi.s yiV wqv dlRpG mmqVp x[di x[di igN{ mm1mm ihjRp mmbjV uvj dlRp wjup V wApb{ hdi W.Ps yjda+w wRp sgu{ mmdWVp dqvW[ Vjhg l.a'tj f[dt silVp VjVwp ugu{ m

wdvbjS q^ 5!1629dxi sPug rji WyV h'dHbj #wpN h'i q>e vY$ m sPug rjig

rg h,o u'C w[ dHh' hg W[Vag wgag m fi aglig rji dxi hpwqh'dHbj #Vhk$@ uiPi q>e' m aglij WyV ]@ tjvg Vj ujr[ m aJ dxih,o u'C w[ W[Vag wgag dw ##eigW dVrju da>Vj v'wJ dr,y lPHgs[ V,w[ duV%k ygu RpKa[ rg q[ig q[i Vj h'r[ m u[ q{G dwl[ rg yg;Rpa[ q[i wiJ aJ q{} epi dl,tg a'G tjiu wi s[Sj m$$

uj wRp bjdHY H[wp ilj mtjV fjV bjV Vhk tpdZbj aj w{ dyda V Wlj mm ihjRp mm

b>e 672Wjwg f+l.e aJ dwl[ oJ dli ds,aj ujH[ej l' dHh ] fPiV

fpitJ sg q[hw lswj qV sg brloj mdLr dWi.y bip dH>s+ v'w aj qdh uva" dxdibj mmdlqdi dlqdi lpbjqg FH[ lgav sPt sisp F+qp dhdibj mm

\lj! q! f| 1219h[ biuV W+hq v'w a'G v{ w[ duaV[ v'w@ fpViJriag lpFj

rjv[ hV@ Fjr u' v'w fp>V wiw[ dHV%J sg f+jfag wis[ hV@ fp>Vtaq h' ujS Wjs Rpo[ idh Vhk lws[ m

dH>s+ v'w dlr v'wdh u{W' mm YA[ af wdi Wjhpdi b{W' mmZVjlig F^ wWgi 69

Page 23: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

fi dHl } Rphg lqNs[ hV duV%J } dHh il bjdHbj ] mdul } bjdHbj hg Vhk Rph wg ujS[ b,u s[ qVp,t } il bjdHbj] l'V[ sj@ yJsg sj@ drwjiJ sj@ dV.dsbj sj@ ypevg sj@ dsVija dHV%J } F'esj ] b"i h'i Vr[G Vr[G il v{S s[ Rpsq wisjidh>sj ] m

ilp lpdHVj ilp ipfj wjqdS ilp fiqv wg rjlp mmilp z'C[ ilp l[uj q>si ilp qgnj ilp qjlp mmH[a[ il ligi w[ w{ zdB Vjq dVrjlp mm

dligije q 115WjWj ug sg A'Bg Rpqi lq[G dH,w l.a q>cvg WjWj ug s[ uVq

Vei df>c qVlPirjv bjHg m Vei rv'G ug bjdHbj bjtS a'GWjbs l.zSg dW+AJ sg AJ h[n c[ij vj ds,aj m Vei dry'G sp,Z@b>V fjSg v'C bVplji fhp.y debj ba[ lF V[ A,w dvbj m i'us[ dV,a V[q bVplji s' r[v[ woj wgiaV sj f'+eijq hp.sj lg mRpl[ ai%J dHl[ df>c qVlPirjv rg h'dHbj m Vei sg l.ea wojwgiaV lpVS vHg eHg m WjWj ug s[ qjaj dfaj rg eH[ bjfS[dfaj Vjv RpGev xC w[ bjf rg yv[ eH[ m l.ea s[ fhp.yS a'GWjbs woj wgiaV bi>F h' debj m Wjbs dr,y dHl q>cvg s[fPuVgw qhjaqj rg l.ea dr,y bj w[ W{n eH[ m l.ea V[ l.aJ} bsW Vjv Vqlwji wgag m ba[ l.aJ V[ l.eaJ } Vqlwjiwgag ba[ W{n eH[ ba[ qhjaqj s[ Vusgw hg WjWj ug bjfS[dfaj ug sg e's dr,y W{n[ h'H[ lV m wgiaV s[ F'e a'G Wjbsqhjaqj ug V[ woj bji>F wgag m Rpl r[v[ RpV%J V[ ljig l.ear,v s[dtbj ba[ WjWj ug s[ dfaj V[C[ W{n[ h'S wiw[ WjWj ugr,v VgN vj w[ s[dtbj ba[ dxi woj bji>F wi dsag m woj wis[wHg rjig WjWj ug r,v s[ts[ ih[ fi bjf dur[G qp,T a'G bj w[l.ea dr,y W{n[ lV btgi a,w Rpl[ ai%J qla hjva dr,y W{n[ih[ m woj sg lqjfag dfA'G l.aJ V[ w'v W{n[ dH,w l[rw } dHLjij

Page 24: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

wiw[ l,s dvbj a[ WjWj ug s[ dfaj ug } WpvjS vHg dwhj mdul rwa WjWj WPC dl>z ug l.aJ fjl eH[ aJ Vqlwji wiw[W{n eH[ aJ bjf rg w'v W{n eH[ aJ l.aJ V[ fpdAbj dw FjHgdl,tJ wg Vjq ] m bjf ug s[ dfaj ug V[ bjfSj Vjq sl ds,ajaJ dxi wdhS v,e[ dHh Wjvw a[ij ] aJ b,e'G hJ dr,y wdhSa'G Wjs bjf ug sj Vjq fpdAbj m dfaj ug V[ sdlbj dw blkVjq aJ #dVhjv$ idtbj ] fi dl,Zj ljZj h'S wiw[ blk dHl} qlajVJ wdh w[ WpvJs[ hJ m aJ l.a ypf wi eH[ m WjWj ugs[ dfaj V[ fpdAbj dw qhjiju wg e,v ]@ wpN sl' aJ lhg@ aJqhjaqj W'v[ lpS v{ FjHg@ aplk W[Lw qlajVj wh' uJ h'i wpA@fi ljcg lqN bVplji dHh lZjiV Wjvw Vhk m dHl rwa Wjvbrloj h'S wiw[ aplg dwl[ dViS[ a[ Vhk fhp>y lws[ m lqN bjlwSg qpLwv ] us'G sj dHh a[i[ Vjv bjdHbj ]@ dHl V[ w'Hgb>e Vhk dhvjdHbj m be'G dfaj V[ dwhj dw dHh aJ zi dryrg dHl[ ai%J hg idh>sj ] m eiqg@ lisg@ Vks@ Fp,t sg w'Hg f+rjhVhk wisj m l.aJ V[ dwhj dw u' blk a{} sdlbj ] ngw hg ] mu[ w'Hg W,yj dl,Zj ljZj h'r[ aJ Rpl} eiqg lisg aJ vesg ] mW'v[ a'G dWVJ aJ Rph rg Vhk idh lwsj m u' aplk b>sjuj vejRpGs[h'@ Rph eva ] m dHl ai%J sgbJ l'yJ dryji A,c dsY m duo[dHV%J sg dW+ag dBwg ] dB,wg idhS dsY m aphjc[ rv'G w'Hg b{lge,v Vj h'r[ dul wiw[ dHV%J s[ qV } w'Hg t'F h'r[ m lqJ bjH[ejdHh Rpy w'Bg s[ qhJfpit h'Se[ ligiw sptJ lptJ dr,y dHV%J sgdya dW+ag Vhk ] m dHh dwl[ driv[ qhJfpit sg bV.sqHgdrrloj hp>sg ] m fi RpV%J sg fdhyjV rg dwl[ driv[ } hp>sg] m FjHg V.s vjv ljdhW V[ sdlbj ] ^-

f+[qg WjN'G Iji vWJ sg w'Hg wsi wg ujS[-l' dlbjS[ mmdH,w IjwPa lpy[ sg wgqa u"hig b,t fAjS[ h' wpiWjS[ mm

Page 25: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

dHl wiw[ dHV%J sg Wjvw brloj ] bu[ dHr[G hg idhSe[ mdHV%J sg lpia Whpa RpKyg ] m dxi qhjaqj wdhS v,e[ dlqiVwiV rjv[ } lF a'G fdhvJ ligi sg ljZVj rjv[ } y"GwCg qjiw[ W{nSj ;iPig ] m Fjr u' y"GwCg qji w[ W{n Vhk lwsj Rplsg lpia Vhk dHwjei h' lwsg m lpiag dHwjei dWVJ Vks Fp,teiqg lisg ligiw v'CJ rv'G W[f+rjh Vhk h'dHbj uJsj mr,cgbJ-r,cgbJ wnV ljZVJ wiw[ dHh brloj WSsg ] m Rphrg dwl[ driv[ sg ] hi dH,w sg Vhk m duhC[ siejhg qhJfpithp.s[ hV RphVJ } dHh WtdLLJ lp,a[ dl,Z hg f+jfa h' uJsgbJhV m dHV%J sg fpiWv[ uVqJ sg f+Wv wqjHg h'S wiw[ dHh WhpaRpKy[ hV m h'i dHh l.ljig dila[sjig q'h qjdHbj s[ u.ujv a' rgGWhpa Rpy[ hV m

l' dfbjdibj@ aP. ZV ] m dHV%J sg qjaj rg Z.V ] m Veirg Z.V h' dul Vei dr,y dHV%J V[ uVq Zjdibj m dHV%J s[ siLVwiw[ blk rg Z.V h' eH[ m aJ dxi RpV%J V[ idrsjl ug sj dH,wLWs fC w[ lpSjdHbj m

ijh kul swDu bYsnO hoie ] brn Abrn rMku nhI eIsuru ibmlbwsu jwnIAY jig soie ]1] rhwau ] bRhmn bYs sUd Aru K´qRIfom cMfwr mlyC mn soie ] hoie punIq BgvMq Bjn qy Awpuqwir qwry kul doie ]1] DMin su gwau DMin so Twau DMin punIqkutMb sB loie ] ijin pIAw swr rsu qjy Awn rs hoie rsmgn fwry ibKu Koie ]2] pMifq sUr CqRpiq rwjw Bgqbrwbir Aauru n koie ] jYsy purYn pwq rhY jl smIp Binrivdws jnmy jig Eie ]3]

dW!Wj!i! \858|\lw.s fpijSj|

dHl ai%J WyV wiw[ qhjaqj ypf h' eH[ m Rpl a'G Wjs l.a

q>cvg wHg dsV Vei dr,y ihg ba[ Rph qhjaqj WjWj ug sj

Page 26: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

siLV hi i'u bjfS[ w'v l,s w[ wis[ ba[ ldawji wis[ ih[ ml.ljig W.sJ aJ bjfS[ wiq Av F'eS vHg l.lji dr,y bjRpGsj] a[ ws[ sptg ws[ lptg idh>sj ] m

Ajw BogMq kMd mUlµ bsMqy smIip kyhrh ]qqRgqy sMswrh nwnk sog hrKM ibAwpqy ]41]

\l!dw+!q!f!b>e 1357|dHl lv'w dr,y f>ur[G fjaLjh V[ W.s[ sg uVq a'G v{ w[ btgi

a,w hjva s,lg ] m b,u wdh>s[ hV Wwig } m dur[G Wwig wgqaga'G wgqag xv tJsg h'Hg rg awCg Vhk h' lwsg@ us'G Rpl sjdBwjSj W,Wi L[i w'v h'r[ m us'G L[i } s[t[eg Rpl sj tPV ciVjv lp,w ujr[ej m dHl[ ai%J l.lji sg ea[ Fjr hjva ] dHl} dy>aj dxwi hi r[v[ v,e[ idh>s[ hV bqgi a'G bqgi W.s[ rvr[t[@ r[tS } lptg ]@ fi@ us'G b>si'G x'v w[ s[t'G aJ faj vesj] dHl riej sptg hg w'Hg Vhk m

sgl isRldt ko rwjw duKIAw (gRpCg.suKmnI m.p)lpt w[rv Vjq dr,y ] Vjq ufS rjdvbj } ldaepiJ V[

l.a bjdtbj ] u' Vjq } ufsj ] Rpl s[ wiq dViqv[ h'S mmdUK rog ibnsy BY Brm ] swD nwm inrml qw ky krm ]

g.su.m.5

RpV%J sj dfbji ] dVidHAa w[rv ufSj a[ ufg hg ujSj mw'Hg f+aga rjvj \dfbji rjvj| hg uf lwsj ] m

Vj WPs h[y dVLJ hJ bjlqjV'G duqg mmdw l' dw iPdH a[ brpis sj as'G Vjq dVljV Vj bjhj mmdf+org ba[ bwjL sj as'G Vjq dVljV Vj bjhj mmdlw a[i[ dssji sg lj} qlaw bjV dVrjdHbj mm

\du>seg Vjqj|dHl dfbji } dfbji wiV rjv[ hg lqN lws[ hV m Lql

aWi[u rie[ qla x,wi rg wpN dHr[G hg bjts[ hV m bjsl vj

Page 27: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

WPs' qV WPsq m qV bjLdw s[ig Vj bq mmus'G WjWj bjsq b>qj hrj bjsw w'Hg Vhk lg fi.aP Rpl

r[v[ q{G rg q"uPsj lJ ba[ q[ij tpsj rg q"uPs lg h[ tpsj q{G a[ijf+[qg hJ m dwl[ h'i drdsrjV V[ rg dHl blvgba } sdlbj ] m

Vj WPds VwdL s' bjsq dw i>Dde Rpvxa WPs muqjVj aidh qph,Wa V Hg uqJ b>s[ta mus'G s'hJ uhjVj sj w'Hg Vjq dVLjV Vhk lg fi Rps'G rg

dfbji i>e lg@ dfbji q"uPs lg m dfbji dHl lq[G Vhk@ dHh WhpafpijSj ] m wWgi ug V[ rg dwhj ]^

pUrb jnm hm qum@ry syvk Ab qau imitAw n jweI ]\b>e 1469|

i,W sj dfbjij r[tS } aJ spVgbJ b>si rl[ mb>si'G Rpl sg veV lJHg dr,y Rpl } r[t drel[ mm

\du>seg Vjqj|qhJfpit bJRps[ hV liW,a s[ Fv[ vHg ba[ liW,a } ugb

sjV s[Sj hg RpV%J sj w.q hp>sj ] ml.a lJHg s[ ue dr,y bjH[ daV Z.V uS[sg qjH[duVj Fpdvbj iJh iWjSj da>Vj qjie fjH[

\d;>seg Vjqj|qhJfpitJ s[ siLV wiw[ aV qV lJa h' uJsj ] qV dr,y

dlqiV wiV sj yjb f{sj hp>sj ] m lhg bioJ dr,y liW,a sj FvjVjq ilgH[@ ljHk i>e dry ia[ w'Hg driv[ epiqpt uV hg wis[ hV m

bRpeS ldF dqBjdH w{ fiRpfwjip wi[dHeRpCg!qjN!qhvj f!

Page 28: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

Feda FeaV hP. WdV bjHgus'G bjf ug sg Rpqi 10 wp ljv s[ veFe h'Hg aJ dH,w

dsV WjWj ug s[ dfaj V[ dwhj ##qlajdVbJ@ aP. zi s[ fLP yjidvbjdHbj wi m$$ bev[ dsV lr[i[ df>c s[ qp>c[ l,s w[ RpV%J Vjvq,NJ yjiV vHg a'i ds,aj a[ i'Bg Vjv W.V% w[ s[ ds,ag m zi s[fLP qPhi[ vj ds,a[ m bjf fLPbJ s[ qei h' api[ m Wjhi uj w[ fLPaJ yiV ve fH[@ Vjv s[ hjSg qp>c[ t[cS ve fH[ ba[ WjWjug } qp>DdcbJ V[ dwhj dw aP. fLPbJ sj dtbjv itk m us'G ljogt[cS dr,y qla h' eH[ aJ V[C[ dHw wqjs sj t[a lg m bjfRpl dr,y rC w[ W{n eH[ m bjf ug V[ sdlbj ##blk l'dybj dwb,u e,v qpwj s[HgH[ m qpC w[ w'Hg w.q } wh[ hg Vj m$$ t[c dr,yv,e[ ljogbJ V[ rg w'Hg dZbjV VJ ds,aj m h"vg-h"vg fLP rg lji[dHZi RpZi dt>c eH[ m dul r[v[ w'Hg rg fLP Rpo[ Vj dsdlbj aJljog qp>DdcbJ V[ dVejh qjig aJ bjf rg V;i Vj bjH[ m fdhvJfLPbJ sg Fjv wgag m fLP v,FS a'G Wjs bjf } v,FS ve[ mus'G Vj dqv[ aJ zi[ bjw[ sl ds,aj ##qlajVj$$ Vhk vdFbj mfaj Vhk dwo[ yvj debj ] ( dxi zi s[ dxwiq>s h' w[ v,e[FjvS m h{ijV rg h'H[ dw dwZi yvj debj m ci rg Whpa ve[ mRpl lq[G bWjsg zB lg m u.ev Whpa lg m WdzbjC bjds qjit'i[ ujVri Whpa deSag dr,y hp>s[ lV m fLPbJ ba[ W,DdybJ sjVpwljV wis[ lV m duhC[ qjv yjiV rjv[ ljog lV RpV%J }fpdAbJ aplk dwl oJ t[cS ve[ lg m Rpl r[v[ qlajVj dwo[ tCjlg m RpV%J sdlbj blk H[Do[ hg t[cs[ lJ m dxi bjv[ spbjv[ Fjvwgag us'G Vj dqv[ aJ Fjv wiV rjdvbJ dr,Dy'G dH,w V[ dwhj##bjh wqjs rg s[t vr'$$ us'G wqjs s[dtbj aJ dryjdvY uj

Page 29: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

dqv[ m qla hjva dr,y W{n[ lV m spfdhij bj debj ] i'Bg f,v[W.Vg fHg ]@ tjZg Vhk ] m Wjh'G xC w[ Rpnj w[ Wjhi v{ bjH[ mWjfP V[ h,l w[ dwhj ##fj dsagbJ V[ fPigbJ@ b,e[ a'G a[ij fajv,e debj dw aP. c.ei yjiV u'ej rg Vhk m$$ dH>DRpG wdh w[ dfajug zi v{ bjH[ ba[ qjaj } wdhS ve[ lJF v{ bjfS[ vjcv[} m Rpl a'G Wjbs bjf } w.q wiV vHg dwl[ V[ Vhk bjdtbj mRpl hg qla hjva dr,y idh>s[ lV m Rpl a'G Wjs wHg rji qjajdfaj } ija } uje bjRpSg aJ wg s[tSj dw bjf W{n[ hg VuibjRpS[ aJ qjaj dfaj V[ bjtSj aP. l"Gsj dwRpG Vhk ( dH,w rjiwdhSj a[ f{ ujSj a[@ dxi Rpn W{nSj m us'G dfAv[ fdhi qjajV[ zi sj w.q wiV vHg RpKnSj@ Rpl lq[G qjaj V[ y,wg a[ bjBjfglSj hp>sj lg a[ Wupie dfAvg ija h,v u'dCbj wis[ lV mdHh lF wpN wiV vHg r,cg ija RpKnSj f{Gsj lg m us'G qjajdfaj V[ ujeSj aJ bjf } W{n[ hg s[tSj m dHl r[v[ } epiP zidr,y ##b>Ddq+a r[vj$$ bjdtbj ] ba[ dh>sP q,a dr,y ##W+hq qhPia$$wdh>s[ hV m dHl sg qh,aaj@ rdcbjHg f+q[Lri s[ dfbjdibJs[ qV dr,y r,lg h'Hg ] m Rpsqg ba[ wdhSg wiVg s[ lpi[ VjqilgH[ qhJ fpit duaV[ rg h'H[ hV m

dHl } i'ujVj du>seg sj dH,w b>e WSjdHbj ] dHl r[v[Vks } dabje w[ ljrZjV h' w[ dlqiV wis[ hV m ldaepiJ V[@FeaJ V[@ epidl,tJ V[ b>Ddq+a r[vj lF } fif,w wijdHbj ] m

yRpo{ fhdi lpWjh w{ lpidabj Rpfu{ yjRp mmdaVj sigbjrj dlRpG s'lag qdV qpdt lyj VjY mm

\b>e 146|hdi ZVp b>Ddq+a r[v{ ra{ wj WgdubjFea tjdH tidy ih[ dVtpB{ Vjhg m

lPhg q^ 4@ b>e 734xigsj dfAdv ijda V ujdeYdh ugr.sC' qpdHRpdh

\L[t xigs 1383|

Page 30: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

b>Ddq+a r[v[ s[ ujeS sg rjiaj FjHg episjl ljdhW ugV[ ijqj V.s ug s[ ugrV dr,Dy'G riVS wgag ] m

h'dH dWiwap WVjilg idh>sj ijqjV.s eplJHg mb>Ddq+da r[v[ Rpdn w{ uJsj e.ej V%jrS ajHg m

\Fea iaVjrvg|FjHg iaV vjv ug rg b>Ddq+a r[v[ ujeS sg ajwgs

wis[ hV m\d;>seg Vjqj|

#ldh; dZbjV W{ijeg$ br,loj f+jfa wiV rjv[ udebjlP} dHl sg bdab>a v'C ] m f+jfag h' ujS a'G Wjbs rg qhJfpitdHl lq[G } bjf l.Fjvs[ ba[ lda l.egbJ } dHl r[v[ sg qh,aaJs,l w[ b>Ddq+a r[vj ds+C wirjRpGs[ hV m l' dHl ai%J Wjv br,lojs[ lq[G } bjfS[ qjaj dfaj w'v idh w[ Waga wis[ hV m b>sihpdlbjSj Wjhdi F'vj mm) \FjHg episjl ug|

H[w B[w e'dr>s wg dabjeg bVp bjldH,w dsV lr[i[ hg us'G qjaj ug zi sj w.q wiV vHg RpKn[

r,cj Fij ba[ dfaj t[a r,v } y,v eH[ m qjaj ug zi s[ w.qdr,y v,e fH[ m bjf zi'G y,vw[ sdibj dWbjl u' bjf s[ zia'G wpN xiw a[ resj lg Rpls[ dwVji[ ujw[ W{n eH[ m us'G wpNdsV yC% bjdHbj bjf zi Vj dsl[ aJ qjaj V[ dH,Zi-RpKZir[dtbj fi w'Hg faj Vj v,Ddebj m dHl ai%J widsbJ dsV r,cjh' debj ba[ Vei s[ v'w bjf' bjfS[ fLP v{ w[ yjiV bj eH[ mwpN W.s[ sdibj rjv[ fjl[ fLP yjis[-yjis[ bj dVwv[ m RpV%J V[r[t w[ dlbjS dvbj ba[ bjrjuJ rg qjigbJ m fi bjf V[ w'HgRpKai Vhk ds,aj m t{i us'G t[a'G w.q wiw[ dfaj ug ba[ r,cj Fijzi bjH[ aJ faj vdebj dw #qlajVj$ zi Vhk ] m dxi l'yS

Page 31: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

v,e[ hpS dwo[ FjvgH[ m zi'G Wjhi bj w[ bJT-epbJT wHgbJa'G faj wgaj m fi lF WC[ dxwi q.s h'H[ dw dwZi yvj debj@h"vg h"vg spfdhi T,vS s[ V[C[ h' debj m qjaj dxwi wiV v,eg mdwZi yvj debj m b,u i'Bg Vhk tjZg m t{i hpS dfaj ug FjvSvHg Rpn api[ m r,c[ Fij rg Vjv h' api[ m b,e[ qjv yjiV rjvjdqv debj m Rpl} fpAS a[ s,Ddlbj dw q{G sdibj s[ dwVji[ W{n[} s[dtbj ] m blk bjrj;J Whpa dsagbJ fi Rph W'dvbJ Vhk mdfaj ug ba[ Fij sdibj r,v h' api[ m dfaj ug V[ bjdtbj dwaP. A[ag A[ag apiw[ uj w[ Rpl } Rpnj w[ v{ bj m q{G rg y,v w[a[i[ qei bj dihj hJ m Rpl} aP. wpN bjtSj Vhk m Rpl faj s,lSrjv[ qp>c[ } rg Vjv v{ dvbj m dH,w Fij Rpls[ fLPbJ w'v tv'debj m l' dHRpG e,vj wis[-wis[ Rpo[ w'Hg b,e[ w'Hg dfA[ lji[hg fhp.y eH[ m r,c[ Fij V[ ba[ Rpl qp>c[ V[ fdhv'G aJ brjuJds,agbJ m fi bjf Vhk W'v[ dxi w'v uj w[ Wjh'G xCw[ Rpnj dvbja[ dwhj ##b{cg sPi wg v{S bjdHbj ] ( yv zi y,vgH[ m$$ bjfypf yjf RpV%J s[ Vjv h' api[ ba[ ila[ dr,y dfaj ug rg api[bjRpGs[ dqv fH[ m zi rjfl qpC bjH[ qjaj ug V[ fpdAbj ##dwo'Gdqdvbj ($$ dfaj a[ Fij wdhS v,e[ ##sdibj s[ dwVji[ uj W{njlg m$$ qjaj V[ h{ijV h' w[ dwhj ##Rpo[ dwr[G uj rdCbj ($$ dxiqjaj V[ w'v dWnj w[ i'Bg tpbjHg m fi FijrJ V[ dwhj ##WjfP@ dHl}b{cg sPi ujS a'G dwr[G i'wgH[ ($$ aJ dfaj V[ dwhj ##q{G wg s,lJdHl} w'Hg e,v whgH[ aJ w'Hg urjW Vhk ds>sj m q{G uJ aplkwg wi lws[ hJ ($$ H[Vg e,v wdhS a'G Wjbs dfaj ug aJ ypfwi eH[ Fij Vij; lV@ W'v[ wpN Vhk m dHl a'G Wjbs lji[ zis[ dVe%j its[ lV dw b,e[ rJe dwa[ dxi Vj yvj ujH[ m dHV%JdsVJ dr,y hg dH,w lq[G zi W{dnbJ a'G WjWj ug sg WjWa d;wiy,Ddvbj dw h'i aJ lji[ bjf' bjfSj w.q wis[ hV fi qlajV[sj ljc[ a'G Wjbs wg WS[ej ( dfaj ug V[ dwhj w'Hg lqN Vhk

Page 32: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

bjRpGsg RpVJ q>cvg rjv[ l.aJ V[ aJ dwhj lg dw dHl sj w'Hgdxwi hg Vj wiVj a[ RpV%J V[ rdcbjHg rg dHl sg WCg wgaglg m qjaj V[ dwhj ##dHl s[ A'B[ hp>s[ a'G dH,w l.a V[ rg q[i[ w'vdHl } Whpa lvjdhbj lg@ dwhj lg@ q"wj bjRpS a[ fajve[ej dHh RpKy w'Bg s[ l.a WVSe[ m fi hpS aj bjfS[ bjfsg rg lpia Vhk m dfaj V[ dwhj r[t' wg WS[ m qjaj dfaj aJdHRpG duwi wiw[ ypf h' eH[ m WjWj ug bjf dHh WyV wiw[ h,lw[dwhj wis[ lV m dHh e,v lpSw[ blk qV dr,y hg i,W b,e[ bisjlwgag dw h[ f+q[Lij@ bu[ lj} dHr[G hg idhS s[ zi dsbJ a'Gvpw[ hg ihgH[ m dHl ai%J wpN lqJ v.z debj m

jo jo icqvih swD jn so lyqw mwin ]\b>e 817|

Fdr,t Wji[ qjaj dfaj Vjv WyVuh W{ljvdh ah W{lj lpbjqg uh F[udh ah ujrj mdH,w lq[G sg e,v ] WjWj ug qjaj w'v W{n[ h'H[ lV m qjaj

} wdhS v,e[ ##qJ@ q{G Wjhi } yv[ ujSj ]@ dHo[ ug Vhk v,esj m$$qjaj lpSw[ h{ijV rg h'Hg a[ wdhS v,eg ##dwo[ ujSj ] ( ws'GujSj ] ($$ bjf V[ RpKai ds,aj ##o'C[ duh[ dyi } m$$ aJ qJ V[dwhj ##bjfSj zi hg y.ej ] dWejVg oJ y.eg Vhk hp>sg m Wjhiw'Hg dwl[ } Vhk ujSsj ba[ dlbjSsj m$$ bjf V[ dwhj dw ##qJduo[ w'Hg Vj ujS[ Vj dlbjS[$$ Rpo[ WCg q"u hp>sg ]@ blv bV.sRpo[ hg bjRpGsj ] m$$ dHh WyV lpS w[ qjaj ypf wi eHg@ fiwpN Vj lqN lwg m dHh lg WjWj ug sj bjRpS rjv[ lq[G rvdH,w dHLjij m dHl } bjdtbj ] #iqu$ m qhJfpit bjRpS rjv[lq[G WjWa dHLjij aJ wis[ hV fi fPig e,v t'v% w[ Vhk s,ls[ m

s[tS dr,y aJ qhJfpit spVgbJsjiJ rie[ hg qjvPq hp.s[

Page 33: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

hV m fi blv dr,y spVgbJ a'G dViv[f hp>s[ hV mh"vg h"vg RpV%J s[ WyVJ a'G Vjq sg lpe.Zg@ wlaPig sg qdhw

rJe ujdhi h'S ve uJsg ] m Fjr[G dHVJ sj qwls blvg wg] ( dHV%J V[ wg wiVj ] ( dHh e,vJ ujdhi h'S ve uJsgbJhV m qhJfpit sj w.q ] ugb sjV s[Sj Feag dr,y vjRpSj ml' dHRpG WjWj ug bjfS[ bjRpS rjv[ lq[G sg WjWa s,l ih[ lV@dw ljcg dabjig ] m

w,pN dsVJ Wjbs qjaj } dxi Rphg WyV Ijs wirjdHbj##qJ@ q{G yv[ ujSj ] m q{} tpL h' w[ a'i m$$ qJ V[ dxi Rphg urjWds,aj ##b{Grg wig uJsj ] m wg wi[Gej Wjhi uj w[ ( zi W{ndHo[ a[ij WjfP ]@ a[ij zi ] a[i[ Fij hV m lF wpN a[ij bjfSj] m Vjv[ Wjhi w'Hg dwl[ } Vhk dlbjSsj m aP. Wjhi uj w[ wpNwiV u'ej Vhk m Vj aP. dwl[ Vjv W'v[@ dxi aP. duo[ W{nj ]@ W{njhg idh>sj ] m Wjhi a[ij dVirjh Vhk h'Sj m$$ dxi bjf ug wdhSv,e[ ##qJ@ dHo[ w'Hg rg dwl[ sj Vhk m F{S@ Fij@ qJ dfRpG@ zilF wpN A,v ] m lj} tpLg Vjv a'i s[@ blk idhSj Vhk m$$ dHhwpN s,lS a'G Wjbs qjaj l'yS v,e fHg ##dHl sg debjiJ ljvsg Rpqi h' eHg ] m ws[ W'dvbj hg Vhk u[ W'dvbj aJ Whpaz,B m fi hpS sPug rji dHh e,v dwRpG bjtg m qJ V[ dwhj##qlajdVbJ@ u[ a[ij zi dy,a Vhk v,esj aJ a{} VjVwg A,cbjHgH[ m aJ bjf V[ dHVwji wi ds,aj #Vhk ujSj m$ dxi qjajV[ dwhj h'i dwo[ ujSj ] ( bjfS[ zi hg ih' m bjfV[ F'v[ Fjh,l w[ dwhj ##qJ blvg zi aj h'i ] m$$ qJ V[ fpdAbj ##h'idwhCj ($$ aJ wdhS v,e[ ##a{} dxi ws[ s,ljeJ m$$ Rpl dsV ija} qjaj V[ WjWj ug s[ dfaj w'v d;wi wgaj dw qlajVj q[i[w'v s' rjig dHh e,v bjt ypdwbj ] dw q{G zi Vhk idhSj@Wjhi yv[ ujSj ] m

Page 34: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

dfaj ug wdhS v,e[ ##aP. fdhvJ Vj sdlbj ($$qjaj wdhS v,eg ##q{G fdhvg rji aJ e,v bSlpSg hg wi

ds,ag lg m fi b,u sPug rji dHh e,v lpS w[ q{} dxwi h'dHbj] m$$ dfaj ug wdhS v,e[ ##hpS q{G fp,A w[ s[tsj hJ m$$

dfaj ug V[ WjWj ug } Wpvj w[ fpdAbj@ ##qlajdVbJ aP.bjfSg qJ w'v dwhj lg dw q{G Wjhi y,v[ ujSj ] m dwo[ ujH[ej ($$fdhvg rji aJ ypf ih[ m sPug rji fpAS a[ h,l w[ wdhS v,e[##hJ ujSj ] m$$

dxi dfaj V[ dwhj ##h'i dwa[ Vhk ujSj m q[i[ Vjv t[a }y,v m$$ bjf W'v[ ##Vj w'Hg dwl[ Vjv bjdHbj ] a[ Vj w'Hg dwl[Vj ujH[ej m bjRpSj ujSj dHwdvbJ sj hg ] m dHRpG wdhw[ ypfh' eH[ m

dfaj ug l'y l'y w[ qjaj } wdhS v,e[ ##q{} aJ q>Tvgrjv[ l.aJ V[ u' dHl sg WjWa dwhj lg ba[ a{} rg l.a zi bjw[ s,l debj lg@ Rph' duhg e,v hg wpN WSsg vesg ] m$$

Rpl dsV dfaj ug t[a ujS ve[ WjWj ug } Vjv v{ eH[ mdfaj a[ sPli[ FjHg aJ w.q wiV v,e fH[ fi bjf bijq Vjvt[a dr,y dH,w r,B Rpa[ W{n eH[ m us'G qjaj ug zi'G i'Bg v{ w[Rpo[ eH[ aJ lFVJ V[ i'Bg tj vHg a[ bjf ug } dH,w s' rjidwhj m fi bjf bjfS[ qla lpFj bVplji ypf hg ih[ m dfA'G qjajug dHV%J w'v eH[ m us'G qjaj s[ wdhS a[ v'C bVplji i'Bg tjvHg@ zi } bjRpS v,e[@ Rps'G ypf yjf qjaj ug Vjv df>c }bj eH[ m

Page 35: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

f+F ug Wldh ljZ wg ilVjWjWj ug s[ WyV bVplji Vei dr,Dy'G dH,w qjHg sj WjWj

ug sg qjaj Vjv Whpa dfbji lg m Rph qjHg dH,w dsV bjfS[W,y[ } Vjv v{ w[ qjaj w'v bj eHg m b,e[ qjaj ug zi s[ w.qdr,y ip,DN[ h'H[ lV a[ Rpl qjHg V[ bjRpS lji hg qjaj } dwhj##u[ w'Hg q[i[ fp,ai } wpN dyi yp,w vr[ aJ q{G a[i[ Vjv w.q wirjdsbJ m$$ qjaj V[ bjf rv dHLjij wiw[ dwhj@ ##qlajdVbj@ dHl} ypw v{ m$$ bjf ug V[ bjfS[ lpFj bVplji fdhvJ aJ w'Hg urjWVhk dsaj m dxi sPug rji qjaj s[ wdhS a[ wdhS v,e[ ##q{G VhkypwSj m$$ aglig rji qJ V[ ep,Dl[ dr,y bj w[ dwhj ##dwRpG VhkypwSj ( a[[ij A'Bj rgi ] m A'B[ rgiJ } r,c[ yp,w dvbj wis[hV m$$ qjaj V[ dwhj ##u[ aP. dHl } ypw vr[G aJ q{G A[ag drhvgh' w[ a{} VphJ dsbJeg m$$ bjf V[ r,c[ Fij r,v dHLjij wiw[dwhj ##Rpl } ypwj s[ m$$ qJ V[ dwhj Rph aJ zi sj w.q wisj] m aP. drhvj ]G m aP. yp,w v{ m$$ aJ bjf ug wdhS ve[ a.P dxidHl } uiPi hg ypwjRpSj ] aJ dxi w,pN dsVJ Wjbs dHl }i,W hg yp,w vr[ej m Rph W,yj epui debj m df>cj s[ dirju bVpljiqjaj rg Rpl qjHg s[ zi bxl'l wiV eHg aJ Rpl V[ qjaj} b,e' RpvJFj dsaj ##a[ij fp,ai fdhvJ W'dvbJ hg wpN Vhk lg mu[ W'dvbj aJ a[i[ fp,ai V[ dxi b{lg upWjV t'vg dw q[ij fp,a hgv{ dvbj m tWi[ dHl sg dwh' duhg upWjV ] m$$ dHh lpS w[ qjajrg wpN Rpsjl idhS ve fHg m WjWj ug Vjv rg W'v yjv z,Bwi ds,ag m dH,w dsV qjaj i'Bg v{ w[ bjHg aJ bjf V[ i'Bg tjSa'G dHVwji wi ds,aj a[ dwhj ##q{G tgi tjSg ] m$$ aJ qJ V[ dwhj

Page 36: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

q[ig lh[vg sj fp,ai qi debj ] m tgi Vhk WVjRpSg aJ bjfV[ dwhj dw q{G i'Bg Vhk tjSg m qjaj V[ dwhj hpS tj v{ lr[i[tgi WSj dsbJeg m l' bev[ dsV qjaj V[ tgi WSj ds,ag m dulr[v[ bjf tgi tj ih[ lV aJ qJ w'v W{ng lg aJ bjf qJ } fp,ASve[ ##aP. q[i[ Vjv ep,Dl[ dwRpG ] ($$ aJ qJ wdhS v,eg aP. dwh' duhgF{Cg uWjV w,Tg m Rpl Vjv q[ij F{SJ a' r,Z dfbji lg@ aJ bjfwdhS ve[ ##u[ Rph qp>cj dxi bj ujH[ aP. dxi aJ ep,Dl[ Vhk hp.sg m$$qJ V[ dwhj ##yp,f wi r[ ws[ qi[ h'H[ rg bjH[ V[ m$$ bjf wdhSve[ ##hJ bj uJs[ hV$$ m aJ qJ V[ dwhj dwr[G@ wdhS ve[ ##dur[GuJs[ hV Rpr[G bj uJs[ hV m us'G Rph bj ujr[ej aP. r[t vrk mRphg bjH[ej fi aP. ep,Dl[ Vj h'dHbj wi m$$ wpN lq[G Wjbs Rplqjaj s[ zi dH,w h'i fp,ai h'dHbj dul s[ V{S VwL lF fdhv[vCw[ rie[ lV m dxi qJ } faj v,ej aJ qjaj Rpl lh[vg s[zi eHg m us'G zi rjfl bjHg aJ WjWj ug V[ qjaj ug } fpdAbj##dwo[ eHg lg ($$ qjaj V[ ljig e,v s,lg m dxi bjf wdhS ve[##hpS aJ tpL ] m$$ qJ wdhS v,eg ##q{G hpS Whpa tpL hJ m$$ bjfV[ dwhj ##u[ aP. q[i[ Rpa[ tpL ]G aJ q{} a'i s[ m q{G yv[ ujSj ] ma{} aglig rji wdh dsaj ] m hpS y"og rji Vhk wdhSj m h,oga'i s[r[G aJ y.eg e,v ] m u[ q{G ypf wiw[ yvj debj aJ aplkFjvs[ dxi'e[ m b,e[ aphjcg qiug m$$ qJ V[ fpdAbj ##ujH[Gejdwo[ ($$ bjf wdhS v,e[ ##dvujS rjvj duo[ dvujH[ej m$$ qJ V[fpdAbj ##w'S ] a{} dvujS rjvj m$$ bjf wdhS v,e[ ##q{} RphdvujH[ej dul V[ a[ig lh[vg sj fp,a q'C w[ ds,aj ] m h'i w'S]@ q{} dvujS rjvj ($$ dHRpG WyV wiw[ bjf h,l fH[ m Rpla'GWjbs qJ dwl[ cP.zg l'y dr,y f{ eHg m dHl ai%J dur[G fdhv[ sl[f+l.e bVplji l,F wpN s,l rg ds,aj a[ Vjv[ F[s rg i,t dvbj m

lWi b>sdi ljWig aVp H[r{ ujv[dV¶h'dV Vugdw tpsjdH s{ F[ap V dwl{ s[dV mm \b>e 1384|

Page 37: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

zi'G Wjhi dHwJa dr,y idhSjljyg f+gda hq apq dlRp u'ig mm apq dlRp u'di bri l.de a'ig mdul ai%J dfA[ duwi wgaj ] Rpl a'G Wjs bjf Whpaj lqJ

zi a'G Wjhi idhS v,e fH[ m lr[i r[v[ ypfyjf zi'G api ujSj mljij dsV Wjhi hg idhSj m Ljq } zi qpC bjRpSj m ws[ zi'Gi'Bg tj ujSg@ ws[ fdhvJ hg yv[ ujSj ljij dsV dVijhji hgidhSj m us'G wHg dsV vejaji Wjhi uJs[ ih[ aJ qjaj } dxwih' debj m RplV[ dfaj ug w'v duwi wgaj m dH,w dsV dfaj ugV[ dtbjv idtbj m us'G bjf ujS ve[ aJ dfaj ug rg qeih' api[ m df>c a'G o'Cg sPi Wjhi yv[ eH[ aJ dfaj ug V[ bjrjuds,ag a[ fpdAbj ##qlajdVbJ@ dwo[ y,DdvbJ ] ($$ bjf wdhSve[ ##bjfSj w.q wiV$$

dfaj V[ fp,DdAbj a[ij dwhCj w.q ] m aJ bjf V[ dwhj ##q[ijw.q ] i,W sj Vjq u,fSj a[ Vjv hg dwhj WjfP aP. dfA[ qpC uj m$$dfaj ug Vjv b,e[ ujSj yjhp.s[ h'H[ rg uj Vhk lw[ a[ dfA[ qpCfH[ m dul rwa zi eH[ aJ qjaj V[ fpdAbj #qlajVj$ ( dfajV[ RpKai ds,aj #Rph wdh>sj ] q{G bjfSj w.q wiV ydvbJ hJ m$q{G fpdAbj #dwhCj w.q$ wdhS vej #i,W sj Vjq ufSj m$ l' RpldsV rg be[ rJe Ljq } zi qpC{ aJ qJ V[ vjc Vjv fpdAbjb,u ljij dsV dwo[ dihj i'Bg dwo'G tjZg m bjf h,l w[ yp,f wieH[ m qjaj f+Ljsj v{ bjHg aJ v'C bVplji A,w dvbj@ fi o'C%j mbev[ dsV lr[i[ bjf zi'G RpKn w[ bjf ug zi s[ V[C[ dH,w tPhlg Rpl sg q"S a[ uj W{n eH[ m dHh tPh b,u wv W.s wgaj dfbj] m u' dw blk uj w[ s[dtbj ] m WjWj ug V[ bjf dH,w rji WyV

Page 38: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

wgaj lg ##dH,w tPh a[ WjiJ zpqj uqgV ljc[ dwl[ Wupie } dHVjqdr,y dqvg h'Hg lg m$$ wpN dyi Wjs Rpl df>c sj bjsqg w'v sgv.dzbj a[ r[t w'v yvj debj m bjf ug } Wjh'G xC w[ RpnjRpSv,ej m us'G Vj Rpn[ aJ WjWj ug s[ zi uj w[ sdlbj m dfaj ugeH[ aJ s[dtbj dw bjf Rpo[ hg W{n[ hV aJ Wjh'G xC w[ Rpnjdvbj a[ wdhS ve[ ##dHh a[ig W{nS sg oJ WCg y.eg ] ( dwa[h'i W{n uJsj m$$ dHRpG bjt w[ zi v{ bjH[ m dxi qJ } ljig e,vs,lg m qjaj V[ rg dwhj ##tPh a[ W{nj wg wisj lg ( v{ i'Bg tjv{ m$$ v'C bVplji i'Bg tjS a'G Wjs wpN dyi zi ndhi[@ dxi Wjhi} yv[ eH[ m hV[ij h'S a'G Wjbs zi qpC bjH[ m dfaj ug V[ dwhj##dxi ljij dsV Wjhi hg vj bjdHbj@ a{} Fpt a+[h Vhk vesg (a{} ci Vhk vesj ( ws[ tPh a[ uj W{nsj ]G m ws[ Wjhi yvjuJsj ] m$$ be'G h,l w[ W'v[@ ##WjfP ug u[ i,W sj ci q>V vHgH[@dxi h'i w'Hg ci Vhk bjRpGsj m

xiqjV ]^dViFRp uf{ lev FRp dqB{ mm

\b>e 262|f+F w{ dlqidV FRp V dWbjf{hi ai%J sj ci q>Vsj ] qV m us'G qV hg dlqiV dr,y vgV

h' debj dxi ci dwo[ mdHl a'G Wjbs qjaj ug a'G v'C bVplji f+Ljsj A,w dvbj m

wpN dyi bjijq wgaj a[ zi rjdvbJ s[ l" ujS a'G Wjbs y"GwCgqji w[ W{n eH[ m us'G lr[i[ qjaj dfaj Rpn[ aJ bjf W{n h'H[ lV m

rZp lpt i{VCgH[ df+b f+[Dqp vej mzBp spt VgsCgH[ filRp lsj fej m

\dW^q^ 5@ b>e 544|i,W sj qjie l.a uVj } vesj Whpa dfbjij mm

Page 39: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

duRpG bjdLw qLpw evg uj w[ v{S hpvjij mml' qhJfpit yiV wqv sg q"u dr,y lqjH[ h'H[ idh>s[ w'Hg

wjiu wiVj h'r[ aJ hpwq bVplji wis[ lV m fi>aP qV sg dvrf+q[Lri Vjv hg v,eg idh>sg ] m Vjq s[r ug V[ xpiqjdHbj ] m

wha Vjqs[Rp lpVhp dav'yV@Wjvwp fjvV fRpTgbv[ mb>adi Wjhdi wju dWiPZg mygap lp Wjdiw ijtgbv[ mm

\Vjqs[r@ b>e 972|Fea ug spVgbjrg ds+LBJa s[ w[ qhJfpitJ sg b>ai

bjadqw brloj s,ls[ hV m dur[G qjaj W,Dy[ } f>zPC[ dr,y fjRpSa'G Wjs w.q wji wisg h'Hg rg bjfS[ W,y[ } Ijs i,tsg ] ml' qV wiw[ dHl ai%J qhJfpitJ sg brloj hp.sg ] m dHl LWss[ b>a+gr s[ Fjr bio h'i hV m dul s[ Vjv qhJfpitJ s[ qV'-brloj } WjSg spbjij Fea ug V[ lqNjdHbj ] m

uh uh itdh bjdf ah ujdH tC'rSj mmzi'G Wjhi ujw[ tPh a[ W{nS a'G Wjbs WjWj ug s[ woV

bVplji bjf ug V[ bjfS[ W{nS vHg dH,w h'i oJ v,F vHg m dHhVei a'G sPi l.zS[ sitaJ dr,y dH,w fpijSg l,f sg Wiqg h'Swi w[ NjC bjdsw Whpa lV m v'wJ s[ dya dr,y dHh dtbjvlg dw dHo[ dH,AjZjig l,f idh>sj ] duhCj bjfSg qiug bVpljiiPf Zji v{Gsj ] m dHl wiw[ v'w cis[ dHZi dsV[ rg Vhk uJs[lV m l' bjf V[ Rph lojV bjfS[ W{nS vHg ypS dvbj a[ hii'u Rpo[ uj w[ W{n uJs[ m lr[i[ yv[ ujS a[ Ljq } qpCVj m dH,wdsV bjf RpZi'G bj ih[ lV dwl[ V[ r[t w[ zi s,l ds,aj m qjajdfaj V[ fpdAbj aJ bjf ypf ih[ m bev[ dsV us'G Rpo[ ujS v,e[

Page 40: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

aJ dfaj ug V[ ijh dr,y i'w dvbj ba[ fpdAbj ##dwo[ y,Ddvbj] ($$ wdhS ve[ ##Rpo[ hg duo[ v'w cis[ hV m$$ dfaj V[ dwhj##zi y,v m$$ aJ bjf V[ dwhj ##Vhk@ hpS Ljq } zi bjrJej m$$dHRpG wdhw[ bjf b,e[ yv[ eH[ m us'G zi bjH[ qJ V[ fpdAbj ##dwo[dihj ljij dsV ) dHRpG Vj wdibj wi Vj i'Bg Vj fjSg@ Fp,tjdahjdHbj idh>sj ]G m a[ig dwr[ dshjCg Wgasg ]@ uj w[ rg Rpo[W{nsj ] duo[ w'Hg Vj ujr[ m blgG ljij dsV wvfs[ idh>s[ hJ m$$wdhS v,e[ ##qJ q[ij dxwi Vj wi@ q[ij dxwi f+q[Lri } ] mlF sj Rphg itrjvj ] m$$ dHRpG wdh w[ ypf h' eH[ m

ija } v'C bVplji f+Ljsj A,w dvbj bev[ dsV lr[i[ zi'GRpn w[ apiV v,e[ m qjaj V[ bjrj; s[ w[ i''w dvbj m wdhS veg##ljij dsV Fptj wg wiJe[ m sp,Z fg w[ ujHg m ##qjaj sp,Z v{ bjHgv'C bVplji A,w w[ wdhS v,e[ ##v{ qJ hpS q{G uj dihj hJ m$$qjaj V[ dwhj ##Rpo[ uj w[ Fp.u[ hg W{n[ej m bjh yjsi v{ uj m$$dHRpG wdh w[ qjaj V[ t,si sg yjsi s[ ds,ag m yjsi v{ w[ wdhSv,e[ v{ ##qjaj@ hpS q{ ujrj m$$ qjaj V[ dwhj ##y.ej uJ m$$ l' dHlupeag Vjv bjfSg dH,Aj bVplji qjaj ug a'G hJ rg wij vHg mqjaj V[ lqdNbj dw Ljq } rjfl bj ujSe[ m fi wg faj lgiuj s[ qjvw hpS Vhk A[ag qpCw[ bjRpGs[ m dxi awigWV Wjijf>siJ ljv zi Vhk bjH[ m us'G zi'G eH[ lV ligiw a"i a[ bjfug s[ woV bVplji a[iJ y"sJ ljv sg Rpqi lg m

l.a ijq dl>z ug lPLJ rjdvbJ Vjv dqvjfdHV%J sj uVq Vei rg lPL df>c lg mb{l lq[G dHV%J sg lqjZ dTvrJ Vei dr,y hg ] m dHo[ hg

dHV%J V[ ligi dabjdebj lg m

Page 41: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

dHh qhJfpit epiqda drdsbj ba[ l.ldw+a s[ WC[ awC[drsrjV lV m drbjwiV@ r[sJa ba[ I'e Ljlai s[ bjfS[ lq[Gdr,y dVfp>V q>V[ uJs[ lV ba[ iqa[ hg idh>s[ lV m dwa[ dBws[Vhk lV ba[ dViqv F[t Vjv lW.Z its[ lV m dHV%J s[ r,c[qhJfpit l.a l[rj dl>z ug h'H[ lV m duV%J V[ wvegZi ug a'Gb>Ddq+a fjV wiw[ ldaepiP ug s[ hpwq Vjv huPig dr,y idhw[wdnV l[rj dlqiV sg zjvSj zjv w[ hpwq bVplji epidl,tgf+yji wiV ve fH[ lV m l.a l[rj dl>z ug V[ A,ag ljv vejajiepiP s[ hpwq bVplji l.eaJ } uv AwjdHbj@ qLw fjSg sg Fiw[ b,n[ fdhi bjfS[ w'v itSg m l[rj dr,y a,afi idhSj m l.al[rj dl>z ug a'G ri'ljdH l.a sgrjV dl>z m l.a sgrjV dl>z a'Gri'ljdH l.a qlajV dl>z b>Ddq+aligbJ m dHV%J sg dihjdHL WjW[bB,v ljdhW s[ w'v ZiqLjvj dr,y lg m WjWj qhJ hdiVjq dl>zug V[ dHh lF wpN bjfS[ qp,t a' W'vw[ hg dvtjHg h'Hg epiP f+SjvgbVplji s,Ddlbj ] m Rpl rwa ZiqLjvj s[ Vjq f>u l" zpqj ;qgVba[ s' tPh dr,y v,e[ h'H[ lV m l.a qlajV dl>z s[ dfaj WjWjliPf dl>z wjr w'L s[ qhjV drsrjV lV m l.a qlajV dl>zug a'G ri'ljdH l.a q,v dl>z ug f>c'ig@ dVNiJ spbjW[ dr,y ] mdHV%J sj e'a i'w' lg m uVq Vei WCP.sg vpdZbjS[ dr,y ] m dwa[h'i rg h' lwsg ] dwRpGdw dHl dH,w VJ s[ df>c Ldhi wHgdHvjdwbJ dr,y hV m t{i l.a q,v dl>z ug fdhvJ qhJijujiSuga dl>z s[ z'C blrjiJ dr,y V"wig wis[ lV m Rpl rwaf>u ipfH[ qhgV[ sg aVtjh lg m V"wig A,c w[ l.a qlajV dl>zug s[ l[rw WS eH[ m l.a q,v dl>z ug sj blojV blk da>Vdl>zJ V[ bjf b,tk uj w[ r[dtbj ] m dHl rwa Rpo[ l.a bq'vwdl>z ug hV m l.a q,v dl>z ug a'G y"o[ uJ f>ur[G oJ a[ hV ba[v[tw } RpV%J a'G dH,w dViqv F[t sg l.f+sjdH f+Sjvg dH,w dW+As[ iPf dr,y dqdvbj ] m dul} dHl fplaw s[ qp,T dr,y dsaj

Page 42: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

debj ] m Rpo'G siLV wi' dxi faj vesj ] m l.a l[rj dl>z uga'G dwaVg deSag dr,y dHh l.a qhjaqj h'H[ hV m hpS bjfJWjWj ug s[ dHdahjl r,v bjHgH[ m l' WjWj ug sj dqvjf dwl[ue%j dHV%J Vjv Fjr l.a ijq dl>z ug s[ Vjv h' debj m WjWjug s[ woV bVplji blk RphVJ a'G fdhvJ epiP zi sg drdsbjfC%g Fjr dw epiWjSg sj fjn ba[ dryji dltg m dxi l.ldw+as[ wHg e+.o fC[ dryji[ m u' h[nj siu hV m RpV%J } W[Vag wiw[##qhjiju lj} rg dlqiV wiV sg upeag sl' ($$ RpKai dr,yl.a ijq dl>z ug ##ufp ug ljdhW sj fjn wiV sj Rpfs[L dsajba[ dwhj dw dHh ljig WjSg sj dlZJa ] m h'i WjSg dHlsgdrbjdtbj ] m dHlsj duV%J rg bdFbjl h' ujH[ RpaVj y.ej ] mqPv q>ai Fjr fdhvg fRpCg sj dlqiV rg yjhgsj ] m fi aplkfdhvJ ufp ug ljdhW sj vejaji dlqiV wi' m dwRpGdw WjWj ugsg bda b>a wdnV drdsbj bdFbjl r[tw[ ba[ dHaVg agtSWp,Zg Wigw l.ld+wa s[ e+>oJ s[ dlZJa } lqNw[ RpV%J } f+l.V wgajlg m fi fC%dsbJ fC%dsbJ dVbjH[ ba[ I'e LjLa+ s[ W[b>a lv'wuWjVg Ijs wi vH[ lV m wHg rji Whpa lji[ e+>oJ sj dlZJadqvjw[ b{lj bio dl,Z wiVj RpV%J V[ lpSw[ bda f+l.V h' ujSj ml.a ijq dl>z ug Vjv u[ dwl[ h'i drsrjV V[ w'Hg dryji wiVgaJ wHg rji bjf V[ hg bjfS[ vHg drdsbj epiP a'G hpwq v{w[ o'C[ lq[G dr,y hg Rpl drsrjV } RpKai s[ w[ f+l.V wi s[Sj mdHV%J e,vJ a'G f+Fjdra h' w[ l.a ijq dl>z ug dHV%J sj Whpahg ldawji wis[ lV m us'G WjWj ug } l.a ijq dl>z ug rv'Gl+g ufp ug ljdhW s[ fjn sj hpwq h'dHbj aJ RpKai dr,y fp,DdAbj## dwaVj lqJ bdFbjl$$ Fjr dw dw>V[ fjn i'u wiV[ yjhgs[hV m RpV%J urjW ds,aj dw W[-deSa W[-b>a } dqvS vHg bjf} rg W[-b>a hg h'Sj fr[ej m dHl vHg bjf } hg lqNSj fr[ej mdw dwaVg wp v'C ] m b>sj;j vej vr' m ##lda WyV$$ wdh w[

Page 43: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

dli dVrj dsaj ba[ dV,a V[q bji>F wi ds,aj m b,Zg ija s[Vjv hg Rpn W{nSj dwa[ o'hCj Wjhvj duh' duhj fjSg dqv debjdHLVjV wiw[ y"GwCj qji w[ W{n ujSj m wpN lq[G dr,y hg dH,wl" dH,w fjn wiV a,w fhp>y eH[ m dH,w dsV l.a ijq dl>z ugV[ fp,DdAbj #dw>V[ fjn wis[ h'$ aJ bjf ug V[ s,Ddlbj #dH,w l"dH,w m$ l.a h,lw[ wdhS ve[ ##bu[ deSag a'G Wjhi Vhk h'H[$$fdhvJ dwl[ dhljW Vjv deSag wis[ lV m Rph A,c ds,ag ba[dlix fjn wiV a,w hg bjfSj dVLyj wi dvbj m dxi dsV ija@b,Dn[ fdhi fjn ujig hg idhSj m ilVj a'G RpKfi RpKn w[ Fjrlpiag Vjv dHaVg a[;g Vjv dlqiV h'Sj dw uWjV Vjv'G dwV[epSj r,Z m ija } o'Cj lqJ tC[-tC[ dwa[ Vks bj eHg aJ ngw mu[ y"GwCj qjiw[ W{n eH[ aJ ljij lqJ W{dnbJ hg v.z ujSj mu[ tv' eH[ aJ tv'a[ hg idhSj m u[ tv' eH[ aJ ijq dl>z ugV[ blyiu h' ujSj ba[ wdhSj dw aplk ws[ bijq rg wi dvbjwi' m dwRpGdw bjf ug dr,y lF ai%J sgbJ drL[LajHgbJ s[t w[bjf ug sj WCj ldawji wis[ lV m bjf ug V[ h,l w[ dVq+ajVjv RpKai s[Sj@ ug q{} aJ ws[ ow[rj hp.sj hg Vhk m

dHV%J dsVJ dr,y dH,w dsV b,Zg ija sj lqJ lg dw l.a ijqdl>z ug bjfS[ bjlS a'G Rpn w[ wpN sPi eH[ duo[ dw WjWj ugy"GwCj qji w[ bjfS[ dlqiV dr,y qla lV m Rpl r[v[ WjWj ugsg aJ lqjZg v,eg h'Hg lg m l.a ijq dl>z ug } WjWj ug s[ dyhi[a[ dH,w b{lj VPi dsdlbj dw ija s[ hV[i[ dr,y WjWj ug sj dyhijdsV rjeP. hg dstjHg s[ dihj lg m dHl blyiu w'aw } s[tw[ l.a ug bdab>a f+L.V h'H[ m Rpl rwa aJ wpN VJ W'v[ m us'GdsV yC%V a'G Wjbs WjWj ug Rpn w[ dHV%J fjl bjH[ aJ dHV%JV[ dH,w w,fCj drAj w[ Rpfi W{nS vHg dwhj m WjWj ug V[ dVqiajVjv Rpai ds,aj ug aphjc[ WijWi dHYG Vhk aJ be'G RpV%J V[

Page 44: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

dwhj@ #Vhk aphj} W{nSj hg fr[ej m ljcj hpwq q>V w[ W{n ujY mdxi WjWj ug } fpdAbJ dw aphjcj qjaj dfaj V[ wg Vjq idtbj] m bjf ug sls[ lV dw blk b,e[ rg sdlbj lg m fi dxi bjfSjVJ dVhjv dl>z s,l ds,aj l.a ug lpS w[ wdhS v,e[ #aphjcj Vjqblk b,u a'G hdiVjq dl>z idtbj ] m sPlig ljcg W[Vag dHh ]dw aphjcg wqjHg Whpa f+Wv ] m$

#dHl wiw[ aplk lpa.ai h' w[ bjfSg qi;g Vjv dryi' m$$bjf ug V[ W[Vag wgag ##q{G hpS dwo[ ujrJ ($$ l.a ug V[ dwhj##ljc[ epiP l.a WjWj q,v dl>z ug dVNij sg f>c'ig idh>s[ hV mu[ aphjcj q>V q>V[ aJ Rpo[ yv[ ujY m$$ bjfV[ dwhj ##Rph aJq{} ujSs[ Vhk m$$ aJ l.a ug V[ dwhj ##blk dy,ng dvt ds>s[hJ m$$ dHRpG wdhw[ RpV%J V[ dH,w fiyg dvt ds,ag a[ WjWj ug }dVNiJ sg f>c'ig l.a q,v dl>z ug w'v F[u ds,aj m

dVNiJ sg f>c'igl.a q,v dl>z ug qhjijuj iSuga dl>z sg V"wig wis[ lV

l.a qlajV dl>z ug sj Rpfs[L v{ w[ V"wig A,cw[ zi bj eH[ mzi'G dxi bjfS[ epiP fjl f>c'ig dV,Nij ih[ m dxi wpN lqJ lPl df>cih[ m dHo'G y,vw[ dWbjl dwVji[ dtvrg Vei bj w[ ih[ m dxi f>c'igdV,Nij bj w[ dBw eH[ m bjf WC[ Wgaije qhjaqJ lV ba[drsrjV rg fPiV lV m f>c'ig idhw[ A,Wg ljv lqJ fPij wiw[l.qa 1411 dWw+qg } l,yt>c eqV wi eH[ m \dHdahjl dViqvF[t dr,Dy'G 340| Z.Vrjs ldha

l.a q,v dl>z ug dV,NiJ sg f>c'ig a'G yC%s[ rjv[ fjl[ o'Cghg sPi dH,w c[i[ dr,y idh>s[ lV m dHV%J w'v dldtbjiog drdsbjfC%V vHg bjRpGs[ idh>s[ lV m dHo[ drdsbj sj v.ei a[ b>V sjv.ei s'V' hg yvs[ lV m l' WjWj ug dHV%J fjl epiPbJ sg dy,ng

Page 45: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

v{ w[ fhp.y eH@[ fhp.yS a'G Wjbs l.aJ V[ dy,ng fC% w[ dH,w rtijwqij s[ ds,aj m bjf Rpo[ idhS v,e fH[ m RpV%J l.aJ w'v h'irg drdsbjiog idh>s[ lV m fi>aP RpV%J V[ bjfl dr,y h,lSj t[cSjfi WjWj ug bV.s qeV hg idh>s[ lV m Vj dwl[ w'v ujSj ba[u[ dwl[ V[ dHV%J w'v bj ujSj aJ rg w'Hg e,v Vj wiVg m u[l[rjsji V[ WvjRpS sg w'dLL rg wiVg aJ b,e' w'Hg urjW hgVj s[Sj m dHl ai%J wpN lqJ Wgdabj m

dH,w dsV l.a q,v dl>z ug V[ lji[ drdsbjiogbJ } dH,wn[wiw[ fpdAbj ##duhCj l.a ljc[ w'v l.a ijq dl>z ug sg dy,ngv{ w[ bjdHbj ] Rph wg wisj ] m$$ RpV%J V[ dwhj ug Rph aJbjfS[ wqi[ dr,y hg idh>sj ] m uJ ws[ Wjhi } yvj uJsj ] mW'vsj yjvsj dwl[ Vjv rg Vhk m ws[ Ljq } v.ei dr,Dy'G i'BgA,w v{Gsj ] m b,nJ fdhiJ dr,y dHw rjig A,wsj ] m$$ dxi vJeigdl>z } Wpvj w[ fpdAbj Rpl V[ sdlbj ##b,nj fdhiJ Wjbs r,Za'G r,Z dH,w f+Ljsj hg A,wsj ] m dHl a'G dWVJ ws[ wpN Vhkq>Ddebj m$$ dHh lpSw[ l.a q,v dl>z ug yp,f wi eH[ m wpN dsVJa'G Wjbs dH,w dsV l.a q,v dl>z ug c[i[ dr,y dxis[-dxis[ WjWjug s[ wqi[ s[ b,e[ bj eH[ a[ WjWj ug b>si W{n[ lV m WjWj ugl.aJ } s[t w[ ldawji Vjv Rpn tv'a[ a[ RpV%J V[ rg dHV%J sgidhSg WdhSg s[t w[ y.ej ldawji wgaj a[ dwhj ##u[ dwl[ ygusg v'C h'r[ aJ q>e dvbj wi' m$$ dHaVj WyV wiw[ l.a rjflqpC bjH[ m Rpl a'G Wjbs b{lj lqJ bjdHbj WjWj ug V[ bjfS[wqi[ b>si rC w[ WPhJ b>si'G W.s wi dvbj ba[ yji dsV b>sihg ih[ m y"o[ dsV l[rjsjiJ V[ l.aj w'v duwi wgaj ##u' VrJl.a bjdHbj ] Rph yji dsVJ a'G b>si hg W{nj ] m$$ RpV%J V[dwhj ##ujRp faj wi' m$$ us'G l[rjsjij V[ bj w[ r[dtbj sirjujb>si'G W>s lg m l[rjsjiJ V[ l.aJ } uj w[ s,Ddlbj ##WPhj b>si'G

Page 46: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

W.s wig W{nj ] m blk brjuJ rg qjigbJ a[ tCwj rg wgaj] fi W'vsj Vhk m$$ l.a q,v dl>z ug Rpn w[ bjH[ a[ WPhjtCwjdHbj m fi WjWj ug V[ w'Hg brju Vj ds,ag m dxi RpV%J V[l[rjsjiJ a'G ata[ sg yPv fp,B w[ r[dtbj dw WjWj ug b>si y"GwCjqji w[ lqjZg dr,y W{n[ lV m Rph r[t w[ rjdfl yv[ eH[ a[WpvjdHbj Vhk m ata[ } Rpl[ ai%J e[B vj ds,aj a[ l[rjsjiJ }dwhj ##dwl[ V[ sirju[ s[ V[C[ Vhk ujSj m us'G dHh bjfS[ bjfWjhi bjrS aJ lj} sl s[Sj m$$ Rpl dsV Ljq } WjWj ug V[lqjZg t'v%g a[ Wjhi bjH[ m l[rwJ V[ l.aJ } tWi wi ds,ag aJl.a ldawji Vjv bj w[ dqv[ m fdhvJ RpV%J V[ uv fjSg fpdAbjaJ WjWj ug V[ sp,Z q>Ddebj m sp,Z A,w w[ dxi Wjhi } yv[ eH[ mus'G Wjhi'G qpC[ aJ wqi[ dr,y hg bj w[ dWiju eH[ m wpN dsVJa'G Wjbs l.a q,v dl>z ug V[ WjWj ug } bjfS[ w'v Wpvj w[e,v Wja yvjHg m dwRpGdw l.a q,v dl>z ug awC[ drsrjV wqjHgrjv[ lV m wpN f+qjio Wji[ WjWj ug Vjv f+LV wga[ m WjWj ugV[ Ioju'e RpV%J s[ RpKai dsa[ m l.a RKpai lpS w[ WC[ f+l.V h'H[ mdxi l.aJ V[ dVaV[q Wji[ fpdAbj a[ bjf V[ ufpug ljdhW s[ fjnJsj ba[ qPv q>ai s[ dlqiV sj dVaV[q s,Ddlbj m RpKai lpS w[l.a Whpa f+l.V h'H[ a[ dwhj dw aplk Z.V h' m dHl ai%J wdhw[ h,ou'C w[ bjfS[ rv'G ldawji wgaj m WjWj ug V[ h,o u'Cw[ W[Vagwgag ##ug aplk ljc[ sjsj epiP h'$$ aJ l.aJ V[ dwhj ##Rpqi wiw[uJ uVq wiw[ w'Hg r,cj Vhk WSsj wqjHg hg r,cg ] m u' wqjHgwi[ej Rph ldawji I'e ] m$$ l.aJ V[ fpdAbj ##w'Hg xpiVj aJVhk WdSbj ($$ WjWj ug V[ urjW ds,aj ##wHg rjig l.a ijq dl>zug w'v idh>DdsbJ a'G FeaJ sg WjSg fC%dsbJ h'dHbj blk dHhf>eagbJ lpSgbj lV m

YdH fiq fpit s[rjdZ s[r m Wl.a 1194Feda h[da Vidl>z F[r mm \FeaWjSg|

Page 47: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

dxi blk l.a ijq dl>z ug w'v W[Vag wgag lg dw ##Vidl>z ug s[ rg siLV h' lws[ hV m$$ RpV%J V[ dwhj ##wqjHg wiVrjdvbJ } lF wpN h' lwsj ] m$$ dxi blk RpV%J } fpdAbj ##dwdwl ai%J$$ aJ RpV%J V[ RpKai dsaj lg ##Vi dl>z sj brajiFea f+dhvjs sg idtbj wiV rjla[ h'dHbj lg m Rpl a'G WjbsVi dl>z sg dwl[ V[ RpfjlVj Vhk wgag Vj dHh f+a,t h'H[ hV mRpl a'G Wjbs lj} w'Hg xpiVj Vhk h'dHbj m$$ aJ l.a q,v dl>zug V[ dwhj ##hJ ngw ] m$$

fi Vi dl>z sg f+gdtbj WCg wiCg ] m RpV%J sj siLV WCja[u rjvj ] m fi aplk dul ai%J wdnV wqjHg wi ih[ h' m dHlb,e[ w'Hg r,cg e,v Vhk ] m u[ wiVj yjh'e[ aJ h' ujSe[ m dHlai%J WyV wiw[ l.a q,v dl>z ug V[ l+g Vi dl>z wry Vjqsj dHw LWs s,Ddlbj m dwhj dw ##dHl s[ f>u fjn i'; Ljq r[v[wi dvbj wi' m$$ l.aJ V[ dwhj ##bjfSj dVljVj aJ epiP VjVwdVi>wji hg ] m$$ dHl a'G Wjbs WjWj ug RpKn w[ bjfS[ wqi[dr,y yv[ eH[ m dHl WyV a'G wpN dsVJ Wjbs l.a q,v dl>z ugc[i[ dr,y dxis[-dxis[ WjWj ug s[ wqi[ r,v yv[ eH[ m ujw[ WPh[b,e[ tv' eH[ m WjWj ug lqjZg dr,y W{n[ ih[ m Rpl rwa l.aJ }WjWj ug sg oJ Vi dl>z sj iPf ds,DDdlbj ba[ W[b>a a[u V;ibjdHbj aJ l.aJ V[ brju s[ w[ WjWj ug } dwhj ##qhJfpit' l.FvujY m$$ da>V[ rji dHh brj; ds,ag m bjrj; lpS w[ WjWj ugV[ V[ai t'v%[ aJ l.aJ V[ dwhj ##aplk aJ bjf Vi dl>z WS[ W{n[h' m WjWj ug V[ dwhj ##ug lj} aJ w'Hg faj Vhk m$$ l.aJ V[ dwhj##blk f+a,t lF wpN s[dtbj ] ba[ aphjcg dHAj fPig h' eHg ] m$$WjWj ug V[ dwhj ##ug lj} aJ siLV Vhk h'H[ m$$ aJ l.a q,vdl>z ug V[ dwhj ##us'G bjf hg RpV%J sj iPf h' eH[ aJ siLVrjvg e,v dfA[ aJ Vhk idh eHg m yv' dwa[ siLV rg h'

Page 48: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

ujSe[ m$$ dxi l.a q,v dl>z ug V[ bjf ug sj Vjq fpdAbj m bjfug V[ s,Ddlbj ug l.a ijq dl>z ug V[ q[ij Vjq hdiVjq dl>z idtbj] m l.a q,v dl>z ug V[ dwhj Vhk aphjcj Vjq #qhJ hdiVjq dl>z$] m fi hpS aplk dHo'G yv[ ujY m bjfSg dHAj bVplji dryi' mdHh ljcg W[Vag ] hpwq Vhk m dwa[ ljcj l[rjsji aphjcg W[bsWgwi s[r[ dxi qpLwv WS ujH[eg m aJ bjf ug V[ fpdAbj ##q{G dwo[ujrJ($$ aJ l.aJ V[ dwhj dw ljig Ziag aphjcg hg ] m aphjc[idhS rjvg fdr,ai Ziag b>Ddq+ali ] m Rpo[ fhp>y ujY m l' dHlai%J RpV%J sj WyV q>V s[ b>Ddq+ali r,v h' api[ m lpdSbj ] dHo[l.a wjhV dl>z ug l.a q,v dl>z ug s[ y[v[ lV m RpV%J s[ fjlbj wiw[ dBw eH[ m

l+g b>Ddq+ali dVrjlsiLV h'S[ a[ zi fhp>ySj

l+g b>Ddq+ali idh>dsbj dHh dVIq i,Ddtbj dw ija TvS ljihg li'ri dry dHLVjV wiw[ dwa[ f+wiqj dr,y y"GwCj qji w[dZbjV dHldoa h' ujSj m dul r[v[ l.ea sg bjrjujHg LpiP h'ujSg Rpl[ rwa Rpo'G RpKn w[ ws[ WjWj bB,v rjvg ue%j w'vbj W{nSj m ws[ Wjhi u.ev r,v yv[ ujSj m ljij dsV WjhiidhS a'G Wjbs Ljq } Ldhi dr,y bj w[ WjWj bB,v ljdhW ugw'v dH,w hvrjHg a'G sp,Z v{ v{Sj m wsg l.a qlajV dl>z sgZiqLjvj fhp.y w[ v.ei dry b>V A,w v{Sj m dxi f+wiqj dr,ybj w[ ija } ndhi ujSj m dHl ai%J Whpa lqJ ws[ sp,Z ws[dH,w uJ b,Zj xpvwj A,wSj m b,n fdhi Wjbs hg dHh F'uVwiVj m dHl ai%j dHo[ awigWV b,n@ V"@ s,l ljv sj lqJvjdHbj m dH>V[ lq[G dr,y hg l,a v,t f,yg huji fjn ##l+g ufpug

Page 49: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

ljdhW$$ s[ wga[ m dHh RpV%J sj bjfSj s,Ddlbj h'dHbj WyV ] mdHl s[ Vjv qPv q>a+ sj dlqiV rg bap,B wis[ ih[ m dHV%J dsVJdr,y hg dH,w dsV Wjhi dHwJa dry W{n[ lV m lp,a[ qV dr,ydtbjv bjdHbj dw bu[ ##Vi dl>z ug$$ siLV Vhk h'H[ m dtbjvbjRpS sg s[i hg lg Rpl[ r[v[ bjrju bjHg ##ljcg tpijw lj}s[ dsRp@ siLV wi vr' m$$ h{ijV h' w[ dHZi RpZi s[dtbj dwbjrj; dwo'G bjHg ] m dstjHg wpN Vj ds,aj fi bjrju dxi Rpl[ai%J hg bjHg m bjf lqN eH[ dwhj ##tpijw ] wg@ wg s[rJ ($$urjW bjdHbj 1 a'vj l.tgbj tj vY dHh ljcg tpijw ] m RpKntv'a[ Ldhi bj eH[ m dsV yC[ a'G Rpl[ hvrjHg } s,l w[ 1 a'vjl.tgbJ q>erj dvbj a[ ieC w[ fpCg W.V% vHg ba[ Rpo'G y,v fH[ my,vs[ y,vs[ uv.Zi s[ V[C[ fhp.y eH[ m Rpo'G dwl[ zi'G sp,Z q>edvbj m b,e[ dH,w A'Bg duhg hvrjHg sg spwjV lg m Rpl a'G Wixgv{ w[ dH,w BpwCg dr,y l.tgbj iedCbj h'dHbj fj w[ rv[%B w[A,w eH[ m Rpa'G sp,Z fg eH[ ba[ y,v fH[ m dwl[ df>c a'G o'C%g sPidH,w A,fC lg m Rpls[ dwVji[ a[ bj w[ W{n eH[ m us'G b,Zg ijah'Hg aJ dH,w RpvBg bjHg m Rpl a'G Wjbs B,Bg bjHg m dHl ai%JVjv ajf rg WCj h' debj m RpvBgbJ B,BgbJ rg bjHgbJ m fiija TvS lji dHLVjV \dur[G dw dVIq lg| wi dvbj m dH,wsita Vjv T'h vj w[ dV,aV[q dr,y upB eH[ m fi ajf RpvBgbJy,vsgbJ ihgbJ m dlqiV Vhk A,Ddcbj m dwr[G A,cS ( epiPrjw ] m

u{l[ bfV[ ZVdh f+jVg qiVp qjc{ mma{l[ l.a uVJ ijq Vjqp V Ajc{ mm

\Wl.a Vjqs[r 1195-86|whj FdHY uRp aVp FdHY dAVp dAVp mmf+[qp ujdH aRp cif{ a[i' uVp mm

bjlj idrsjl ug 486

Page 50: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

dHh f+ga ] m ljigbJ f+gaj dry'G f+ga ] dur[G spVgbJsjiaJ Rps'G i'Gsj ]@ us'G Rpl sj Z.V yvj ujH[ m fi qhJfpit i,Ws[ dfbji[ Rpl r[v[ l'yrjV hp>s[ hV us'G RpV%J sg f+ga zBsgh'r[ m idrsjl ug sj woV ] m

q[ig f+gda e'dW>s dlRpG dudV zB{ mmq{G aRp q'dv qheg vHg ugb-lB{ mm

ZVjlig idrsjl ug 694RpV%J } faj ] dw dHh f+ga dwaVg qdh>eg ] m dwr[G WSsg

] m dHl vHg Rph ljrZjV h' w[ dHl f+ga } dVFjRpGs[ hV mBp,BS Vhk ds>s[f+gda f+[q aVp tjdy idhbj mm Wgy V ijHg h'a mm

yRpW'v[ q^5 \1393|ijHg sj sjSj lF a'G A'Bj sjSj ] m dHl vHg bjdtbj ] m

q[ig f+ga dr,y ijHg duaVj xiw Vj fr[ zB[ Vj@ rZ Fjr[G dw>VgujH[ m dur[G spVgbjsji yjhp>sj ] m q[ig bjqsV rZ[ m sl ipf{zB ujS dwaVj l'ysj ] m dwRpGdw zB[ w.q wiV } dya hgVhk wisj m u[ dwa[ s' iPf{ hg r,Z bj ujS aJ tpLg sj b>a Vhkidh>sj m dHr[G hg qhJfpit Vjq ZV } t,Bs[ hV m dHh Vjq RpV%Jsj blvg ZV ] m dHh dqvsj ] f+ga Vjv@ f+[q Vjv h'i dwl[aigw[ Vjv Vhk dqv lwsj m t{i hpS dHo[ b>Ddq+a r[v[ dH,w FjigtCjw h'dHbj dur[G dw Ziag fjB eHg h'r[ m Vjv hg dH,w ds,Wf+wjL lji[ hg fjl[ Vui bjdHbj m Rpl f+wjL dry'G l+g Vi dl>zug s[ siLV h'H[ m Vjv hg da>V rji dHh WyV h'dHbj dw

wdvuppde f+qjSp VjVw epip mmwdvuppde f+qjSp VjVw epip mmwdvuppde f+qjSp VjVw epip mmdHls[ Vjv hg Rph liPf bv'f h' debj m fi f+wjL Rpla'G

Page 51: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

rg r,Z debj m Rpl f+wjL dr,y epiP VjVw fjaLjh ug sj liPff+a,t h' debj m dHaVj a[u LJaqHg f+Fjr wdhS woV a'G Wjhi] m fi qlag b{lg bjHg wdhS woV a'G Wjhi ] m

bvRpag wj u{l[ FdHbj Wi[cjdudV fgbj dadV ujdVbj m eRpCg wWgi \333|wpN faj hg Vj v,e[ ligi ] rg dw Vhk m dHl bV.s dr,y

W{dnbJ } Wjwg lqJ dwr[G v.dzbj@ faj hg Vj v,ej m dsV[ wHgbjRpS rjv[ v'wJ V[ r[t w[ w'Hg qdibj hg lqN dvbj m h"vgh"vg dH,w sPu[ a'G lpSw[ lF } faj v,e debj m duhC[ lpS w[r[tS bjH[ RpV%J dr,y dH,w W.sj dlbjSj lg m Rpl V[ V[C[ h' w[r[dtbj a[ dwhj ljh bjRpGsj ] Whpa e"i Vjv r[tw[ qjvPq hp.sj] m h'i v'w aJ yv[ eH[ fi H[h w'v W{n debj m wpN lq[G WjbsWjWj ug sg dWiag tpvg a[ V[a+ tpv eH[ aJ Rpl V[ fpdAbJ ##a[ijVjq wg ]@ dwhCj df>c ] ($$ WjWj ug V[ dlix dHaVj hg s,Ddlbj##df>c qVlPirjv ] m$$ W,l dHaVj s,lS sg s[i hg lg Rpl V[fAjS dvbj a[ fpdAbj ##aP. WPC dl>z sj qp>cj ] #qlajV$ m bjfV[ dwhj #hJ$ dwRpGdw dHh aJ WjWj ug s[ dfaj ug sj Whpa dqvSrjvj lg m us'G zi a'G eH[ lV Rpl r[v[ Fjv h'Hg lg aJ dHhrg Vjv hg lg FjvS rjdvbJ dr,y m faj Vj v,eS wiw[ lFzi s[ yp,f wiw[ W{n eH[ lV m dHl } ljig e,v sj faj h'Swiw[ A[ag fdhyjS bj eHg m dxi Rph W.sj W'dvbj ##aP. dwZiyvj debj lg m a[i[ lji[ zi s[ a{} Fjv-Fjv w[ o,w eH[ m$$o'Cj h,l w[ bjf W'v[ ##duo[ dvujS rjvj v{ debj m$$ Rph wdhSv,ej ##y,v q[i[ Vjv zi } m a{} i'Bg fjSg tpbj w[ a[i[ df>cfpyjrJ m$$ dxi Rpl V[ Wjh'G xC w[ RpnjSj yjdhbj m Rpdnbj Vhkdebj m dHRpG qdhlPl h'dHbj dur[G lji[ ligi sg e.T W,N eHgh'r[ m dHV%J } A,c w[ dxi Rph zi debj ba[ sp,Z v{ bjdHbj m

Page 52: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

bjfV[ v'C bVplji A,w dvbj m dxi Rpl V[ dwhj ##a{} a[i[ zidwr[G fpyjrJ a{o'G aJ Rpdnbj Vhk uJsj ($$ Rph df>c dr,y ujw[ qdhi[ \dNRpi| rdh>eg rjv[ } v{ bjdHbj m ljig e,v lqNj w[dwo[ fhp.yjRpS ] ba[@ u' Rpl V[ dqhVa q>eg Rpl } s[ ds,ag mdxi qdhi[ V[ rdh>eg s[ dHw fjl[ fjSg sj zCj Fi w[ i,t dvbj@sPli[ fjl[ fgC%g cjh w[ dHVJ } dWnj w[ y,v dfbj m apis[ apis[} du,Do[ spfdhij h' debj Rpo[ AJ r[t w[ RplV[ spfdhij w,BS vHgrdh>ej i,t ds,aj ba[ bjf ug } bjfS[ w'v hg dW+A s[ VjvT' duhj vpbj w[ dWnj ds,aj m bjf l'G debj m dHo'G spfdhi s[ lq[GdH,w rji epiP VjVw fjaLjh s[ siLV h'H[ m Rph WyV bjf hgqhJ fpitJ V[ lpSjdHbj lg m sPug rji siLV h'S s[ Vjv qV'brloj h'i rg RpKyg h' eHg m dxi aJ f,a[-f,a[ dr,y VPi hg VPids,Dl[ m dHl brloj } FjHg episjl ug V[ lj} lqNjRpS vHgwpN dHVJ btiJ spbjij riVS wgaj ] ^yiV wqv Fdu wqvÉ f+ejl FH[ silÊsidl3 lq-sil dstjH[ ] mmlWs lpida bVhs dvrvgV FH[@ RpVqVÌ qeV eeV fpi AjH[ ]Í mmf+[q il Wdl h'dH dWlq dW s[h FH[@bda blyiu q{ h[ia dhijH[ ] mmepiqpdt lpt xv qdhqj bejZ W'dZ bwo woj dWV'sÎ@ wha Vj bjH[ ] mmldaepi siLV LWs bjejdZ W'Z@ bdWedaÏ edaÐ V[da Vda Ñ Vq' Vq ] mmsil dZbjV bip LWs debjV dvr@ epfa f+eB nBÉÈ fPiV W+hq ] mmdViepV liepV wplqjrvg lpe.dZÉÉ l.dZ@Ê H[w bRp bV[w iPf e.dqaj beq ] mmfiqsFpaÉË blyiu{ blyiu q@{ bwo woj bvt dWlq{ dWlq ] 4781 mmyiV wqv w' qhjaq bejdZ Wd'Z@ bda blyiu q{ Vq' Vq' Vq ] mmw'qv w'qvaj bRp lgav lgavaj w{@ WjlV lpWjlp ajlp spagbj V lq ] mmldhu lqjdZ dVu bjlV dl>zjlV l:js dWlqjs ih iligdqaj beq ] mm

1! dhis[ sj wqv 2! siLV 3! r[tw[ 4! bjfS[ liPf dr,y qeV h' eH[5! w'aw 7! blyiu 8! igag 9! W[-b>a 10! WS debj 11! q[v h' debj12! Ziq blyiu h' debj 13! bjV.s qHg w"aw

Page 53: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

iPf w{ bVPf iPf@ qV qVlj owa@ bwo woj@ dWV's dWlq{ dWlq ] mmdHl brloj } riSV wiVj ldaepiP VjVw s,ls[ hV m

VjVw woVj wiCj lji mm dxi rg WjSg spbjij epiP ljdhWjV V[Feaj V[@ FjHg episjl rie[ W+hq debjVg epi dl,tJ V[ u' wpNs,lS sg w'dlL wgag ] Rpl } bljc[ lqN e'yiJ wiV vHgbtiJ spbjij dHRpG hg riVS wgaj ] m fi ligi } hiwa dr,ydvbjRpSj qpLdwv lg m dHh rg dHw w'Hg wpsiag f+gdtbj hg lg mspfdhij T,vS a'G Wjbs rdh>eg rjvj y,v dfbj m bjoS a,wqVlPirjv fhp>y debj m us'G zi eH[ aJ qjaj r[t w[ WCg h{ijVrg h'Hg ba[ dHw dH>V[ dyi df,A'G zi bjH[@ wHg ri[% hg Wjhiv,e eH[ lV sPlij WjWj ug zi'G yv[ ujS s[ Wjbs dfaj ugligi dabje eH[ lV m dHw WjWj ug zi'G Wgqji h' w[ eH[ lVlF e,vJ iv eHgbJ m qjaj V[ r{ije WCj wgaj m ev ve w[i'Hg ba[ dwhj ##a[i[ dfaj a{} dqvS vHg ails[ l.lji a'G yv[eH[ m aP. dwZi yvj debj lg m$$ dHl ai%J qjaj V[ Whpa r{ijewgaj m bjf bjfS[ i>e qla ih[ m w'Hg RpKai Vj ds,aj m rdh>e[rjvj aJ dHw ija w,B w[ rjfl y,vj debj fi bjf bjfS[ zihg ih[ m

zi[ dBwjSj@ dxi zi'G yv[ ujSjqjaj ug V[ l[rj wiVg LpiP wi ds,ag ba[ duh' duhj dHvju

Rpl r[v[ spbjHg bjdsw lg@ Rph wis[ ih[ m Rpl r[v[ WjWj ugsg Rpqi awigWV 26 \A,Wg| wp ljv sg lg m fi ligi Rpl[ ai%JWgqji lg m dHvju Vjv w'Hg xiw Vhk dfbj m u' dlqiV sj f+rjhlg Rph dVi>ai yv dihj lg m A[ qhgV[ qjaj ug hg l[rj l.Fjvwis[ ih[ m q>u[ Rpa[ dfbj sj hg B,Bg-dfljW qjaj ug wi"Gs[ ih[ mdHw dsV qjaj ug dwa[ Wjhi eH[ lV m bjf ug } B,Bg-dfLjWsg hjua h'Hg m zi s[ dwl[ h'i V[ dZbjV Vj wgaj m r,cg FiujHg

Page 54: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

} dwhj aJ Rph V[ l.FjvV sg oJ m RpvBg W'vg qjig ##bj rdCbjrjfl m a{} Ndvbj Vj dwl[ V[ ( ljcj i'Bg fjSg sj r[vj ] mdHl V[ i'Bg tjSg rg sp,Fi wi ds,ag ] m$$ h'i rg bV[w ai%J s[w"C[ WyV wh[ m fi l.Fjdvbj Vhk m bjf ug V[ Rpl rwa hgdwhj ##h[ dVi>wji a[ig iuj ] m aP. dHh' wirjRpSJ lg bljc[Vjv m$$ Rpl[ r[v[ q>u[ sg f{Gs dr,y v,aJ xlJ w[ u'i qjdibj m Rpl[rwa lF u'C aCjw-aCjw wiw[ tpv% eH[ m Rpl r[v[ awvgxaJ Whpa h'Hg m Rpl[ r[v[ hg Rpn w[ q>u[ a'G h[nJ W'ig a[ W{n eH[ mqJ rg Wjhi'G bj eHg m W{n[ s[tw[ WCg tpL h'Hg wdhS v,eg ##bjhb,u w'S ngw wi debj m$$ bjf W'v[ ##dul V[ e.T W.Vg lg@ Yhgt'v% debj ] m ##Rpl a'G Wjbs f>siJ wp dsV dr,y apiV dxiVu'e[ h' eH[ m B,Bg-dfLjW rg Wjhi ujS v,e fH[ m dH,w dsV qjaj} wdhS v,e[ ##qjaj hpS q{} a'i s[ m$$ qJ V[ dwhj dw ##bu[ndhi uj m wpA h'i awCj h' m tpijw tj w[ yvj ujrk m bu[ aP.Wjhi ujS sg t[yv N,vS u'ej Vhk@ wq;'i ] m$$ dxi WjWj ugV[ FiujHg rjvg ljig ev s,lg m s,l w[ wdhS v,e[ ##v{ qJ aP.ljcg l[rj Whpa wgag ] m a[ig l[rj lsw[ a[ig W.l ih[eg m Rphrg dH,w FjHg sg h'i dwl[ sg b"vjs Vhk idhSg m lF qi tfujSe[ m duhC[ Wy[ RpV%J } i'Bg rg qpLdwv Vjv upC[eg m$$ b"vjsaJ dH,w FjHg sg hg wjdHq ]@ h'i dwl[ sg Vhk m zi'G rg w.qngw hg ] m df,A[ aJ hjva favg hg lg@ fi hpS wpN y.eg ] mda>V zi hV m dH,w w'v V.Wisjig ]@ s' h'i hV m lpS w[! qjajs[ dy,a } Whpa sp,t h'dHbj m qjaj V[ WCj u'i vjdHbj dw Vjuj fi bjf idhS vHg dabji Vj h'H[ dxi qjaj V[ dwhj ##aP.dwr[G ujr[Gej ($$ bjf wdhS v,e[ ##dur[G rdh>eg dr,y w'Hg dHo[A,c debj ] ( Rpr[G hg aplk q{} rdh>eg a[ Rpl[ df>c fpyj dsY mb,e[ q{ bjf[ h"vg-h"vg yvj ujRPGej m$$ btgi qjaj V[ quWPi h'w[ Fi[ dsv Vjv da>V w,fC[ t,si s[ dH,w wpCaj@ dH,w yjsi@

Page 55: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

dH,w spf,Bj ba[ dHw A'Bg duhg wp,ug dr,y l[i dzRp fj w[ dNRpi} l,s w[ Rpl[ ai%J rdh>eg dr,y dWnj w[ duo'G b,e[ bjH[ lV@ qVlPirjv a'G wpN sPi rjB fhp>yj ds,aj m WjWj ug Rpl[ ai%j qla hjvadr,y idh>s[ lV m

l.aV bri V wjhp ujVg mmW[-firjh lsj i>Dde hdi w{uj w' fjtp lpbjqg mm ihjRp mm \B'cg q^ 5 711|dlqiV dVi>ai qPv q>ai sj dsV ija wis[ idh>s[ lV m us'G

dwa[ dya q>VSj@ q>e w[ i'Bg tj v{Sg Vhk aJ bjV.s dr,y hgidhSj m dxi dwa[ h'i fjl[ } y,v fH[ m

wfPiv[ fhp.ySjdHl df>c a'G o'Cg duhg sPi ujS Wjbs dH,w e,c[ rjvj

dqdvbj m fpAS v,ej ##l.a ug dwo[ ujYe[ ($$ Rpai ds,aj dw##l+g bV.sfpi ljdhW r,v m$$

Rph wdhS v,ej ##aplk aJ apis[ rg h"vg-h"vg h'@ dHl ai%Jws'G fhp.y'e[ ($$ bjf V[ s,Ddlbj ##ligi } awvgx h'S wiw[apdibj Vhk uJsj m$$ e,Dc[ rjvj W'dvbj ##wfPiov[ a,w aJ q[i[Vjv yv[ yv' m Rpo'G a,w q{G fpyj lwsj hJ m q{G Rpo[ a,w hg ujSj] m$$ bjfV[ dwhj ##Vhk ljcj w.q hg i'u Wjhi idhSj sj ] mdw,Do[ lrjig FjvJe[ m aP. uj m$$

Rph wdhS v,ej ##hpS aJ aplk W{n ujY m$$ Rpls[ wHg rjiwdhS Rpa[ q>V eH[ m RplV[ e,Dc[ Rpa[ q>ug itg h'Hg lg m wdhSv,ej ##dHl Rpa[ bijq Vjv W{n ujr'e[ m$$ bjf h,l w[ wdhS v,e[##WHg a[i[ aJ e,c[ Rpa[ WdhS sj ljc[ w'v wpN s[S } Vhk u[q>ug Rpa[ W{n eH[ a[ x[i FjCj q>e[ej m$$ Rph W'dvbj ##ug@ q{G wpA

Page 56: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

Vhk q>esj m aplgG W{n ujY m$$ bjf W{n eH[ m Rph e,cj h"vg-h"vg a'isj dihj m ila[ dr,y duo[ Ljq f{ eHg m Rpo[ e,cj i'wds,aj m RplV[ i'Bg dabji wi vHg a[ wdhS v,ej ##l.a ug@ i'BgtjY ug m$$ bjf wdhS v,e[ ##lj} aJ Fpt Vhk@ aP. tj v{ m$$ RplV[dwhj ##aphjc[ rjla[ s' i'BgbJ it ds,agbJ hV m us'G dy,a q>V[tj v{SgbJ m$$ dHRpG wdhw[ f+Ljs[ WjWj ug s[ spf,DB[ dr,y vf[Bds,a[ m bjf i'Bg tj vHg a[ h,o Z' w[ wdhS v,ej ##l.a ug q{G aJo,Ddwbj h'dHbj hJ bijq wisj hJ m Vks bjRpGsg ] m$$ dHRpwdhw[ W'ig Rpa[ sig drAj w[ uqgV a[ v[B debj m WjWj ug wdhSv,e[ WHg aP. q>ug Rpa[ f{ uj m$$ Rph wdhS v,ej ##dHh q>ug aphjcgVdqa hg ] m hpS Vjv[ aplk Rpfi'G lji[ dVejh it'e[ m q{G odwbjh'dHbj hJ m u[ q{G q>ug Rpa[ f{ debj q{} o,Dw[ } Vks VhkbjRpSg m$$ dHl wiw[ ;qgV a[ v.qj f{ debj m o'C[ dyi l"S a'GWjbs Rpnw[ us'G RplV[ dVe%j qjig m Wvs r[t[ aJ dH,w WvsdvB dihj lg dur[G WC[ u'i sj sis h'r[@ qvPq hp.sj lg hpS qdibjdw hpS qdibj m Rph r[tw[ Rpyg-Rpyg i'S ve dfbj m bjrjulpSw[ bjf V[ V[a+ t'v%[ fpAS v,e[ m ##dwRpG WHg wg e,v h' eHg ($$i'Gsj h'dHbj W'dvbj m ##ug q{G qjdibj debj@ eigW bjsqg hJ mdrbjuP f{l[ v{ w[ q{G dHh Wvs tigdsbj ] m FjCj dwijdHbj T'hw[ epujij wisj hJ@ A'B[ A'B[ W,y[ hV m uqgV edhS[ fjHg h'Hg] m h'i w'Hg i'ug sj rlgvj Vhk m

bjf wdhS v,e[ ##awCj h'@ dul V[ f{sj wgaj ] Rph i'ugs[r[ej h"Glvj wi m$$

wdhS v,ej ##dwr[G h"Glvj wiJ ( dli a[ qpw,sqj yvsj ]dHl aigw a[ tWi[ wg x{lvj h'r[ ( Rpa'G Wvs rjvg dWfaj f{eHg m$$ i"Gsj r[tw[ qV dr,y sdHbj bj eHg m qhJfpit sj qVWCj dViqv a[ w'qv hp.sj ] m dwl[ sj spt r[t WCg A[ag dqhi

Page 57: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

wis[ hV m RpV%J sg dVe%J dr,y q[hi@ yiVJ dr,y q[hi@ h,oJ dr,yq[hi m dwl[ ildaRpG w'Hg bjr[ q[hi h'Hg lqN' m blk bjf hg w'HgFp,v wi W{ns[ hJ m dulsj xv lj} spt iPf dr,y dqvsj ] m WjWjug V[ fpdAbj ##dw duhCgbJ s' i'BgbJ ljc[ vHg itgbJ hV Rphdvbj dwo[ hV m$$ RplV[ WjWj ug s[ fiV[ s[ vC a'G s' i'BgbJw,T w[ xCj ds,agbJ m dH,w i'Bg wTw[ wdhS ve[ ##v{ dHh i'BgRpl Wvs } trj dsY m

Rph wdhS v,ej ##ug Rph aJ uqgV a[ dvBg uj dihj ] mRpnsj hg Vhk m tjH[ej dwr[G ($$

bjf wdhS v,e[ ##aP. Rpl s[ w'v uj qP>h b,e[ aJ wi m b{o[e,vJ wig uJsj ] m$$ dul r[v[ Rph i'Bg v{ w[ debj Wvs V[ N,BqP>hdr,y fj vHg m tjS lji hg sis hB debj Wvs Rpn s[ tC'debj m Rph tpL h' debj m bjf wdhS v,e[ m$$ aP. hpS W[-dxwih' w[ l"G uj m Rph uj w[ l"G debj m fi dH,w-s' rji Wvs } Rpnw[ r[dtbj m Wvs ngw lg m duaVg rji Rpdnbj WjWj ug Rpl} W{n[ hg V;i bjH[ m us'G dsV ydC%bj@ apiV sg dabjig wiw[y,v fH[ ila[ dr,y Rpl V[ duwi wgag dw ##l.a ug qhjiju@ dwa[q[i[ rg y.e[ dsV bjRpSe[ ( us'G sg q{G h'L l.Fjvg ] q{G w'Hg rglp,t Vhk r[dtbj m$$ dHl ai%J wiw[ i' dfbj m bjf ug Rpai ds,aj##Vj hg lsj dsV y.e[ idh>s[ hV ba[ Vj hg lsj hg qjC[ idh>s[hV m aP. dwia wqjHg wig yv f+q[Lri Fvg wi[ej m

Rph W'dvbj ##ug dH,w q[i[ a[ dwl[ V[ qpw,sqj wgaj ] mwydhig dr,y b,u Rplsj x{lvj h'Sj ] m$$ WjWj ug h,lw[ wdhSv,e[ ##x{lvj a[i[ h,w dry h'r[ej m b,u hg h'r[ej m$$ Rph W'dvbj##ug dul W.s[ Vjv q[ij qpwsqj ] Rph WCj u'i rjvj ] m dHo[Rplsg WCg yvsg ] m$$ bjf h,l w[ W'v[ ##u[ a{} Vhk dHaWjiaJ blk RpaVj dyi a[i[ e,Dc[ Rpa[ hg ihje[@ o,v[ f{i Vhk

Page 58: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

vjRpGs[ m$$ wfPiov[ fhp.yS a'G Wjbs Rpl V[ e,cj i'w ds,aj m bjfW'v[ ##uj W[-dxwi h' w[ blk W{n[ hJ a[ij qpw,sqj du,a[ a'G hgujrJe[ m$$ Rph wydhig yvj debj m dul r[v[ bsjva v,egfdhvg brj; hg dHl W.s[ } fHg ba[ u,u V[ ljij qpw,sqj lpSw[ x{lvj dHl s[ h,w dr,y s[ ds,aj m W,l dxi wg lg tpLg tpLg e,Dc[w'v bjdHbj aJ bjRpGs[ lji Rpl r,v r[t w[ WjWj ug h,Dl[ wdhSv,e[ dwRpG a[ij w.q aJ ija hg wi ds,aj lg m aP. b{r[G cig ujdihj lg m$$ wdhS v,ej ##q{} aJ aphj} i,W V[ dqvj ds,aj WCgq[hi h'Hg q[i[ eigW Rpa[ m$$ bjf W'v[ ##blk aJ hpS yvs[ hJ mbjfSj lqjv lJF v{ m$$ apiV vdebj@ Rpl } da>V WyV dwa[ mÉ! dH,w aJ dwl[ sj h,w Vj itg mÊ! duVj h' lw[ f+q[Lri } Ijs wig mË! bjfS[ dr,a bVplji bjH[ l.a ljZ sg l[rj wik m epiP VjVw

Fvg wi[ej m

ljZ w{ l.de Vhg wAp zjv mmsilVp F[Ba h'a dVhjv mm

dHo'G apiV v,Ddebj V[ dH,w VrJ r[l wi dvbj m dH,w e'sCgriej q'Bj w,fCj dul s[ Vjv bjfS[ qpt a[ fCsj hi r[v[ i,tSj myjsi sg ws[ Wp,wv qji v{Sg ws[ q'T[ Rpa[ it v{Sg m v,w t,sisj sp,fBj ba[ dH,w h,o dr,y dy,fg dH,w h,o l'Bg h"vg-h"vg apis[-apis[ RPV[ ljdhW s[ V[C[ dH,w RpujC dr,y dW+A h[n T'h vj w[W{n eH[ m o'C[ dyi dr,y W,wigbJ yjiV rjvj bjuCg bj debj mRpl V[ r[t w[ dwhj dw w'Hg x,wi W{nj ] m Rpl V[ V[C[ bj w[Vqlwji wgag a[ dwhj ##x,wi lJHk@ dHo[ ljhqS[ RPVj Ldhi ] mRpo[ uj w[ u[ dFdAbj wiVg ] aJ wi vr'@ Vhk aJ Rpo[ #W[sgbJ$sj v.ei b,Dn' fdhi y,vsj ] m Rpo[ lF } i'Bg dqvsg ] m Rpo[

Page 59: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

yv[ ujY m$$ fdhv'G aJ bjf wpN Vhk W'v[@ sPug rji Rpl s[ wdhSa[ W'v[ ##dfbjdibj@ aP. w'Hg dxwi Vj wi bjfSj w.q wi ujw[$$ m Rph W,wigbJ yjisj yjisj b,e[ yvj debj m Ljq } Rphrjfl qpdCbj aJ bjf ug } Rpl aiJ Rpo[ W{n[ r[dtbj m V[C[ bjw[ Vqlwji wiw[ wdhS v,ej ##i,W rjdvY@ aplk dHo[ hg W{n[h' m dwa[ eH[ Vhk F'uV A,wS vHg ($$ bjf V[ dwhj dw ##Vhk m$$bjuCg W'dvbj ##u[ qVuPi wi' aJ dH,w W,wig sj sp,Z hg o'Cjv{ vr' m$$ bjf V[ dwhj u[ aJ dHVJ dr,y a[ig bjfSg W,wig ] aJRpl sj sp,Z s[h@ Vhk aJ dwl[ sg W,wig sj Vhk m$$ Rph W'dvbj##dHV%J dr,y s' W,wigbJ q[igbJ hV m dH,w sj v{ vr'G m$$ dHaVjbjt w[ Rph W,wig w.V' xC w[ v{ bjdHbj m bjf V[ Rplsj sp,ZdH,w dy,fg dr,y y' w[ A,w dvbj m bjuCg aJ zi yvj debja[ dul rwa bjfS[ zi uj w[ W,wig y'Hg aJ sPug W,wig s[oSJ dr,y sp,Z r[dtbj@ h{ijV duhj h' w[ l'yS v,e dfbj@ dHhW,wig aj l.aJ V[ y' vHg lg m us'G oS Fi[ r[t[ aJ sp,Z y' dvbj mfi ljig ija l'ysj dihj m dsV ydCbj aJ W,wigbJ v{ w[ lFa'G fdhvJ Rpo[ hg fhp.dybj m fi bjf Rpl s[ bjrpS a'G fdhvJhg yv[ eH[ m dxi bjuCg V[ W,wigbJ rg yjigbJ@ bjf ug sgFjv rg wgag dwa'G Vj dqv[ m sPu[ dsV rg Vj dqv[@ agli[ dsVFjv rg wgag w'Hg faj Vj v,ej m y"o[ dsV dH,w oJ dH,w dW+Ah[n W{n[ byjVw hg dqv fH[ m RplV[ fAjS w[ w'v uj w[ Vqlwjiwgag a[ W'dvbj ##ug q{G aJ@ WCg sPi a,w Fjv wgag@ dwa[ fajVhk v,ej a[ b,u byjVw hg dqv fH[ m$$ h,l w[ wdhS v,e[ ##lj}dwo'G dwo'G Fjv[ej ( aP. bjfSj w.q wi uj w[ m$$ Rph W[Vag wiVv,e ##ug sp,Z wpA h'i v{ vr' m$$ wdhS v,e[ w,v } lhg@ b,uaJ v'C Vhk m$$ bev[ dsV lr[i[ hg Rph W,wig v{ bjdHbj ##vYqhjiju ) spZ y' vr' m$$ bjf V[ sp,Z y' w[ A,w dvbj m Rpl bjuCgs[ qjvj xCg h'Hg r[t w[ WjWj ug wdhS v,e[ ##aP. alWg x[isj

Page 60: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

hp.sj ] ($$ Rpl V[ dwhj wHg ljv h' eH[ m dxi fpdAbj ##dwo'GRpfs[L dvbj lg ($$ RplV[ s,Ddlbj ##ug ljcj dH,w fgi lg m RplV[ljij wpN s,Ddlbj lg Rpl V[ h'i Whpa wpN dwhj lg@ dw b>si'GWCgbJ l'hSgbJ brj;j bjRpGsgbJ hV m dxi dwl[ i,Wg VPi sgNvw rg f{S v,e uJsg m fi bu[ wpN Vhk faj v,ej m dxi WjWjug wdhS v,e[ ##ljc[ V[C[ h' a{} wpN dstjHgH[ m$$ us'G V[C[ h'dHbjaJ wdhS ve[ ##dHo[ W{n w[ hpS fC% u' a[i[ fgi V[ s,Ddlbj ] m$$us'G Rpl V[ fdC%bj aJ qV h'i hg h' debj m bV.s b{lj bjdHbjdw woV a'G Wjhi@ u' dHl } ws[ bjdHbj hg Vhk lg m qla h'debj m dxi WjWj ug W'v[ ##dwRpG WHg hpS s,l m$$ wdhS v,ej##b,vj rjdvY@ WCg idhqa wgag q[i[ eigW Rpa[ m wpiWjVujrJ m$$ dHh lF wpN b>si'G hg dstj ds,aj ] m$$ bjf h,lw[W'v[ ##hJ@ lF wpN b>si hg ] m$$

##FjHg V.s vjv ljdhW$$uqjdv Y hqj uj@ W[ hujW uvrjei blaaP. si hujdW tpsg@ Ijdi dy^ wp V.s ( 2 mmlJHg hi oj hjui Vjui@ fCsj dr,y Vj ijHga{} bjf tpsg Rphvj s,l wi[ wg qjhg mmlF dwAp zi qdh Wjhdi Vjhg mm

qjN^ q^ 5 \102|dxi bjuCg } W'v[ ##uj bjfSj w.q wi m hpS dur[G b,e[

dqhVa wi[eJ@ Vjq u,Df[ej@ dHh bV.s rZsj hg ujH[ej m fii,tk l.Fjv w[ m$$

ijq fsjiop fjdHw{wWgij eJdn Vj t'v mm 1395 mmdHl ai%J Rpl } dVhjv wiw[ bjf b,e[ yv[ eH[ mm

Page 61: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

RPV[ W[sg ljdhW;js[ Vjv dqvjfdHo'G y,vw[ h'i b,e[ ujw[ RPV[ ljdhW s[ V[C[ yv[ eH[ m dHw

sita s[ h[n uj W{n[ m wHg dsV dHo[ W{dnbJ V[ Waga wga[ mdH,w dsV dHl fjl[ r,v W[sg ljdhW;js[ L[i sj dLwji wis[ h'H[bj eH[ m bjf dHo[ hg W{n[ lV m Rpl dsV aJ bjf s[ Vjv w'Hge,v Vhk h'Hg m bev[ dsV us'G Rph x[i dHZi } bjH[ bjf ug} H[o[ W{n[ r[dtbj a[ w'v bj eH[ Vqlwji wiw[ fpAS v,e[@##qhjaqj uV dwo'G bjH[ hV m$$ bjf ug V[ s,Ddlbj dw ##spbjW[r,v'G m$$ h'i ljij Vei re{ij fpAS a'G Wjbs W[sg ljdhW wdhSv,e[ w'Hg uv fjSg dwa'G Adwbj w[ Vhk m bjf W'v[ m ##bu[ awaJ Vhk Adwbj ba[ V w'Hg dH,Aj h'Hg ] m$$ dxi fpdAbj ##dFdAbjVhk wis[ ($$ RpKai ds,aj ##ws[ wi rg v{Gs[ hJ@ ws[ Vhk rgwis[ m dxi W[sg ljdhW W'v[ ##u[ hpwq dsY aJ dHo[ hg uv fjSgfhp>yj s[HgH[ m$$ WjWj ug V[ dwhj ##aplk dHaVg t[yv Vj wi' wgfaj blk ws'G dHo'G yv[ ujHgH[@ dxi aplk epiP sg b>l h' aphj}t[yv s[Sg Vhk WSsg m$$ dxi ljdhW;js[ V[ fpdAbj dw ##qpt a[w,fCj dwRpG i,ts[ h' m$$ WjWj ug V[ h,lw[ dwhj ##dHr[G hg ngw] m$$ ljdhW;js[ wdhS v,e[ ##dur[G aphjcg iuj Rpr[G hg ngw ]a[ aphjcg wiVg ] wirjRpSg Vhk m ws[ q"wj dqdvbj aJ siLVwiJe[ m dHRpG WyV wi lpSw[ W[sg ljdhW;js[ yv[ eH[ m

Page 62: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

RPV[ ljdhW a'G y,v w[ u.ev dr,yRpl a'G df,A'G wHg dsV Waga wiV dfA'G dH,w dsV dxis[

dxis[ ldhu lpFj hg RPV[ ljdhW s[ V[C[ fhp>y eH[ m Wjhi hg dH,wVr[wvg ue%j Rpa[ W{n eH[ m wpN dyi Wjbs dHo'G dHw f+[qgv.dzbj m bjf ug } r[t w[ wdhS v,ej@ ##l.a ug v.ei sj rwa] m yv' f+Ljsj A,w vr'@ v.ei ria dihj ] m$$ fi bjf lqjZg$y W{n[ lV W'v[ Vhk m Rph b,e[ v.z debj m uj w[ vJeig } wdhSv,ej ##Wjhi dH,w qhjaqj W{n[ hV@ q{G RpVJ } v.ei A,wS sgW[Vag wgag lg@ fi RpV%J V[ w'Hg RpKai Vhk ds,aj m u[ aP. q{}wpA f+Ljs[ xCj s[r[G@ q{G uj w[ RpV%J } s[ bjrJ m$$ W[sg ljdhW;js[rg w'v hg tv'a[ lV fp,AS v,e[ ##dwo[ wp hV ($$ Rpl V[ dwhj##ug ) Wjhi W{n[ hV m$$ yjsi sg Wp,wv qjig ] m qP>h a[ h'i wfCjdvbj ] m ##W[sg ljdhW lqN eH[ m N,B wdhS v,e[ ##RpV%J w'vblk bjf ujrJe[ m$$ dHRpG wdhw[ sjv f+Ljs[ v{ w[ ojv dr,y i,tw[ dH,w l[rjsji } Vjv v{ w[@ Rpo[ fhp>y eH[ m WjWj ug V[ r[tw[epiP wg b>l ujSw[ ldawji wgaj ba[ dwhj ##aphj} t[yv wiVsg wg v'C lg ($$ W[sg ljdhW V[ RpKai ds,aj m ##wqjHg r,cg ]@uja@ uVq r,cg Vhk m ug bjdHbJ } vY f+Ljsj A,Dw' m$$ WjWjug V[ v'C bVplji A,w dvbj m h,o lp,y[ wiV a'G Wjbs WjWj ugV[ dwhj dw lj} bjdebj dsY@ aphjcj WyV duhCj aplk wgajlg RPV[ ljdhW bjdHY@ hpS q>V dvbj ] m ##W[sg ljdhW;js[ wdhSv,e[ ##u[ aplk hpwq dsY aJ bjh ljig uqgV sPi a,w u.ev rjvgbjfSg hg ] m du,Do[ ue%j fl.s h'r[@ Rpo[ wpBgbj WSrj ds>s[ hJba[ l[rjsji dH,w uJ s' aphjc[ fjl idhSe[ m hpwq bVplji lF

Page 63: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

ygu aphj} bjlV a[ fhp.y ujdHbj wi[eg m$$ WjWj ug V[ dwhjdw ##lj} w'Hg dHwJa blojV s,Dl' m duo[ V[C[ V[C[ w'Hg bjWjsgVj h'r[@ dlix dH,w fjSg h'r[ m aJ W[sg ljdhW wdhS v,e[ RphdBwjSj ] aJ lhg m dHo'G ##wHg dsV s[ dr,y fhp.ygsj ]@ WhpasPi ] m$$ bjf W'v[ Rphg yjhgsj ] m$$

W[sg ljdhW V[ lF dVLjVgbJ s,l ds,agbJ m bjf Rpl rwahg api fH[ m h"vg h"vg f>u l,a dsVJ #y fhp>y eH[ m yji ypx[i[Rpy[ fhjCJ dryjv[ dH,w l.zS[ dWiA h[n sg Vsg sj dViqvu,v re dihj lg m dH,Do[ eiqg lisg q"qq WCj lp.si lg m l' RplVsg s[ dwVji[ W{n eH[ m WjWj ug WyV wis[ hp.s[ lV@ ##dHo[ blkf>u ljv ih[ m$$ wpN dyi WSJ dr,Dy'G xv dqv ujSj A,w v{Sj mfdhv[ qhgV[ agli[ dsV dH,w xv m sPu[ qhgV[ l,aJ dsVJ WjbsdH,w xv m agu[ qhgV f>siJ dsV Wjbs dH,w xv m y"o[ qhgV[y"GwCj qjiw[ W{h eH[ m dH,w ljv Wjbs lqjZg t'vg aJ s' xvfH[ V;i bjH[ m r[t w[ qV dr,y xpiVj bjdHbj dHh w'S i,tdebj m dH,w brj; bjHg dHh aphjc[ Vdq,a hV A,w vr' m l'dybjdHh brj; dwo'G bjHg sPug rji dxi Rphg lpSjHg ds,ag m lpSw[ xv A,w dvbj m Rpl a'G Wjbs dxi lqjZg vgV h' eH[ m s'ljv Wjbs lqjZg t'vg m aawjv dxi lqjZg vgV h' eH[ m s'ljv Wjbs dxi lqjZg t'vg m bjf hg WyV wis[ hp.s[ lV blkf>u sgbJ 3 y"GwCgbJ vjHgbJ m fdhvg 1 ljv sg sPugbJ s'-s' ljv sgbJ m

u[ w'Hg fp,A[ lqjdZYG RpnS a'G Wjbs lq[G sj debjV dwr[Gidh>sj ] m dHl sj RpKai ldaepiP V[ bjf hg WjSg dr,y ds,aj ] m

Aagh upe epWjip lj bjf[ eSa wgVg mmrji! ij! 949

h'i Aagh upe epWjip wi ridabj lp.Vjhi mm

Page 64: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

qhJ fpit sg brloj h'i ] m qhJ fpit dVi>wji Vjv h' w[lq[G bVplji s[h dr,y bjRpGs[ hV m Rpl r[v[ lq[G sj debjV N,Bhg lxpiV h' uJsj ] m dwRpGdw rjdhepiP y[aV ]@ uC% Vhk mrjdhepiP sg y[aVj l,aj hg lF } y[a.V i,tsg ] m Vjq spbjijvgV fpit lsj hg y[a.V ] m l.ljig W.sj us'G dwa[ W[h'L hp.sj ]@q{G dwo[ hJ@ aplk q{} wg wi ih[ h'@ bjdsw m qhJ fpit dHla'GaJ dwa[ RpKfi hV m

lWs[ hg l'Ng fHg ly{ bjdf WpNjHg mm 5 mmrj!ij!q! 3858

h'i wHg blojVJ a[ dryi w[ zi zi'G dxi Wjhif>u ljv Wjbs bjlS yp,w w[ y,vs[ y,vs[ #hig spbji[ diLk

w[L hp.s[ h'H[ W,s+g Vjo yv[ eH[ m dxi Rpl a'G b,e[ dwl[ oj dwa[u.ev dr,y af,Ddlbj wis[ ih[ m dxi dur[G bjf s,ls[ hVblk ##h[q wp.c$$ s[ V[C[ hg dwa[ dBw[ ih[ m Rpo[ wHg didLbJ Vjvq[v h'dHbj@ duhC[ dw fpijaV lq[G a'G bjfSg dH,Aj bVplji ligii,ts[ hV m I'eg uV V[ slq[G spbji lpbjl dBwj v{S[ l"-l" WiluJ dHl a'G rg r,Z lqJ lqjZg vj w[ W{nSj m b{l[ qhjV I'eguV rg dHo[ dqv[ m dxi Rpl a'G Wjbs s,ls[ lV ##wpN b{l[ dl,tJs[ rg siLV h'H[ m duhC[ slq fjaLjh s[ lq[G a'G hg epiP w[ hpwqbVplji ligi i,t w[ u.evJ dr,y dryis[ hV m dHh dl,t Ws[hqpwa brloj rjv[ hp>s[ hV m dul r[v[ l.lji dr,y epiP ugrV rjv[zBs[ ds,lS aJ epiP w[ hpwq bVplji dHh ligi Zji w[ l.ljidr,y dxi a'G epiP dl,tg ugrV sja WtL w[ bfVj lqJ fPij wiw[siejh } yv[ uJs[ hV m dHV%J } dHh hpwq ] m dHls[ Vjv dH,wFdrta WyV wgaj dw us'G Ziqg fpit iju wi[ej Rpl r[v[ RphWtLgbJ h'HgbJ iPhJ@ lF lisjigbj@ epiP w[ hpwq bVpljiwiVegbJ m Rph lF s[ uo[sji WSVe[ m dHo'G api w[ dxi q{sjVgdHvjw[ rv bj eH[ m dHo[ W{dnbJ } hpwq h'dHbj dw ujw[ dH,w

Page 65: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

rji qjaj } dqv' Rpl V[ Ijs wgaj ] m hpwq q>V w[ y,v fH[ mVei fhp.y[ m dul r[v[ zi eH[@ b,e[ qjaj sj ligi wpN dT,vjlg m zi dwl[ ug V[ bjrj; s[ w[ dwhj ##qJ@ qlajVj bj debj] m aP. Ijs wisg lg m$$ qJ V[ b,tJ t'v% w[ r[dtbj Vjv hg qjajs[ lpbjl fPi[ h' eH[ m dxi zi Vhk ndhi[ m rjdfl RpVk f{ig qpC[ mdHo'G yvs[ h'H[ Whpa sPi dVwv eH[ duo[ epiP VjVw sj dq,njignj blojV ] m dHo[ wpN dsV ndhi[ m dHo'G y,v w[ bjei[ ##ijZjlpbjqg$$ qa s[ dwl[ bjeP Vjv q[v h'dHbj m Rpl s[ fjl ndhiw[ dxi b,e[ yv[ eH[ m

dH,w qplvqjV `wgi Vjv q[vdH,w ue%j u.ev dr,y qplvqjV `wgi idh>sj lg m dHls[ V[C[

hg bjlS vj w[ W{n eH[ m wpN dyi dfA'G Rpl sj dH,w qpigs dHZibj dVwdvbj m bjf ug } W{dnbJ r[t w[ wdhS v,ej ##l.a ug@aplg dwo'G bjH[ m$$ bjf ug V[ ljig e,vWja s,lg m Rph lpSw[ wdhSv,ej@ ##aphjcj dHo[ idhSj qpLdwv ] m$$ WjWj ug V[ fpdAbj##dwRpG m$$ Rph W'dvbj@ ##q[ij fgi ] m Rph hpS aJ yvgl{ dr,yW{nj ]@ s'-yji dsVJ a,w Wjhi bjr[ej m Rph dwl[ dh>sP } y.ejVhgG lqNsj m Rpl r[v[ aphj} dHo'G ujSj fr[ej m$$ WjWj ug wdhSv,e[ ##dHh dwRpG ( u[ w'Hg dwl[ sj drejC[ Vj aJ Rpl } aJ w'Hgrg qjCj Vhk lqNsj m dxi dHh aJ x,wi ] dHl } wg dHV%J e,vJVjv ( Rph W'dvbj@ ##ug@ dHaVj aJ q{} faj Vhk m dul e,vsj q{} faj lg q{G s,l ds,aj ] m b,e[ aphjcg qi;g m u' q{} q[i[fgi sj hpwq lg q{G wdh ds,aj ] m RplV[ q{} Vlgha wgag ]dw w'Hg dh>sP q[i[ q,Do[ rg Vj v,e[ m wHg rji Rph Wjhi rg bjuJs[ hV m u[ dH,Zi bj eH[ dxi qpLdwv h'H[eg m$$ bjf ug V[w'Hg RpKai Vhk ds,aJ Rph yvj debj m Ljq } us'G fgi V[ b>siW{n[ V[ brju s[ w[ qpigs l,s w[ e,v Wja wgag m qpigs V[ fgi

Page 66: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

sg e,v lpS w[ WjWj ug rjvg ljig rjiaj wdh lpSjHg m lpS w[Rph ep,Dl[ dr,y bj debj m wdhS v,ej ##uj w[ r[t m u[ Rph yvjdebj ] aJ ngw ] m u[ Vhk aJ b{l[ r[v[ hg Rpl } a'i s[h m$$Rph debj m uj w[ WjWj ug } wdhS v,ej ##l.a ug@ aplk yv[ujY m q[i[ fgi sj hpwq ] m$$ lpS w[ WjWj ug W'v[@ ##blk da>Vyji dsV dHo[ idhSj ] m bu[ Vhk ujSj m$$ lpS w[ qpC debj mRpl V[ uj w[ s,Ddlbj ##ug@ Rph q[i[ a'dibj Vhk uJsj m$$ fgiV[ dxi dH,w h'i y[vj F[dubj m Rpl V[ bj w[ dwhj ##yv[ ujY m$$b,e'G bjf V[ RpKai ds,aj m ##fgi } dqv[ dWVJ Vhk ujSj$$ y[v[V[ dwhj ##Rph aJ qplvqjV a'G dWVJ dwl[ Vjv e,vWja wiw[ Vhkij;g m aplg bjts[ h' fgi } dqvSj ] m$$ WjWj ug V[ dwhj dw##blk Rpl} dqvSj ] ba[ b,u ija } dqvSj ] m aP. Rpl }bjts[ a{} dqv w[ ujSe[ m b{r[G Vhk ujSj m Rpl V[ ujw[ fgi} s,Ddlbj ##ug@ Rph aJ dHRpG W'vsj ] m$$ lpS w[ fgi ypf dihj mb,Zg ija a'G Wjbs fgi s[ sis LpiP h' debj m r,Zsj r,Zsj r,Zdebj@ lhjdibj Vj debj m b{lj sptg h'dHbj hjH[ hjH[ wi[ m dxiqpigsJ } wdhS v,ej m##ujRp@ Rpl l.a } l,s w[ dvbjY m$$ dH,wy[vj debj m WjWj ug } uj s,Ddlbj m ##ug aphj} fgi V[ Ijswgaj ] m$$ bjf Rpl s[ Vjv h' api[ us'G w'v eH[ fpdAbj ##fgiug wg hjv ] ($$ Rph W'dvbj ##ujV dVwvsg ] sis Vjv midhqa wi' m$$ WjWj ug s[ h,o dr,y l'Bg lg m Rpl s[ f[B VjvvjHg sis W.s h' debj m dxi fpdAbj ##hpS dwr[G ] ($$ RphW'dvbj@ ##hpS aJ sis Vhk hp.sj m$$ bjf W'v[@ ##blk aJ hpSyvs[ hJ Wjwg e,v lr[i[ wiJe[ m

bev[ dsV lr[i[ Rpl V[ l[rw F[u w[ ldawji Vjv w'vl,Ddsbj ba[ bjfS[ w'v'G dH,w w,fCj drAj w[ Rpfi dWnjdHbj mRpl V[ fpdAbj ##wg Vjq ] bjfsj($$ bjf W'v[ ##ljcj Vjq

Page 67: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

qhJhdiVjq dl>z ] m$$ fgi W'dvbj ug q[ij dH,w w.q dreC debj] m$$ bjf W'v[ ##Rph dwhCj ($$ fgi W'dvbj q[ij dVIq lg dwb{V[ dsV vejaji bjfSg W.seg s[ s"ijV bjfS[ bjlS Rpa[dwl[ } Vhk bjRpS s[Sj@ fi sis h'S wiw[ dVIq Bp,B debj m$$bjf h,l w[ W'v[ ##aP. dwadVbJ s[ dVIq a'C[ hV m b,u a,w deSagwiw[ r[t m ##fgi ug q{G dwr[G a'C[ ($$ aJ bjf W'v[ ##dw>V[ dh>sPv'w qplvqjV WSjH[ m Ijs wi m Rph sptg h' w[ b"vjs r,v'G@ zir,v'G a[i[ w'v bjH[ m dH,w x,wi ujS w[ fi aP. lF } qplvqjVWVS sj Rpfs[L wgaj m wHg aJ WS rg eH[ bjfSg eiu rjla[ mwg RpV%J sj w'Hg dVIq Vhk lg duhCj aP. a'dCbj h'r[ ( hpS rga[i[ hpwq Vjv a[i[ qpigs dwl[ dh>sP } a[i[ V[C[ Vhk h'S ds>s[ mb{Vg W.seg wiw[ qpaljW wiV sg wg v'C m u' a[i[ qpidLs V[a{} s,Ddlbj ] Rph aP. wi m u[ w'Hg a[ig wiVg r[t w[@ a[i[ a[LiZj wisj ]@ aP. bjfSg ajwa Vjv Rplsg spdVbjrg v'C fPigwi lwsj ]@ u[ w'Hg iPhjVgba Wji[ lrjv wi[@ wpN q>e[@ RplW.s[ sg lpia dWiag Rpo[ v,e[ h'H[ sg Rpyg wis[@ qV sg brlojWsvs[@ sgV WsvjRpS sg v'C Vhk m duo[ WPBj v,ej h'r[@ rdZbjxpdvbj h'r[@ Rpo'G fp,BS sg v'C Vhk m wg faj a[ij h'i oJ vjdHbjh'dHbj v,e[ w[ Vj v,e[ m u' wpN aP. wi dihj ]G dHh zjB[ rjvjl"sj ] m Whpa[ qpigs WSj w[ r,c[ aJ Vhk WSgsj m ugrV rjv[o'C%[ hg Wha hV@ Whpa[ ws[ h'H[ rg Vhk m$$

h{dV driv[ Vjhg zS[ x{v xwCp l.ljip mrjiJ a[ rZgw q^ 1@ 1411

WjWj ug V[ s,Ddlbj ljc[ epiP s[ zi dr,y aj dHY hpwq ]^-f+oq[ qVp fiW'Z{ bfVj fjA{ bri igNjr{ mm \b.e 381|dHh hpS r[t vY bfVj qV lqNjRpS Rpa[ wg wpN wiVj

f{Gsj ] m Rpl WyV V[ fgi ug s[ qV Rpa[ b{lj f+Fjr fjdHbj

Page 68: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

dw bfV[ qV sg ljig hjva WjWj ug w'v t'v% ds,ag m Vjv s,Ddlbj##ug q[i[ r,l sg aJ w'Hg e,v Vhk m Whpa u'i vj yp,wj hJ m$$ WjWjug V[ fpDdAbj ##a[ij qpiLs dwo[ ] m$$ fgi W'dvbj ug Rph aJrxja \Fjr qi yp,w[ hV| m$$ dHRpG WyV wiw[ wdhS v,e[ wvqjlpSj m RplV[ lpSjdHbj m dxi W'v[ ##dul wvjq s[ yjvgl[ wga[ hV@Rph rg Rpl sj hg bjfS[ dVIq bVplji fjn LpiP wi s[ m dxir[t dwr[G i.e ves[ hV m$$ l,a WyV wdh w[ Rpl V[ bevg lr[ia'G hg LpiP wi ds,aj dH,w s' dsVJ dr,y hg qV sg brloj h'ih' eHg m y"o[ dsV bjf apiV } dabji h'H[ aJ h,o u'C w[ fgiV[ W[Vag wgag ##i,W rjdvY@ aplk lsj hg q[i[ w'v dBw' m q{G bjfsg d?sqa wiJej m$$ bjf W'v[@ Vhk@ blk hpS ujSj ] m$$ WjWjug fjl dH,w h,o dvta r[t w[ fpAS v,ej ##dHh dwhCg dwajW] m$$ Rph W'dvbj ##q{} s[ dsY m$$ WjWj ug wdhS v,e[ ##v{ vj@aP. epiqptg dwr[G fC[%Gej ($$ Rph W'dvbj ##q{G epiqptg fC lwsjhJ m q[ij df,Aj f>ujW sj hg ] m$$ l' Rpl V[ epBwj v{ dvbj m dxiW'dvbj ug@ ##dH,w ija h'i dBw' m$$ W[Vag q>V w[ dBw eH[ m dxifgi V[ epBw[ dr,Dy'G l=g ufp ug ljdhW sj fjn wgaj m dya f+l.Vh' debj m W[Vag wiV v,ej ##u[ hpwq dsY@ aJ q{G dHlsj rg fjnwi dvbj wiJ m bjf W'v[@ ##wi dvbj wi$$ dxi Rpl} l=g ufpug ljdhW s[ fjn sg qijIjsj lqNjHg dw dHl fjn } dHRpG wiVj] m$$

dxi W'v[ ##dHh fjn lrj v,t h' ujH[@ W[Cj fji h' uJsj ] m$$bev[ dsV api fH[ m fgi drsj wiV sPi a,w Vjv debj m wpNbe[ uj w[ tv' eH[ W'v[@ ##fgi ug@ hpS qpC ujY m duaVg spVgbJVjv'G f+gag Bp,DDB[eg@ i,W Vjv rZ[eg m W.seg wiV sj r[vj h'r[w'Hg ipwjrB ila[ dr,y bjr[@ Rpl sg f+rjh Vhk wiVk m$$

W[Tg f+gda quPig qJe{

Page 69: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

uRp w'Rp AjdV Arjr{ h' mmv'e wpB>W lFhp a[ a'i{ aRp bjfV W[Tg bjr{ h' mm l'^ Vjqs[r 657fgi ug b>si Wjhi i,W lji[ hg ] m fi Rpl Vjv us'G dfbji

f{ ujr[@ dfbji b{Vj h'r[@ dur[G s,Ddlbj ] m Rph b>si'G f+a,t h'uJsj ] m W>seg Vjv dfbji wi' m dHh' hg lF a'G lpbjsvg rlaP] m ujY qpC'@ W{n' bjfS[ oJ Rpa[ m$$ fgi V[ bjtig rji fpdAbj@##u[ dwa[ dqvSj h'r[ aJ dwo[ ($$ bjf W'v[ ljcj Vjq qhJhdiVjqdl>z iPqg rjv[ ] m us'G rwa bjdHbj bjf l,s vrJe[ m

qhJfpitJ sg l.ea sj dHh xv ]q[vp t'Hg w'dB bz hi[ dViqv FH[ ygaj mm ihjRp mm

dWvrv q^ 809wgqgbjdHi ei d; dqL lj;s davj Hk sPi V[la mmajvdo h,w tjw ij@ tpilgds bVri q[ wpVs mmwi[ iljdHS rjvj l'Vj aJW[ } us ejv[ sPi Vj Fjv[tjw } lPiu wi dstvJs[ l,Dy[ ljHk rjv[ idhS lptjv{ mm

FjHg V.svjv ugl' dHl ai%J WjWj ug V[ fgi } w,BC f>ogbJ@ LiHgbj a'G

RpKyj yp,w w[ i,W rjv[ fjl[ vjdHbj m dHh `wgi dHw rji Fp,Dy'fhp.dybj lg m dHl } WjWj ug V[ ##Vjefpi rjvj$$ wdh w[ l,Ddsbjlg m Rph f+l.e dwl[ bev[ dh,Dl[ dr,y bjH[ej m

Page 70: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

ueiJY fgi v,Df[ Ljh w'vba[ dHl s[ bjl[ fjl[

dHl fgi a'G drsj h' w[ ws[dwa[- ws[dwa[ dBwjSj wis[h'H[ ueijRpG bj w[ ndhi[ m dHo[ fgi v,Df[ Ljh idh>sj lg m dH,wwiVg rjvj fpit h'dHbj ] m ueijRpG dr,y dHl sg fPuj wiVrjv[ v'w LiZjvP Whpa hV m WjWj ug s[ WyV bVplji dHl Vjvq[v h'dHbj ba[ dHl V[ uv fjSg sg l[rj fp,Ag m WjWj ug V[ dH,wl[i bjBj fpijSg wSw sj@ dH,w l[i dzY@ dH,w l[i t>c@ dH,wl[i qJh sg sjv@ yji yg;J q>egbJ m Rpl V[ dvbj ds,agbJ mbjf WSj w[ A,w eH[ m lF wpN A,wS a'G dfA'G dHl s[ Vjv f+qjios[ WyV h'H[ m dH,w sPu[ } WyV wi lpS w[ fidtbj m dxi fgiug V[ WjWj ug } dwhj@ ##dHo[ wpN dyi ndhi' m$$ bjf ug V[ WyVwgaj dw ljc[ ndhiV sj lqJ bu[ Vhk m bu[ wpN dyi h'i dxiapi w[ x[i bjlS vjrJe[ m WjWj ug V[ WyV wgaj v,Df[ LjhueijrJ a[ig ijuZjVg ]@ aP. ijuj ]G dHl Ldhi sj m bjfSgfiuj a[ idhq wi m$$ Rpl V[ s,Ddlbj@ ##ug dH,w rji w'Hg dHlLdhi } vp,BS vHg bj debj m Rpl r[v[ q{G WyjdHbj m$$ b,e'GWjWj ug V[ RpKai ds,aj@ ##Rps'G aJ Wyj dvbj m fi dxi dHh dwRpGdwhj dw ueijrJ } fjSg qji[ej m$$ wdhS v,ej@ ##ug@ q[i[ qP>Dh'GdVwv debj m$$ WjWj ug W'v[@ ##dH,w rji aP. Wyj dvbj m sPugrji WyjRpS rjvj qhJfpit rg bj dihj ] m$$ RplV[ fpdAbj@ dw,Do[bjr[ej ($$ bjf ug W'v[@ ##ueijRpG a'G dAfs[ fjl[ r,v Wjhi bjw[ih[ej@ Rph i,Ddtbj wi[ej m$$ dHh dHLjij WjWj bV.s dl>z ugqhjiju r,v lg m dfaj ug a'G lpdSbj ] m dHh WyV ÉÑÐÑ-ÑÈ

Page 71: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

l.V ÉÑËË-ËÌ dr,y WCg Fjig WjiL h'Hg m Rpl rwa WjWj bV.sdl>z ug qhjiju VjVw li rjvg ue%j a[ ndhi[ lV f,wj bjlSvjdHbj h'dHbj lg m ueijRpG s[ bjl[ fjl[ fjSg hg fjSg lg m

WjWj bV.s dl>z ug qhjiju VjVw li a'G bjlS y,pw w[l+g epiP e+.o ljdhW sj liPf v{ w[ bjf WjiL f{Gsg dr,y l+g epiPe+.o ljdhW ug s[ liPf Rpa[ A,aig s[w[@ Wjwg ipqjv[ FjHg ci'vg} ypwj w[ wpN h'i f+[qgbJ } Vjv v{ w[ W[igbJ sg w'ng ndhi[lV m Rpl lq[G WjWj ug Vjv l[rw WjWj huPij dl>z ba[ FjHgci'vg lV m wpN lqJ Rpo[ epujdibj m dHw dsV FjHg ci'vg w'vWjWj ug V[ Fp,Dy' rjdvbJ s[ d;wi wiw[ dxi dHh WyV wgajlg m ##bjh ) Rph lqJ b,u WdSbj h{ m RpV%J s[ hpwq Vjv i,dtbjh' eHg h{ m$$ dHh WyV WjWj bV.s dl>z ug V[ Rpl r[v[ fPij wgaj mhpS bjfJ WjWj ug s[ f+l.e r,v y,vgH[ m dHl a'G Rpfi.a WjWjug } v,f[ Ljh V[ fpdAbj@ ##dw q{} ufpug ljdhW sj fjnlpSjYe[($$ WjWj ug V[ dwhj@ ##hJ lpS v{ m$$ dHM wdh w[ fjnlpVjRpSj LpiP wi ds,aj m WjWj ug V[ fjn sj F'e fjdHbj aJ Rplsg lqjZg v,eg h'Hg lg m wpN dyi Wjbs WjWj ug V[ bjrj; s[w[ Rpl sg lqjZg tpv%jHg m v,f[ Ljh V[ dwhj@ ##qhjiju ug@ u' bV.sb,u bjdHbj h{@ d;>seg dry b,e[ ws[ VhgG bjdHbj ba[ dHaVgajwa q[i[ dry h{@ dw u[ wHg ljv a,w lqjZg vej w[ W{nVjyjhJ aJ W{n lwsj hj m b,u q{G lqNsj hJ q[ij lF wpN wgajh'dHbj@ aphjc[ siLV wiw[ lxv h' debj m$$ dxi Rpls[ W[VagwiV a[ ufpug ljdhW sj fjn Rpl} ;WjVg Ijs wirjdHbj mdxi Rpo'G drsj h' eH[ m

Page 72: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

ueijrJ a'G hnPi r,vueijrJ a'G y,v w[ Wjhi dVwv[ hg lV dw ila[ dry dHw

d;qgGsji dqv dfbj m ljZP F[l a,w w[ RplV[ l[rj fp,Ag m WjWj ugV[ Rpl} dH,w l[i t>c@ dHw l[i dzY@ dHw l[i fpijSg wSw sjbjBj@ dH,w l[i qJh sg sjv s[S vHg dwhj m Rph wdhS v,ej@##b{Vj wpN aJ VhgG dH,w b,Zg i'Bg s[ ds>sj hJ m Wjwg dwa'G h'iq>e vr' m$$ WjWj ug wdhS v,e[@ ##u' wpN v{Sj h'r[@ dHw' zi a'Gv{Gs[ hJ m dqv ujr[ej aJ ngw h{@ VhgG aJ dwa[ h'i m$$ dHh WyVwiw[ Ldhi a'G Wjhi yv[ eH[ m dH,w dW+A h[n s' dsV W{n[ ih[ magli[ dsV dH,w W,wigbJ rjvj w'v bjdHbj wdhS v,ej@ ##aplgGwHg dsV a'G dHo[ W{n[ h' m q{G i'; r[tsj hJ m aplgG q>eS VhgG rguJs[ m$$ bjf wdhS v,e[ ljcj q>eSj dHh h{ dw dHw' hg zi a'Gq>egsj h{@ u[ Vj dqv[ aJ sPu[ zi VhgG uJs[ m s' dsV h' eH[dH,w a'G q>debj lg m Rpo'G dqdvbj VhgG Rpl a'G Wjbs Rpl} Rpl[ai%J hg ijLV s,l ds,aj m Rph wdhS v,ej@ ##ug q{G aJ eigW hJ mq[i[ fjl aJ s,l wp W,wigbJ hg hV m dHV%J sj sp,Z hj;i h{ m$$dxi fp,dAbj ##W,wigbJ a[igbJ hV@ dw v'wJ sgbJ($$ Rph W'dvbj@##ug@ wpN q[igbJ rg hV m$$ WjWj ug wdhS v,e[ bjfSg W,wigbJsj sp,Z s[ s[ duV%J h' lwsj h{ m$$ dxi dwhj@ ##a[igbJ W,wigbJsj sp,Z a'v dry dwaVj wp h'r[ej($$ Rpl V[ dwhj u[ hpS y'HgH[aJ o'Cj hg dVwv[ej m fi u[ bjoS[ y'HgH[ aJ l,a wp l[i dVwvsjh{ m$$ dxi WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##sp,Z sj wg Fjb h{ m$$ wdhS v,ej@##ug@ yji uJ f>u f{l[ l[i drwsj h{ m$$ WjWj ug lpSw[ ypf wieH[ m Rph dH,w-dH,w wiw[ W,wigbJ v{ bjdHbj a[ WjWj ug y'S

Page 73: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

v,e fH[ m wpsia b{lg h'Hg dw hi dH,w W,wig V[ Rpl s[ b>sju[a'G sp,Z r,Z ds,aj m WjWj ug ljij sp,Z fg eH[ m Rph s[t w[ h{ijVh' debj a[ wdhS v,ej@ ##aplgG dwaV[ wp dsV s[ Fp,Dt[ lg m$$ bjfW'v[ ypf ihp W'vgsj VhgG hp.sj m$$ dxi fp,DdAbj s,l aP. sp,Z s[ f{l[v{S[ hV m dw sp,Z sj sp,Z v{Sj h{ m A[ag s,l m$$ Rph yp,f wi dihj mWjWj ug dxi wdhS v,e[@ ##lqdNbj h{ dw VhgG m$$ Rpo'G W[n[ hgo'C%g duhg ;qgV fp,B w[ wdhS v,e[@ ##bjh v{ xC a[i[ sp,Z a'Gr,Z hg qp,v ds>s[ hJ m s' ipfH[ Rpl s[ h,o xCjH[ m bjf Rpn w[o'C%g sPi uj w[ bjijq wiw[ hnPi dHw fpijSj wlWj h{ Rpo[ fhp.yeH[ m dHo[ rg dH,w y.eg ajwa rjvj fgi idh>sj lg m Rpl} ujw[ dqv[ m$$

hnPi sg rjiajhnPi WjWj ug dH,w x,wi } dqv[ aJ RplV[ WjWj ug sj Whpa

ldawji wgaj m dHo[ wpN dsV dBw[ m dHl x,wi sj dH,w epi-FjHgdwa[ Wjhi debj h'dHbj lg m WjWj ug s[ hp.dsbJ hg bj debjus'G Rpl V[ r[dtbj dw q[ij FjHg dwl[ h'i q,a s[ l.a } bjfS[w'v i,tg W{nj h{ a[ Rplsj Whpa qjV ldawji wisj h{@ Rph r[tw[ Whpa dVijL h'dHbj a[ W'dvbj@ ##dHl Vjv bjfSj qplvqjVJsj wg qavW( dHl } dHo'G a'i s[ m$$ Rph wdhS v,ej@ ##Vj WHgdHM VhgG a'iVj m dur[G bjH[ hV Rpr[G hg bjf[ yv[ ujSe[ m Vjv[u[ w'Hg spdVbjsji W.sj h'r[ aJ a'i s[HgH[ m$$ sPuj wdhS v,ejVhk aJ q{G a'iJ fdhvj wdhS v,ej dwr[G a'i[Gej($$ aJ sPu[ V[dwhj@ ##dur[G ljZ } ljZ a'isj h{ m$$ Fjr Lwag Vjv a'iJej mfdhvj h,l w[ wdhS v,ej@ ##a[i[ Vjv'G awCj h'dHbj aJ dxi wgwi[Gej( q{} faj h{ dw dHh Whpa hg r,cg wqjHg rjvj h{ m sPuj

Page 74: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

ep,Dl[ dry bj w[ W'dvbj aP. yp,f wi uj m q{G bjf[ lqN vrJej m$$bev[ dsV lr[i[ WjWj ug W{n[ lV m sPuj rg w'v fhp.y debj m

WjWj ug } wdhS v,ej@ ##iJdNbj@ hgi dqvg h{ dw VhgG m dwa[q,NJ yjigbJ b{r[G aJ VhgG eHgbJ( u[ wpN VhgG WdSbJ aJ dwl[Vjo } epiP Zji v{ m$$ dHlsj bio dHh h{ dw b{Vg ljZVj wiw[wpN Lwag rg dqvg h{ uJ VhgG m u[ VhgG dqvg aJ dwl[ h'i sjy[vj WS uj m WjWj ug V[ dHh WyV bjf hg dH,w dsV l.eadry s,dlbj lg m l.a Whjv sjl ug Rpl dsV bjfS[ l[rwJ VjvsiLV wiV bjH[ h'H[ lV FjHg iaV dl>z ci"vg f,Dt[ sg l[rjwi ih[ lV m h;Pi W'v[@ ##blgG Rpl} wdhSj aJ wpN VhgG lgyjhp.s[@ fi us'G Rpl V[ VrJ epiP ZjiV wiV rjvg n'wi qjigaJ l'dybj dw hpS aJ epiP VjVw r,v hg RpGevg wi ds,ag h{ mhpS aJ urjW s[Sj hg fr[ej m blgG dwhj dw@ ##dHo[ aJ wHghgiJ b,e[ df,A[ apigbJ dxisgbJ hV@ ws[ dwl[ r,v r[dtbj rgVhgG@ a{} fp,AS sg wg v'C fHg h{ m$$ Rph W'dvbj@ ##aP. qP>h V.ejwiw[ q[i[ Vjv e,v wi m$$ WjWj ug W'v[@ ##`wgi lJHg@ bjfSgw'Hg vCjHg o'C%g h{ m bjfJ vCs[ y.e[ VhgG v,es[ m us'G Rph Vjhg hKdBbj aJ dxi bjf W'v[@ ##y.ej dxi h' ljhqS[@ dHM WyVwiw[ us'G qP>h a'G w,fCj fjl[ wiw[ r[dtbj aJ Rph ;qgV a[ dc,edfbj m Rpl sj epiPFjHg rg bj debj m wdhS v,ej@ ##ug@ dHhrg bjfS[ bjf } i,W lqNsj lg m y.ej hg h'dHbj A[ag fajv,e debj m$$ Rph aJ W[h'L dfbj dihj m Rpl s[ Vjv rjv[ } WjWjug V[ dwhj A[ag Vjv dHl s[ qP>h dry fjSg fjRp m$$ uv q>ejw[ dA,Bj ds,aj m h'L bjHg aJ RpKn w[ yiVJ Vjv dvfB debj mwdhS v,ej@ ##ug@ q{} dtqj wi dsY m q{o'G WCg br,Ddebj h'eHg h{ m$$

WjWj ug V[ lqNjdHbj dw w'Hg ljZP dwl[ i.e dry h'r[ Rpl

Page 75: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

} Wpij Vj wh' m a{G lj} epiP r,v dHLjij wiw[ Bw'i vjHg aJdHo'G a,w e,v fhp.yg m VhgG aJ lj} wg v'C lg@ dHh w.q wiVsg( Rpl V[ dwhj@ ##ug@ q{G aJ epiP VjVw sj Vjq VhgG dvbj m$$WjWj ug W'v[@ ##us'G aP. h'i epiP ZjiV rjvg e,v wgag dHl sjqavW dHh' hg lg m ajwa WS ujH[ ui v{Sg y.eg h{ m$$ RplV[W[Vag wgag@ ##q{} rg epip VjVw sg wvjl s,Dl' m$$ aJ Rpl }qPv q>ai lpSj w[ wdhS v,e[@ ##dHl } udfbj wi m LwagbJrg Whpa bj ujSegbJ a[ qV } lpt LJag rg dqv[eg m$$

lavpu s[ dwVji[hnPi a'G yvw[ ueijrJ r,v bjH[ dxi Ldhi dry VhgG eH[ m

bjl[ fjl[ hp.s[ h'H[ lavpu sdibj dwVji[ fhp.y eH[ m dHo[ dHwq,NJ yjiV rjvj qplvqjV dHZi bj dVwdvbj m WjWj ug } W{n[s[t w[ wdhS v,ej@ ##lJHg ug@ aplgG dh>sP h' dw dl,t($$ bjf V[dwhj dl,t hJ m dxi wpN l'y w[ W'dvbj dw q{G aJ qplvqjV hJ@aphjcg l[rj dwr[G wiJ m bjh q[igbJ q,NJ rg sp,Z VhgG ds>sgbJ mdHw q,N h{ duhCg b,nJ fdhiJ Wjbs sp,Z ds>sg h{ m b,u lr[i[hg y'Hg h{ m Rph hpS w,v% } dqv[eg m bjf wdhS v,e[ dxi idhSs[ m Rph W'dvbj@ ##q[ij dy,a aJ sp,Z dfbjRpS } wisj h{ m$$ bjfug V[ dwhj@ ##u[ ;iPi dy,a wisj h{ aJ s,l sp,Z sj wg qp,vvr[Gej($$ Rpl V[ dwhj@ ##q{G aJ l[rj wiVg h{ m qp,v VhgG r[ySj mq[ig q,N V[ rg hpS dqvSj VhgG m WCg w"C h{ m$$ bjf ug W'v[ ##u[a[ij dHaVj dfbji h{ aJ dvbj q,N s[tgH[ dwhCg h{ m$$ Rph wdhSv,ej@ ##b"h WPi[ i.e sg m lF a'G b,e[[ ujS rjvg h{ m$$ bjf ugRpn w[ Rpl s[ w'v eH[ m ojfg qji w[ q,N h[n W{n eH[ m q,N tv'eHg m bjf bjfSg WjBg dry hg sp,Z y'Gs[ ih[ a[ Vjv'G Vjv fgGs[eH[ m bjfSg dH,Aj qpajWw A,w w[ Rpn tv'a[ m Rph h{ijV h' w[

Page 76: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

wdhS v,ej ##i,W rjdvY aphjcgbJ aplgG hg ujS' m$$ q[i[ w'v dHlq,N } bjHg } s,l ri[% h' eH[ hV m q{o'G dWVj dwl[ } V[C[ VhgGbjRpS ds>sg m sp,Z aJ dHl V[ wg s[Sj h{ m ##bjf ug W'v[ ##i"vjVj fj lr[i[ bjHgG m dxi a[i[ Vjv w'Hg e,v wiJe[ m$$ Rph lr[i[q,N y'H[ a[ dWVJ v{ w[ bj debj m WjWj ug W'v[ ##q,N } dwM VjvdvbJsj($$ ##Rph W'dvbj$$ dHh q,N hpS q{G VhgG y'Sg@ aphjcg hgh{ m ##bjf W'v[ VhgG WHg dH,w c.e } y'dHbj wi ba[ dHw c.eblgG y'dHbj wiJe[ m ljcj dHw w.q h'i h{ a[i[ f+ag m u[ wi[GejaJ s,lgH[ m$$ Rpl V[ dwhj@ hpwq wi'@ ;iPi wiJej m ##aJ WjWjug V[ dwhj$$ blgG dHo[ yjvg dsV idhSj h{ m w'Hg oJ s,l m sPujaP. dwl[ w'v e,v Vj wigG m Rpl V[ dHw dVr[wvg duhg oJ@ dWvwpvsdibj s[ dwVji[ V[C[ dstjHg m WjWj ug ue%j fl.s wiw[ W'v[ #dHhngw h{ dHo[ dBwJe[ m Rpl } dHh hpwq wgaj ##aP. lPiu Tv[ a'Gq,NJ yjiV s[ WhjV[ Vjv bj ujdHbj wigG m blgG bjf[ hg Rpnw[ y' dvbj wiJe[ m aP. blJ } WpvjRpSj VhgG m u[ v'C h'Hg aJe,v wdibj wiJe[ m ##dHl ai%J Rpl } wdh w[ Rpo[ dBw eH[ mRph i';jVj bj w[ q,N sj sp,Z ypbj ujdHbj wi[ m us'G wpN dsVdHl[ ai%J v.z eH[ m RplV[ l'dybj r[tgH[ aJ lhg dHh wg wis[hV m aJ dHM l'y w[ Rph lPiu dAfS s[ rwa bjdHbj aJ Rpl}dHw WCj Fjig lpdVhig i.e sj l,f V;i bjdHbj a[ Rph r[tw[ ci debj m b{cj r,cj l,f dwo'G bjdHbj( dHaV[ dyi } WjWjug Wjhi bjH[ m fp,AS v,e[ dwr[G bjdHbj b{l r[v[( Rpl a'G W'dvbjVj debj m WjWj ug Rpl s[ dWvwpv V;sgw bj w[ wdhS v,e[@hpS cisj dwM h{( r[t v{ u[ wpN s[tSj h{ m aJ i' w[ wdhS v,ej@##q{} WtL vRp m q{o'G Fp,v h' eHg m qpC w[ b{lg evag VhgG wisj mdxi W'v[ y.ej hpS uj m Rph Vqlwji wiw[ yvj debj m$$

dHw dsV bjfS[ rwa bVplji q,N v{ w[ bjdHbj aJ RplV[

Page 77: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

WjWj ug w'v dHw dy,DB[ i.e sj L[i r[dtbj a[ ci debj m bjfW'v[ ##aP. ci Vj dHh ljcj fdhi[sji h{ m dHl s[ Vjv sj aP. b,e[l,f s[ iPf dry r[dtbj lg m aP. yp,f wiw[ u' l[rj hp.sg h{ wigy,v m$$ dHl[ ai%J yjvg dsV fPi[ h'S a'G Wjbs dul dsV Rpo'G apiVjlg Rpl } W'v[ ##q>e v{ hpS u' q>eSj h{ m ljcg hpS dabjig h{ m$$Rpl s[ zi w'Hg W,yj VhgG lg m ujdHsjs y.eg lg m fi Rpqi r,cgh'S wiw[ Liq wi[ m bjf ug W'v[ ##LiqjRpSj VhgG m hpS q"wjh{ A[ag wi m ##Rph W'dvbj$$ ug fp,ai VhgG h{ m ##bjf ug W'v[$$a[i[ zi s' fp,ai h'Se[ a[ h'Se[ rg u'C[ m ##dHw sj Vjq itgG##b,v%j ds,aj$$ a[ sPu[ sj Vjq ##b,vj i,tj$$ m s'r[G hg WC[ y.e[V[w h'Se[ m h'Se[ rg b,u a'G dHw ljv s[ dry hg m$$ a[ dxi W'v[##wpN h'i q>e v{ m$$ Rpl sj w'Hg fp>V ujdebj a[ wdhS v,ej$$ihdq wi' m s';t a'G WyjY m bjf V[ Rpl} wvqj fC% w[ sdlbjba[ dwhj ##dHM wvqj fdC%bj wi m$$ Rpl a'G Wjbs Rpl} qjvjx[iV sg upea lqNj w[ dxi W'v[ m v{ hpS blgG yvs[ hJ m ##RphW'dvbj wpN lqJ h'i VhgG dBws[ m$$ bjf ug W'v[ VhgG@ idhSj aJqpLwv h{ m fi s' dsV h'i a[i[ rjla[ idh>s[ hJ m s' dsVJ WjbsRpl lojV a'G y,v fH[ m ujS a'G fdhvj Rpl} dHw lv'w fC% w[lpSjdHbj m

lv'w q^ 1f>du dVrjuJ rta f>du f>uj f>u[ VjRp mmfdhvj lyp hvjvp spdH aguj t{i tpsjdH mmyRpog Vgbda ijdl qVp f>urgG dlxda lVjdH mmwiSg wvqj bjdtw{ aJ qplvqjSp lsjdH mmVjVw u[a[ wPdCbji wPC[ wPCg fjdH mm

\rji qjN wg|

Page 78: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

lavpu dwVji[ a'G WiVjv[ r,vlavpu s[ dwVji[ a'G y,v w[ wv[iJ s[ V;sgw fhp.y[ duo[

b,u wv VjVwli ] m dHo[ wpN dsV dBw[ m dHl ljtg sj WjWjug s[ woV bVplji hg faj vdebj ] m us'G WjWj bV.s dl>zug } VjVwli rjvg ue%j wqiw,lj t'v%S vHg hpwq h'dHbj lgFjr Rpo[ dBwS vHg hpwq wgaj lg@ Rpl rwa WyV wgaj lg##Rph ue%j rg ljcg ] m blk dwl[ lq[G Rpo[ dBw[ lg a[ dHl s[bjl[ fjl[ wHg ue%j a[ dryis[ ih[ m dHo'G yv w[ dwvg yjhvJrjvg fhp>y[ m Rpo[ u'eg fgi sj c[ij lg@ Rpo[ dBw[ m dHo'G apis[ apis[dwl[ i,Wg f=[iVj bVplji ##lpvajVfpi rv yv[ eH[ a[ dHo'G dwl[epfa blojV a[ dVrjl wgaj m dwl[ lq[G df>c ##qgH[ dr>c$$ drydryi[ m qgH[ dr>c df>c dry WjWj ug s[ dfaj s[ VjVw[ lV u'epiP b>es ljdhW s[ df>c Vje'w[ tcPi s[ V[C[ hg ] m

qgH[G dr>c sj dHw dl>z epids,a dl>z lg dul sg dsYv e'a@Rpl sg F{S l.ag@ zirjvg t[q' lg a[ vdhSj dl>z qjqj m dHwqhgVj Rpo[ ndhi[ m dHo'G b>V fjSg A,ws[ ih[@ wSw sj xpvwjqjhJ sg sjv m vdhSj dl>z s[ fp,ai f'ej dl>z a[ liqpt dl>zlg m WjWj ug s[ dfaj WjWj WPC dl>z s[ qjq[ s[ fp,ai qgH[G dr>cs[ rjlg lV m dHo'G Rpn w[ dxi c[ij ##u>sj$$ s[ vjdHbj m fdhvJepids,a dl>z V[ dxi spvj dl>z V[ l[rj wgag m dHh dvta WjWjug V[ 30 Vr>Wi 1920 Hglrg } hiy>s dl>z fp,ai lp,yj dl>zf,ag FjHg ug berjC WgWg wj a'G wirjHg m Rpla'G Wjbs 1915dry dHhg dvta FjHg iaV dl>z ci'vg a[ Rplsg lpfaVg }wirjHg m dHo[ bjf bjfS[ qpt s[ dHw e'sCg riej w,fCj its[

Page 79: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

lV m A'B[ A'B[ W,dybJ Vjv t[cs[ lV m RpVJ } wHg f+wji sgbJyguJ rg e'sCg dry'G w,T w[ s[SgbJ m ws[ f{l[ rg s[ s[S[ m lFwpN e'sCg dry'G hg w,T w[ s[Hg ujSj@ fi qpt V.ej VhgYG lVwis[ m dxi qjz s[ qhgV[ q>e w[ tjZj m

dHo[ WyV wis[ lV ^Wjvw sjl V[ vHg xwgig fdhvj c[ij dFtgq>e a>e w[ BpwC[ tjZ[ Wjvw cdh eH[ dH,BgdHl xwgig a'G Wjvw sjlj qpCw[ iv uj dltg mdxi dHo'G rjdfl qpC fH[ q'e[ r,v m ila[ dry dHw ##dl>zj

rjvj$$ Vei ] m dHo[ qhJfpit l.a q[hi dl>z h'H[ hV m dH>VJ }dqv[ m dHh l.a bjfS[ h,ok bjBj fgh w[ v.ei yvjRpGs[ lV m dHV%Jfjl wpN dsV ndhi[ m dHV%J l.aJ sj dHh dVIq lg b,Zg ija }dl>zJ rjv[ a'G Rpn FjHg wg ci'vg qjaj sq'sig ljdhW s[ dshpi[sg l[rj wiVg m Rpo[ NjCP s[ w[ rjdfl bj w[ h'i w'Hg w.q wis[lV m wpN lqJ WjWj ug dHV%J w'v idhw[ b,e[ yv[ eH[ m dHo'G yvw[wJeC df>c dHw ija ndhi[ m

wJeC a'G WiVjv[ r,v xiWjhg df>c fhp>y[ m dHl df>c drydHw l.a o.qS dl>z h'H[ hV m xiWjhg a'G WiVjv[ yv[ eH[ m WiVjv[Vei a'G Wjhi hg dBw[ lV m dHo[ s' dsV Wjbs wg r[dtbj dwdHw eigW zi sg qjHg u.ev dry v,wCJ WjvS ypesg dxisg] a[ i'Hg uJsg ] m WjWj ug V[ fpdAbj ##qjHg i'Gsg dwRpG ] ($$fdhvJ aJ Rpl V[ dwhj ##ug@ q[i[ wiqJ sj hg xv ] u' dqv dihj] m$$ bjf ug V[ fpdAbj dxi rg wg e,v ] m wdhS v,eg ##q[ijfag qi yp,wj ] a[ dHw f>u ljv sj vCwj ] m Rpl } dHw ljva'G b{lg dWqjig ] m w'Hg lqN Vhk bjHg m duaVg q[ig dh>qa fHgRpl } spbjHg rg wij ypwg hJ m wHgbJ l.aJ } rg q,ojdBwjdHbj@ fi dwa[ bjijq Vhk bjdHbj m W,l hpS b,u qdibj

Page 80: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

dw w,v qdibj lqN' m$$ bjf wdhS v,e[ qjHg ##u[ Wy ujH[ ($$Rph W'vg ##y.ej hg ] u[ Wy ujH[ m$$ bjf W'v[ ##aP. wpA wi[Gegrg m$$ wdhS v,eg eigWSg hJ m q[i[ fjl f{lj aJ w'Hg ] Vhk @dul s[ Vjv fp>V sjV wi lwj m bjf W'v[ ##a[i[ fjl'G fp>V dlixdHw' hg wijRpSj ] m$$ Rph W'vg wg ( ##dHh W,yj dwl[ } s[ s' m$$wdhS veg ##dwl} ( dHl hjva dry vr[ej w'S ($$ aJ bjfW'v[ ##blk vrJe[$$ m

qjHg ##aplk y[vj WVjRpSj ] (WjWj ug ##a{} wg Fjr[G WSjHgH[ Fjr[G Vj WSjHgH[ m$$##dsbJe[ ijug h'H[ a'G$$##uj v{ bj W,Dy[ }$$@ WjWj ug V[ WyV wgaj mqjHg W,Dy[ } Rpl[ r[v[ uj w[ v{ bjHg m WjWj ug V[ s[dtbj

a[ dwhj ##WCj wqu'i h' debj m ##Rph W'vg ##s[t vY m$$ bjfW'v[ ##b{o[ ljc[ ljq%S[ uqgV a[ fj s[ m$$ Rpl V[ fj ds,aj m huPiV[ dHw w,fCj dHl s[ Rpfi s[ ds,aj m dxi qjHg } W'v[ ##hpS aP.uj w[ bjfSj w.q wi v{ m$$ Rph u,Dw' a,wg dry Rpn w[ yvg eHg mus'G WjvS v{S bjHg aJ W,y[ s[ w'v W{nS v,eg WjWj ug W'v[##uj zi } a[ dHw fdhi a'G Wjbs bjrk m$$ Rph api aJ fHg@fi dHw s' rji dfAJ qpC w[ s[tsg ihk m zi'G uj w[ uvsg hgbjHg mdul r[v[ bj w[ WjWj ug } bjrju ds,ag@ aJ bjf W'v[w,fCj ypw w[ bjfS[ fp,ai } s[t v{ m us'G Rpl s[ qP>h a'G w,fCjvjdhbj@ s[t w[ h{ijV idh eHg m vCwj aJ Rpl } dHRpG vdebjdur[G dwa[ dWqji h'dHbj hg Vhk hp>sj m WjWj ug h,l w[ W'v[ ##hpSdHh ljcj ] a[ij Vhk m ih[ej a[i[ w'v hg fi ljcj WS w[ ihPej mdHh dlZ fpit h'r[ej m dHl dHvjw[ dry us'G w'Hg w.q wiVjh'H[ej dHl s[ ijhk wdibj wiJe[ m$$ dHRpG WyV wiw[ W'v[@ ##dHhe,v dwl[ } Vhk slSg@ ypf hg idhSj ] m$$ dxi qjHg V[ fpdAbj

Page 81: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

##ug aphjcj Vjq wg ] ( dwo'G bjH[ h' m$$ bjf W'v[ ##bjH[ hJdxis[ apis[ m ljcj Vjq ] qhJ hdiVjq dl>z iP>qg rjv[ m$$ dxibjf V[ W,Dy[ sj Vjq fpdAbj a[ qjHg s[ Vjq s,lS a[ W'v[ ##dHhVjq Vhk y.ej m dHl sj Vjq blk itJe[ m$$ dHls[ Vjv hgdwhj ##dHlsj Vjq ] dqiyJ tjSj m$$ qjHg W'vg dHh rg w'Hg VJ] m bjf V[ dwhj u' qiug itgH[ m dwl[ } wg m blk bjfS[ sjVjq i,t dsaj u' lj} y.ej v,debj m dxi W'v[ ##v{ uj dHl} b,e[a'G dHh qla hg ih[ej m dwl[ Vjv W'v[ej Vhk m eiqg@lisg@ Fp,t@a[h sg rg dHl } w'Hg f+rjh Vhk h'r[eg m b{r[G v{ w[ v'wJ w'vVj F,ug dxig zi hg dHl } l.Fjv w[ i,tg m$$

WjWj ug V[ ZV"v[ fhp>yVjs'hij lpS' li'aj dZbjV $s[ qV q[ Zji dryji

Vei ZV"vj fhp.y eH[ hiVjq hig sjajidcRpcj A.s ^dW+AJ s[ h[n bjlS vej dvbj@ h'dH w[ bV.s ug mdu>V%J duV%J bj w[ sil fj dvbj@ wB[ eH[ x.Z ug mdf>c rjv[ v'w rg AjdHbj s[ h[n } bjH[ h"vg h"vg ug mW{n[ bj w[ w'v Vj dwl[ q,oj B[dwbj Vj w'Hg e,v e"vg ug mbjf' dry dHw sPu[ Vjv dqvw[@ ih[ N,t qjis[ mi,W a'G W[qpt Fpv[ h'H[ Vjv a'G@ uVq drejCs[ meiqg sg ip,a a,ag re[ hrj ug dlti spfdhi lg mw'Hg W.sj w.q rjvj bjr[ Wjhi } Rph rg dH,wvj wdhi lg mveg uj dfbjl bjlS a[ W{dnbj l.a qhjiju } msl' WHg dfbjdiRp u[ fjSg dqv ujH[ s[Gs[ V[ bjrju } m

Page 82: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

RpVJ dry'G dHw W'dvbJ lg h,l w[@ wisj dHLjij ug me.sj fjSg dul B'H[ dry Fdibj@ dq,Bg a[ ejij ug mdHo[ dHh'G fjSg ] ug fgS rjla[@ fgRp i,u i,u w[ mdHl a'G dWVJ h'i fjSg Vhk dqvSj@ bjdtbj lg e,u w[ mlpS w[ dHh e,v qhjiju W'vs[@ ds>s[ V[ uWjW } mdHh aJ blk idtbj aphjc[ rjla[@ A[CgH[ Vj bjW } mlpS w[ WyV dHw W.sj Rpdnbj@ qV dfbj h"v ug mypf ih' RpV%J ljdibj } bjtsj@ wi' Vj qt"v ug m

dcRpTj sprHgbjaplk l.a ug dHo[ W{n' q{G uj w[ uv dvbjrJ

a[ x[i AwjrJzi q[ij ] V[C[ dHo'G q{G A[ag qpC bjrJ

s[i Vj vjrJdHRpG wdhw[ zi } Rph apdibj v{ bjdHbj uv Fiw[

A[ag wiw[wdhS vej vY l.a ug uv bjfS[ h,o Ziw[

hdi hdi wiw[uv v{ vgaj api>a hg fgaj qPh'G wpN Vj W'v[

ih[ bc'v[lF Rpn bje[ zik lsjH[ W{n[ bijq ba'v[

bV.s bc'v[ija fHg lF v'wk lpa[ b,Z ija drhjHg

lqN Vj bjHg

Page 83: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

ajf ydCbj lF qpZ[ h'H[ Vjv RpvBg bjHgWhp sptsjHg m

dsV ydC%bj lF dH,wn[ h'H[ wiV dryji dlbJS[ba[ dVbjS[

dHh wg FjSj ridabj uji' i,W s[ f[B[ ajS[i,W hg ujS[ m

w'iCj A.sfjSg AwjdHbj dulV[ qhjiju }ljdibJ y Rph s[Grsj bjrju }

w,v rjvg bjtg e,v e"v RpH[l.aJ } lg duhCj wgaj qt"v RpH[

Rpl sj hg dqdvbj ] xv bjfJ }veg ] RpAjvg a[ yCjdHbj ajfJ }

lji[ dH,wn[ h' w[ ujHgH[ RpVj fjl ugFpv WtLjY wi' bisjl ug

W[Vag lrji[ dWejC[ h'H[ wju }ljdibJ y Rph s[Grsj brju }

lji[ q>V eH[ bjtg e,v ugbjRp Fpv WtLjHgH[ l.aJ fjl y,v ug

sjV[ W.s[ h'i rg ivjRp Vjv ugdWeC[ Vj e,v wi vY dtbjv ug

lji[ h' w[ dHw,n[ eH[ l.aJ fjl ugsptCj lpSjdHbj wgaj bisjl ug

Page 84: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

bjf hg lrji' dWeC[ h'H[ wju }ljdibJ y Rphg s[GrsJ bjrju }

dli dt>cg A.sWtL' WtLS hji h'Hg br,Ddebjblk hJ FpvS hji Fpv[ qpT a'G m

l.a lsj hg dsbjvP bjH[ WtLs[@apq lq w'S dw+fjvP i,W sj iPf h' m

duaVg wgag Fpv xv rg dqv debj@liV bjH[ yv wpv@ hpS Vj q'dCY m

fHg dWqjig lF} zi zi cjws[@Wy[ WpT[ Vi aCxV qgV duY m

dHYG wdh lgl dVrjdHbj spdH h,o u'C w[ev dry f,vj fjdHbj FpWk i'Grs[ m

h,l w[ W'v[ bjf y.ej dHRpG wi'uv dHl A,fC rjvj dfvj dsY lF}

h'r[ Rph bi'e u' fgr[ i,u w[@Rphg ih[ dWqji Vxia u' wi[

WyV q>V w[ l,a du>Vj fg dvbji'e wB[ aB xB qV lptg h'H[

dxi wgag bisjl dqvw[ ljdibJdHo[ wi' dVrjl wpBgbj WS ujH[

l'injh,l w[ W'v[ bjf dHh oJ idhS vj u'e ]iqa[ bjH[ ljZ iqa[ hg api ujH[Ge[ m

Page 85: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

duqksji a[ dw+fj wiVgZV"v[ a'G yv w[ FjHg iPf[ s[ Vusgw uj fhp>y[ m V[C[ a[C[ s[

VeiJ dry'G f+Ljsj q>e w[ A,w v{Gs[ lV m dwl[ dH,w zi a'G hgils v{Gs[ a[ dwl[ zi f,Ddwbj f+Ljsj rg v{ v{Gs[ lV m fi v{Gs[dH,Dw' zi a'G m u[ Vj dqvsg aJ sPu[ zi Vhk uJs[ lV m dxi dwa[Wjhi uj w[ W{n uJs[ m dHl aiJ wpN lqJ epudibj m

dHw dsV b{lj q"wj bjdHbj dHw Vei dry dwl[ zi f+Ljsjq>eS rjla[ eH[ aJ be[ dHw duqksji q,N } uPC fj w[ wpBdihj lg dwRpGwg Rph spZ s[S r[v[ dhvsg lg m bjf uj WPh[ b,e[tv'a[ m duqksji s[ zi rjvg bjBj b{ w[ bjHg m WjWj ug V[ dwhj##blk aJ sp,Z v{Sj ] m$$ Rpl duqksji V[ WjWj ug sg bjrjulpS vHg a[ wdhS v,ej ##dHh w'S ] sp,Z q>eS rjvj ($$ Rpls[zi rjvg V[ sdlbj ##dHw l.a ] m$$ Rpl V[ dwhj ##sp,Z aJ ljcgq,N hg Vhk ds>sg m blk wpB wpB w[ rg ow eH[ hJ m ##WjWj ugV[ Wjhi tdC%bJ hg brju ds,ag ##u[ dqv fr[ aJ sp,Z ljcj h'r[ejm$$ Rph wdhS v,ej ##ngw ]$$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##q,N sjuPC t'v s[ m$$ Rpl V[ dHr[G hg wgaj m WjWj ug wdhS v,e[ ##hpSh,o lp,Dy[ wiw[ dHls[ h[nJ W{n uj m$$ Rpl V[ h,o Z'a[ a[ ojfg qjiw[ q,N h[nJ uj W{nj m q,N V[ sp,Z vjh dvbj m du>V[ c.eJ sj sp,ZVhk dsaj lg q,N V[ Rph ljij sp,Z hg s[ ds,aj m sp,Z y'S a'G Wjbsy"Gai[ Rpfi i,t w[ WjWj ug } l,s dvbj m q>uj cjh ds,aj a[wdhS v,ej ##ug sp,Z A,w vY m ##WjWj ug q>u[ a[ W{n eH[ m sp,Zfg dvbj m dul r[v[ apiV r[v[ apiV ve[ aJ Rpl V[ dwhj ##ugsp,Z h'i rg ] m$$ bjf W'v[ ##Vhk dHh a{} ds,aj m$$ apiV vdebJ

Page 86: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

a'G Rpl s[ zi rjvg h,o u'C w[ b,e[ tv' eHg aJ bjf V[ fpdAbj##wg dH,Aj ] a[ig@ W[Bj ($$ Rph W'vg zi dry sp,Z a[ fp,a sg wqg] m WjWj ug W'v[ ##wpA fC%g ] m$$ Rpl V[ dwhj ##hJ ug@ q[ig qjajV[ q{} epiqptg fC%jHg lg m$$ dxi fpdAbj ##a[i[ w'v epiWjVg sgw'Hg f'og ] m$$ Rph b>si'G uj w[ ipqjv dr,y vf[Bg dHw f'og v{bjHg m us'G bjf V[ Rplsj ipqjv t'v w[ s[dtbj Rph f>u ei>ogf'og h,o sg dvtg h'Hg lg m f'og s[t w[ W'v[ ##v{ dul zi dHhf>u ei>og f'og ] m Rpl s[ zi lF wpN ] m dHl sj b>Ddq+a r[v[Rpn w[ dHlVjV wiw[ fjn wdibj wi a[ a[i[ fag lpdSbj wiV mlF wpN ngw h' ujr[ej m dHl f'og sj ldawji wiVj ] m Rpy[lojV a[ ljx ipqjv[ dry vf[B w[ itSj ] m dHl sj dVaV[q wis[ih' m epiP VjVw s[ zi dry w'Hg zjBj Vhk m$$ dHaVj WyVwiw[ Rpo'G yv fH[ m us'G zi a'G o'C%g sPi hg eH[ aJ zi rjvjdxi F,u w[ bjdHbj a[ fpAS vej ##l.a qhjiju aphjc[ siLVdwo[ h'Se[ ($$

W[f+rjh qhJfpit W'v[ ##u[ rwa h'dHbj aJ dwa[ dHl ai%Jhg dqv frJe[ m

qhJfpit Vjq ufS rjv[@ Vjq s[ ilgH[ dul aigw[ Vjv rgdwl[ a[ dw+fj wiVg yjhp.S h' uJsg ] m bjfS[ WyV Vjv rg wids>s[ hV a[ dwl[ upeag Vjv Vjq ufj w[ rg wi ds>s[ hV m VjqufS s[ lswj RpVJ sg ilVj a[ f+q[Lri sj dVrjl hp.sj m dHlwiw[ ljdhW V[ WjSg dry woV wgaj ]^-

f+F ug Wldh ljZ wg ilVj e lp^ q^ 5RpVJ sg ilVj a'G dVwdvbj h'dHbj WyV dWioj Vhk uJsj m

hq[Lj bB,v hp>sj ] m dHl sj bevj dh,lj rg dwa[ h'i oj bjr[ej mfPi[ ldaepiP q[i[ V[ a{} dlqiV dltvjdHbjrjh rZjHg h'r[ a{} la Rpfs[L bZPij ] dvbjdHbj m

Page 87: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

l.a e.ej ijq Vjv dqvjfdHw r[iJ bjf Wjhi W{n[ lV m dHw r,cg Rpqi sj qhjaqj

bjf ug fjl bjdHbj a[ Vqlwji wiw[ W{n debj m bjf V[fpdAbj ##l.a ug dwo'G bjH[ h' ( wg Vjq ] ($$ qhjaqj W'v[ ##ugiqaj hg idh>sj hJ m dxisj apisj dHZi bj dVwdvbj m q[ij Vjqe.ej ijq ] m q{G wpN f+LV fp,AS[ hV m$$ bjf W'v[ ##fp,A v{ m$$ RphwdhS v,ej ##ugr sj qV lsj sp,t lpt s[ y,wi dr,y hg idh>sj] m dHl dry'G dwl ai%J dVwv[ ( hi r[v[ qV } dHw' duhj bV.sdwr[G ih[ ( dHh yguJ q{G ei>oJ dr,Dy'G fC%gbJ aJ hV fi qV a[Vhk zBgbJ m l' dHh brloj q{} dwl[ aigw[ Vjv dqvlwsg ] ($$

dHl ai%J sj WyV FjHg V.s Vjv ljdhW V[ wgaj ]I,w sq-W-?[q ijh Vj Wpisq dw^ wglaq mb{ rjH{ Vwds du>segbq@ ijdHeJ ep;la mm4mmbjfSj bjf fAjS Vj ldwbj dHw sq lPN Vj bjHg@

tWi Vj fjHg@Whpa L'w u' ljig RpqiJ b{r[ yjdH epbjHg@

w>q Vj bjHg m\d;>seg Vjqj FjHg V.s vjv ug|

WjWj ug wdhS v,e[ ##hJ h' lwsg ] m fdhvJ dHl Vei dryuj w[ dHw zCj q>e w[ dvbj m$$ Rph zCj v{ bjdHbj dxi W'v[##yv dwa[ dHLVjV wigH[ m$$ dHl ai%J wdhw[ Rpl } Vjv v{ w[dHw A,fC s[ w'v bj eH[ m W{n w[ wdhS v,e[ ##uv Fi w[ dvbj m$$dHl ai%J Rpl V[ bjf ug } dHLVjV wijdHbj m faj Vhk dw>V[

Page 88: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

zC[ Fi-Fi w[ dvbjw[ dHLVjV wijdHbj m dHLVjV wiV a'GWjbs Rpo'G Rpn w[ dHw fjl[ uj W{n[ fp,AS v,e[ ##a{} WjSg Ijs] ($$ Rph W'dvbj ##ug ufp ug ljdhW Ijs ] m$$ bjf W'v[ dHo[W{n w[ fjn lpSj m$$ Rpl V[ fjn LpiP wi ds,aj m dul rwa fjnlqjfa h'S a[ bjdHbj@ bjtig fRpCg sgbJ btgivgbJf>eagbJ fC%gbJ ^

duV wRp Vsdi wiqp daV wji mmVjVw Vsig Vsdi dVhjvdli a[ h,o itw[ W'v[ ##uj dVhjv h' debj m$$ da>V rji WyV

wgaj m us'G fjn lqjfa wgaj m dxi qhjaqJ sg lqjZg ve eHga[ qV dBw debj m wpN dyi Wjbs bjrj; s[ w[ WpvjdHbj aJRpV%J V[ V[ai t'hv[ m f+l.V h' w[ W'v[ ##uj q"u wi m diZgbj dlZgbJa[i[ yiVJ dry idhSegbJ m$$

dHl dqhi sg dVejh } WjSg dry s,Ddlbj ]@ik®pw ktwK´ Avloknu kIno dws kw dUKu ibdwirE ]

\b>e 681|ljdhdW hjv W-up; hidx tpsj@ sq V uVs me{di duwiL@ lqj brju Wrs wgv' qwjv mm5

FjHg V.s vjvj uglJHg WJN'G l.aJ s[ qpt sPug e,v Vj bjr[Vjq lJHg dWV u' wpN wdhSj lF ev brJH[qpiLs wjdqv qj@ W.segba `iqjdHs mb{ uh[@ xjdv qpWjdiw dw wpVs ljdhW hjv mm6mm

FjHg V.s vjv ugfPi[ ldaepiP q[i[ V[ a{} dlqiV hg dltvjdHbjrjh rZjHg h'r[ a{} la Rpfs[L dvbjdHbj m

Page 89: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

l.a q>cvg Vjv debjV yiyjFjHg iPf[ s[ dHvjw[ a'G y,v w[ apis[-apis[ dHw h'i ue%j

yv[ eH[ m wpN lqJ dHo[ dBwS a'G Wjbs WjWj ug w'v dHwl.a q>cvg bj eHg m RpV%J V[ rg dW+A h[n c[ij vj dvbj m Ljqs[ rwa us'G RpV%J V[ bjfSj F.cjij dabji wgaj aJ WjWjug } W{n[ s[t w[ dH,w ljZP V[ bjrj; ds,ag m fi bjf bjfS[bV.s dr,y b{l[ qeV lV dw Rpl ljZP sg bjrj; lpSg hgVhk m Rph aJ bjrj; s[ w[ y,vj debj a[ F.cjij riaVj LpiPh' debj m F.cjij riajRpS r[v[ us'G qptgH[ l.aJ sg dHZi dVejhfHg aJ bjf } Rpo[ bjlS a[ hg W{n[ s[dtbj m RpVj V[ dxidHw l[rjsji } F[dubj ##l.aJ } Wpvj w[ dvbjY m$$ l[rjsjidxi sPug rji WpvjRpS debj m l[rjsji V[ dxi uj w[ s,Ddlbj##ug@ Rph aJ w'Hg urjW Vhk ds>s[ m

qhjaqj V[ dwhj ##dwhj yv' ngw ] m$$ F.cjij riaj ds,ajdebj m Rpl a'G Wjbs qhjaqj V[ ija } wHg rji Rpn w[s[tS sg w'dLL wgag m bjf bjlS a[ hg W{n[ ih[ m dsV yC%debj m fi bjf dxi rg Rpo[ hg driju[ ih[ m RpV%J qhjaqjs[ qV dr,y WCj blyiu h'dHbj dw b{lg bt>c lqjZg ] mdya dr,y dryji bjHg dw dHV%J Vjv wpN WyV wigH[ dHldryji Vjv WjWj ug fjl bj w[ W{n eH[ m fi WjWj ug aJRpl[ bV.s dr,y qla lV m wpN dyi W{n[ ih[ m fi bjf V[ lqjZgVhk t'v%g a[ qhjaqj Rpn w[ yv[ eH[ uj w[ bjfSg q>cvg rjv[ljZPbJ } wdhS v,e[ ##b,u c[ij dHo[ hg i,tSj ] m dHo'G ujSjVhk m$$ RpV%J V[ dHl sj wjiV fp,DdAbj aJ qhjaqj W'v[ ##duhC[

Page 90: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

b"h l.a w,v% s[ lqjZg a'G Vhk Rpn[@ RpV%J s[ siLV wiw[ a[WyV lpS w[ yvJe[ m dHl aiJ wdhw[ qhjaqj V[ c[ij Rpo[hg i,t dvbj a[ Rpcgw wiV v,e[ dw WjWj ug ws'G lqjZg dr,Dy'GRpns[ hV m dul rwa WjWj ug V[ lqjZg t'v%g aJ lPiu Tvyp,wj lg m Rpl[ r[v[ qhjaqj V[ s[t w[ WjWj ug fjl bj w[ Vqlwjiwgag m Vjv hg qhjaqj s[ dH,w s' h'i l[rw bjH[ m dHh qhjaqjs[ y[v[ WC[ drsrjV lV m qhjaqj aJ Vqlwji wiw[ W{n eH[@fi y[v[ qV dr,y drdsbj sj bdFqjV vHg W{n[ lV m RpV%Jl[rwJ s[ qV'Fjr } fC%w[ WjWj ug V[ dHw l.ldw+a sj lv'wfdC%bj ^-

blgaI yapi' r[sjV Ziq LjlaijVg bS[ wl mW+hq aa>r Vj ujVjda sirg fjw il.a oj m

qpwagV RpfdVLs b! 2 lv'w 35dulsj Fjr bio lg - yji r[s fC% vH[ m Ziq e+.o bV[w

Ljlai rg fC% vH[ m f+>aP W+hq } Vhk ujdSbJ m w'Hg lpt Vhkdqdvbj m dur[G lji[ fsjioJ dry dxisg h'Hg wCAg tjvg idhuJsg ]@ w'Hg lpbjs Vhk slsg m

wCAgbJ dxi.dV% lpbjRp V@ ujSdV lpEgbJ ml[Hg qpt dsl.dV VjVw ia[ f+[q idl m

\e!rj! q^5@ b>e 521|dHh WyV lpSV a'G Wjbs qhjaqj aJ Vqlwji wiV v,e

fH[@ fi dH,w RpV%J sj y[vj u' WCj drsrjV lg@ Rpl V[ f+LVwgaj@ ##l.a ug qhjiju@ dxi drsrjV v'w wg h'H[ ($$ WjWj ugV[ dHw h'i lv'w fdC%bj m

Fji rjig eisF mFji ypwS rjvj dHw eZj ] mbV[w Ljwai> Whp r[dsarI wjv'

Page 91: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

Ih ljiFPa> asRpfjdlarI h.l'I Ij tgidqrJWp qZIja mm

bio-Ljla+ rg Whpa hV m dul W+hq } f+jfa wiVj ]Rplsj rg w'Hg b>a Vhk m h'i lqJ Whpa o'Cj ] faj Vhk q"aws'G bj ujr[ m dWzV Whpa f{Gs[ hV m ei>oJ dry u' lji rlaP] Rpl w' f+jfa wi' m dur[G h.l fjSg dry'G sp,Z } r,t wi v{Gsj ] m

fdC fdC e,cg vsgbdh fdC fdC Figbdh ljo mmfdC fdC W[Cg fjHgb{ fdC fdC ecgbdh tja mmfCgbdh u[a[ Wil Wil fCgbdh u[a[ qjl mmfCgb{ u[ag bjiuj fCgbdh u[a[ ljl mmVjVw v[t{ dHw ev h'ip hRpq{ NtSj Njt mm

bjlj sg rji q! 1 \467|dHh WyV lpS w[ RpV%J s[ qV dr,y dryji bjdHbj ba[ lF

qhjaqj W{n eH[ m h'i WyV dWvjl hp.s[ ih[ m Wjbs dr,y WjWjug } uv fjSg fp,dAbj m bjf V[ dwhj ##u' wpN dabji ] dvbjdsY@ Vhk aJ w'Hg dH,Aj Vhk m u' wpN dHl r[v[ dabji lg dvbjds,aj a[ bjf V[ A,w dvbj m Wjbs dr,y Rpl qhjaqj V[ bjfS[y[dvbJ } l.W'ZV wiw[ dwhj@ ##W,DDdyY@ dHh Whpa hg qhjV I'egiju qhjaqj hV m dHV%J } b{r[G Vj lqN dvY m aplk drsrjV;iPi h' fi fiq a,a sg f+jfag aphj} bu[ Vhk h'Hg m u' FerjVdw+LV V[ egaj dr,y fPiV fpitJ s[ v,AS s,Dl[ hV@ Rph aplk fC[aJ hV m b,u aplk f+a,t iPf dr,y ljhqS[ W{n[ s[t vY m$$

dxi qhjaqj V[ egaj sj dHw lv'w fC% w[ lpSjdHbj ^-Lq^ La+RP #y dqai{ $y aoj qjV bfqjVI' mLga RpLV lpt spt[LP lq^ l.e drsiduah mmapv dV.sj Rplapag igq"Vg l.apL'B I[V w[V dua mmbdVwa^ dHl doi qda^ Feag qjV q[ f+Rp Vi^

Fera egaj b^ 12 lv'w 18-19

Page 92: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

ausqiq inMidAw nwih ijih kMcn loh smwin ]khu nwnk suin ry mnw mukiq qwih qY jwin ]

l!q! \b>e 1427|suKu duKu ijh prsY nhI loBu mohu AiBmwnu ]khu nwnk sunu ry mnw so mUriq Bgvwn ]

l!q! \b>e 1427|dHl a'G Rpfi>a qhjaqj h'i WyV dWvjl wiw[ bjdebj v{

w[ b,e[ } yv[ eH[ m

dH,w sptgH[ sj s,pt sPi wiVjqhjaqj s[ yv[ ujS a'G Wjbs bjf rg dHo'G b,De[ yv[ eH[ m

dHw Vei s[ Wjhi dH,w dB,Wj lg m Rpl dB,DW[ a[ dH,w wigi sgAJ h[n W{n eH[ m V[C[ hg dHw d;qksji sj h,v u'dabj h'dHbjlg m d;qksji h,v rjh dihj wvgbJ ej dihj lg m WjWj ug }s[t w[ yp,f wi debj m Rpl } yp,f s[tw[ bjf wdhS ve[ ##dH,wrjig dxi lpSj@ Rph hgi rjvg wvg m$$ aJ Rpl V[ dxi Rph lpSjHg mbjf lpS w[ Whpa tpL h' w[ wdhS v,e[ ##dxi lpSj m$$ dHRpG vejajida>V yji rjig lpSg m us'G lpS hB[ aJ w'v bj w[ wdhS v,ej ##l.aug@ aphj} hgi sg wvg WCg y>eg v,eg m$$

bjf wdhS v,e[@ ##hJ Rph rg bjdLw ] m hgi a[ iJNj s'r[GbjdLw h'H[ lV m$$

Rpl V[ lpa[ dlZ hg fpdAbj ##ug@ aplk rg dwl[ s[ bjdLw h' ($$wdhS v,e[ ##hJ@ blk i,W s[ bjdLw hJ m$$ dHl ai%J WyV

wiV a'G Wjbs Rph d;qksji h,v A,c w[ w'v bj debj m us'Gw'v bjdHbj aJ WjWj ug wdhS v,e[ ##aP. zi fhp.y m$$ RplV[ dwhj##ug q{G zi'G lr[i[ hg bjdHbj hJ m$$

bjf wdhS v,e[ ##a[i[ zi W,yj W,yg h'S rjvj ] Vj@ zi[

Page 93: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

a[ig hg v'C ] m$$ Rph h{ijV h' w[ wdhS v,ej ##aphj} dwr[G faj] ($$ WjWj ug ypf hg ih[ m aJ d;qksji A[ag dsV[ hv v{ w[ zifhp>y debj m Rpl sg zi rjvg } wjxg awvgx lg m Rpl r[v[Rpl V[ sjHg } Wpvj w[ u' dHvju h' lwsj lg wgaj m fi us'GwpN bijq Vj bjdHbj a[ awvgx r,Z eHg@ qV dr,y dryji wgagRpV%J l.aJ w'v yvgH[ aJ Rpl[ r[v[ WjWj ug fjl fhp.dybj m ljigawvgx s,lg m bjf wdhS v,e[ ##b,Aj@ ujh epiP Fvg wi[ej m$$Rpl} Zgiu Vj bjr[ m WjWj ug V[ Whpa dfbji Vjv dwhj ##hpSaP. zi uj@ a[ij w.q LpZ ] m$$ l' Rph api aJ dfbj m dul r[v[zi fhp.dybj aJ bjRpGs[ } sjHg V[ rZjHg ds,ag a[ dwhj ##vCwjh'dHbj ] m$$ Rpl a'G Wjbs d;qksji dxi WjWj ug fjl fhp.dybja[ ljig drdtbj s,lg m WjWj ug wdhS ve[ ##a[ij w.q h' debj] uj q"u wi m$$ ##ug q[i[ vjdHw w'Hg uv fjSg sg l[rj WtL' m$$WjWj ug wdhS v,e[ ##sp,Z A,ws[ hp>s[ hJ u[ a[i[ zi ] aJ dvbj m$$Rph lpS w[ zi bjdHbj ba[ duaVj wp sp,Z lg v{ w[ WjWj ugfjl fhp>y debj m sp,Z bjf V[ A,w dvbj m A,wS a'G Wjbs fpASv,e[ ##aJ a[ij wji'Wji dwh' duhj yvsj ] ($$ Rpl V[ dwhj ##qjCjq'Bj hg ]@ epujij hg yvsj ] m bjf wdhS v,e[ ##awCj h'@ h"Glvjwi m dul V[ f{sj wgaj ]@ Rph i';g rg ds>sj ] m$$ Rpl V[ W[Vagwgag ##ug q[i[ vHg w'Hg h'i l[rj m$$ bjf wdhS ve[ ##blk wpNdsV dHo[ dBwSj ] m dHl wigi s[ bjv[ spbjv[ lj} dH,w A,figW.V s[ m$$ RplV[ wpN dsVJ dr,y li a[ wjVj We{i dvbj w[ A,figW.V ds,ag m

dxi Rpl } wdhS v,e[ ##hpS blk wpN dsV dHl dryndhiJe[ m dHw zCj fjSg sj Fi w[ dvbj s[ ba[ dHw i'Bg lr[i[sp,Z s[ Vjv dvbj dsbj wi m h'i b,e[ dfA[ aP. ljc[ w'v VhkbjRpSj m aP. df>c dry ljc[ Wji[ w'Hg e,v Vhk wiVg ] m$$ dHl

Page 94: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

94

ai%J wpN lqJ Rpl s[ t[a dr,y epujdibj m dHw dsV Rph duqksjibjfS[ zi dr,y fLP W.VS vHg dw,Dv[ rjla[ oJ fp,B dihj lg mbyjVw hg e.Zjvj ;qgV dry dwl[ yg; Vjv BwijdHbj m us'GRpl V[ h,o fj w[ s[dtbj aJ T,wS rieg w'Hg yg; ujfg m RplV[ whg v{ w[ B'dHbj fp,dBbj aJ Rpl dr,y dHw WiaV dqdvbjdul dry ipfH[ lV m zi dr,y WCg tpLg h'Hg m us'G bev[ dsVlr[i[ WjWj ug fjl i'Bg a[ sp,Z v{ w[ debj aJ WjWj ug V[ fpdAbj##WHg qp>c[ sj Vjq wg i,Ddtbj ] ($$ Rpl V[ dwhj ##aplk hg i,tdsY m$$ bjf wdhS v,e[ ##qp>c[ sj Vjq aJ blk wv% hg i,t ds,ajlg m us'G a{} ipfHgH[ v,DF[ lV Rps'G i,dtbj ] m$$ Rpl V[ h{ijV h'w[ fpdAbj ##ug Rps'G dwhCj Vjq i,Ddtbj ] ($$ bjf wdhS v,e[##dul s[ bjH[ a'G ZV bj debj ] m$$ dHh e,v lpS w[ Rpl V[ h,ou'C w[ Vqlwji wgag aJ bjf W'v[ b,Aj hpS ljcg dabjig ] m$$Rpl V[ dwhj ##wpN dsV aJ h'i ndhi' m$$ fi bjf W'v[ ##hpS VhkidhSj m aP. v'wJ w'v e,v wi[ej@ v'w lj} bj w[ b"t[ wiVe[ ma[ij w.q h' debj ] hpS lF ngw ] m$$ dHl sj bevj f+l.e dwl[h'i oJ bjr[ej m

Vjq qhjaqj ba[ diZ dlZdHV%J dsVJ dr,y us'G bjf Wjhi hg apis[ dxis[ lV wHg

f+wji s[ qa qaJsiJ s[ l.a qhjaqJ Vjv dqvjf hp.sj dihj mdwl[ lq[G FjHgbJ Vjv dryjiJ rg h'HgbJ m RpV%J dr,Dy'G wpN dHRpGhV m dHw rji s' ljZP y.e[ drsrjV ba[ ljZVJ wiV rjv[ bjf} dqv[ m RpV%J V[ WjWj ug sj ligiw fdhijrj s[dtbj fi w'HgdVlyj Vj wi lw[ dw dHh dwl F[t dry'G hV m us'G W{nS sjaigwj r[dtbj@ w'Hg y"wCj Vhk qjiVj@ dur[G W{n[ hV Rpl[ ai%Jhg W{n[ idhSj m btgi Whpa l'yS dryjiV a'G Wjbs RpV%J V[

Page 95: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

bjf hg fpA dvbj m Rpai dry bjf V[ s,Ddlbj ##blk VjVw f>oghJ m epiP VjVw q,a s[ ZjiVg m$$ dxi f+LV wgaj ##wg w'Hg ljZVjrg wis[ h' ($$ ##Vjq ufs[ hJ dHh' ljZV ] m$$ dxi RpV%J V[ f+LVwgaj ##w'Hg I'e ljZV@ wiq wJc w'Hg dryji dwl[ fjl[ f+driag] m$$ I'e bjdsw ljZVj dWVJ ligiw Lp,Zg Vhk hp>sg ba[ ligisg LpZaj We{i dZbjV Vhk dBwsj@ dZbjV dWVJ wpN ujdSbJVhk uJsj m bjf W'v[ ##lF ljZVj a'G L+'qSg ljZV Vjq ]@ r[sLjLai fpijS@ ufap lF bjfS[-bjfS[ oJ a[ hV m liW L'+qSgL+g f+F Vjq ] m

Whp ljla+ Whp dldq+ag f[t[ liW TT'dv mmfPudl Vjhg hdi hi[ VjVw Vjq bq'v mm

eRpCg q^ q^ 5 \265|duVg Vjqp drljdibj Whp wiq wqjrdh h'di mmVjVw uqfpdi WZ[ qjigbdh duRpG l.Vg Rpfdi y'i m

lji>e rj^ q 3 1247qhjaqj V[ dwhj ##wiq aJ wiVj hg f{Gsj ] yjh[ dwl[ rg

f+wji sj h'r[ m$$ bjf ug W'v[ ##w[rv dVLwjq wiVj ] m lF wpNf+q[Lri Vdqa wiVj ] m$$

wiq wia h'r{ dVh wiq mmdalp W{lV' wj dViqv Ziq mmwjhp xv wg dHAj Vhg WjA{ mmw[rv Feda wgiaV l.de ijy{ mm

eRpCg lp^ q^ 5WjWj ug V[ WyV wgaj ##s' f+wji s[ wiq hV@ dHw VdtZ

wiq@ sPuj wiV rjvj wiq m wiV rjv[ wiq rg yji dwlqs[ hV m 1! dVa wiq m 2! V[qdaw wiq 3! wjqI wiq 4! f+Lyawiq mm lF wiq dqvj w[ f>u WSs[ hV m$$ dHl } dryji w[ s[t'dHh lF uVq s[S rjv[ hV@ fi dya sg LpZg rjla[ dVLwjq

Page 96: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

96

wiq wi[ dxi aJ ngw ] u[ dHVJ wiqj } hg lF lqNw[ dHV%Jdr,y hg dsV ija vej ih[ aJ

w'dB wiq W.ZV wj qPvp mmF{iRp q! 5@ 1249

w'dB wiq wi{ hRp Zji[ m l+qp fjr{ lev[ dWioji[ mmeRpCg l! q! 5 \278|

ugr wiq wiw[ uVq qiV spt lpt } F'esj ] mW.ZVJ dry x,dlbj idh>sj ] drdsbj a'G Fjr ] W+hq debjVg

W+hq sj W[aj h' ujS wiw[ wiqJ sj dabje wiw[@ dHh brlojfj v{Gsj ] m

duRp uv qdh uvp bjdH tBjVj mmdaRp u'ag l.de u'da lqjVj mmdqdB eH[ erV fjH[ dWl+jq mmVjVw f+F w{ ls wpiWjV mm

eRpCg l!q!5dxi sPlij ljZP W'dvbj ##ug dryji aJ bjf ug sg ngw

]@ q[i[ dryji dry aJ dHRpG ]@ ljZP w'v w'Hg Lwag dl,Zg h'r[aJ spVgbJ rg lawji wisg ] y.ej lqNsg ]@ Vhk aJ w'Hgfirjh Vhk wisj@ I'e ljZVj bjdsw dWVJ di,Z dl,Zg sg f+jfagVhk hp.sg m$$ bjf ug V[ RpKai dr,y dwhj ##u[ f+q[Lri a[ Fi'ljwiw[ Rpl s[ Vjq dr,y v,e ujH[@ bjfSg lF du>q[rjig Rpl Rpa[lp,B A,Dc[ ba[ bjfSj bjf Rpl} bifS wi s[r[@ aJ lqiorjdhepiP bjfS[ l[rw sg vju fa lF oJ a[@ bjf hg i,tsj ] mu' diZgbJ-dl,ZgbJ a[ LwagbJ } f+jfa wiV dry v,ej idh>sj] Rph Rpl r,Dv'G aJ sPi hg sPi yvj uJsj ] m dHV%J LwagbJdr,y hg xl uJsj ] m r,cg a'G r,cg ajwa hjlv wiw[ rg qVdr,y lpt LJag Vhk bjRpGsg m$$

Page 97: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

u[ w'Hg W.sj yqC[ rJe bwjL dr,y vf[B vr[@ h'i WCgbJajwaJ f+jfa wi vr[@ Rph qpwa Vhk hp>sj m qpwag w[rv Vjqdry ] m

hpS lqJ ] wvIpe sjwv q{ qpwda Vjq a[ fjra epi Ih F[sp Wajr{ mm

dWvjrvp q!9-831fdhij bedV dhr{ zip WjZj F'uVp ljip wijHg mmlev[ spt fjSg wdi fgrj Ziag hjw yvjHg mmZdi ajijug b>Wip a'vg dfA{ B>wp yCjHg mmH[rcp rZj qjrj Vjhg lFl{ Vdo yvjHg mmH[aj ajSp h'r{ qV b>sdi wig dF bjdt wijHg mmu[rcp ljdhWp a[rc sjag s[ s[ wi[ iujHg mmVjVw Vsdi wi[ dulp Rpfdi ldy Vjdq rdcbjHg mm1mm

rji qj! q^ \147|##dHh dlxaJ Vjq dr,y hg hV m Vjq dr,y dvr u'C w[ lsgr

wjv qV } bV.s hg bV.s ] m RKpndsbJ-Wdh>dsbJ Vjq ufSdr,y vgV idhSj dHhg dZbjV ]@ ZjiSj ] ba[ lqjZg ] m$$ dVqtqja+ rg \RpVj lqj duaVj dHw rji b,t t'vS } vesj ] Rpl}dVqt dwhj ]| dHaVj dyi rg Vjq } Vhk drljiVj m$$

dsV ijag bijZhp dfbji' dVqt V wgu{ Tgvj mmep^ q^ 5-498

l' WjWj ug V[ dHl aiJ Vjq sj qh,ar s,l w[@ RpV%J s[ qVs[ l.l[ sPi wga[ m Rph WC[ f+l.V h'H[ ba[ W'v[ ##qhjiju@ bjf s[WyV Iojio hV m aplk blj} epiP zi sj dlZJa lqNjw[ ljc[l.l[ sPi wi ds,a[ hV m$$

Page 98: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

98

dHw duqksji a[ dwifj wiVgdH,w dsV bjf dwa[ uj ih[ lV m dHw duqksji h,v u'C w[

bjfS[ t[a } uj dihj lg m ila[ dry WjWj ug Vjv dqvjf h'debj m Rpl V[ Wvs i'w w[ Vqlwji wgag m bjf ug V[ fpdAbj##dwRpG WHg f+[qgbJ@ aP. WCg s[i Vjv zi'G bjdHbj ]G m h'i v'waJ ws'G s[ bjfS[ t[a fhp.y yp,w[ hV m$$ Rph W'dvbj ##ug zidry wpN awvgx ] m dHw<vj W>sj hJ m w.q lji[ q{} hg wiV[ f{Gs[hV m Fjr[G dwaVg rg wjhvg wi vrJ q,Dv'-qvg wpr[vj h' uJsj] m$$ Rpls[ dHh e,v wis[ WjWj ug aJ dHw dWA+ sg AJ h[n ujW{n[ m faj Vhk Rpl s[ dya wg dryji bjdHbj Rpl V[ WvsJs[ ev'G f>ujvg vjh ds,ag m RpV%J } A,c w[ WjWj ug w'v bj w[W{n debj m bjf r[t w[ W'v[ ##aP. WHg uj w[ bjfVj w.q wi m dHo[W{n w[ wg wi[Gej ($$ Rpl V[ h,o u'C[ ba[ Vqlwji wiw[dwhj ##qhjiju ug@ q[ij dya aphjc[ w'v W{n w[ siLV wiV }wisj ] m w.q aJ x[i rg hp>s[ idhSe[ m$$ dHl aiJ W[Vag wiw[W{nj dihj m WjWj ug bc'v bjfS[ bjlS Rpa[ dWiju[ ih[ qhJfpits[ siLV sj f+Fjr ugr s[ qV Rpa[ Rps'G f{Gsj ] us'G w'Hg fpiWvjfp>V ujesj ] m Vhk aJ wHg rji wHgbJ s[ qhJfpitJ w'vidh>Ddsbj a'G rg q>V Rpa[ f+Fjr Vhk f{Gsj m u[ bli f{Gsj rg ]aJ Whpa o'C%j m epiP w[ dHdahjl dry'G wHg f+l.e fC%w[ s[t' aJfaj vesj ] m W[L,w l.ea wgag W[-bio Vhk uJsg m dqljvs[ a'i a[ FjHg l'Fj ijq V"r[G fjaLjh sj huPig dl,t s[e riajdihj ] m dHw dl,t V[ f+Ljs q>Ddebj l'Fj ijq V[ dwhj dw ##ndhiuj wjhvg Vj wi m$$ dl,t V[ W[Vag wgag dw ##q[ij e,cj v,Ddsbj

Page 99: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

uj dihj ] m Vjv w'Hg Vhk m$$ lpS w[ l'Fj ijq } eplj bj debj mdl,t r,v r[t w[ wdhS vej ##di,A rJe beJh } apisj bjRpGsj] a{o'G ipwgsj Vhk m$$ dwRpGdw dl,t s[ qP>h Rpa[ ila[ sg ZPC fHgh'Hg lg m l'Fj ijq f+Ljs riaj dihj lg m dHw dwSwj f+Ljs sjuqgV RpKa[ dcKej dl,t sg dVe%j f{ eHg m Rpl V[ Rphg dwSwjyp,w w[ qP>h dry fjdHbj ba[ W'dvbj ##WHg dfbjdibj@ epiP s[siWji dry idhS rjv[[ epiP wj siLV wiV rjv[ s[ qV b>siu[ dHhg FjrVj ] aJ a[ig dH,Aj fPig wi s[r[ej m u{lj liPf a[ijbjfSj ] a{} Rphg dslSj ] m$$ WyV wiw[ dl,t yvj debj ml'FJ ijq } dxi di,A sj uVq v{Sj dfbj m l'Fj ijq sg di,Asg uPVg sj RpZji dxi l+g epiP e'dW>s dl>z ug V[ wgaj m qhJfpitJs[ epiP fgiJ s[@ yiVJ dry idh w[ rg qV dry w'Hg RpSajHgidh ujS wiw[ LJag Vhk bjRpGsg m fi u[ y.e[ fp>V h'S aJ FjrVjWS uJsg ] m dxi u{lg FjrVj h'r[ r{lj i.e rg v,e uJsj ] mFerjV dw+LV V[ sdlbj ] dw #h[ biupV@ da>V f+wji s[ qVp,tlsj sptg idh>s[ hV m

beIly bliZjVl l.LIjaqj drVLIdanjI v'w' dla Vj fi'V lpt> l>LIjaqjFjr dHw bdebjVg@ sPuj LiZj a'G hgS@ aguj l.l{ dW+ag

rjvj mwiq bwiq Wgyjigb{ l.wj lpdV W[s fpijV mml.lj ls dhis{ Wl{ wRpVp dhi{ bdFqjV mm

eRpCg W{ijeS WjSg idrsjl ugdHh da>V[ sptg idh>s[ hV ba[ fiqjio rv'G dF+LB h' uJs[

hV m l.lj bjaqj rjv[ }@ Vj v'w sj l,pt@ Vj fiv'w sj l,pt ] mu[ W.s[ s[ fp>V h'rS aJ dqvsg ] qhJfpit sg l.ea m dxi b{lji.e yC%sj ] u' Rpaisj Vhk m RpV%J qhJfpitJ } u[ w'Hg dfbji

Page 100: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

100

Vjv r[t[ aJ wg dqvsj ] mf[ta hg fp>Vga h'dH F[Ba ufgb{ VjRp mm

lv'w wWgi w[fpVga sj qavW ] qV fjfJ } A,c ds>sj ]@ fdra+ h'

uJsj ] meRp sg h,Ddabj wiV rjvj@ dHla+g sg h,Ddabj wiV rjvj

bdw+azV@ epiP dHla+g Vjv wpwiq wiV rjvj b{l[ b{l[ fjfgq[i[ Fea s[ siLV ba[ lfiL Vjv Fjr RpVJ sg A'h veSVjv fdr,ai h' uJs[ hV m dHl aiJ Rph Whpa s[i a,w W{nj siLVwisj dihj m dur[G siLV wisj dihj dya dry f+[q bjdHbja[ h,o u'C w[ W[Vag wiV v,ej ##qhjiju ) u[ hpwq dsRp aJ ziuj w[ wpN f+Ljsj dabji wiw[ dvbjrJ m$$ WjWj ug V[ WyV wgajdw ##WHg a[ig qiug ] s[t v{ m$$ Rph W'dvbj ##ug q{} l[rj sjq"wj dsY m ##WjWj ug V[ dwhj ##aP. bjfSj w.q b,u rg Vhkwgaj m$$ Rph bjdebj v{ w[ zi yv debj m zi'G s' f+Ljs[ dq,Dl[ba[ wpN q,tS v{ bjdHbj b,e[ i,t w[ W'dvbj ##vRp ug A,w' m$$WjWj ug V[ dHw f+Ljsj ba[ wpN q,tS v{ w[@ A,wS a'G WjbsRpl} W'v[ ##v{ dH,w aP. tj v{ m$$ RplV[ WyV q>V w[ b,Zj f+Ljsjtj dvbj a[ W'dvbj ##b,Zj f+Ljsj zi v{ w[ ujRpGej m$$ WjWj ugV[ fpKdAbj ##zi sj w.q aP. b,u Vhk wgaj m$$ Rph W'dvbj ##ug@uqgV lp,wg fHg ] m dHl } rjh w[ wg wiJe[ ( qkh fr[ aJ rjhVWguS sj xjHgsj ] hpS q{G zi } uJsj hJ m$$ Rph Wvs v{ w[zi } bj debj m dfAv[ fdhi wpN sp,Z v{ w[ debj m WjWj ugV[ fpKdAbj ##wg dvbJsj ] ($$ Rpl V[ dwhj ##ug sp,Z ]@ fg vr' m$$WjWj ug sp,Z fgS a'G Wjs Rpl } W'v[ ##a[i[ zi wg vr[ij ] ($$Rpl V[ dwhj ##ug s' q,NJ hV m dH,w sp,Z ds>sg ] m$$ WjWj ug V[fp,DdAbj$$ fdirji Wjv W,yj wg ] m Rpl V[ dwhj ug vCwg ] m$$

Page 101: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

WjWj ug V[ fp,dAbj ##a[i[ zi'G ($$ dHaVg e,v lpS w[ Rph i'S vedfbj m bjf V[ fp,DdAbj ##lpt aJ ] ($$ Rpl V[ i'Gs[ h'H[ V[ f,v[ Vjvb,tJ fP>N w[ sdlbj ##ug Rph aJ dWqji ] m W,l b,u uj lr[i[ m$$dHaVg e,v wiV sg s[i lg x[i i' dfbj m b{Vj i'dHbj dw W{nrg Vj ldwbj m v.qj hg f{ debj m bjf V[ Zgiu ds,aj m

W'v[@ h,lw[ h"lvj wi FjHg@dwhCg e,v a'G dy,a cpvj dvbj Hg mRplsj i'e hpS uvsg h,B ujH[@ijug h'S sj lqJ dxi bj debj Hg mi'Bg dHw u' dqvg lg apZ ajHk@b,Zj dh,lj aP. bjf hg tj dvbj Hg mWjwg dihj u' Rpl} tprjv s[ aP.@ i'e lqN v{ N,B epbj dvbj Hg mh,o u'C w[ x[i Rph biu wisj@Rph aj h'L hrjl epbjHg W{ng mrjuj qjigH[ x[i rg W'vsg Vj@ ujf[ q"a dli%jS[ bjHg W{ng mW'v[ h,l w[ us'G aP. zi ujr[@a{} bjfS[ w'v WpvjdHeg Yh mljc[ wdhS sg x[i fiaga bjr[@ a{o'G q>e w[ i'Bg rg tjdHeg Yh mtpLg h'H[ a{} eqg V,l ujr[@ bjf h,Dl[eg a{} hljdHeg Rph me,v bevg slJe[ x[i a{}@a[i[ Vjv us y,v w[ bjH[eg Rph mhpS aP. ujh zi } H[o[ W{n Vjhg@ b,tk r[t uj w[ u' wpN bjdtbj H[ mblk bjfS[ rv'G Vhk wpN dwhj@

Page 102: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

102

h'Hg Zpi siejh a'G Fjdtbj H[ mRpo'G ydvbj bjdHbj IJ zi b>si@be'G W,yg V[ tWi lpSj dsag mWjfP W[W[ ug a{} WpvJrsg ]@a{G Wjhi hg s[i vej dsag mdebj Fu w[ ujdHw[ w'v fhp>yj@q>eg i'Bg a[ Rpl V[ xCj dsag mi'Bg tjdHw[ bjtsg fag aJHg@H[l i'Bg V[ du>s Wyj ds,ag mdHw l.a V[ q{} AcjdHbj ]@Lwv s,lsg s,lsg s,l eHg mRph V[ s,Ddlbj Rpl V[ WpN dvbj@qV r,lsg r,lsg rl eHg mlpW%j Rpn w[ h'H[ dabji s'r[G@zi'G yv fH[ siLV wiV s[ vHg maV wqu'i lg Fjr[G dWqji idhw[@qV dr,y dt,y ] lg filV yiV s[ vHg mv{ w[ bjlij fag sj ihg apisg@qpLdwv Whpa h'Hg f{i ZiV s[ vHg ms'r[G bjf a[ W,yg lq[a da>V[@bjH[ V[C[ Fjr ljei'G aiV s[ vHg msil r[tw[ RplV[ fAjS dvbj@ngw Rphg ] q{} Wy"S rjvj mdc,eg q"a s[ qP>h dry fHg lg q{G@Rpo'G w,Tw[ b{o[ dvRpS rjvj mus'G eH[ V[C[ bjf h,l fH[@wdh>s[ hpS aJ dHaWji bjdHbj mspt eH[ a[i[ lptJ vjH[ c[i[@

Page 103: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

dtdCbj xpv s[ rJe fdirji bjdHbjwia[ fpit sg a[i[ a[ h'Hg dwifj@lsj q[hi wisj dliuV hji bjdHbj mFpv[ FBdwbj } ijh[ fjRpS tjai@VjVw epiP sj Zi braji bjdHbj mujY zi W{n[ uf' Vjq Rplsj@ue a[ w'Hg Vhk VjVw dVi>wji riej ms[ w[ xv wigi sj wdhSj ve[@fp,ai h'dHbj lirS wpqji riej m

H[o'G qpC w[ Rph duqksji wpN f+Ljs bjds v{ w[ debj m dulr[v[ Rph Rpo[ fhp.dybj aJ bjf dHo'G dwa[ h'i ue%j yv[ eH[ lV mzi dry bjH[ ljZP qhJfpit } f+Ljs A,w"Sj f+[q Vjv bjfSglq+oj qpajWw dHw Wpiwg b>V sg ba[ dHw zpB fjSg sg rg dfvjs[Gr[ m fi dViAv dVLwfB h' w[ s[r[@ h{ aJ Vj ijt{@ bw[vj VjtjdH@ ahwgi dsvsjVg rhg dFla ujdH ( dul V[ zi dry bjH[ljZP sj dtC[ q,Do[ lrjea wgaj RplV[ lPiu s[ra[ sj fPuV widvbj m

w[rv uv dfv"S Vjv s[riju dH>s+ sj fPuS h' debj m u[f{i Z' ds,a[ aJ dfa+ fPuj h' eHg m u[ F'uV tPbj ds,aj aJ W+hqjsj fPuV h' debj mm1mm

bjfS[ zi ljZP } u' fpiL fgS rjla[ dHw ypvg fjSg sgds>sj ]@ Rpl qjV' lqp>si hg fp>V wisj ] m dHw Wpiwg F'uV rgds>sj ] aJ lqN' lpq[i fiWa lqjV hg Rpl V[ fp>V wi ds,aj ] mfi u[ qhJfpit W+hq W[aj dwl[ Fje rjv[ zi'G f+Ljs sg dH,w Wpiwgv{ vr[ aJ dHl a'G rg qhjV fp>V ] m

Ihg H[w'W+dhq dry Fp.wa[ uea da+fa bdtv> mu[ dHw qhJfpit dHw rji dwl[ zi'G F'uV wi ujH[@ aJ Rpl

Page 104: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

104

zi'G da>Vj v'w s[ ugr ba[ s[ra[ dlZ@ lF f+wji s[ v'wJ } F'uVwirjRpS sj xv Rpl } dqv uJsj ] m dHh ] qhJfpit sg l[rjsj xv m

f+F ug Wldh ljZ wg ilVj m\l=g lptqVg ljdhW dr,y'G|

Rplsg ilVj a[ u' b>V vesj ] Rph rjdhepiP } dqvsj ]ba[ rjdhepiP liW dWbjfg h'S wiw[ Rph fsjio lF } f+jfah' uJsj ] m

V'B ^ dHl f+l.e sj bevj dh,lj dwl[ h'i oJ dxi ds,ajujr[ej m

Fjig af,Ddlbj wiVgdHl lq[G s"ijV bjf dwa[ uej dHwJa r[t w[ Rpo[ dBw eH[ m

bjf hg sls[ lV dw WCg fpijSg dNCg lg m Whpa v.qg ba[ y"Cglg m l.zS[ rS wigi ba[ h'i si,ta lV m dHo[ dHw ljv dBw[ih[ m dryjv[ dHw fjSg sj A,fC lg m duhCj qkh s[ fjSg VjvFi uJsj lg m wHg df>c Rpl s[ sPi sPi lV m us'G dwa[ dy,a q>V[@dwl[ Vei ujS m u' Rpo'G dqv[ v'C bVplji v{ bjRpSj m dxi o'C%jo'C%j Rpl dry'G i'u A,ws[ idhSj m dwVJ dyi dlix dHw Wpiwgb>V sg Rpa'G zp,B fjSg sj fg v{Sj ba[ bjV.s dr,y idhSj mdul V[ rg f+jfa wgag ] W?Lgl v{ w[ wqjHg wis[ hV m

fdhvj WjW[ fjIj W?lp si dfA' s[ dxi zjv wqjHgi[ap b,wp bhjip wdi i'CJ wg epi wig drAjHg mm

rjiJ FjHg episjl ugepiP bqisjl ug WjiJ ljv ejei T' w[ epiP WS eH[ m a[

Page 105: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

105

dxi dw,vg xC w[ af,Ddlbj wgag ] m Rph dw,vg bu[ a,w q"uPs] m dHl[ aiJ dulV[ rg wpN f+jfa wgaj ] af wiw[ hg m epiPl[rj rg dHw af ] ##epi l[rj afJ dldi afp ljip m$$

dur[G rg dwl[ zjvSj zjvg@ Vjq udfbj a[ Rpl } x[i xvdqdvbj@ Rpls[ qpajWw hg Rph fPuVgw h' debj m

spiej s[rg hujij ds,W ri[% af wiw[ dhqjyv fiWa dryidhw[ fPuV u'e h' eHg m

lpilag e.Z qjsV fiWa a[ v,t ds,W ril a,w af wiw[fPuV I'e h' eHg m vtIqg Ipela> dsWI[ afl afa:j y lirl.fa f+sja+g y uja s[rgdV L[rSja 3 m vAqg fpLwi dry l"ds,W ril a,w a,f wiw[ lF l.fa sjV wiV dr,y lqi,o h' eHg m

ldra+ s[rg q,v fiWa a[ l,n huji ri[ af wiw[ dZbjVfPuVgw h' eHg m

dLr ug V[ l' qVr>a+ aw af wgaj ] l"q qVr.ai aw W+dhqjV[ a,f wiw[ dL+LBg ljuS sg Lwag f+jfa wgag ] m

l" qV.:ai drL} V[ af wiw[ dHh fsrg f+jfa wgag ] ml't f+sgf \V!h!Rp 596|

epip Hglip epip e'itp@ Wiqj epip@ fjiWag qjHg \ufp ug 2|dul V[ rg wpN f+jfa wgaj Vjq uf w[ wgaj m lF

rdcbJHgbJ lF lp,t Vjq dr,y hV ^epiqpdt f+dhvjds udf hdi eda fjHg mepiqpdt uVdw hdi Vjdq dvrvjHg mmepiqpdt WdlldB hdi Rpfs[lp lpSjHg mdWV epi hdi Vjqp V dwV{ fjdHbj q[i[ FjHg mepiqpdt hdi Feda hdi bjdf vhjHg m

\b>e 591|dHl brloj dry dW+ag W+dhqjwji h'Hg hp.sg h{ m qV dW=ak

Page 106: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

106

f=q[Lri fi{S h' uJsg ] m ligiw spt lpt sj lp,a[ dl,Z hg bFjrh' uJsj h{ qV f=q[Lri fi{S wiVj hg blv I'e ] m dHo[ woV ] m

qV hg w[ Fiqa[ uea Ih s[tgbaqV hg w' Fiq eH[ uea dWvja ] - qV hg w[ Fiq ur[ig q{ Rfua ljfqV w[ dryji[ ljf ur[ig lqja ]-qV hg w[ Fiq qigywj w' uv wh[qV hg w[ Fiq lgf iPf' lj dstJa ] -lev uea Ih s[t[ qV hg w' FiqqV w[ Fiq eH[ W+hq h'dH uja ] -qV dw.Vj WvrjV ] m dwaV[ dwaV[ r,Dc[ qV V[ FiqjH[ m hi

r[v[ RpV%J } FBw"Gsj hg dihj m dVqt qja+ rg y{V Vj v{S dsaj mqV w[ bZgV qpVg f>Ddca afgli b"qV w[ bZgV u'eg uag W+dhq yjig ] -qV w[ bZgV fgi qgi lpvajV tjVqV w[ bZgV f{e.Wi yji Ijig ] -qV w[ bZgV lPi Wvg b" dViWvqV w[ bZgV ijRp i[w Vi Vjig ] -h'i lF dl=LB H[w qV w[ bZgV ih[ -debjVg wg u' eag l' a' qV a[ dVbjig ] -l' qpdV du qV wg spdWZj qji[ mmdHl vHg qV } duaS Vjv lF wpN f+jfa h' uJsj ] mfCV ePSV dwA byiu Vjhg bciu Vjhg debjV wiV -q'Vg h'dHbj byiu Vjhg byiu Vjhg WyV woV -agio fidlb{ byiu Vjhg byiu Vjhg eRpS wiV -siLV Vhk bjRpi wpA byiu byiu ] qV r,l wiV -l' duVJ V[ qV } ljZ dvbj@ qV r,l wi dvbj lF wpN

Page 107: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

107

RpV%J } f+jfa h' debj mdHw ijuj lg m Rpl s[ s[l dry dHh q+Ijsj lg m iju f,pa

} iju Vhk lg ds,aj uJsj m dHw figdtbj i,tg h'Hg lg m Rphfigdtbj dry hi w'Hg Ljqv h' lwsj lg m iju fp,ai rg Ljqvhp>s[ lV ba[ f+uj s[ v'w rg m Rph figdtbj H[h lg wg dHw q>ujWdSbj lg m figdtbj s[S rjv[ RpKa[ W{ns[ lV m RpV%J s[ h,o dryl'Bg hp>sg lg m q>u[ h[n dH,w wp,wC A,cs[ lV q>u[ RKpa[ W{n w[ wp,wCqjis[ lV m wp,wC q>u[ s[ h[n'G Wjhi Vhk ujS s[Sj ba[ wp,wCs[ l'Bg Vhk qjiVg m Rpl} q>u[ h[n Fuj Fuj w[ dV,lv wiw[ qjiVj] m duhCj qpwii wga[ lq[G dr,y Rpl } qji s[r[@ Rpl} iju sjqjdvw WSjdHbj uJsj lg m l' dHl aiJ ijuj ] f+q[lri m duaV[qVp,t hV lF Rpls[ fp,ai hV m u' qVp,tg aV dqdvbj ]@ dHh ]dHw q>uj m q>u[ h[n w,pwC lqjV ] qV m dHl qV } qjiVj ] m

l' fpit W{ijeg ijq mmligi iPfg q>u[ RKpa[ W{nj ] ugr m dHl s[ b>si ] qV iPfg

wp,wC m qV } ligi iPf q>u[ a'G Wjhi Vhk ujS s[Sj m qV w,pwC} Vjq iPfg l'Bg Vjv z[i z[i w[ b>si hg i,tSj ] m

ijqy.s wg vldBwj m dudV qjdibj i'ep mmdW^q^5@ b>e 817

lp,t s,pt iPfg WjS Vjv q>uj WpdSbj ] m bjLj-da+LVj dHlsgbj s' WjhgbJ hV m hRpq{-qqaj s[ s' l[iP hV m

dHl q>u[ } spdWZj iPfg s"S fj w[ w,Ddlbj ] m h>wji iPfgq,v dr,y Rph s"S fHg h'Hg ] m dHl ligi iPf q>u[ s[ yji fjr[hV m RpKyg wpv sj bdFqjV@ ligi s[ Wv sj bdFqjV@ lp.siajsj bdFqjV@ ZV drdsbj sj bdFqjV m

s'hij-yji fjRp dHlw[ wi[ epVguV wia WtJV Rpy-wpvdVu@ Wv-lp.siaj@ ZV@ drdsbj@ bdFqjV m

Page 108: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

108

dHh hV ligi iPfg q>u[ s[ yji fjr[ m l' dHRpG qV iPf wp,wC} qjiw[ f+q[Lri sg f+jfag wiVg ] m udebjlP dHRpG qV } qjiv{Gs[ hV m Rpl wp,wC } qjiw[ aJ iju dqv uJsj lg m f+>aP qV} qji w[ wg dqdvbj m wWgi ug V[ woV wgaj ] ^

Fera Fgdi lwda dlqiV wg wBg wjv F{ xjlg mmsjlp wqgip ydC%Y eC% RPfdi ijup vgY bdWVjlg mm

F{^ wj!ijq wWgij H[w FH[ ] w'dH Vj lw{ fAjVg mm

ij! w! 969dHw iPf h' eH[ m fAjS Vhk h' lwsg m h'r[ rg dwr[G (duRp uvp uv qdh f{dl V dVwl{ daRp Tpdi dqdvY upvjh' mm

Z!w! 692dHRpG zjvSj zjv w[ qhJfpit wia[ Vjv bF[s h' uJs[ hV m

dur[G dur[G wqjHg wis[ ih[ dar[G dar[G bV.sqHg brloj rZsgeHg m dxi dHw iPf h' eH[ m fi wqjHg Vhk A,cg m wis[ ih[ m l'dHRpG dHw ljv Waga wgaj m WjWjug w'v dul r[v[ w'Hg udebjlPbjRpGsj lg a[ Rpl} l.W'ZV wiV lq[G bjfSj w'Hg fpijSj WyVs,lw[ wdhSj ##brloj dwa[ rSj NjCJ Vjv Vhk veg m dHh aJuVqJ uVqJ sg wqjHg h'r[ a[ dxi dwl[ lq[G dVi>wji sg dw+fj h'r[aJ uj w[ dHh f+jfa hp>sg ] m Yh rg dwl[ driv[ } m$$

w'BV q{ VjVw w'RP VjijdHVp duh ygda mm24mmlv'w q! 9

w'dB qZ[ w' drivj l[rwp h'di lev[ dWRphjig meP;ig q!C!-495

dy>a bdy>aj l'y bl'yj l'ep v'Fp q'hp ojwj mZ!q! 671

dy>a@ bdy>a@ l'y@ bl'y dHh sP.s rjs sg brloj ] mqavW dHo[ rg qV' v{ Vhk ] m dW+ag W+dhqj wji Vhk hp>sg m

Page 109: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

109

uhj W'v ah bAi bjrj mmuh bW'v ah qVp V ihjrj mmW'v bW'v qdZ ] l'Hg mmul Rph ]al vt V w'Hg mm2mm

ije eRpCg@ 340duo[ W'vSj ba[ ypf idhSj dHh lF qV s[ hg w.q hV m

bLBjrwi diLg V[ iju[ uVw } Rpfs[L s[ w[ debjV ds,aj aJRpl s[ sdlbj lg m

V drbIf[ V[ H[wj e+I> Vjda W'Z[ W'Z[ V qpTaj mV lpt> Vyrj spt> RpfLjalI I'deV 10bio^ ugrV qpwag rjv[ } Vj drt[f ] m dW+ag dt>cg idhS

sj Vjq drt[f ] m Vj dHwjeiaj ]@ Vj debjV ]@ Vj bdebjV]@ Vj lpt ]@ Vj spt ] m dHh qV Vjv hg lW.Z its[ hV m

w:Ziq w:yrjwjq w:yjiWj w:drr[wj mdH>s dw+adqs> V[da s.: s{ qpw:lI l'deV m12mbio^ H[l aiJ s.s rju sg brloj a'G idha I'eg uV ] m

Rpls[ Ziq bio wjq q't drr[w wiaW bwiaW dHh qV s[w.q hV m

dw+aI[ dwqdf V{rdl Vwjdf dh+sg i>uVj mIoj ugrV H[rHgh ugrV qpwalI l'deV mmbio^ Rplsj wiaW Fg w'Hg Vhk m Vj Rpl } w'Hg rjLVj

] m u' ligi sg y[LBj Fjr hjva h' eHg fi Rpl } w'Hg dy>ajVhk bLBj rw+ egaj b 18 V!h!Rp \340|

l+ijuI[ F[tI dr+ajRp y vjFj uV[ uV[ mdVi drwvf l+FjrlI V drL[L bLda I'deV mbio^ iju dqv ujH[ dFdtbj q>eSg fr[@ vjF h'r[@ VpwljV

h'r[@ dH,wvj ih[@ dHw,n dry ih[@ Rpl vHg dwl[ rlaP sg tjl

Page 110: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

110

drL[LajHg Vhk mduh zip WVp lqldi wgbj a[ fPi[ l.lji

e^q^2@ b>e 1103u' ijup s[dh a wrV WcjHg mu" Fgt q>ejrdh a dwbJ zdB ujHg m

ePuig Vjq s[r@ b>e 525Wlaj aPBg NP.fCg@ ygi ldF dA>Vj mmujda V@ fda V@ bjsi'@ RpdsbjV F+dq>Vj mmdqa+ V@ dHn ZV iPf hgS@ dwAP ljwp V dl>Vj mmijuj levg dl+ldB wj hdi Vjdq qVp dF>Vj mmdal wg ZPdC qVp RpZi{ f+Fp h'dH lp f+l.Vj m

u{!r! f 707qjV bdFqjV q>DZ[ l' l[rwp Vjhg mm

dlig q!f!51u' qjV bdFqjV dry dihj@ Yh l[rw Vj WS ldwbj m i,W

s[ dfbjdibJ sg dwo'G a,w w'Hg Rplaag wi[ m lF Ljlai ba[r[s lq[a brajiJ s[ RpV%J sg Rplaag wis[ hV m dw+LV ugV[ biuV } Rpfs[L ds>dsbj h'dHbJ@ RpV%J sg oJ dlxa wgag ] m

IqI lir[ Lqji>Fj wjq l.wvf riduaj mmeIjVj de+iZ wiqjSP aqjhP f>Ddca> WpZ mmu' ljigbJ rjLVj a'G idha ]@ debjV beVg Vjv Flq

h' uJs[ Rpls[ wiq m b{l[ fpiL } f>Ddca dwhj ] ^l' f>Ddcap u' qVp fiW'Z{ m

eRpCg l!q!f! b.e 274bio ^ l' f>Ddcap u' da+hj epSj wg f>c Rpaji{ mm

qvji q^ 3@ zip 2@ b>e 1261aIw:sj wiq xvj l.e. dVaI da+f' dVijq+I mmwiqSg bdF f+dr+a'G bdf V{r da+f' dVijq+I mm

Page 111: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

111

bio^ wiq wisj h'dHbj rg bdFqjV w' dabje w[ wiqq[ f+dr,ai h'w[ rg Vj wiV lqjV hp>sj ] mFjr wiq wgaj dVLxvh.sj ] m

wiq wia h'r{ dVhwiq mm dalp W{lV' wj dViqv Ziq mmIds+LjvjF l.apl'B s.:s:jag a'G drqali mlq^ dl,Zjr dl,ZRP y dw+a:jdf V dVWZjIa[ mmbio bjfS[ bjf u[ wpA dqv ujH[ Rpl dry hg f+l.V idhSj m

L'w bjds s.:s rjs a'G dViv[f idhSj qali a[ Hgitj a'G idhadiZgbJ dlZgbJ wiw[ Ij Vj wiw[ dxi rg bV.s wdhSj m u' wiqwi[ aJ W.ZV rg w'Hg Vhk

AjsV F'uV wg bjl V wiHg@bdy>ap dqv{ l' fjH[ m qjiP q 1 \1014|qjHg ig qVp q[i' qarji' mmf[dt sdHbjv bVs lpt fPiVhdi idl idfY tpqji' mm1mm ihjRp mmdViqv FH[ RPuv ulp ejra Whpdi V h'ra wji' mmyiV wqv dlRp c'ig ijyg F[dBY fpit bfji' mm1mmwip edh vgV[ liWlp sgV[ sgfw FdHY Rpuji' mmVjVw Vjdq idlw W{ijeg wpvh lqphj aji' mm

lji>e! q! f! \1225|b{l[ lV qhJ fpit liW Rpfqj I'e L+g qjV 108 WjWj qhJ

hdiVjq dl>z ug m\lr{Ij|

duh Vjq Rpyji aig eVwj@ duV Vjq bujqv fdaa RpZji[duh Vjq dlqi ApdBY eu e+jh a[ ZiP f+dhvjs bl.t RpZji[fjhV dl>Z q{G Vjq f+jfa a[ airi w[ fjhV lq aji[#hdiVjqp hig$ hi Vjqp f+ajf a[ wv qdh ugr bV'wdh aji[ mm

Page 112: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

112

duV%J V[ l.lji dry bj w[ b{Vg wnV wqjHg wiw[ a[ dxibjfS[ bjf } Apfj w[ idtbj@ dHh' duh[ oJ bjlS vjdHbj w'HgujS hg Vhk ldwbj m duo[ dBw[ Rpo[ rg driv[ hg f+[qg siLVwiV bjRpGs[ lV m dwl[ } tjl faj Vhk h'S ds,aj m fi hJ@ u'WyV q>V w[ Wdh debj Rpl V[ lF wpN f+jfa rg wi dvbj m fil.lji dr,y dHRpG ih[ dur[G w'Hg lqN hg Vj lw[ m

Fea[ fhp.yVjdHl oJ a[ dH,w ljv dBwS a'G Wjbs dHo'G yvs[ yvs[ Fea[

fhp>y eH[ m Fea[ dry FjHg hgij dl>z ug@ FjHg y.yv dl>z uga[ FjHg ds,aj dl>z ug@ FjHg Wdhv' s[ tjVsjV dr,Dy'G lV m f,agl[vri%jdHbj s[ dr,y lV m da>V[ hg lw[ FjHg lV m fdhv' fdhvdf>c s[ V[C[ dHw A,fC lg m Rpl s[ dwVji[ a[ bjlS vjdHbj m wpNdsVJ Wjbs FjHg hgij dl>z ug WjWj ug s[ siLV wiw[ uv fjSgsg l[rj wiV vHg zi v{ bjH[ a[ bjf ug V[ wCjh f+Ljs sgils q>eg m RpV%J V[ s[ ds,ag m WjWj ug V[ RpV%J s[ zi hg wCjhf+Ljs bjf[ WSj w[ b>si hg ljij A,w eH[ ba[ WiaV ljx wiw[Wjhi } yv[ eH[ m Rpl a'G dfA'G sp,Z Aw"S sg l[rj wis[ ih[ m sp,Zrg A,ws[ lV m dHhVj da>Vj FjHgbJ dr,Dy'G WjWj hgij dl>z dVaf+ag sp,Z v{ w[ uJsj hp.sj lg m duaVj sp,Z FjHg hgij dl>z V[ v{w[ ujSj WjWj ug V[ ljij hg A,w v{Sj m dHw dsV WjWj hgij dl>z} xpiVj h'dHbj dw LjdHs WjWj ug sp,Z Vjv da+fa Vhk hp.s[ m dHhl'y w[ RpV%J V[ bjfS[ sPli[ FjHgbJ a'G sp,Z v{ w[ dHw B'wSg \dul}rvB'hg rg wdh>s[ hV@ Rpl sj awigWV rgh wp l[i ruV h'H[ej|Fiw[ WjWj ug fjl fhp>y eH[ m WjWj ug V[ Rpl s[ W{n[ W{n[ ljijsp,Z A,w dvbj m WjWj hgij dl>z h{ijV h' eH[ m lF wpN r[t w[ W'v[##ljZj@ a[i[ FPa rl wga[ hV b{Vj sp,Z fg debj ]G ($$ WjWj ugV[ h,l w[ RpKai ds,aj ##hJ m wg aP. r[tSj yjhp>sj ]G ($$ WjWj hgij

Page 113: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

113

dl>z V[ wpN ep,Dl[ s[ vdhu[ dry dwhj@ ##drtj s[Hk m$$ dHRpG wdhw[WjWj hgij dl>z zi } bj eH[ m wpN dsVJ Wjbs WjWj hgij dl>zh'ig u.ev@ q{sjV Wjhi eH[ m us'G WjWj hgij dl>z u.ev h' w[ Rpn[aJ wg r[ts[ hV@ dH,w sl debjiJ ljv sg Rpqi sj vCwj dulsgbJ dli a'G WjrigbJ tpv%gbJ hV a[ RpKyg-RpKyg i"vj fjRpGsjWjWj hgij dl>z r,v F,u w[ bj dihj ba[ dwhj ##WyjHk@ WjWj m$$Rpl V[ dHh lqN w[ dHl vCw[ } h'i qp>c[ qjis[ h'Se[ bjfS[ w'vWpvj dvbj m Rpl qp>c[ V[ bj w[ fdhvJ aJ v,w } u,xg fj vHg mdxi dfAv[ fjl[ dHw ;'i sj f>uj qjdibj dul s[ dVLjV fPig ai%Jligi a[ tv' eH[ ba[ lp,Z Wp,Z Fp,v eHg m dfAJh fia s[dtbj aJRpo[ wpN Vhk lg m dHl[ hjva dr,y zi } bj eH[ m us'G zi rjdvbJV[ fpdAbj aJ w[rv dHaVj hg dwhj ##u' wpN h'Sj lg h' debj mhpS q{G Wy Vhk lwsj m$$ o'C[ dsVJ Wjbs dHh WjWj hgij dl>zug lpierjl h' eH[ m dHl a'G Wjbs dHl figrji V[ WjWj ug sgdHAj bVplji e,Dc[ a[ dWnj w[ WjWj qhj hdiVjq dl>z ug } dligH[rjv[ A,c ds,aj m

dryjiqhJ fpit sg dWiag f+q[Lri dr,y vgV hp.sg ] m dwl[ lq[G

rg Rpl bV.s dry'G dWiag fpBs[ Vhk m ligiw dw+bj W'vS yjvSlpa[ dlZ hg hp>sj idh>sj ] m u[ dwl[ f+[qg Vjv rg dwl[ dwlq sjw'Hg WyV hp>sj ]@ Rph Rplsg FjrVj s[ bVplji hg h' uJsj ] mri ba[ lijf qV s[ w.q hV m ep,Dl[ dr,y bjw[ lijf tpLg dr,ybj w[ ri m WjWj hgij dl>z ug s[ qV bVplji hg dHh e,v riag mqhJ fpit sj siLV uJ l[rj wiV s[ q"wj dqv[ aJ wg q>egH[ mldaepi woV wis[ hV ^

fPARp l.a q[i' njwpip w{lj m \lji>e A.^ q^ 5@ b>e 1237|qhJfpitJ a'G FjrVj bVplji xv dqvsj ] m du>V%J w'v i,W

Page 114: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

114

Vjv dqvjf wijRpS sg ldabj ]@ RpV%J vHg Fpa drtj s[S[ w'Hgr,cg e,v Vhk m lpa[ dlZ hg wgaj WyV bB,v h' debj m a[ wpNlqJ rg Vhk v,DDdebj m l' qhJ fpit sg l[rj wiV rjv[ s[ qV$y u' xpiVj WdSbj@ qhJfpit s[ WyV bVplji a,awjv hg fPijh' debj m l[rj wiV rjdvbJ@ Rpa[ l[rj dr,y v,Ddebj b{l[ wHgq"w[ bjRpGs[ hV m dHw q"wj Rph rg bjRpGsj ] us'G qhJfpitRpfs[L wis[ hV m Rph Rpfs[L lpVS rjv[ s[ dhis[ a[ RpwdibjuJsj ] m lj} Rpl lq[G sj faj Vhk m f>+aP qhJ fpit ujSs[ hp>s[hV Rpl rwa } m qhJ fpit Rpfs[L wis[ hV@ l.ea W[-LwdwaVg W{ng h'r[ m dul s[ fioJdH h'dHej Rpl s[ dhis[ dr,y hgrl[ej m dH,w qV sg dHh rg brloj ] dw bjfS[ bjf hg w'HgdyarVg wi v{Sg a[ Rph Rpl[ rwa fPig h' ujSg m wHg rji l[rwl[rj wiV rjv[ sg dyarVg dHh' WSsg ] a[ fPig h' uJsg ] mdur[G ijuj uVw V[ bjfS[ l[rw } hpwq ds,aj ##dhqjv[ a'G fjSgv{ w[ bj m$$ Rph yvj debj ila[ dr,y uJs[ h'H[ V[ l'dybj dwq{G ijuj hp.sj aJ bjfSg dHAj bVplji duo'G dya wisj Rpo'G yg;q>e v{Gsj m uVw b>aiIjqg ujS eH[ m dul rwa uv bjdHbjuv A,w w[ uVw f+l.V h'dHbj m a[ l[rw } dwhj ##q{G a{} ijuFje WtdLbj m$$ uVw ug W'v[ ##us'G a{} blk uv v{S F[dubjlg duhCj aP. RpGs' xpiVj wgaj lg fdhvJ Yh fPij wiw[ dxi qpwagdqv[eg ba[ qpwag s[S vHg a{} epiP VjVw sj dqvjf h'dHejwvupe s[ lq[G dr,y m$$ l' dHr[G hg h'dHbj m s[t' VjVw f+l.e iju[w.rv V{V s[ f+l.e dr,y lxj 612 b^ 56

b{lg brloj rg bjRpGsg ] u' xpiVj WS debj Rph fPijh' debj m Rpl a'G Wjbs FjHg hgij dl>z ug s[ tjVsjV rjv[WjWj ug fjl bjRpGs[ ih[ m RpV%J sj WjWj ug WCj qjV wis[ ih[ba[ wdhSj aplk FjHg w[ h'@ WC[ r,Dc[ h' m\dHh f+l.e WjWj Vi{S dl>z ug ba[ qjlBi wiV{v dl>z a'G dqdvbj m|

Page 115: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

115

dligH[ rjv[ sg rjiajdligH[ rjv[ df>c s[ yC%s[ fjl[ Wjhi dHw W[ig lg m Rpl s[

h[n dVrjl wgaj m wHg f+[qg siLV wiV bjRpGs[ ih[ m dHo[ duV%Jf+[qgbJ V[ l[rj wgag Rph da>V W+jhqS Fij lV m s' ijq eC%gH[\Fjr dqla+g lV| ipvgbj ijq@ hiVjq ba[ A'Bj apvlg dHhW+jhqS lV m w.z[ zjCj wjhV dl>z r,cj@ xPvj dl>z wrgLi A'Bj mdHVJ sj dfAj qjN[ sj h'S wiw[ qN{v wdh>s[ lV m VjVwg T[iga[ idh>s[ lV m dHo[ awigWV y[a s[ qhgV[ bjH[ m dTvrJ s[ t[adr,y ih[ m f+[qgbJ A,fig W.V ds,ag m Rpfi s,Dl[ h'H[ f+[qgbJ@ dry'Gw'Hg f+Ljs fjSg s[ uJsj lg m dHo[ WjWj ug w'v df,av sg WjBglg m lF dwlq s[ F'uV Rpl[ dr,y dH,wnj wiw[ A,w v{Gs[ lV ba[hi rwa qP>h Rpa[ wf,Cj i,tSj@ dwl[ Vjv w'Hg tjl e,v VhkwiVg m h'i wHg Vei rjdvbJ V[ u' dwa[ w'Hg e,v wiVg@ dwa[w'Hg RpKai s[Sj dwa[ y,pf wi ujSj m

i>de hldh i>de i'rdh ypf Fg wdi ujdh mmfirjh Vjhg dwl{ w[ig WjNp ly[ Vjh mm

bjlj rji@ b>e 473W[f+rjh hg idh>s[ lV m dHo'G FjHg V.s vjv ljdhW s[ dHl

L[bi } WjWj ug sg brloj Vjv dqvsj r[tw[ bfSg lqNbVplji dvtsj hJ ^

qji si q>Dduv ujVj hqj b{l' hqj Ljsg mmuil W[-hPsi q[-Vjvs wPuj W.s[q qhdqvhj mmq>uv dqa+ sg q{} tpLgbJ dHh ilaj qV Fjr[ Ljag bjr[W-xjdHsj zdCbjv ru.sj v,sj dwo[ wyjr[[-NPn[ Zjr[ m

Page 116: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

116

fpijS[ lq[G dHh dirju hp>sj lg m duhC[ v'wJ V[ dwa[ ujSjhp.sj lg@ Rph dH,wn[ h' w[ apis[ lV m ija } duo[ dBwjSj wiVj@Rpo[ lr[i[ apiV a'G wpN lqJ fdhvJ zdCbjv r,usj hp.sj lg mdulsj qavW hp>sj lg dw wjxv[ s[ apiV sj lqJ h' debj m Rpl[rwa lF qpljdxi bjf' bjfSj lqjV W.V% w[ apiV vHg dabjih' uJs[ lV m l' FjHg ljdhW V[ woV wgaj ] m i,W s[ ila[ apiVjhg q[ig d;>seg sj dVLjVj ]@ h'i spVgbJsjig w.q wiV@ qjdHwrlgv[ q[i[ qV } dt,y Vhk fjRpGs[ m q[ij bjRpSj ujSj FiqSjFBwVj lF taq h' debj ]m

bjrS ujSp idhY mmqjiP q^ 5@ b>e 1002

bjra hit V ujra sPtj Vh dWbjf{ qV i'eVg mmlsj bV.sp epip fPij fjdHbj aRp Rpaig lev dWYeVg

ijqwvg q^ 5l' dHRpG lqJ Waga wgaj dligH[ rjv[ m WjWj ug w'v dH,w

qdhij fjSg v{ w[ bjRpGsj hp.sj lg m Rpl V[ dwa[ fjSg v{ w[ bjH[V[ wg r[dtbj ##l.a ligi A,c eH[ m$$ blv dr,y bjf fH[ h'H[hg lqjZg vgV lV m Rpl V[ r[t w[ df>c uj w[ e,v wgag m lpSw[ h'i v'w rg bj eH[ r[t w[ dryji wiV v,e[ dw hpS wg wigH[ mw'Hg wpA wh[ a[ w'Hg wpA m btgi RpV%J V[ lvjh wgag dw dHV%J} q>u[ a[ fjw[ dwa[ sPi A,c bjY m dul rwa dHh drRpGa WSjHgwpsiag WjWj ug V[ lqjZg t'v%g a[ Rpnw[ W{n eH[ m Rph r[t w[h{ijV h' eH[ a[ h"vg h"vg Rpn w[ ziJ } yv[ eH[ m

dHh WyV l[q[ Vei s[ dHw dl>z V[ s,Ddlbj ] a[ wpN dsVJWjbs dHw dsV bjf W{n[ lV m dfCj sj q"wj lg m wpN f>u l,aqp>c[ dH,wn[ h' w[ bj eH[ m fdhvJ aJ W{n[ e,vJ wis[ ih[ dxi wdhSv,e[ ##l.a ug aplk qP>h a'G wfCj vjh w[ lj} siLV dsY m aplkhi rwa bjfSj qp,t T,w w[ dwRpG its[ h' ($$ WjWj ug V[ Rpai

Page 117: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

117

ds,aj ##qP>h a'G w,fCj RpajiV sj lqJ Vhk bjdHbj m$$ RpV%J V[dxi dwhj Vhk@ dHw r[iJ aJ vjh' m$$ WjWj ug V[ dxi dwhj ##qP>ha'G w,fCj vjh ds,aj aJ yjVS h' uJsj ] m$$ qp>c[ qavW lqNVj lw[ dus f{ eH[ m dHw qp>c[ V[ uWislag qP>h a'G wfCj Rpajids,aj m Rpl[ rwa hg ljq%S[ dfC fH[ lV m vJe[ dfC } b,e v,eeHg m dwRpGdw WjWj ug sj qp,t dfCj r,v hg lg m b,e v,eS a'GWjbs qp>c[ aJ F,u eH[ ba[ uJs[-uJs[ dfCJ dr,y v'wJ } lFs,l rg eH[ m wpN v'w aJ b,e WpNjRpS v,e[ m wpN WjWj ug fjlbjH[ m W[Vag wgag dw ##qhjiju ) ljij df>c lC ujH[ej m qp>dcbjV[ Whpa evag wgag ] m q[hi wi' b,e } LJa wi' m$$ Rpl[ rwahg f,Aq sg aix'G qkh hV[ig dHw sq hg bj debj m dHaV[ ;'isg qphv[Zji WjiL h'Hg dw u' wpN fdhv[ lC debj l' lC debj mh'i lF wpN Wy debj m Rpl[ hV[ig dr,y bjf dHo'G byjVw hgdwl[ fjl[ } yv[ eH[ m wHgbJ V[ v,FS sg w'dLL wgag fi dqv[Vhk m Rpl a'G wHg ljv Wjbs Fpy' bjH[ a[ siLV wiw[ fAjSwgag dw dHh aJ Yhg hV m

\dHh f+l.e l.a L+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ a'G dqdvbj|

w'nj epiP s[ qvPw[ sg rjiajdHo'G y,v w[ wpN lqJ qvPw[ epujdibj m l.a L+g ijq dl>z ug

qvPw[ rjdvbJ } WjWj ug V[ dHh WyV bjf dvtjdHbj dWw+qgl.qa 1982 f'h f+drLB[ 2 dsV q>evrji } Rpl s[ qpajWw hgqvPw[ rjv[ fhp.y[ s' ijaJ dHo[ ih[ mq>ev WpZ e+jq{ rjlj m dW+hlfag qhjiju w'ng rjljRPa+ dslj q{ wgV[ rjl m Lwa lqgf{ fiq f+wjLbjdebj v{ dVu fjl dlZjHg m qvPw' e+jq fiq lptsjHg

Page 118: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

118

lW hg qpit eH[ adh ljo l+g epiP hdiVjq dl>z s[ Rpyig ejo mdHh y"fHg l.a L+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ sg iyg h'Hg

] m FjV dl>z sj fp,ai dVZjV dl>z m Rpls[ zi'G qjvJ@ vCwjdsbjv dl>z@ 1 qhgV[ sg dHw vCwg@ dulsj Vjq hi' lg m W{lFjr dl>z fBrjig aVtjh 12 iPf{ qhgVj m Rpl s[ zi'G dul sjVjq l'Fg m Rplsg dHw vCwg u.egi w"i m dHVJ } WyV h'dHbjdw aphjc[ vCwj h'r[ej m WjWj hdiVjq dl>z ug s[ ri bVpljiijq dw+LV ug sg ldabj ]@ dr,y slta hiVjq dl>z dw+V dl>zsj@ qvPwj rjlg uVq ijq v.T[ w[ t'l[ fJc[ w[ fBrjig f'h f+drLB[16 dsV rgirji l.qa 1972 }@ dHh WyV L+g ijq dl>z ugV[ dvtjdHbj m WjWj ug qvPw[ 1 dsV ih[ ajiPbjS[ wpN dsVdVrjl wgaj m \df>c w'nj epiP dr,y|

bjfS[ bV.s dr,y F+qS wis[ h'H[ L+g l.a qhjiju df>c Fpy'sg aix bj ih[ lV m ila[ dr,y df>c w'nj epiP d;v%j Wdn.cj drt[bjS siLV W?L[ m df>c s[ f,Aq \dAfs[| r,v \duo[ hpS q'BiJsj b,cj ]| l'Tg VijdHS dl>z sg uqgV dr,y vlPC[ s[ dWiAh[n W{n eH[ m buVWg l.a } W{nj s[t w[ ;qgV sj qjvw l'TgVijdHS dl>z bjdHbj ba[ dWVJ dwl[ ldawji lVqjV s[ bfqjVVjv W'dvbj dw ##l.a ug dwl[ h'i oJ uj w[ W{n' m$$ WjWj ug V[xpiqjdHbj@ ##FjHg yv[ ujrJe[ m$$ sPli[ dsV l'Tg x[i bjdHbjba[ Vij;eg Vjv W'dvbj ##aphj} q{G wv% dwhj lg dHo'G yv[ ujr' m;qgV } epispbjij WSj A,Ddcbj h{ m y"x[diYG v'w bj w[ c.cgbJfj ih[ hV m$$ dHh wdh l+g WjWj ug qhjiju V[ bjfS[ bV.s dryxpiqjdHbj ##f[+qgbJ dul ai%J FjrVj h{ Rpl[ ai%J hg h' ujr[ej m;qgV rg epispbji[ sg WS ujr[eg ba[ c.cgbJ rg f{

Page 119: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

119

ujSegbJ m$$ dHh xpiqj w[ bjf l+g WjWj ug qhjiju df>c r,v} A,fC s[ dwVji[ dHw df,fv h[n W{n eH[ m

Fjr[G Whpa lji[ bjsqg dHh zBVj s[t ih[ lV@ fi l'Tg }i'wS sj h"Glvj dwl[ rg VhgG wgaj m FjHg u{ dl>z l.ZP fp,ai iSdl>z V[ bjfS[ r,c[ FjHg dwLV dl>z } ljig rjiaj lpSj w[ dwhjdw ##l.a fPiV qhJfpiL f+aga hp.s[ hV m r{l[ rg hi bdaog sjldawji wiVj ljcj Ziq h{ m w'Hg lda fpiL df.c dry'G bfqjVah' w[ VhgG ujSj yjhgsj m dHl rjla[ l.a ug } wpN dsVG i,tSsj IaV wigH[ ba[ f+Ljsj AwjHgH[ m$$ FjHg dwLV dl>z V[ dwhj##dHh dwhCg fp,AS rjvg e,v h{ m A[ag yv w[ l[rj dry hj;ih'HgH[ m$$ dHl ai%J s'V'G Fij sjv-i'Bg ba[ sp,Z sj eCrj v{ w[WjWj ug s[ yiVJ dry fp,u[ m f+Ljsj A,wS sg W[Vag wgag m f+[qgr[t w[ WjWj ug V[ f+Ljsj Adwbj m s'VJ FijrJ V[ qpC W[Vag wgag##wpN dsV l[rj sj lpFje WtL' m$$ bdZwjig ujS w[ WjWj ug V[f+rjVeg W?Lg m dHl ai%J wHg dsV df>c w'nj epiP drt[ idh w[df>c dVrjlgbJ } dl,tg dlsw WtL w[ ls Rpfs[L s[ w[ VjqWjSg s[ vC vjdHbj m

bjfSg wiVg spbjij ljZP s[ bjyiV@ ldhS Lwag wiarI} s,Ddlbj dw ljZP } ljei riej e.Fgi ba[ fhjC riej b,yvgh'Sj yjhgsj h{ m Rplaa dV>sj@ hit@ L'w@ qjV@ bfqjV@ w.yVqjBg } lqds=LBg Vjv r[tSj yjhgsj h{ m

l+g l.a ug qhjiju s[ Rpfs[L } dhis[ dry ZjiV wiw[ FjHgu{ dl>z ug l.lji a'G Rpfijq h' eH[ m bn[ fdhi dlqiV wis[ h'H[lqJ Waga wis[ m btgi df>c u.cj rjvj \d;v%J Wdn>cj| drt[l+gqjV qh.a VijdHS dl>z s[ dLL WS eH[ m

Page 120: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

120

c[i[ dry l[rj dlqiV ba[ drdsbj bdZb{V wis[ ih[ m r[sJLjlaiJ ba[ epiqda s[ qhjV drsrjV WS eH[ m drL[l wiw[bjIPir{dsw dry f+dl,Zg ba[ lVqjV f+jfa wgaj m l+g qjV qh.aVijdHS dl>z ug a'G qei'G c[ij u.cj rjvj s[ lojVfag WS[ mc[i[ sg lp.si dHqjia WSjHg dibjla xigsw'B s[ iju siWjidry RpKyj ldawji fjdHbj m wjxg ;qgV qhjiju V[ qpbjxg dryF[GB wgag m dHl ai%J dViqv F[t dry f+dl,Z fpiL h'H[ m

df>c w'nj epiP sg Rph ;qgV dul dr,y'G l'Tg V[ uWiV Rpnjds,aj lg l'Tg VijdHS ug s[ lfp,ai l+gqjV WjWj biuV dl>zl'Tg V[ l.V 1856 lg Rpfi'wa t[a ba[ h'i ;qgV dqvj w[ wpvsl zpqj ;qgV epispbjij ep.e li ljdhW fj^ 10 rgG df>c w'njepiP } sjV wi ds,ag m u' l>V 1960 Hg^ dry qpi,Wj W.sg h'Slq[G bWjsgbJ dry wBg eHg m dul Vjv lji[ t[a dry c.cgbJf{ eHgbJ ba[ evgbJ f{ eHgbJ m dHl ai%J WjWj ug qhjijusj woV d*bjaqw iPf dry fPiV h'dHbj m

\;WjVg FjHg a[uj dl>z ug #l.} w'njepiP$|dHo[ dHw W;pie WjWj qdhajW dl>z lg m Rpl s[ Vjv Wjhi

dwa[ dqvjf h'dHbj m RplV[ r[t w[ l.a ujSw[ VqLwji wgag ba[uv fjSg fpdAbj m WjWj ug V[ h,lw[ WyV wgaj ##w'Hg dlbjSw[ hg uv fjSg fpA[ej m b{r[G w"S fp,A[($$ Rpl W;pie V[ W[Vagwgag dw ##q{G hj;i hJ m hpwq wi' zi yv w[ Aw'e[@ dw b{o[v{ w[ bjrJ($$ bjf V[ WyV wgaj ##b{o[ hg v{ bj m$$ Rph v{ w[fhp.y debj m WjWj ug V[ Wjhi hg uv fjSg A,w w[ a[ Rpl VjvWyV wis[ ih[ m lpS w[ qV b{lj f+Fjra h'dHbj WjWj ug } W[Vagwiw[ zi rg v{ bjdHbj ba[ zi dHw ypWji[ dry bjlS v,ejds,aj m l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ bVplji aJ d;bjsj dyi

Page 121: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

121

ndhi[ m fi lpSV dry bjdHbj h{ awigWV l,a dsV ih[ m RphW;pie l[rj wisj dihj m Rpl Vjv WyV dWvjl rg wis[ ih[ mRpl sg FjrVj r[tw[ WyV wgaj dw a[ig b'vjs@ Whpa rZ[eg ml' b{l rwa Rpl sj firji Whpa h{ m dHo'G yv w[ ila[ drybjMdsbJ dHw qplvqjV xwgi dqv dfbj m Rpl s[ Vjv f+qjios[ WyV hp.s[ ih[ m Rpl V[ f+LV wgaj dw l.a ug q{G lpdSbj h{slr[G fjaLjh epiP e'dW>s dl>z ug V[ b"li N'Bg sj sp,Z ypbjw[ fgaj lg wg dHh l,y h{($$ WjWj ug RpKai ds,aj ##hJ@ b,ti-b,ti l,y h{ m$$ WjWj ug V[ fp,DdAbj dHh e,v dwM fp,Ag($$ RplV[ dwhj ##ug@ b{r[G hg m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##VhgG a[i[ qVdry w'Hg L.wj h{ aJ e,v wi m wijqjaJ aJ epiP w[ dl,tJ l[rwJdry rg Whpa hV m epiPbJ sg aJ e,v hg dwhCg h{($$ Rpl V[dwhj ##dxi drtjY m$$ bjf W'v[ ##api bljc[ Vjv@ duo[ dwa[ q"wjWdSbj r[t vrgG m$$ Rpl} Vjv v{ w[ us'G api fH[ dwa[ ila[ dryw'Hg fLP yjisj dxisj lg m Rpl } h,o sj dHLjij wiw[ w'vl,Ddsbj m Rpl V[ w'v bj w[ l.a lqN w[ VqLwji wgag m WjWjug Rpl } W'v[ ##bjfS[ fLPbJ dry'G dHw N'Bg v{ w[ bj m$$ RphWpLwji w[ dH,w N'Bg v{ bjdHbj m WjWj ug xwgi } W'v[ ##s,l WHgblgG y'w[ drtjHgH[@ dw a[i[ h,ogG ypbjHgH[ m$$ Rpl V[ dwhj ##aplgGy'r' m q{G r[tsj hJ m$$ WjWj ug Rpl fLP yjiV rjv[ } wdhS v,e[dvbj a[i[ w'v duhCj WiaV h{@ Rpl dry sp,Z y' m$$ Rph h{ijVh' w[ W'dvbj ##ug@ H[h aJ b"li N'Bg h{ m$$ WjWj ug h,l w[ W'v[##aP. W{n uj A[ag wi m$$ WyV qV w[ Rph W{n debj m wvj riagqhJ fpitJ sg@ N'Bg V[ sp,Z ds,aj m Rpl } WjWj ug wdhS v,e[##v{ WHg@ fgY@ Vjv[ b,tgG r[t'@ dHh aj ap,A yg;J hV epiP w[dl,tJ vHg m u[ ldaepiJ V[ dHh wpN wi ds,aj aJ RpV%J rjla[ aJ

Page 122: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

122

w'Hg dHh r,cg e,v h{ hg VhgG m aP. L.wJ Vj wi@ h'i w'Hg e,vh{ aJ s,l m$$ lpSs[ lji hg h,o u'C vH[ ba[ W'dvbj ##W,l ug@W,l q[ig al,vg h' eHg m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##xwgi lJHgdwl[ rg epiP braji a[ ws[ dw>aP VhgG wiVj yjhgsj m bljcgaJ dHh' hg qdibjsj h{@ aP. bjfS[ bjV.s dry ih' m u' a[i[ qpiLsV[ a{} dldtbj ds,ag h{@ Rphg wiV dry hg a[ij Fvj h{ m RplaadV>sj s'r[G dabje wiV[ f{Gs[ hV m$$

Rplada dV.sj s'RP dabje{ t'u{ fsp dViWjVj muV VjVw dHhp t[vp wnVp h{ dwVh.P epiqpdt ujVj

eRpCg q^ 9@ b>e 219l' dHM dViWjV fs sg f+jfag hp.sg h{ fi dHh t[v wnV

h{ w'Hg driv[ epiqpt uV hg dHl } ujSs[ hV mwdW,a

bjH[ w' Vj hit wi[ eH[ w' Vj l'eFH[ dViv[f w{l[ qlNV[ wg Wja h{-s[h l[ lW.Z VhgG qjIj l[dfbji VhgG-qV h{ by,v whp. bjra Vj uja h{-v'wJ yji iga VhgG rji VhgG f+ga VhgG-Vj hji h{ Vj uga h{ V riV h{ Vj uja h{-b{l' uW debjV h'dH b{l' hg dZbjV h'dH-f+oq[ dabjeg hRpq{ f+gda mm spagbj dabjeg v'ej igdamma+{epS dabjde spiuV qga lqjV[ mmapigbj epS dqdv ljZ fAjV[ bjlj q^ 3-370a=Hg epSI drLIj r[sjdVqa+Hg epSI' Fr biuV

Page 123: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

123

dVis.s[ dVaI llop dViI'e tI[q bjaqrjVeg! b! 2@ 14

h[ biuV@ r[s rg da>VJ s[ iy[ h'H[ l.lji s[ WjWa woVwis[ hV m b"i aP. da>V epS l[ idha h'@ aP. lpt@ spt@ qjV@ bfqjV@hit l'e a'G idha h' m bdWVjlg fs q[G dWiju w[ dHldoa h'@bjaqj fijdHS h'@ ligi sg fjvSj f'lSj a'G hg dViv[f h' uj m

da=hj epSj a[ ih{ dVijij l' epiqpdt l'Fj fjdHsj mqjiP q^ 5 \1075|

ugrV qpwag s[ f>u xv hV m b>ai bjaq[ wg brloj hp.sgh{ m RpV%J sg dur[G hi dHw xv sj lpbjs h{ dHl[ ai%J dHh rg hV m1! debjV idtbj Fjr w'Hg dwaVj rg wji drhji wiV f+>aP

bjfS[ liPf s[ dZbjV dry'G dW+ag VhgG fp,Bs[ m2! aglij xv h{ dWlqjs Fjr m h'i dwl[ rjs drrjs dry VhgG

bjMs[ m dur[G dwl[ V[ w'Hg wpN dwhj Fji lvjh ds,ag ba[lpS vHg yp,f h' eH[ m l.ljig W.s[ lqNS W,l hpS q[ig whge,v l.a ws[ VhgG q'Cs[ m Rpl V[ dHh lqN w[ tpL h' ujSj mdHl[ dry hg W.s[ sg hRpq{ rZsg h{ m dHh' yg; h{ duhCgqhJfpit a'G ugr } wpN f+jfa h'S VhgG ds>sg mhM dals[ yRpt>Vgb{ bjf nejH[ v'wJ FjS[ mmRph aJ VhgG ne[ uJs[V Ydh qidh V nje[ ujdh mm duV w{ ijqp rl{ qV qjdh

ufpug ljdhW - 4

hJ ugr ;iPi n,Ddebj uJsj h{ wpN f+jfa VhgG wi lwsj mFj^ episjl ug

Page 124: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

124

ugr tjvg idh uJsj h{ m4! ugrV qpwag sj Fjr h{ sptJ sj Vjl dwl[ lq[G dwl[ ai%J

sj rg spt f+aga VhgG hp.sj mjo nru duK mih duKu nhI mwnY ]suK snyhu Aru BY nhI jw kY kMcn mwtI mwnY ]1]

\b>e 633|

5! f>urj h{ hi rwa lpt hg idhSj@ bV.s qeV idhSj msptp fihdi lptp zdi v{ ujdH ufpug-2duKu nwhI sBu suKu hI hY ry eykY eykI nyqY ]burw nhI sBu Blw hI hY ry hwr nhI sB jyqY ]1]

\b>e 1302|dHh h{ qhJfpitJ sg rdcbjHg@ dulsg lj} epiWjSg a'G

l'Ng f{Gsg ] ba[ h'i e+.o rg dHl[ ai%J erjhg ds>s[ hV m dHla'G Rpfi.a xwgi dwl[ h'i fjl[ } yvj debj m qhJfpit dwl[ h'ifjl[ dryis[ ih[ m

dadV s[dtbj dulp bjdf dstjH[mmu>cJ rjv[ sj dW+aJa

u.cJ rjv[ a[ ugGs[ s[ dra dry \wpvgrjvj| dHw A,fC lg mRpo[ dHw A'Bj duhj df,fv lg m dlix Rpl Rpa[ s' wp f,a[ lV mh'i ljij lpdwbj h'dHbj lg m bjq W'v yjv dry Rpl } v'w df,fvgbjts[ lV m Rpl ue%J Rpa[ dHw qhgVj ih[ m Rpl ue%j a[ dHwW;pie dul sj Vjq qjv%j dl>z lg m dHl V[ dHw s' rji fdhvJsiLV wga[ lV dHl[ oJ a[ hg m dHw dsV w'v bj w[ VqLwjiwgag ba[ W{n debj m W[Vag wiV v,ej ##ug q[i[ vjdHw w'Hgl[rj s,l' m$$ b,e'G WjWj ug V[ lpFjrw hg dwhj dw ##l[rj aJ h{ m

Page 125: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

125

u[ wi lwsj h{ aJ wi v{ m$$ RplV[ dwhj ##hpwq wi' m$$ WjWj ugV[ dwhj ##blgG sp,Z A,ws[ hp.s[ hJ m$$ Rpl V[ dwhj dw sp,Z q[i[ ziWhpa h{ duaVj v'C h'r[ hpwq wi'@ fhp.y ujdHbj wi[ej m$$ bjfug V[ v'C qpajWw s,l ds,aj m Rpl V[ dHh l[rj bjfS[ up.q[ v{vHg a[ sp,Z hi i'; fp,usj dihj m ws[ ws[ w'v W{n w[ WyV rglpSV[ m qV dry wpN FjrVj rg h' eHg dwMdw WjWj ug } RplV[ wHg rji dul ai%J fdhv[ W{n[ s[tSj m us'G sp,Z v{ w[ bjRpSjdur[G fdhvJ W{n[ h'Sj@ ljij ljij dsV Rpl[ ai%J hg idhSj RphdsV eiqg s[ lV m dHl dHvjw[ dry eiqg rg bda ;'i sg f{Gsglg m fjSg ;qgV h[nJ cP.zj lg m i[avj dHvjwj lg m Zp,f VjvdHvjwj af uJsj lg m fi WjWj ug Rpl df,fv h[n'G dwa[ h'i oJuj w[ Vhk lV W{ns[ m uJ u[ dwa[ ligiw dw+bj l'ZVg hp.sg aJwpN lq[G vHg ujSj Vhk aJ duo[ fdhv[ dsV bj w[ driju[ Rpo'GVhk RpKn[ ljig dshjCg m dHl aiJ qlag dr,y W{dnbj V[ hg v.zjv{Sg m qjvj dl>z V[ r[tSj ba[ h{ijV h' ujSj m dHV%J } eiqgVhk v,esg m ljij dsV W{dnbJ bws[ ows[ Vhk m dH,w dsV h"Glvjwiw[ f,pA hg dvbj dw ##qhjiju )aplk ljij dsV eiqg dr,y hgidh.s[ h' m dH,w oJ RpKa[ hg W{n[ idh.s[ h' m$$ b,e'G RpKai ds,aj dw## qjv%J dlbJ@ eiqg lisg Vjv w'Hg l.W.Z Vhk m ligi Vjv rgw'Hg l.W.Z Vhk m$$ dHh WyV lpS aJ dvbj fi lqN Vj bjHg@yp,f dihj m fi WjWj ug V[ WyV wgaj dw ##qjvj dl>bj@ w,v% }ljc[ w'v bjHk ba[ ljij dsV a{} dHo[ hg i,tJe[ m hpS aP. ujm$$bev[ dsV lr[i[ spZ v{ w[ bjdHbj aJ WjWj ug V[ sp,Z A,w dvbja[ W'v[ ##qjv%J dlbJ$$@ ##rjdhepiP@ rjdhepiP ufg yv$$ ba[ h,osj dHLjij wiw[ W'v[ ##Rpo[ W{n uj m$$ l,a WyV wdh w[ W{n debjm Vjv hg dwhj ##us'G blk WpvjHgH[@ Rps'G W'vg@ Rps'G hg Rpo'G RpKng

Page 126: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

126

m$$ W,l W{nS sg s[i lg m dxi Rps'G faj v,debj us'G WjWj ugV[ w'v bj w[ bjrj; ds,ag aJ Rpl } faj v,ej dw lPiu dA,fdihj h{ m h{ijV h' w[ W'dvbj ljij dsV v.z debj m WjWj ug V[h,l w[ dwhj ##a{} eiqg VhgG v,eg( a[ij ljij dsV dwr[Gv.dzbj($$ qjv%J dl>z W'dvbj ##ug@ wpN faj VhgG v,debj m$$ WjWjug V[ dwhj dw ##w,v% u' a{} s,Ddlbj lg b,u drtj ds,aj m$$ lpSw[ qjv%j dl>z sj dli Np,w debj m dli` dHaVg e,v hg qP>h'G dVwvg##aphjcgbJ aplgG hg ujS' m$$ Rpl dsV a'G Fi'lj h'i rg f,wj h'debj m l[rj h'i rg tpLg Vjv wisj dihj m

AwswVu suhMdw iqsu lgY ijsu min hir crx invws ]5]\b>e 134|

dHh Rph brloj h{ dul} H[h f+jfa VhgG m Rpl vHg epiPbiuV ljdhW xpiqjMs[ hV m

AwswVu qpMdw iqsu lgY hir nwhu n ijMnw pwis ]\b>e 134|

nh sIqlµ cMdR dyvh nh sIqlµ bwvn cMdnh ]nh sIqlµ sIq ruqyx nwnk sIqlµ swD sÍjnh ]

\b>e 1357|l' dHl ai%J wiw[ qjv%j dl>z } WjWj ug V[ q[hi wiw[ l'Ng

fjHg m

Page 127: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

127

y'iJ a'G ljZWjWj ug u.cj rjv[ hg bu[ dBw[ h'H[ lV dw dHo[ dH,w f+[qg

bjdHbj m dHw s' dsV aJ sPi'G r[t w[ yvj ujdHbj wi[ m fidHw dsV w'v bjdHbj m Vqlwji wiw[ W{n debj m WjWj ugRpl rwa sp,Z A,w ih[ lV m qjv%J dl>z rg W{nj h'dHbj lg msp,Z A,wS a'G Wjbs WjWj ug V[ Rpl} fpdAbj ##wg Vjq h{@ dwo'GbjdHbj h{G@ wg w.q wisj h{G($$ Rpl V[ l,y l,y s,l ds,aj m ##q[ijVjq hig dl>z h{@ df>c qjN[ dry h{@ u.Wi m dxi W'dvbj ug du>V[qjC[ w.q lF wga[ hV m hpS btgi } zi A,cSj hg dfbj mzi rjv[ df>c rjv[ lF V[ Z,w ds,aj m w'Hg oJ VhgG ihg m Wjhidxi apiw[ epujij wisj hJ m$$ WjWj ug lpS w[ W'v[ ##dHo'G yvjuj m$$ Rpl dsV aJ Rph yvj debj m bev[ dsV dxi bj debjWjWj ug r[t w[ wdhS v,e[ ##WHg aP. dxi bj debj h{ ($$ RplV[ dwhj ##qhjiju m w,v% q{G duaVg s[i aphjc[ w'v W{n dihj hJ@q[i[ qV } wpN LJag ihg m fi dul r[v[ yvj debj Rphg FBwSdxwi dy>aj V[ z[ij fj dvbj m$$ q;WPi h' w[ dxi dHZi } bjRpSdfbj m lpS w[ WjWj ug wdhS v,e[ ##aP. dHo[ idhSj VhgG m dHwrji siLV wiw[ qpC ujdHbj wi m$$ wHg dsV aJ siLV wiw[qpC uJsj dihj m h"vg-h"vg dur[G-dur[G siLV wisj dihj dar[G-dar[G qV wpN lpt qdhlPl wisj dihj m b?gi } dHw dsV siLVwiV bjdHbj ba[ i'S v,e dfbj m W[Vag wgag ##qhjiju ) q[i[a[ d*fj wi' qV } LJag WtL' m q[i[ spt sj dHvju aphjc[ fjlh{ m du>VJ dyi q{G dHo[ idh>sj hJ ngw h{ m sPi uj w[ dxi Rphghjva hp.sg h{ m$$ dxi RplV[ bjfSg ljig du>seg duaVg df,A[

Page 128: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

128

dur[G dur[G epujig@ u' u' wpN wgaj@ lF l,y' l,y s,l ds,aj mbtgi i'Gs[ h'H[ V[ W[Vag wgag ##ug hpS yjh[ qji'@ yjh[ A,c'@q{G dwa[ VhgG ujSj($$ qhJfpitJ sj siLV hg b{lj h{ m us'G siLVhp.sj h{ Rpl rwa qV Rph VhgG idh>sj h{@ u' fdhvJ hp.sj h{ mqV Wsv uJsj h{ m dHhg dVLjVg h{ qhJfpitJ sg ^

##dulp dqdvb{ qdV h'dH bV.sp l' ldaepip whgb{ m$$qV dViqv h' uJsj h{ m dxi qV bjfS[ wga[ fjfJ }

Ijs wiw[ fAajrj wisj h{ m bisjl dry upCsj h{@ dlqiVwisj h{ m WpijHgbJ } A,csj h{ m Vjq uf uf w[ bjfS[ b>si'Glji[ fjfJ } Z' lp,Bsj h{ m qhJfpit sg l.ea sg qdhqj dHh'h{ m ldaepi woV wis[ hV^

ipµgul prbq pwir pry Kl cqur bkIqw ]AMDuly iqRBvx sUiJAw gur Byit punIqw ]1]mihmw swDU sMg kI sunhu myry mIqw ]mYlu KoeI koit AG hry inrml Bey cIqw ]dHl a'G b,e[ Feag wiV sj xv sls[ hV ^AYsI Bgiq goivMd kI kIit hsqI jIqw ]jo jo kIno Awpno iqsu ABY dwnu dIqw ]2]isµGu iblweI hoie gieE iqRxu myru idKIqw ]sRmu krqy dm AwF kau qy gnI DnIqw ]3]kvn vfweI kih skau byAMq gunIqw ]kir ikrpw moih nwmu dyhu nwnk dr srIqw ]

dWvjrvp q^ 5-808apvlg sjl ug V[ Fg woV wgaj h{ ^qps q>ev qI l.a lqjuP mm u' uC u.eq agio ijuP mmquV xv s[tgH[ aawjvj mm wjw h'dH dfw Wwhpqijvj mmlal.e iPf agio dry dHLVjV wiw[ aawjv hg xv dqvsj

h{ m wJ rJe w"C[ WyV rjv[@ w'dHv lqjV dq,n[ WyV wiV

Page 129: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

129

v,e uJs[ hV m Wev[ lqjV ft>cg v'w dViqv qV@ h>lJ rie[h' uJs[ hV m dur[G h.l q'ag ypesj h{ dHl[ ai%J Rph rg brepSA,c w[ V[w WS uJs[ hV m

lpV byiu widh du Vj w'Hg mmla l.eq qdhqj Vh e'Hg mm1

apvlg sjl ugWjvqgw Vjsi zB2 I'Vg m dVdu dVu qptV whg dVu h'Vg m

uv3 yi ov4 yi VF5 si VjVj m u[ uC y[aV ugr qhjVj mmqa wgia edsa FPda FpvjHg m uW qdh IaV uhJ udh fjHg mmu' ujVa lal.a f+FjRP m v"whp r[s Vj bjV RpfjRP mm

l' qhJ fpit sg l.ea sj f+Fjr h'dHbj m Rpl sj qV rgWsv debj m W[Vag wiV v,ej ##q{} WtL vRp m q{G WC[ fjfwga[ hV m$$ wdh w[ h,o u'C w[ v.qj f{ debj m wdi ljZP b>upvgfpVp rcj h[mmwdi c.cRpa fpVp rcj h{ m

eRpCg q^ 4adsdZ f+jdS fja[V fdi df+i f+L[V l[rIj mmRpfs[dLI.da a[ debjV. eIdVV aa sidLV mbio-h[ biuV duVJ l,a fpiLJ V[ dHl a,a } ujdSbj

] RphVJ } Fvg f+wji c.c"a f+Sjq wiw[ RpV%J b,e[ W[VagwiV Vjv@ Rph l.a uV f+l.V h' w[ debjV Rpfs[L wis[ hV mdul s[ Vjv ugr } fiq a,a sg f+jfag hp.sg h{ m

ail bj debj wdhS v,e[ #wpA fdCbj h{G($ Rph W'dvbj##ug@ qjCg q'Bg epiqptg bjMsg h{ m h'i wpA VhgG m$$ dxi Rpl} fdhvg fRpCg sj fjn dltj w[ W'v[ ##dHl } udfbj wihi r[v[ m duV%J uf[Gej RpaVj hg qV } lpt dqv[ej m dHl[ dry1! vpwg h'Hg m 2! bela qpVg m 3! uv dry idhS rjv[ m 4! tpLw oJ dryidhS rjvj m 5! bwjL dry idhS rjv[ m

Page 130: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

130

hg lF wpA h{ ba[ duhCg a[i[ qV sg FBwS h{ dHh rg qp,wujH[eg m Rpujvj h' ujr[ej@ fjf fp>V sg aqg; h' ujr[eg m duRGphg qV } dryji bjH[ej qV Wpi[ w.q A,c ujr[ej m$$

dHw aV sg q{v h{ m dHw qV sg q{v h{ m aV sg q{vRpaisg h{ m fjSg ba[ ljWS bjdsw Vjv m

BrIAY hQu pYru qnu dyh ] pwxI DoqY auqrsu Kyh ]mUq plIqI kpVu hoie ] dy swbUxu leIAY Ehu Doie ] (jpujI swihb)

u' qV sg q{v h{ Rpl} Vjq spbjij ljx wgaj uJsj h{ mqV bag lPtq h{ a[ Vjq lPtq Wigw rg h{ bloPv q'Bj rg h{ m

Awpih sUKm Awpih AsQUlw ]l' qV sg q{v Vjv Vjv Z'ag ujH[eg mBrIAY miq pwpw kY sMig ] Ehu DopY nwvY kY rMig ]

\ufpug ljdhW|Vjq ufg y,v dHl} VhgG FpvSj m duo[ qiug h'r[ ih' m

RplV[ fjl idhS sg W[Vag wgag m bjf W'v[ bu[ blgG dwa[dBwSj VhgG m w'Hg lqJ bjdHbj aJ dxi q[v h' ujH[ej m q[vh'H[ej ;iPi fi bu[ VhgG m dxi Rpl} tpLg Vjv a'i ds,aj mdul lq[G WjWj bV.s dl>z ug Fp,Dy' bjRpS ujS v,e[ a[ qjN[y,wi vjdHbj@ Rpl lq[G Rph f+[qg rg WjWj ug Vjv Fpy' siLVwiV bjdHbj a[ dxi wpN lqJ dHo[ hg dihj m v.ei sg l[rjwisj dihj m dHl sj bevj f+l.e Rpo[ hg ds,aj ujH[ej m

Page 131: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

131

l[rwp wgV' lsj dVhjvp mmu>cJ rjv[ a'G apiVj

l' qhJfpit dHw qhgVj dHo[ hg ih[ m us'G apiV sj lqJ bjdHbjaJ qjv%J dl>z } W'v[ ##dl>z ljcg hpS dabjig h{ m$$ qjv%j dl>zV[ W[Vag wgag ##qhjiju ) q{} aJ l[rj wiV sj@ l.ea wiV sjfaj hg hpS v,ej h{ m aplgG dabji rg h' eH[ m$$ WjWj ug V[ WyVwgaj ##qjv%j dl>z@ a[ig l[rj qVuPi h{ m blgG a[i[ a[ f+l.V hJ m u'dH,Aj h{ q>e v{ m$$ Rpl V[ W[Vag wgag dy,a aJ l[rj wiV } hgwisj h{ m$$ dwMdw l[rw ws[ drACSj VhgG yjhp.sj m b>aiIjqgRpls[ qV } lqN w[ wdhS v,e[ ##a[i[ fp,ai w'Hg h{ dw VhgG($$ Rphyp,f dihj dwMdw r,cg Rpqi h'S wiw[ Liq wisj lg m WjWj ugV[ bjf WyV wgaj a[i[ zi s' fp,ai h'Se[ m dHw sj Vjq WyVdl>z ba[ sPu[ sj Vjq iaV dl>z i,tgG m$$ dHh WyV l,a h'dHbjs' hg fp,ai h'H[ ba[ dHw vCwg dul sj Vjq dH>s w"i lg m

bBv WyV ljZP uVj lF qdh f+eBjdHbj mm \dWvjrvp q^ 5|

Vjv hg WyV wgaj ##duhCg aP. ljcg l[rj q>eg h{ dHh a[ig}h ba[ f'aij f'aig wiVe[ m RpV%J } rwa dqv[ej ba[ a{}u' rjdhepiP LWs s,Ddlbj h{ aP. Rplsj fjn FuV wisj ihgG m a[ijv'w fiv'w dry epiP VjVw lhjHg h'r[ej m a{} lF wpN dqv debjh{@ hpS w'Hg dxwi dy.aj Vj wi m$$ dHM WyV wiw[ bjfS[ qjvwsg iuj dry dwl[ h'i dsLj } yv[ eH[ m

Page 132: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

132

F'vP rjvjdHo'G yv w[ sPlig ue%j u.cj rjv[ dtbjvg rjv[ fjl[ F'vPbjSj

Vjq sj A,fC lg m Rpo[ u.c h[n dVrjl wgaj ba[ dHw dl>z dulsj Vjq epidsbjv dl>z lg m Rph sp,Z bjdsw AwjRpS sg l[rjwisj dihj m dHw dsV WjWj ug V[ WyV wgaj ##epidsbjv dl>z@dwl[ yg; sg dH,Aj h{ aJ q>e v{ m$$ Rpl V[ W[Vag wgag ##qhjijuw'Hg dH,Aj VhgG h{ m q{G aJ aphjcj siLV wiw[ hg bV.s h' uJsjhJ m wpN q>eS } dsv hg VhgG wisj m$$ l' dHl ai%J Rpl} wHgrji WyV wgaj m fi RplV[ q>debj wpN VhgG m btgi } WjWj ugwdhS v,e[ ##epidsbjv dl>z@ aP. Vjq udfbj wi m$$ Rph W'dvbj##ug@ q{G fdC%bj wpN rg VhgG m$$ WyV h'dHbj dw ##Whpa[ fC[% h'H[sg v'C VhgG m$$ Rpl } qPv q>ai sj Rpfs[L s[ w[ W'v[ ##dHl} udfbjwi@ Rpnsj W{nsj@ l"Gsj@ ujesj@ lsj udfbj wi m dHh' Vjq h{@ba[ dHl } ufS Vjv lF xv dqvs[ hV m dul rwa ugr s[fp>V ujes[ hV aJ qhJfpit sg l.ea dqvsg h{ m Rpl a'G rg r,Dc[fp>V h'rV aJ dxi qhJfpit a'G spdVbjrgG fsjio ugr VhgG q>esj mdxi Rpl } f+jfag hp.sg h{ blvg Z.V sg m f+q[Lri sj Vjq dHhr,c[ FjeJ rjv[ dwl[ driv[ } f+jfa hp.sj h{ m

ijup V yjhRp qpwda V yjhRp qdV f+gda yiV wqvji[\s[re.Zjig q^5 534|

Fea W[Vag wisj h{ f+FP )Vj q{} iju sg v'C h{ V dHla=g bjdsw lpt sg v'C h{ m

Page 133: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

133

c[ij WjWj iPqg rjvj Fpy' wvJdHh blojV df>c Fpy' wvJ drt[ h{@ u' dw Fpy' q>cg a'G Fea[

rjvg lCw a[ Fpy' q>cg a'G da>V wp dwv'qgBi s[ xjlv[ a[ h{ mdf>c Fpy' wvJ Wdn>cj a'G sl dwv'qgBi s[ xjlv[ a[ h{ m Wdn>cjWiVjvj lCw a[ Fpy' w{GygbJ a'G s' wp xivJe s[ xjlv[ a[ h[ mduhCgbJ W,lJ q'e[ a'G Wdn>c[ } Fea[ dry sg uJsgbJ hV@ Rphdf.c Fpy' wvJ h' w[ uJsgbj hV m vpdZbjSj uJ fdBbjvj rv'GW,lJ ijhgG bjRpS rjv[ IjaiP Fpy' w{GygbJ a[ Rpai w[@ l"t Vjvhg c[ijiPqg rjvj Fpy' wvJ fhp.y lws[ hV m

du>V%J du>V%J drsrjVJ s[ e+.oJ dry'G ba[ RpV%J s[ dV,ugldhI'e Vjv lhjdHaj dqvg@ sjl RpV%J sj Z.Vrjsg h{ m

q{} w[rv a[ig Feag sg ;iPia h{ dul Vjv q[i[ W.ZV w,B[ ujS ml' dHl ai%J wiw[ WjWj ug V[ Rpl s[ qV } r[t w[ Vjq ufSdry vj ds,aj m Rpl sj uVq lxv h{ duV%J Vjq udfbj h{ m Vjqa'G W[-qp,t fpiLJ V[ l.lji dry bj w[ wpN VhgG t,DdBbj m duV%J i,WfAjaj Vjhg Yh b,tgbJ a'G b>V[ bjH[/exva dry r>NjHg Rpq+jdWio[ ljl erjH[/i'Gs[ bjH[ dfBs[ q'H[ dqvsg daVj lujH[/bjfVGjw.q Vj wgaj e'Ij bjH[ eH[ bujH[ m

\FjHg V.s vjv ug|

Page 134: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

134

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgv ugij duv%jdxi'ufpi drt[ qjaj l'qjr>ag w'i ba[ dfaj lisji ueaji dl>z s[ e+dhdrt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b.dq+a r[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ugdHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug25 ljv bjfS[ df.c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fijba[ 2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[ df>c s[V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ m dHl drywjiWjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| Vjv uJ dHw,v[ hg WjWj lp.sisjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%J sj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sgsPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sgfPuj wis[ hV ba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A"Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh.sj lg m WjWj lp>sisjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfP vjF dl>z ug } wdhdsaj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV m WjWj ug f>urg wvjl s[ bjtigf[fi a'G Wjbs sPli[ dsV hg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWwVjVwli ueijRG bj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr<y WjWj wp>sV dl>z ug V[dHV%J sg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbq sgdrdsbj dltS dr<y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'G Wjbs WjWj ugsg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[ dr,y vej ds,ag m 14 ljvsg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjf V[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'iWdh>eq dHo[ ujS vHg dabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ugsg dcRPBg WjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idh w[ vpdZbjSjVjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPv FjHg iSZgi dl>z Vei} qpw>qv wijdHbj m dHl a'G Wjbs WjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC;qgV dr,y epispbjij VjVwli q>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si

Page 135: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

135

qphji sg dabjig wijHg ba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbsl>a WjWj wp>sV dl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ Vrg l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjf ug V[ A'BgRPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHg l[rj fPigbJ wgagbJwjxg bu[ yv ihgbJ hV duV%J dr,y'G lwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,yf>ujW@ IP!fg! ijulojV@ qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ LjdqvhV m awigWV w'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rgl[rjrJ y,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[ lV m bjf ugl[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.a WjWJ wp.sV dl>z ug fjlus'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJ w'Hg W[Vag wiVg aJ WjWj ug V[wdhSJ ljij wpN lptg w'v ] Fdibj dfbj ] u' qiug v{ vr' m duo[ WjWjwp>sV dl>z ug V[ l[rj sj bjtSj WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'Gl>ea dvbj w[ l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>F h'HgWjWj wp>sV dl>z ug Wdh>eqj ba[ l>eaj lq[a WjWj t[q dl>z ug w'v FpKy'ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ lptj dl>z bjf ug } l"Gf ds,aj ] m dHl a'GWjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj l.a WjWj t[q dl>z ug fjl bjRpSJujSj LpiP h' debj a[ V[Caj r,Z eHg m WjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjvqjvj@ epBw[ s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-2 rjv[ qhJ l.fB fjn VjVw li sgbJ njnJ dr,y wirjH[ ba[ l>eaJ }b>dq+a A,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dha wHg i[v Ijaij@ W,lIjaij@ uhju Ijaij@ ljdHwv IjaijrJ wgagbJ m l.a WjWj wp>sVdl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug V[ l.aWjWj t[q dl>z ug sg[ idhVqjHg dr,y 250 wqi[ h;Pi ljdhW \liJrj| 5epispbji[ ljdhW wHg v.ei yvjH[ a[ l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHq a[bjf ug sg dcRPBg uf af $a[ vejHg duhCg bjf ug V[ W[tPWg dVFjHgdHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug } tpLgbJWtLgbJ dw blk s,l Vhk lws[ dw blk a[i[ $a[ dw.V[ tpL hj m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVg WjWj ug s[Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;Pi ljdhW@ 2 VojV[ a[uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m

Page 136: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

136

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqg s[ q'w[5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@ sqsqg Bwljv@uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'G dvta wiw[ c[i[ s[ f>ur[qp,tg l[rjsji rKv'G slaji W.sg wgag eHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy'wvj sj qp,tg ojdfbj debj m l.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJdr,y iP>qg ljdhW df>c l[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ldhI'e Vjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJhiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvta dqvg mli'ri fPij dvta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[r dl>z ug F,Dy'ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[ e,sg ljdhW sg l[rjwirj ih[ hV m

Page 137: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

137

Page 138: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

138

Page 139: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ d;v%j Wdn>cj\Fje sPuj - aguj|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 140: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

2

l[qj dVrjl 5qjie fjH[ RpdsbjV qdh epdi sl[ F[a mm 10Vi by[a fjf a[ cip i[ 12yPwj eRpSp dqdBbj b>dZbjip mm 16YdH Fg y.sVp h'dH ih[ Wl[ up y.sV fjdl m 20hau rih n skw ibnu dyKy pRIqmw 22uJ wpbjig aj yjRp rgrjhg aJ qjqv[ 25ibnu pRIqI krih bhu bwqw kUVu 30PrIdw swihb dI kir cwkrI idl dI lwih BrWid ] 35icMq AicMqw sglI geI ] 42bfVg l[rj bjdf wijHg epiqda b>adi ujeg mm 46l.a Whjv sjl s[ qV b>si xpiVj WVSj 49ijsih BulweI pµD isir iqsih idKwvY kauxu ] 66Awpy syvw lwieAnu Awpy bKs kryie ] 68Vj wdi dy>a dy>aj h{ wia[ 75boil n jwxY mwieAw mid mwqw mrxw cIiq n AwvY 78vyprvwhu Anµd mY nwau mwxk hIrw ] 82ivCuiVAw myly pRBU hir drgh kw bsITu ] 85hukmu n jwxY bhuqw rovY ] 89ljZ l[rj rcFjeg fjHgb{ 93duhw isirAw kw Awip suAwmI ] 96##l.a lidS l.a Bhv wig$$ 99u' u' dyardh ljZ uV l' v[aj qjdV 101priK KjwnY pwie sy bhuiV n KoitAw ] 103

aawij

Page 141: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

srb rog kw AauKdu nwmu ] 106u' dHA[ l'Hg xvp fjr{ mm 110sB rog imtwvy nvw inroAw ] 112Z>Vp l[rj l[rwp firjVp 115nwnk dwsu muK qy jo bolY eIhw aUhw scu hovY ] 118jo jo icqvY dwsu hir mweI ] 121miq QoVI syv gvweIAY ] 124eyqw qwxu hovY mn AMdir krI iB AwiK krweI ] 126jn Bgqn ko kho n mwno kIE Apno peIhY ] 129jo ikCu kIno su ApnY rMig ] 131krn krwvn krnY jogu ] 132kMcn kwieAw ksIAY vMnI cVY cVwau ] 134iqn jn kI syvw Qwie peI 137ijn kau ndir krmu iqn kwr ] 140sMqn kI suix swcI swKI ] 143siqgur bcn qum@wry ] inrgux insqwry ] 144

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fpy' wvJ 148

l.a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli 149

¬¬¬

Page 142: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

O ldaVjqp wiaj fpitp dViFRp dVir{ibwjv qPida buPVg l{F. epi f+ljds mm

mm ufp mmbjds lyp upejds lyp h{ Fg lyp VjVw h'lg Fg lyp mm

lv'wc.cRpda W.sV bdVw Wji liW wvj lqio mm

c'vV a[ ijthp f+FP VjVw s[ wdi ho mm\hjwv A.s|

u{ ldaepi VjVw s[rj m epi b>es bqi bF[rj mmepiP ijq sjl lpt ijlj m l+g biuV WpZ f+wjlj mm1mml+g hi e'dW>s epi lPi[ m hdi ijdH dWzV wip sPi[ mmepiP l+g hdi d*LV lpbjqg m f+F apq h' b>ai ujqg mm2mmepiP biuV ug w[ f'a[ m u[ bjf Vj ue q{G h'a[ mmw' dh>sV Ziq Wyjr[ m bW slq epiP dli dVbjr{ mm3mmepi ei.o epiP wg WjSg m duV w{ qV q{ dHhp FjSg mma[ ue q{ l.a whJH[ m dla daV yiVV fi dli vjH[ mm4mm

wdW,aqhJ debjV sjV sja[ Vjq il qdh ija[qdhqj qhjV w{l[ wh[ H[w ilVj mmdy>a w' bdy>a ijq wgY H[w fv qdhbfVj dWejVj FPv[ FH[ Fiq FLVj mmdVhjv wgH[ H[w hg ds=LB l[ Whjv sjlVjq i.e ija[ fpV eiF Vj e+lVj mm

Page 143: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

qhJ hiVjq hig l+W dlZ wjq wigwvqv hig f[t bjf w' silVj mm

wp>cvgbjl+g l.a qhJ hiVjq dl>z hjo u'i fiVjq mmVjq udfY duV w{ WyV bV.s hig lptZjq mm#bV.s hig$ lptZjq WyV w[ fPi[ lPi[ mmliW wvj lq+o FH[ dwRp h'r[ RPi[ mmdlxa Vj lw{ WtjV ##W+dhqj$$ ##dWLV$$ ##qh{Lig$$ mmVqlwji ar yiV fi fiq u'a f+q[Lig mm

O ldaepi f+ljds mml[qj dVrjl

V'B ^ l[qj df>c Fp,Dy'-Feaj lCw a'G 3 dwv'qgBi s[ xjlv[a[ ldoa h{ m

l[qj df>c dr,y dH,w epiqpt dl,t l.a l[rg@ l[rj s[ Fjr VjvFdibj h'dHbj e+dhlag ugrV Waga wi dihj lg m wji'Wjit[agWjCg wisj lg m fag faVg dHw' hg ai%J s[ dryji i,tSrjv[ lV m epiqpt sj LpF Vjq njwij dl>z lg m l' dHl l[rj Fjri,tS rjv[ fdirji } l[rj wiV sj lqJ VlgW h'dHbj dur[GepiWjSg dr,y xpiqjS h{ ^

l.a wj l.ep rcFjeg fjHgb{ mm l.a wg l[rj Vjqp dZbjHgb{ mmeRpCg lptqVg q^ 5 mm

qhJfpit sg l.ea wiV Vjv hg W.s[ s[ qV b>si Vjq ufSsg dryji bjMsg h{ m fi dHh l.ea rg fpiWv[ uVqJ s[ fp>Vwiw[ VlgW hp.sg h{ m h'i spdVbjrg fsjio rg fp>VJ sj hg xv

Page 144: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

hV m u[ Fje o'C[ h'rS aJ fp,ai@ ZV@ rdcbjHg bjds dqvujH[ej m u[ r,c[ Fje h'rS aJ dqv[eg epiP wg WjSg m W.sj FBwsjdxi[ej fi WjSg Rphg fC[%ej dul sj epiP VjVw bjf WPhj t'v[%ej m

wvIpe f+[isj h{ spVgbjsji } bjh r[t duhCg spVgbJ q{GrljHg h{ fi qhJfpit bjts[ hV Vj WHg bj siejh s[t epiPVjVw sg@ duo[ l,y t>c rl{ dVi.wji m w'Hg dH,w b,ti qV dr,yrlj v{ dH,w b,ti Vjv rg ai ujH[Gej m fi qhJfpit sg l.eaaJ lF a'G Rpaq epiP ljdhW V[ siljHg h{ ^-

uV wj l.ep fjHgb{ rcFjeg VjVw l.aV w{ wpiWjV mmlji.e q^ 5 mm

l' u[ a[i[ Fje y.e[ hV aJ WjSg fC m u[ WSjRpS[ hV aJrg WjSg fC@ WjSg lpS@ WjSg a[ bqv wi@ Rpl l,y[ sg l.eawi m apvlg sjl ug V[ dur[G s,Ddlbj h{^-

lpa sjij bi v,Aqg fjfg w[ Fg h'dH mml.a lqjeq hdi woj apvlg spiv,F s'dH mm

l' dHl epidlt fdirji s[ zi WjWj ug V[ s' ljv sj lqJWaga wgaj m dHV%J s[ zi dH,w ypWjij WdSbj h'dHbj h{ m u'hpS rg f,wj q"uPs h{ m Rpl dr,y WjWj ug sj bjlS lg m WjWjug V[ dHV%J } bjfS[ wpN dVIq sKl[ ^-

##fdhvj dHh dw ljcg WjWa df>c dr,y dwl[ w'v'G Vj y.ega[ Vj qjCg e,v lpVSg ba[ Vj hg bjf wiVg h{ m$$ dur[G WjSgslsg h{ m

Rplada dV>sj s'RP dWWidua auhp qjVp bdFqjVj mmv'hj w.yVp lqwdi ujVdh a[ qPida FerjVj mm

w[sjij Fea wWgi ug b>e 1123##sPuj dHh h{ dw dul rwa ljc[ w'v bjRpSj h'r[ aJ sirj;[

s[ Wjhi hg tC[ Z.V epiP VjVw uJ ldaVjq sg brj; s[Sg h{

Page 145: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

u[ ljc[ rv'G w'Hg Rpai Vj dqv[ aJ w'v VhgG bjRpSj uJ W{nSjVhgG@ rjdfl yv[ ujSj h{ m$$

aglij h{ F'uV Wji[ m dH,w sidqbjV[ bjwji sg qpng bjB[sg v{ w[ Rpl } t>c s[ dq,n[ fjSg dr,y epVSj m dul lq[G dabjiwiVj h{@ b,e q,ng q,ng h'r[ m fi"n[ Rpfi o'Cj o'Cj dzY fjMs[idhSj m l' dHh da>V dVIqJ sj bsW wiVj h{ m

WjWj ug V[ dHl fi"n[ Vjv wHg dsV v.zj v{S[ m dur[GepiWjSg sj xpiqjV h{^-

YVg spVgbj a'C[ W.ZVj b>Vp fjSg o'Cj tjdHbj mmbjlj sg rji q^ 1

bvf bhji lpvjf lg dV>s=j sIj dAqj aV f+gda mmijqwvg fjaLjhg 10

hi r[v[ fjSg sj WiaV WjWj ug bjfS[ fjl i,ts[ lV m ws[us'G xpiVj WVSj njwij dl>z } w'v Wpvj v{Sj a[ wHg ai%J s[WyV wiV[ m dH,w rji WjWj ug V[ njwij dl>z } s,Ddlbj njwijdl>z aplgG duhC[ ujf wis[ h' Rpl dr,y bjf sj qV VhgG v,esj mdH,w rji aJ dHh lpS w[ Rph h{ijV duhj h' w[ idh debj dwdHV%J } dwr[G faj v,Ddebj m dxi o'C%j l.Fv w[ W[Vag wgag m

##qhjiju bjf sjl a[ d*fj wi'@ qV dwl[ ai%J v,e[ m$$##wpN lqJ ndhi dxi s,l s[rJe[$$ WjWj ug V[ xpiqjdHbj mdHl ai%J Rpo[ idh>dsbJ wpN lqJ WjWj ug V[ lr[i[ lr[i[ Wjhi

yv[ ujSj ba[ Ljq } rjfl bj ujSj wHg rji ija } yv[ujSj a[ lr[i h'S a' fdhvJ zi qpC bjRpSj m dHl lq[G b>sidwl[ h'i bjsqg s[ ljhqS[ hg Vj h'Sj m ws[ ;iPia qdhlPl wiVjaJ sp,Z q>e w[ A,w v{Sj VhgG aJ hi r[v[ qla hg idhSj bjfS[hg i.e dr,y dur[G xpiqjV bjMsj h{ m

Page 146: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

firjh Vjhg dwl{ w[ig WjNp ly[ Vjh mmbjlj sg rji q^ 1

bV W'va q[ig dWioj ujVg bfVj Vjqp ufjdHbj mmlji.e q^ 5

dH,w rji lqJ bjdHbj WjWj ug V[ ypWjij Vj t'dv%bj njwijdl>z Rpfi ydC%bj a[ Z.V epiP VjVw sg bjrj; ds,ag fi bjfbc'v ih[ w'Hg RpKai Vj ds,aj m njwij dl>z rjfl qpC bjdHbja[ bjfSg faVg } wdhS v,ej@ ##da>V dsV da>V ijaJ h' eHgbJhV WjWj ug dul i.e dr,y W{n[ hV@ Rpl[ ai%J y"wCj qji[ b,uy"og ija rg LpiP h' y,vg h{ m w'Hg ligi sj b>e rg VhgGdhvjdHbj m$$

zirjvg V[ dwhj ##A[ qhgV[ sj lqJ Wga debj h{ dHo[ yiVfjdHbj@ fdhvJ ws[ rg dHVg s[i lqjZg VhgG vjHg dH,w dsVa[ dHw ija aJ fdhvJ rg v.zj ds>s[ lV m$$

njwij dl>z V[ dwhj ##hpS wg h' lwsj h{ m$$##q{} aJ bjf wpN lqN VhgG bj ihg q{G wg s,l lwsg hJ m$$njwij dl>z W'dvbj@ ##aJ dxi b,u q{G rg i'Bg VhgG tjrJej m

ljig ija dHo[ hg Wdh w[ w,BJeJ m aP. bjfSj F'uV wi v{ m$$##q{G aJ bjf } fdhvJ rg wdh yp,wg hJ dw wHg rji tC[

tC[ hg ljig ija v.zj ds>s[ hV m wHg rji dsV rg dHl[ hjvadr,y B,fsj h{ m$$

##us'G aplgG dfAv[ lq[G dr,y s' dsV Wjhi eH[ lg aJ q{G wjxgwpN s[t yp,wg hJ dH,w dsV q{} wdhS v,e[@ sp,Z yjhgsj h{ m$$

Ljq } q{G eRP sj sp,Z v{ w[ eHg@ Rpl lq[G q>u[ a'G h[nJ tC[%lV m q{G ldaVjq sg brj; s[ w[ sp,Z i,t w[ qpC bjHg m bev[dsV lr[i[ dxi uj w[ ldaVjq sg brj; s[ w[ wpN A,wS vHg@

Page 147: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

dvbjRpS rjla[ W[Vag wgag m tC[ tC[ b,e'G h,l w[ wdhS v,e[@##ija rjvj sp,Z hpS fgrJe[ m$$

q{G dwhj ##qhjiju dHh tijW h' debj h'r[ej$$ aJ wdhSv,e[@ ##dHh aJ Rpl[ ai%J sj h{ s[t vr' m us'G q{G V[C[ h' w[ s[dtbjaJ sp,Z dul ai%J sj aj;j y' w[ q{G i,t w[ bjHg lg Rpl[ ai%Jsj dfbj lg m$$

##q{G dH,w dsV fi"nj dabji wiw[ Vjv v{ eHg lg m fis[dr,y wgaj s[t w[ h,l w[ wdhS v,e[@ ##b,u fi"n[ dr,y t>cVhgG h{ m$$

##dHh lpS w[ q{} q[ig evag sj bdhljl h'dHbj m dxi wdhSv,e[@ ##hpS t>c blgG bjf[ fj vrJe[ m$$

##q{G ypf wiw[ tCg h' eHg a[ qV dr,y l'yS v,e fHg dHV%Jw'v t>c dwo'G bj eHg m$$ l'yJ l'ysg h[nJ bj w[ bjf ug }aJ F[dubj lg dw Rpfi WjWj ug } t>c s[ bjRp m dxi aplgG hgaJ q{} s,Ddlbj lg dw WjWj ug aJ fi"n[ Rpfi t>c bjfS[ w'v'Ghg fj ih[ lV m hJ@ hpS Ijs bjdHbj WjWj ug V[ q{} dwhjlg dw dH>Vg A[ag wiV sg wg v'C lg@ t>c ljc[ w'v lg m aP.Wjhi'G w.q a'G oKdwbj h'dHbj bjdHbj lg N,B bjijq wi v{Gsj m$dxi q{G W[Vag wgag lg dw qhjiju b,u evag Vjv fi"n[ dr,yt>c fjRpSg Fp,v eH[ lg m o'C%j duhj qplwij w[ RpV%J dwhj lg$t>c lj} w'Hg s[ debj lg@ ljcj qavW h,v h' debj h{ m

##dHl[ } s[t w[ q{G h{ijV h' dihj hJ dH>V%J s[ w'v w'Hg bjMsjVhgG m dHh bjf dwl[ w'v uJs[ VhgG m t>c dH>V%J s[ w'v dwr[G bjeHg m dH>V%J l'yJ dr,y cp,DdWbj hg qV faj VhgG dw>VgbJ hg l'yJl'ysj yvj debj m$$

lqJ bjfSg a'i apisj debj a[ dxi dH,w dsV b{lj lqJbjdHbj a[ dxi h' eHg njwij dl>z a[ q[hi sg dVejh m

Page 148: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

V'B ^ fdhv[ f+l.e njwij dl>z s[ zi dr,y dihjdHL wi ih[fdirji r,v'G dqv[ hV m u' dw dHV%J s[ fdirji sg diLa[sjig dry'GhV m wpN df>cJ s[ dWiZ qVp,tJ fjl'G dqv[ hV m

qjie fjH[ RpdsbjV qdh epdi sl[ F[a mmdWvjrvp q^ 5@ b>e 810

##Rpn njwij dl>z b,tJ t'v dwV%J dyi h' debj w,v sj b,ZjdsV b,u sg ljig ija Wga eHg h{ m$$ njwij dl>z V[ b,tJ t'v%gbJaJ h,o upC eH[ qjV' dHM wdh dihj h'r[^-

inrguxu rwiK lIAw sMqn kw sdkw ]

siqguir Fwik lIAw moih pwpI pVdw ]aptjig A.s q^ 5

dur[G dur[G ligi sg WpZ lpZ bjMsg eHg Rpl[ ai%J qV }yjVS hp.sj bjdHbj dw q{G ljig ija dwl ai%J tC[ h' w[ v.zjHgh{ m dwr[G ypWji[ sg f"Cg ydCbj Rpl oJ a[ tC' w[ dwl ai%J fjnwgaj m fjn LpiP wiV sg s[i hg lg dw w'Hg faj hg VhgG v,eldwbj m bu[ rg njwij dl>z tCj bjf } dHr[G lqNsj h{ dwq[i[ ligi } wg h' debj wg q{G w'Hg lpfVj s[t dvbj h{ m ligih"vj xp,v h' debj@ dur[G w'Hg Fji ligi Rpfi'G v,o debj h'r[ mldaepi sj WjSg dr,y xpiqjV h{^-

jau lau pot auTweI cilAau qau lau fwn Bry ]

pot fwir guru pUrw imilAw qau nwnk inrBey ]\eRpCg qjvj qhvj 5@ b>e 214|

dwl[ qhJfpitJ sg l.ea wgag a[ l[rj wqjHg sj xv b,uljhqS[ bj debj h{ m

Page 149: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

pUrb krm AMkur jb pRgty ByitE purKu risk bYrwgI ]eRpCg q^ 5@ 204

r{ije h'r[ r{ije dr,y il h'r[ m tpLw r{ije wpN VhgGl.rjisj m laepi xpiqjMs[ hV -

qjdHbj wg dwida A'dc erjHg Feag lji V ujV{ mmbjlj q^ 5

dHl wiw[ ujdebjlP } tpLw r{ije a[ tpLw debjV dwl[q>;v a[ VhgG fhp.yj lws[ m dur[G w'Hg bjsqg sdibj fji wiVr[v[ Rpl W[Cg Rpa[ lrji h'r[ dul dr,y Whpa lji[ A[w h'S RphW[Cg fjSg Vjv Fi w[ q>NZji dr,y dwl rwa cp,W ujH[ fajVhgG m dur[G wWgi ug V[ RpyjiS wgaj h{ ^

wWgi W[Cj uiuij xPB[ A[Gw huji mmlv'w wWgi ug@ 1366

##r{ije h'r[ il rjvj Rphg lxv r{ije h{$$ b,tJ dr,y h.NPFi[ h'S LpwijV[ s[ m dur[G w'Hg lpfV[ dr,y cisj ygwJ qjisjh'r[ w'Hg Rpl } uej s[r[ m Rph VgGsi tp,vS a'G Wjbs uejRpSrjv[ sj Whpa bdhljVq.s hp.sj h{ m dHl wiw[ lpfV[ rjvg ciVsg hjva v.z eHg m hpS uje dfbj h{@ ujeS a'G Wjbs l'ysjh{ dHo[ aJ w'Hg yg; VhgG lg m q{G b{r[G ci dihj lg m

imitE AMDyru imlq hir nwnk jnm jnm kI soeI jwgI ]\eRpCg q^ 5@ 204|

WjWj ug V[ h,l w[ fp,DdAbj@ ##b,u aJ a[ij qV dwa[ VhgGdebj m$$ b,e'G njwij dl>z V[ RpKai ds,aj m

##bjf ug sg q[hi h' eHg h{ m$$ WjWj ug V[ dwhj hpS dHl[ai%J hg ih[Gej b,Aj hpS dvbj wpN A,wS vHg m

njwij dl>z V[ dwhj ##u' hpwq h;Pi sj hj;i wiJej$$ WjWjug W'v[@ ##sp,Z v{ w[ bjrgG m$$ njwiJ dl>z sp,Z v{ bjdHbj ba[

Page 150: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

WjWj ug V[ sp,Z l[rV wi dvbj m Wjbs dr,y xpiqjRpS v,e[@ ##aP.fp,DdAbj lg dw qV dwl ai%J v,e[ l' b,u a[ij qV v,e debj h{ m$$dxi wdhS v,e[@ ##dul qhjaqj sg fdhvJ l[rj wgag h{ Rplsjxv aP. b,u fj dvbj h{ m$$ dxi Rpl qhjaqj sj Vjq qp,t a[ dvbjw[ W'v[ dw RphVJ sj Vjq W+hq sjl lg m Rpl l[rj s[ wiw[ hgljcj bjRpS sj xpiVj WdSbj ba[ a[ij ljc[ Vjv dfAvj lW.Zrg ydvbj bj dihj h{ m$$ WjWj ug dur[G dur[G WyV wis[ eH[njwij dl>z } rg dHr[G v,ej dul ai%J dw dfAvj lF wpN Vjvhg Vjv s[t dihj h'r[ m dxi l'Ng bjHg aJ v,ej wdhS ##qhjijulF lda h{ lda h{ m$$ WjWj ug V[ dwhj dw zi rjvg } rg Wpvjdvbj m dul lq[G Rph w'n[ RpKfi bjHg aJ Rpl } lrjv wgaj##dw a[ig rg w'Hg dH,Aj h{ aJ q>e v{$$ m Rph b,e'G W'vg hg VhgG mda>V rji WjWj ug V[ dHh WyV RpyjiV wgaj@ Rph yp,f hg ihg mus'G Rph Vj W'vg aJ WjWj ug V[ dwhj ##y>ej ) lqJ bjRpS a[njwij dl>z sg wqjHg dry'G a{} rg wpN dqv ujr[ej m$$

Vi by[a fjf a[ cip i[l[qj df>c dr,y dH,w uej wpN W.s[ tC[% bjfl dr,y wpN e,vJ

wis[ hV m RpV%J dr,Dy'G dH,w V[ dwhj ##njwij dl>z s[ zi dry'GfjSg wjxg qjaij dr,y bjMsj h{@ dul s[ Vjv ljig evg dr,ydy,wC h'dHbj idh>sj h{ m$$ dHl s[ urjW dr,y sPli[ V[ RpKai ds,aj@##dw dHh fjSg s' yji dsVJ sj VhgG dHl } cp,vs[ aJ c[T ljvh' debj h{ m$$ dH,w h'i hg fjl tCj h{ijV duhj h' w[ W'vsj h{@##dHh b{Vj fjSg dwM c'vs[ hV m fjSg sg fdhvJ hg Whpa wqgh{ m b,n dsVJ df,A'G qdhij tPh a'G fjSg Fisj h{@ dxi dwa[ ujw[ lji[ df>c dr,y fgS rjla[ qpLwv Vjv dqvsj h{ m dHh fjSg

Page 151: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

sg wsi VhgG wis[ b{r[G W[bio erjHg uJs[ hV m$$fdhvj bjsqg dxi Rpai dr,y bjtsj h{@ ##dw njwij dl>z

sg faVg bjfS[ h,ogG dsV dr,y bV[wj rji B'F[ a'G fjSg Fiw[ dvbjMsg h{ m$$ fdhvj dxi wdh>sj h{ ##dw q{G dwl[ fjl'G lpdSbjh{ dw dH>V%J s[ ypWji[ dr,y w'Hg l.a idh>s[ hV Rph ljij dsVfjSg ria'G dr,y dvbjMs[ hV m$$ sPuj h{ijV h' w[ fp,Asj h{ #dwRph b{Vj fjSg dwl vHg rias[ hV ( aguj wdh>sj h{ #WHgRph qP>h Z'S vHg hg zdCbJ s[ zC[ qPZ[ wi ds>s[ hV aJ hgevg dr,y lji[ fjSg tv'aj h{$ agu[ V[ lpFjdrw hg wdh ds,aj m

dxi RpV%J dr,y lrjv Rpnsj h{ dw dHh l.a w"S a[ dwo'GbjdHbj h{( aguj W.sj wdh>sj h{ ##njwij dl>z aJ fdhvj a'Ghg l.aJ qhjaqj sg l.ea wiV rjvj ] dwM dw fdhvJ rg dHhl.a W+hqsjl sg l[rj wisj lg a[ dHl ypWji[ dr,y hg RphVJ V[y'vj A,Ddcbj lg m$$

o'C%g s[i Wjbs hg dH,w h'i dHV%J sj l.eg WS debj a[ bjw[ fp,AS v,e dfbj ##dw wg e,vJ fH[ wis[ h' lp,t aJ h{($$ da>V[hg wdhS v,e[ bj w[ V[C[ aP. rg lpS v{ m dH,w V[ rjiaj LpiP wgag##njwij dl>z s[ zi w'Hg l.a bjdHbj h{ a[ idh>sj Rpl s[ ypWji[dr,y h{ m duo[ fdhvJ l.a W+hqsjl idh>sj lg m Vr[G bjRpS rjv[qVp,t V[ byjVw hg Rpl sg e,v dr,y'G w,B w[ wdh hg ds,aj dxiRpl s[ Rpfi aphj} wg dHaiju h{ m aJ fdhvJ tC[ W.dsbJ V[dwhj dw Rph Whpa fjSg c'vsj h{@ dul wiw[ ljig evg dy,wCVjv Fig idh>sg h{ m Vr[G bjRpS rjv[ V[ dwhj dw q{} rg o'CgWhpag ujSwjig dHV%J Wji[ dqvg h{ dw l.a fdhvJ dligH[ rjv[df>c idh w[ bjH[ hV m Rpo[ bjfS[ df>c s[ V.Wisji s[rj dl>zs[ lhpi[ hV m dHV%J l.aJ } V.Wisji hg v{ w[ bjdHbj lg m RplV[ njwij dl>z } wdh w[ dHo[ Rpajij i,t ds,aj H[ m dul ai%J

Page 152: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

l.a W+hqsjl Lwag rjvj lg m dHh l.a rg Rpl[ rie[ hV m uJh' lwsj h{ Rpl a'G rg r,Z h'S m dHh f+qjaqj ujS[ uJ dHh bjfujVS m fdhvj bjsqg dxi h{ijV h' w[ fp,Asj h{ dw dHh wg e,vh{ aJ Vr[G bjsqg V[ RpKai ds,aj dw dHl Wji[ aplgG l'y' m njwijdl>z } aJ bjfJ lji[ hg ujSs[ hJ m s[t' l.a W+hqsjl dHl s[w'v wjxg s[i ih[ aJ aplgG sKl' dw dul V[ fdhvJ l.a } zii,t w[ l[rj wgag wg Rpl w'v w'Hg ljZP bj w[ ih[ a[ Rph Rplqhjaqj sg l[rj wisj Vj b,w[ a[ Vj o,w[ m r[dtbj h{ dw Rplsg zi rjvg dwr[G ljij dsV zC[ Vjv fjSg T'S v,eg idh>sgh{ m aJ dHl Wji[ bjf hg lqN vHgH[ dw dHh W+hqsjl a'G z,BVhk m dxi q{G dHh rg lpdSbj h{ dw dHl V[ #dligH[ rjv[$ w'Hgajwa rtjHg lg m

dligH[ rjv[ sg rjiaj fdhv[ dhKl[ dr,y siljHg h{ ml' w'Hg Lwag dHV%J V[ njwij dl>z } rg dstjHg h'r[eg b{Gr[

aJ VhgG ljij B,Wi l[rj dr,y vej h'dHbj m dHh lpS w[ lji[ hgyp,f h' eH[ aphjcg dHl e,v sj qavW q{G VhgG lqN ldwbj dwaplgG da>V[ wg yjhp.s[ h' m fdhvj tdCbj dry'G dH,w V[ dwhj dwevg dr,y dywC Whpa h' ujsj h{ dHo'G v.zSj Whpa b"tj h' uJsjh{ m dHh q{} dHw,v[ } hg sp,t VhgG lji[ df>c } hg h{ u[ h' lw[aJ njwij dl>z } hg wdh A,cgH[ m Vr[G bjH[ bjsqg V[ dxi dwhjdw njwij dl>z aJ fjSg VhgG c'vsj m fjSg aJ Rph l.a hg c'vs[hV m njwij dl>z aJ l[rj wisj h{ duaVg s[i dHh l.a dHo[idhSe[ fjSg cp,vsj hg ih[ej l.aJ } wpN wdhSj ngw VhgG maphj} faj hg h'r[ej dw us'G l.a W+hqsjl s[ Wji[ WjW[ FPf dl>z} v'wJ V[ w"C[ WyV wh[ lV m fi WjWj FPf dl>z V[ dwl[ } qjCjvx; a,w VhgG dwhj m le'G dwhj dw dHh qhJfpit hV@ dul iujdr,y hV ngw hV m duV%J V[ FPf dl>z } RpwljRpS sg w'dLl

Page 153: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

wgag lg m RpV%J dry'G hwPqa dl>z Vjq s[ W.s[ V[ dwhj dw hpSWjW[ V[ VhgG q>VSj VhgG aJ bjfJ W+hqsjl } hpS[ hg lWw dltjds>s[ hJ m ljZP qV bjHgbJ wiV'G hB ujr[ej m

l.a W+hqsjl V[ Wjhi dH,w N"fCg WSjHg h'Hg lg m Rpl dr,yW{n w[ f+FP sj dlqiV wis[ lV m hwpqa dl>z Rpl Np,eg s[ ila[dr,y bfjSg W.sPw v{ w[ W{n debj m dwM u' l.a rjfl bjH[aJ e'vg qji w[ RpV%J sj b>a wi dsbJej m us'G l.a Np,eg dry'GdVwv w[ df>c r,v qpC[ aJ hwPqa dl>z e'vg yvjRpS v,ej lgaJ Rpl } V;ig bjRpSj W.s h' debj m Rpl V[ W>sPw i,t ds,agaJ V;i ngw h' eHg m dHh w"aw da>V rji ridabj m dH>V[ lq[Gdr,y l.a ug rg V[C[ fhp.y eH[ m Rpl } tCj r[t w[ wdhS v,e[a{} aJ ljc[ Rpfi NPn[ dHvujq vj w[ lWi Vj bjdHbj e'vgqjiV vHg rg dabji h' debj m a[ij dVLjVj aJ da>V rji ngwVhgG bjdHbj fi ljcj A,Ddcbj h'dHbj agi W[bio VhgG ujSj maP. dVir{iJ Vjv r{i wqJrsj H[ ljcg ujV v{S a'G rg l.w'y VhgGwisj aJ dxi l.aJ V[ WjSg sgbJ dHh da>V rji f>eagbJ fCgbJu' h[nJ b>dwa hV m

Ab jn aUpir ko n pukwrY ]

pUkwrn kau jo audmu krqw guru prmysru qw kau mwrY ]lji.e q^ b>e 1205

dxi W'v[ ##ujh uj w[ bjf s[ Vjq sj w'Hg ip,t vej s[rgG ma[ig Ijs ih[eg@ Wjwg wpN VhgG idhSj m$$ Rpl VisHg hwPqadl>z sg dVLjVg W'hC sj ip,t hg y{Vgrjvj A,fC l[qj s[ dwVji[tCj h{@ h'i wpN VhgG dHl l.lji dry m dwZi[ bjfS[ Vjv rg RphhwPqa dl>z rjvg sLj Vj h' ujr[ dryji wiw[ s[t vr' m b,e[aphj} u' lqN dr,y bjMsj h{ wi vr' m dHaVg drdobj lpSjw[ VrJ bjRpS rjvj aJ yvj debj m fdhv[ da>V bjsqg tC[

Page 154: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

l'yJ dr,y f{ eH[ m dWVJ wpN u'tq RpnjRpS s[ Rpo'G bjfS[ ziJ} yv[ eH[ m

yPwj eRpSp dqdBbj b>dZbjip mepdi dstvjdHbj qpwda spbjip mm

f+Fjag qhvj 5@ b>e 1338lr[i sj lqJ lg m lisg sg ip,a wpN q,ng f{ eHg lg m Vr[G

tPV rjla[ dHh ip,a ngw Fjlsg h{@ fi W,y[ a[ dW+Z dWlai[ dry'Gw'Hg b>e w,Ts[ VhgG m fi duhC[ dW+ag rjv[ qhJfpit hV RpV%JvHg aJ lF ip,aJ WijWi hg hV m duV%J sg lpiag Vjq dr,y h{dur[G epiP rjw h{-

gurmuiK buFy kdy nwhI ijn@w AMqir suriq igAwnu ]

sdw sdw hir gux rvih AMqir shj iDAwnu ]lv'w rjiJ a[ rZgw q^ 3@ b>e 1418

Vjq s[ ilgbJ a[ ligiw brloj dr,y dHh da>V[ \Wjv@urjVg@ WpTjfj| hjvaJ qV Rpa[ bli VhgG wisgbJ dur[Gepirjw h{^-

gurmuiK AMqir shju hY mnu ciVAw dsvY Awkwis ]

iqQY aUNG n BuK hY hir AMimRq nwmu suK vwsu ]

nwnk duKu suKu ivAwpq nhI ijQY Awqm rwm pRgwsu ]lv'w rjiJ a[ rZgw q^ 3@ b>e 1414

dHw lq[G WjWj ug ypWji[ dr,y bjfS[ bjlS Rpfi bV.s qeVW{n[ lV m njwij dl>z bjfS[ hg dtbjvJ dr,y qla drhC[ dr,yW{nj lg byjVw hg WjWj ug V[ brj; ds,ag brj; bjMdsbJ

Page 155: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

hg njwij dl>z V[ Rpfi uj Vqlwji wgag mh,o u'C w[ tCj h' debj a[ W[Vag wgag #ug wg hpwq h{

b,e'G WjWj ug V[ dwhj$ dw bjfSg zi rjvg } Wpvj v{$ m us'Gnjwij dl>z V[ bjrj; qjig aJ Rpl V[ rg bj w[ lgl Npwj ds,aj mWjWj ug V[ njwij dl>z } ajwgs wgag dw WgWg ug } fp,A@ija dHl V[ wg s[dtbj m aJ Rpl V[ dwhj dw aplgG lF wpN ujSs[h'@ q{G wg s,l lwsg hJ m

WjWj ug V[ dxi dwhj dw aP. bjfSg ;WjVg hg ljig drdobjlpSj m aJ dw njwij dl>z rg lpS vr[ m dHh WyV q>V w[ RplV[ ija sg drdobj s,lSg LpiP wgag m ija q{G dH,w b{lg ue%js[tg h{ u' dw bag lp.si h{ Rpl oJ a[ WC[[ qwjV WS[ hV@ u' rgRpo'G s[ rlVgw hV Rph rg WC[ qV q'hS[ hV@ dul sg lp.siajsj riVS q[i[ w'v' wgaj rg VhgG uJsj m q[i[ tCg a'G dH,w dl,tbjdHbj a[ bj w[ dH,w tjvg fH[ qwjV sj WPhj t'v ds,aj a[ q{}dwhj dw b>si v.z ujRp dHh qwjV a[ ue%j aphjcg hg h{ q[igh{ijVg sg w'Hg h,s Vj ihg m us'G q{G b>si uj w[ Rpl qwjV sglp.siaj a[ l'Fj s[tg dul sj riVS wiVj rg b"tj h{ aJ dHhV;jij s[ts[ hg q[ig b,t tp,v% eHg m WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[@siejh dr,y duhCg oJ aphj} ds,ag h{@ Rph b,u hg aphj} b,tgGdstj ds,ag h{ m Rpo[ dVi.wji s[ Fea r,ls[ hV@ aplgG rg RpV%Jsj dH,w b>e h' m

sUK mhl jw ky aUc duAwry ] qw mih vwsih Bgq ipAwry ]lPhg q^ b>e@ 739

aphjcj rg siejh dr,y Rphg blojV h{ m aphjc[ qV dr,ydwa[ L,w Vj ih[ dw blgG wpN VhgG s[dtbj m l' b,u aphj} dstjds,aj h{ m aplgG Rpl oJ a[ uj w[ r,lSj h{ m fi apidsbJ dxisdbJVjq } VhgG drljiVj m dHh ajwgs h{ m lF lpt Vjq dr,y h{ m

Page 156: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

duo[ Vjq h{ Rpo[ lF wpN h{@ duo[ Vjq VhgG Rpo[ wpN rg VhgG mdHl ai%J Rpfs[L WtL w[ d*ajio wgaj m

FjHg V.s vjv ug V[ dHM xpiqjdHbj h{ ^-bio^ vpB sj qjv lqN sq sq }@ Ijs ljHg rv ujr[@

vjF Rpnjr[ mrJe hV[ig Rpqij a[ig@ eHg V;i Vj bjr[@ NPn[ sjr[ m

duo{ W{ldV ljZ uV l' ojVp lph.sj meRpCg rji q^ 5@ b>e 319

l[q[ Vei dr,y sPi' dsl[ dH,w ypWjijVgrgG A,a VgrJ sirj;j v,ej dq,Bg ejij mm1mmr[tS rjv[ ajHg ypWjij dHl ai%J lqNjr[VgrJ h'r[ u' w'Hg bjr[@ qP>h q>e[ l' fjr{ mm2mmdHl ypWji[ rJeP. bjfS[ aV qV } lqN[ w,yj@dlqdi Vjq Vj ws[ drlji[ dqvsj f+gaq l,yj mm3mmduV%J dVhp. v,ej i,W l[ag@ Rph idh>s[ dr,y ypWji[@Vj w'Hg ujS[ Vj fAjS[@ i,W s[ i.e dVbji[ mm4mm#duV fB b>si Wjhi epsC$ FdvRp Fv[ Fpv[i[@fi[ l.qV u[ qhJ fjawg1 fji wiV dWV s[i[2 mm5mmdul a[ a[ig idhqa3 h'r[@ a{} Rphg fAjS{@idhqa h'r[ udhqa4 ujr[ Vjq uf{ i.e qjS[ mm6mmvjv yqws[ e'sCg s[ dry@ hi w'Hg W.sj wdh>sj@

V'B! 1! qhjfjfg@ 2! qpwa wiV v,e[ s[i VhgG vjMs[@3! q[hi uJ dwifj@ 4! wjq wi'Z sj i'e m

Page 157: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

H[l e'sCg s[ dr,y FjHg vjvJ rjvj5 idh>sj mm7mmugrV fsrg dqv[ l.a a'G@ ldaepiP V[ xpiqjdHbj@ijq@ l.a dr,y F[s Vj w'Hg@ as[ l.a WS bjdHbj mm8mmW+hq bjdsw ditg@ qpVg@ qpVgLi@ dul sj b>a Vj fjrS mb>a W[b>a Vj deSag bjr[@ V[a V[a wdh ejrS mm9mmbjf[ ail dfbj qV b>si@ VjVw Vjq itj w[@u'a dH,w sl ujq[ Zji[@ wjdHbj } fvBj w[ mm10mmZpi wj qjvw Zpi wg WSg@ WjSg dr,y lqjdHbj@#WjSg epiP epiP h{ WjSg$@ wdh w[ lgl dVrjdHbj mm11mmWjSg epiP } uf w[ dulV[ wgag wnV wqjHg@i,Wg u'a ueg dal b>si@ F[s Vj lqN' FjHg mm12mmljcg fhp.y VhgG i,W agwi@ A'Bg WpZg rjv[@dHw fjl[ u,e@ dH,w fjl[ i,W@ tCs[ l.a dryjv[ mm13mmxC w[ ljcj h,o l.a us@ i,W s[ h,o xCjr[@r,l bjdHbj dxi A'C Vj ujHg v,egbJ a'C dVFjr[ mm14mmdul a[ Vsi wi[ f+q[Li@ Rpl sj l.a dry'vj@hisq Rphs[ ljhqS[ idh>sj@ i,W Vj wisj Rphvj mm15mm

V'B! 5! f+q[Li m

Page 158: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

YdH Fg y.sVp h'dH ih[ Wl[ up y.sV fjdl mlv'w wWgi w[@ b>e 1365

dHl ai%J wpN lqJ df>c dr,y h'i Waga wgaj m dHo[ h'i w"SbjdHbj@ dwl-dwl } wiajio wgaj w'Hg l'Ng VhgG fHg mawigWV s' ljv dHl ypWji[ dr,y epuji[ m njwij dl>z a[ WtdLljh'HgbJ m Rplsg zi rjvg s[ dxwi sPi wga[ m njwij dl>z fdhvJrg dlZ fpiL hg lg m fi WjWj ug sg q[hi sg V;i lswj Rplsgbr,loj h'i rg RpKyg h' eHg m Rpl } wpN b>ai Ijqaj rg h'eHg lg m Rpl s[ wpN ;WjVg s,Dl[ WyV RpV%J s[ q"uPsj fdirjir,v'G s,Dl[ eH[ hV u' dVqV dvta dr,y siljH[ uj ih[ hV m

Rpl dlZ fpiL s[ vCw[ } dwl[ oJ a'G diLaj h'S vHgbjdHbj@ us zi rjdvbJ V[ diLa[ Wji[ njwij dl>z a'G lvjhfp,Ag aJ Rph W'dvbj A'B[ } diLaj v{ vr' r,c[ } VhgG v{Sj mfi zi rjv[ Vj q>V[ us'G drbjh wiV v,e[ aJ njwij dl>zV[ dxi sPlig rji WyV wgaj ##dHl s[ x[i[ spfdhi a'G WjbswiV[$$ zi rjdvbJ V[ Rph rg whg bSlpSg wi ds,ag dwMdwRpl r[v[ dsV yCV a'G fdhvJ hg x[i[ hp.s[ lV vCwg rjv[ dHle,v Vjv ldhqa VhgG lV m dxi aglig rji WyV wgaj dwus'G vjrJ a[ x[i[ h' ujS aJ qp>c[ wpCg s[ w,fC[ vjh w[ ljCs[S[ m Rph WyV rg dwl[ V[ Vj q>dVbj a[ bjti dxi dul lq[Gr,c[ aCw[ x[i[ LpiP h'H[ aJ qp>cj vjrJ dr,y hg lta Wgqji h'debj@ WCg qpLwv Vjv x[i[ vH[ uvsg-uvsg u.N rjdflfhp.yg m zi fhp.y w[ qp>cj bjfSg qJ s[ yiVg h,o vj w[ wdhSv,ej ##qjaj ug bjfSg VP.h s[ LeV wi vr' a[ q[ig dabjig h'

Page 159: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

eHg h{ m$$ dHaVj hg wdhS a[ yjsi ajS w[ v.qj f{ debj a[f+q[Li } dfbjij h' debj m bjti dxi drbjhg h'Hg vCwg A'B[qp>c[ s[ vC vjHg m dHl ai%J wHg WyV h'i f+dl,Z hV dur[G wWgiljdhW sj xpiqjV h{ m

wWgi y.sV wj dWirj Fvj@ W[dC%Y Tjw fvjl mmYdH Fg y.sVp h'dH ih[@ Wl[ up y.sV fjdl mm

lv'w wWgi@ b>e 1365l' WjWj njwij dl>z b{lg RpKyg dWiag rjv[ lg du>V%J fdhvJ

l.a W+hq sjl ug sg l.ea wgag m dxi WjWj qhJ hiVjq dl>zug sg l[rj wiw[ diZgbJ dlZgbJ fj vHgbJ m ldaepiP biuVs[r ug sj xpiqjV h{ ^-

hir jn sgl auDwry sMg ky ]

Bey punIq pivqR mn jnm jnm ky duK hry ]1] rhwau ]

mwrig cly iqn@I suKu pwieAw ijn@ isau gosit sy qry ]

bUfq Gor AMD kUp mih qy swDU sMig pwir pry ]1]

ijn@ ky Bwg bfy hY BweI iqn@ swDU sMig muK jury ]

iqn@ kI DUir bWCY inq nwnku pRBu myrw ikrpw kry ]2]lji.e q^ 5@ b>e 1208

l' dHl Vei dr,y WjWj ug@ njwij dl>z s[ zi dr,y hg ih[WjWj ug s[ dHo' yv[ ujS a'G Wjbs us'G i.Pqg rjfl bj w[ W{n[aJ RpKo' rg siLV wiV dHo[ bjdHbj wis[ lV m b{l[ lqi,o l.adu>V%J s[ yiV A'h njwij dl>z } rg dqv eHg lg m

Page 160: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

hau rih n skw ibnu dyKy pRIqmw

mY nIru vhy vih clY jIau ]qjN q^ 4@ b>e 94

dHw dsV WjWj njwij dl>z Wjhi' bjdHbj m bjMdsbJ hgus'G ypWji[ r,v s[dtbj aJ b,tJ dr,y'G Vgi rdh apdibj a[ dH,whMwj Fdibj m w,fC[ s[ Vjv b,tJ ljx wisj dihj fi b>sivjdrije RpAv-RpAv w[ Wjhi cp,vsj dihj m dw>Vj hg lqJ dHhhjva WSg ihg m o'C%g s[i Wjbs faVg bjHg a[ fp,AS v,eg##dwM w'Hg lPh dqvg WjWj ug Wji[ mm$$ njwij dl>z dli dhvj w[hg urjW s[ ldwbj m W'vS sg aJ dh>qa hg VhgG ihg lg m faVgV[ r{ije qHg bjrj; dr,y fpdAbj dxi dwo'G FjvgH[ m b,e'G urjWds,aj ##dw q{G wg s,l lwsj hJ q[ig aJ lqN dr,y wpN VhgGbjMsj@ b,u da>V dsV Wga eH[ hV@ RpV%J sg avjL widsbJW[-firjh hV@ duZi RpV%J sg iuj h{ uj lws[ hV m RpV%J } w"Si'w lwsj h{ m$$

dxi r{ije dr,y FpWJ dVwv eHgbJ a[ dwhj ##dw q[ij aJbu[ siLV wiw[ yjb hg VhgG v,oj lg m s' ljv dHl ai%J Wagah' eH[ dur[G faj hg Vj v,ej h'r[ fi dHh da>V dsV aJ lsgbJsj iPf ZjiV wi eH[ hV m njwij dl>z sj qV r{ije dr,y dHlbr,loj a[ h' debj dur[G-

iek GVI idnsu mo kau bhuqu idhwry ]

mnu n rhY kYsy imlau ipAwry ]bjlj q^ 5@ b>e 374

Page 161: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

b,e'G zirjvg V[ e,v a'ig dw q{} rg faj hg Vj v,ej dwRpl r[v[ q,a dwM qjig eHg m us'G V.Wisji V[ dwhj ##l.a fjSgWhpa c'vsj h{ m$$ dul $a[ v'w dHaiju wis[ hV dw v.zSjqpLwv h' debj h{ m q[i[ qP>h dry'G lpFjrw hg dVwv debj dwdHh e,v h{ aJ ngw m njwij dl>z V[ dwhj ##dw aP. wgag aJ e,vV.Wisji Vjv lg fi Rph b>aiujqg fdhvj hg lqN eH[ a[ q{}Wpvj w[ N,B hg wdh ds,aj$$ dw njwij dl>z bjfSg Lia Bp,B eHgh{ m$$ q[ig lqN dr,y Vj bjdHbj dxi q{G sPug rji fpdAbj dw##wg e,v h{$$ aJ RpV%J V[ urjW ds,aj dw ##bjfSg faVg } hgfp,A vrgG$$ m us'G aP> Wjhi'G fjSg v{ w[ bjHg lg aJ q[i[ fp,AS a[aP. ljig drdobj lpSjHg m dHh drdobj lpVS Rpfi.a q{G dxi ypWji[dr,y debj aJ RpV%J dxi dwhj ##dw Lia Bp,B eHg h{$$ q{G Rpo[bc'v hg tCj idh debj m o'Cg hg s[i Wjbs b{lg hV[ig bjHgdul s[ dr,y dslSj hg W.s h' debj m hV[ig s[ s"ijV hg WjWjug dwZi[ yv[ eH[ m q{} Rpl r[v[ hg faj v,ej us'G hV[ig W.sh'Hg m dHh e,v wis[-wis[ njwij dl>z dxi V[ai Fi bjdHbj mdHh i'Sj dfbji sj i'Sj h{ m

dur[G epirjw h{ -mY nIru vhy vih clY jIau ]

qjN q^ 4@ b>e 84dHh W{ije qHg brloj dwl[ f+FP dfbji rjv[ } hg bjMsg

h{ m u[ i'Sj h{ aJ dwl rjla[ i'HgH[ m u[ dwl[ sj ZV yvj ujr[aJ Rpl r[v[ i'Gsj h{ dwl[ sj fp,ai uJ dq,ai dr,AC debj Rpllq[G i'Gsj h{ m Fjr ljij l.lji f+FP s[ Vjq a'G dr,AC w[ i' dihjh{ m i'e v,e eH[ hV sptg i' dihj h{ m Vjq sj dlqiV VhgG wisjVhgG aJ i'e sPi h'S rg dw,Do'G m uVq a'G Wjbs rg@ urjVg r[v[a[ b>a r[v[ rg i'Gsj hg yvj debj fi dlqiV VhgG wgaj m uea

Page 162: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

epiP V[ lji[ l.lji sj qp,T a'G v{ w[ b>a a,w ds=L f[L wgaj h{ mduK ivic jMmxu duiK mrxu duiK vrqxu sMswir ]duKu duKu AgY AwKIAY piV@ piV@ krih pukwr ]duK kIAw pMfw Kul@IAw suKu n inkilE koie ]duK ivic jIau jlwieAw duKIAw cilAw roie ]

\b>e 1240|bevg f>eagbJ dr,y lptg h'S sj T>e xpiqjMs[ hV^-

nwnk isPqI riqAw mnu qnu hirAw hoie ]

duK kIAw AgI mwrIAih BI duKu dwrU hoie ]lji.e rji q^ 1@ b>e 1240

l.ljig bjsqg Rpl lq[G i"Gsj h{ m us'G Rpl } sp,t hp.sj h{ mus'G Rpl h,Do'G spdVbjrgG fsjio uJsj h{ m fi ldal.e wiV rjvjRpl rwa i'Gsj h{ us'G Rpl } dqvsj h{ bjfS[ fiqjaqj sjqhJfpit sj drA'Cj m fi dHh i'Sj dqvsj h{ dwl[ driv[ hg dfbjirjv[ } -

nwnk ruMnw bwbw jwxIAY jy rovY lwie ipAwro ]rch.l q^ 1@ b>e 579

dul ai%J Vsg dr,y hC% bjMsj h{ Rph fjSg bjfS[ Vjvhg lF wpN i'C% w[ v{ uJsj h{ m dHl[ ai%J W{ije sj hC% spVgbJs[ y.e[ q>s[ dtbjvJ } ljx wi ds>sj h{ ba[ dxi dHl ljx dhis[Rpfi bj w[ qjvw sj rjlj hp.sj h{ epirjw h{ ^

mU QIAwaU syj nYxw iprI ivCwvxw ]qjiP rji c,tS[ q^ 5@ b>e 1098

njwij dl>z sg faVg V[ h'L l.Fjv w[ dwhj ##q{G i'Bg dvbjihg hJ aplgG A,w v{Sj ##urjW$$ VJh dr,y hg dqdvbj m faVgV[ dwhj ##dw dw>Vj lqJ h' debj bjf } Wjhi debj a[ bjf} bu[ a,w Fp,t rg VhgG v,eg m$$ b,e[ a'G urjW dqdvbj ##u[ ;iPia

Page 163: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

h'Hg aJ q{G bjf tj vrJej m dHl a'G Wjbs ljij fdirji f+LjsjA,w v{Gsj h{ fi zirjvg V[ VhgG tjZj m fi njwij dl>z s[ qVdr,y aJ Rphg dryji y,wi vj dihj h{ m njwij dl>z sg zirjvgRpl s[ w'v rg fhp.y eHg fi Rph qla hg lV m Rpl lq[G hg dWiagtpv%g us'G dHl V[ bjrj; ds,ag dw ##hpS wg WS[ej m$$

##h'r[ej aJ Rphg u' RpV%J sg iuj h{$$##y.ej x[i hpS bjijq wi vr'G$$##bjijq aJ Rpl lq[G hg dqv[ej us'G siLV wi vrJej m

hJ q{} dH,w rji WjWj ug V[ WyV wgaj lg dw u[ a[i[ wpN lqNdr,y Vj bjr[ aJ lpia u'C w[ W{n ujrgG a[ Rpl l,y[ sj dlqiVwig a{} lF yjVS h' ujr[ej m dxi q{G b,u dHwjei dy,a h'w[ lpiag u'C hg s[tj@ b,u VhgG aJ w,v a[ x[i fil'G b>a dwl[lq[G aJ siLV s[ w[ wpN s,lSe[ q{} Ijs bjdHbj ##dw s' wpqhgV[ sj lqJ h' debj q{} dH,w dsV h,l w[ dwhj lg$$ njwijdl>z dH,w rji x[i a{} dwa[ dqvJe[ m$$ lpS w[ Rpl r[v[ aJ q[iglqN dr,y VhgG bjdHbj dw fp,A hg W{nJ dHl sj wg Fjr h{fi hpS lqN bjHg wg Fjr lg ##dxi dqvJe[$$ sj dHh hg aJs,l ih[ lV dw blgG yp,f yjf hg yv[ ujSj h{ m rjhp rjhp a[igbJaP. hg ujS[ m

uJ wpbjig aj yjRp rgrjhg aJ qjqv[WjWj ug dwl[ i.e dr,y W{n[ wdraj s[ iPf dr,y ejRpS v,es[

lV-##r[dtbj a[ij Ldhi Wdn>cj duo[ Vj a'ig Vj dB>cjVhjRpS Z'S } dqv[ Vj fjSg@ FPa riej h' ujH[ df>cj$$

Page 164: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

dHl dHvjw[ dr,y dB,DW[ aJ bu[ rg dsls[ hV fi fjSg sgw'Hg wqg VhgG h{ m fdhvj wHg qgv lxi adh wiV a'G Wjbsrg fjSg VhgG lg dqvsj m Rpl lq[G a[ hpS s[ rwa dr,y wjxgb>ai h{ m Rpl rwa aJ Zp,f rg d;bjsj v,esg dwMdw i[a A[ageiq h' uJsg lg spfdhi s[ lq[G aJ f>Ag rg Wjhi VhgG lV dVwvlws[ fi qhJfpitJ V[ dxi rg dHh uej } Fje vjH[ du>V%J dyiligi iPfg ujq[ dr,y ih[ dHl dHvjw[ dr,y idh w[ bV.s dr,y ih[a[ WyV wis[ lV dw dHl dHvjw[ dr,y ljcgbJ da>V ue%J hV m

1! iP.qg rjvj2!Fp,Dy' wvJ rjvg3!v[v[ rjvj df>c \avr.cg ljW' dr,y h{ m|dHh ljc[ dfAv[ lq[G s[ a,f blojV hV m fi dHl ligiw

ujq[ dr,y hpwq Fp,Dy' wvJ a[ i.Pqg dr,y idhS sj hg h{ bjf wdh>s[lV dw dHl dHvjw[ s[ v'w dl,Z[ a[ F'v[ Fjv[ hV m dHV%J dr,yw'Hg Rpaijb yCjb VhgG m dHl wiw[ lj} Whpa fl.sbjMs[ hV m

WjWj bV.s dl>z ug WyV wis[ lV m##dw l[rw lda WyV wdh w[ u' hpwq h'r[ q>V vr[ hgv hpua

Vj wi[ Fjr[G fdC%bj Fjr[G bVfC% ljc[ vHg xiw VhgG m$$ l' dHhhg qdiIjsj WjWj ug s[ si a[ ihg m lji[ l[rw hg lda WyVs[ bdZwjig lV m ws[ ws[ w'Hg bjsqg qV dr,y l[rj wiV sjdtbjv aJ f{sj wi v{Gsj@ fi us'G l[rj wiVg fr[ aJ Rpl lq[GdHZi RpZi wiV v,e uJsj h{ wHg rji aJ ldawji wiVj rgA,c ds>sj h{ dul sj xv lprjsg VhgG hp.sj m dHl ai%J sg RpsjhiSdHo[ i.Pqg dr,y dqvg h{ m

l[qJ df>c sj dwLV dl>z wqjv f,ag s[ idhS rjvj lg@ duV%J

Page 165: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

sg ##z'B[ qji$$ sg bv rg f{Gsg h{ m byjVw dH,w dsV WjWj ug} dqv dfbj a[ WjWj ug } W[Vag wgag ##dw h;Pi q[i[ t[a dr,ydihjdHL wi vr' m$$ WjWj ug V[ urjW ds,aj ##VhgG) hpS dwl[ rgdHh' duhg oj a[ VhgG idhSj duo[ dwl[ rg dH,w sg qvwgba h'r[@liW,a sg lJNg ue%j dr,y dVrjl wiJe[ m$$ dwMdw h;Pi ujSs[lV dw bjRpS rjv[ lq[G dr,y l.ea V[ ljc[ w'v bjRpSj h{ a[RpV%J s[ sp,t sdvsi sPi wiV[ hV ba[ qP>h q>egbJ qpijsJ WtLLwiVgbJ hV m dHh ljigbJ e,vJ Rpo[ hg h'SegbJ duhCg ue%jlF sg lJNg h'r[ dHl wiw[ Rpl } urjW s[ ds,aj m

Rpl V[ spWjij dxi idhS vHg W[Vag wgag WjWj ug V[ dxiurjW s[ ds,aj a[ dwhj ##dw aP. bjfS[ wga[ rjdHs[ a[ VhgG idhSjhpS aJ W[Vag wisj h[ m dxi us'G v'wJ sg bjrjujHg h'S v,efHg aJ aP. dHaiju wi[ej a[ lj} yv[ ujS vHg q;WPi wi[eja[ blgG ujSj VhgG m

dwLV dl>z V[ dwhj ##dw hpS dHl lq[G aJ aplgG ila[ dr,yhg tC[ h' eiqg Whpa f{ ihg h{ m q{G bjf bjfS[ h,ogG bjfS[ t[advbj w[ bjf ug } ujS vHg VhgG whJej m$$ h,n wiV wiw[WjWj ug ujS vHg iujq>s h' w[ Rpl s[ Vjv api fH[ m

rS a[ wigiJ s[ dr,y dH,w oC%j u' dH,BJ sj WdSbJ h'dHbjlg dHl V[C[ fhp.y w[ dwLV dl>z V[ bjf } dHl oC[% Rpfi W{nSsj dHLjij wgaj a[ dwhj ##dw dHh ue%j bjfSg hg lqN' m$$

WjWj ug V[ dwhj ##dHh a[i[ t[a sj dryjv[ h{ m dHh ngwVhgG dHo[ ai%J ai%J s[ v'w bjRpSe[@ du>V%J V[ c.cgbJ fj s[SgbJhV m a[i[ w'v'G dHh WisjLa VhgG wgag ujSg dHh aP. bjfl'ySj h{ m$$

dHM WyV wdhS a'G Wjbs bjf V[ Rpo[ bjlS vj dvbj mV'B^- dHl ue%j a[ WjWj ug dw>Vj lqJ ih[ m dwl dwl f+jSg

Page 166: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

a[ dwifj wgag dHl Wji[ v[tw } r[irj VhgG dqdvbj l' dtqJsj ujyw hJ m dul oJ a[ oC%j lg Rpl oJ a[ dH,w q,B hg dstjHgs[ dihj h{ u' dw dHl lq[G q"uPs h{ m dHh q,B WjWj ug a'G df,A'Gl.a Vi{S dl>z ug \qdhSj rjv[| V[ dabji wirjdHbj m

WjWj qhJ hiVjq dl>z ug WyV wis[ hp.s[ lV$$ dHh oC%jljcj t;jVj h{ duo[ W{n w[ blgG af,Ddlbj wgag h{ dHh ue%j WCgwgqag h{$$

dHl Wji[ qhJfpitJ } hg faj h'r[ej dw dh t;jVj qjdHbjsj h{ uJ Vjq sj t;jVj uJ wpN h'i m

dHw rji l.a Vi{S dl>z ug q,B dabji wirjRpS v,e[ lVaJ l[rwJ } dwhj dw dH,w aJ dHl sg VgGh cP.zg VhgG wiVg msPuj ue%J sj ldawji wjdHq i,tSj h{ m fi l[rjsji dHV%J e,vJa'G dxwi q>s Vj ih[ a[ RpV%J Rpo[ fhp.y w[ q,B sg VgGh cP.zg fp,Bds,ag m bjdtbj WyV sg W[firjhg lg dxi wg dH,w Whpa q'Bjl,f dVwv bjdHbj l.aj V[ Rpo[ hg l[rjsji i'w ds,a[ m Wjbsdr,y dq,Bg Vjv VgGh W.s wirj w[ Rpfi hg q,B sg Rpljig wijds,ag m dHh q,B dHl lq[G rg Rpl[ hjva dr,y h{ w'Hg fdiriaVVhgG wgaj debj m

WjWj ug du>V%g s[i dHo[ ndhi[ h'i w'Hg ue%j VhgG fjHg lgdli` si?a hg lV m dur[G xigs ljdhW sg epiWjSg dr,y b>dwah{^-

kir cwkrI idl dI lwih BrWid ]

drvysW no loVIAY ruKW dI jIrWid ]lv'w l[t xigs 1381

dHl qhJrjw bVplji WjWj ug V[ lqJ Waga wgaj m lqJbjRpS a[ l.ea sg bjrjujHg h'S v,e eHg ljij dsV v'w bjfS[

Page 167: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

zi[vP sp,t awvgxJ sPi wijRpS vHg bjRpS v,e[ m t[a s[ dr,yc.cgbJ f{S v,e eHgbJ m wpN dsV aJ dwLV dl>z bjfSg drLb>si[ b>si z'vsj dihj fi bjti RpAv hg dfbj a[ wdhS v,edfbj ##dw q[ig xlv tijW h' ihg h{ m lji[ t[a dr,y ila[ hg WSjds,a[ hV m$$ dHh lpS w[ WjWj ug V[ dwhj ##blgG aJ fdhvJ hgdwhj lg fi aP. lj} quWPi wiw[ dvbJsj lg@ hpS dHh a{} ldhShg wiVj fr[ej$$ o'C%g s[i aJ yp,f dihj fi Wjbs dr,y dxi W'vRpdnbj m dHl[ ai%J wHg rji d;wi hp.sj dihj WjWj ug ws[ urjWs[ s[S ws[ yp,f hg idhS m \dHh qhJfpit sg dlxa h{ VhgG aJw'Hg spdVbjrgG W.sj WisjLa VhgG wisj| m

qhJfpit lsj i,W dr,y bF[s idh>s[ hV@ bjf dr,y wpN VhgGW'vs[@ u[ W'vs[ rg hV aJ rjw bVplji -

W'vjdHbj W'vg a[ij ml'idn q^ 5@ b>e 623

u[ hpwq Vj h'r[ aJ w'Hg wpN rg wdh ujr[ m dur[G hrj sjN'wj bjdHbj a[ v.z debj dHM lqNs[ hV dur[G epirjw h{ m

ljwa wj WwVj dHRp ujVRp u{l[ frV NpvjHg mml'idn q^ 5@ b>e 609

lqJ f{S a[ dwLV dl>z s[ qV dr,y dVijsig f{sj h' eHg mhi i'; bj w[ NeCj wiV v,e dfbj wi[ m dH,w dsV h,l w[ WjWjug V[ wdh hg ds,aj ##dw dHl ai%J blgG VhgG uJs[ u[ aP. a'iVjhg yjhp.sj h{G aJ ljcg WJh xC w[ dwl[ oJ rg A,c bj m$$

Rph dHh lpS w[ yp,f wi debj m wpN dsV lqJ h'i v.z debj m

V'B ^ dHh f+l.e N.cj dl>z l[qj dl>z a'G dqdvbj m

Page 168: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

ibnu pRIqI krih bhu bwqw

kUVu boil kUVo Plu pwvY ]ijqwvg q^ 4@ b>e 881

dHw dsV dwLV dl>z bjfS[ t[a r,v bj dihj lg aJ ila[dr,y Rpl sj dH,w dq,ai ugaj dl>z dqv dfbj dul V[ fp,dAbj##dwLV dl>z dwl fjl[ uj dihj h{ m$$

Rpl V[ dwhj ##q[i[ t[a sj Whpa VpwljV h' dihj h{ v'w rjhgWgug ;qgV dr,y c.cgbJ fj ih[ hV m q[i[ w'v'G dHh ldhS VhgGwgaj uJsj q[ij w'Hg ;'i rg VhgG yvsj m$$

uga dl>z V[ dwhj ##q[i[ lqN dry VhgG bjdHbj dw dHldry wg F[s h{ m v'w dwM c.cgbJ fjMs[ hV m$$

dHl a'G Wjbs dwLV dl>z V[ bjfSg dfAvg rjiaj lpiPwgag a[ wdhS v,ej w'Hg s' wp qhgV[ fdhvJ spfdhi sj lqJlg dH,w ljZP Fer[G F[l dr,y dHl i[iP o,v[ tCj lg \V[C[ tC[ epiPr,v dHLjij wiw[ wdh>sj h{| q{G Rph} bjfS[ t[a dr,y W{nS vHgwdh ds,aj m us'G a'G l.a dHo[ W{n[ hV v'wJ V[ Rpo[ bjRpSj LpiPwi ds,aj h{ a[ t[a dr,y sg v.zs[ hV m xlv sg WiWjsg hp.sg h{ m

l' dHl ai%J e,vJ wis[-wis[ api[ uJs[ WjWj ug w'v fhp.yujs[ hV m l.ea WjWj ug w'v bj uj ihg h{ m wpN w'v rg W{n[hV m ##dHh lF bjfS[ b,tgG s[t v{$$@ dwLV dl>z V[ dwhj m

uga dl>z V[ h{ijV duhj h' w[ dwhj ##b{Vj dHw,n m$$ dHhdHw,n aP. aJ b,u hg s[dtbj h{@ q{G hi i'; hg s[tsj hJ m hpSaP. s,l q{G wg wiJ ##dwLV dl>z V[ dwhj m$$

Page 169: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

#H[V[ v'w dwM bjMs[ hV($##q{} aJ w'Hg faj VhgG v,e dihj$$@ dwLV dl>z V[ RpKai

ds,aj m ugaj dl>z s[ qV dr,y dtbjv bjdHbj m dwLV dl>z }dHl r[v[ ep,lj bj dihj h{ q{G dHl } lvjh s[rJ ) aJ uga dl>zV[ dwhj@ ##dwLV dl>z@ s[t ) dHo[ dw>V[ v'w bjMs[ hV m ws[ dwl[ljZ w'v dH>V[ v'w bjMs[ VhgG s[t[ m FpdvbJ FBdwbJ w'Hg dH,wb,Zj bj ujr[ m fi dHo[ aJ bV[wJ hg bjMs[ uJs[ hV m ;iPihg dHl ljZP dr,y w'Hg Lwag uJ wijqja h'r[eg m a[;g dr,y bjw[ w'Hg eva w.q Vj wi W{ng m dwa[ Wjbs dr,y qV } fAyjajfh'r[ m l' aP. dHo[ ndhi q{G dHw,vj hg l.aJ w'v uj w[ bjMsj hJ m$$

ugaj dl>z WjWj ug w'v fhp.y w[ Vqlwji wiw[ W{n debj mWjWj ug dwl[ f+[qg Vjv WyV wi ih[ lV ugaj dl>z lpSsj dihj mugaj dl>z V[ wHg rji WjWj ug s[ qp,t r,v s[tS sg w'dLL wgagfi blxv dihj m WjWj ug w'v W{n[ f+[qg ziJ } rjfl ujS v,e[aJ dHh rg Rpl[ ai%J Rpn w[ Vjv hg api dfbj a[ rjfl dwLVdl>z w'v bj fhp.dybj m

ugaj dl>z V[ fhp.y w[ dwLV dl>z } dwhj ##dw q{G aJ WhpawpN s[t bjdHbj hJ m q{} aJ Lwag rjv[ qhJfpit ves[ hV@dwMdw q{G RpV%J r,v dVejh RpKyg wiw[ rg VhgG s[t ldwbj mwHg rji w'dLl wgag fi blxv hg dihj m Rpo[ h'i rg l.egRpV%J s[ dyhi[ r,v Njw VhgG lws[ lV m RpV%J sg wqjHg b,e[dli Npw uJsj h{ a[ dsv w.W Rpnsj h{ m q[i[ lqN dr,y wpN wpNbj debj ] m fi wpN e,vJ bjfS[ bjf Vjv rg wi uJs[ lV mWjwg q{} u' bV.s RpV%J s[ w'v W{n w[ bjdHbj h{ Rpl ai%J sjil ws[ d;>seg dr,y VhgG bjdHbj m u[ dHh q[i[ t[a dr,y idhSaJ q{G du>seg Fi dHV%J sg l[rj wiJ m q[i[ wdhS a[ dHV%J s[ vHgoC[% rjvg oJ a[ w'Hg wqij dabji wis[ m fi dwLV dl>z V[ dHl

Page 170: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

sj RpvB ep,lj wgaj a[ Vijueg duhg dstj w[ dwhj ##dw q[ijt[a RpuC dihj h{ aP. wdh>sj h{ A,a fj s[ m dwl[ s[ zi b,e v,egWl.ai vesg h{ m$$

bjf s[ zi } v,eg h'r[ b,e dslsg h{ mdHl[ ai%J epKl[ sj Fdibj dwLV dl>z WjWj ug s[ w'v fhp.y

debj a[ W'dvbj A[ag dHo'G ydvbj ujh fi WjWj ug V[ w'Hg RpaiVj ds,aj m Rpl V[ dxi dHhg e,v sphijHg aJ bjf ldhu VjvW'v[ aP. Rpnj w[ duo[ a[ig qi;g h{ dWnj s[ m dHV%J wpN wdhS sgs[i lg dw dwLV dl>z V[ WjWj ug sg WJh xC vHg dul } s[tw[ ugaj dl>z rg w'v F,u w[ debj a[ wdhS v,ej ##dwLV dl>zdHh w.q Vj wi m$$

aJ dwLV dl>z V[ dwhj ##aP. q[i[ w.q dr,y stv s[S rjvjw"S h{G df,A[ h' uj m$$

dHh lpS w[ ugaj dl>z df,A[ h' debj a[ dwhj ##dw hpS aJq[ij ;'i VhgG yvsj fi q{G dH,w zpqj ;qgV v{ w[ dHo[ hg V[C[l.aJ sg ue%J WSj dsbJej dxi s[tJej w"DS dHV%J } Rpnjlw[ej m$$ b,e'G WjWj ug V[ ugaj dl>z } hsjdHa wgag dw bjfJwpN VhgG W'vSj m Rpl } h,o s[ dHLji[ Vjv lqNj ds,aj dw dulai%J q{G dHh qpwg r,B w[ h,o qPZj wgaj h{ dHh dHl[ ai%J hg qPZjh' ujH[ej@ dxi h,l fH[ m dwLV dl>z bjf } Rpo'G dt,y w[ f>ul' eu s[ xjlv[ a[ s,tS rjv[ fjl[ v{ bjdHbj m duo[ dw dH,wu.c sj ip,t lg m hpS rg dHo[ oC[% sg dVLjVg q,B s[ iPf dr,y q"uPsh{ m Rpo[ dwLV dl>z bjfS[ rv'G WjWj ug } lp,B w[ yvj debj mdHl W[bsWg s[ Wjbs dxi dwLV dl>z a[ q"a s[ W,sv q>cvjRpSv,e fH[ m wpN wp dsVJ Wjbs hg dwLV dl>z bjfS[ zi s[ c.eiq,NJ a[ r,A[@ WdhCw[ fjSg dfvjS vHg V[C[ s[ A,fC a[ v{ debj mRpls[ bjfS[ hg WdhCw[ V[ Rpls[ df,A[ h' w[ Rpl sgbJ v,aJ s[

Page 171: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

dryjv[ dl>e fjw[ Rpfi yp,w w[ us'G o,v[ lp,DdBbj aJ dwLV dl>zspVgbJ a'G yvsj WdSbj m dHl ljtg Wji[ wpN q"uPs W;pie s,ls[hV dw WjWj ug V[ dwhj lg dur[G aP. lj} dt,dybj aP. rg dHl[ ai%Jdt,y w[ qi[Gej m l' dwLV dl>z bjfS[ s' WdhCdwbJ } fjSgdfvjRpS debj lg a[ Rph Rpl} dt,y w[ v{ eH[ a[ Rpl[ lq[G hgRplsg ujV dVwv eHg m ldaepiP s[ rjw l,y h' eH[ m dwMdwl.aJ sg W[bsWg u' wgag lg ^-

sMq kw lIAw Driq ibdwrau ]

sMq kw inMdku Akws qy twrau ]e"Gc q^ 5@ b>e 867

sMq kw doKI AD bIc qy tUtY ]eRpCg lptqVg q^ 5@ b>e 280

wdW,a ^-sptjH[ uq seV w[ lh.l+WjhP dq+a FH[f+dhvjs s[ sptjH[ hipSjwL tfjdHY h{ mmwdfv qpVg spt[ a[ leC lpa Vjl FH[ijq w[ spdta W.l ijrS VJ fjdHY h{ mmspdta lpe+gr w[ lp Wjvg dAV qjhg qjdiRpsi'fag sptjHg wBw w'irV w' zjdHY h{ mmspdta spiWjlj w[ lp Vjq FdHY IjsrVljZ w[ sptjHg wh' dwVg lpt fjdHY h{ mml.aV spt fjH[ a[ sptg m lpt fjdH ljZV w[ lptg

y"fHg fjaLjhg slrgGhir Bgqw kir rwKy Apny dInI nwmu vfweI ]

ijin ijin krI AvigAw jn kI qy qYN dIey ruVweI ]lji.e q^ 5@ b>e 1235

dHw wpsia sj dVIq h{@ u' epiPbJ V[ bjfSg WjSg dr,y

Page 172: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

sKdlbj h{ m u' fdhvJ ria yp,wj h{ a[ b,e[ } riasj ih[ej mBgqw dI sdw qU rKdw hir jIau Duir qU rKdw AwieAw ]

l'idn q^ 3@ b>e 637us'G a'G dl+LBg sg ljuVj h'Hg h{ Rpl[ lq[G a'G f+FP FeaJ sg

itrjvg wisj h{ m dHdahjl dr,y riVS bjMsj h{ dw epiP VjVws[r ug qhjiju dH,w s[L dr,y eH[ a[ uJs[ h'H[ ila[ dr,y dH,wdW+A o,v[ bjlS vj dvbj m dH>V[ dr,y hg dHl dHvjw[ sj ijujbjfSg f+uj a[ x"u s[ lq[a bj debj us'G V[C[ fhp.dybj a[ dlfjhg} dHLjij wi ds,aj dHV%J da>V f+s[lgbJ dr,y'G dH,w } xC vRp miju[ sj hpwq lpSs[ hg dH,w dlfjhg V[ bj w[ Wjvj ug } h,owCgvj w[ xC dvbj m epiP VjVw fjaLjh ug rg qisjV[ lq[a Vjvhg h' api[ a[ qisjVj ila[ dr,y Wjv[ } awgs wi dihj lg dwb,u a{} dHV%J VhgG A,cSj@ fdhvJ q{} xC dvbj wis[ lg b,ua[ig rjig h{ m fi Wjvj ug aJ bc'v h'dHbj Vjv api dihj lgdHhVJ } v{ w[ ijuj dH,w q>si dr,y uj fhp.dybj a[ l[rw }hpwq ds,aj ##qVp,t } y.eg ai%J dHLVjV wirj dsRp aJ dw bjfJy.cg qjaj } dHl sg Wvg s[HgH[ m dul a[ qjaj WCg f+l.Vh'r[eg m$$ RpV%J hpwq q>V w[ Wjvj ug } dHLVjV wirj w[ y.e[Wlai fpbj w[ y.cg qjaj sg qPiag b,e[ dvbj w[ tCj wi ds,aj mldaepiP ug rg Rpo[ fhp.y eH[ a[ wg s[ts[ hV dw ijuj bjfS[h,o dr,y V.eg avrji v{ Wjvj ug w'v uj w[ tCj ] m dHh ljhqS[h' ih[ ;pvq } qisjVj s[t w[ lhji Vj ldwbj a[ WjWj ug }W[Vag wgag dw ldaepiP dHl sg iwLj wi'@ dHh aphjcj l[rwh{@ q[ij ljog h{ m h;Pi V[ qisjV[ } h"Glvj ds,aj dw dVi.wji Fvgwi[ej r[t Rpl s[ i.e dul lq[G ijuj Wjvj ug a[ avrji sj rjiwiV hg v,ej Rpl rwa q>si dr,y i"LVg h' eHg m y.cg qjajV[ f+eB h' w[ iju[ sj dli ZC a'G r,t wi ds,aj m dHh f+a,t s[t

Page 173: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

w[ ldaepiP V[ y.cg } fpdAbj ##h[ y.cg ijuj aJ a[ij Fea lgaP. dHl sg ujV v{ w[ Wjv[ sg i,Ddtbj dwM wgag m$$

y.cg V[ Rpai dr,y iju[ }[ spLB s,Ddlbj a[ dwhj dw dHhq[ij Fea VhgG lg a[ f+FP rv'G q{} hpwq h[ dw duo[ rg w'Hg FeaJ} sp,t ds>sj h{ q{G Rpl sj VjL wisg hJ m

Rpfiv[ f+l.e sj iPf dHo[ dwLV dl>z a[ bj ridabj mV'B- \Rpfi'wa f+l.e ugaj dl>z s[ Fagu[ fjl'G f+jfa h'dHbj m|

PrIdw swihb dI kir cwkrIidl dI lwih BrWid ]

lv'w l[t xigs@ b>e 1381qhJfpit hpwq dr,y idhS rjv[ hp.s[ hV@ dur[G hpwq h'dHbj

api fH[@ hpwq h'dHbj Wdh eH[ u[ dqv debj aJ tj dvbj VhgGFpKt[ hg bV.s hV m epirjw h{̂ -

jy BuK dyih q ieq hI rwjw duK ivic sUK mnweI ]3]lPhg q^ 4@ b>e 757

b>si'G i,W Vjv bF[s dH,w iPf hp.s[ hV m fi wpsia RpV%Js[ hpwq dr,y h{ u' yjhp.s[ hV wi ds>s[ hV m fi wis[ Rpl f+q[Lisg iuj Vjv hg hV m Rpl f+q[Li s[ hpwq } qhJfpit hg lqNlws[ hV m dur[G l.ega f{sj wiV vHg iWjWj sgbj ajiJrusgbJ hV@ Rpl dr,y ajiJ aJ wHg hp.sgbj hV@ fi RphVJlF sg ZpV a[ aji dHw' hg hp.sg h{ m wis[ Rphg hV u' f+DFP sjhpwq hp.sj h{ m qhJfpit dH,w il@ dH,w i.e dVi.wji } dlqis[ hV mldaepiP V[ WjSg dr,y xpiqjdHbj h{ m

Page 174: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

wWgdi dZbjdHY H[ i.e mmWl.a q^ 5@ b>e 1192

dul ai%J wWgi ug V[ rjdhepiP sj dH,w il@ dH,w i.e ujfwgaj m i.e dr,y F.e VhgG f{S ds,aj m wWgi ljdhW } hjog b,e[W.V w[ e.ej dr,y lpdBbj fi i.e dr,y F.e Vj f{S ds,ag m dHh'hg aJ ljdhW sg yjwig h{ m dHh yjwig qhJfpit hg dVFjMs[hV bjf rg a[ bjfS[ l[rwJ } rg dHhg qjie s,ls[ hV mqhJfpitJ sj siuj dHV%J RpKyj hp.s[ h'H[ rg a[ dHaVg ajwas[ qjvw hp.s[ rg ljdhW V[ b>dwa wgaj h{^

kIqw loVin soeI krwiein dir Pyru n koeI pwiedw ]qjiP l'^ q^ 5@ b>e 1076

dur[G df,A[ fjnwJ V[ fC% dvbj h{ dw dwlV dl>z WjWj ug} ZPh w[ lp,B uJsj h{ m dur[G ZPh w[ A,c debj WjWj ug Rpo[ hgW[-fiWjh W{n[ hV m h[nJ w,fCj VhgG@ yiVJ dr,y up,ag VhgG@ v,wVjv t,si sj spfBj \w,fCj| aV a[ A'Bj duhj wqg; dli a[ t,sisg slaji a[ dH,w t,si sg yjsi m dxi rg spVgbJ s[ qjvwu.c s[ dW+A o,v[ dWijuqjV hV m dHw,v[ hg spVgbJ a'G b,c hV mdur[G rjw h{^-

syeI pUry swh ijnI pUrw pwieAw ]

ATI vyprvwh rhin iekqY rMig ]

drsin rUip AQwh ivrly pweIAih ]

krim pUrY pUrw gurU pUrw jw kw bolu ]

nwnk pUrw jy kry GtY nwhI qolu ]rji qjN wg q^ 2@ b>e 146

hi r[v[ dH,w i.e dr,y idhS rjv[ dHh fPi[ hV dHV%J V[ fPi[} f+jfa wi dvbj m dHh RpV%J dry'G hV dur[G siLV iPf bojhdriv[ fjHgbdh m uea dry'G Rpaq rg hV m dul a[ dHhVJ sg

Page 175: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

V;i h' ujH[ Rph rg fPij WS uJsj h{ m dHhVJ s[ fPi[ wga[ }w'Hg zBj VhgG lwsj m dHl sj a'v rg fPij a[ dHlsj W'v rgfPij a[ dHh bjf rg fPij m dHl sg WtdLL rg fPig m

Awqm rsu ijh jwinAw hir rMg shjy mwxu ]

nwnk Din Din DMin jn Awey qy prvwxu ]eRpCg WjrV btig q^ 5@ b>e 252

dul w.q vHg epiP VjVw s[r ug l.lji dr,y bjH[ a[ bj w[wg r[ts[ hV m FjHg episjl ug sj woV h{ m

WjWj s[t{ dZbjV Zi uvag lF df+org dsl bjHg mmWjNhp epiP epWji h{@ h{ h{ wisg lpSg vpwjHg mm

aJ dxi bjf V[ l.lji s[ ugrJ } Vjq sj Rpfs[L WtdLbj mdul ue%J a[ bjf V[ yiV fjH[ a[ l.eaJ V[ bjfs[ siLV wga[f+q[Li iPf epiP VjVw s[ siLV wiw[ lF s[ qV dlqiV sg vCgdr,y fi'H[ lF oJ a[ zi b>si ZiqLjvj rjvg e,v WS eHgepiP VjVw fjaLjh ug sg d*fj Vjv dxi-

epirjw h{^-bilE crwgu AMD́wr mih sB, kil auDrI iek nwm Drm ]

b>e 1387bevgbJ fjaLjhgbJ V[ dHl Vjq s[ dyije sg i"LVg rZjHg

b>a sLq[L dfaj V[ dl,tJ } l+g epiP ei.o ljdhW s[ vC vj w[hpwq ds,aj ##lF dltV w' hpwq h{ epiP qjdVRp ei.o$$ dHl hpwqb,e[ w'Hg svgv uJ bfgv VhgG m lF dl,tJ V[ q>VSj h{ u' bjfS[bjf } epiP wj sjl lqNsj h{ m slJ hg fjaLjhgbJ V[ bjfS[lq[G dr,y epi dl,tJ } qjV WtdLbJ@ dVrjdubj m Rph Vjq sjdyije u' epiP VjVw s[r ug V[ uejdHbj lg m qhJfpitJ V[ wjdHqi,Ddtbj m l.ljig ugrJ r,v'G u' rg lvPw wgaj debj fjnw df,A[fC yp,w[ hV ba[ b,e[ rg fCVe[ m

Page 176: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

dul ai%J epiP VjVw s[r ug } wpijhgbj dwhj mepiP b>es ljdhW sj fv.z qgGh sj WhjVj wiw[ tcPi ljdhW

a'G Wjhi w,T ds,aj lg mepiP bqisjl ug Rpa[ bwWi s[ siWji dr,y dLwjdHaJ

wiVgbJ mepiP biuV s[r ug sg Lhjsa mlji[ hg dHl rjiaj Vjv l.W.Z i,tS rjv[ dHl vCg dr,y bj

uJs[ hV m duV%J } fjaLjh V[ dHl dyije } wjdHq i,tS vHghpwq vjdHbj RpV%J V[ bjfSg wpiWjVg s[ w[ rg dHl Vjq s[ sgr[} hrj sj Wp,vj VhgG v,eS ds,aj m dHh RphVJ dry'G hg dH,wqhJfpit hV m duV%J Wji[ aplgG fC% ih[ h'^-

qyrw jnu rwm rswieix mwqw ]

pRym rsw iniD jw kau aupjI Coif n kqhU jwqw ]1]rhwau ] bYTq hir hir sovq hir hir hir rsu Bojnu Kwqw ]

duVJ sj dHh siuj h{ RpV%J sg l.ea wiV sj wg xv h{^-ATsiT qIrQ mjnu kIno swDU DUrI nwqw ]1]

sPlu jnmu hir jn kw aupijAw

ijin kIno sauqu ibDwqw ]

sgl smUh lY auDry nwnk pUrn bRhmu pCwqw ]s[r e.Zjig q^ 5@ b>e 532

dHl ai%J s[ qhJfpit Zpi a'G hg dVrju[ h'H[ bjH[ dwl[ W.s[s[ dVrju[ VhgG bjH[ -

siqgur kI vifAweI siqguir idqI

Durhu hukmu buiJ nIswxu ]b>e 853

Page 177: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

dHl[ ai%J WjWj ug V[ dHh hpwq eujdHbj h{ m dHl sj r[irjdHV%J s[ dHdahjl dry'G dqvsj h{ m l.lji dr,y h'i w"qJ s[fiRpfwjig bjH[ m duV%J V[ eigWJ sj qpxa dHvju wirjdHbj@dwl[ V[ Fp,DdtbJ } b>V ds,aj V>DdebJ } Wlai ds,a[@ bjfSgrdcbjHg wirjRpS vHg i'egbJ s[ i'e sPi wirj ds,a[ m cjwBiV[ V[aihgSJ } V[ai ds,a[ m dH,w cjwBi V[ dH,w b>V[ sj dHvjuwgaj m wpN lq[G Wjbs cjwBi V[ s[dtbj dw dul } q{G ngw wgajh{ Rpl } fpvgl xC w[ dvuj ihg lg m cjwBi V[ Rpl } fAjSw[ fpdAbj ##dw fpvgl a{} dwM dvuj ihg h{ m$$ dlfjhg V[ urjWds,aj ##dw dHh u[W wBsj xdCbj debj h{ dHh qp;iq h{$$ RplcjwBi V[ u[W w,BS rjv[ a'G fpdAbj ##wg dHh l,y h{$$ fCajvwiV a'G faj v,ej dw dHh ngw h{ m dHl Vjv cjwBi s[ qV} Whpa fAajrj h'dHbj@ dwM u' q{G dHl s[ V[ai ngw wga[ aJhg dHl V[ y'ig wgag VhgG aJ dHh b>VJ hg ngw lg m cjwBiV[ dxi rg dHh' duh[ w.q wis[ bjfS[ i'eg s[t[ aJ RplV[ qV dr,yl'dybj dw q{G dHh' duh[ fiRpfwji Vjv'G RpGu hg y.ej hJ m fidHh epiP VjVw sj zi h{ duV%J w'C%gbJ s[ ligiw w'hC sPi wiw[RpV%J s[ qV sj w'hC rg sPi wgaj dur[G f+l.e h{ m

dHw dsV epiP VjVw s[r ug uj ih[ lV ija sj lqJ h'debj m dH,w df>c s[ w'v fhp.y[@ fi dwl[ V[ qpvjwja Vj wgag mqisjV[ V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju dHh v'w dwl ai%J s[ hV w'HgW'vsj hg VhgG m$$ ljdhW V[ dwhj ##qisjdVbJ bjfSg f,e } h,ofj vHg dwa[ w'Hg vjh hg Vj vr[ m df>c dry'G v.zs[ v.zs[ wHgbjsqg dqv[ dwl[ V[ ija w,BS vHg W[Vag Vj wgag le'G b,e[yv[ ujS vHg ajwgs wis[ ih[ m o'Cg hg sPi df>c s[ Wjhiv[

Page 178: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

dh,Dl[ dr,y wpN bjsqg b,e Wjv w[ W{n[ lV m RphVJ } fjaLjhV[ fp,DdAbj ##blgG ija idhSj h{ dHl df>c dr,y w'Hg i,t lwsjh{$$ RphVJ fp,DdAbj ##bjf w"S h' a[ dwo'G bjH[ h'$$ aJ bjf V[Rpai dr,y dwhj ##f+s[lg hJ$$ m

RphVJ dwhj ##df>c dr,y w'Hg ue%J VhgG b"h ljhqS[ Np,egdr,y dH,w xwgi idh.sj h{ Rpl w'v yv[ ujY$$

ldaepiP qisjV[ } dHLjij wiw[ Np,eg r,v api fH[ m qisjVjdf,A[ df,A[ apdibj uj dihj h{ qV l'yJ l'y dihj h{ dw ZV h{ ldaepiPaphjcg fAjS rg wiVg dwaVg qpLwv h{ m epirjw h{̂ -

ijs no qU jxwieih soeI jnu jwxY ]b>e 365

l'ys[ l'ys[ qisjV[ s[ qV b>si dtbjv sj RpAjvj bjMsjh{ dw liW wvj lqi,o ldaepiP bjf Z.V h' dwh' duhg bjf sgvgvj h{ m w'Hg dW+A h[n W{nS vHg ue%j rg VhgG s[ dihj m fibjf dxi rg spVgbJ sj Fvj hg wis[ uj ih[ h' m dVqjdSbJ} qjS a[ dVajdSbJ } ajS WtLs[ uj ih[ h' m spVgbJ s[v'Cr>sJ sgbj spdVbjrg v'CJ fPigbJ wis[ uj ih[ h' m dHh l'yJdr,y hg qisjVj ldaepiP s[ df,A[ df,A[ apdibj uJsj h{@ xwgi sgN"fCg b,e[ fhp.ys[ hV m

ldaepiP V[ xwgi } bjrj; s[ dwhj ##h[ xwgi ljHgG WPhjt'v m$$

b>si'G xwgi h{ijV h' w[ fp,Asj h{ ##bjf w"S h' m$$ ##qV dr,yl'ysj h{$$ Fpv[tj tj w[ bj eH[ h'Se[ m q[i[ w'v dHl r[v[ w"Sbj lwsj h{ m

Page 179: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

ldaepiP ug V[ dxi bjrj; ds,ag ##blgG qpljdxi hJ ijaw,BSg h{ m sirj;j t'v s[$$ m

bjrj; lpS w[ xwgi V[ sirj;j t'v ds,aj mldaepiP b,e[ v.z eH[ ba[ qisjVj rg df,A[ hg b>si yvj

debj qisjV[ V[ V,w b,e[ w,fCj wiw[ dwhj dw fjaLjh dHo[aJ WCg WsWP bj ihg h{ m ljdhW qisjV[ } l.W'ZV wiw[ wdhSv,e[ ##qisjdVbJ dHl WsWP } aJ tpLWP dr,y WsvSj h{@ iWjWt'v wgiaV LpiP wigH[ m

qisjV[ V[ Vj yjhp.s[ h'H[ rg iWjW t'v dvbj a[ ljdhW V[bjf hg WjSg sj RpyjiV LpiP wi ds,aj m LWs RpyjiV wgaj^-

jIau qpqu hY bwro bwr ]

qip qip KpY bhuqu bykwr ]b>e 661

dur[G dur[G LWs sg li'a w'hCg s[ w>VJ dr,y f{Gsg eHg hjH[hjH[ wiV rjv[ sptg sj qV LJa hp.sj debj m LWs sj F'e f{Ssg s[i hg lg dw WsWP@ tpLWP dr,y Wsv yp,wg lg ba[ w'hCg sjq,oj ldaepiP s[ yiVJ a[ dBdwbj h'dHbj lg m ldaepiP VjVw s[rug sj fdr,ai a[ qpWjiw h,o w'hCg s[ dli a[ dBw debj lg a[w'hCg } dVhjv wig uj dihj lg m

dHl[ ai%J WjWj ug rg spVgbJ s[ ugrJ a[ fiRpfwji wis[ih[ m

spVgbJ s[ Vjldaw qVp,tJ rv'G W[bsWgbJ h'S a[ rg v'wJsj Fvj hg wis[ ih[ m dwl[ f+jSg } dVijL VhgG q'dCbj lF sgbJv'C bVplji bjlJ fPigbJ wis[ ih[ m

Page 180: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

icMq AicMqw sglI geI ]

pRB nwnk nwnk nwnk meI ]b>e 1157

dHw dsV byjVw njwij dl>z } WjWj ug s[ siLV h' eH[a[ Rpl s[ qV b>si tpLg sg vdhi s"C eHg m tpLg Vjv qV NPqRpdnbj a[ F,uj-F,uj zi r,v bjdHbj m WCg hg tpLg s[ b>sjudr,y bjfSg faVg } dwhj ##WjWj ug s[ siLV h' eH[ hV mA[ag wi RphVJ vHg sp,Z dabji wiw[ fi"Gn[ rg vjh s[ aJ dwq{G RphVJ w'v v{ w[ uvsg ujrJ m

zi rjvg V[ fpdAbj ##dwo[ hV LdhVLjh$$##i.Pqg rjv[ t[aJ dry$$ njwij dl>z V[ RpKai ds,aj m##aphj} dwr[G faj v,ej$$##b,u lr[i[ us'G q{G t[aJ r,v uj dihj lg aJ ijh dr,y q{}

dH,w xwgi dqdvbj m q{G Vqlwji wgag a[ fp,DdAbj@ ##h;Pi w'Hgq[i[ u'eg l[rj sl' m$$ xwgi ljHgG V[ urjW ds,aj ##q{} aJ wpNVhgG yjhgsj m b"h A,fC s[ w'v lqi,o epiP W{nj h{ u[ l[rj wiVsj RpaLjh h{ aJ RphVJ fjl ydvbj ujh@ fPiV l.a hV m$$

dHh wdh w[ RplV[ bjfSg rjiaj LpiP wgag dw w,v% q{G RphVJl.aJ w'v debj lg m q{G uj w[ VqLwji wgag a[ w'v W{n debj mq{G RpV%J s[ WyV lpSsj dihj@ fi y[hi[ r,v Vj s[t ldwbj dwMdwy[hi[ sj uvjv hg dHV%J lg dli VgrJ h' uJsj lg m RpV%J V[ q[i[qV dr,y u' L.wJrJ \Fpv[tj| lg Rph bjfSg fPiV lqi,oj VjvsPi wi ds,agbJ m q[ij y.yv qV dVhjv h' debj m q{G RphVJ fjl

Page 181: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

l[rj wiV vHg W[Vag wgag aJ RpV%J dwhj a[ij w.q h' debj h{aP. hpS uj lwsj h{G m$$

##Rpl xwgi sg rjiaj lpS w[ q{G Rpl fjl[ r,v debj@ V[C[fhp.y w[ faj v,ej dw dHh aJ WjWj ug hg hV m q{G yiVJ dr,ybjfSj dli Npwj ds,aj a[ bjfS[ qV sj drivjf RpV%J b,e[t'v% w[ i,t ds,aj m o'C%g s[i WyV lpVS a'G Wjbs q{G zi bjRpSvHg bjdebj v{ bjdHbj hJ m l' A[ag dHh ijLV dabji wis[aJ dw q{G bjfS[ lqi,o epiP w'v fhp.y w[ siLVJ sg Fp,t sPiwi lwJ m$$

faVg V[ ijLV dabji wi ds,aj ba[ bjf dH,w fi"Gnjldawji Vjv w,fC[ dr,y v{ w[@ sp,Z WiaV dr,y fj w[ zCj fjSgsj yp,w w[ WjWj ug fjl bj fhp.dybj a[ bjw[ lgl dVrjdHbj mzCj fjSg sj vjh w[ bjf tCj h' debj m ijLV b,e[ rZj w[wdhS v,ej f+Ljs A,w vRp m WjWj ug V[ fpKdAbj ##dHh wg h{($$

##WiaV dr,y sp,Z a[ fi"Gnj h{@ qhjiju$$@ njwij dl>z V[dwhj m v'C bVplji WjWj ug V[ f+Ljs A,w dvbj a[ h,o ljx wiw[njwij dl>z } fp,AS v,e[ ##njwij dl>z ljc[ yv[ ujS a'G Wjbsa[i[ Vjv wg-wg Wgag m$$

njwij dl>z V[ Wgag } qV dr,y dvbj w[ n.cj hMwj v{drdobj LpiP wgag m fjaLjh bjf us'G yv[ eH[ qV V[ WCjdrivjf wgaj m dsv WpN debj lg@ qV dr,y wHg ai%J s[ dtbjvbj ih[ lV m dxi dH,w dsV aphjcj wgaj h'dHbj WyV q[i[ qVdr,y bjdHbj dw ##njwij dl>z a{} dwl[ lq[G dxi dqvJe[ m$$

dHhg ZjiVj qV dr,y v{ w[ q{G bjlJ sj qdhv Rpljisj dihjdw dwa[ aJ siLV h'Se[ m fi fdhvJ bjf WyV wis[ hp.s[ lgdw ##njwij dl>z a[ij q[ij dfAv[ uVq sj l.W.Z h{ m$$

Page 182: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

dxi qV fjfg dr,y dtbjv bjMsj ##dwa[ bev[ uVq dr,yhg Vj wdh eH[ h'S m l' b,u q[i[ qV s[ Rpaijb yC%jb taqh' eH[ hV a[ qV } LJag dqvg h{ m$$

dHh lpS WjWj ug V[ WyV wgaj ##njwij dl>z@ a[ig l[rjf+rjV h{ blgG aJ dHl ai%J hg bjMs[ uJs[ ihJe[ m a[ij bev[uVq sj u' dtbjv h{@ Rph A,cs[ m hpS aP. uVq qiV a'G idhah' debj h{ m$$

iQru Gir bYshu hir jn ipAwry ]

siqguir qumry kwj svwry ]1] rhwau ]b>e 201

njwij dl>z V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag ##qhjiju ) u[ apn[h' aJ q[ij wg q[ig b"vjs sj rg bjfS[ yiVJ dr,y dVrjl widsY@ dHV%J sj u.qV qiV w,B dsY$$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##y.ejdur[G a[ig tpLg h{ h' ujr[ej$$ l' dHr[G hg h'dHbj m njwij dl>zs[ s' lfp,ai lV r,cj lp.si a[ A'Bj ijq dl>z rg uVq qiV a'Gidha h' eH[ m bevg fgC%g f+qjaqj s[ yiVJ dr,y uj dWijug m

sja[ ug sjV w[ L+g qhJ hiVjq dl>zRpfqj W[-b>a w{l[ wh[ H[w ilVjh'dHw{ f+l.V dw fv q{G dVhjv wgYa[i[ u{lj h'i Vj uea q[ siLVjl[rj wig H[w V[ bV[w wpv aji sgVguVq qiV lsj ijtgH[ d*fj dVZjVd*fj ds+LB s[t' hjo qjo w' lfilVj##qhjiju bjf dHo[ dw>V[ lq[G a'G W{n[ h'$$ njwij dl>z V[

fpKdAbj m

Page 183: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

##a[i[ zi dry'G ujS a'G Wjbs df>c s[ dAfs[ r,v duhC[RpKy[ i[a s[ dB,W[ hV RpV%J s[ drywji idh w[ wpN lqJ Wagawgaj m Rpl a'G Wjbs ##Rph ljhqS[ \dwLV dl>z s[ t[a rjv[ oC[r,v dHLjij wiw[| ih[ m Rpo'G t[a rjv[ V[ lj} dt,y w[ dHo[ A,cds,aj lg m ##Rpl a'G Wjbs dH,w xwgi ija idh w[ debj lg m

njwij dl>z V[ dwhj ##Rpl xwgi V[ hg q{} bjf ug Wji[s,Ddlbj lg m dxi W[Vag wgag fjaLjh lisg sj q"lq bj debjh{ bjf s[ idhS vHg w'Hg Rpljig wi sHgH[ m$$

h;Pi V[ WyV wgaj ##njwij dl>z ue%j bjf hg WS ujH[egaP. bjf hg ws[ ws[ dqv ujdHbj wi m$$

h;Pi bjf dHV%g ajwa s[ qjvw h' w[ rg spVgbJ dr,y dHMdryi ih[ h' m dHaVg r,Tg lqi,oj a[ fisj dwM fj w[ iKdtbj h{ m

WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj ##bu[ lqJ VhgG h{ m spdVbjrgGqVp,tJ } dwl[ rg ygu sg v'C h'r[eg m f+q[Li s[ hpwq Vjv ds>s[ihJe[ m lj} aJ dHl[ ai%J hg idhS sj hpwq h{ v'Cq>s } dVi.wjibjf hg fAjS wiV sg WpZg WtL[ej m

WjWj ug s[ WyV sg f+C'aj WjSg dr,y rg b>dwa wgag h'Hgh{̂

swic nwim myrw mnu lwgw ] logn isau myrw TwTw bwgw ]1]

bwhir sUqu sgl isau maulw ]

Ailpqu rhau jYsy jl mih kaulw ]1] rhwau ]b>e 384

Z.V hV dHl ai%J s[ qhJfpit m##WjWj ug lr[i[ bjf vHg wg hjui wiJ $$mWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##o'C%j duhj sp,Z hg v{ w[ bjRpSj m$$

njwij dl>z dli Npwj w[ zi r,v } yv dfbj m dHl ai%J dHo[

Page 184: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

rg l[rj wisj dihj mdHo[ WjWj ug w'Hg sl ljv a,w ih[ m dHo[ WjWj ug s[ f+[qg

bjMs[ ih[ m RpV%J Wji[ du>V%J wp v[tw } r[irj dqdvbj h{ Rphb,e[ b>dwa wgaj ujr[ej m sl ljv a,w idhS s[ lq[G r[irj l.al+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ a'G faj v,ej h{ m

bfVg l[rj bjdf wijHgepiqda b>adi ujeg mm

WjWj ug s[ dHo[ bjRpS a'G o'C[% hg dsVJ Wjbs dH,w dqlaige,uS dl>z } siLV h'H[ m dul sj t[a WjWj ug s[ bjlS w'vhg lg dHh dqlaig ijq dl>z df>c Fp,Dy' wvJ sj rlVgw lg m du>V%Js[ fdirji sj wpN dh,lj WgWg rjvj df>c rg yvj debj h{ a[wpN dHo[ hg idh debj m siLV wiw[ w'v W{n debj a[ WjWj ugV[ df>c a[ Vjq bjds fpdAbj dwMdw fdhvJ bjf df>c uja@ e'a@Vjq bjds ;iPi fpAs[ lV m

e,uS dl>z V[ bjfSj ljij r[irj s[ w[ W[Vag wgag@qhjiju ) bjf q[i[ vHg w'Hg l[rj Wtl'G$$

aJ WjWj ug V[ WyV wgaj #dw dwl[ yg; sg v'C VhgG lFLpZ h{ m$$

dxi f+[qg uV V[ dwhj ##fjaLjh ) lisg sg ip,a bj ihg h{@bjf s[ W{nS vHg w'Hg ue%j VhgG WSg h'Hg@ u[ hpwq h'r[ aJA'Bg wpBgbj hg WSj ds>sj hJ m$$

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##y.ej u[ yjhp.sj hg h{ aJ dH,w A'Bjduhj B'bj fp,B w[ Rpfi wjV[ fj s[rg$$

dxi bjf V[ dqlaig e,uS dl>z } oJ s,l w[ dqSag s[ w[

Page 185: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

dH,Aj qpajWw B'bj wirj dvbj a[ wjV[ dvbj w[ fjRpS vHgajwgs wi ds,ag m bev[ dsV e,uS dl>z V[ wjV[ dvbj w[ A,afj ds,ag m bjf ug V[ wdh ds,aj ##LpZ h{$$ m e,uS dl>z V[ dwhj##qhjiju ) dHh q[ig ;qgV h{ aplgG dHo[ du>Vg s[i idhSj h{ ih'@w'Hg ipwjrB VhgG bjr[eg m$$

dHl oJ Rpa[ njwij dl>z hg bj w[ uv fjSg ba[ f+Ljsbjds sg l[rj wisj dihj mdHh uej W[ bWjs h'S wiw[ dHo[fLP yijV rjdvbJ sg bjrujHg WSg idh>sg lg m dHo[ wjxg lqJfLP yijV rjv[ W,DdybJ Vjv t[cs[ idh>s[ lV m dul ai%J fpijSjdHdahjl h{ m

dHw rjig l+g epiP b>es s[r ug tcPi ljdhW drt[ W,DdybJVjv t[c ih[ lV aJ hqjIP bjdHbj lg m dwMdw Rpls[ w'v'G ijue,sg yvg eHg lg m Rpls[ qV dr,y dtbjv bjdHbj dw q[i[ dfaj} epiP VjVw s[r ug V[ iju Fje WtdLbj lg@ q{G rg RpV%J s[w'v hg W[Vag wiw[ s[tJ m dHl dtbjv Vjv f>ujW bj w[ ldaepiPug sg Fjv wiV v,ej dwl[ V[ li'a ds,ag dw bjf aJ u'agu'a lqJ eH[ hV m RpV%J sg e,sg a[ ujVLgV l+g epiP b>es s[rug hV m us'G Rph faj wisj wisj fhp.dybj aJ epiP b>es s[rug WKdybJ Vjv t[cs[ ih[ a[ hqjIP r,v w'Hg dZbjV Vj ds,aja[ Rph wjxg s[i tCj dihj m Rph ep,Dl[ dr,y bj w[ avrji dqbjVdry'G w,TS v,ej lg@ qV dr,y dHh l'y w[ dw q{G WjsLjh hJ@dHh q[i[ r,v r[ts[ VhgG m epiP ljdhW V[ xpiqjdHbj ##a[i[ fjl'G dHhavrji duo[ yvjRpSg lg yvj Vj ldwbj dHo[ yvj w[ wgwi[Gej$$ m Rph yiVJ a[ dc,e dfbj a[ qjxg q>eg ba[ W[Vag wgag m

##fjaLjh@ dHl zi rv'G WtdLbj h'dHbj iju Fje tp,l debjh{ m l' dwifj wi' m

aJ ldaepiP ug V[ dwhj ##epiP VjVw s[r ug sj WyV aJ

Page 186: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

bB,v h{ m fi hpS u[ aP. bj w[ ypf yjf tC%j idh>sj aJ iju dHl[lq[G rjdfl dqv ujSj lg m fi hpS W[bsWg wiw[ WjiJ ljv df,A[f{ debj h{ m l' a{} WjiJ ljv Rpcgw wiVg fr[eg m

dur[G WjSg dr,y xpiqjS h{^hir kw ichnu soeI hir jn kw

hir Awpy jn mih Awpu rKWiq ]b>e 1264

rjw bVplji WjWj ug rg W,DdybJ Vjv t[cs[ t[cs[ wHg w"awt[cs[ ih[@ u' b,e[ siljH[ ujSe[ m RpV%J WKdybJ } wdhSj ##wgtjSj yjhp.s[ h'($$

qhjiju wpN rg trj dsY m wHg rji aJ f{l[ s[ w[ df.c dr,yyg; v{S F[u s[Sj a[ ws[ bjfS[ w'v'G hg s[Sj m dHl f+wji t[cs[idhSj m bjf rg f+l.V idhSj a[ W,DdybJ } rg f+l.V itSj m dHV%Jt[cS rjv[ WKdybJ dr,y dH,w Apfg h'Hg LtLgba l.a Whjv sjlug sg lg m duV%J WjWj ug s[ w"aw s[t[ a[ qV dr,y l[rj Fjrsj xpiVj WSsj debj m dur[G dVa Vr[G w"aw s[tS[ qV ds=Chp.sj debj dw dHh i,Wg Lwag s[ qjvw hV m dxi wg lg qVf+[dibj debj@ Fp,v debj l.lji a[ v,e debj qV Rpl l,y[ s[ sidry m

V'B - dHh ljtg l+! huPij dl>z dqlaig Fp,Dy'G wvJ a'G f+jfah'Hg m

Page 187: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

l.a Whjv sjl s[ qV b>si xpiVj WVSjdHV%J sj uVq df>c i'Cg \i'Cg T.Tjv| d;v%j Wdn>cj dr,y

h'dHbj m 1901 dW*qg s[ b,v f{Gsg lg \hjwP vjvP w[| dfaj ugsj Vjq l! spvj dl>z lg m bjf da>V FjHg lV m r,c[ sj Vjq l+gepiqpt dl>z A'B[ Whjv sjl a[ lF a'G A'B[ ljHg sjl lg m

Whjv sjl V[ V"G ljv sg bjIP dryG qjaj ug a'G bjdebjv{ w[ cP.Wrjvg \Vjvg s[ RpKfi| df>c dr,y yv[ eH[ m dHh fdirjiRpsjlg l.aJ sj l[rw a[ t[agWjCg sg dwia wiV rjvj lg mRpsjlg l.aJ sj l[rw h'S wiw[ hg bjf ug sj Vjq l.aJ V[Whjv sjl ug iKdtbj m cP.Wrjvg bjf dH,w ljZPbJ s[ B'v[ Vjviv eH[ m dHo[ Whjv sjl ug yji ljv df>c dr,y ljZPbJ sgl[rj wis[ ih[ m Rpl a'G Wjbs df>c F{Sg Wjzj \qjVlj d;v[%|dr,y wpBgbj rjvg TjW a[ ljZPbJ sg l[rj wis[ ih[ m hpS rgdHl oJ ljZP q"uPs hV m dHo[ dHV%J sg qss dr,y baij q,va[ iPf y>s l[n ils sg l[rj wis[ lV m dHl oJ bjf V[ f>uljv dWajH[ m dHo'G hg bjf l[q[ yv[ eH[ m

dHl Rpfi'wa dvta sj r[irj df>c F{Sg Wjz s[ l! Wvr.adl>z qjV ug fjl'G dqdvbj m

WjWj ug fdhvj dul df>c ih[ lg@ Rpl dr,y l.a Whjv sjlug sg F{S ug idh>s[ lV m u' dw drZrj h'S wiw[ bjf ug }RpV%J sg lhjdHaj vHg A,Ddcbj h'dHbj lg m bjf ug fLPbJ }yiJs dr,y yjiV v{ w[ bjMs[ m dHl WhjV[ Vjv hg dH,w l.I'ehp.sj h{@ WPa a[ iPh sj@ dH,w l.a a[ l[rw sj@ dH,w sja[ a[ q>ea[ sj m

wHg bjsqg aJ dHh' duh[ qhJfpiLj sg Aai AjdHbj o,v[

Page 188: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

idh w[ rg wpN f+jfa VhgG wi lwsj m dwMdw RpV%J sj qV VhgGdBwsj a[ bjfS[ epiP sg iqu epiP s[ dHLji[ } Vhk lqNsj h{ mdxi dHh wpN s[t w[ RpV%J a[ wga[ a[ xp,v yCjMsj h{ a[ lsjvHg RpV%J sj hg h' uJsj h{ m qhJfpit sg wiVg sj bli h' uJsjh{ m b{l[ fpiL } udebjlP dwhj h{ u' driv[ hg dqvs[ hV m

dur[G xpiqjV h{^-h{dV driv[ Vjhg zS[ x{v xwCp l.ljip mm

lv'w rjiJ a[ rZgw@ b>e 1411bjf ug } fdhvJ wgag l[rj lswj hg WjWj ug } lqNS

dr,y w'Hg awvgx VhgG h'Hg m l.a Whjv sjl ug sg FjrVj rZsgeHg m bjf V[ dV,a Vr[G Vr[G w"aw s[tS[ m dHh w"aw RpV%J bjfS[qp,t a'G hg v[tw s[ qjaj dfaj ug } lpSjH[ u' dw WjWj ug s[huPig l[rw lV m

l.a Whjv sjl ug sg uWjVg WyV lV -eiqg sj q"lq lg blgG lji[ i'; sg ai%J bjfs[ w'v bjfS[

fLPbJ } yiJsj dr,y v{ bjH[ m fLP blgG yiJs[ A,c ds,a[ a[ bjfWjWj ug fjl bj eH[ m WjWj ug lj} s[t w[ f+l.V h'H[ a[ wdhSv,e[ ##bjRp W,DdyY@ bjfJ t[cS vegH[ a[ ljij dsV t[cJ t[cs[ihJe[ m$$ blgG dwhj@ ##WjWj ug blgG aJ b,u bjfS[ Vjv u' i'BgW.V% w[ dvbjMs[ lg Fp,v bjH[ hJ@ a[ lj} Fp,t v,e[eg m blgG o'C%gs[i } zi qpC ujSj h{ m$$

bjf ug V[ dwhj ##u[ aphj} dHo[ hg wpN trj s[HgH[$$ aJblgG NpiqpB fj dvbj a[ ##dvbjRp ug@ dvbjRp ug$$ m bjf ugV[ dH,w ipdfbj w,T w[ ds,aj a[ dwhj -

##dHh ipfH[ sgbJ diRpCgbJ dvbjY m dHl dry'G w'Hg f{ljq'C w[ VhgG dvbjRpSj m

Page 189: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

dHw qp>cj dHh ipdfbj v{ w[ df>c r,v yvj debj a[ uj w[b,n bjV[ sgbJ diRpCgbJ tigs vHgbJ a[ b,n bjV[ bjfS[ u[Wdr,y fj vH[ m

diRpCgbJ v{ w[ bjH[ qp>c[ w'v'G diRpCgbJ v{ WjWj ug V[ dwhj##hpS Wdh ujRp lji[ dH,w f>ea \vjHgV| WSj w[ m$$

dHh lpS blgG lji[ vjHgV dr,y Wdh eH[ a[ diRpCgbJr.cSgbJ LpiP wi ds,agbJ m h'i u' rg w'Hg bjdHbj lF }diRpCgbJ i,u w[ tpbjdHbJ fi Z.V RpV%J sg vgvj diRpCgbJRpVgbJ hg fHgbJ lV m us'G lji[ f+l.V h' eH[ aJ diRpCgbJdvbjRpS rjv[ } Wpvj dvbj a[ dwhj ##dvbj WHg b,n bjV[q'C u' aP. bjfSg u[W dr,y fj vH[ hV m$$

Rpl V[ yp,f yjf Lidq>sj hp.s[ bdnbjVgG s[ ds,ag m Rpl }WjWj ug b,e[ a'G dHl ai%J Vj wiV sg ajwgs wi ds,ag m

spfdhi sj lqJ h' debj m blgG eiqg Vjv drbjwpv h'Sv,e fH[ m eiqg a'G WyS vHg WjWj ug s[ w'v dW+A h[n bjw[ dH,wn[ h' eH[ m ljc[ fLP rg sitaJ h[nJ bjfS[ bjf }ApfjRpS v,e[ m

WjWj ug V[ lj} bjfS[ bjlS w'v Wpvj dvbj a[ fp,ASv,e[ ##dwM qpiNjH[ h' m$$

ljdibJ V[ urjW ds,aj ##qhjiju eiqg Whpa h{$$##b,Aj ) y.ej ejY dxi ega$$ i,Wj i,Wj qgGh riljh dxi

lj} eiqg a'G Wyj mWhjv sjl ug s,ls[ hV dw blgG ejMs[ yv[ eH[[ m o'C%g

hg s[i Wjbs dH,w A'Bj duhj W,sv bj debj ba[ WjiL LpiPh' eHg m eiqg sPi h' eHg ba[ blgG lji[ VhjMs[ ih[ m

##s[dtbj aphjc[ ega a[ tpL h' w[ i,W V[ qgGh fj ds,aj h{ m$$

Page 190: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

l.a Whjv sjl ug s,ls[ lV ##dw dHh w"aw f+a,t s[tw[q[i[ qV sg br,loj hg Wsv eHg m qV dr,y fPiV drLrjl h'debj dw dHh fPiV hV m$$

dxi q"lq ljx h'S a[ bjf ljc[ Vjv t[cs[ ih[ ml.a Whjv sjl ug s,ls[ hV ^-dHw dsV wpN bjuCg bjfSgbJ W,wigbJ yiJs[ v{ bjH[

bjf f+l.V h'dHbj V[ dwhj ##bjRp aphj} s,lgH[$$ dH,w bjuCg V[dwhj ##q[igbJ W,wigbJ dw>VgbJ a[ dwhCgbJ hV m dHV%J dry'GdwhCgbJ dwhCgbJ lPS rjvgbJ hV m

bjf V[ dH,w l'Bg vHg a[ h,ls[ h'H[ W,wigbJ dr,y yv[ eH[ mdH,w dH,w a[ l'Bg vj w[ s,Ddlbj dw dHh a[igbJ hV a[ Wjwg v'wJsgbJ yijV vHg v{ w[ bjdHbj h{ m deSag wiw[ s,l ds,agbJdH>VgbJ lPS rjvgbJ hV m yijV rjvgbJ s[ f{l[ v{Gsj h{ m

dxi bjuCg V[ dwhj ##dHh lPSegbJ ws' m$$bjf V[ dwhj ##fdhvg e,v a[ a{} IwgV VhgG bjdHbj m dHl

wiw[ a[igbJ da>V W,wigbJ aJ b,u dHo[ hg lPSegbJ a[ WjwgW,y[ lp,B s[SegbJ m$$

bjuCg V[ dxi dwhj ##dw dHh aJ b,u[ rgh dsV VhgGlPSegbJ q[i[ dhljW Vjv m$$ epKl[ s[ b>sju dr,y W'dvbj ##aplgGwg f{e.Wi h'($$

WjWj ug V[ dxi w'Hg WyV Vj wgaj a[ yp,f wi eH[ m spfdhia'G Wjbs da>V W,wdibJ lPb fHgbJ m bjuCg qV dr,y wpNdrLrjL wiw[ cisj cisj WjWj ug w'v bj w[ wdhS v,ej ##ugaphjcj dwhj aJ l,y h{ m$$

Page 191: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

WjWj ug V[ dxi w'Hg WyV Vj wgaj m Rph Rpn w[ yvj debj mLjq } zi r,v uj dihj lg aJ ila[ dr,y hg wpN W,wigbJ Wgqjih' eHgbJ m ija sj lqJ h'dHbj aJ W,wigbJ V[ W,y[ lp,B ds,a[a[ dxi h'L bjHg dw qhJfpitj sj WyV l,y h' debj h{ m

lr[i[ hp.dsbJ hg bjfS[ wpN ljogbJ } Vjv v{ w[ WjWj ugw'v bj debj m i' w[ bjfSg ljig drdobj lpVjRpS v,e dfbja[ qjxg q>eg m ##qhjiju WtL' q{} m$$

bjf V[ WyV wgaj m ##y.ej u' h'Sj lg h' debj fi a[igbJW,wigbJ Whpa sp,Z s[SegbJ ba[ ljij zjBj sp,Z Vjv fPij wis[SegbJ m$$

dxi l.a Whjv sjl ug s,ls[ hV dw dHh WyV l,y h'dHbjW,wigbJ V[ sp,Z wjxg r,Z ds,aj m

wpN dsVJ df,A'G dHh bjuCg dxi bj debj a[ WjWj ug b,e[W[Vag wgag ##qhjiju bjf dHo[ dHw,v[ h' F'uV aphj} w"Sds>sj h{ ($$

bjf V[ WyV wgaj ## Rph qjvw ds>sj h{ m u[ s[ s[r[ aJtj v{Gs[ hJ u[ Vj s[r[ aJ Fp,Dt[ hg w,B vHgsj m$$

dir vwt aupir Krcu mMgw jbY dyie q Kwih ]bjlj sg rji q^ 4@ b>e 473

bjuCg V[ W[Vag wgag ##fjaLjh q{G uja sj qplvqjV hJ@h,oJ Vjv bjf sg l[rj VhgG wi lwsj m l' aplgG u[ qV;Pi wi'aJ q[igbJ dHh s' uJ da>V W,wigbJ y'b dvbj wi' m$$

h,l w[ xpiqjdHbj ##f{l[ dw>V[ vr[ej m$$##dxi l[rj wg h'Hg fjaLjh$$ bjuCg V[ aivj wgaj m

Page 192: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

##dhljW aJ ;iPi h'r[ej m$$##y.ej qhjiju dur[G aphjcg qi;g h'r[ m$$Rpl a' Wjbs WjWj ug i'; v'C bVplji sp,Z w,T v{Gs[ lV m

us'G dsv wiVj dhljW wiw[ f{l[ s[ s[S[ m dHl ai%J lqJ v.zsjdebj q"lq WjiL sj bj debj m dHl qhgV[ dr,y W,wigbJ sp,Zs[S v,e uJsgbJ hV m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##duhCgbJ sj sp,Z blgG fgGs[ hJRpV%J } b,e[ dvbj m$$

Rph s' W,wigbJ du>V%J sj sp,Z WjWj ug fgGs[ lV xC w[ v{bjdHbj m WjWj ug V[ q[hi sg dVejh x[ig a[ WyV wgaj ##dHhW,wigbJ sj sp,Z VhgG zBsj m dHh v'C a'G r,Z sp,Z s[SegbJ m

l' qhJfpitJ sj WyV dWioj VhgG uJsj m W,wigbJ V[ sp,ZdH>V%J ds,aj dw WjWj ug rg fgGs[ ih[ a[ bjuCg rg riasj dihj m

dHl ai%J s[ wjiVjq[ l.a Whjv sjl ug V[ l[rj dr,y v,eSa'G fdhvJ s[t[ m dxi wg lg@ qV f+[dibj debj@ l[rj Fji V[ RpWjvjtjZj@ dHijsj f,wj h' debj dw hpS dHV%J sg hg l[rj wiJej m

dHl[ ai%J l.a Whjv sjl ug V[ l[rj dr,y v{S a'G Wjbs RpV%Js[ Vjv WjWj ug V[ u' WyV wga[ RpV%J sj r[irj b,e[ siu wgajujr[ej m f+q[Lri sg dul lq[G dwifj hp.sg h{@ bjsqg s[ qV }ldaepiP bjf hg f+[isj h{ m l.a Whjv sjl ug sj qV Whpa f+[dibjdxi dHaVg l[rj wgag-

dur[G xpiqjV h{ ^-hsqI isir ijau AMksu hY Ahrix ijau isru dyie ]mnu qnu AwgY rwiK kY aUBI syv kryie ]

Page 193: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

ieau gurmuiK Awpu invwrIAY sBu rwju isRsit kw lyie ]nwnk gurmuiK buJIAY jw Awpy ndir kryie ]

\l'idn rji q^ 3@ b>e 647|V'B- dHh f+l.e l^ N.cj dl>z l[qj a'G dqdvbj m N.cj dl>z

s[ sjsj ug a[ dfaj ug l[rj dr,y idh>s[ lV mso syvku jo lwieAw syv ]

F{iRp wWgi@ b>e 1159dul ai%J spdVbjrg drdsbj f+jfa wiV vHg wHg wHg

dHqdahjV fjl wiV[ f{Gs[ hV m dHl ai%J hg qhJfpit a'G rg wpNf+jfa wiV vHg WC[ wnV dHqdahjV dry'G v.zSj f{Gsj h{ mIPVgridlBg s[ uJ W'ic s[ lrjv sj Whpa drdsbjiog h,v wiw[fjl h' uJs[ hV m fi l,y[ epiP sg Rplaa wiV rjv[ qhJfpitJs[ f+LVJ sj w'Hg drivj hg urjW dvt lwsj h{ m w'Hg fPiWv[wiqJ rjvj hg dHh lqN lwsj h{ m dxi duhCj lqN ujH[ RphRpl l,y[ s[ siWji dr,y uj fhp.ysj ] duo[ ##l,y t>c rl{dVi>wjip mm$$

l' dHl[ ai%J l.a Whjv sjl ug bjfS[ fPiV ldaepiP } fjeH[ a[ dxi fjl h' eH[ a[ uj dqv[ epiP VjVw } m dul V[ bjfjhg dqBj ds,aj Rph epiP VjVw sj WS debj m

dur[G epiWjSg xpiqjV h{ ^-khu nwnk Awpu imtwieAw ] sBu pwrbRhmu ndrI AwieAw ]

b>e 628fjiW+hq Vsdi dwl } bjMsj@ u' bjfSj lF wpN epiP }

s[ ds>sj h{ m l' dHl ai%J Whjv sjl ug $a[ d*fj hp.sg h{ mhi i'; sg ai%J l[qj df>c s[ qp>c[ dHw,n[ h' w[ bjfS[ fLPbJ

} yijV vHg dHl dNCg \dNCg Rpl} wdh>s[ hV u' ;qgV rjhgI'e Vj h'r[ NjC bjds h'S| $y v{ bjH[ m

Page 194: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

l.a Whjv sjl ug rg RpV%J dry'G dH,w lV m WjWj ug V[ l.aWhjv sjl ug } sPdubJ a'G r,t wiw[ dH,w fjl[ dWnj dvbj mbjf V[ dfbji Vjv fp,dAbj^-

##a[ij wg Vjq h{$$##qhjiju@ q[ij Vjq Whjv sjl h{$$ l.aJ V[ RpKai ds,aj ^##a[ij df>c dwhCj h{$$ WjWj ug V[ fp,DdAbj m##ug df>c aJ q[ij i'Cg T.cjv h{ m fi q{G l[q[ df>c bjfSg

F{S ug w'v idh>sj dwMdw q[ig F{S drZrj h{ m RpV%J sg qssvHg qjaj dfaj ug V[ dHo[ F[u ds,aj h{ m dHh u' fLP q{G yiJsjhJ q[ig F{S s[ hV m

##y.ej hpS x[i uj w[ bjfS[ fLPbJ sg l.Fjv wi m$$WjWj ug V[ xpiqjdHbj m\l.a Whjv sjl ug bjf s,ls[ ih[ lV dw q[ij Rpl lq[G WjWj

ug fjl'G ujS vHg qV VhgG wisj lg m|WjWj ug sj hpwq q>V w[ Whjv sjl ug Rpo'G api eH[ m fLPbJ

} yiJs[ h'H[ h"vg h"vg zi fhp.y eH[ m ligi aJ zi yvj debjlg fi qV Rpo[ hg idh debj lg@ WjWj ug s[ yiVJ dry m ijaWCg qpLwv Vjv w,Bg m ljig ija qV dr,y dtbjv bjHg ujr[dw dwl lq[G ija ?aq h'r[ a[ dsV yC[ a[ q{G fLP v{ w[ ujrJ m

u[ ljogbJ V[ fLP dwl[ h'i fjl[ v{ ujS[ aJ bjf V[ RpV%J }f+[i w[ Rpo[ hg v{ bjRpSj duo[ WjWj ug W{n[ lV m WjWj ug w'vfhp.y w[ VqLwji wiVg a[ w'v W{n w[ siLV wiw[ qV sg Fp,tsPi wiVg m dul lq[G l.a Whjv sjl ug V[ bjRpSj aJ WjWj ugV[ ;iPi fp,ASj ##bj deb{ WHg Whjv sjl m$$

l.a Whjv sjl ug V[ dli Npwj w[ ##hJ ug$$ dr,y RpKai s[Sj m

Page 195: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

o'C%g s[i Wjbs WjWj ug V[ WyV wiVj m##hpS yvj uj$$dxi Whjv sjl ug V[ zi bj ujSj m bjf V[ aJ bj ujSj

fi dWiag Rpo[ hg idhSg m ljogbJ V[ fLP yji w[ us'G Ljq }zi bjRpSj aJ i'Bg bjds A,w w[ f{ ujSj uJ dwa[ dHw,n[ W{nw[ e,fJ bjds qjiV v,e ujSj m dur[G dw bjq df>cJ dr,y dirj;hp.sj h{ m fi l.a Whjv sjl ug } Ljq r[v[ us'G rg tjSj tjSa'G Wjbs lqJ dqvSj i.Pqg r,v } yv f{Sj a[ WjWj ug w'v fhp.yujSj m wjxg s[i siLV wiV a'G Wjbs a[ wpN WyV lpVS a'GWjbs zi qpC bjRpSj m dHl ai%J i'; bjMs[ idhSj m dH,w dsVl.a Whjv sjl ug } Wptji h' debj m bev[ dsV RpV%J s[ ljogfLP v{ w[ bj eH[ m l.a Whjv sjl ug s[ fLP rg yjiV vHg Vjvhg v{ eH[ m WjWj ug V[ dVejh x[iw[ RpV%J s[ ljogbJ a'G fp,DdAbj^-

##b,u aphjc[ dr,y Whjv sjl V;i VhgG bjMsj$$dHw V[ RpKai ds,aj ##WjWj ug Rpl } aJ Wptji h' debj h{ m$$dHh WyV wiw[ WjWj ug wpN lq[G vHg ypf ih[ dxi i'; rJe

fp,AS v,e[ m##b,u wg tjRpGe[ m$$RpV%J dwhj ##qhjiju w,v% } sgrjvg h{ l' qdnbjHg trj

s[Sj m qdnbjHg ljc[ df>c hg f,w[eg m$$##w,v% sg e,v w,v a[ A,c' b,u rg wpN tj vRp$$ mWjWj ug V[ WyV wgaj mdxi RpV%J V[ qp>dcbJ } s' ipfH[ s[ ds,a[ a[ wdhS v,e[

##qdnbjHg b,u hg v{ bjRp m$$dHw qp>cj df>c uj w[ qdnbjHg v{ bjdHbj m WjWj ug V[

Page 196: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

ljdibJ } bjfS[ h,oJ Vjv qdnbjHg r>cg a[ dH,w dh,lj WjWjug V[ i,t dvbj m us'G lF V[ qdnbjHg tj vHg a[ dH,w } hpwqds,aj ##Whjv sjl sj dh,lj Rpl} zi s[ w[ bj m$$

qp>cj qdnbjHg v{ w[ Whjv sjl ug w'v fhp.y debj a[ wdhSv,ej ##WjWj ug V[ a[i[ tjS vHg ds,ag h{ m$$

dHh lpS w[ Whjv sjl ug V[ qdnbjHg v{ w[ o'C%g duhg tjvHg m qdnbjHg tjS sg s[i hg lg dw Wptji vdh debj m Rpllq[G q>u[ a'G tC[ h' eH[ ba[ iP.qg r,v } api fH[ m

WjWj ug w'v fhp.y w[ lgl dVrjdHbj mb,e'G WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##Wptji vdh debj h{@ Whjv

sjl$$ m ##hJ qhjiju$$ ba[ V[C[ h' w[ Wdh eH[ m WjWj ug V[ WyVwgaj m ##ljcg l[rj wi lwsj h{G($$

##u' hpwq h'r[ h;Pi$$ Whjv sjl V[ dwhj m##dvbj dxi fjSg Fi w[ dHLVjV wigH[@ ##WjWj ug V[

xpiqjdHbj mWhjv sjl ug fjSg v{ bjH[ m WjWj ug dHLVjV wiV v,e

fH[ m WjWj ug dHLVjV wiw[ f+l.V h' eH[ ba[ wdhS v,e[ ##lj}i'; dHLVjV wirjdHbj wi m$$

dHl ai%J Whjv sjl ug hi i'; dHLVjV wijRpS v,e fH[ mhi i'; ujSj@ fjSg Fi w[ dvbjRpSj a[ dxi WjWj ug s[ yiVJa[ h,o x[is[ idhSj m dHM WjWj ug Vjv V[Caj rZsg eHg mdHLVjV wi v{S a'G Wjbs WjWj ug s[ dq,n[ dq,n[ WyV rg lpSs[idhSj m

dHw dsV Whjv sjl ug bjfS[ Vei i'Cg \y.cjv| yv[eH[ m us'G dHLVjV wirjRpS sj lqJ bjdHbj aJ Whjv sjlug bev[ dsV hg qpC bjH[ m zi ujS a'G fdhvJ dl,DZ[ WjWj

Page 197: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

ug fjl bjH[ dwMdw dfbji rjv[ bjfSg q>d;v } hg s"Cs[ hV mdur[G FjHg rgi dl>z V[ dvdtbj h{ ^

lgV[ dt,y duVJ V[ tjZg@ Rph wi bjijq VhgG Wdh>s[ mdVhp rjv[ V{VJ sg VgGsi@ dsV[ ija fH[ rdh>s[ mdHw' veV v,eg vHg uJsg@ h{ B'i bV.s RpV%J sg@rlv' Rpi[ qwjq Vj w'Hg@ l' yjv fH[ dVa idh>s[ m

WjWj ug l.a Whjv sjl ug sj dfbji s[t w[ Whpa f+l.V h'H[ mbjf V[ wjxg s[i l.a Whjv sjl ug } bjfS[ w'v dWnjHg i,Ddtbj m

dHh bjq whjra h{ dw ajCg dH,w h,o Vjv VhgG r,usg majCg s'VJ h,oJ Vjv hg r,usg h{ m dsvJ } dsvJ sg ijh hp.sgh{ m dfbji dH,w aix'G VhgG wgaj uJsj m u[ s'VJ aix'G hg h'r[dxi hg l,yj dfbji h{ m iPh a[ Wpa sj rg dfbji h{ m fi bjtilq[G iPh rg Wpa } A,c uJsg h{ m dfbji ZV sj rg@ dHlaig Vjv@W,DdybJ Vjv@ ;qgV sj@ dq,ai Vjv@ f+ga bjfS[ zi Vjv rg@fi dHh lF NPngbJ hV m

dur[G V"Gr[ fjaLjh sj xpiqjV h{^-jgq mY JUTI dyKI pRIiq ]

b>e 536spVgbjsji aJ dfbji wisj h{ spdVbjrg yg;J Vjv fi

qhJfpit sj dfbji hp.sj h{ Rpl l,y[ Vjv u' hq[Lj bap,B hp.sjh{@ dul dfbji s[ b>si b>debji VhgG bjMs[ m

spdVbjrg dfbji aJ bjsqg vHg wHg rji sptsjHg dl,Zhp.s[ hV m dHV%J dfbjiJ dr,y tBjHgbJ bj uJsgbJ hV m wdh>s[hV ##sPi s[ T'v lphjrS[ hV$$ V[C[ idh w[ wpC,aS dr,y bj uJs[hV dwM u' dHh NPn hp.s[ hV m fi u[ h'r[ l,yj dfbji Rph V[C[bjRpS Vjv h'i rg rZsj h{ u[ dwa[ dH,w dsV sj rg drA'Cj

Page 198: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

h' ujH[ aJ Rpl r[v[ qV sg hjva dHh hp.sg h{ mdur[G xigs ug xpiqjV wis[ hV ^-

Aju n suqI kMq isau AMgu muVy muiV jwie ]

jwie puChu fohwgxI qum ikau rYix ivhwie ]lv'w xigs@ b>e 1379

dul sj blvg dVhp f+q[Li Vjv hp.sj h{ Rpl sg brloj hgdHl ai%J WSsg h{ dulV[ ws[ l,y[ epiP sg f+ga sj lpbjs VhgGy,Ddtbj Rph wg ujS{ m wHg qhJfpitJ s[ yiVJ dr,y bjMs[ hVduh' duh[ bjMs[ hV tjvg N'vgbJ hg uJs[ hV dwM u' dfbjia[ f+ga VhgG hp>sg@ Rph aJ q>eS bjMs[ hV m bjfSgbJ v'CJfPigbj wiV bjMs[ hV m w'Hg fp,ai q>esj h{@ w'Hg ZV q>e[ej@w'Hg fsjio q>e[ej m fi blvg q>eS rjvg yg; aJ w'Hg drivjhg q>e[ej@ u[ l'Ng h'r[ aJ dxi l,y[ sj u[ dfbji dqv ujr[ aJFr ljei a'G fji h' uJsj@

dur[G xpiqjV h{ ^-qjedV qje a H[wdh qje mmVjVw uj a[ fidh fije mm

dHh l,yj dfbji aJ Rph hg fjH[ej duhCj qhJfpitJ s[ WyVJa[ xp,v yCjH[ej m qhJfpit ajwgs wis[ hV dw WjSg fC%V Vjvhg l,y[ sj dfbji dqvsj h{ m WjWj bjV.s dl>z ug WyV wdibjwis[ lV m w'Hg w'n[ a[ tC%j h{ Rpl} w'Hg dqvS bj debj m aJw'n[ a[ tC[ V[ wdh ds,aj ##l,u[ fjl[ f"CgbJ hV yC% w[ RpKfi bjuj m$$

Rph f"CgbJ yC% w[ RpKfi yvj debj a[ uj dqdvbj mdwl } uj dqdvbj^ dul V[ WjSg wgag lg mijh s,Ddlbj lg bjf } dqvS sj m l' dHl ai%J epiP VjVw

Page 199: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

s[r ug V[ WjSg iyg h{ bjf } dqvS vHg mbjf Vjv dfbji fjRpS vHg m l' u[ l,yj dfbji fjRpSj h{

aJ fj f+q[Lri Vjv dul } spVgbJ sg w'Hg ajwa VhgG xClwsg m WjSg fC% a[ qhJfpitJ sg l.ea wi@ dHhg h{ f+FP Vjvl,yj dfbji@ Wjwg lF wPC[ hV m epiqpdt f+[iSj wi[ej ljZ l.eawiV sg@ fi qVqpt qjC[ w.q wiV vHg f+[i[ej m dHh l,yj dfbjiaJ hg h'r[ej u[ epiP bjf d*fj wi[ m ldaepiP qV qpdt s[ qV sgbrloj Wsv[ dxi Rpl} epiqpdt WSdsbJ s[i VhgG v,esg m dxihg qVp,t b>si xpiVj WSsj h{ dw q{G dHV%J v'wJ sg wPC sg s'lage+dhS VhgG wiVg m dul ai%J dVqV dvta xpiqjV h{ v[tw V[Rpl a'G dldtbj v{ w[ Rpfi.a f>eagbJ dvtgbJ hV m

sjx imly sjxw ijn siqgur nwil ipAwru ]

imil pRIqm iqnI iDAwieAw scY pyRim ipAwru ]

mn hI qy mnu mwinAw gur kY sbid Apwir ]

eyih sjx imly n ivCuVih ij Awip myly krqwir ]rch.l wg rji q^ 3@ b>e 587

Rpfi'wa f>eagbJ epiqpdt sg brloj sj f+agw hV m h[ndvtgbJ f>eagbJ siljMsgbJ hV qVqpdt sg brloj m

dHwVj siLV wg fiagda V bjHgbjlWds Vj widh rgyjip mmdrAdCbj wj dwbj drApC{ duVj sPu{ FjdH dfbjip mmqVqpt l[ag s'lag o'CdCbj dsV yjdi mmdHlp figag apBsg drvq Vp h'rHg dHap s'lag yvdV drwji mm

dxi epiP ljdhW V[ l,yj dfbji wiV rjdvbJ sg hjva sjriVS wgaj h{ u' bjfS[ qV } lsj wPCg s'lag a'G rius[ hV m

ijnw AMdir sKcy kw Bau nwhI nwim nw krih ipAwru ]

Page 200: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

nwnk iqn isau ikAw kIcY dosqI

ij Awip Bulwey krqwir ]b>e 587

dul lq[G a'G dl+LBg sg dliuVj h'Hg h{ m dfbji qVp,t sg ;iPigqjVdlw tpijw WS eHg h{ m dfbji qVp,taj dr,y hg VhgG fLP@f>AgbJ@ wgC[ fa>debJ dr,y rg h{ m RpV%J sg W'vg qVp,t VhgG lqNlwsj h{ m dur[G FjHg episjl ug V[ wpN f>AgbJ a[ ujVriJ sjdfbji siljdHbj h{̂ -

ldvv dVrjl u{l[ qgV wg Vj zB{ ipdy@sgfw f+ejl zB{ f+ga Vj fa.e wg mwplq lpWjl u{l' da=fa V qpZf wRp@Rpca bwjl bjl zB{ Vj dWh.e wg mzBj zVz'i q'i yjda=w dis{ Rpvjl@Vjs Wjs lpdV ida zB{ V wpi.e wg ma{l[ df+bj f+[q il ilw iljv l.a@zBa Vj da=lVj f+Wv b>e b>e wg mm

FjHg episjl ugfjSg dr,y idh w[ q,Ag f+l.V hp.sg h{ a[ fjSg r,Z ujr[ aJ

h'i rg tpL hp.sg h{ m Rpc ih[ fa>e[ } sgfw dqv ujr[@ Rph rjflVhgG bjMsj m sgfw Vjv v,e w[ hg ujV s[ ds>sj h{ m F"i xpvJsj bjLw h{ dH,w a'G Rpc[ej sPu[ a[ W{n ujH[ej m RpcS rjv[ f>Agsj RpcS Vjv dfbji h{@ Rph du>Vj RpKyj bwjL dr,y Rpc lw[RpV%J hg tpL h'r[ej m l"S s[ qhgV[ WjdiL f{Gsg h{@ W,sv eiusjh{@ q'i@ W.Wghj ega ejMsj h{ m

dHl[ ai%J hg l.a uV Vjq ufs[ hV dur[G dur[G il bjMsjh{@ dxi bV.s h' uJs[ hV m dlix ;WjV Vjv hg VhgG ujf wis[@

Page 201: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

RpV%J sj b>e b>e@ i'q i'q bjfS[ dfbji[ sj LpwijVj wisj h{ mRpV%J s[ qV sg dHh hjva h' uJsg h{ m

dur[G xpiqjV h{^-AMqir guru AwrwDxw ijhvw jip gur nwau ]

nyqRI siqguru pyKxw sRvxI sunxw gur nwau ]ePuig rji q^ 5@ b>e 517

dul lq[G Rpfi'wa xpiqjV sg ai%J udebjlP sg brloj h'uJsg h{ m dxi Rph fPiV fsrg sj h,wsji h' uJsj h{ m

dHl hjva dry'G hpS l.a Whjv sjl ug v.z ih[ lV m ziyv[ ujSj@ Rpo[ dsv Vj veSj@ dxi bj ujSj WjWj ug fjl mqV b>si l[rj wiV sj fPiV dHijsj WS debj lg m

dHw dsV Whjv sjl ug V[ dwhj ##qhjiju q{} dHh' duhgl[rj dsRp aJ dw q{} aphjc[ w'v'G drA'Cj Vj dqv[ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##Whjv sjl dHl ai%J sg l[rjdVFjRpSg b"tg h{ m fPiV l[rj vHg bjfSj bjf epbjRpSjf{Gsj h{ m

xpiqjV h{ ^-siqgur kI syvw gwKVI isru dIjY Awpu gvwie ]

b>e 649dHw a[ig Rpqi A'Bg h{ Wjwg a[ig F{S s[ zi sg du>q[Grjig

sj Fji wpN a[i[ q'dTbJ Rpfi h{ m s'rJ fjdlbJ sg du>q[Grjigsg f>c \enCg| Whpa Fjig h' ujr[eg m dHV%J Fji dHaVg A'BgbjIP dr,y RpnjSj WCj wdnV h{ m u[ yp,wS s[ wjWv h' lwsjh{ aJ dH,w hg du>q[rjig l.Fjv v{$$

dHh WyV lpS w[ Whjv sjl ug zi rv api fH[ m ila[ dr,ywHg ai%J s[ dryji qV dr,y bjMs[ ih[ fi bjdti dHwaixj

Page 202: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

x{lvj wi hg dvbj dw WjWj ug sg l[rj wiJej m us'G y.e[ Fjeh'S aJ qV bjf hg f+[dibj uJsj h{ m zi fhp.y w[ ija } F{Sug b,e[ W[Vag wgag ##wg F{S ug u[ aplgG Vij; Vj h'r' aJ q{GWjWj ug sg l[rj dr,y yvj ujrJ m$$

F{S ug s[ dhis[ b>si tpLg hg vdhi s"C eHg a[ N,B f,Bbjdebj s[ ds,ag m

dul ai%J y.V yCV r[v[ sg yw'i sj dhisj f+l.V h' uJsjh{ Rpl hg ai%J Whjv sjl ug sj qV bjdebj dqvS a'G WjbstpL h' debj m Rpl r[v[ hg ujS vHg dsv wi dihj lg m fi ijab,Zg hg h'Hg lg VgGs bjMsg VhgG lg m f+[q dH,w b{lg yg; h{dul Vjv ljig Fp,t@ a=[h@ VgGs bjds taq h' uJsg h{ m us'G dxibjfS[ bjf a[ wjWP Vj dihj@ b,Zg ija hg i.Pqg r,v } api fH[ mila[ dr,y WjdiL LpiP h' eHg m fi dHh' duhg hjva dr,y f+[qguV ljigbJ spt awvgxJ a'G W[firjh h' uJsj h{ m

WjWj bV.s dl>z ug WyV wdibj wis[ lV ##Rph f+[q hgwg h'dHbj dul V[[ ligi rv'G W[f+rjh Vj wgaj m$$

PrIdw glIey ickVu dUir Gru nwil ipAwry nyhu ]

clw q iBjY kMblI rhW q qutY nyhu ]24]

iBjau isjau kMblI Alh vrsau myhu ]

jwie imlw iqVJ sjxw qutau nwhI nyhu ]25]lv'w xigs@ b>e 1379

lisg s[ q"lq sg WjdiL f{ ihg h{@ hrj rg Whpa a[; ixajiVjv yvsg h{ m fi bjf bc'v api[ uj ih[ hV m

JKVu JwgI mIhu vrsY BI guru dyKx jweI ]13]

smuMdu swgru hovY bhu Kwrw gurisKu lµiG gur pih jweI ]14]lPhg q^ 4@ b>e 757

Page 203: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

f+[qg W>dsbJ } dHh' duh[ N,tCJ sg f+rjh hg VhgG hp.sg RphaJ Rpl[ yjv Vjv hg yvs[ uJs[ hV m l' dHl[ ai%J Whjv sjlapis[ WjWj ug sg wpBgbj w'v fhp.y eH[ ija wjxg Wjwg lg bjfyp,f yjf Wjhiv[ fjl[ W{n eH[ m qgGh f{Gsj dihj bjf zWijH[ VhgG mfhp xpBg aJ WjWj ug Wjhi bjH[ m WjWj ug dHV%J } s[t w[ fp,ASv,e[ ##Whjv sjl dwl r[v[ sj bjdHbj h'dHbj h{($$

bjf V[ RpKai ds,aj ##qhjiju b,Zg ija sj@ qgGh LpiP h'Sa'G o'C%g s[i Wjbs m$$

##WjiL f{Gsg dr,y dHo[ hg W{nj dihj($$ h;Pi V[ WyV wgaj m##hJ ug$$

WjWj ug V[ Rpnj w[ bjfSg evrwCg dr,y v{ dvbj a[tpL h' w[ dwhj ##hpS aP. l[rj wi lwsj h{ m$$

Whjv sjl ug qjaj dfaj@ F{S Fij a[ zi bjds dabjew[ l[rj dr,y up,B eH[ m duV%J bjfS[ ligi sg firjh Vj wgag@RpV%J } h'i dwl[ sg wg f+rjh h{ m dur[G-

mwqr ipqr iqAwig kY mnu sMqn pwih bycwieE ]lji.e q^ 5@ b>e 1230

dHh l.a Whjv sjl ug sg fdhvg f+gdtbj hg lg dul dry'Gbjf fjl h'H[ fi bu[ aJ Whpa lta dHqdahjV v{S[ Wjwg hV mdxi blvg l[rj sg sja WtLSg h{ m

V'B ^- dHh f+l.e l.a Whjv sjl ug V[ v[tw s[ qjaj dfajug } bjfS[ qp,t a'G s,l[ lV m

Page 204: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

ijsih BulweI pMD isir iqsihidKwvY kauxu ]

ijqwvg rji q^ 3@ b>e 952duhC[ qVp,t qhJfpitJ sg blvgba } fAjS v{S Rph aJ

v'w f+v'w sj lpt fj v{Gs[ hV m wHgbJ sg WpZg dHVg qvgV hp.sgh{ dw Rph w'v idh w[ f+a,t s[t w[ rg W[tWi idh>s[ hV m dHhlF vgvj f+q[Li sg bjfSg hg h{ m

qUM Awpy gurmuiK mukiq krwieih ]

qUM Awpy mnmuiK jnim Bvwieih ]

nwnk dws qyrY bilhwrY sBu qyrw Kylu dswhrw jIau ]qjN q^ 5@ b>e 97

dHo[ idh>dsbJ WjWj ug ws[ v'wJ sg ai%J qV fiyjrj wiVv,e uJs[ m l[qj df>c s[ wHg f+[qgbJ Vjv z'v wiV v,e uJsj mRpV%J sg df,n vj s[Sg ba[ dxi WC[ f+l.V h'Sj m dHl ai%J s[ r[ir[dW+Z N.cj dl>z a'G dqv[ hV m

dHw dsV dWLV dl>z f+[qg WjWj ug w'v bj debj m WjWjug V[ dlha y.eg s[t w[ h,l w[ dwhj ##bj dWLV dl>z z'v wigH[$$Rpl } wg faj lg dw dHh zp,vS rjv[ b>si'G wg hV m Rph zp,vSv,e dfbj@ WjWj ug V[ Rpl sg df,n vj ds,ag m dWLV dl>z }##t{Wi$$ wdh>s[ lV m

bev[ dsV Rph bjfS[ ljog wjwC dl>z } v{ bjdHbj mWjWj ug } wdhS v,ej m

##b,u l.a ug dHl Vjv z'v wi' m$$

Page 205: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

WjWj ug V[ h,l w[ dwhj ##bjuj WHg m$$WjWj ug V[ Rpl } rg Tjh dvbj m Rph Lidq>s[ hp.s[ zi qpC

eH[ m sPu[ dsV s'VJ V[ bjfl dr,y dHijsj wgaj m bjfj dwl[lwgq bZgV wigH[ dwMdw WjWj ug dHl ai%J dHw,v[ dHw,v[ a'GawC[ hV m lwgq WSjHg bjfJ s'V'G hg dHw,n[ z'v wiJe[ a[ yp,ww[ l[qj df>c dr,y v{ bjrJe[ m

wpN dsVJ Wjbs WjWj ug w'v yv[ eH[ m WjWj ug } zp,vSvHg wdhS v,e[ m

dWLV dl>z V[ dwhj ##b,u blgG s'V'G dH,w fjl[ ba[ aplgGdHw,v[ m u[ blgG Tjh dvbj aJ l[q[ v{ ujrJe[ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##q{G z'v wiJej fi aplgG q{} l[q[Vj v{ ujSj dwMdw q[ij f+S wgaj h{ dw l[q[ df>c VhgG ujSj m$$

dHl a'G Wjbs WjWj ug Vjv z'v wiV v,e fH[ m Rph s'a[ WjWj ug dHw,v[ m us'G WjWj ug o,w eH[ wdhS v,e[ ##Wl WHghpS VhgG zpvSj m$$

fi Rph bVujS wg ujVS dw dHh ljc[ Vjv dwl ai%Js[ vjc wi ih[ hV m dWLV dl>z V[ WjWj ug } bjfSg df,na[ yp,w dvbj a[ wdhS v,e[ ##l[q[ v{ w[ ujSj h{ bjf } m$$

bjf V[ dxi ridubj ##q{G VhgG ujSj q[ij f+S h{ m$$ us'GRpl V[ du,s wgag@ Vj A,dcbj aJ bjfs[ qptC[ a'G lpFjdrw hgdHh LWs dVwv eH[ m

##a[igbJ uC%J f,BgbJ ujS A,cs[ m$$Rpl V[ A,c ds,aj ba[ W[tWi h'dHbj hg zi ydvbj debj m

qV dr,y dryji Vj bjHg dw dHh wg WyV h' debj m x[i wg@Rphg h'dHbj u' qhJfpitJ sj WyV lg m dWLV dl>z s[ s' vCw[lV m s'V'G hg vCw[ wpN lqJ fj w[ lrierjl h' eH[ m hpS dWLV

Page 206: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

dl>z sg w'Hg uC% VhgG h{ m uC% s[ Vjv hg WPBj hp.sj h{ ml' qhJfpitJ sj lpFjdrw hg dVwdvbj WyV rg W[bioj VhgG

uJsj m dHhVJ a'G ci w[ idhSj yjhgsj h{ m s' Zjig avrji u'h'Hg@ faj VhgG dwhC[ fjl[ yv ujr[ m

Awpy syvw lwieAnu Awpy bKs kryie ]

epidltJ epidlt l[r wqjrSg mmyjdi fsjido dFt xwgiJ fjrSg mmv[t bv[t bdvt WjSg ejrSg mmFjdH Feda il dHt bdqRp ypbjrSg mmadpv V FPa Fdrt V wgqda fjrSg mmepiqpdt qjie drt vr{ Vj vjrSg mm

FjHg episjl ug rji 14 fRpCg 17 mmdH>s= fpig vt iju@ Vgi FijrSg mvt lpie dliaju evj fghjrSg mdidZ dldZ dVdZ vt lju@ ypdv NpwjrSg mmljZ eigW dVrju@ eigWg bjrSg mmbVhs lWds beju@ WjSg ejrSg mm

FjHg episjl ug rji14 fRpCg 18W,y[ } lwPv dr,y sjtvj dqv uJsj h{ m dxi Rph bjfS[

Rplajs a'G wpN dldtbj v{Gsj h{ m u[ Rplajs sg s,lg h'Hg e,va[ bqv wisj ih[ aJ fC%jHg dr,y lxv h' uJsj h{ VhgG aJdry'G hg A,c uJsj h{ m

dHl[ hg ai%J Whjv sjl ug sg fC%jHg LpiP h'S v,eg m WjWjug V[ l[rj dr,y hjui wi v{S Rpfi.a wpN du>q[rjig sg f'BvgW.V w[ dli a[ i,t ds,ag h{ m qhJfpitJ s[ f+LV f[fi h'i hg dwlq

Page 207: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

s[ hp.s[ hV m hpwq h'dHbj e'dW>sfpij WgWg rjvj@ w,yg Fp,Dy' ba[qdhSj df>c dr,y bjBj q>eSj h{ m l[qj df>c dry'G sp,Z v{ w[bjRpSj h{ m

dHh q>e[ h'H[ bjB[ } dwl[ spwjVsji } r[y s[Sj m dHl sgdu>Vg qjdHbj WS[ Rpl Vjv dH,w ljv sg fpijSg wSw ba[t>c@ dzY@ sjv bjdsw tigs w[ itSg m fpijSg wSw } ljxwiw[ Z'Sj h{@ lpwj wi dHh bjfS[ h,o Vjv fghSj h{ m

Whjv sjl aphjcj uVq Rpsjlg qhJfpitJ s[ hpwq Vjvh'dHbj h{ m l' dHl sg qdibjsj bVplji q>a= fdhvg fRpCg ba[WjWj l+g y.s sj q>a= i'; fCSj h{ m dHh qPv q>a= hi ai%J sgbrloj dr,y \dur[G W{dnbJ@ apidsbJ@ v.q[ dfbj| wis[ idhSjws[ rg f+q[li } qV dry'G VhgG dWljiVj m a[ij lW.Z RpsjlgljZPbJ Vjv h{ m blgG dViqv[ ljZP hJ dHh F[s Fjr qV dr,yVhgG dvbjRpS[ m dHl Vjv qV sg dHwjeiaj ?aq h' uJsg h{ m

l[rj sj lswj blgG a[ig qV sg dW+ag RpKyg wiVg h{ m bjsqgdwl[ rg ila[ fhp.y[@ fi q>d;v dH,w h'Sg yjhgsg h{ m u[ ila[hg r,ti[ h'H[ a[ q>d;v rg h'i aJ wg dqvSj h'dHbj m RpsjlgljZPbJ ijhgG uJ dViqv[ ljZPbj ijhgG m Fjr[G dwl[ L+'qSg epiPijhgG h'r[@ l.fiw aJ wiVj f+q[Li Vjv h{ m l' dul ljZP sg dwifjVjv a[ij uVq h'dHbj h{ ba[ Vjq rg RpV%J hg i,Ddtbj h{ m blgGRpl ljZP s[ vjH[ h'H[ WPB[ } fjSg Vjv dl>u w[ hdibj FdibjwiVj h{ m fpBSj VhgG@ v[dwV Rplsg ijtg wiVg h{ m ljZP wg h'dHbjdul s[ qV dr,y F[sFjr h'dHbj m spdVbjrg v'w Hgitj sg b,edr,y lCs[ idh.s[ hV fi ljZP sg dWiag h'i hp.sg h{ m

dHl s[ bjZji a[ hg WjWj ug bV.s dl>z ug WjegG Veid;v%j N.e u' b,u w,v% fjdwlajV dr,y ]@ wpN l.ea Vjv eH[ mdHV%J sg l.ea s[ hjui f+[qg u' Rpl Vjv lV h[nj V'B dr,y siu

Page 208: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

hV m wjegG Vei dr,y sgrjV l,Ddubj h'dHbj h{ m WjWj bV.sdl>z ug l.eaJ Vjv WyV wi ih[ lV m l.ea dry'G dH,w f+[qgl,Igbs qplvqjV ujag Vjv l.W.Z i,tS rjvj lg m Rph sgrjVdry'G Rpn w[ tCj h' debj m WjWj ug V[ Rpl r,v a,Ddwbj ba[WyV wgaj ##wg e,v h{ FjHg($$

Rpl V[ WjWj ug V[C[ bj w[@ e,v dry fjdHbj spf,Bj vjhw[ ;qgV Rpfi dWAj ds,aj a[ wdhS v,ej-

##b,u aJ N'vg Fi w[ ujrJej@ tjvg VhgG qpCVj m$$dHl ai%J sg hiwa s[t w[ l.ea h{ijV h' eHg m dwMdw

WjWj ug s[ WyV widsbJ lq[G w'Hg drywji VhgG W'vsj lg myp,f idh w[ lji[ WyV lp,Ss[ lV m fi RplV[ dw>Vg sv[ig Vjv lrjvwgaj ba[ yjsi rg dr,Aj ds,ag lF h{ijVg FigbJ V;iJ Vjvs[t ih[ lV ba[ dtbjv spCj ih[ lV dw WjWj ug dHl } dw>VjWpij q>VjRpSe[ m i,W sg wiVg dry idhS rjv[ qhJfpit W[firjhhp.s[ hV m dwl[ spdVbjrg lrjv sj urjW Vj s[S aJ w'Hg e,vVhgG fi fiqjio Wji[ u[ w'Hg f+LV wi[ aJ ;iPi urjW ds>s[ hV mdwMdw Rph l.lji dry-

##ugb sjVp s[ Feag vjdHdV hdi dlRp v{dV dqvjH[ mm$$s[ rjw bVplji idha i,ts[ hV mWjWj ug V[ WyV wi ds,aj ##FjHg N'vg aJ dr,Aj ds,ag h{

fi dHl dr,y f{S rjvg yg; sg wgqa sj faj h{($$lIgbs V[ dwhj ##hJ ug@ aplgG hpS[ hg WyV wgaj lg@ ##dli

s[ r,DB[ \Wsv[| dqvsj h{ mWjWj ug V[ dwhj@ ##duhCg yg; dHw rjig r[y s[HgH[ wg

Rph spWjij rg r[yg uj lwsg h{ m$$Rpl V[ dwhj ##VhgG r[yg uJsg m u[ r[y[ej aJ luj sj h,wsji

Page 209: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

h'r[ej m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aP. bjfS[ b>si Njag fj m$$Rph ljig e,v lqN debj a[ W'v dfbj ##hJ ug q[ij dHw

qpidLs h{ m fi Rph w,yj h{ m$$WjWj ug V[ xpiqjdHbj ## Rph w,yj VhgG@ aP. w,yj h{ m aP. RpV%J

s[ sKl[ h'H[ qjie a'G vJF[ h' debj h{ m RpV%J s[ WyVJ a[ xpv yCj@wqjHg wi m b{r[G dwr[G dqv ujH[ m lF wpN dqv ujH[ej@ i,W Rpo[rg r,lsj h{ m

u' wjhP w' y[i' h'ra njwpi hg fdh ujr{ mmRpl V[ w,fCj yp,w dvbj ba[ h,o u'C w[ W[Vag wgag

##qhjiju q{G Fp,vShji hJ m q{} aplgG qpidLs Vjv u'C ds,aj h{ m$$V'B ̂ WjWj bV.s dl>z ug Vjv ujS rjvg l.ea u' hj;i h{ mh;Pig l[rw WjWj huPij dl>z@ WjWj HgLi dl>z ug@ l.a WjWj

t[q dl>z ug c[ij iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ FjHg l.aj dl>z ug@ FjHgl[rj dl>z ug FjHg dVhjv dl>z ug debjVg wiaji dl>z ug FjHghig dl>z FjHg iaV dl>z ci"vg m

l' qhJfpit u'Cs[ hV m dwl[ h'i sg ds,ag h'Hg sja a'G dB,fSgVhgG wis[ m Wvdw Rplsg qvgV h'Hg WpZg } dxi ilaj s,l ds>s[hV m fi a'is[ Rphg ila[ r,v hV@ dul q>uv rv RplV[ dHijsjwgaj hp.sj h{G m

l' WjWj ug V[[ l.a Whjv sjl } RpV%J sg Rpsjlg ljZPbJrjvg fi>fij dr,y hg i,Ddtbj m dHl[ ai%J h'i rg ljZP@ l.a dy>aijq ug@ l.a dlig ijq ug@ u' Wjbs dr,y bjfS[ bjf } rgbjfS[ dHLB uJ Ziq a'G fjl[ h'S vHg VhgG f+[dibj m

bjl[ fjl[ s[ df>cJ dry'G bjBj q>e w[ Rplsg ria'G sg drZglqNj w[ bjf V[ Whjv sjl } w'v idh w[ l[rj sg fi>fij lqNjHg mbjf V[ s,Ddlbj dw dul lq[G sp,Z uJ f+Ljsj v{ w[ q[i[ w'v bjRpSj

Page 210: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

h{@ w'Hg bjrj; VhgG s[Sg m yp,fyjf bj w[ df,Av[ fjl[ W{n ujSjh{m b,e[ bjf VhgG bjRpSj ba[ Vj w'Hg yg; b,e[ wiVg h{ m u'wpN tjS vHg s[ s[HgH[ Rph hg tjSj h{ m u[ bjdebj dqv[ aJhg zi ujSj h{ m zi uJs[ lq[G ila[ dr,y w'Hg dqv[ Rpl VjvbjfS[ Wji[ w'Hg e,v VhgG wiVg ba[ Vj lpSVg h{ m dVaV[q ds=CdHijs[ Vjv yjvP i,tSj h{ a[ qeV h' w[ idha i,tSg h{ m u[ qVdr,y dwl[ dwlq sj Fiq Rpaf>V h'r[ aJ dul lq[G a[i[ Vjv e,vJwis[ h'HgH[ Rpl r[v[ sPi wi v{Sj m dHl ai%J s[ dVIqJ dr,yidhSj m dHl hpwq sg Rpv.zSj VhgG wiVg m dHh h{ qhJfpitJsg yjwig -

##epi fgiJ wg yjwig@ qhJ wiCg lpt lji mm$$dHh yjwig duV%g wiCg h{ RpV%J xv rg zSj dqvsj h{ m

Whpa dqhVa sj xv dq,nj hg h'r[ej m FjHg episjl ug dHh' duh[l[rw sg f+'Caj wis[ hV m

qpisj h'dH qpigs@ V evg h'rSj mmljWip dlsdw lhgs@p Fiq FRp t'rSj mme'vj qpv tigsp@ wji[ u'rSj mmVj dalp Fpt V VgGs V tjSj l'rSj mmfghdS h'dH usgs fjSg T'rSj mmft[ sg ajegs@ fe qdv Z'rSj mml[rw h'dH l.ugsp V hlS i'rSj mmsi sir[l ilgsp dfiq ilp F'rSj mmy.s qpqjidt Hgs@ fpde tv'rSj mm

rji 3 f"Cg 18FjHg episjl ug s[ dryjiJ bVplji hg u[ l[rj wi' dxi hg

bjfS[ qpdiLs a'G wpN f+jfa wi lwsj h{ m l.a Whjv sjl V[dHl ai%J l[rj wgag m hi lq[G hj;i idh>sj m dul r[v[ f+Ljs[ sj

Page 211: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

hpwq h'Sj@ Rpl[ hg ai%J t>c fjSg dr,y z'v w[ Rpl Vjv bjBjep.V w[ i'Bg WSjRpS vHg dabji wiVj m dlix dHw' fi"Gnj dabjiwiVj m sp,Z df>cJ dry'G q>e w[ v{ bjRpSj m WjWj ug V[ ws[ fi"Gn[dry'G dH,w Wpiwg ws[ s' l[rV wiVgbJ a[ wHg dsV v.zj s[S[ mWhjv sjl ug V[ ws[ WjWj ug sj ds,aj sp,Z rg A,w v{Sj m ws[bjdebj dqvSg aJ zi uj bjSj m wHg rji b,Zg ija } bjRpSvHg WjWj ug V[ hpwq s[ s[Sj m bjf dl,sw s[ f,w[ lV m hpwqdli q,Do[ q>VSj m

dHw dsV WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##Whjv sjl ujf dw>Vj wisjh{($$

bjf V[ Rpai ds,aj ##l+g y.s ug sj q>a= lpFj a[ Ljq Wjwgsj lqJ qPv q>a= sj ujf wisj hJ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dul lq[G ujf wi[ y"wCg qji w[W{dnbj wi m fjn uWjVg wiV s[ Vjv dhis[ b>si wdibj wi mdhis[ b>si wga[ fjn sj xv ;WjVg fjn a'G h;ji epSj r,Zhp.sj h{ m dwMdw qV dHwjei idh>sj h{ m ;WjVg wiV Vjv qVy.yv dwZi[ h'i rg dxisj idh.sj h{ m dHh Whpa a[u yjv yvSrjvj h{ faj VhgG dwl lq[G dHo[ W{dnbJ sj h;jiJ qgv sPi yvjujr[ m$$

Whjv sjl ug lda WyV wdh w[ drZg bVplji ujf wiVv,e fH[ m wHg dsV w'dLl wis[ ih[ y"wCj qji w[ ujf wiV sg mfi qV VJ q>V[ m dH,w dsV ##qhjiju q{} y"wCg qji w[ W{nSsg awvgx aJ z,B h{@ fi qV } wjWP wiw[ i,tS dr,y awvgxhp.sg h{ m$$

dHh lpS w[ WjWj ug V[ xpiqjdHbj fdhvJ q{G fCsj hJ@ q[i[df,A[ Rpl[ ai%J hg f>eag W'vSg h{ m$$

Page 212: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

dHl[ ai%J WjWj ug b,e[ W'vs[ eH[ a[ Whjv sjl ug df,A[ mdxi wg lg qhJfpitJ V[ WhjVj hg zCVj hp.sj h{@ dul f+jSg a[q[hi wiVg h'r[ m qV bjfS[ bjf hg Wsv ds>s[ hV m dHV%J f>ul,a rjig df,A[ fdC%bj a[ dWiag v,e eHg m

WjWj ug V[ dhvj w[ dWiag t'v% ba[ WyV wgaj ##bjaqwbr,loj sg fdhvg f"Cg } a[ij h,o fpbj ds,aj h[@ hpS h,o zpBw[ fj v{S[@ A,c Vj s[HgG@ Wjwg dxi b,e[ yvw[ m

bjf V[ dlqiV sg NCg LpiP i,tg a[ c'v[ VhgG m ujf wiVsg lqi,oj rZsg eHg ba[ qV b>siv[ hjr Fjr rg WjSg s[dlqiV dr,y h' api[ m dur[G epiP ijqsjl ug xpiqjMs[ hV m

bjf[ l[rj vjdHsj dfbjij bjf[ Feda Rpqjhj mml'idn q^ 4@ b>e 606

qVp,t bjfS[ zi[vP w.q dr,y qla idh>sj h{ m w'Hg wSwWguS@ w'Hg wSw w,BS dry m fdhvJ Rplsg l[rj wisj h[@dxi Rpl } dabji wiw[ bjfS[ F'uV vHg dHla[qjv wisj h{ mdHl[ hg ai%J epiqpdt uV@ qhJfpitJ sg fPiV ldaepiP sg l[rjwqj w[ wpN xv f+jfa wis[ hV m l[rj Fjr i,tS rjv[ qVp,tdHl ai%J sg l[rj q>eS vHg h{ m

f>ur[G fjaLjh ajwgs wis[ hV^pwnI pKw pIsau sMq AwgY gux goivMd jsu gweI ]

swis swis mnu nwmu sm@wrY iehu ibsRwm iniD pweI ]1]

qum@ krhu dieAw myry sweI ]

AYsI miq dIjY myry Twkur sdw sdw quDu iDAweI ]1] rhwau ]ZVjlig q^ 5@ b.e 673

dul ai%J dH,w qJ s[ b.si e'sg rjv[ fp,ai sg rg l[rj wiVsj xpiVj WdSbj idh>sj h{ m h'i dw>V[ rg fp,ai h'S fi Rplsg

Page 213: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

l[rj sj dtbjv d;bjsj hp.sj h{ m dur[G FjHg episjl ug sjwdW,a h{ m

u{l[ H[w uVVg w{ h'a h{ bV[w lpa1@lFp hg q{ bdZw dfbji' lpa e's w' mmdlbjV[ lpa WVu dWRphji w[ Wgyji dWt{@e's q{ by[a2 h[a@ l.f{ V lh's w' mmfvVj lprjdH qjdH de+dh wju vje{ ujdH3

lpdV lpa ipsV4 f{ fgbjr[ qV q's w' mbjfj t'dH u'Hg epi yiV liV eh[@ih[ dVis't q't bVs dWV's w' m

dHl[ hg ai%J bjfj dqBj w[ l[rw epiP yiVJ dr,y idh w[ l[rjwqjMsj h{ m

1! qJ s[ wHg fp,ai@ 2! e's dr,y W[dxwi h'Sj m Fiqj a'GW[dxwi h{ m 3! e'sg rjv[ } f>ePC[ dr,y fj w[ w.q wisg h{ m 4! us'GFp,t v,e[ aJ i'Gsj h{ m Rpl } sp,Z ds>sg h{ m

Rpfi'wa f+l.e l+! N.cj dl>z l[qJ a'G f+jfa h'dHbj m

Vj wdi dy>a dy>aj h{ wia[WjWj ug s[ hpwq bVplji Whjv sjl ug df>c dry'G sp,Z q>eS

ujdHbj wis[ lV m u[n sj qhgVj lg@ sp,Z sg wjxg zjB qdhlPlh'S v,eg m sp,Z v{S eH[ fi v'C bVplji sp,Z Vj dqdvbj m dHlWji[ Whjv sjl ug } WCg dy>aj h'Hg m Rpl sj Rpsjl h'dHbjdyhij s[t WjWj ug V[ Rpsjlg sj wjiV fp,DdAbj m

Page 214: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

Whjv sjl ug V[ s,Ddlbj ##qhjiju sp,Z sg wqg h' eHg mq[i[ vHg bjf V[ u' l[rj vjHg lg@ q{G dVFj VhgG ldwbj m$$ dHlwiw[ q{} dy>aj h{ m dxwi VhgG wiVj i'ug s[S rjvj bjf[ lFwpN wi s[r[ej m Rpl } aJ ugr u.aPbJ sj rg dxwi h{@ bjfjaJ dxi rg q>e w[ tj lws[ hJ m$$

dHl ai%J Whjv sjl ug } h"Glvj ds,aj m o'Cg hg s[i WjbsdH,w bjuCg bj debj m WjWj ug s[ bjlS V[C[ bj w[ lgldVrjdHbj m

WjWj ug V[ hi Vr[G bjRpS rjv[ qVp,t sg qpvjwja wiVsg dwdibj bVplji Rplsj Vjq fp,DdAbj m

##a[ij Vjq wg h{($$Rpl V[ dwhj ##xpqS vjv$$WjWj ug V[ fp,DdAbj ##dHh W,wigbJ a[igbJ hV($$dwaVgbJ dHV%J dry'G sp,Z ds>sgbJ hV m##dHh ljigbJ q[igbJ hV a[ b,ZgbJ sp,Z ds>sgbJ hV$$@

bjuCg V[ dwhj mwpN lqJ ipwS a'G Wjbs xpqS vjv api ydvbj mWjWj ug V[ dxi w'v Wpvj w[ fp,DdAbj m##dwZi uj dihj h{ m$$##W,wigbJ } fjSg dfvj w[ dvbjMsj hJ u[ dwl[ ue%J a[@

tC%j h'dHbj$$ bjuCg V[ dwhj mWjWj ug V[ drb>e w,lw[ dwhj ##u[ dHo[ hg dfbj s[HgH[

aJ dw>VgbJ W,wigbJ sj sp,Z s[r[Gej mRplV[ RpKai ds,aj ##A[ W,wigbJ sj ug$$WjWj ug wdhS v,e[ ##wpN lqJ dHo[ h'i y,wi vpbj s[ W,wigbJ

Page 215: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

s[ m bjlqjV dry W,sv h'H[ fH[ hV m LjdHs WjiL dHo[ hg h'ujr[ m$$

lF wpN wiVj RpV%J bjf hg lg fi f+a,t rg VhgG h'S s[Sjlg m dwl[ rg fpiL } lqN Vj bj lw[ e,v lf,LB Vj h'S s[Sg mwpN hg lqJ Wjbs WjiL LpiP h' eHg m fjSg W,wigbJ s[ fgSvHg rjZP h' debj m bjl fjl s[ B'H[ Fi eH[ m qgGh f{S a'G Wjbsbjf V[ bjuCg } dwhj ##xpqSj dvbj epiqptJ ljc[ Vjv wgajrjdHsj fPij wis[ m$$

xpqS vjv A[ W,wigbJ WjWj ug w'v v{ bjdHbj w[ wdhSv,ej ##vRp qhjiju hjui h{$$

WjWj ug V[ Whjv sjl } hpwq ds,aj ##Whjv sjl W,wigbJy' v{ m$$

Whjv sjl ug V[ W,wigbJ y' vHgbJ m sp,Z WiaS drydHw,nj wiw[ WjWj ug b,e[ dvbj w[ i,t ds,aj m WjWj ug V[ v'CqpajdWw sp,Z A,w w[ Wjwg Whjv sjl } s[ ds,aj dw aP. rg sp,ZA,w v{ m dHl a'G Wjbs W,wigbJ rjvj aJ yvj debj WjWj ugV[ Whjv sjl ug Vjv WyV wiV[ LpiP wi ds,a[ m

##Whjv sjl u' wisj ] f+q[Li wisj h{ m b,u sp,Z dHl WhjV[s[ ds,aj h{@ w,v% dwl[ h'i T.e Vjv s[ s[r[ej m Rpl } bjfS[dfbjdibj sj bjf dxwi h{ aphj} dy.aj wiV sg v'C VhgG m u'Rplsj h' debj Rpl sgbJ v'CJ f+q[Li bjf fPigbJ wisj h{Rpsjlg qV a[ VhgG dvbjRpSg dwM u' Rpsjlg Vjv dWiag c'vuJsg h{ m Rpl s[ wga[ } q>VSj f{Gsj h{ m

kbhU KIir Kwf GIau n BwvY ]

kbhU Gr Gr tUk mgwvY ]

kbhU kUrnu cny ibnwvY ]1]

Page 216: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

ijau rwmu rwKY iqau rhIAY ry BweI ]

hir kI mihmw ikCu kQnu n jweI ]1] rhwau ]

kbhU qury qurMg ncwvY ]

kbhU pwie pnhIE n pwvY ]2]

kbhU Kwtu supydI suvwvY ]

kbhU BUim pYAwru n pwvY ]3]

Bniq nwmdyau ieku nwmu insqwrY ]

ijh guru imlY iqh pwir auqwrY ]4]\F[iRp Vjqs[r ug@ b>e 1164|

V'B ^ dHV%J lq[G dry l.a Whjv sjl ug } WjWj ug V[ Wjhidwl[ w.q F[u ds,aj lg m

boil n jwxY mwieAw mid mwqwmrxw cIiq n AwvY

b>e 749e,uS dl>z sg ;qgV a[ V[C[ F'i[ dr,y idh>s[ h'H[ WjWj ug

sj wjxg lqj lpt LJag Vjv dVwdvbj m dH,w dsV WyV dl>zWgWg rjvj r,v'G hpwq sg Rpv.zSj wiV Rpfi.a dHh ue%j rgA,cSg fHg m

e,uS dl>z s[ i.Pqg t[a s[ dh,Dl[sji Fpy' wvJ idh>s[ lV m WjwgWgWg rjvj df>c dry m dHh df>c dHo'G w'Hg 8 dwv'qgBi s[ xjlv[RpKa[ h{ m dHl ;qgV dr,y w.q wiV vHg WgWg rjv[ a'G bjRpSjf{Gsj lg m

dHw dsV e,uS dl>z s[ wpN ljog WgWg rjvj df>c a'G Rplsgqss wV vHg bjH[ m t[a rjhpS vHg bjfS[ bjfS[ fLP a[ h,v

Page 217: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

bjds v{ w[ dHo[ bj eH[ m RpV%J ldqbJ dr,y fjSg sg wjxg dwvalg m Rph bjfSj lji[ dsV vHg fjSg sj W.s'Wla rg wiw[ v{bjH[ m w.q wHg dsV wiVj lg m fdhvJ ;qgV rjhpSg lg dxiWguSg lg m dHl vHg ijLV rg yjhgsj lg m e,uS dl>z V[ lpNjds,ag dw Rpo[ bjfV[ t[a dr,y l.a W{n[ hV@ u' dw b,e q,Do[ VhgGvjMs[ m dHl wiw[ bjfJ b,e VhgG WjvSg m l' dHl vHg bjfJA'v[ FpVj w[ v{ yvgH[ m lji[ dHh q>V w[ A'v[ FpVj w[ v{ bjH[ m wpNijlV h'i rg v{ bjH[ m

RpV%J bjfSg ;qgV dr,y w.q wiVj LpiP wi ds,aj m ;qgVrjhpS v,e fH[ aJ Ljq } w.q W.s wiw[ Rppo[ hg ndhi wi v{Gs[m A'v[ tj w[ fjSg fg A,cs[ lV m dHl ai%J widsbJ RpV%J s' dsVvH[ m fi agli[ dsV ##u' h'Sg h{ Rph h' w[ idh>sg h{$$ rjvg e,vh' eHg m RpV%J dry'G WyV dl>z Vjq s[ dH,w fpiL V[ dwhj ###e,uSdl>z A'v[ tJdsbJ s' dsV h' eH[ hV hpS aJ dsv VhgG wisjdw A'v[ tjHgH[ m ijLV i'Bg aJ bjfS[ w'v h{ m dHl wiw[ bjfJi'Bg fwj v{Gs[ hJ m

e,uS dl>z V[ dwhj ##dHh w.q bjfJ VhgG wiVj m$$aphj} q{G fdhvJ rg s,l ypKdwbj hJ dw WjWj ug V[ b,e q,Do[

VhgG vjMs[ m dul r[v[ bjfJ i'Bg dabji wiV vHg b,e WjvgaJ WjWj ug V[ Viju h'Sj h{ m qhJfpiLJ s[ hpwq sg Rpv.zVjVhgG wiVg m$$

RplV[ dxi bjfSg h,n V A,cg m e,uS dl>z V[ x[i rglqNjdHbj m fi RplV[ w'Hg f+rjh Vj wgag b,e WjvV ve dfbj mb,e WjvS a'G fdhvj dul r[v[ ZP>bj WjWj ug sg V;igG dfbjaJ bjf V[ sPi'G hg RpKyg bjrj; s[ w[ dwhj ##dHh b,e dwlV[ qyjHg h{ m dHl } W.s wi dsY m$$

fi WyV dl>z V[ w'Hg firjh Vj wgag m WjWj ug V[ dxi

Page 218: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

bjrj; ds,ag ## W.s wi dsRp m$$Rpls[ Rpfi dxi rg w'Hg bli Vj h'dHbj m RpV%J WjWj ug

} w"C[ vx; ria[ m wdhS v,ej m##WjWj ug ypf VhgG idh hp.sj m u[ Whpaj W'dvbj aJ bj w[

Z"S F.V dsbJej m$$ dHh wpC,aS Fi[ vx; lpSw[ WjWj ug V[ ep,Dl[ dr,y bj w[

WyV wgaj ##y.ej x[i dur[G a[ig dH,Aj h{ Rpl ai%J hg h'r[ej LpZh{ m$$

bev[ dsV w.q wiV rjv[ lji[ hg bjfS[ df>c WgWg rjvjyv[ eH[ m e,uS dl>z V[ WyV dl>z r,v'G W'v[ eH[ qjC[ vx;J sjWhpa Wpij qVjdHbj m fi ep,Dl[ } b>si hg fg debj dwM dw wWgv[sj W.sj lg Vjv[ bjf Rpl} v{ w[ bjdHbj lg wpN wdh Vj ldwbj mfi Rpl} wdh>sj dihj ##aP. y.ej VhgG wgaj m$$

ija h' eHg lg m eiqg sj q"lq lg m v'w eiqg a'G Wyj wiVvHg w'n[ sg A,a Rpfi f{ uJs[ lV m WyV dl>z w'n[ Rpfi yC%w[ l"G debj m b,Zg ija h'Hg aJ hV[ig bj eHg m fdhvJ bjRpSrjvgbJ hV[igbJ Whpa hg Zp.svgbJ hp.sgbJ lV V[C[ tCj rgw'Hg VhgG ds,lsj lg m hV[ig wjxg Zp.svg lg m WyV dl>z bjfSjq>uj yp,w w[ o,v[ RpaiS v,ej lg@ hV[ig sj Wpvj dHV%J u'i VjvbjdHbj dw q>u[ lq[a WyV dl>z } A,a a'G h[nJ lp,B ds,aj mh[nj dc,eS lq[G Rplsg Z'S BpB eHg ba[ f+v'w dlZji debj mqhJfpitJ sg Z'S a'CV rjvj bjfSg hg apCrj w[ spVgbJ a'Glsj vHg yvj debj m

sMq kw doKI AD bIc qy tUtY ]eRpCg l^q^ 5@ b>e 280

us'G dHl Wji[ e,uS dl>z } faj v,ej Rplsj q,oj nSdwbj m

Page 219: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

RplV[ ljig whjSg lqN vHg lg m WjWj ug w'v uJsj idh>sj lg@lqNS dr,y s[i rg dwr[G vesg m

e,uS dl>z WjWj ug w'v yvj debj m VqLwji wiw[ qjxgq>eS v,e dfbj m

h;Pi V[ xpiqjdHbj ##e,uS dl>z a[i[ Vjv aJ w'Hg Vij;egVhgG a[ij dHl dr,y w'Hg wlPi VhgG m$$ dxi e,uS dl>z V[ ljighwgwa s,lg m

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##u' h'Sj lg Rph h' debj h{ m dHhrg dH,w FjSj lg m dHl Wji[ a[i[ qV dr,y w'Hg ci VhgG h'Sjyjhgsj m a[i[ a[ blgG f+l.V hJ aplgG bjfS[ b>si w'Hg ci Vji,tSj m fi hpS blgG dHo'G bjlS ypw v{Sj h{ m$$

dHh lpSw[ e,uS dl>z s[ dsv a[ u' Wgag@ dHl Wji[ Rph hgujSsj lg uJ rjdhepiP m

qhJfpit u' wdhS Rpla[ fPij Rpais[ hV m WjWj ug V[ bjlSyp,w w[ wpN i.Pqg s[ b>si r,v } wi dvbj m wHg dsV dHo[ h;Pi;qgV Rpa[ hg W{n[ ih[ w'Hg bjlS Vj WSjdHbj m

kvnu nrku ikAw surgu ibcwrw sMqn doaU rwdy ]

hm kwhU kI kwix n kFqy Apny gur prswdy ]5]

Ab qau jwie cFy isMGwsin imly hY swirMgpwnI ]

rwm kbIrw eyk Bey hY koie n skY pCwnI ]6]3]ijqwvg wWgi ug@ b>e 969

V'B - f+l.e l^ huPij dl>z dqlaig a'G f+jfa wgaj m

Page 220: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

vyprvwhu Anµd mY nwau mwxk hIrw ]b>e 400

qhJfpit WjWj ug bjfS[ bjf dr,y qla W[f+rjh bc'v@lqp>s= rieg e.Fgiaj@ LJa dya@ V[a= W.s wga[ h'H[ W{n[ hV my[hi[ a[ wpsiag lp.siaj sj uvjv f+a,t dsl dihj h{ y[hi[ r,vs[t w[ b,tJ VgrgbJ h' uJsgbJ hV@ dli Np,w uJsj h{ m Rpl RpfiqKo[ r,v s[tS sg dh>qa VhgG f{Gsg h{ m

a[; Ndvbj VhgG uJsj m siLV wiw[ qP>h dry'G dHh WjSgbjfS[ bjf xpB f{Gsg h{ m dHl ai%J s[ qhJfpitJ sg dlxa epiPbiuV s[r ug bjf wis[ hV -

jo rqy dIdwr syeI scu hwku ]

ijnI jwqw Ksmu ikau lBY iqnw Kwku ]b>e 959

dHh' duh[ qhJfpitJ sg u[ ws[ yiV ZPC dqv ujr[ aJ dxiqVp,t } wg dqvsj h{ m epiWjSg dr,y xpiqjV h{ ^

mnu mYlw vykwru hovY sMig pwku ]

idsY scw mhlu KulY Brm qwku ]

ijsih idKwly mhlu iqsu n imlY Dwku ]

mnu qnu hoie inhwlu ibMdk ndir Jwku ]ijqwvg q^ 5@ b>e 959

yiVZPC a'G Fjr h{ m bjdf dVqiaj ZjiV wi v{Sg m VgyhpVgy Vgy bda VjVj h'dH eigW WpvjrRP m

dl,tJ } ldaepiP V[ ajwgs wgag h{ dw dwl[ qhJfpit sg

Page 221: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

yiV ZPC WVS Vjv wg dqvsj h{@ RpV%J sg l.ea wiw[ siLVwiw[ qV sg q{v vdh uJsg h{@ qV dViqv h' uJsj h{ m dViqvh'dHbj qV dxi l,y[ sg Rplaag wisj h'dHbj Rpls[ yiVJ dr,yvgV ih[ej m Rpo[ Fiq sPi h' uJs[ hV m

BRmq ibAwpq jry ikvwrw ]

jwxu n pweIAY pRB drbwrw ]b>e 759

Rpl s[ wiq tpv% uJs[ hV m dwMdw dHV%J w'v fPiV lqi,ojhp.sg h{ m dul f+jSg a[ d*fj wiVg h'r[ Rpl} bjf hg ilaj ds>s[hV@ us'G q[hi h' ujH[ w'Hg Rplsj qV Rpt[C VhgG lwsj m fidHh sja ba[ yiVZPC dqvsg dH,w ldw>B dr,y hg h{ m dul qVp,ta[ qhJfpitJ sg d*fj h' ujr[ m

WjWj ug W[firjh h'H[@ dWVJ w'Hg v[x avjHg drAjH[ ;qgVRpfi W{n[ hV m dsV yC%sj h{ a[ dAf ujsj h{ fi bjfs[ qptC[a'G dVi.ai f+q[Li s[ epS ejH[ uj ih[ hV m w'Hg zi VhgG@ w'Hgl[rw VhgG fi dxi rg u.ev rieg Ziag Rpa[ bjf dVci h'w[ W{n[ hV m wHg dsV v.z eH[ m

dHw dsV dH,w epidl,t ljdhW dl>z z'BSj Fp,Dy' wvJ a'G huPigdr,y hjui h' debj m Vqlwji wiw[ Wdh debj m qV dr,y dtbjvbjdHbj qhJfpit hV w'Hg l[rj hg wi vHgH[ m dHh rg r,c[ fp>Vsg dVLjVg h{ VhgG aJ qhJfpit w'v spVgbJ bjMsg h{ a[ yvguJsg h{ m dwl[ driv[ s[ hg qV dr,y l[rj q>eS sj dtbjv bjMsjh{ m

xpiqjV h{^siqgur no sBu ko vyKdw jyqw jgqu sMswru ]

ifTY mukiq n hoveI ijcru sbid n kry vIcwru ]rch.l wg rji q^ 3@ b>e 594

Page 222: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

ljdhW dl>z V[ h,o u'Cw[ W[Vag wgag@ ##qhjiju w'Hg l[rjWtL' m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##wg l[rj wi[Gej m$$##u' hpwq h'r[ fjaLjh$$ ljdhW dl>z V[ dwhj mWjWj ug V[ hpwq ds,aj u[ l[rj wiVg h{ aJ dH>u wi dH,w

B'bj fp,B s[ m dul sg v.WjHg ljc[ ligi du>Vg h'r[ m dHls[ RpfiV[C[ tC[ liwjV[ r,T w[ fj s[ m Rpfi lpwg dq,Bg fjRpSg h{ m$$

f+[qg V[ o'C[ dyi dr,y B'bj fp,B w[ A,a duhg fj ds,ag m bjfV[ s[t w[ dwhj ##LpZ h{$$ qhJfpitJ sg vgvj dwl ai%J sg hp.sgh{ m dH>Vg r,cg ajwa a[ qjvw hp.s[ h'H[ rg Np,egbJ dr,y idhSj mdxi spVgbjsjiJ a'G bjfS[ bjf } Apfj w[ i,tSj ljdhW dl>zdHh dabji wiw[ bjdebj v{ w[ yvj debj m

o'C%g s[i Wjbs Whjv sjl ug bj eH[ m WjWj ug } Vqlwjiwiw[ w'v tC[ h' eH[ m WjWj ug V[ dul w.q F[dubj lg Rpl dr,yfpA de,A wiw[ WyV wgaj ##r[t Whjv sjl bjfSj zi ngw h{ m$$

Whjv sjl ug V[ dwhj ##qhjiju lda h{ m$$wpN lq[G Wjbs Whjv sjl V[ sp,Z q>e dvbJsj ba[ dH,w

fi"nj dabji wirj dvbjdHbj m fi"Gnj qdibjsj bVplji fglgh'Hg wSw sj bjfSg F{S s[ zi'G dabji wiw[ dvbJsj lg mWjWj ug V[ v'C bVplji fi"Gnj A,w dvbj m sp,Z fg dvbj m fi"n[sj dh,lj a[ Wjwg sp,Z Whjv sjl ug } s[ ds,aj a[ WyV wgaj m

##v{ A,w vRp a[ bV.s h' ujRp mm$$Whjv sjl ug V[ lda WyV wdh w[ A,w dvbj ba[ h,o ljx

wiw[ dxi l[rj bj fp,Ag mWjWj ug V[ hpwq wgaj ##b" ljhqS[ uj w[ W{n uj m$$

Page 223: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

Whjv sjl ug h,o u'C w[ Wdh eH[ m Whjv sjl ug duaVgs[i l[rj dr,y ih[ WjWj ug w'v tC[ uJ W{n[ hp.s[ aJ hq[LJ h,ou'C w[ i,ts[ lV m

AwT phr kr joiV rhu qau BytY hir rwie rI ]3]bjlj q^ 5@ b>e 400

AMdir scw nyhu lwieAw pRIqm AwpxY ]

qnu mnu hoie inhwlu jw guru dyKw swm@xy ]1]lPhg blBfsgbJ 4@ b>e 758

V'B ^ f+l.e l! WtLgL dl>z z'BSj a'G f+jfa wgaj m

ivCuiVAw myly pRBUhir drgh kw bsITu ]

b>e 957Whjv sjl ug sp,Z l[qj df>c dry'G v{ w[ bjH[ m RpV%J sp,Z dvbj

w[ i,t ds,aj ba[ bjf df,A[ h' w[ W{n eH[ m wpN lq[G Wjbs WjWjug V[ df,A[ Njag fj w[ Whjv sjl ug } hpwq ds,aj m$$

##Whjv sjl ljhqS[ tC[ wigi s[ df,A[ dH,w ##x,wi1$$ bjsqgdfbj h{ m Rpl} Wpvj w[ dHo[ dvbj m

##lda WyV$$ wdh w[ Whjv sjl ug Rpl} WpvjS yv[ eH[ m##xwgi lJHg@ bjf } WjWj ug Wpvj ih[ hV m$$ RplV[ RpKfi r,vr[dtbj a[ tCj h' w[ Vjv h' apdibj m WjWj ug w'v fhp.y w[ bjsiVjv lgl NpwjdHbj a[ W'dvbj ##h;Pi hpwq m$$

WjWj ug V[ fp,DdAbj ##x,wi ug dwo'G bjH[ h'$$1! x,wi W[f+rjh bjsqg dul } tjS fdhVS sj dtbjv Vj h'r[ m

Page 224: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

##qhjiju ) WgwjV[i r,v'G bjdHbj hJ$$ urjW ds,aj m##blvg dBwjSj dwo[ h{($$ WjWj ug V[ fpdAbj m##f,wg dihjdHL buq[i Ldhi dr,y h{ m$$dul oJ a[ Fea xigs ug V[ idh w[ Feag wgag lg@ Rpl[

hg fgi sg siejh dr,y q{ idh dihj hJ m Rpl fgi sj ujVLgVfgi dul } q{G bjfSj fgi q>dVbj lg m

RpV%J V[ hg q{} W.seg rjv[ fjl[ vjdHbj lg@ dHl spVgbJa'G rxja h' eH[ hV \qi eH[ hV| RpV%J s[ spVgbJ a'G yv[ ujSa'G Wjbs q[i[ epiFjHg \drdsbj f+jfa wiV rjv[ ljog| bjfldr,y vCjHg NeCj wiV v,e[ m dHl Wsv[ \Hgit[| sg FjrVj dr,yq{} rg fj dvbj m fi q{G dHh lF wpN s[tw[ l'dybj zi rgA,Ddcbj@ spVgbJ a'G Vjaj a'dCbj m dxi rg Hgit[ sg b,e dr,ywps fH[ hJ m dHl ai%J dul f+FP sg f+jfag wiV rjla[ api[ hJ m!!!!!f+jfa VhgG h'Sj m i,W sg W.seg wiV rjv[ s[ qV b>si WpijHgbJbjMsgbJ ihgbJ aJ Rph i,W } dwr[G dqv[ej ##qjdHbj wg dwidaA'dc erjHg@ Feag lji V ujV{ m$$

dHh s[t w[ qV sp,tg h'S v,e dfbj m q[i[ fgi ug V[ hpwqds,aj lg dw f>u yjvgl[ wiV[ hV m fi q[i[ bu[ s' yjvgl[ hgh'H[ lV dw fgi ug i,W } dfbji[ h' eH[ m Rpl r[v[ q[i[ dsv }Whpa Fjig l,B v,eg m qpdiLs sg zjB qdhlPl h'S v,e fHg mW.seg wiV vHg qV WKdNbj h'dHbj lg fi epiP dWVJ ea VhgGhp.sg m u[ drdsbj s[S rjvj hg Vj dqdvbj@ drdsbj dqv[eg rgdwl a'G m dHhg dy>aj dsV ija v,eg idh>sg h{ ^

PrIdw icMq Ktolw vwxu duKu ibrih ivCwvx lyPu ]

eyhu hmwrw jIvxw qU swihb sKDcy vyKu ]lv'w l[t xigs@ b>e 1379

Page 225: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

f+q[Li V[ q{} hpS fPiV epiP w'v F[u ds,aj h{ m bjf lqi,oh' a[ d*fj wi dsRp dHl q>ea[ Rpfi m u' aphjc[ si Fgt q>eSbjdHbj h{ m$$

WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##aP. qplvqjV sj qpigs h{@ blgGdl,tJ Vjv l.W.Z i,ts[ hJ m

dHh WyV rg Rpl sg f+gdtbj vHg h'dHbj m RplV[ h,o u'Cw[W[Vag wgag m

##fjaLjh ) epiP VjVw s[r ug dh>sPbJ s[ epiP@ qplvqjVJ s[fgi@ lF s[ lJN[ epiP hV m q[i[ qpidLs dwhj wis[ lV ##epiP VjVws[r ug s[ zi a'G lF ai%J sgbJ qpijsJ dqvsgbJ hV m l' aplgGq[i[ a[ d*fj wi lws[ h' q[hi s[ zi dr,y bjRp m$$

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##dryji wi v{ m dul fjl[ blgG F[uSjh'r[ ujSj fr[ej m u' whJe[@ Rph wiVj fr[ej m$$

x,wi V[ dwhj ##lda WyV ug$$ a[ W[Vag wi ds,ag m ##q{}wvjq WtL'$$

##wvjq Rphg ih[eg duhCg fdhvJ fC%sj h{ m dH,w rji dHhlj} fC w[ lpSj$$ WjWj ug V[ hpwq wgaj m x,wi V[ wvjq lpSjHg mWjWj ug V[ ajwgs wgag ##dHhg wvjq sj fjn yjvg dsV wiVjfr[ej m dHh ljhqS[ dstjHg s[ dihj@ l[q[ df>c dry'G y"o[ dsVsp,Z q>e w[ v{ bjdHbj wi a[ A,w dvbj m i'; VhgG q>eS ujSj m

x,wi ##lda WyV$$ wdh w[ dH,w fjl[ yvj debj m WjWj ugs[ sKl[ h'H[ WyVJ sg fjvSj wiV v,e dfbj m sl wp dsV fjnwgaj aJ Rplsg brloj hg wpN h'i h' eHg m hpwq bVplji sp,Zq>e w[ A,w v{Sj VhgG aJ ljij dsV fjn wis[ idhSj m dHlai%J wis[ us'G yjvg dsV h' eH[@ WjWj ug V[ Whjv sjl ug }wdh w[ w'v Wpvj dvbj m

Page 226: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

w'v WpvjRpS sg hg s[ig lg Tdh dfbj yiVJ Rfi m WjWjug Rpl sj dli Rpfi yp,wS m Rph dxi yiVJ a[ i,t s[r[ m

b{ uh{ qPidLs dw Wj h,w bjLVj mmwis xjie bu eq[ i.u' Wvj mm

FjHg V.s vjv ljdhW\Rph ldaepiP Z.V h{ dul V[ rjdhepiP Vjv ljcj q[v wij ds,aj

h{ m sptJ i'eJ l'eJ a'G ApBwjij wi ds,aj h{ m|so siqguru Dnu DMnu ijin Brm gVu qoiVAw ]

so siqguru vwhu vwhu ijin hir isau joiVAw ]epuig rji q^ 5@ b>e 522

dHl ai%J Rpl } l,y[ Vjv u'C w[ f+l.V wi ds,aj m dul sgFjv b>si FBw dihj lg m dxi hpwq ds,aj ##dwl[ oJ W{n w[ W.segwi' u' a{} yjhgsj lg Rph dqv debj h{ m$$

qhJfpit idhqa s[ zi b>si bj ujS aJ WtLLJ WtL ds>s[hV m tjvg N'vgbJ Fi ds>s[ hV m qhJfpitJ sj dfbji a[ RpV%Jsg idhqa lF a'G wgqag rlaP h{ m dHh rjdhepiP bjfS[dfbjdibJ s[ ijhgG bjf wisj h{^

dudV dwV{ fjdHbj ljZ l.eag fPi{ Fjde W{ijde mmx,wi } tpL h'dHbJ V[ dxi WyV wgaj ##h'i dwl[ yg; sg

v'C h{ hpS aJ F.cji[ tpv[% hV$$ x,wi V[ dwhj@ qhjiju Whpa dqvdebj h{ epiP VjVw s[r ug s[ zi dr,y dwl[ yg; sg wqg VhgG m

Rpl V[ bjdebj q>eg aJ bjf V[ dldtbj ds,ag ##dwl[ dHh'duhg ue%J a[ W{nSj duo[ w'Hg NeCj Vj h'r[ m qV dHwjeiajdr,y ih[ a[ W.seg wisj ih[ m h'i w'Hg dtbjv hg Vj h'r[ W.segwis[ wis[ dHh yg; rZ[eg m dHl} RpevASj VhgG yp,f idhSj mdwl[ bjH[ w'v dHM dryiVj h{ dur[G wpN ujSsj hg VhgG

Page 227: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

spVgbjsji a'G fjl[ dVejh i,tSg h{ dlqiV dr,y qV dBwjSj m$$dHh dldtbj s[ w[ WjWj ug V[ dfbji Fig dVejh Vjv

a,Ddwbj m dur[G bjfS[ vjH[ h'H[ WPB[ r,v@ r[t w[ bV.s bjMsjh{ m FjHg episjl ug V[ dHl dfbji } f[L wgaj h{ ^

qjf[ h[ap Vj fpuVg@ ldaepi h[ap lpy[a lhjHg mmljh drljh V fpuVg@ ldaepi ljhp bojhp lqjHg mmljdhW apdv V ljdhWg@ ldaepi ljdhW lyj ljHgG mmsja[ sjda V fpuVg@ ldaepi sjaj lyp ds+CjHg mmr{s V fPudV r{seg@ ldaepi hRpq{ i'de dqBjHg mms[rg s[r V l[r apdv@ ldaepi l[r lsj lptsjHg mmljdHi iaV V fpuVg@ ljZ l.eda epdi lWsp lpFjHg mmbwo woj rcg rdcbjHg mm1mm

V'B ^ Rpfi'wa f+l.e FjHg iaV dl>z ug ci"vg rjdvbj V[l.a Whjv sjl ug w'v'G lpdSbj lg m

hukmu n jwxY bhuqw rovY ]

AMdir DoKw nId n sovY ]b>e 85

qjVlj adhlgv N'dibj rjvg df>c sj dH,w f+[qg F,vP dl>zl[q[ df>c rjv[ sj diLa[sji lg m bjfSg F{S s[ zi bjdHbj mWjWj ug sg Lphia lpS w[ siLV wiV vHg iP.qg bj debj m WjWjug s[ siLV wga[ a[ qV dr,y l[rj wiV sj dtbjv Rpaf>Vh'dHbj m NjCP@ fjSg sg l[rj wis[ idhSj@ dxi zi yv[ ujSj mwpN lq[G Wjbs dxi bj ujSj m dH>u ws[ wis[ dH,w dsV WjWjug b,e[ W[Vag wi ds,ag m

Page 228: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

##qhjiju ) q[i[ Rpfi d*fj wi' m q{G eigW hJ@ b>V fjSg sga'B idh>sg h{ m$$

WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##Whpa wjhv wi dihj h{G m dHlai%J hg lF wpN dqv uJsj h{ m rwa Vjv ljig yg; dqvujH[eg m$$

wpN dsV dHl[ ai%J hg v.z[ m fi dul } Fp,t v,eg h'r[ RplV[ aJ i'Bg sg hg e,v wiVg h{ m qhJfpitj a'G w'Hg yg; v{Sgh'r[ a[ lWi a[ l.a't i,tSj f{Gsj h{ m Rpl f+[qg } aJ wjhv lgq{G A[ag wpN v{ vrJ m dxi fp,A dvbj ##qhjiju WtL'$$

WjWj ug V[ dxi sphijdHbj ##dwM dH>VJ Rpajrvj h' dihjh{ m blgG a[i[ Vjv'G rg wjhv[ hJ fi bu[ lqJ VhgG bjdHbj mdul r[v[ rwa bjdHbj bjf[ Wpvj vrJe[ m$$

epiP ljdhW sls[ hV dw l[rw l[rj wi[ a[ q>e[ wpN Vj aJdHh hg h' lwsj h{ m

AYsI syvku syvw krY ] ijs kw jIau iqsu AwgY DrY ]

swihb BwvY so prvwxu ] so syvku drgh pwvY mwxu ]3]ZVjlig q^ 1@ b>e 661

duV%J dyi iuj dr,y bj w[ l[rj Vj h'r[@ l[rj lxv VhgGhp.sg m u' f+jSg hpwq dr,y idh w[ l[rj wqjMsj h{@ Rpl sg l[rjv[[t[ vesg h{ a[ firjV yCsg h{ m epiP ljdhW hpwq b>si idhSrjv[ a[ Vj idhS rjv[ } wg dqvsj h{@ dHM xpiqjMs[ hV m

hukmu n jwxY bhuqw rovY ] AMdir DoKw nId n sovY ]

jy Dn KsmY clY rjweI ] dir Gir soBw mhil bulweI ]

nwnk krmI ieh miq pweI ] gur prswdI sic smweI ]dlig ije wg rji q^ 3@ b>e 85

dHl ai%J Rpl f+[qg V[ wpN dsV h'i v.zjH[ m dwo[ idh hp.sj

Page 229: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

h{ spVgbjsjiJ a'G@ A[ag N'vgbJ FiV sg hp.sg h{ m b>si'G wvfVjwisj ih[ qP>h dry'G w'Hg b,ti Vj W'v[ m dHl ai%J idh>s[ } s[tWjWj ug V[ Rpl } Rpajrvj h'dHbj s[t w[ wdh ds,aj ##u[ WhpaA[ag h{ aJ uj w[ dH,w l[i t>c l[i dzY a[ dH,w l[i wSw v{w[ bj ujrgG m$$

Rph dHh lpS w[ WCj f+l.V h'dHbj m NB hg F,uj bjdHbj dHhljigbJ yg;J v{S m yg;J v{ w[ WjWj ug w'v uj fhp.dybj m W[Vagwgag@ ##qhjiju@ v{ bjdHbj hJ m$$

WjWj ug V[ da>V[ hg yg;J r,v a,dwbj a[ dxi Rpl } ajwgswi ds,ag m ##dHh ljigbJ yg;J zi v{ uj m wSw FC'vg dr,yfj w[ Rpfi'G W.s wi s[Sg h{@ duaVg v'C h'r[ h[nj a'G w,T v{Sgh{ a'B VhgG bjr[eg m dzRp a[ t>c dH,w bvqjig dr,y i,t w[ du>sijqji s[Sj@ v'C r[v[ w,T v{SgbJ fi w,Ts[ lq[G dHh VhgG s[tSjdw dw>VgbJ wp Wjwg idh eHgbJ hV m$$

dHh ljigbJ yg;J v{ w[ Rph bjfS[ zi yvj debj m dulai%J lqNjdHbj lg@ Rpl ai%J riaV v,e dfbj l+! N.cj dl>zl[qj s,ls[ hV dw RplV[ dH,w ljv ridabj m w'Hg faj Vj v,e[Rpl WiaV dr,y dwVj wp t>c a[ dzRp@ wSw lg m us'G ljv h'debj Rpl sg faVg V[ f,pDdAbj ##dHV%J dr,y dwhCg Lwag h{duhCg qpwsg hg VhgG m$$

f+[qg V[ dwhj WjWj ug sj hpwq h{ dw s[tSj VhgG m rias[ujRp fi Rpfi'G s[tSj VhgG m fi uVjVg sg du,s b{lg hp.sg h{u' Rpls[ qV dr,y r,l ujH[ Rph wiw[ A,c[eg m Rph faVg s[ h,nb,e[ Np,w debj wSw rjvg FC'vg a[ t>c sg WvSg a[ dzRp rjvgWvSg Rpfi'G dstj ds,ag m x[i wg lg@ u' VhgG h'Sj Rph h' w[ hgdihj m lF wpN ?aq h' debj m qhJfpitJ s[ WyVJ Vjv hg lFwpN lg m us'G Rpv.zSj h' eHg dxi wg h'r[ Rpl FC'vg a[ WvSgbJ

Page 230: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

dry m u' wpN lg Rph aJ RpV%J sg d*fj lswj hg lg m WiwaaJ qhJfpit s[ WyV sg h'i dwl[ yg; sg h'Gs wjdHq VhgG idh>sg mlF yg;J sj b>a h' uJsj h{ m

##ljZ WyV bBvjZj$$qhJfpitJ sj WyV bB,v h{ dul s[ f+ojdH WyV h' ujH[ Rph

rlaP rg bB,v h' uJsg h{ m epiqpdt aJ dHl} f+a,t lqNsj h{ mu' WyV h'dHbj dHh Rpl b,e[ dli Npwj ds>sj h{ m fi qVqpdt dHhl'y[ej dHh dwr[G h'dHbj@ dHh w'Hg ujsP BPSj h{ m u' WyV qhJfpitwi s[S Rpl dr,y hg ljigbJ WiwaJ hp.sgbJ hV m Rpfi'wa f+[qgV[ du>Vg s[i WyV sg fjvSj wgag lF wpN f+jfa wisj dihj mfi dul lq[G hpwq a'G Wjhi h' w[ y,vS v,ej WiwaJ Vj ihgbJ mdxi r[v[ } fAajMsj h{ fi v.dzbj lqJ h,o VhgG bjMsj m us'GlF wpN erj dvbj h'L bjHg a[ dxi WjWj ug w'v bj fhp.dybj mfhp.y w[ q,oj B[dwbj a[ i' w[ rjiaj s,lS v,e dfbj m WjWj ugV[ xpiqjdHbj ##aP. wjhvg Whpa wisj lg@ dHl wiw[ hg dHh e,vh' eHg m hpS x[i dqv ujH[ej m

nwnk AYsy siqgur kI ikAw

Ehu syvku syvw kry gur AwgY jIau Dryie ]

siqgur kw Bwxw iciq kry siqguru Awpy ik®pw kryie ]ePuig q^ 3@ b>e 490

dHl ai%J Rph f+[qg dxi l[rj dr,y v,e debj m Vjq ufSv,e dfbj m dH,w dsV Rplsg faVg V[ bj w[ WjWj ug fjl W[Vagwgag ##fjaLjh@ ljc[ w'v'G Fp,v h' eHg lj} WtL' m

WjWj ug h,lw[ wdhS v,e[ ##aP. wjhvg u' lg m l' duhCg yg;blgG a[i[ fag } ds,ag lg Rph aJ qpCw[ ljc[ w'v rg Vj bjHg maphjc[ w.q sg VhgG ihg ljc[ w.q a'G rg eHg m$$ dHl ai%J WyVwiw[ ypf wi eH[ m

Page 231: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

qjHg l'yJ dr,y cp,Wg h'Hg bjfS[ wga[ h'H[ a[ bjfS[ bjf} vjhSaj fjMsg rjfl yvg eHg m dHl ai%J qhJfpitJ a'G dqvgWiwa rg l.FjvSg WCg qpLwv h{ m

l[rj o'ig qjeV Whpaj mm lPhg q^ 5V'B ^ f+l.e l+! N.cj dl>z a'G f+jfa wgaj m

ljZ l[rj rcFjeg fjHgb{fdhvJ rg d;wi bj yp,Ddwbj h{ dw WjWj ug fjSg wjxg

qjaij dr,y rias[ lV m f{i Z'S v,e[ wHg-wHg zC[ rias[lV m f{i Z'S v,e[ f>u A[ zC[ fjSg s[ fj ds>s[ lV m l' fjSgsg ;iPia wjxg idh>sg lg m e'dW>sfpi[ bjRpS ujS sj ilaj wiw[rg ijhg fjSg fgS vHg ipw uJs[ lV m fjSg vHg dHh dHvjwjdHl ai%J lg dur[G b,u w,v WgwjV[i d;vj h{ m l.a Whjv sjlug h'i l[rj wis[ lV m fjSg sg l[rj wiV vHg dHV%j w'v lqJVhgG lg m dHh l[rj FjHg bai dl>z@ njwij dl>z ba[ dH,w qjHgt[q w"i wdibj wis[ lV m njwij dl>z } aJ WjWj ug wdh ds>s[lV a[ig l[rj fdhvj hg Whpa h{@ dHV%gG t[yv Vj wdibj wi mfi dHh l[rj dr,y hg dihj m l.a Whjv sjl ug } hpwq lg u[dwa[ w'Hg zCj tjvg V;i bjr[ aJ Fi dvbjdHbj wi w'Hg tjvgVhgG h'Sj yjhgsj m

qjHg t[q w"i V[ zi'G ujS r[v[ zCj fjSg sj dli a[ yp,wgujSj m Rpo[ fhp.y w[ WjWj ug s[ bjlS s[ bjl[ fjl[ sPi sPi awue%j sg lxjHg wiVg m dxi fjSg sg l[rj wis[ idhSj m dH,wdsV WjWj ug V[ qjHg } ajwgs wgag ##dw Vjq udfbj wi m$$

qjHg V[ dwhj ##WjWj ug q{G fC%g VhgG hJ ba[ zi sj w.qrg idh>sj h{ m$$

Page 232: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

94

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##dHl dr,y Whpag fC%jHg sg v'C VhgGa[ w.q A,cS sg rg v'C VhgG m

qjHg V[ h{ijV duhj h' w[ dwhj ##dHh dwr[G h' lwsj h{ m$$WjWj ug V[ WyV wgaj ##rjdhepiP$$ sj ujf wisg dihj wi m

w.q wis[ lq[G rg rjdhepiP ufs[ idhSj r[hv[ lq[G rg rjdhepiPufs[ idhSj m dHl s[ vHg aJ fC%jHg sg v'C VhgG m

hwQ pwau kir kwmu sBu cIqu inrMjn nwil ]lv'w wWgi@ b>e 1376

aUTq bYTq sovq nwmu ] khu nwnk jn kY sd kwm ]b>e 286

us'G WjWj ug Fp,Dy' bj eH[ lV@ Rpl lq[G rg dHh qjHg l[rjwisg ihg a[ hpwq bVplji ujf wisg ihg m WjWj ug V[ bjfSgbojh d*fj spbjij qjHg s[ fp,ai } wpwiq wis[ h'H[ rg VjqufS vj ds,aj m

dHl a[ d*fj wgag Rph f+l.e b,e[ bjr[ej m us'G qV dlqiVdr,y h'r[ ligi } dwl[ ai%J sg awvgx VhgG hp.sg m qVp,t sj qVl[rj dr,y Rpaljh Vjv v,esj h{ m

suKu nwnk sMqn kI syvw crx sMq Doie pIvnw ]qjiP q^ 5@ b>e 1018

##bdVw dWzV a[ ljZP ijt{$$dHw dsV qjHg t[q w"i sg r,cg VP.h WgWg y.s w"i w.q wiV

vHg lr[i[ Rpng m Rpl sg V;i drhC[ dr,y dH,w q'Bg ljig vghs[ dVLjV Rpfi fHg m RplV[ sPli[ firji s[ q{GWiJ } dstjHg aJIwgV h' debj dw dHh dwl[ q'B[ l,f sg vgh h{ m u' dw bjfS[zi dr,y bj debj m l,f sj ci aJ Whpa hp.sj dwMdw ;dhigvjujVri h'dHbj m dwl r[v[ c,l s[r[ a[ q"a h' ujr[ m wHg dsVdHh vgh dslsg ihg dwMdw w,y[ qwjV dr,y tp,cJ Whpa hp.sgbJ

Page 233: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

hV m dHl wiw[ dsV yCV a[ bv'f h' ujr[ m wpN dsVJ WjbsqjHg sg VP.h WgWg y.s w"i } l,f V[ w,B dvbj m dH>V[ u'i Vjvl,f V[ s.s qji[ dw y.s w"i a' a'C w[ l,f } vJF[ lp,BSj dfbj ml,f aJ F,u w[ dwa[ vp,w debj a[ WgWg V[ i"vj fj ds,aj m ljijfdirji zWij debj dw hpS wg h' lwsj h{ m

qjHg t[q w"i V[ Rpl[ rwa dwhj ##dw yv' l.aJ w'v v{yvs[ hJ m$$

qjHg bjfSg VP.h lq[a N,B hg WjWj ug w'v fhp.y a[ eHgVqlwji wgag m wjhvg Vjv WjWj ug } hwgwa s,lS v,eg m

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##Rpl r[v[ e,v wiVg lg dul lq[Gaphj} vgh dslg lg m l,f } dHo[ hg Wpvj v{Gs[ m$$

qjHg V[ dwhj ##qhjiju u' h'Sj lg Rph h' debj@ hpS d*fjwi' m q[ig }h } Wyj vr'G m$$

##qjHg dHl } Rpl r[v[ hg bjijq bj debj lg dul lq[GaplgG dHZi } y,v fHgbJ lg m$$ WjWj ug V[ xpiqjdHbj m

WgWg y.s w"i V[ dwhj ##WjWj ug fdhvj q{} Whpa awvgxh' eHg lg@ fi dul r[v[ blgG dHZi qP>h wgaj lg awvgx sPih' eHg lg m hpS aJ dHl ai%J v,e dihj h{ dur[G ws[ l,f V[ qP>hhg VhgG vjdHbj m hpS d*fj wi' Rph l,f rg ljc[ zi dry'G yvjujr[ m$$

WjWj ug o'C%j duhj qplwij wi wdhS v,e[ ##dHo[ hg Wpvjv{Gs[ hJ m fAjS vr[Geg Rpl } dwMdw aP. a'C w[ lpdBbj h{ m

##hJ qhjiju fAjS vrJeg$$ y>s w"i V[ dwhj m##y.ej dxi bjfSg l,l Vjv o'C%g s[i l[rj dr,y h,o rBj fjSg

Fi dvbjRp a[ NjCP dsRp$$ WjWj ug V[ hpwq wgaj mRph l[rj dr,y v,e eHgbJ m s' wp z>B[ Wjbs WjWj ug V[

Page 234: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

96

bjrj; s[ w'v WpvjdHbj a[ wdhS v,e[ m$$##bjRp r[t vRp l,f m Rph ljhqS[ tCj h{ h,o sj dHLjij

wiw[ m$$qjHg a[ Rplsg VP.h V[ us'G l,f r,v s[dtbj aJ wdhS v,egbJ

##hJ qhjiju Rphg h{ m$$dxi WjWj ug V[ WyV wgaj ##hpS dHh aphjc[ zi VhgG

ujH[ej$$ dHl a'G Wjbs RpV%J s[ zi w'Hg dWzV Vj dfbj a[dHh s[t w[ lji[ fdirji sg LiZj r,Z eHg a[ l[rj dr,y up,B debj m

ibGn ibnwsn siB duK nwsnldaepdi Vjqp ds+CjdHbj mm

V'B ^ Rpfi'wa woj l+! N.cj dl>z a'G lpSg m

duhw isirAw kw Awip suAwmI ]

KylY ibgsY AMqrjwmI ]b>e 277

FjHg bai dl>z dur[G df,A[ s,Ddlbj h{ WjWj ug sg l[rj wiVbj ujdHbj wisj lg m ws[ ws[ Whjv sjl ug sg qss wiVv,e uJsj@ ws[ fjSg sg l[rj wisj@ ws[ WjWj ug } dHLVjVwirjMsj m Rpl f+[qg s[ s' vCw[ a[ dH,w vCwg lg m Rpl s[ r,c[vCw[ sj Vjq wjwC dl>z a[ A'B[ sj epids,a dl>z lg m epidsasg Rpqi WjiJ wp ljv sg lg m dul ai%J Whjv sjl ug fdhvJfLP yjiV dHo[ bjMs[ lV@ Rpl[ hg ai%J epidsa dl>z rg fLPyjisj lg m RplV[ WjWj ug s[ V[C[ bj w[ VqLwji wgag m

Page 235: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

WjWj ug V[ dHl } ##WjsLjh$$ wdh w[ WpvjdHbj m epidsadl>z V[ bjfS[ dfaj ug w'v e,v wi ds,ag dw WjWj ug q{}##WjsLjh$$ wdh>s[ hV m

bai dl>z us'G l[rj dr,y debj aJ wdhS v,ej ##fjaLjhepidsa dl>z } WjsLjh dwM wdh>s[ h' m blgG aJ l[rjsji hJ m$$

WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##Fdvbj v'wj dHh dfAv[ uVqWjsLjh lg m u[ s[tSj yjhp.sj h{G aJ dstjHgH[ m$$

bai dl>z dHh lpSw[ ypf wi debj m wHg dsVJ Wjbsepidsa dl>z dxi fLP yjiV bj debj m WjWj ug w'v Wpvj w[wdhS v,e[ ##WjsLjh@ bj a{} a[ig f+uj dstjHgH[ m$$

W,y[ } w"aw s[tS sj yjb hp.sj h{ m Rph A[ag Vjv w'vbj debj a[ wdhS v,ej ##dstj dsY$$

WjWj ug V[ dH,w vwgi dty ds,ag a[ hpwq wgaj m##dHl Rpfi Wdh uj$$##Rph W{n debj$$WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##b,tJ W.s wiw[ dxi t'v% s[Hg m$$RplV[ Rpl[ ai%J wgaj b,tJ W.s wiw[ x[i t'vgbJ aJ wg

s[dtbj m ljhqS[ W[b>a dli a'G V.e[ Vgv[ i.e s[ adhqa W.V[h'H[@ h,oJ dr,y hdobji xC[ h'H[ bj ih[ hV m dHh lF s[t w[epidsa dl>z ldhq debj a[ wdhS v,ej ##WjWj ug dHh q{}qjiV bj ih[ hV m$$

b,e'G WjWj ug V[ dwhj ##ciVj VhgG$$ dHh aJ a{} lvjqwiV bj ih[ hV dHh a[ig x"u a[ fiuj h{ m$$

us'G dHl V[ dxi dwhj ##ci v,esj h{$$ WjWj ug V[ hpwq ds,aj##b,tJ dxi W.s wiw[ t'v% s[ m$$

Page 236: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

98

Rpl a'G Wjbs dHl } lF wpN ds,lSj W.s h' debj m ljhqS[aJ lF wpN ds,lsj VhgG lg fi Rpls[ dsqje b>si Rphg ds+LWSsj dihj m dHl[ hg zWijhB Vjv Rpl } zi fhp.y w[ WptjiyC% debj m dHl Wji[ bai dl>z V[ Rpvjqj duhj ds,aj dw #l.aJV[ q[i[ qp>c[ } cij ds,aj h{$ wdhS v,ej u[ q[i[ qp>c[ } wpN h'debj aJ q{G l.a a[ ##sjbrj wi dsbJej m$$

us'G Whjv sjl ug rjdfl WjWj ug w'v bjH[@ RpV%J ljigrjiaj s,lg u' bai dl>z Vjv h'Hg lg m WjWj ug wdhS v,e[##aP. hpS[ hg uj w[ bai dl>z } wdh s[ dw ljcj arga qp>c[ s[ev[ dry'G vjh s[ a[ dxi sjbrj wi s[rgG m

Whjv sjl V[ Rpl[ ai%J hg lpV[hj fhp.yj ds,aj mdHh lpS w[ bai dl>z l'yJ dr,y f{ debj a[ b>si'G b>si

cdibj dwa[ evag Vj wi vrJ mdul r[v[ Whjv sjl ug V[ bai dl>z sg dy>aj sg WjWj

ug } tWi ds,ag@ aJ WjWj ug V[ dxi Whjv sjl ug } hpwqds,aj #dHh q,Bg dry'G uv v{ w[ Rpl qp>c[ } s[ bjrgG ngw h'ujH[ej a[ bai dl>z hpS sjbrj VhgG wisj m$

Whjv sjl ug uv v{ w[ zi fhp.y eH[ m epids,a dl>z }uv ds,aj Rph ngw h' debj m dHh lF s[t bai dl>z h{ijVh' debj ba[ bjfS[ wga[ Rpfi fLyjajf wiV v,ej m Rpl lq[Gqjxg q>eS vHg b>si'G f+[iVj h'Hg m WjWj ug b,e'G h,l w[ wdhSv,e[ ##aP. aJ sjbrj wiV uj dihj lg m$$ bai dl>z Lidq>sjduhj h' w[ tCj dihj a[ dxi qjxg sg biu wgag a[ wdhS v,ej##qhjiju@ Rl arga sg q{} lqN VhgG bjHg dwhCj lg m$$ WjWjug V[ WyV wgaj Rph ljcj siejhg fdhij u' v,ej h'dHbj ] mRphg ljcj arga ] m

Page 237: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

bai dl>z V[ dwhj ##fjaLjh Rph VhgG q'CVj q[i[ w'v'G Fpvh' eHg h{ m$$

WjWj ug qplwij w[ wdhS v,e[ ##y.ej dxi LpZ h{$$ m ljcga[i[ Vjv w'Hg Vij;eg VhgG@ blgG dlix a{} bdhljl wijdHbjh{ dw a[ij ljcj wg l.W.Z h{ m ujh l[rj wi m$$

dHl a'G Rpfi.a bai dl>z l[rj wisj dihj mV'B ^ WyV dqdvbj \r,cj N>cj dl>z l[qj| a[ m

##l.a lidS l.a Bhv wig$$sMq srix sMq thl krI ]

DMDu bMDu Aru sgl jMjwro Avr kwj qy CUit prI ]b>e 822

Whjv sjl ug WjWj ug sg l[rj dr,y qeV hV m dwl[ h'if+jSg Vjv e,v VhgG wiVg@ dwl[ w'v tCVj W{nSj VhgG m lFsg l.ea dabje w[ dHw' hg dvr v,eg h'Hg h{ ^

jn kI thl sMBwKnu jn isau

aUTnu bYTnu jn kY sMgw ]dWvjrvp q^ 5@ b>e 828

dHl brloj dr,y idhw[ l[rj wi ih[ hV dw v'w s[t w[h{ijV h' eH[ hV m ai%J ai%J sgbJ dryjiJ wis[ hV dHw,n[ W{nw[ m fi blvgba } lqNS rjv[ aJ qp,T a'G z,B fpiL hV mspVgbJsjiJ V[ aJ bjfSg bjfSg Wp,Zg qpajdWw hg bVpqjV vjH[aJ wWgi ug V[ woV wgaj ^

logu khY kbIru baurwnw ]

kbIr kw mrmu rwm pihcwnW ]F{iRp wWgi@ b>e 1158

Page 238: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

100

wHgbJ V[ Whjv sjl ug s[ V[C[ h' w[ e,v wiV sg w'dLLwiVg fi bjfV[ fdhvJ aJ V[C[ h'Sj hg VhgG m u[ V[C[ h' rg eH[aJ lpSg e,v bSlpSg wi s[Sg m dwMdw WjWj ug sg ajwgslg dw #Whjv sjl spVgbJ a'G Wy w[ idhSj h{ m$

dHw dsV l[qj df>c sj bZtC Rpqi sj qVp,t Whjv sjlug } wdhS v,ej@ ##Whjv sjl@ q{} faj v,ej h{ dw duV%J l.aJw'v aP. uJsj h{ RpV%J w'v ipfH[ Whpa hV m us'G dsv wi[ ipfH[WSj s[Gs[ hV m Rph idh>s[ RpujC dr,y hV m u' ws[ ija } cjwPbJV[ Rpl} f{l[ v{S Wsv[ qji ds,aj aJ fpvgl qpw,sqj a[i[ a[ siuwi[eg m aP. Ro[ Vj ujdHbj wi m dHl ai%J Rph wHg dsV wdh>sjdihj m dH,w dsV WjWj ug V[ Whjv sjl ug } b,Zg ija } bjRpSvHg hpwq ds,aj m dul r[v[ Whjv sjl ug b,Zg ija } bjH[ aJWjWj ug s[ ligi s[ b>e bc' b,c r[t w[ ci eH[ m Rpl dsVRph ila[ dr,y dqv[ Rpl fpiL sg e,v ljhqS[ bj eHg m ci w[df,A[ qpC fH[ m us'G Wjbs dr,y fhp.y[ aJ WjWj ug V[ bjrj; ds,ag##dH>Vj lqJ vj ds,aj aP. bjRpSj aJ fdhvj lg$$ Whjv sjl V[V[C[ fhp.y w[ ljig hwgwa s,lg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##dwaP. us'G dHh lF wpN s[dtbj Rpl r[v[ LWs sj ujf VhgG wisjlg m$$

Whjv sjl ug V[ dwhj #VhgG fjaLjh ) q{G lF wpN F,pvdebj lg m$

WjWj ug V[ lqNjdHbj #dw us'G ujf Vj wigH[ Rpl lq[G hgdHh lF wpN ds,lsj h{ m l' dlqiV VhgG A,cSj dHh a[ig dH,w fitlg m dwM u' aP. Vjq drlji ds,aj lg m u[ wpN yjhgsj h{@ aJ dlqiVVhgG FpvSj m

V'B ^ WyV lpdSbj l.a Whjv sjl ug fjl'G FjHg iaV dl>zug ci"vg rjv[ f+[qg V[ m

Page 239: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

u' u' dyardh ljZ uV l' v[aj qjdVdHw rji WjWj ug Whjv sjl ug } FPawjv sgbJ rjiaj

lpSj ih[ lV m WjWj ug wdhS v,e[ dH,w f+[qg ljc[ w'v l[rj wisjhp.sj lg m dH,w dsV RplV[ dwhj@ WjWj ug Vi dl>z braji s[siLV wirjRp m blgG Rpl} dwhj dw ##ci ujr[Gej m$$ RplV[ dwhj##VhgG ug$$ m blgG dwhj ##y.ej dxi s[t v{ m$$ Rph s[t w[ dHaVJcdibj dw qpC blj w'v hg Vj bjdHbj m

dHh WyV lpS w[ Whjv sjl ug s[ qV dr,y dtbjv bjdHbjdw q{G Vi dl>z s[ siLV wiw[ s[tJ m dH,w rji dHl V[ W[Vagwi ds,ag dw ##qhjiju q{} rg siLV wirj dsY m$$ WjWj ugV[ h,l w[ dwhj ##y.ej x[i sp,Z dvbj$$ WjWj ug V[ xpiqjdHbj msp,Z A,w w[ wdhS v,e[ m ##Rph ljhqS[ u.c s[ Rpfi yC uj ciVjVhgG m$$

Whjv sjl ug hpwq bVplji u.c Rpfi yC eH[ m WjWj ugr,v VgN Vjv a,wS v,e[ m WjWj ug bjlS a'G tC[ h' eH[ a[wigiJ r,v api fH[ m o'C%g hg s[i Wjbs WjWj ug wigiJ s[ df,A[bv'f h' eH[ m wpN wp dq>Bj Wjbs Whjv sjl V[ s[dtbj dw dH,wf+wjL qHg L[i sj dyhij F{ sjdHw liPf eiuV h'Hg bjrj; dulVjv Ziag rg w.Wsg h{@ ljhqS[ bj dihj h{ m RpV%J dH,w rji a,ww[ b,tJ W.s wi vHgbJ m dxi Rpl r[v[ a,w Vj t'v%gbJ us'G a,wWjWj ug V[ bjrj; s[ w[ h[nJ Rpai bjRpS vHg Vj WpvjdHbj mh[nJ Rpai WjWj ug b,e[ VqLwji wgag m WjWj ug V[ h,l w[ WyVwgaj ##aP. wjhvj aJ Whpa lg dxi b,tJ dwM W.s wi vHgbJlV m$$

Page 240: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

102

Whjv sjl ug V[ h,o u'Cw[ biu wgag ##qhjiju dH,w rjiaJ qpLwv Vjv s[t ldwbj hJ Whpa ci bjMsj lg m

WjWj ug V[ s,Ddlbj dw ##Whjv sjl dul r[v[ dHh brajih'dHbj lg Rpl lq[G dH,w f+vhjs VhgG cdibj lg Wjwg lji[ s[ra[ci eH[ lg m$$

dyv kulI liKmI kau krih jYkwru ]

mwqw nrisMG kw rUpu invwru ]

liKmI Bau krY n swkY jwie ]

pRhlwdu jnu crxI lwgw Awie ]F[iRp q^ 3@ b>e 1154

##l' Whjv sjl Fea VhgG cis[ hp.s[ dwMdw FeaJ sj f+q[Liljog hp.sj h{ m aP. Vjq dr,y qla dihj wi dHh' duh[ dtbjvqV dr,y Vj dvbjdHbj wi u' a[i[ Vjv WyV hp.s[ hV RpV%J sjVaguj Vj wTjdHbj wi m$$

##qV Vjqp udf Vjqp bjijdZ bVdsVp Vjqp rtjSg mmRpfs[Lp lpdS ljZ l.aV wj lF yPwg wjdS uqjSg mm$$Whjv sjl V[ dwhj ##eigW dVrju@ us'G q{G cjvg wiV uJsj

h{ q[i[ b,e[ df,A[ W.s[ ujfs[ lV@ fi fiAjrj VhgG hp.sj m$$WjWj ug V[ WyV wgaj ##Whjv sjl Vjq ufS Vjv a[ig

lpiag RpKyg h' eHg m dHl vHg dHh a[ig lhjdHaj rjla[ hV mdHh wpN VhgG wdh>s[ m dHh dVi.wji s[ l[rjsji r.c[ h'H[ hV m dvrv,eg h{ hpS aP. bjfSg q>d;v r,v r,Z dihj h{ m$$

Page 241: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

priK KjwnY pwie sy bhuiV n KoitAw ]b>e 520

l.lji dr,y epiPbJ a[ y[dvbJ Vjv hg dHdahjl WSsj h{ mepiP bjfS[ y[dvbJ } fCjMsj h{ dxi RpV%J sg f+gdtbj rg wisjh{ m dur[G lwPv sj bdZbjfw fdhvJ W,DdybJ } fCjMsj h{ dxidHqdahjV v{Gsj h{ dHl ai%J spVgbJ dr,y u' rg qhJfpit bjH[hV RpV%J bjfS[ dLLJ sg f+gdtbj wgag h{ m fdhvJ fC%jMs[ hVdxi y'BJ qjis[ hV bjti h[nJ h,o rg i,ts[ hV m dur[G epiP VjVws[r ug V[ dwhj lg ^

##ujh Y vdhdSbj qpisj tjh$$fi us'G vdhSj ug tjS } eH[ b,e[ h,o i,t ds,aj dw wCjh

f+Ljds dfbj h{ m y'B qjig r,v dr>e u' w,TS[ h'H[ h,o i,t ds,ajaJ u' l,B Vj v,e[ m dxi vdhSj ug WS[ epiP b>es s[r ug a[fit wgag epiP bqi sjl ug sg m dHLVjV wiV vHg WjiJ ljvfjSg v{S F[us[ ih[ dWbjl sdibj a'G m wg ila[ dr,y h'i w'HgavjW uJ tPh VhgG lg m fit u' wiVg lg m v.ei rjla[ fjSgbjMsj lg tcPi ljdhW a'G m

duM hg WjWj ug V[ Whjv sjl ug sg f+gdtbj LpiP wgagWjWj ug V[ fp,DdAbj ##Whjv sjl@ uj w[ wg wisj hp.sj h{($$

Whjv sjl ug yp,f wi eH[ wpN Vj W'v[ m dxi bjf hg wdhSv,e[ ##drhvj Vj dihj wi tPh f,DdBbj wi m$$ Whjv sjl ug V[lda WyV dwhj m

ija } us'G zi uJs[ tPh fpBV v,e uJs[ wHg dsV dHl

Page 242: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

104

ai%J v.z eH[ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj ## zi rjvj tPh A,cs[ a[ dHo[ tPh fpB s[ m$$ l[rw V[ dxi lda WyV dwhj m$$

hpwq bVplji zi a'G f"Cg yp,w dvbjH[ a[ dVLjV v{ w[ tPhfpBV v,e fH[ m fdhvJ aJ RpGN hg fpdBbj us'G cP.zj h' debj aJf"Cg Vjv dq,Bg Wjhi w,TS v,e fH[ m dHh w.q wHg dsV yvsjdihj m hi r[v[ dHl[ l[rj sj dtbjv idh>sj dwMdw ^

##V dalp Fpt V Vgs V tjSj l'rSj$$wHg dsV Wjbs WjWj ug V[ r[t w[ dwhj@ ##LpZ h{ m hpS blgG

dHl dr,y dsV r[v[ idhSj h{ dwMdw eiqg Whpa h{ m$$ dxi bjfwsg dsV r[v[ wsg ija } dHl dr,y idh>s[ lV m dHl a'G Rpfi.aWjWj ug V[ hpwq vjdHbj ##Whjv sjl@ dHl rji us'G wSw sgxlv w,BS a'G df,A[ duhCg W,vg \dlBj| Bp,B w[ dc,e[ Rph dHw,n[wiw[ wSw w,TVg h{ m Rpl sj bjBj WSjw[ tJrje[ m$$ dHl ai%Jhg Whjv sjl ug V[ wgaj m wSw s[ dlKB[ dHw,n[ wiw[ wSww,T vHg m Rpl a'G Wjbs Z'ag ba[ dxi lpwj w[ bjfS[ h,ogG bjffgl w[ dvbJsg fpijV[ aigw[ rJe m fi"nj dabji wiVj m WjWjug w'v bj w[ i,t s[Sj bjf df,A[ h' w[ W{n ujSj WjWj ug V[dH,w eijhg a'C v{Sg a[ fi"Gn[ sg dH,w eijhg hg l.a Whjv sjlug } s[Sg m Wpiwg a'G Wjbs wdhSj@ Whjv sjl@ fjSg fg v{ba[ bV.s h' uj m$$ y"rgG z>B[ s[ b>si Whjv sjl@ ug V[ fjSga'G dWVJ h'i dwl[ yg; } h,o Vj vjRpSj \w'Hg yg; Vj tjSg| mqhJfpiLJ sg d*fj hg dHh' duhg hp.sg h{ m dur[G FjHg V.s vjvsj woV h{ -

dxsj bla ujV' dsdv qV W-tjdw qw,sdl fjw mmfs bio ^ hi bJ wl[ dw WlPH[ a[ ih VqPs qij

dxs bla \wpiWjV h{|W-tjdw \ZPCg a'G|

Page 243: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

105

qw,sdl fjw \yiS i,tS sg fdr,ai oJ|hi bJ wl[ \hi[w Rpl fpiL a'G|dw WlPH[ a'G \a[ig dsLj r,v|Vqps \drtjr[ IJ s,Dl[|lij \q{}|a[ij ijh \ilaj| drtjMsj h{ m

ZPdC daVj sg yiVj Rpfi aV qV F[B yCjdHbjbjf erjdHbj mmduhC[ ldaepiP fPi[ V[ apZ rv qjie fjdHbjsi dstvjdHbj mm

Whjv sjl sg l[rj } i.e yCV v,e dfbj m qV Vjq dr,yi.debj debj m spVgbJ rjv[ h'i rg l,uS Vjq ufs[ hV RphqV dr,y w'Hg Vj w'Hg fsjio sg wjqVj i,t w[ ufs[ hV m dlqiVsj blvg il aJ Rpl r[v[ hg bjMsj h{ us'G b>si sg w'Hg wjqVjVj h'r[@ le'G Rpl } dqvS sg hg aq>Vj h'r[ m dur[G dw v'h[ sgc,Wg dr,y fjil sg r,Bg wje; dr,y vf[B w[ i,t s[HgH[ Rph l'VjVhgG WS[eg dwM dw Rpl s[ dryjv[ wje; u' h{ m dHl[ ai%JspVgbjsji a[ f+q[Li s[ dryjv[ spdVbjrg fsjio hV m Rph l,y[epiP } dqvV s[ ila[ dr,y wje; sj w.q wis[ hV m duhC[ fpils[ dryjv[ dHh wje; w,T s[HgH[ aJ Rph c,Wg rg l'Vj WS ujH[eg ml' dHl ai%J u' rg fpiL dHh spdVbjrg fsjioJ sg sgrji a'Cw[ fjil iPfg f+q[Li s[ Vjv bjfSj Vjaj u'Csj h{ m Rpl Vjvv,e w[ l'Vj WS uJsj h{ m dHh' duhg hjva hg h' eHg lg l.aWhjv sjl ug sg duV%J V[ WjWj ug l+g qhJ hiVjq dl>z ugqhjiju sg l[rj wqjHg lg m

syvw krq hoie inhkwmI ] iqs kau hoq prwpiq suAwmI ]eRpCg lp^ q^ 5@ b>e 286

Page 244: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

106

dHh f+jfag aJ hg hp.sg h{ u[[@ WjWj ug riej qhJfpit h'r[a[ l[rjsji h'r[ l.a Whjv sjl ug riej m

qpidLs wjdqv-qpigs bjdqv-tpsj Ljdqv mfi dHh f+jfagbJ Rpl[ f+jSg } hp.sgbJ hV dul Rpfi f+q[Li

bjf d*fj wi[ m dur[G ldaepiJ sj xpiqjV h{ mkhu nwnk iqsu BieE prwpiq ijsu purb ilKy kw lhnw ]

l'idn q^ 5@ b>e 642

srb rog kw AauKdu nwmu ]b>e 274

ws[ ws[ hpwq h'Sj aJ Whjv sjl ug V[C[ s[ df>c e'dW>sfpi[euj wiV ujdHbj wis[ lV m dH,w dsV hpwq bVplji euj wiVeH[ m dH,w zi s[ WPh[ b,e[ bvt uejHg m zi rjv[ Whpa RpsjlW{n[ lV m Whjv sjl ug V[ euj fjRpS bjH[ f+[qg } Rpsjlg sjwjiV fpdAbj m Rpl V[ Rpai ds,aj dw ljc[ vCw[ } y[yw dVwvgh{ m Rpl sg Wy ujS sg Rpqgs VhgG h{ m dHl wiw[ ljij B,WidVijL W{nj h{ m RpV%J Whjv sjl ug } ljZP lqN w[ W[Vag wgag##qhjiju w'Hg d*fj wi' m$$ dwMdw cp,Ws[ } daVw[ sj lhjij msptg W.s[ } aJ dHh hp.sj h{ dw dwl[ } sp,t s,Ddlbj w'Hg srjHghg v,F fr[ m ujV WyjRpS vHg qVp,t hi ai%J Vjv h,o f{iqjisj h{ m

Whjv sjl ug V[ dwhj ##q[i[ epiP i.Pqg W{n[ hV RpV%J w'v'G aphj}t{i f{ lwsg h{@ q[i[ w'v aJ wpN VhgG m Rph fPiV f+q[Li hV@ u'yjhpS wi lws[ hV m$$ dHh e,v lpSw[ f+[qg s[ dsv } wpN h"Glvjh'dHbj Whjv sjl ug rjfl i.Pqg bj eH[ m RpV%J bu[ WjWj ugb,e[ sp,Z i,Ddtbj hg lg dw e'dW>sfpi[ df>c sj f+[qg rg bj fhp.dybj m

Page 245: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

107

WjWj ug } Whjv sjl ug V[ lF wpN s,l ds,aj lg m WjWj ugV[ hpwq vjdHbj ##dw dHl } df,A[ hg tCj idhS vHg wdh s[rgG m$$

Whjv sjl ug V[ Rpl } i'w ds,aj ba[ df,A[ W{n ujS sgajwgs wgag m WjWj ug s[ sp,Z A,wS a'G Wjbs l[rw } dwhjdw Rpl f+[qg } Wpvj vRp m WjWj ug qp,t a[ w,fCj i,ts[ lV mWhjv sjl ug V[ Rpl } Wpvj dvbj m Rpl f+[qg V[ V[C[ bj w[VqLwji wgag a[ Fi[ h'H[ ev[ Vjv drbjdtbj lpSjHg ba[ b,tJdry'G Vgi rdh apdibj m WjWj ug V[ Zgiu ds,aj a[ WyV wgaj##dVi.wji s[ hpwq a'G dWVj w'Hg rjv dr>ej VhgG wi lwsj m aP.w'Hg yg; Vjv \f+ljds bjds| v{ w[ bjdHbj h{ m

VhgG ug q{ wjhvg dr,y Fpv bjdHbj hJ m$$WyV h'dHbj ##y.ej W[ig a'G W[i hg a'C vRp m$$RplV[ tC%j h' w[ W[ig s[ W[i a'C vH[ m WjWj ug V[ hpwq wgaj

##Whjv sjl@ s' W[i dHl a'G v{ w[ q[i[ w'v dvbj s[$$ m Whjvsjl ug V[ s' W[i dvbj w[ WjWj ug } ds,a[ m WjWj ug V[ W[ih,oJ dr,y zp,B w[ s' f>eagbJ fC%gbJ m

nwrwiex khq jmu Bwig plwiex ]e'c q^ 5@ b>e 899

dHl ai% dHh f>eagbJ daV rji fC%gbJ a[ us'G WjWj ugV[ h,o t'hv[ aJ W[i BpB[ h'H[ lV m NB WyV wgaj ##r[dtbj s.sF.V w[ dfAjh q'Cg h{ m ujh zi fhp.y uj m hpS W,y[ } bjijqh{ m$$ dHh w"aw r[t w[ Rph f+[qg h{ijV h' debj m lda WyV wdhw[ a[ Vqlwji wiw[ zi } api dfbj m qV dr,y bu[ rg W,y[sj dxwi h{ m qhJfpit sg vgvj s[t w[ rg bjsqg sj qV VhgGdBwsj m dHh qV W[-qphjij u' h'dHbj m zi fhp.y w[ s[dtbj aJljij firji tpL V;i bj dihj lg m qp>cj a.sipla h' w[ t[cdihj lg m

Page 246: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

108

dxi Rph f+[qg wHg dsVJ Wjbs WjWj ug fjl bjdHbj a[W[Vag wgag ##qhjiju w'Hg fp>VsjV aJ VhgG wiVj dwMdw RpldsV A[ag Vjv q[i[ w'v'G fp,DdAbj Vj debj m$$

WjWj ug wdhS v,e[@ ##u[ wi lwsj h{ aJ wis[ m$$jYsw ibqu qYsw hoie vrqY Apunw blu nhI hwrY ]

ZVjlig q^ 5@ b>e 679fi u[ zi dr,y dHaVg fhp.y VhgG aJ Vjq uf dvbj wi m$$

rjdhepiP rjdhepiP wisj dihj wi m dHl b>si hg lF fp>V sjVbj uJs[ hV m

puMn dwn jp qp jyqy sB aUpir nwmu ]b>e 401

dHl ai%J dHl f+[qg } lF FiqJ Fpv[dtbJ dry'G WjWj ug V[w,T ds,aj a[ Vjv hg Vjq ufS vj ds,aj m

l.a d*fj a[ dhis{ rjl{ mf+q[Li sj Vjq lpVS wiw[ sp,tJ sj Vjl h' uJsj h{ dur[G

rugi tJ sj spt sPi h'dHbj lg muhJegi WjsLjh sj@ r;gi@ r;gi tJ lg m dHl } f[B sj

uv'Zi i'e h' debj m dHl V[ WC[ cjwBi l,s[ fi i'e sPi Vjh'dHbj m dH,w dsV dfAvg ija b,t tp,v% eHg ujes[ h'H[ s[ w.VJdr,y bjrj; fHg m dHh brj; dHr[G lg dw dur[G w'Hg dl,t lptqVgljdhW fC%sj uj dihj lg m brj; f{S sg s[i lg i'eg } wpNbjijq bjdHbj m dxi us'G rg Rph dl,t WjSg fC%sj v.z[@ r;gitJ WC[ dZbjV Vjv lpdSbj wi[ m i'; lpSdsbJ h'i bijq h'debj m

dHw dsV dHl V[ dl,t } bjfS[ zi Wpvj dvbj ba[ WCjldawji wgaj m Rpl fjl'G lptqVg ljdhW ug sj ljij fjn lpdSbj m

Page 247: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

109

fjn lpSdsbJ qqPvg i'e Wjwg idh debj mr;gi tJ V[ fp,DdAbj ##dHh dwl sg wvjq h{($$epidl,t V[ dwhj ##dHh WjSg epiP biuV s[r ljdhW ug sg

h{ m u' dHl r[v[ l+g epiP VjVw ug sg e,sg a[ dWijuqjV hV m$$r;gi tJ V[ dwhj@ ##q{} RphVJ w'v v{ y,v m$$r;gi tJ } v{ w[ dl,t b>dq+ali fhp.y debj m epiP ug b,e[

F[Bj i,t w[ yiVJ a[ Tdh dfbj m Rpl r[v[ epiP ljdhW wji l[rjwirj ih[ lV m r;gi tJ V[ bjfSg drdobj lpSj w[ W[Vag wgag##qhjiju ) bjf sg q[hi lswj lptqVg ljdhW sj fjn lpVS Vjvq[ij i'e aJ sPi h' debj h{ fi bu[ f[B dr,y fjSg h{@ ci h{dwZi[ x[i Vj fgC h' ujr[ m d*fj wi' m$$

epiP ljdhW V[ Rpl} WjWj Wp,Tj ug w'v F[u ds,aj m dul oJWjWj Wp,Tj ug sg W[ig h{ m dul r[v[ r;gi tJ bjdHbj WjWj ugbjf B'wij yp,w w[ l[rj wi ih[ lV m us'G dHh V[C[ h' w[ W[VagwiV v,ej WjWj Wp,Tj ug V[ dwhj ##h,B u fi[ l[rj wi v{S s[h$$ m

dHh lpS r;gi tJ zWijdHbj VhgG Rpo[ hg LiZj Zji w[ tCjdihj m dHh LiZj r[t WjWj Wp,Tj ug V[ B'wig Rpl rv qjig m B'wigRpl s[ f[B a[ r,ug m Rpl r[v[ hg bi'e h' debj m

dHl f+wji Vjq lpVS Vjv sptJ sj VjL h' uJsj h{ m dur[Gl.aJ fjl'G Vjq lpVS Vjv bujqv fjfg s[ fjf VLB h' eH[ lVZjCrg Wjvqgw a[ lZV[ wljHg rie[ ai eH[ lV m l' Vjq hglF sptJ sj sjiP h{ m

##Vjqp lpVa sis spt voj mmlpdSb{ sPt fjf wj Vjlp mm8mm$$

Page 248: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

110

u' dHA[ l'Hg xvp fjr{ mmqhJfpit dul lq[G bV.s h' ujS Rpl r[v[ RpV%J s[ ljhqS[

w'Hg rg f+jSg bj ujr[@ Rpl sg qV'wjqVj fPig wi ds>s[ hV midhqa s[ zi dr,y bjH[ h'S aJ lF dLwr[ dev[ dqBj ds>s[ hV m

v'hj t[Cj df>c sj rjlg@ dul} q'sV wdh>s[ lV@ Rph btjC[vj w[ ega ejdHbj wisj lg m RpV%J ldqbJ dr,y T,c lji.eghg l.ega sj ljZV lg m b,u w,v aJ wHg ai%J s[ lju l.ega} h'i rg dq,nj@ lpigvj WSjMs[ hV m fi Rpl r[v[ s[ v'wJ sjhiqV dfbjij l.ega T,c lji.eg hg lg a[ ega hg hp.s[ lV@wvgbj@ Wga eH[ bjLwJ sgbJ rjiJ rg ejHgbJ uJsgbJ lV miju[ qhjiju[ rg bjfS[ qV'i.uV vHg dHh wvgbJ lpSs[ lV mT,c Vjv ejRpS rjvj q'sV dH,w dsV WjWj ug s[ siLV wiViP.qg bjdHbj m WjWj ug fjl fhp.y w[ RplV[ Vqlwji wgag ba[w'v W{n debj m WjWj ug V[ bjfSg qiIjsj bVplji Rpl sj Vjqdf>c e'a zi s[ q{GWiJ s[ Vjq@ wWgv[ sj Vjq w.q@ bjdsw fp,DdAbj\WjWj ug hi Vr[G bjRpS rjv[ f+[qg } Rplsj Vjq@ df>c@ e'a@VjVw[@ FPbj@ l"hi[ bjds lF wpN fp,As[ lV| m

RplV[ RpKai dr,y lF wpN s,l ds,aj ba[ bjfSj dw,ajejRpSj rg s,Ddlbj m WjWj ug V[ WyV wgaj ##lj} rg wpN lpSjs[ m$$ q'sV dH,w rjig aJ dN,uw debj dwMdw Rph l'ysj lgu' Rph ejRpGsj h{@ WjWj ug LjdHs lpS w[ Vij; Vj h'S m WjWjug Rpls[ b>si sg e,v Wp,N w[ wdhS v,e[ ##LiqJ VhgG m u' a{}bjMsj h{ Rphg lpSj s[ m$$

RplV[ WyV q>V w[ hgi sg dH,w wvg RpKyg bjrj; dr,y

Page 249: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

111

lpSjHg m WjWj ug wvg lpS w[ f+l.V h'H[ a[ hpwq wgaj dw ##h'irg lpSj m$$ Rpl V[ h'i lpSj ds,agbJ m WjWj ug fp,AS v,e[ dw>Vgwp bjqsV h' uJsg h{ ejRpS r[v[ m

RplV[ RpKai ds,aj #qhjiju ) xlv z,B hp.sg h{ m wjv f{ uJsjh[ m v'wJ sj h,o a.e h'S wiw[ w'Hg bjVj w'Hg s' bjV[ s[ ds>sjh{ m u[ w'Hg lisji bj ujr[ aJ dH,w ipdfbj s[ ds>sj h{ m bjqsVaJ i'Bg u'eg hg hp.sg h{ m

WjWj ug V[ WyV wgaj ejRpS r[v[ qla h' w[ ejdHbj wi mlpVS rjv[ bjfS[ bjf qla h' ujdHbj wiVe[ m dxi a[i[ w'vw'Hg wqg VhgG ih[eg m qjHgbJ rg a[i[ b,e[ edhS[ vjh w[p lp,BdsbJ wiVegbJ m fi b,n fdhiJ dr,y r[hv[ lq[G ##rjdhepiPrjdhepiP$$ wdibj wi m

jp qp kw bMDu byVulw ijqu lµGih vhylw ]

nw srvru nw auClY AYsw pMQu suhylw ]1]lPhg q^ 1@ b>e 729

dHh WyV lpS w[ RplV[ ##lda WyV$$ dwhj a[ dxi bjdebjv{ w[ yvj debj m dW+Z l^ lirS dl>z df>c Fjeg WJsi rjv[s,ls[ hV dw dHh WyV l,y h'dHbj m q'sV } w'Hg wqg Vj ihgv'w WC[ f+[q Vjv Rpls[ ega lpSs[ lV m qhJfpitJ sj WyVdxi W[bio dwr[G h' lwsj h{ m dHl ai%J WjWj ug V[ q'sV }i';g a'G W[dxwi wi ds,aj m Vjv hg Vjq ufS sg ajwgs wids,ag aJ dw Rpl sj v'w f+v'w lpZi ujH[ m

f+ga hig w[ Vjq wg v'w f+v'w lhjdH mmbrip f+gaj NPngbJ bje{ idhS Vj fjdH mm

Page 250: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

112

sB rog imtwvy nvw inroAw ]

nwnk rKw Awpy hoAw ]b>e 744-45

iP.qg wHgbJ df>cJ } bjRpS s[ ila[ dr,y f{Gsj h'S wiw[bjq v'w WjWj ug s[ bjlV w'v' sg hg v.zs[ lV m dwl[ Rpfiu[ d*fj wiVg hp.sg Rplsj qV bjf hg siLV wiV vHg f=[dibjuJsj m RpGN a[ ljij l.lji hg sptg h{ m w'Hg ZV r,v'G@ w'Hg b"vjsr,v'G@ w'Hg i'e Vjv aJ hg epiP VjVw s[r ug V[ xpiqjdHbj h{-

VjVw sptgbj lF l.ljip mmdHl[ ai%J dH,w f+[qg u' ligiw a"i a[ sptg lg WjWj ug sg

Lphia lpS w[ iP.qg bj debj m WjWj ug s[ bjlS w'v fhp.y w[VqLwji wgag m WjWj ug V[ h,o s[ dHLji[ s[ Vjv W{nS vHg dwhj mfdhvJ rJe hg WjWj ug V[ Rpls[ Vjq df>c a[ e'a bjds Wji[fp,DdAbj m

Rpl f+[qg V[ RpKai dr,y lF wpN s,l ds,aj a[ dxi bjfSge,v wiV v,ej dul s[ vHg Rph WjWj ug w'v bjdHbj lg m wdhSv,ej #fjaLjh ) hi ljv q[i[ l,f vC ujsj h{ m w'Hg d*fj wi'dHl a'G q[ij Wyj h' ujr[ m$

WjWj ug V[ fp,dAbj ##dHl s[ vCV sj wg wjiV h{ m$$ dHhf+LV lpS w[ Rpl epidlt V[ bjfSg dfAvg h,c Wgag hwgwaLpiP wi ds,ag m wdhS v,ej -

##dHw rji q{G bjfS[ zi'eg w.q wiV vHg qpvajV debj mRpo[ q{} dH,w xwgi V;i bjdHbj m dtbjv bjdHbj xwgi h{@w'Hg l[rj hg wi s[tgH[ m V[C[ fhp.y w[ q{G l[rj fp,Ag aJ xwgi ug

Page 251: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

113

V[ aqjwP sg q>e wgag m q{G RpV%J } wdh ds,aj dw q{G dl,t hJ q[i[w'v'G f{l[ v{ vr'G m dHh aplgG bjf v{ bjRpSj uJ dwl[ a'G q>erjv{Sj m q{G aJ apqjwP } h,o VhgG vjRpSj m #q[ij dHh urjW lpSw[ xwgi V[ ep,Dl[ Vjv dwhj$ dHl } h,o vjRpS Vjv wg a[i[ l,fvC ujH[ej m$ q{G dHh vx; lpS w[ ypf wi debj a[ rjfl yvjbjdHbj m

dHl a'G Rpfi.a hpS wHg ljv h' eH[ hV q[i[ hi ljv l,fvC ujsj h{ m l' qhjiju ) d*fj wi' q{G Whpa sptg hJ m$$

dHh ljig rjiaj lpVS a'G Wjbs WjWj ug Rpl f+[qg }lqNjRpS v,e[ ##dHh dHvjhg ajwa uJ Lwag f+jfa wiVg du>Vgd;bjsj wnV h{ mRpVg hg Rpl a'G r,Z l.Fjv w[ i,tSg m w'HgqhJfpit hg dHl Lwag } bjfS[ b>si Apfj lws[ hV m y.ejwgaj aP. aqjwP } h,o VhgG vjdHbj m u' Rpl V[ a[i[ Ziq sg firjhVj wis[ h'H[ dHh WyV wgaj h{@ Rpl sj wgaj@ Rph bjf F'edihj h{ m dHl Vjv a[ij wpN VhgG dredCbj Rpl sj VpwljV h'dHbjh{ m

WjWj ug V[ Whjv sjl ug } Wpvj w[ hpwq wgaj$$ dHl f+[qg} uv Awjb \dfvj s[| m$$ Whjv sjl ug V[ uv dfvj ds,aj mdxi WjWj ug V[ WyV wgaj ##uj hpS LpZ h{ m$$ Vjv hg ajwgswgag dw b,nJ fdhiJ dry'G lqJ dqvS a[ WjSg fdCbj wi m u[fdC%bj VhgG aJ dlix dHV%J hg fC% dvbj wi m

O ldaVjq wiaj fpit m dHh wjxg h{ dHl sj ujf wisjdihj wi lF wpN ngw ih[ej m wpN lqJ ypf idhS Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj ##zi dr,y dH,w b,Zg dH,B i,t w[ Rpl RpfiLjq } upagbJ qjdibj wigG m

Rpl V[ dHh WyV lpdSbj ba[ lda WyV sj LWs bvjfw[ api dfbj m f+[qg V[ zi fhp.y w[ dHh wgaj m dH,w b,Zg dH,Bzi i,t w[ Rpl Rpfi i'u upagbJ qjdibj wi[ m up,agbJ qji[ aJ

Page 252: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

114

dH,B Rpfi@ fi f{S Rpl xwgi s[ m us'G wHg dsV dHl ai%J hp.sjdihj aJ xwgi dy>aJ dr,y e'a[ tjS v,e dfbj dH,w dsV WjWj ugV[ xwgi } lpfV[ dr,y siLV s[ w[ iP.qg fhp.y ujS sgajwgs wgag m

lPiu sgbJ dwiVJ hV[i[ } drsjdHeg s[S vHg dVwvgbJaJ xwgi lJHg V[ rg iP.qg r,v rhgiJ z,a vHgbJ m Rph f+[qg rgWjWj ug w'v s' dsVJ sj bjdHbj h'dHbj lg m WjWj ug V[ WyVwgaj ##b,u Rph xwgi dHo[ bj dihj h{ aP. Rpl} fAjS vr[Gej m

f+[qg V[ RpKai ds,aj ##ug h;Pi@ fAjS vrJej m$$WjWj ug V[ hpwq wgaj ##Ljq sg e,cg a[ bj dihj h{ Fp,Dy'

q>cg lB[LV a'G Rpl} v{ w[ bj m$$f+[qg lB[LV a[ fhp.y debj m e,cg bj eHg xwgi ug } N,B

fAjS dvbj a[ WjWj ug w'v bjRpS vHg f+[iVj wgaj m f+[qg b,e[h' apdibj a[ xwgi df,A[ df,A[ m WjWj ug w'v fhp.ys[ hg xwgi V[WjWj ug s[ y[hi[ r,v aK,dwbj aJ N,B lqN debj m WjWj ug V[Vjq bjds fp,A w[ WyV wgaj ##wg f+LV h{($$

xwgi V[ ljig bjf Wgag t'v% w[ s,lg m WjWj ug V[ WyV wgaj##a[ij wlPi lg@ dHl vHg luj dqvSg hg lg m$$

xwgi V[ evag q>Vg ba[ W[Vag wgag ##hpS d*fj wi' m$$ WjWjug idhqa s[ zi bjH[ ba[ dlKdtbj ds,ag dw ##b,e[ a'G dHl ai%Jsg evag VhgG wiVg m$$ l' dHl xwgi } rg f+FP sg iuj dr,yidhS sj ajwgs wgag m qhJfpit f+q[Li s[ hpwq dr,y idh w[sp,t rg dVrjis[ hV m

bwrM bwr bwr pRBu jpIAY ] pI AMimRqu iehu mnu qnu DRpIAY ] eRpCg l^ q^ 5

V'B ^ f+l.e FjHg iaV dl>z ug ci'vg rjdvbJ l.a Whjvsjl ug fjl'G lpdSbj m

Page 253: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

115

Z>Vp l[rj l[rwp firjVpdHw dsV WjWj ug Whpa f+l.V lV RpV%J V[ Whjv sjl ug

} bjfS[ V[C[ Wpvj dvbj m us'G l[rw bjfS[ epiP sg l[rj l,ygLiZj Vjv wi[ Rpl sg V[Caj bjf hg r,Z uJsg h{ m dfbji VjvdWnjw[ fp,AS v,e[ ##ws[ qV dr,y dHh rg l'ysj h{ dw ljij dsVw.q hg vjHg i,ts[ hV m bijq Vjv s' zCg W{nS rg VhgG ds>s[ m$$

Whjv sjl ug V[ WCg dVqiaj Vjv RpKai ds,aj ##qhjiju )dul dsV a'G l[rj dr,y bjdHbj hJ Rpl dsV a'G hg bV.s dr,yhJ m hi Vr[G dsV } VrJ yjb yC%sj h{ dw b,u h'i l[rj dqv[ega[ dxi tpLg tpLg wiJej ba[ aphjc[ fjl'G rg tpLgbJ f+jfa wiJej mws[ rg qV dr,y VhgG bjMsj dw dHh l[rj b"tg h{ m hi r[v[qV tpLg Vjv b>Wi dr,y RpcjigbJ vjMsj h{ m hi fv u' bjfs[ fdrai yiVJ dr,y Wga dihj h{ m Rph l,y[ sg siejh dr,yv[t[ v,e dihj h{ m ugrV sj dH,w dAV rg W[bio sj VhgG ujdihj m bjf ug sg bfji d*fj h{ q{G dHl[ dr,y hg bjfSj lpFjelqNsj hJ m$$

dHh RpKai lpS w[ WjWj ug WC[ f+l.V h'H[ m dxi WyV h'dHbj##Whjv sjl hpS Rph lqJ V[C[ h{ us'G a{} dH,w blojV a[ c[ijfj dsbJe[ m aP. Rpo[ bjfSj w.q bjf yvjHgG m y[v[ Wjvw[ a[i[w'v h'dHbj wiVe[ m dxi a[ig qdhqj rZ[eg m$$

WyV lpS w[ Whjv sjl ug V[ W[Vag wgag ##LdhVLjh d*fjwi'@ lj} aJ l[rj hg WtLg i,Dt' m bjfV[ Vjv'G drA'C' Vj m dHhdrA'Cj q[i[ w'v'G N,dvbj VhgG ujSj m q[hi s[ zi dr,y bjRp mu[ q{ dWihp sg vf[B dr,y bj debj aJ q[ig hjva rg xigs ug

Page 254: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

116

s[ woV bVplji h' ujr[eg m$$PrIdw icMq Ktolw vwxu duKu ibrih ivCwvx lyPu ]

eyhu hmwrw jIvxw qU swihb scy vyKu ]

l' q{} bjfS[ a'G sPi Vj wi' mWjWj ug dHh lpS w[ Whpa tpL h'H[ a[ WyV wgaj ##sPi VhgG

wis[ m dHh rg l[rj h{ ba[ duhCj w.q aP. Rpl r[v[ wiVj h{@ Rphrg l[rj hg h'r[eg m$$

gurmuiK sKIAw isK gurU mylweIAw ]

ieik syvk gur pwis ieik guir kwrY lweIAw ]l'idn rji q^ 4@ b>e 648

slr[G fjaLjh l+g e'dW>s dl>z ug s[ lq[G dH,w epidlt lpujVdl>z } l[rj wiV sg Rpa[uVj h'Hg m RplV[ epiP ljdhW w'v fhp.yw[ l[rj q>eg m huPi V[ hpwq wgaj ##u[ epiP sg l[rj wiVg h{ aJljZ l.ea sg l[rj wi' m dHh hg l,yg l[rj h{ ml=g bV.sfpi ljdhWa'G i'fC rjv[ fjl[ r,v ypila[ a[ W{n w[ l[rj wiVg h{ m dHl ue%ja'G v.zV rjvgbj l.eaJ } fjSg dfvjRpSj h{ a[ u[ h' lw[ aJA'v[ Fp.V w[ i,Ddtbj wigG m ljc[ w'v bjRpS rjv[ hi dl,t } uvAwjRpSj a[ A'dvbj sg dH,w qpng s[Sg m$$

dHh WyV lpS w[ lpujV dl>z ##lda WyV$$ wdh w[ bjdebjv{ bjdHbj m A'v[ a[ fjSg ypi,la[ a[ v{ w[ W{n debj m duhCgl.ea epiP fjl ujr[ Rpl} e,v f,vj fj w[ bjt[@ ##q[i[ r,v'GldaepiJ } q,oj B[wVj m$$ duV%J V[ Rpo'G rjdfl bjRpSj RpV%J} wdhSj ##w'Hg ldaepiJ sj WyV lpVjRp m$$

lpujV dl>z o'C%g Whpa srjHg bjds rg wi s[Gsj lg m dul} v'C h'r[ srjHg rg s[ s[Sg m dHl ai%J dHV%J sg f+'Caj dl,tl.eaJ dr,y h'S v,e fHg m h"vg h"vg dHh li'a epiP ljdhW s[

Page 255: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

117

w.Vg f{ eHg mlpujV dl>z dHLVjV wiw[ dVaV[q wiV v,esj aJ ljhqS[

ldaepiJ sj bjlS drAj s[Gsj m dH,w dsV dVaV[q wis[ WCjbV.s bj dihj lg m dVaV[q wis[ us'G ws[ b,t tp,v[% aJ Fpv[tjduhj fr[ dw ldaepiP bjlS Rpfi W{n[ hV m dHh lg aJ f+a,tfi qV Vj q>V[ m byjVw hg Wjhi'G brj; bjHg m ##FjHg lpujVdl>z q{G awvgx dr,y hJ q[i[ f,Bg W.V% m$$ lpujV dl>z y"dwbJ mwg wiJ Wjhi w'Hg sptg fpwji dihj h{ m dHZi dVaV[q sj bV.srg WCj bj dihj h{ m dxi Rph brj; w.VgG fHg m

##FjHg lpujV dl>z q{G sptg hJ q[i[ f,Bg W.V s[ m$$hpS sptg sg brj; ldhS Vj wi ldwbj m N,B tCj h' debj

a[ Wjhi bjdHbj m Wjhi W{n[ f+[qg s[ ;tq s[t w[ RpV%J } ljxwgaj m dxi bjfS[ spf,DB[ sj wpN dh,lj fjC w[ f,Bg W.V%g m f+[qgLJa h'dHbj aJ lpujV dl>z b>si bj w[ dxi dVaV[q wiV v,edfbj m us'G b>ai dZbjV h' w[ fjn wgaj dxi b,t bjlV a[eHg aJ wg r[dtbj ldaepiP bjlS a[ W{n[ hV a[ f,Bg W,Ng h'Hgh{ m s[t w[ Tdh dfbj yiVJ a[ m h;Pi V[ WyV wgaj ##Wjhi q{Ghg brj;J s[ dihj lg m dul oJ q[ij ?jvlj q{} Ijs wi[ejq{G hj;i hp.sj hJ m ##l' epidlt ug q{} Ijs wgaj lg q{G hj;ih' debj m aphjcg l[rj firjV h{ hpS dHh ypi,laj A,c w[ q[i[w'v bV.sfpi ljdhW fhp.y ujRp m$$ l' dHl ai%J lpujV dl>z epiPa'G tpLg f+jfa wiw[ RpV%J Vjv dH,w h' debj m dxi Vjq hg ufs[h'H[ bjfSj qjVl uVq rg l.rji dvbj m siejh dr,y rg oJWSj vHg m$$

Page 256: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

118

nwnk dwsu muK qy jo bolYeIhw aUhw scu hovY ]

b>e 681qhJfpit s[ ugrV Wji[ u[ w'Hg dvtjig dvtSj yjh[ aJ wg

dvt lwsj h{ m Rph aJ lpS@ b,tgG dcn[ uJ lpS[ h'H[ w"aw hgdvt lwsj h{ m u' qhJfpit ija } lqjZg v,eg lq[G wis[ hVRpl Wji[ w"S ujSsj h{ m Rph dHhg dvt lwsj h{ dw lqjZg v,eglg s' z.B[ uJ s' dsV VhgG Rpn[ m fi dHl lq[G b>si wg wgajRpl sj wg dvt[ej m qhJfpit s[ f+a,t wia,r hg dvt lws[ hV mdHl ai%J s[ wia,r Wji[ f>dca l.a ijq ug Fp,Dy' wvJ rjv[ s,ls[hV dw dH,w dsV WjWj ug iP.qg dr,y bjfS[ bjlS a[ W{n[ lV mwpN qp>c[ Fp,Dy' wvJ s[ u' bjfS[ fLP yjiV vHg iP.qg bjH[ lV mRph lji[ WjWj ug w'v fhp.y eH[ m WjWj ug tpL W{n[ lV m W,dybJ} s[t f+l.V h' w[ wdhS v,e[ m$$

##W,dyY b,u wg tjSj h{ m$$ljdibj V[ dwhj ##WjWj ug b,u epC hg trj dsY m$$WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##epC Fp,Dy' q>cg a'G bj dihj h{ m$$e'dW>sfpi[ } q>cg hg V[C[ f{Gsg h{ m dHl df>c s[ s' f+[qg bjfS[

RPnJ Rpfi epC dvbj ih[ hV m us'G dHh iP.qg s[ ila[ e'dW>sfpi[} ujS v,e[ aJ WjWj ug V[ Whjv sjl ug } hpwq ds,aj ##dHV%Jw'v wg v,Ddsbj h'dHbj h{($$ Whjv sjl ug hpwq lpS w[ RpV%Jw'v fhp.y w[ fp,AS v,e[@ ##aphjc[ w'v wg h{ m$$

RpV%J V[ urjW ds,aj ##ljc[ w'v aJ vPS h{$$ NPn qji ds,aj m

Page 257: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

119

RphVJ Fdibj v{ aJ epC lg m fi dtbjv bjdHbj dw dHh ljZPepC v{Se[ m b{Gr[ f>u l,a l[i epC q>eSe[@ vPS hg wdh dsRp mWhjv sjl ug WjWj ug fjl bj w[ wdhS v,e[ ##qhjiju Rph aJvPS s,ls[ hV m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##y.ej FjHg RpV%J fjl aJ epC lg@Wjwg dur[G Rph yjhp.s[ hV@ Rpl[ ai%J h' ujr[ej m$$ ljZP W'v[ ldhulpFjH[ ljZ wj W'dvbj dWioj Vj ujH[ m u' RpV%J dwhj lg Rph hgWS debj hpS epC epC Vj dihj vPS dr,y Wsvg h' debj mqhJfpit b,e[ NPn W'vS sj xv dqv debj m dul r[v[ zi fhp.y[bjfS[ RPnJ } W{nj w[ epC Rpajdibj m us'G r[dtbj aJ ljij vPShg WS debj m N,B y'B v,eg qV } m vjhVaJ fjRpS v,e fH[dw bjfj WjWj ug } dwM NPn W'dvbj lg m dxi Wga[ r[v[ } fAajih[ lV m dtbjv bjdHbj WjWj ug fjl uj w[ qjxg q.e vHgH[dwMdw NPn s[ drRpfji sj vjF ljhqS[ lg m

e'dW>sfpi[ a'G rjdfl qpC fH[ m Whjv sjl ug } W[Vag wgag##qhjiju bjdebj h'r[ aJ WjWj ug b,e[ biu wiVg h{$$ Whjvsjl ug V[ WjWj ug b,e[ W[Vag wgag ##fjaLjh@ e'dW>sfpi[ a'GepC rjv[ f+[qg bjH[ hV RpV%J w'Hg W[Vag wiVg h{ m WjWj ugV[ xpiqjdHbj ##bj ujS dsRp$$ m

Rph WjWj ug w'v bj w[ yiVg Tdh fH[ m ##LdhVLjh@ lj}WtL' m ljc[ w'v'G Fp,v h' eHg h{ m blgG NPn qjdibj m dulsj Vagujljc[ ljhqS[ bj debj h{ m aplgG WtLVhji h' m ljc[ a[ q[hi wi' mljcj ljij epC vPS dr,y Wsv debj h{ m

WjWj ug o'C%j qplwij w[ wdhS v,e[ ##aplgG vPS dwhj lg@vPS hg h'Sj lg m

RpV%J aiv[ Vjv dwhj ##qhjiju@ blgG eigW hJ m blgG h'iepC dvbjRpS a'G blqi,o hJ m hpS dwifj wi' m idhqa s[ zi

Page 258: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

120

dr,y bjRp m$$ us'G w'Hg dVqjSj h' w[ qhJfpit s[ yiVg bj Tdh>sjh{@ qhJfpit WC[ idhq dsv hp.s[ hV@ WtL ds>s[ hV m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##u' h'Sj lg h' debj m fi aphjcjvPS hg epC s[ Fjb drw ujr[ej m dHl } r[y bjRpSj m l' dHhWyV q>V w[ RpV%J V[ vPS r[y ds,aj m Rpl[ ai%J hg h'dHbj vPSepC s[ Fjr drw debj m qhJfpitj sj WyV bB,v hp.sj h{ m

dHl[ hg ai%J s[ f+a,t wia,r epiP ljdhW s[ lq[G rg hp.s[ ih[ mvjh"i Ldhi s[ b>si hpS rg dH,w ue%J FjHg WpZP s[ bjr[ \FJc[w,y[ a'G f,w[ wiV sg F,ng| s[ Vjq Vjv qLhPi h{ m

dHw rji FjHg WpZP u' zpdqbji lg V[ bjfS[ dw,a[ bVpljibjr[ dr,y w,ygbJ dH,BJ sg dyVjHg wgag m Rpl } fwjRpS s[vHg dul lq[G b,e s[Sg lg aJ fdhvJ f>ur[G fjaLjh epiP l+gbiuV s[r ug fjl W[Vag wgag ##qhjiju@ q{G bjr[ } b,e s[Sgh{ q[ij bjrj ngw f,w ujr[ m$$

ldaePiJ V[ WyV wgaj ##dul lq[G bjr[ } t'vSj h{ Rpl a'GdH,w dsV fdhvJ f+Ljds dabji wiVj h{ ba[ dHh f+Ljds fdhvJl.ea } AwjRpSj h{ dxi bisjl wiVg h{ m$$

FjHg WpZP ##lda WyV$$ wdh w[ rjdfl bj debj m bjrjdabji h' debj m t'vS sj lqJ bj debj RplV[ WCg igN Vjvf+Ljs dabji wirjdHbj m dxi ljig l.ea dHw,ng wgag a[ f+LjsAwj ds,aj m bisjl wiV sj lqJ h' debj m Wjhi dH,w dl,t FjHgv,tP wqvj duhj F[l WSj w[ bj debj a[ f+Ljs A,wS vHg biuwgag m f+Ljs riajRpS rjdvbJ wqvj \fjev| lqN w[ wdhds,aj dw f+Ljsj ?aq h' debj m bisjl LpiP h' eHg m ljig l.eabisjl wi[ dw ##FjHg WpZP sj bjrj f,wj h'r[ m$$

fi FjHg v,tP wh[ ##w,yj h'r[ m$$ dHh lpS w[ ljig l.ea V[dwhj ##a[i[ wdhS Vjv dHh w,yj h' ujr[ej($$ aP. epiP a'G rg r,cj

Page 259: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

121

h{$$( FjHg v,tP yp,f yjf yvj debj mus'G bjrj t'dv%bj aJ w,yj dVwdvbj m FjHg WpZP Whpa

zWijdHbj a[ N,B ldaepiJ w'v fhp.dybj@ W[Vag wgag ##fjaLjhq[ij bjrj w,yj idh debj m$$

ldaepiP WyV wgaj ##w'Hg dl,t Fp,tj yvj debj h'r[ej m##RplV[ dwhj qhjiju Wjhi dH,w wqvj duhj tCj lg Rph idh debjlg a[ Vjv hg wdh dihj lg ##w,yj ih[ej$$ m

ldaepiP e.Fgiaj Vjv wdhS v,e[ ##Rph wqvj VhgG lg m aplgGwqv[ h' u' Rpl} lqN V lw[ m Rph aJ FjHg v,tP lg m$$ ##qhjiju@lj} wg faj lg m hpS lj} WtL s[r' m evag h' eHg@ l' qjxwi dsRp m$$

ldaepiJ WyV wgaj ##y.ej u' h' debj l' h' debj fi a[igbJw,ygbJ dH,BJ sg rg f,w[ s[ Fjb drwig h' ujr[eg m$$

ldaepiP sj WyV bdq,B lg m vjh"i s[ dwv[% sj dH,w dh,ljdc,e dfbj m VrjW V[ W,pZP sj w,yj bjrj hg f,w[ s[ Fjb tigsdvbj m

nwnk dwsu muK qy jo bolY eIhw aUhw scu hovY ]b>e 681

jo jo icqvY dwsu hir mweI ]so so krqw Awip krweI ]

b>e 202lr[i[ WjWj ug V[ Whjv sjl ug } hpwq ds,aj ##Whjv sjl@

bai dl>z l[qj } Wpvj w[ dvbj m$$

Page 260: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

122

##lda WyV ug$$ wdh w[ Whjv sjl ug api fH[ m l[q[ fhp.yeH[ m bai dl>z ug sj WPhj uj tCwjdHbj m ##WjWj ug Ijs wis[hV$$ RphVJ hpS[ hg WpvjdHbj h{ m

bai dl>z V[ fp,dAbj@ ##b,u euj VhgG wgaj m$$ Whjv sjlug wdhS v,e[ m ##b,u fdhvJ aphjc[ w'v hg F[dubj h{ m$$

bai dl>z V[ bjRpS lq[G dH,w r,c[ WiaV dr,y sp,Z fjdvbj m o'C%j epC a[ dzRp v{ dvbj m dHh da>V[ yg;J v{ w[ WjWjug w'v fhp.y debj ba[ VqLwji wgag WjWj ug WiaV yp,w w[a[ s[t w[ wdhS v,e[@ ##dHhVJ dr,y wg h{@ bai dl>z m$$ lF wpNujSs[ h'H[ rg bVujV WS uJs[ lV m spdVbjsji } Fpv[tj fjRpSvHg aJ dw lj} lqN Vj lw[ m Rpl V[ dwhj ##WiaVJ dr,y sp,Zh{ m Wjwg epC a[ dzRp h{ m$$

##dHh t[yv wiV sg wg v'C lg$$@ WyV wgaj m##qhjiju m lF bjf sj hg h{ m sp,Z A,w vRp m$$##ndhi ujRp wpN lq[G vHg m wpN qhjaqj bj ih[ hV m fdhvJ

dHh ue%J ljx wi dsRp m$$ WjWj ug sj WyV lpS w[ Whjv sjlug a[ bai dl>z ug oJ ljx wiV v,e fH[ m lxjHg h' ujSa'G o'C%g hg s[i Wjbs sl ljZP Fer[G F[l b>si WjWj ug w'vbj fhp.y[ m RpV%J WjWj ug s[ yiV ApH[ a[ dfA[ h' w[ W{n eH[ m WjWjug V[ ugb bjdHbj dwhj a[ Whjv sjl ug } hpwq ds,aj@ ##sp,Zdr,y dq,nj a[ dzRp fj w[ l.aJ } Awj dsRp m$$

bai dl>z a[ Whjv sjl ug V[ sp,Z WiaVJ dr,y fj w[ l.aJb,e[ i,t ds,aj m dHh fgS Rpfi.a h'i fj ds,aj l.aJ } i,u w[sp,Z AwjdHbj m h'i rg l.eaJ ila[ a'G v.zgbj lF } sp,ZAwjdHbj m ljZPbJ dry'G dH,w V[ sPli[ r,v s[t w[ u' dw dHLjijWjWj ug sgbJ b,tJ Rpfi i,tg h'Hg f,Bg r,v lg mWjWj ug NB

Page 261: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

123

lqN eH[ m dsvJ sgbJ ujSs[ lV m b>sivgbJ Wp,N v{Gs[ lV mwdhS v,e[@ ##dHLji[ dwM wis[ h' b,tJ a'G f,Bg ypwgH[ m$$ RplljZP V[ h,o u'C ds,a[ ba[ W[Vag wgag ##fjaLjh dul i.e dr,yh' ngw h{ m q{} qjx wi dsRp m$$ WjWj ug qplwij w[ wdhS v,e[ m##blgG aJ aphjc[ qV sj l.wvf fpij wgaj h{ m aplgG ila[ dr,ye,vJ wis[ lg dw dwZi[ sp,Z dqv ujH[@ sPli[ V[ dwhj lg dq,njfj w[ dqv ujr[ dxi ngw h{ m aguj wdh>sj lg dzRp rg fjdHbjh'r[ m l' dHh da>V[ hg aphj} dqv eHgbJ hV m aplgG i,u w[ lF##wpN A,w dvbj h{ m hpS bjdebj h{ m$$

dxi Whjv sjl ug } hpwq ds,aj ##ljZPbJ } sp,Z rjvjWiaV dstj s[rgG m$$

dul r[v[ ljZPbJ V[ WiaV dr,y Njag qjig aJ sp,Z RpaVjhg dfbj lg m l.a Whjv sjl ug RpV%J } drsjdHeg s[S o'C%gsPi a,w Vjv yv fH[ a[ wdhS v,e[ ##s[dtbj l.a ug@ sp,Z fdhvJdu>Vj hg dihj m dHo[ a'B VhgG epiP VjVw sj zi h{ m$$

ljZP aJ fdhvJ hg WiaV s[t w[ blyiu lV@ wdhS v,e[##Whjv sjl ug@ l[rj wis[ ih' m aphjc[ epiP lqi,o hV ba[ aphjc[Rpfi f+l.V hV m aphjc[ Rpfi A[ag d*fj h'r[eg m$$

Whjv sjl ug o'Cg sPi uj w[ lda l+g bwjv Wpvj w[ qpCbjH[ m

WjWj ug fp,AS v,e[ ##Whjv sjl ljZP wg wdh>s[ lV($$RpV%J dwhj@ ##bjf lF wpN ujSs[ h' q{G wg s,lJ@ ldaepiP m$$WjWj ug V[ WyV wgaj ##u' Rph wdh eH[ hV ngw h{ m$$

Page 262: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

124

miq QoVI syv gvweIAY ]bjlj sg rji@ b>e 647

fjnw df,A[ fC% yp,w[ hV dw Whjv sjl ug wSw s[ dlKB[dHw,n[ wiw[@ ljx wiw[ dxi Z'@ lpwj w[@ bjf bjBj fgl w[ fi"Gnjl[q[ df>c bjfSg F{S s[ zi'G dabji wiw[ dvbjMs[ lV m

dHw dsV Whjv sjl ug wSw ljx wiw[ bjBj dfljRpSvHg l[q[[ df>c yv[ eH[ m Rph zi hg eH[ m fdhvJ bjBj h,o Vjvy,vS rjvgbJ y,wgbJ a[ fgdlbj uJsj lg m b,u w,v aJ q'BiJuJ dH>uS yvs[ hV m Rpl zi rjvg qjHg y.s w"i } ep,Dlj bjdHbjh'dHbj lg m qjHgbJ sj ep,lj u[ dwl[ Vjv vC w[ n.cj Vj h'r[aJ h'i fLP } wp,B w[ uJ w'Hg yg; zi sg a'C F.V w[ hg sPiwisgbJ hV m u[ vCg VP.h Vjv h'r[ aJ ejvJ erJTgbJ }w,T[eg m dwMdw bjq whjra h{ ##dc,eg t'a[ a'G ep,lj zpdqbjia[$$ m y.s' qjHg } dtbjv bjdHbj dw Whjv sjl dHo[ hg bjBjfglS bjMsj h{ dwM Vj q{G y,wg } hg tijW wi dsbJ m

RplV[ y,wg sg dw,vg s[ yx[i[ vgiJ sg w,o \e'v wiw[ i,lgr,B w[| WSj w[ W.V% ds,ag m Whjv sjl ug y,wg w'v eH[ a[ bjBjfglS v,e fH[ m bjf bjBj WVjRpS vHg Rpfi'G wSw fjRpS fiwSw sj svgbJ duhj WS ujr[ bjBj Vj WS[ m us'G s' da>Vrji Whjv sjl ug V[ bjBj WVjRpS sg w'dLL wgag Rph VjWdSbj m bjf V[ y.s w"i } fp,DdAbj ##y,wg } wg h' debj h{ m$$

qjHg V[ ep,Dl[ dr,y urjW ds,aj ##aP. hg wpN wi ds,aj h'r[ej m$$

Page 263: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

125

Whjv sjl ug V[ dwhj ##q{G dHl} tijW VhgG wgaj m dHh fdhvJhg tijW lg m$$

qjHg wdhS v,eg ##dHh aJ dHr[ hg fgl[eg m h'i dwl[ w'vfgl v{ m$$ dwMdw bu[ e,pDl[ sj FPa lrji lg m

dHl qjHg } dHh faj VhgG lg dw q{G bjfSg wgag wqjHgtPh dr,y fj vHg h{ m dwMdw dHl sg hjva aJ dHh lg dw dur[Gv'h[ sg a,ag h'Hg w'Hg yg; dul Vjv v,e ujr[ Rpl } ljCs[r[eg m dHl ai%J bjsqg sj ep,Dlj rg afs[ h'H[ v'h[ s[ dw,v riejhp.sj h{ m dul Vjv v,e[ej@ qavW NeC[ej Rpl } ljC[ej m u[b,e Vjv VhgG ljC[ej aJ qjC[ WyV wi[ej m dul Vjv b,e[ tC[f+jSg sg qV sg wvfVj rZ[eg dur[G^

##bedV *'Z y.cjv mm$$Whjv sjl dHh w"C[ W'v lpS w[ zWijH[ VhgG m qjHg }

VqLwji wiw[ api fH[ m WjWj ug w'v fhp.y w[ ljig Wgag lpSjHg mWjWj ug V[ lpFjrw hg WyV wgaj ##y.ej dur[G y,wg tjvg

y,vg h{ bjBj VhgG WdSbj m qjHg rg tjvg hg ih[eg m$$dxi wg h'Sj h{ m WyV qhjaqj sj tjvg dwr[G ujr[ v,e debj

dur[G yPV[ dr,y dH,B m qjHg s[ w'Hg Rpvjs Vj h'Hg a[ Rph tjvghg eHg m qhJfpitJ } sptg wiV rjvj dxi luj fjMsj hg h{ m

l.a wj s'tg bZ Wgdy a[ BPB{ m

V'B ^ f+l.e l^ N>cj dl>z l[qj a'G dqdvbj m

Page 264: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

126

eyqw qwxu hovY mn AMdirkrI iB AwiK krweI ]

b>e 147

qhJfpit epiWjSg s[ qjhi hp.s[ h'H[ rg bjq v'wJ a'G Rphvji,ts[ hV m dHl[ ai%J WjWj ug wHg rji epBwj v{ w[ fjn wiVv,e uJs[ lV m dH,w dsV iP.qg s[ A,fC w'v W{n w[ fjn wi ih[lV m dvr v,e eHg f+qjaqj Vjv a[ qla h' eH[ m epBwj h,odry'G dVwv w[ ;qgV a[ dc,e dfbj m dul r[v[ bjf ug sg dWiagtp,v%g Rpn w[ tC[ h' eH[ m epBw[ sj dtbjv Fp,v debj m FpvShjiaJ spVgbjsji h{ m i,W Vjv dqv[ h'H[ lprjqg ws[ F,pvs[ Vhk m dHhaJ dwl[ f+[qg s[ qV sj fisj hBjRpSj lg Rpl sg dWiag VjqufS dr,y vjRpSg lg m dtcjig hjwg@ wW,cg uJ B{dVl t[csjh{ fi fPiV fpit v'wJ s[ qV Vjv t[cJ t[cs[ hV m dwl[ } du,av{Gs[ hV ba[ dwl[ } bjfSg vgvj s[ q{sjV dry'G w,T ds>s[ hV mdul } du,a v{Gs[ hV dxi Rph hji q>V w[ yiVJ a[ Tdh f{Gsjh{ m bjfSj b,ej rg l.rji v{Gsj h{ a[ spVgbJ } rg du,a v{Gsj h{ m

qdhajW dl>z df>c l[q[G bjlV w'v sg v.dzbj m Rpl sgdVejh epBw[ Rpfi f{ eHg m RplV[ epBwj yp,w dvbj m epBwj vpwjw[ bjfS[ zi v{ debj m WjWj ug lF ujSs[ lV m WjWj ug V[Whjv sjl } ug hpwq wgaj ##qdhajW dl>z bjfSj epBwj v{debj h{ m Rpl a'G epBwj v{ w[ bj m$$

Whjv sjl ug ##lda WyV$$ wdh w[ epBwj v{S rjla[ l[q[

Page 265: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

127

df>c qdhajW dl>z w'v yv[ eH[ m bjf V[ f+[qg } W[Vag wgag##dw WjWj ug sj epBwj s[ dsRp m$$

fi qdhajW dl>z f{i a[ fjSg Vj f{S s[r[ m q[i[ w'v w'HgepBwj VhgG m dHh WyV lpS w[ Whjv sjl ug WjWj ug w'v iP.qgbj fhp.y[ m

WjWj ug fjl W[Vag wgag ##qhjiju Rph epBwj VhgG ds>sj mRpl V[ aJ dwhj h{@ q[i[ w'v VhgG h{ m$$

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##u[ Rpl V[ hpS VhgG ds,aj aJ bjfS[bjf v{ w[ bjr[ej m$$ hpwq wgaj ##Rpl s[ zi uj ba[ dWVj wpNW'v[ r[C[% dr,y tC w[ hg qpC bjRpSj h{ m$$

WyV lpS w[ Whjv sjl dxi qdhajW dl>z s[ zi yv[ eH[ mdrhC[ dr,y dH,w l{dw>c vHg tC[% h' w[ qpC bjH[ m bjf WjWj ugw'v fhp.y[ hg h'Se[ dw qdhajW dl>z s[ zi s[ lji[ zC[ BpBS[LpiP h' eH[ fjSg ljij cpv% debj m qdhajW dl>z } zi s[ lji[zC[ Bp,BS sj wjiS lqNS dr,y s[i Vj v,eg m Rpl[ r[v[ Rph iP.qgr,v y,v dfbj m WjWj ug w'v fhp.y w[ yiVJ a[ Tdh dfbj a[epBwj b,e[ i,t w[ wdhS v,e[ ##WjWj ug qjx wi dsRp m q[i[ w'v'Gevag h' eHg h{ m$$ WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##aP. wdh>sj lgq[i[ w'v epBwj VhgG h{ m dHh dwo'G bj debj h{($$

Rpl sj Liq Vjv dli Np,w debj m W[Vag wiV v,ej##qhjiju ) d*fj wi' zi s[ lji[ zC[ Bp,B eH[ hV m ljij B,WifjSg dWVJ a.e h' ujr[ej m fjSg aJ WCg qpLwv Vjv dqvsj h{ m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##y.ej u' h'Sj lg h' debj@ hpS LpZh{$$ ba[ ajwgs wgag fdhvg fjRpCg sj ujf wisj dihj wi m

Page 266: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

128

zC[ VhgG BpBSe[ ml' dHl upeag Vjv f+q[Li sj dlqiV wiV vj ds,aj m l' dHl

ai%J WjWj ug V[ Lwag Vjv Vjq ufV vj ds,aj dur[G-eyqw qwxu hovY mn AMdir krI iB AwiK krweI ]

jyvfu swihbu qyvf dwqI dy dy kry rjweI ]

nwnk ndir kry ijsu aupir sic nwim vifAweI ]qjN sg rji q^ 1@ b>e 147

dHw rji bnr[G fjaLjh l+g hdi d*LV ug qhjiju ds,vguJs[ ila[ dr,y f>u't[Cj df>c dr,y ndhi[ m dH,w f>ca V[ dHw,ns[tw[ dl,tJ } fp,DdAbj m ##dHh dwl ai%J sj dHw,n h{ m dl,tJ V[sKdlbj dHo[ bnr[G fjaLjh bjH[ hV m f>dca V[ b,e[ h' w[ s[dtbjaJ fp,AS v,ej m ##dHh dH>Vg A'Bg Rpqi dry m dHV%J sg Rpqi aJljig A[ l,a wp ljv sg v,esg h{ m wg dHV%J dr,y w'Hg Lwag h{(u[ h{ aJ egaj s[ bio lpVjS m dHh e,v dl,tJ V[ ldaepiJ w'vfhp.yj ds,ag m fjaLjh V[ f>dca } w'v Wpvj dvbj m WyV wgaj##wg lpVSj h{($$ m

f>dca V[ dwhj ##egaj s[ bio$$ mfjaLjh V[ dl,tJ } hpwq wgaj A,uP ijq dNRpi } l,s

dvbjRp m dl,tJ V[ A,uP } Wpvj dvbJsj m qhjiju V[ A,uP ijq }b,e[ dWnj dvbj ba[ Rpl s[ dli Rpfi l'Bg i,t ds,ag@ dxi f>dca} wdhS v,e[ m ##fpKA' hpS u' fpASj h{ m A,uP ijq urjW s[r[ej@##f>dca } wdhS v,e[ m f>dca V[ egaj sj lv'w fdC%bj m A,uPijq } bio wiV vHg dwhj m N,B hg Rpl V[ bio wi ds,a[ mf>dca yiVg Tdh dfbj m

Page 267: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

129

jn Bgqn ko kho n mwnokIE Apno peIhY ]

b>e 524WjWj ug wHg rji dfAv[ uVqJ s[ ljog s,lS v,e uJs[ lV m

dwifjv dl>z du>V%J } bai dl>z qjV rg wdh ds>s[ lV m e'dW>sfpij df>c s[ rjlg lV m Rph wHg rji WjWj ug w'v bj uJs[ lV mdH,w dsV WjWj ug V[ WyV wgaj ##bai dl>z dfAv[ uVq dr,ybjfJ s'V'G Fij lg m$$

Rpl dwhj ##qhjiju@ q{G wg ujSsj hJ aphj} hg fajh'r[ej m$$

bai dl>z Whpa w.uPl lg m f{l[ } tiyS v,DdebJ WCj l.w'ya'G w.q v{Gsj lg m fpV sjV wiV dr,y w'Hg dsvylfg VhgGi,tsj lg m

WjWj ug w'v siLV wiV bjdHbj m WjWj ug V[ WyV wgaj@##bai dl>z fpV sjV rg wi dvbj wi m f{l[ } w.uPlg Vjv u'CVjVhgG m dul dsV a[i[ w'v dH,w v,t ipdfbj h'r[ej aP. qi ujr[Gej m$$

RplV[ WjWj ug sj dHh dwhj h'dHbj WyV bSlpdSbj wids,aj m bjfSg bjsa qpajWw f{l[ s[ vjvy v,ej dihj m b>aVaguj Rphg h'dHbj m us'G Rpl w'v dH,w v,t ipdfbj h' debj mRph Wgqji h' debj m o'C[% dsVJ dr,y spVgbJ } bvdrsj wdh

dxi f>dca V[ A,uP Vjv hg wHg f+LV RpKai wga[ m dHl ai%JldaepiJ V[ f+a,t dstj w[ f>dca s[ Fpv[t[ sPi wi ds,a[ m

Page 268: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

130

debj m fi Rph wi rg wg lwsj lg dwMdw qjdHbj riaV sjdwl[ dwl[ } r,v rg VhgG hp.sj m

dur[G dH,w whjSg h{ dw w'Hg l[n qwjV fj dihj lg m Rpl}f{l[ sg v'C f{ eHg m l[n V[ bjfS[ dq,ai } fpKdAbj dw dwl[ w'v'Gf{lj dqv lwsj h{ m dH,w V[ s,Ddlbj dw xvjV[ u,B w'v'G dqv lwsjh{ m l[n Rpl w'v fhp.y debj m us'G u,B r,v s[dtbj Rpl } f{l[h'S sj IwgV Vj bjr[ m fi dNuw w[ fp,A hg dvbj m b,e'G u,BV[ dwhj ##dwhC[ l.V s[ yjhgs[ hV($$ l[n dHh lpS w[ h{ijV h'debj m l[n V[ duhC[ l.V s[ ipdfbj sg q>e wgag duqgGsji V[dvbj ds,a[ m wpN lq[G Wjbs u,B f{l[ v{S vHg l[n w'v debj mwg r[tsj h{ l[n sj dw>Vj l'hSj qwjV h{ dw>Vg Ljhg njng Vjvidh>sj h{ m qV dr,y l'ysj h{ q{G rg uj w[ qwjV fjrJej m dHhq[i[ w'v'G drbju Rpfi f{l[ v{ w[ q"GuJ wi dihj h{ q[i[ w'v hp.s[h'H[ rg VhgG vj lwsj m

zi fhp.y w[ bjfS[ fp,aiJ } bjrj;J qjiV v,e uJsj h{ mus'G Rph V[C[ bj uJs[ hV aJ f{l[ b,e[ lp,B wdh>sj h{ dH,BJ dvbjRp@lgq{GB dvbjRp@ v'hj dvbjRp vj dsRp dHh lji[ f{l[ m$$

dHh s[t w[ qp>c[ lqNs[ hV dw WjfP aJ w.uPl lg b,u dHl}wg h' debj h{ m dHh dwZi[ fjev hg h' debj h'r[ m RpV%J xCw[ Wp,T[ } o.q Vjv W.V ds,aj m l' dHl ai%J f+qjaqj rv'G dwl[ }dHh ri hg hp.sj h{ dw Rph f{lj ria VhgG lwsj m

dHl[ ai%J hg qdhajW dl>z V[ WjWj ug s[ wdhS bVplji fp>VsjV Vj wgaj du>seg a'G h,o Z' W{nj m

V'B ^ l! wiaji dl>z Wg!H[! e'dW>sfpi a'G f+l.e dqdvbj m

Page 269: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

131

jo ikCu kIno su ApnY rMig ]b>e 279

iP.qg s[ w'v sg dH,w iurjhj \lPbj| ijqfpij q>cg rjv[ fjl[fp,BSj LpiP h' debj m dHl s[ fp,BS sj n[wj h' debj m qdhwq[ V[iurjhj fp,BS vHg q;sPi vjH[ lV m eiqg sj q"lq lg m dH,wdsV Whpa eiqg f{ ihg lg m qusPi Whpa drbjwpv h' ih[ lV mspfdhi s[ lq[G bjijq wiV vHg WjWj ug w'v iP.qg dr,y tC[ dW+Asg AJ o,v[ bj W{n[ m

WjWj ug WyV wgaj ##epiqpt' uv fjSg fg vRp m$$RpV%J } WjWj ug s[ zdCbJ dry'G Whjv sjl ug V[ fjSg

dfvjdHbj m fjSg fg w[ Whpa tpL h'H[ m wdhS v,e[@ ##qhjiju fjSgb>dq+a hg h{ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj@ aplgG eiqg dr,y b"t[ h' ih[ h' m dxifp,B v{Sj us'G lisg ip,a bj eHg m ##qusPiJ V[ RpKai dr,y dwhj@WjWj ug blgG dHl } fp,BS sj n[wj v{ i,Ddtbj h{ m Rplsj lqJz,B h{ m dHl wiw[ fp,Bs[ hJ m fi qhjiju ) dq,Bg Whpa lta h{ mqpLwv Vjv o'C%j hg oJ fpKdBbj uJsj h{ m$$

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##s' dsV ndhi w[ fp,B v{Sj m$$##dxi wg h'r[ej($$##dH>si s[ra[ } wdh s[rJe[ dH,w WjvBg fjSg sg c'v

s[r[ej$$ WjWj ug V[ WyV wgaj m

Page 270: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

132

qusPi s' dsV bjfS[ dBwjS[ a[ yv[ eH[ m dH,w dsV WjbsqgGh f{ hg debj m ljig dq,Bg Viq h' eHg m RpV%J bj w[ s[dtbjlji[ fjl[ fjSg hg fjSg lg m Rph Whpa tpL h'H[ ba[ WjWj ug fjlfhp.y w[ W[Vag wgag aplgG ljc[ Rpfi d*fj wgag h{ m ljc[ vHgw'Hg l[rj sKl' m$$

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##fjSg a[ ijLV dvbjRpS vHg ljc[w'v l[rjsji h{ m h'i dwl[ yg; sg ;iPia VhgG m$$

qusPiJ V[ dxi W[Vag wgag ##qhjiju@ w'Hg l[rj dsRp m$$##y.ej x[i ljcg l[rj dHh h{ dw duhCj dl,t h{ Rph rjdhepiP

sj ujf wi dvbj wi[@ qplvqjV b,v%j b,v%j a[ dh>sP ijq ijq sjVjq v{ dvbj wi' m dHhg blvg l[rj h{ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj m l' dHl ai%J WjWj ug V[ RphVJ }f+q[Lri s[ epS ejrS vj ds,aj m

V'B ^ l! N.cj dl>z a'G WyV f+jfa h'dHbj m

krn krwvn krnY jogu ]

e'dW>sfpij df>c sj bjlj ijq Fpy' q>cg a'G bj dihj lg m eiqgsj q"lq lg m f{sv ujS vHg iP.qg s[ w'v sg ilaj lg Rph eiqgVjv drbjwpv h'dHbj WjWj ug fjl iP.qg fhp.y debj m WjWj ugw'v fhp.y w[ VqLwji wgag ba[ bijq wiV v,e dfbj m W'hCsg n.Tg AJ Vjv Rplsg owjrB sPi h' eHg m us'G wpN lqJ bijqwiV wiw[ apiV v,ej WjWj ug V[ hpwq wgaj ##Feaj o'C%g l[rjhg wisj uj$$ m

Page 271: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

133

bjlj ijq V[ ##ldaWyV$$ wdh w[ l[rj fp,Ag m WjWj ug V[ dq,Bgs[ fH[ T[i r,v dHLjij wiw[ hpwq wgaj m ##dHl } yp,w w[ RphljhqS[ B'H[ w'v lp,B s[ m eiqg Whpa@ spfdhi sj lqJ bjlj ijqzWij debj m fi b>siv[ ci s[ qji[ W,nv \alvj@ wCjhgbJ|a[ whg yp,w T[i w'v yvj debj m Rpl V[ whg Vjv W,nv dq,Bgsj Fi dvbj ba[ yp,w dvbj Rpl } dli Rpfi W,nv yp,wg uJs[dHl ai%J qdhlPl h'dHbj dur[G Rpl s[ df,A[ dwl[ s[ f{iJ sg bjrj;bj ihg h'r[ m Rph dq,Bg s,lg h'Hg ue%j a[ lp,B w[ rjfl bjdHbjaJ wg s[tsj h{ m dq,Bg o'C%g hg Wjwg idh eHg h{ m Rpl V[ dq,BgW,nv dr,y dxi fj vHg m fdhvJ sg ai%J hg qdhlPl wiV v,ej mdul r[v[ agli[ y,wi bjdHbj aJ ljig dq,Bg yp,w ue%j ljx wgagfHg lg m

dHh lF wpN s[t wi Rph h{ijV h' debj m WjWj ug w'v bjw[ W[Vag wgag m$$ dq,Bg aplgG bjf hg yp,wj ds,ag h{ m bjf aJfhp.y[ h'H[ ljZP h' m$$

WjWj ug V[ Rpl } WyV wgaj$$ dHh e,v b,e[ Vj wiVg dwblgG wg hJ dHo[ yp,f wi uj m$$

kir kir dyKY ApnI vifAweI ]

nwnk sB mih rihAw smweI ]b>e 277

l' dHl ai%J bjf lF wpN wi lwS sg lqi,oj i,ts[ h'H[ rgAp,f w[ idh>s[ lV m dul f+jSg a[ d*fj wiVg hp.sg Rpl s[ qV }hg f+[is[ lV WjwgbJ } Bjv qB'v wi ds>s[ lV m

V'B ^ l! wiaji dl>z Wg!H[! a'G f+l.e dqdvbj m

Page 272: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

134

kMcn kwieAw ksIAY vMnI cVY cVwau ]b>e 146

l'Vj dul ai%J wpnjvg dr,y fj w[ eiq wgaj uJsj h{ m dxiw,T w[ LpZ hp.sj h{ Rpl ai%J yqw yCsj h{ dul ai%J -

l'Vj BPq WS[ Rpl r[v[ us Tvsj dr,y wpnjvg mmlisg Zpf lh[ us dli a[ aJ xv xCsj vjvg mmsiug fjC wi[ us vgiJ aJ WS[ wqg; W.ejvg mmqwls daVj hjlv hp.s[ du.Vj qpLwv Njvg mm

dHl ai%J WjWj ug V[ Whjv sjl ug } h'i l[rj vjHg ajdw dHh l'V[ sg ai%J y.eg ai%J yqw xC ujS m WjWj ug V[ hpwqwgaj ##Whjv sjl b,u a'G Lpip wis[ dH,w h'i l[rj Rph dHh h{dw ljc[ w'v idh w[ qPv q>a= sj lrj v,t fjn yjvg dsV dr,ywiVj h{ m b,Zg ija a'G Wjbs duh' duhj uv dqv[ Rpl Vjv hgdHlVjV wiw[ dVaV[q LpiP wiVj h{ m bev[ sl dsV ev[ a,wfjSg dr,y tC[ h' w[ wiVj h{ m bev[ sl dsV i'CJ Rpa[ W{nw[ mdxi sl dsV fsq bjlV wiw[ ba[ btgiv[ sl dsV \h,o sjdHLjij wiw[| ljhqS[ sita s[ BjhS[ Rpfi W{n w[ wiVj h{ mdHh fjn wiV lq[G dwl[ Vjv w'Hg e,v VhgG wiVg ba[ RpKygdVejh wiw[ s[tSj rg VhgG m q'V Zji w[ i,tSj h{ u[ W'vVj h'r[aJ qPv q>a= hg W'v w[ fC%V v,e ujSj m

Whjv sjl ug V[ ##lda WyV$$ wdh w[ dli Npwj ds,aj m dxi

Page 273: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

135

W[Vag wgag ##qhjiju ) u' l[rj Vei dr,y v,eg h{ Rph dwl ai%Jh'r[eg m$$

WjWj ug V[ xpiqjdHbj bjf hg f+q[Lri wirjdHbj wi[ej myjvg dsV qV b>si dHh xpiVj rg VhgG WVjRpSj dw dHh l[rjw"S wi[ej m dxi Whjv sjl ug V[ dHh wqjHg LpiP wi ds,ag mdxi wg h'dHbj dHh' duhg brloj WS eHg@ dur[G wWgi ugRpyjiV wi eH[̂

AlauqI kw jYsy BieAw bryfw

ijin pIAw iqin jwinAw ]eRpCg wWgi ug@ b>e 333

dHh wiq Vjv fdhv[ sl dsV dr,y bxpi brloj h' eHg mdxi bVhs LWs dxi da=wpBg dry'G f+wjL V;i bjRpS v,edfbj m bjdti bufj ujf b{lj bi.F h'dHbj dw wpsiagylq[ rJe dlqiV sg vCg y,v fHg m dH,w dHh' duhj bV.sbjdHbj dw wqjHg rjvg qV' brloj WS eHg m us'G yjvg dsVfPi[ h' eH[ dxi WjWj ug V[ w'v Wpvj w[ WyV wgaj ##aP. sgrjVjl.a h{ m$$

BieAw idvwnw swh kw nwnku baurwnw ]qjiP q^ 1@ b>e 991

Fpy' idhS lq[G WjWj ug ws[ ws[ WyV wdibj wis[ lV##blgG da>V ai%J s[ ljZP WSjH[ hV@ sjV[@ sgrjV[ ba[ qlajV[$$sjV[ WjWj bV.s dl>z ug qhjiju wv[iJ rjv[ ljZP hV m

l.a Whjv sjl ug } qhjiju sgrjV[ dwhj wis[ lV ba[l.a dy>a ijq ug } qlajV[ sg RpfjZg ds,ag h'Hg lgm

le VjVw sgrjV ##qlajVj$$ dVa yC{ lrjdHbj mm

Page 274: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

136

WjWj ug s[ WyVJ a[ fPi[ RpaiV a'G Wjbs Whjv sjl ugdH,w l.a sg RpfjZg fj eH[ m Whjv sjl ug s[ ujf wiV lq[Gbai dl>z yjvg dsV l[rj wisj dihj m l[rj aJ fdhvJ rg wisjlg fi dHV%J dsVJ dr,y ljig l[rj bai dl>z V[ wgag m WjWj ugV[ bai dl>z } w'v Wpvj w[ WyV wgaj ##bai dl>z u' dH,Ajh{ q>e v{ m$$

bai dl>z yp,f hg tv'aj dihj m dHhg WyV da.V rji h'dHbjfi bai dl>z yp,f dihj m qhJfpit a'G q>eS r[v[ yp,f hg idhSjngw h{ dwMdw qVp,t sj sjdHij A'Bj h'S wiw[ spdVbjrgG yg;WtL ds>s[ hV m yp,f dihj ujr[ aJ qhJfpit faj VhgG dw>Vg r,cgyg; WtL ds>s[ hV m bai dl>z yp,f hg dihj aj WjWj ug V[ WyVwgaj ##y.ej x[i a{} b,e[ uj w[ Whpa wpN dqv[ej m$$

swD kI mihmw brnY kaunu pRwnI ]

nwnk swD kI soBw pRB mwih smwnI ]eRpCg lptqVg q^5@ b>e 271

dHl ai%J l.a Whjv sjl ug dHqdahjV dr,y fjl h' w[ dVwv[ba[ WjWj ug sg d*fj spbjij dWVJ wpN q>e[ hg lF wpN fj eH[ mdur[G ySpw ditg ug Whpa l.a'tg h'H[ hV m RpV%J } wHg wHg dsVdWVJ wpN tjZ[ hg Wga uJs[ lV m dxi rg f+q[Lri s[ epSejMs[ lV m

ySpw ditg ug fdirji s[ yji ugb lV m du>V%J rg F'uVdabji h'Sj Rpl s[ yji dhKl[ wiw[ r.c v{S[ m dxi o'C%j o'C%j hidH,w V[ w,T w[ fjl[ i,t s[Sj m zi be' v.zS rjv[ qVp,t } dHhf>urj dh,lj Awj wiw[ dxi bjf F'uV A,wSj m

ritj sg ip,a lg m qgGh l,a dsV vejaji rilsj dihj m ditg

Page 275: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

137

ug s[ fdirji V[ ijLV dWVJ hg l,a dsV wKB[ us'G b,nr[G dsVditg ug F'uV sg Fjv dr,y eH[ aJ wgdCbJ s[ F"S Rpa[ wpNsvgbj dfbj lg@ Rph yp,w dvbjH[ m zi bj w[ Rpl } z'B w[l,aP rJe WSj dvbj m

dxi yji dh,Dl[ wga[ m fdhvj sg ai%j dh,lj w,T w[ dwl[ f+[qg} RpcgwS v,e[ m l.a't fitS vHg f+q[Lri W+jhqS sj iPf Zjiw[ bj eH[ m

##ditg s[ fdirji V[ bjsi Vjv dWnjH[ ba[ l,aP b,e[ iKt[ mFerjV A,w w[ wdhS v,e[ ##bu[ Fp,t Wjwg h{ h'i dsRp m dHlai%J wiw[ lji[ l,aP fg eH[ m dHh s[t ditg s[ fdirji b>si w'HgdziVj rjvg dryji Vj bjHg m$$

Rpl[ r[v[ FerjV Whpa tpL h'H[ a[ wdhS v,e[ ##ditg ug )bjf duhj l.a'tg w'Hg drivj h{ m dHl r[v[ u' dH,Aj h{ q>e vY m$$

ditg yp,f hg dihj wpN Vj q>debj m FerjV V[ tpL h' w[ yji[fsjio WtL ds,a[ m

iqn jn kI syvw Qwie peIijn@ kau ikrpwl hovqu bnvwrI ]

b>e 1201

dHw rji Whjv sjl ug o'C%g ija v.zS a'G l[q[ df>c } ujih[ lV m ila[ dr,y uJdsbJ RpV%J sg V;igG F[cJ s[ dH,uCW,wigbJ s[ dH,uC wHg bjsqg h,wg uj ih[ hV m bjf } dtbjvbjdHbj dw w'Hg y'i df>c s[ dH,uC y'ig wiw[ dvuj ih[ hV mdf>c fhp.y w[ du>V%J w'v dH,uC lV RpV%J fjl eH[ m hi dH,w }

Page 276: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

138

fp,AS v,e[ ##wg aphjcj dH,uC aJ y'ig Vhg h'dHbj($$ fi dwl[sj dH,uC y'ig VhgG h'dHbj lg m lF s[ bjfS[ bjfS[ zi lg mwjxg ija Wga ujS a'G Wjbs Whjv sjl ug zi fhp.y[ m

lr[i a'G fdhvJ hg WjWj ug w'v iP.qg fhp.y w[ ija sgdrbjdtbj lpSjHg m

WjWj ug wdhS v,e[ ##dHh dH,uC VhgG lg m dHh y[yw sgWgqjig lg m dHh Wgqjig fr[eg m dur[G bjuCg F[cJ v{ uj ih[ lV mdHl[ ai%J uqsPa bjuCg v'wJ } dvuj ih[ lV m hpS us'G a{}dHh wpN V;i bjRpS v,e dfbj h{@ a[ig dWiag RpKyg h' eHgh{ m hpS aP. ajwa v{S s[ wjWv h' debj h{ m dHl[ vHg Whjv sjlhpS a{} ajwa ds>s[ hJ m$$

Whjv sjl ug V[ bjsi Vjv dli Npwj ds,aj m WjWj ug V[hpwq ds,aj ##Whjv sjl V[ ljcg sl ljv l[rj wgag h{ m dHlvHg a[ig l[rj s[ WPB[ } xv v,eSj yjhgsj h{ m l' ija v.zg a'Gbj ujrgG m$$

Ljq } Whjv sjl ug zi yv[ eH[ m b,Zg ija h'Hg a'G WjWjug w'v fhp.y eH[ m VqLwji wgag m WjWj ug V[ WC[ dfbji VjvbjfS[ df,A[ W{n ujS vHg dwhj ba[ hpwq wgaj ##Whjv sjl@s[t ljhqS[ w'Hg yg; aJ VhgG m$$

##Whjv sjl df,A[ h' w[ W{n uj$$ WjWj ug V[ hpwq wgaj m

WjWj ug V[ b,tJ a'G f,Bg t'v%g aJ ljhqS[ q,wg s[ BJc[ fH[lV RpV%J } b,e v,e eHg m hpwq wgaj ##Whjv sjl b,e[ bjw[ W{n uj m$$

Page 277: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

139

WjWj ug s[ b,e[ W{n w[ Whjv sjl ug hpwq sg Rpcgw wiVv,e[ m hpwq h'dHbj ##u' wpN rg dsl[ s[ts[ idhSj@ W'vSj VhgG m$$

Whjv sjl s[ts[ ih[ dw WjWj ug s[ b,e[ df,A[ dw>V[ hg s[rgbjs[ra[ dxis[ hV m Whpa wpN V;i bjdHbj m bjf yp,f yjf s[ts[ih[ m Rpl lq[G lF fjl[ f+wjL hg f+wjl dsdlbj m dur[G epi rjw h{-

Acrj rUp sMqn rcy nwnk nwmih rMg ]b>e 319

wpN lqJ dHh V;jiJ b,tJ b,e[ idhbj m dul rwa bjfSgvgvj lqjfa wgag m dHh lF wpN dstj w[ WjWj ug V[ WyV wgaj m##Whjv sjl w'v bj uj m$$

Whjv sjl ug w'v bj w[ W{n eH[ m WjWj ug V[ df,n a[ dH,wqp,wg qjig ba[ dxi fp,AS v,e[ ##fgC aJ VhgG v,eg m$$

Whjv sjl ug V[ Rpai ds,aj ##VhgG qhjiju ) eigW dVrj;$$dxi WjWj ug WyV wgaj ##v{ Whjv sjl@ hpS spVgbj s[

v'w ba[ qjdHbj a[i[ df,A[ df,A[ dxiVe[ m duo[ ug wi[ Wdh ujrgG mdHh a[i[ l.a't sj lswj h{ m$$

syv kIqI sMqoKIeˆØI ijn@I sco scu iDAwieAw ]

En@I mMdY pYru n riKE kir suik®qu Drmu kmwieAw ]

En@I dunIAw qoVy bMDnw AMnu pwxI QoVw KwieAw ]

qUM bKsIsI Aglw inq dyvih cVih svwieAw ]b>e 466-67

l' dHl ai%J Whjv sjl ug } ajwa Wtl w[ bjf dWyiVvHg bs[L s[ ds,aj m Whjv sjl ug sj r,t h'S } dsv VhgGwisj lg m fi quWPi lV m WyV q>VSj f{Sj lg m l' Whjv sjlug V[ l[rj wiw[ bjfSj v'w f+v'w lrji dvbj m

Page 278: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

140

siqgur kI syvw sPl hY jy ko kry icqu lwie ]b>e 522

bdZbjfw lwPv sj h'r[ uJ wjvu sj h'r[ uJ Ljdeis us'GbjfSg drdsbj f+jfa wiw[ lwPv uJ wjvu } A,c w[ uJsjh{ aJ Rpl } bdZbjfw WC[ f+[q Vjv drsjdHeg ds>sj h{ ba[LpF wjqVjrJ s[Gsj h{ dwMdw d;>seg dr,y ai,wg wiw[ bjfSjbjf@ lwPv a[ bdZbjfw s[ Vjq } yji y.V vjr[ m

dHl[ ai%J Whjv sjl ug a'G sl ljv sg wnV l[rj v{ w[ba[ hi f+gdtbj dry'G fjl h'S a'G Wjbs WjWj ug V[ RpV%J }l.a Whjv sjl sg RpfjZg s[ w[ drsjdHeg s[ ds,ag m bojh dfbjih'S wiw[ l.a Whjv sjl ug sj drACV } dsv Vj wi[ m fibjf epiP s[ lda WyV s[ bdZwjig lV m

WjWj ug V[ Whjv sjl } a'iV a'G fdhvJ wpN dVIq s,Dl[ mfdhvJ dHh dw dwl[ Vjv Whpa d;bjsj q'h VhgG m \dfbji VhgG|wiVj m Vj dwl[ } sPi hg wiVj h{ ba[ Vj V[C[ wiVj h{ m sPuju' w'Hg l[rj wi[ aJ fPig l[rj a[ fit a'G Wjbs wpN WyV wiVjh{ b{r[G VhgG wis[ idhSj m dVaV[q sg vCg VhgG Bp,BS s[Sg mdHhVJ blPvJ a[ WS[ idhSj h{ m

riv pRgws rjnI jQw giq jwnq sB sMswr ]

pwrs mwno qwbo Cuey knk hoq nhI bwr ]b>e 346

Whjv sjl ug } drsj wiw[ huPi dHw,v[ hg dVi.wji sgAai AjdHbj o,v[ iP.qg dr,y W{n[ hV m W[-dxwi a[ W[-f+rjhldhVLjh f+q[Lri s[ epS ej ih[ hV m w'Hg l[rjsji VhgG@ w'HgF'uV dvbjRpS rjvj VhgG m fi c'ig A,cg h{ Rpl l,y[ RpKfi bjfhg lF wpN s[r[ej m

Page 279: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

141

ijn kau ndir krmu iqn kwr ]ufpug ljdhW@ b>e 8

Fp,Dy' wvJ sj l'hS dl>z dT,v' bjfSgbJ eRPbJ yjisjyjisj iP.qg fhp.y debj m WjWj ug V[ w'v Wpvj w[ WyV wgaj##f+[qgbJ lj} sp,Z yjhgsj h{ l' aP. f{l[ v{ w[ sp,Z s[ m$$

l'hS dl>z V[ dwhj ##l.a ug f{l[ VhgG v{S[ m$$WjWj ug V[ xpiqjdHbj blgG dWVJ f{dlbJ a'G sp,Z VhgG v{Sj m

wHg dsV dHl[ ai%J WyV hp.s[ ih[ m us'G Rph Vj hg q>dVbj WjWjug wdhS v,e[@ ##y.ej ) dH,w eRp v{ w[ bj blgG bjf sp,Z w,Tv{Gs[ hJ m$$

WjWj ug V[ dH,w eRP sj sp,Z w,T w[ A,w dvbj m l'hS dl>zdT,v'G V[ dwhj ##h;Pi ) q{G i'; sp,Z dvbj dsbJ wiJej m$$

WjWj ug xpiqjdHbj@ ##a[ig dH,Aj h{ aJ ngw h{ m$$dHl ai%J Rph i'; sp,Z fhp.yjS v,e dfbj m WjWj ug V[ bjfS[

w'v dWnj v{Sj ba[ WyV wis[ idhSj m fi dHh WyV Rpl sglqN a'G Wjhi hp.s[ m dH,w dsV RplV[ V[C[ hg bjfS[ epbJTg FjHgrdibjq dl>z u' dw wpN fdCbj h'dHbj lg ba[ hdispbji bjdsblojVJ a[ uj w[ l.aJ@ qhjaqJ sg l.ea wisj idh>sj lg VjvWjWj ug Wji[ e,v wgag m Rpl } f+[iVj wgag dw iP.qg dH,w l.ahV q[ig lqN dr,y aJ bjMs[ VhgG m u' aplgG uj w[ siLV wi'aJ RpV%J Wji[ ujSwjig v{ vr'Ge[ m

FjHg rdibjq dl>z iP.qg ujS vHg l'hS dl>z Vjv dabji

Page 280: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

142

h' eH[ m ila[ uJs[ lq[G wHg ai%J s[ dryji qV dr,y l'ysj debj mWjWj ug fjl fhp.y w[ VqLwji wgag ba[ W{n eH[ m WjWj ug V[sp,Z A,wS Rpfi.a RpV%J Vjv WyV wiV[ LpiP wga[ m rdibjq dl>zs[ f+LVJ s[ RpKai WjWj ug V[ dHl T.e Vjv ds,a[ dw Rpl s[ qVs[ lji[ L.w[ sPi h' eH[ m wpN s[i w'v idhS Wjbs q,oj B[w w[s'V[ f+[qg rjfl h' eH[ m ila[ dr,y bjMdsbJ rdibjq dl>z V[dwhj ##l'hS dl>z dHh fPiV fpit hV dHV%J sg l[rj wisj uJdu>Vg aV'G qV'G wi lwsj h{G m w'Hg WyV q'Cg Vj m lda WyV sjbdZwjig ihg m q{G wHg qhjaqj s[t[ fi dHl ai%J s[ qhjaqj s[siLV ws[ VhgG wga[ m

u[ v'Cdh lsj lptp FjHg mm ljZP l.eda epidh WajHg mmborj-qjSl l[rj tig sph[vg m ljZ wg l[rj lsj lph[vg mm

Wl.ap q^ 5hpS l'hS dl>z Vjv l[rj wiV dr,y rdibjq dl>z rg Ligw

h' debj m dHh f+[qg df>c dr,y WjWj ug Wji[ e,vJ wis[ idh>s[ ml.a sv dl>z ug Fp,Dy' wvJ s[ hg rlVgw dViqv[@ l.fisj dry'Gqhjaqj lV m dHV%J } rg WjWj ug sg Li'a fHg dw iP.qg l[q[ df>cw'v fhp.y eH[ m WjWj ug s[ siLV wga[ ba[ WyV wga[ m RpldsV a'G Wjbs l.a sv dl>z ug V[ sp,Z sg l[rj bjfS[ d;>q[v{ vHg m

i'; WjWj sv dl>z ug V[ sp,Z dH,w r,c[ bwji s[ eCr[ dr,ydHw,nj wiVj m V[C[ ziJ sgbJ qjHgbJ V[ sp,Z fhp.yj s[Sj m wHgrjig dHh v'Bj rgi dl>z qjV s[ zi ws[ biuV dl>z s[ zii,t ds>s[ lV m us'G dHh Fi uJsj WjWj ug w'v iP.qg fhp.yj s[Sj ml.a sv dl>z ug sg bjfSg ;qgV lg dul } dh,Dl[ 1/2 a[ ds>s[lV m bjf V[ bjfS[ dh,Dl[sji sg dcRPBg vj ds,ag lg i'; sp,Z

Page 281: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

143

sMqn kI suix swcI swKI ]so bolih jo pyKih AwKI ]

ijqwvg q^ 5@ b>e 894l.a sv dl>z ug Fpy'G rjdvbJ V[ sp,Z s[ w[ l[rj dr,y dH,w

dsV biuV dl>z z'BSj } F[dubj m biuV dl>z V[ sp,Z sjeCrj Fdibj ba[ iP.qg r,v api dfbj m dHh f+[qg us'G iP.qg w'vfhp.dybj aJ WjWj ug bjfS[ bjlS a[ uj dWiju[ m dHh WjhitCj dihj dwMdw l[rjsji } fdhvJ rJe hg hsjdHa lg dww'Hg f+jSg dWV%J bjdebj b>si Vj bjr[ m

WjWj ug b>si W{n[ hV m Rph Wjhi sp,Z i,t w[ W{nj h{ m l'ydihj h{ dwl[ r[v[ Wjhi bjRpS ba[ sp,Z A,wS m q{G zi qpC ujrjw.q wiJ zi s[ sjS[ w,TS sj q"lq lg m b,u w,v qLgVig sjIp,e h{ m Rpl lq[G d;bjsj ai wpsiag ljZVj a[ hg dViFi idhSjf{Gsj lg m u[ hrj yv fHg aJ sjS[ a[ aPCg r,t r,t wi vHgVhgG aJ wHg wHg dsV dfCJ dr,y v,e uJs[ lV hrj y,v ihglg Wjhi W{n[ biuV dl>z } dtbjv bjRpS dw u[ WjWj ug sp,Z

iP.qg ;iPi fhp.ySj yjhgsj h{ m WjWj sv dl>z ug V[ sp,Z sg l[rjwiV sj dVaV[q WSj dvbj m Rph bjfS[ f+[qgbJ dry'G dwl[ Vjdwl[ } F[u ds>s[ lV m dH,w l[rjsji bjfS[ h,og a'i ds,aj v'CqpajdWw l[rj v{ w[ Wjwg h'i rg f+[qgbJ } l[rj sj q"wj ds,aj m

V'B ^ f+l.e l! l'hS dl>z s[ fC'ai[ l! u'de>si dl>z dT,v'Ga'G f+jfa h'dHbj m

Page 282: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

144

A,w v{Gs[ aJ q{G sjS[ w,T v{Gsj m dHh l'yJ l'ys[ Rpl} z>Bj RpcgwwiVg fHg m dH,w z>B[ Wjbs WjWj ug Wjhi bjH[ wdhS v,e[ ##wgl'ysj lg$$ m b>aiIjqg lF wpn ujSs[ lV m biuV dl>z yp,fdihj dxi bjf hg wdhS v,e[ ##hrj Wji[ hg dw.aP wisj lg dwsjS[ hg w,T v{Gs[ m hrj bjfJ W.s wi ds>s[ hJ m$$

jo jo khY Twkur pih syvku qqkwl hoie AwvY ]b>e 503

l! uiV{v dl>z z'BSj s,ls[ hV dw q[i[ dfaj biuV dl>zs,ls[ lV dw hrj Rpl r[v[ hg W.s h' eHg m WjWj ug wdhS v,e[@##hpS tpL h{ m$$

biuV dl>z V[ W[Vag wgag ##eigW dVrju m hrj W.s VjwijRp m q{G VhgG w,T ldwbj aJ q[i[ h'i Fij aJ w,T v{S m$$

WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[@ ##y.ej dxi aP. uj w[ sjS[ w,Tv{ m hpS hrj W.s VhgG hp.sg m$$

biuV dl>z df>c qpC bjdHbj ba[ sjS[ w,TS v,e dfbj mRpl V[ lji[ sjS[ w,T[ fi hrj W.s Vj h'Hg m

dul ai%J FjHg episjl ug V[ dvdtbj h{ mhpwq{ b>sdi lF w'@ wpsida dwl sg wi{ uWjWj mm

rji 24@ fRpCg 4@ FjHg episjl ug

Page 283: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

145

siqgur bcn qum@wry ] inrgux insqwry ]bjlj q^ 5@ b>e 406

WjWj ug wHg rji l[rwJ } bjfS[ Wga[ lq[G sgbJ e,vJ s,ls[hp.s[ lV m dH,w rjig sj d;wi bjfS[ qp,t a'G l.eaJ } s,Ddlbj m

w'Hg dLwjig dLwji sg Fjv dr,y iP.qg fhp.y debj m WjWjug w'v fhp.y w[ LgL NpwjdHbj ba[ W{n debj m WjWj ug VjvdH,w s' WyV wga[ qV } dtbjv bjdHbj dw dHh f+q[Li iPfqhJfpit hV m Rpl V[ WjWj ug fjl'G i'Bg q>eg m WjWj ug V[ WjlgbJi'BgbJ s[ ds,agbJ m i'BgbJ WjWj ug bjf VhgG tJs[ lV m dHV%JWji[ faj Vj v,Ddebj dHh dHo'G bjdHbj m dLwjig } i'BgbJ tjSsj WCj bV.s bjdHbj m WjWj ug b>si bjlS a[ yv[ eH[ m RphdLwjig Wjhi W{nj dihj da>V wp ru[ s[rdabJ sj fdhij hp.sjh{ m WjWj ug Wjhi dVwv w[ ligi sg dwdibj l'ZV vHg y,v fH[ mRph f+[qg rg df,A[ h' apdibj m o'C%g sPi uj w[ WjWj ug V[ bjfSjiPf wp,wC s[ WjS[ dr,y Wsdvbj fi dLwjig df,A[ hg apdibjdebj m h'i b,e[ uj w[ dHVljV s[ iPf dr,y WjWj ug sPi dVwveH[ m dLwjig Rpo[ hg W{n debj dH,w sita s[ qp,T Vjv v,e w[ m

WjWj ug dwdibj l'Z w[ rjfl bjH[ aJ Rpl a'G o'C%j Apf w[L[i sj iPf Zji dvbj m dLwjig lF wpN ujS debj Rph cdibjVhgG m WjWj ug V[ Rpl s[ V[C[ fhp.y w[ eiurg bjrj; dr,y Rplr,v bjfSj f>uj yvjdHbj m dLwjig cdibj VhgG m Rpl V[ b,e[h,o u'C ds,a[ m WjWj ug sj f>uj Rpl s[ h,oJ Rpfi uj v,ej m dxi

Page 284: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

146

wg lg m qhJfpitJ sg yiV A'h dwo[ dqvsg h{ m ljZP s[ yiVJsg ZPC hg dqv ujH[ Rpl Vjv rg Fje Wsv uJs[ hV m fi dHhdqv eHg h,o A'h m

jnm BvMqy nrik pVMqy iqn@ ky kul auDwry ]b>e 406

h,o v,eS sg s[i lg WjWj ug V[ N,B WyV wgaj ##aP. lj}fj debj h{ m dHl wiw[ spbjVg v{ debj h{ m$$

dHh WyV lpS w[ dLwjig yiVJ a[ Tdh dfbj m dxi WjWjug V[ ajwgs wgag ##dur[G b,e[ dVaV[q wisj h{G dHl } drljiVjVhgG m dHl sg wqjHg lswj hg a{} dHh lF wpN f+jfa h'dHbjh{ m duV%J lqJ dLwji s[ dr,y tiy wisj h{G dHh f+q[Li sgbijZVj dr,y tiy wi m l' dHl ai%J Rpl V[ dVaV[q dr,y rjZjwi dvbj m$$

lr{IjH[w fvw qdhzi a[ dVwdlYfvw f[t wHg ugrV zjH[bWbjV dqvg lpF fvw dHl[lF fjf dqB[ spt sPi fvjH[qhJ hdiVjq hig fdidlYfv q{G fvwV qdh fw dqvjH[bjZ fvw qdh fjifdiYuW fvwV qdh r'hiPq dWAjH[fjfj wi[Gs[ fdaa RpZji[ mm

FjHg episjl ug

Page 285: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

147

iP.qg idhS lq[G Rpfi'wa f+l.e u' l[qj s[ e'dW>sfpi[ s[ ba[Fpy'G wvJ s[ l,uSJ a'G dqv[ hV dHl dh,l[ dry f[L wga[ eH[ hV mdHh f+l.e WjWj ug Vjv lW.Za fdirjiJ fjl'G hg dqv[ hV m v[twrv'G fPig fPig w'dLL wgag eHg h{ r,Z a'G r,Z f+l.e dHw,n[ wiVvHg fi u[ w'Hg dHl Wji[ sjbrj wi[ dw q{G qhJfpit sg ugrVgdvtg h{ m q[i[ dryji bVplji qhJfpit s[ ugrV Wji[ w"S dvtlwsj h{ m dur[G dH,w rji WjWj bV.s dl>z ug wv[iJ rjv[ wgiaVdr,y W{n[ lV m dH,w f+[qg df,A[ W{nj wpN dvt dihj lg m WjWj ugV[ Rpl} tCj wi dvbj a[ wdhS v,e[ ##wg dvt dihj h{($$

RplV[ RpKai ds,aj ##h;Pi ) bjf s[ WyV dvt dihj hJ m$$WjWj ug xpiqjdHbj ##dHh wg wi[Gej dvtw[($$Rpl dwhj@ ##bjf ug sj ugrV dvtJej m$$WjWj ug V[ WyV wgaj ##a.P wg dvt vr[Gej m hpS u' WyV

lpSsj h{ Rph dvt vRpe[ m ija } WjiJ ru[ a'G lr[i s[ A[ ru[a,w u' wpN wis[ hJ Rpl Wji[ wg dvt vr[Gej m dvt vr[ w'Hgxigs Wji[ m WjiJ ljv tphP dr,y v.qdwbj@ v.qw w[ wg wgaj w"SujS[ m

l' dHl ai%J WjWj ug dul r[v[ b,tJ a[ f,Bg W.V% w[ wg wis[lV w"S dvt lwsj h[ m dHhg dvtJe[ dw f,Bg W.V% w[ W{n[ lV mfi dHh wg faj h{ Rph wg wis[ lV m lqjZg v,e ujS aJ wHgwHg dsV b,t VhgG t'vSg m spVgbjsji aJ f+a,t w"aw r[t w[rg drLrjl wiV vHg dabji VhgG m lpSg e,v a[ dHaWji wiVjhg WCj b"tj h{ m dHV%J s[ Rpfi IwgV a[ LiZj Rphg i,ts[ hVduV%J a[ l+g epiP VjVw s[r ug sg d*fj hp.sg h{ m

Page 286: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

148

c[ij WjWj i.Pqg rjvj Fpy' wvJdHh blojV df>c Fpy' wvJ drt[ h{@ u' dw Fpy' q>cg a'G Fea[

rjvg lCw a[ Fpy' q>cg a'G da>V wp dwv'qgBi s[ xjlv[ a[ h{ mdf>c Fpy' wvJ Wdn>cj a'G sl dwv'qgBi s[ xjlv[ a[ h{ m Wdn>cjWiVjvj lCw a[ Fpy' w{GygbJ a'G s' wp xivJe s[ xjlv[ a[ h[ mduhCgbJ W,lJ q'e[ a'G Wdn>c[ } Fea[ dry sg uJsgbJ hV@ Rphdf.c Fpy' wvJ h' w[ uJsgbj hV m vpdZbjSj uJ fdBbjvj rv'GW,lJ ijhgG bjRpS rjv[ IjaiP Fpy' w{GygbJ a[ Rpai w[@ l"t Vjvhg c[iji.Pqg rjvj Fpy' wvJ fhp.y lws[ hV m

du>V%J du>V%J drsrjVJ s[ e+.oJ dry'G ba[ RpV%J s[ dV,ugldhI'e Vjv lhjdHaj dqvg@ sjl RpV%J sj Z.Vrjsg h{ m

WjWj ug wpN f+a,t dVLjVgbJ A,c eH[ hV m u' Fpy' wvJ s[blojV Rpfi bev[ dh,l[ dr,y siu wgagbJ ujSegbJ m iP.qgidhS lq[G Fp,Dy' wvJ s[ l[rw hpS sp,Z v{ ujS v,e fH[ lV FjHgrdibjq dl>z l'hS dl>z biuV dl>z ug V[ W[Vag wiVg m##qhjiju ) aplgG Fpy'G hg yv[ bjY m bjf s[ idhS vHg blgG iP.qgrieg hg ue%j s[tg h'Hg h{ m df>c sg lJNg ue%j h{ m bjf } w'HgipwjrB VhgG wi[ej m wHg rji W[Vagbj wiV Rpfi.a WjWj ugdH,w dsV qjz s[ qhgV[ byjVw hg Fpy'G bjMs[ hV dHl sj r[irjbev[ dh,Dl[ s[ qp,T dr,y hg f[L wgaj ujr[ej m iP.qg a'G bjRpSsj WjWj ug sj xpiVj dwl ai%J WdSbj m wiVj lF wpN qhJfpitJV[ bjf h{@ fi b{r[G w'Hg WhjVj duhj WSjw[ spVgbJ s[ v'wJ }hV[i[ dr,y i,ts[ hV m$$

Page 287: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

149

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgvugij d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisjiueaji dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+ar[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[df>c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[df>c s[ V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ mdHl drywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| VjvuJ dHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%Jsj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hVba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg mWjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfPvjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV mWjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsVhg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRGbj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%Jsg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbq

Page 288: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

150

sg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'GWjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjfV[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHgdabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBgWjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idhw[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPvFjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G WjbsWjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwliq>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHgba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sVdl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjfug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHgl[rj fPigbJ wgagbJ wjxg bu[ y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'GlwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y f>ujW@ IP!fg! ijulojV@qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ Ljdqv hV m awigWVw'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJy,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[lV m bjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.aWjWj wp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJw'Hg W[Vag wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v] Fdibj dfbj ] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ug

Page 289: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

151

V[ l[rj sj bjtSj WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>eadvbj w[ l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>Fh'Hg WjWj wp>sV dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[qdl>z ug w'v FpKy' ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjfug } l"Gf ds,aj ] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ugsj l.a WjWj t[q dl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[V[Caj r,Z eHg m WjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-2 rjv[ qhJ l.fB fjn VjVw li sgbJ njnJ dr,y wirjH[ba[ l>eaJ } b>dq+a A,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dhawHg i[v Ijaij@ W,l Ijaij@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJwgagbJ m l.a WjWj wp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbsl.a WjWj lpts[r dl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHgdr,y 250 wqi[ h;Pi ljdhW \liJrj| 5 epispbji[ ljdhW wHgv.ei yvjH[ a[ l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ugsg dcRPBg uf af $a[ vejHg duhCg bjf ug V[ W[tPWg dVFjHgdHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug} tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhk lws[ dw blk a[i[ $a[dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVgWjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;PiljdhW@ 2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[Vjq wgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@

Page 290: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

152

sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'Gdv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKv'G slaji W.sg wgageHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>cl[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJhiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[rdl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[e,sg ljdhW sg l[rj wirj ih[ hV m

¬¬¬

Page 291: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje y"oj|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 292: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

2

Fpy' wvJ 8

WjWj ug sj iP.qg a'G Fp,Dy' wvJ bjRpSj 11

kir syvw pwrbRhm gur BuK rhY n kweI ] 13

nwnk siqguru isK kau jIA nwil smwrY ] 17

koit ApRwD swDsMig imtY ] sMq ik®pw qy jm qy CutY ] 20

v,t tpLgbj fjdaLjhgbJ u[ ldaepip Vsdi wi[dH 23

l,uS dqv[ luSj duV ldaepi Vjdv dfbjip 25

lev li.ujq wi[ f+Fp bjf[ mm 31

sMq ky doKI kau fwnu lwgY ] 40

ldaepip dl,t w[ W.ZV wjB{ mm 43

bjfdh q[dv vH[ m 47

qumrI sMgiq hir ko ko n auDirE pRB kIey piqq pvgy ] 50

sMq kw sMgu vfBwgI pweIAY ] sMq kI syvw nwmu iDAweIAY ] 56

nwnk dwsu muK qy jo bolY eIhw aUhw scu hovY ]2] 58

qU sB mih vrqih Awip kudriq dyKwvhI ] 62

Awie binE pUrblw Bwgu jnm jnm kw soieAw jwgw ] 65

swDU sMig isKwieE nwmu ] srb mnorQ pUrn kwm ] 69

qyrI kudriq qUhY jwxih Aauru n dUjw jwxY ]

ijs no ikRpw krih myry ipAwry soeI quJY pCwxY ]1] 73

nwnk siqguir ByitAY pUrI hovY jugiq ] 81

BieE ikRpwlu sqsMig imlwieAw ] bUJI qpiq Grih ipru pwieAw ] 83

suKu n pwiein mugD nr sMq nwil KhMdy ] 86

mn ry hukmu mMin suK hoie] 91

aawij

Page 293: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

sMq pRswid bYd nwrwiex krx kwrx pRB eyk] 95

moih inrgun miq QorIAw qMU sd hI dIn dieAwl ] 100

qqI vwau n lgeI siqguir rKy Awip ]3] 103

Apxy bwlk Awip riKAnu pwrbRhm gurdyv ] 106

dyh iCjMdVI aUx mJUxw guir sjix jIau DrwieAw ] 108

Awpy hIrw rqn Amolo ] Awpy Vsig a'v[ a'v' ] 122

myry swhw mY hir drsn suKu hoie ] 124

kbIr hir hIrw jn johrI lY kY mWfY hwt ] 128

Apuny jn kw prdw FwkY ] Apny syvk kI srpr rwKY ] 132

AYsI lwl quJ ibnu kaunu krY ] 138

quTw swihbu jo dyvY soeI suKu pweIAY ] 145

­ ­ ­

Page 294: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

qpwaj s'hijyiV wqv iu fil wi uV wv wvqa hia m

qhJfpitJ sg yiV ZPC qDKo[ a[ vj w[ l[rw r,c[ r,c[ fjfJa'G Ap,B uJs[ hV m

iBi WyV Fruv ail sil fil qV nia mmRpV%J s[ Rpfs[L } dlqiw[ l.lji lqp>si a'G ai uJs[ hV

siLV wiw[ wjq bjdswj sg afl a'G qV ApB uJsj h{ mhita uV fi Vsi wia uW fia Vsi lF wvqv fihi

qhJfpit f+l.V h' w[ dul r[v[ l[rw r,v r[ts[ hV Rpl lq[Gq[hi sg dVeh Vjv qV a'G fjfJ sg q{v sPi h' uJsg h{ msi lF au wi uV fi fita qV wi aW siLV hi

u' l[rw lF spbji[ A,c w[ dHl spbji[ bj ujH[@ Rplsg fitwiw[ dxi f+q[Li sj siLV wijMs[ hV myiV wqv iu qlaw Zi uVZia bZw Wv qV Wv Wv wi

dHV%J sg yiV ZPC } qKo[ a[ vj w[ l[rw uV bjadqw a"ia[ WvrjV h' w[ WjWj ug a'G wpiWjV hp.s[ hV Fjr si VhgG A,cs[ muV qV afa hia uvZi lq wq qlaw Va wi yiVV fi

dul ai%J W,sv qgGh fj w[ Ziag sg afl sPi wi ds>sjh{ m dHr[G hg bjf ug Fg l[rwJ s[ qV } Lgav wis[ hV m b{l[lqi,o WjWj ug } wrg \Fjr v[tw| dli dVrj w[ VqLwjiwisj h{ m

Page 295: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

wdW,aaP. s[h a'G Fg fi[@ e[h V[h a'G Fg fi[Fpt a[h a'G Fg fi[@ a[ bfi bfji h{G mVjq wjq a'G Fg fi[@ uja Zjq a'G Fg fi[Fiq F+jda a'G Fg fi[@ W[-b>a W[ lpqji h{G mWp,Z dya a'G Fg fi[@ ea dqa a'G Fg fi[ mbVdha a'G Fg fi[@ lF w' f+dafji h{G maP. dH>s= a'G Fg fi[@ qV qjdHbj a'G Fg fi[lF si fihi[@1 yv bjdH a[i[ spbji h{G m

wdW,ah'dH w' l.q+,o lF dWZ ijtg h,objf h'dH Vj f+a,t ih[ dry dHl V[q s[ mbjdHbj lrjvg ws[ q'dCbj Vj tjvgqP>h'G q.egbj qpijsJ ds>s[ W,Z[ dry f+[q s[ mdy>a ijq Whjv sjl agli[ bV.s dl>zvjdHw[ wlRpBg LpZ wga[ rJe h[q2 s[ mu{l[ bjf a{l[ wga[ l[rw ldaVjq dl>zAv dry VhgG bjH[ drL} sg q[q3 s[ m

1 lji[ si A,c w[@ 2! l'V[ rJe@ 3! qjdHbj s[ A,v dry VhgG bjH[ m

Page 296: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

wp>cvgbjbjs fpit wiaji f+F wiV wjiV l.q+,o mVqlwji daV yiV fi lF dWZ ujw{ h,o mlF dWZ uJw{ h,o epiP VjVw WS bjdHY mdxi b>es a[ epiP bqisjl ijqsjl whjdHY mbiuV hie'dW>s w[ yiVV fi Wdvhji mhiijdH hi d*LV epi bjs fpit wiaji m

l'inja[e Whjsi ldaepiP slq epiP e'dW>s hiepiP e+.o bi f>o Vqlwji dli yiV Zi

s'hijsiWjiV lF dabje w{ bjdHY ar siWjiWji Wji Vj uVq h'dH ijt vY dHl Wji

l'injaji' ajiV hji q{G eiwa h' Wji1 dWVsi fi wi'G fpwji vY lji qpdh Wji2 dWV

1! fjSg a'G dWVj@ 2! dWVj s[ig a'G Fj uvsg

Page 297: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

O ldaepi f+ljds mlqP>h l.eaJ vHg v[tw V[ bjfSg wvq spbjij WjWj ug sj

dfA'wC RpV%J s[ Vjv bojh f+[q i,tS rjdvbJ ba[ f+a,t w'awr[tS rjdvbJ s[ fdirjiJ a'G lpSw[ dfAvgbJ s' fplawJ dr,ywvqW.s wga[ hV WjWj ug sj uVq lqJ@ ljZP r,v'G wgag WjWjug Wji[ Fdr,tWjSg@ WyfV dr,y qjaj dfaj Vjv Fdr,t s[ WyVwiV[@ zi sj dabje@ l.a ijq dl>z ug lPljrdvbj Vjv dqvjf@ueiJY s[ fjl fgi v,f[ Ljh } dldtbj s[Sg m hnPi WiVjvj@ZV'vj@ Feaj FjHg@ qvPw[ bjds hp.s[ h'H[ l[qj Vei dr,y bjRpSjiP>qg ljdhW sj s,l ljv sj bjlS ba[ hpS Fp,y' wvJ sg Ziag} Fje vjRpSj duo[ WjWj ug bjfSg fdr,ai yiV A'h w'Hg f>ujhljv b>sjuj dB,vj ljdhW s[ Vjq sg Ziag } WtLs[ ih[ m Rpllq[G s[ f+jSgbJ Vjv wga[ w"aw@ duV%J f+[qgbJ V[ dHl fjrVfdr,ai dq,Bg sg A'h f+jfa wiw[ dul Rpfi WjWj ug s[ yiVdfbj wis[ lV bjfS[ uVq qiV s[ W.ZV w,DB[ ba[ dHl Frljeia'G fji h' eH[ hV Wji[ drloji fPiWw dHl dh,l[ dr,y wvqW.swi ih[ hJ m dHdahjl dr,y qV'wvfVj sj w'Hg f+l.e VhgG m dHhf+l.e RpV%J l[rwJ sg uWjVg h{ duV%J s[ r,c[ rc[dibJ Vjv Wga[lV m v[tw rv'G RpV%J ljdibJ sj Z.Vrjs wgaj uJsj h{ duV%Jf+[qgbJ V[ dHh f+l.e lpSj w[ fjnwJ a,w fhp.yjRpS vHg lhjdHajwgag m

Page 298: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

Fpy' wvJlojdfa h'S sj r[irj mm

Fp,y' wvJ dHdahjlw df>c h{ m WjWj bjsq epiP zi sj LiZjvPlg m bjf y"o[ fjaLjh l+g epiP ijqsjl ug s[ f+ag bojh dfbjiits[ lV m WjiLJ s[ dsV lg epiP w[ v.ei sj WjvS de,vj lg mWjWj bjsq ug s[ zi lpwgbJ v,wCJ fHgbJ lV bjf i'; v,wCJsj e,nj v{ w[ epip s[ zi s[ v.ei sg l[rj wdibj wis[ lV my"o[ fjaLjh V[ l[rwJ } fp,DdAbj@ ##dHh lpwj WjvS w"S v{ w[bjMsj h{ m$$ l[rwJ V[ RpKai dr,y dwhj qhjiju ) ##dHw qjvr[sj WjWj bjsq Vjq sj l.eg h{$$ y"o[ fjaLjh V[ hpwq ds,aj##RpV%J } siWji dr,y dvbJsj ujr[ m$$ l[rwJ V[ WjWj bjsqug } lpV[hj F[u ds,aj m WjWj bjsq ug ba[ qjHg s'V'G hg epiPljdhW s[ yiVJ dr,y hj;i h' eH[ m qjHg df,A[ ndhi eHg WjWjbjsq ug epiP ljdhW s[ V[C[ h'H[ ba[ Vqlwji wgag m epiP ugf+l.Vaj dr,y h' w[ wdhS v,e[ ##q>e u' wpN q>eSj aP. m$$ b>aiujqglF wpN ujSs[ h'H[ rg fp,A ih[ lV m dW+Z Rpqi h'S wiw[ WjWjug LiqjRpS v,e[ dw v'w wg wdhSe[ ##Wp,Tj h'dHbj fp,ai q>esjh{$$ v,u Liq V[ ;WjV W.s wi ds,ag m bev[ dsV dxi qjHg ugV[ bjf W[Vag wi ds,ag m ##fjaLjh fp,ai sg sja WtL'$$ epiPijqsjl ug WyV wgaj ##y.ej x[i blgG bjfS[ yji fp,aiJ dr,y'GdH,w aphj} ds,aj$$ WjWj bjsq ug s[ zi FeaP Vjq s[ fp,aiV[ uVq dvbj m dxi f>ur[G fjaLjh ug V[ FeaP } FjHg sj dtajWWtdLbj m FjHg FeaP ug s[ s' fp,ai h'H[ FjHg e"ij ba[ duRpS m

FjHg e"ij s[ s' fp,ai h'H[ FjHg dsbjv sjl r,cg Fp,y' rjv[

Page 299: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

ba[ A'Bg Fp,y' rjv[ FjHg sdHbj y.s \sIj y>s| dsbjv sjlr,c[ h'S wiw[ iju s[ qjvw WS[ m dHV%J A'Bg F,y' a'G Rpnw[ r,cgFp,y' bWjs wgag ljdhW l+g epiP e'dW>s dl>z ug avr.cg ljW'\sqsqj ljdhW| dWiju[ h'H[ lV m epiP ljdhW V[ FjHg dsbjvsjl@ ijq dl>z@ xa[h dl>z@ WtaP dl>z ba[ ataP dl>z }b>dq+afjV wiV vHg f+[dibj m y,wj rjv[ ijq dl>z xa[h dl>z@WtaP dl>z a[ ataP dl>z V[ b>dq+a A,w dvbj fi FjHg dsbjvsjl V[ b>dq+a A,wS a'G dHVwji wi ds,aj epiP ljdhW y,wJ dr,ybjH[ aJ dxi FjHg dsbjv sjl } epiP wj dl,t WSV vHg bjs[Lwgaj bjf qpVwi h' eH[ epiP ljdhW V[ WyV wgaj@ ##y.ej hpSblgG b>dq+a AwjMs[ lg dxi ljc[ l[rwJ fjl'G dq>Vaj aiv[ wiw[Aw[ej m dHl V[ qpl.sJ rjvg e,v wgag$$ us'G FjHg dsbjv sjl} flyjajf h'dHbj aJ ijq dl>z a[ xa[h dl>z fjl W[Vag wiVv,ej aJ RpV%J FjHg } f+Ljs WSj w[ dvbjRpS vHg dwhj aJw[ Fp,v WtLj vHg ujr[ m epiP ljdhW y,wJ a'G yv w[ FjeP r,v} ujS v,e[ agi Vjv \vr[igli dHdahjlw epispbjij Fp,y' q>cga'G dH,w dwv'qgBi Fp,y' q>cg a'G Wdn>cj i[vr[ vjHgV s[ Rpfi h{|} Vqlwji wgag l.eaJ V[ W[Vag wgag ##fjaLjh m dHh ue%j$$slq[G fjaLjh WyV wgaj ##fdhv[ fjaLjh l+g epiP VjVw s[rug V[ dHo[ dl,ZJ Vjv e'LBg wgag lg ba[ A[r[G fjaLjh l+ghdie'dW>s ljdhW V[ L[i ba[ W,wig sg vCjHg s[tg lg dul dr,yW,wig V[ bjfS[ W,y[ VhgG tjS ds,a[ lg m$$ epiP ljdhW w,yg Fp,y'V[C[ fhp.y[ aJ z'C[ } fjSg fgS TjW r,v wgaj aJ z'C[ V[ fjSgVhgG fgaj m l.eaJ V[ wjiV fp,DdAbj epiP ljdhW WyV wgaj ##fjSgdr,Dy'G FjHg dsbjv[ ql.s sg W' bjMsg h{ m$$ bjf Vei dr,yVhgG eH[ a[ FjeP r,v } yv fH[ m FjHg dsbjvj sjl } bjfSgFp,v sj bdhljl h'dHbj a[ f+Ljs WSjw[ e,DdcbJ Rpfi i,t w[df,A[ df,A[ h' apdibj m epiP ljdhW b,e[ FjHg ijq dl>z@ xa[h dl.z

Page 300: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

W[Vag wgag dw FjHg dsbjv sjl } WtL dsRp Rph df,A[ df,A[f+Ljs vHg dxisj h{ ##epiP ljdhW dHo'G yv w[ w'BLqgi df>ceH[ dxi ijq dl>z V[ W[Vag wi ds,ag m epiP ljdhW V[ W[Vagq>V vHg ba[ f+Ljs riajRpS vHg dwhj m us'G f+Ljs riajRpSv,e[ aJ s[ts[ hV dw dHl dr,y wgC[ hV m slq dfaj b,e[ W[Vagwgag ##fjaLjh ) f+Ljds dr,y wgC[ hV m$$ fjaLjh V[ f+Ljdsq>erj w[ bjfSg avg a[ i,t w[ sWjdHbj a[ WyV wgaj ##ujYdHl } f+Ljds dr,y dqvj w[ riaj dsRp m$$ us'G f+Ljds s[ siLVwga[ aJ f+Ljds eiq ba[ ajuj WSjdHbj dstjHg ds,aj dHla'G Rpfi.a FjHg dsbjv sjl V[ b>dq+afjV wgaj ba[ epi wjdl,t WS debj m dsbjv sjl V[ Fp,y' dwv[% sg VgGh i,tg ba[dwv%j dabji wirjdHbj m dHV%J s[ zi FjHg epiWtL dl>z V[uVq dvbj m FjHg epiWtL dl>z s[ zi A[ fp,ai ba[ dH,w fp,aigh'Hg m WgWg wiq w"i sg lqjZ a[ yp,v[ dHo[ hg hV ba[ RpvjsFg dHo[ hg h{ m dwv%j f,wj h'S wiV[ hg dHl sj Vjq f,wg Fp,Dy'i,dtbj debj m

FjHg epiWtL dl>z s[ A[ fp,ai WpZ dl>z@ ZV dl>z@ s[lP dl>z@episjl dl>z@ ata dl>z ba[ lp,tj dl>z m WpZ dl>z ata dl>zW[-b"vjs h'H[ m ZV dl>z s[ s' fp,ai wiq dl>z ba[ yai dl>zW[-b"vjs h'H[ m s[lP dl>z s[ s' fp,ai vjv dl.z a[ Whjv dl>z mWhjv dl>z W[-b"vjs dihj a[ vjv dl>z s[ Rps[ dl>z@ f+ajfdl>z a[ episjl dl>z h'H[ m episjl dl>z sj fp,ai sv dl>z Rphrg W[-b"vjs m

lp,t dl>z s[ dH,w fp,ai rljrj dl>z m dHl s[ A[ fp,ai epvjWdl>z@ Whjsi dl>z@ f>ujW dl>z@ wjhV dl>z@ l.ea dl>z@ A[r[Gsj Vjq dqdvbj VhgG m epvjW dl>z sj fdirji biV'vg\hdibjSj| dry m

Page 301: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

l.ea dl>z ug l[tPrjv rjv[ fdBbjv[ w'v hV m b>ei[; s[W.s'Wla r[v[ epvjW dl>z sj fp,ai ulq[i dl>z q"uPs lg m 1852-53 dr,y df>c s[ v'w ;qgV s[ qjvw WSj ds,a[ ba[ bjf uegiv{ vHg m Fp,Dy' wvJ df>c biV'vg rjv[ s[ dh,Dl[ bjHg m w{ov FjHgs[lP dl>z V[ xa[h wgag m qhjijuj iSuga dl>z s[ lq[G sj FjHgRps[ dl>z FjHg vjv dl>z sj fp,ai lg m

V'B - dHh f+l.e l! b,Ai dl>z ljWwj lif.y Fp,Dy' wvJrv'G f+jfa h'dHbj m

WjWj ug sj iP.qg a'G Fp,Dy' wvJ bjRpSjsoriT mhlw 5 ]

krx krwvxhwr pRBu dwqw pwrbRhm pRBu suAwmI ]

sgly jIA kIey dieAwlw so pRBu AMqrjwmI ]1]

myrw guru hoAw Awip shweI ]

sUK shj Awnµd mMgl rs Acrj BeI bfweI ] rhwau ]

gur kI srix pey BY nwsy swcI drgh mwny ]

gux gwvq AwrwiD nwmu hir Awey ApunY Qwny ]2]

jY jY kwru krY sB ausqiq sMgiq swD ipAwrI ]

sd bilhwir jwau pRB Apuny ijin pUrn pYj svwrI ]3]

gosit igAwnu nwmu suix auDry ijin ijin drsnu pwieAw ]

BieE ik®pwlu nwnk pRBu Apunw And syqI Gir AwieAw ]\b>e 615|

Fp,Dy' wvJ s[ l[rwJ sj bojh dfbji s[t w[ WjWj ug iP.qg

Page 302: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

a'G Ljq } df>c r,v } api fH[ m v'hCg rjvj dsV lg qgGh o'C%jo'C%j ril dihj lg m WjWj ug t[l sg Wp,wv qjiw[ yvs[ yvs[dB,v[ rjvg ue%J s[ df,A[ u' W[ig lg m \u' b,u rg q"uPs h{| Rpls[ h[n bj w[ W{n eH[ m Rpl tp,vg yiJs \dNCg| dr,y V,oP dl>zquWg dl,t W,wigbJ rjfl df>c r,v dvuj dihj lg m WjWj ugV[ WyV wgaj ##epiqptj ) df>c s[ wpN W.dsbJ } ljc[ bjRpS Wji[lpV[hj s[ s[Sj m$$ WjWj ug V[ duV%J dl>zJ s[ Vjq vH[ V,oP dl>zRpV%J r,v yvj debj m FjHg rdibjq dl>z a[ l"S dl>z } V,oPdl>z Wpvjrj s[ b,e[ api debj m l'hS dl>z } lpV[hj dqvS wiw[Rph rdibjq dl>z } WvjRpS yvj debj m s'V'G dHw,n[ hg WjWjug r,v } api fH[ a[ V,oP dl>z WjWj sv dl>z ug } faj wiVvHg yvj debj m f+[q sg FjrVj V[ A[ag hg ljdibJ } dHw,n[wiw[ WjWj ug fjl v{ bJsj m uga dl>z rg z'Cg a[ iP.qg r,va'G bj dihj lg WjWj ug s[ siLV wiw[ dHo[ hg ipw debj m ljdibjV[ WjWj ug sg yiV A'h f+jfa wiw[ bV.s qjdSbj a[ W[Vagwgag ##qhjiju ) wg hpwq h{ m$$ WjWj ug V[ xpiqjdHbj@ ##ljc[W{nS vHg ue%J s,Dl' blgG hpS dHo[ hg idhSj h{$$ ljdibJ V[ dB,v[r,v dHLjij wiw[ dwhj ##dHhg ue%J h{$$ WjWj ug V[ ljig ue%Jr,v q[hi sg dVejh Vjv a,Ddwbj ba[ ue%j W{nS vHg qV;Piwi vHg m$$ l.ea V[ W[Vag wgag ##qhjiju m hpS bijq wiV vHgNp,eg sj ba[ w,fdCbJ sj f+W.Z wigH[ m$$ W[Vag f+rjV h'Hg m wpNaJ f,BgbJ v{S yv[ eH[ s' bjsqg t[l ba[ dWlai[ q>u[ sj f+W.ZwiV vHg eH[ m ue%J ljx wiw[ f,BgbJ sg Np,eg WSj ds,ag m q>u[a[ bjlS drAj ds,aj m WjWj ug sj dFdubj h'dHbj t[l rg Wsvds,aj m WjWj sv dl>z ug V[ WjWj ug } sp,Z AwjRpS Wji[ bjdebjq>eg m hpwq h'dHbj ##v{ bjRp$$ m o'C%g s[i Wjbs sp,Z bj debjbjf ug V[ sp,Z A,w dvbj m dNCg dr,y q,NJ yjiV rjv[ sj dH,wA'Bj duhj w,yj w'nj dB,v[ Rpfi WSjdHbj h'dHbj lg m l.ea V[

Page 303: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

bjdebj q>eg dw ##fjaLjh Rph ljhqS[ RpKfi rjvj w'nj ljxwi s[HgH[ m$$ WjWj ug WyV wgaj ##LpZ h{ m$$ bev[ dsV w'njljx wiw[ WjWj ug sj bjlS Rpl dr,y vj ds,aj m c[T qhgVjRpl dr,y idhS Rpfi.a WjWj ug V[ Rph w'nj Tjh w[ VrJ dabjiwiV sj hpwq ds,aj m dxi dHl a'G r,cj w'nj w,yj hg dabji wgajdul sj b,Zj dh,lj fisj wiw[ bjlS WSj dvbj Wjwg dr,yq,Bgbj a[ lq,eig i,tSg m dHl w'n[ Rpfi WjWj ug V[ A,ag ljvsj lqJ Waga wgaj m dHh f+l.e WjWj bV.s dl>z ug V[ l.eadr,y lpSjdHbj lg u' v[tw s[ qjaj dfaj V[ lpdSbj m dHh f+l.eWjWj t[q dl>z ug s[ qpt a'G \qptjidW>s| dvta dr,y f+r[L h'dHbj m

\dHh f+l.e WjWj ug s[ l[rw FjHg l'hS dl>z s[ fC-f'ai[u'de>si dl>z dTv'G Rpix wjwj ug a'G rg f+jfa h'dHbj m|

kir syvw pwrbRhm gur BuK rhY n kweI ]b>e 318

x,eS s[ qhgV[ WjWj ug s[ idhS vHg dBv[ Rpfi wpBgbjWSj w[ wHg df>c s[ l.eg bjfS[ zi[vP ipN[drbJ dr,y dsvylfgv{S wiw[ WjWj ug s[ siLVJ vHg ws[-ws[ bjdHbj wis[ lV mfi FjHg rdibjq dl>z ba[ FjHg l'hS dl>z l[rj dr,y LiZjsg FjrVj qV dr,y rlj w[ a[ ldawji dhis[ dr,y rlj w[ WjWjug sg h;Pig dr,y hi r[v[ a,a fi idh>s[ lV m WjWj ug s[ hpwqbVplji l'hS dl>z ija sj fdhij rg WC[ bsW Vjv f+[q W.ZVdr,y vgV h' w[ dVqiaj Vjv dVFjMs[ lg m us df>c dr,y WjWjug s[ f,w[ a"i a[ Fp,Dy' dr,y bjRpS Wji[ ?Wi h' eHg aJ h'i rgf+[qg ija s[ fdhi[ a[ bjRpS v,e fH[ fi fdhi[ sg s[t i[t l'hS

Page 304: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

dl>z sg hp.sg lg m wHg rji WjWj ug V[ dwl[ sj Vjq v{ w[ rgfdhi[ vHg Wpvj v{Sj m WjWj ug V[ l'hS dl>z } WyV wgaj dw##l'hS dl>z hpS aplgG rg l.ea rJe l[rj dr,y dihj wi' zi[vPw.q wju rg Vjv wis[ dihj wi' m$$

l'hS dl>z V[ dH,w dsV W[Vag wgag ##qhjiju ) q{} Ap,Bgs[ dsY m$$ WjWj ug V[ Ap,Bg sj wjiS fp,DdAbj m RpKai dr,y l'hSdl>z V[ dwhj@ ##qhjiju ) df>c s[ v'w wdhSe[ dHh WjWj ugfjl'G f{l[ v{Gsj h{ m bjf ug sg q[hi lswj q[i[ w'v Whpa wpNh{ m q[i[ Rpfi q[hi ds=LBg wiw[ q{} lWi@ l.a't l[rj Fjr ba[LiZj WtL dsRp m$$ l+[LB Wp,Zg rjvj dHh RpKai lpS w[ WjWj ugf+l.V h'H[ ba[ wdhS v,e[ ##y.ej x[i aphjc[ fjl'G zi W{dnbjhg l[rj v{ dvbj wiJe[ m$$

us rg Wjhi a'G bjRpS rjvg l.ea sPi spi[c[ sg hp.sg aJija sg dihjdHLg f+W.Z l'hS dl>z s[ zi hp.sj m dHh l[rj l'hSdl>z } wHg ljv VlgW hp.sg ihg m xpiqjV h{-

puMn dwn kw kry srIru ] so igrhI gMgw kw nIru ]b>e 952

dHl ai%J WjWj ug l'hS dl>z a'G l[rj v{Gs[ ih[ ba[ lq[G lq[Gzi[vP dWzV wv[LJ a'G ApBwjij wirjMs[ ih[ m

dHw rji epiP VjVw s[r ug qhjiju dwl[ Ldhi eH[ m Ldhis[ Wjhi bjlS vej w[ W{n eH[ m dH,w bda eigW dul } bjfSjf[B fjvS vHg rg bSo,w dqhVa wiVg f{Gsg lg m q;sPig wqjw[ fjaLjh s[ bjlS s[ V[C[ sg v.zS v,ej m siLV wiw[ qVe,s e,s h' Rpdnbj@ qV f+[dibj debj dw qhjaqj sg yiV A'hqlaw } vjHg ujr[ m V[C[ bj w[ q,oj B[dwbj a[ wpN lqJ bV.sqjVS a'G Wjbs yvj debj m bev[ dsV dxi q;sPig wiV yvjdebj m w.q ligiw a"i a[ Rpo[ wi[ fi qV epiP yiVJ s[ bojh

Page 305: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

f+[q ljei dr,y Bp,WgbJ vjMsj dxi[ m q;sPig sj lqJ dWaj w[qV dr,y ai%J ai%J s[ l.s[h v{ w[ ##dw dwa[ xwgi yv[ Vj eH[h'S m$$ bjlS Wsv Vj dvbj h'r[ m ## w,v% rjvg ue%J rv apidfbj m qV tpLgbJ dr,y NP.qS v,ej us epiP ljdhW } Rpo[ hgdWijuqjV s[dtbj m qisjVj ug wgiaV wi ih[ lV m wgiaVsj bV.s qjVS vHg Rpo[ hg W{n debj m wgiaV sg lqjfagRpfi.a zi bjdHbj m dsV Fi wgag h'Hg q;sPig sj ijLV tigsdvbjdHbj faVg } F'uV dabji wiV sj bjs[L ds,aj ba[Vjv hg epiP ljdhW s[ yiVJ dr,y Wga[ s' fv sj dWiaJa drlojifPirw lpSjdHbj m Rpl } hsjdHa ds,ag dw F'uV dabji wiw[s'r[G hg xwgi sg F[BJ wigH[ ba[ Vjv hg siLV wiw[ l[rj wqjvHgH[ m q;sPig z,B h'S wiw[ s' f+Ljs[ hg WS[ m dHh s' f+Ljs[ladwji ldha epiP ljdhW b,e[ f[L wiw[ W[Vag wgag ##eigWdVrju m dHh eigW sg F[Bj qV;Pi wi' m$$ fjaLjh V[ Wjvj ug} hpwq ds,aj ##Wjvj ug dHl s[ f>u BpwC[ wi dsY m$$ hpwqsg ajqgv h'Hg BpwC[ f>u WSj w[ ljdibJ } A,wS vHg s[ ds,a[ mus qisjVj ug V[ i'Bg sg eijHg qP>h dr,y fjHg blyiuajdr,y W'v RpKdnbj ##LdhVLjh m b,u aJ FjHg vjv' sg i'Bg duhjbV.s bjdHbj h{ m$$

##qisjdVbJ ) dHh l,yg dwia ba[ Ziq sg i'Bg h{ dHl dr,yl,a sg Lwag sj bFji h{ bV.s dwM Vj bjr[$$ epiP ljdhWV[ WyV wgaj m

zi sg eigWg sj bdhljl qV dr,Dy'G fi vj w[ RpKc debj mbjfSg bjidow hjva Fp,v w[ ldhu lpFj f+[qg sg faVg s[ qP>hdr,Dy'G dVwv debj dw fjaLjh ljc[ zi Ljq sj f+Ljs Aw' VjvbjfS[ fdr,ai yiVJ sg A'h eigW sg wpvg } WtL' m$$

b>aiujqg dsbjvaj s[ zi dr,y WyV wgaj ##q>e' u' yjhp.s[

Page 306: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

h' dqv ujH[ej m$$ f+[q vgV h' W[Vag wgag qhjiju ljc[ zi yiVfjRp h'i dwl[ rlaP sg dHAj VhgG m WyV h'dHbj ##aphjc[ zihi i'; bjdHbj wiJe[ m zi b>si duh' duhj F'uV dabji h'r[bjMs[ uJs[ ljZP } Awj dsbj wi' m$$ dHh WyV wiw[ epiP VjVws[r ug Rpo'G api fH[@ ila[ dr,y qisjV[ V[ W[Vag wgag ##fjaLjh )zi dr,y bojh eigWg h'S s[ WjruPs rg dl,t sg w'Hg rg da=LVjVj h'r[ m$$

##qisjdVbj dHl[ sj Vjq h{$$ l,yj f+[q ##l,yj dfbji$$ epiPljdhW V[ WyV wgaj m

##fi eigW dVrju Rph aJ bda sj eigW h{ Rph bjRpSujS rjv[ ljZPbJ sg l[rj vHg ijLV dwl ai%J dvbjr[ej$$qisjVj h{ijV h' w[ W'dvbj m

##dur[G hg l.eaJ RpV%J s[ zi yiV fjRpSegbJ m Rpl[ ai%JljigbJ WiwaJ bjfS[ bjf bj ujSegbJ m lqJ bjRpS a[ apP.rg f+a,t s[t v{Sj m$$ h;Pi V[ WyV wgaj m

wpN lq[G Wjbs l+g epiP VjVw s[r ug q>evj sgf s[ BjfPbJa'G rjfl bjH[ m lF a'G fdhvJ dHl Ldhi dr,y Rpl dl,t s[ zindhi[ m s'V'G hg ldaepi s[ siLV wiw[ dVhjv h' eH[ qV hgqV dr,y qisjVj dl,t sg bjidow hjva sj b>sjuj vj dihjlg m bev[ dsV epiP ljdhW Rpo'G api fH[ m ila[ dr,y qisjV[} qptjdaW wiw[ epiP ug V[ xpiqjdHbj ##qisjdVbJ ) dHh Rphgdl,t sj zi h{ m$$ qisjV[ VgrgG fj vHg wdhS v,ej fjaLjh maphjcg i;j b,e[ q{G Fp,vShji hJ m$$

##qisjdVbj m dul Ziag a[ dl,t l.eaJ s[ yiV f{ ujS Rpo[di,ZgbJ dl,Zgbj b,e[ df,A[ dxisgbJ hV m dwl[ rg ai%J sgqV'wjqVj a'G idha h' w[ epiP s[ dl,tJ sg l[rj wgag drbioVhgG uJsg m lr[ dH,Aj@ lr{qjVaj dabje w[ epiP zi sg l[rj

Page 307: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

liWl+[lB fsrg WtLg sg h{$$ epiP ljdhW xpiqjdHbj mvt tplgbj fjdaljhgbj u[ ldaepip Vsdi wi[dH mm \b>e 44|

ldal.ea sg l[rj sj qhjaq WjSg ijhgG wWgi ug V[siljdHbj h{-

kbIr jw Gr swD n syvIAih hir kI syvw nwih ]

qy Gr mrht swrKy BUq bsih iqn mwih ]lv'w Fea wWgi ug@ b>e 1374

nwnk siqguru isK kau jIA nwil smwrY ]b>e 286

f+qjaqj bjfS[ dfbjdibJ Vjv bojh dfbji i,tsj h{ Rplsj Vjq dlqiV rjv[ hg Rpl } dfbji[ hV m f+DFP sg wiVg dr,ydrLrjl i,tS rjdvbJ Vjv f+q[Li bjf dryisj h{ RpV%J s[b>e l.e lhjHg hp.sj h{ RpV%J Vjv dfbji sg fgGz fjMsj h{ mdul ai%J qJ W,y[ sg q'h qqaj dr,y bj w[ Rpl } dH,w zCgrg fjl[ VhgG h'S ds>sg m u[ dwZi[ t[cS yvj ujr[ N,B bjfS[bjf Wpvj w[ Wpwv dr,y dWnj w[ dfbji s[Gsg h{ m u[ Wjhi ujSsg du,s rg wisj h{ aJ rg i'wsg VhgG fi i,tsg bjfSg dVeijVgh[n h{ xpiqjV h{ m

cMcl miq bwirk bpury kI srp Agin kr mylY ]qvji q^ 5@ b>e 1266

Wjvw sg y.yv Wp,Zg h{ Rph dur[G rg sPi uJsj Rpl } V[C[v{ w[ bjMsg h{ m dHl[ hg ai%J qhJfpit sj l.eg dur[G rg sPiujS sg w'dLl wisj h{ dar[G hg Rpl } V[C[ dvbjRpS ba[ VjqufS sg ajwgs wis[ hV m hjCg s[ dsV lg l'hS dl>z bjfSgt[agWjCg dr,y ip,N debj m WjWj ug s[ siLV vHg lqJ w,TSj

Page 308: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

rg Fp,v debj s' qhgV[ sj lqJ Wga debj m w.qwju a'G drhvjh' w[ l'hS dl>z } WjWj ug s[ siLV wiV sj dtbjv bjdHbj mN,B dB,v[ r,v } h' apdibj m WjWj ug fjl fhp.y w[ q,oj B[dwbja[ W{n debj m WjWj ug V[ s' qhgV[ sj lqJ bjfS[ w'v Vj bjRpSsj wjiV fp,DdAbj m

##qhjiju ) blgG spVgbjsji@ e+dhlag bjsqg zi[vP w.qdr,y dHaVj tp,F uJs[ hJ dw qhJfpitJ s[ siLV rg VlgW VhgGhp.s[ m$$ l'hS dl>z Rpai ds,aj m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##l'hS dl>z bjsqg zi e+dhlagdr,y qla h'dHbj f+q[Li s[ Vjq } drlji ds>sj h{ m ljcj w.qh{ dul s[ fPiWv[ wiq h'S Rpl } dHl wp.Fg Viw dr,Dy'G w,T w[f+FP sj dlqiV wirjRpSj m epiP ljdhW V[ bjsqg a'G dlix slr.Zhg q>debj h{ f+q[Li sj dlqiV wiV vHg m i'; i'; TjHg z>B[ljZP sg l.ea wgag ujr[@ Rpl sg wgiaV spbjij Rplaag lpSgujr[@ u[ fdCbj Vj h'r[@ aJ rjdhepiP Vjq sg qjvj ufg ujr[ mu[ fdDCbj h'r[ aJ fjn wgaj ujr[ m f+q[Li Vjv dHh f+S wgajh{ dHVljV V[ \qVp,t| dHh wiuj s[Sj h{ f+FP sj m dur[G W{Gw sgdwla Vj q'Cg ujr[ drbju vej w[ qPv rZ[ej m dHl ai%J f+q[Lisj RpZji Vj ypwjdHbj aJ f>c dHVg Fjig h' ujr[eg dw aP. Fjiyp,wS a'G blqi,o h' ujH[ej m$$

l'hS dl>z dHh lpS w[ Whpa f+Fjdra h'dHbj ba[ W[Vagwgag ##qhjiju ) dtqj wi' q{G b,e[ a'G ;iPi bjdHbj wiJejdVaV[q Vjv m

WjWj ug WyV wgaj ##w.q r[v[ w.q rg wi' fi 24 z>B[ s[dsV ija dr,Dy'G wpN lqJ@ dliuV hji } rg dsY aJ dw aphjcjdHl l.lji dr,y bjRpSj lxv h'H[ ba[ siejh b>si RpKuv qptC[Vjv fir[L h' lw[ m l.lji dr,y dulV[ aphj} F[dubj h{ Rpl a'G

Page 309: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

W[qp,t Vj h'r[ Rpl } hq[LJ Ijs i,Dt' m f>ur[G fjaLjh sj xpiqjVh{ m

ijin qUM swij svwir sIgwirAw ]

grB Agin mih ijnih aubwirAw ]

bwr ibvsQw quJih ipAwrY dUD ]

Bir jobn Bojn suK sUD ]

ibriD BieAw aUpir swk sYn ]

muiK AipAwau bYT kau dYn ]

iehu inrgunu gunu kCU n bUJY ]

bKis lyhu qau nwnk sIJY ]1[[lptqVg ljdhW@ b>e 266-267

f>ur[G fjaLjh V[ dHVljV } dViepVgbJ@ W[epij@ epS VhgGujSsj wdhw[ rg Rpl sg dlxjiL wgag h{ f+q[Li ) dHh FpvVhjih{ dHl } WtL dsRp m WtdLL aJ hg h'r[eg u[ dwl[ f+FP s[ Feasg l.ea wi'e[ m zCg s' zCg drL[ drwjiJ s[ y,wiJ dr,Dy'G dVwvw[ dViqv uv sg aiJ qV dHwjei wiw[ rjdhepiP sj dlqiVwi'e[ aJ hg siejh dr,y qjV dH,;a fjRpe[ m xpiqjV h{ -

jw kI thl pwvY drgh mwnu ]

iqsih ibswrY mugDu Ajwnu ]\lptqVg ljdhW@ b>e 267|

Page 310: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

koit ApRwD swDsMig imtY ]sMq ik®pw qy jm qy CutY ]

b>e 296i,Wg u'a@ wvup,eg ugrJ sj Rpsji wiV vHg qjVl-s[hg

ZjiV wiV rjv[ qhJfpit WjWj qhJ hiVjq dl>z ug dBv[ s[ RpfidWijuqjV hV m df>c sgbj l.eaJ@ WjhivgbJ l.eaJ duV%J s[lpr,vC[ Fje hV siLV wiV ba[ l[rj sg FjrVj qV dr,y v{w[ bjMs[ hV m sPi a'G bjRpS rjvg l.eaJ sj qV dwl[ epfaiPf uj lpfdVbJ ijhgG siLV wiV vHg f+[is[ hV m f+[iVj Rpl} hg hp.sg h{ dul sj f+FP Vjv V[Cvj l.W.Z h'r[ dul V[ Rplsj dlqiV wgaj h'r[ m q>cg Whjrv fpi s[ idhS rjvj dH,w f+[qgbjfSg faVg } Vjv v{ w[ WjWj ug s[ siLV wiV vHg zidr,y wpN dW+aja h'S s[ WjruPs bjdHbj m vCwg s[ f[w[ zi FjHgWta"i lV m w,yg Fp,Dy' RpV%J sg sPi spi[c[ a'G diLa[sjig lg m WgWgbjfS[ lhpi[ zi idh>dsbJ dH,w dsV lta Wgqji h' eHg ba[ligi s[ lpbjl rg ?aq h'H[ m zi b>si byjVw h'Hg q"a sj\lVjBj| l'e duhj Aj debj fi dHh bB,v bSh'Sg } ldawiw[ q>Vs[ h'H[ l,uS dq,ai WgWg } b>aq l.lwji vHg v{ api[ mb,Z drywji zCj F.VS s[ lq[G dq+aw ligi } Ziag Rpa[ i,tw[ zCj F.dVbj m byjVw hg WgWg sj f{i hiwa dr,y bjdHbjdHh s[t w[ lji[ byiuaj Vjv dq,Bg iPfg s[h r,v bwiLw h'eH[ wpN lq[G Wjbs sPuj f{i rg hiwa dr,y bjdHbj m h"vg h"vgWgWg V[ brj; s[ w[ lgCg sgbJ i,lgbJ w,BS vHg dwhj m bjtibjf y,v w[ zi rjfl bj eHg m zi dr,y l'e tpLg dr,y Wsv

Page 311: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

debj m zi bjH[ hi f+jSg dr,y WgWg s[ ugrV rjfl bjR[pSWji[ fp,AS sg \wjhvg| uJ \aJz| uJ \RpwLjhB| uJ Rplawajlg m us'G WgWg } fp,DdAbj debj aJ urjW dr,y Rpl V[ dwhj@ us'G##uq q[ig iPh } dvuj ih[ lV ila[ dr,y qhJfpit dqv eH[ RpV%JV[ q[ig iPh sg tvjlg uq%J a'G wirjHg m qhJfpitJ V[ bjfSj c[ijrg s,Ddlbj dw blgG f,wg Fp,Dy' iP.qg rjv[ s[ Vjq a[ dWijus[ hJ m$$

Wp,a a'G bv,e h'Hg iPh } dqvjS rjv[ qhjaqj f+ag LiZj@FjrVj V[ qV dr,y bjfSj drv,tS hg ruPs wjdHq wi dvbj mhi r[v[ qV RpV%J WtLShji qhJfpitJ sg Ijs dr,y drbjwpvih[ ba[ siLVJ vHg Rpajrvj h'dHbj ih[ m lFjej dsV rg bjdebj dul lq[G fag faVg sg dabjig WjWj ug s[ blojV s[siLVJ vHg h' eHg m bSujS[ ila[ a'G lPh v{Gs[ h'H[ WjWj ugs[ blojV dB,vj ljdhW s[ V[C[ fhp.y eH[ m fdhi[sji fjl W[Vagwgag ##dw WjWj ug s[ siLV wiV[ hV m w'Hg urjW bjRpS sgRpcgw dr,y hg dsV cp,WS s[ V[C[ h' debj m s'VJ V[ w,yg Fp,Dy'diLa[sjig dr,y yv[ ujS Wji[ dryji wi vHg dw w,v% bj w[siLV wi vrJe[ m siLV Vj h'S wiw[ qV dr,y o'C%g dVijlajduhg v{ w[ w,yg Fp,Dy' r,v api fH[ m t[aJ dr,y hg eH[ a[ ila[sg lqN Vj fHg m hpS sg ai%J lCwJ bjds VhgG lg@ A'BgbJ-A'BgbJ fe c.cgbJ df>c a'G df>c } hp.sgbJ lV m V[C[ hg w.qwi ih[ du>qgsjiJ fjl'G ila[ Wji[ fp,AS v,e[ m dHV%J dr,y WjWjug sj l[rw l'hS dl>z lg RplV[ dHV%J } rjfl Fp,Dy' hg q'CdvbJsj a[ dwhj@ ##dw blgG aphj} lr[i[ siLV wirj s[rJe[ mija RpV%J f+[qgbJ V[ WjWj l'hS dl>z s[ zi w,Bg m lr[i[ dHLVjVfjSg wiw[ WjWj ug s[ siLVJ vHg apiV v,e[ aJ WjWj l'hSdl>z V[ fp,DdAbj@ ##WgWg aP. WjWj ug } fAjS lwsg h{ m$$ WgWgV[ hJ dr,y urjW ds,aj m fag@ faVg l'hS dl>z a[ wpN f+[qg dB,vj

Page 312: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

ljdhW s[ V[C[ fhp.y eH[ m WjWj ug Vei r,v qp,t wiw[ tC[% lV mv.ei rjvg dHqjia rjv[ fjl[ dB,vj ljdhW s[ Rpfi ujS sj ilajlg m WjWj ug s[ siLV wis[ hg WgWg V[ WjWj ug } fAjS dvbja[ Vgq W[h'Lg sg hjva rjv[ i'eg sg ai%J F,u apig m fi Rpfwjigr,v'G wga[ h'H[ fiRpfwji sj Wsvj f+jSg \qVp,t| RpV%J f+ag LiZjba[ bojh dfbji dstj w[ yp,wj lwsj h{ m l,yj dfbji hg wn'ia'G wn'i qV } dVqiaj sg wpnjvg dr,y dfzvj lwsj h{ m dB,v[s[ V[C[ fhp.yg WjWj ug V[ h,o sj dHLjij s[ ipwS vHg dwhj m WgWgRpo[ hg bc'v tCg ihg s'V'G h,o upC[@ dli Npdwbj h'dHbj qhJfpitjr,v'G wga[ h'H[ fi Rpfwji sj LpwijVj wi ih[ lV m wjxg s[iLJaqHg qjh"v dihj@ qV b>si xpidVbJ sj T[i W,N debj fidHl} w"S ujS{ m

##qV wg dWioj qV hg ujS{brip dV ujS{ w' fgi fiHgbj mm1mm$$

dWvjrvp q^ 5@ b>e 836f+[qg l'hS dl>z a[ l.ea V[ bj Vqlwji wgag m WjWj ug

V[ WyV wgaj ##w.dVbj ) Rpn w[ tCg h' uj m$$ idhqa s[ zibjH[ a[ WjSg spbjij risjV WtdLbj m

qwp sMqwp sgly gey ibnsy qy rog ]

pwrbRhim qU bKisAw sMqn rs Bog ]b>e 807

##w>dVbj aP. WtLg eHg m$$ A'Bg Rpqi sg vCwg } bjfS[qptjidW>s qptWV dr,Dy'G w>dVbj fpwjis[ lV m

LiZjvP V[ b,e[ h' w[ f>siJ ipf{ q,oj B[dwbj m WyV h'dHbj##blgG wg wiV[ hV v{ ujRp m qjdHbj zi dr,y y.eg hp.sg h{ m$$s'VJ V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju ) lj} dVijl Vj wi' m o'C%g F[Bj;iPi lrgwji wi' m$$

Page 313: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

##y.ej x[i f>u ipfH[ i,t v{Gs[ hJ m Wjwg sl ipfH[ sj ziuj w[ lZjiS fjn wirj s[Sj$$ h;Pi V[ WyV wgaj m

s'VJ } Vjq ufS vHg f+[iVj wgag m u[ bVfC h' aJrjdhepiP@ rjdhepiP hg uf dvbj wi' m Vjq hg dH,w l,yg l,pygdwia h{ dHh hg ugr sj bZji wisj h{ m

\dHh WyV u'de>si dl>z dT,v'G Fp,Dy' wvJ a'G f+jfa h'dHbj m|

vt tplgbj fjdaljhgbju[ ldaepip Vsdi wi[dH mm

WVlfag s[ Np.c dr,y dtdCbj h'dHbj xp,v bjsqg sg V;ia'G fisj wi lwsj h{ fi Rpl sj sgrjVj F"ij zSg a'G zSgw.dcbjvg NjCg dr,Dy'G rg Rplsg tpLWP@ lpe.Zg ba[ il f+jfa wiVvHg ujsj h{ m i.e iPf wjvj h'S a[ rg qV Rpuvaj } fl.swisj h{ m l' l,y[ f+[q wiV rjv[ } aJ Rpl fJZg sg avjL h{u' Rpl sg c.e'ig xC w[ l,y sg f,ec.cg RpKa[ apidsbj W{wp.nsg q>d;v r,v v{ ujr[ m lr{dHAj sg fPiag vHg dH,w A'Bg Rpqis[ qhjaqj WjWj ug sg li'a lpS w[ dB,vj ljdhW s[ V[C[ fhp.y[ mRpV%J s[ Vjv dH,w dW+Z brloj s[ ljZP rg lV m sqsqj ljdhWs[ siLVJ } uJs[ h'H[ w,yg Fp,y' a'G WjWj ug s[ blojV s[ ba[WjWj ug s[ siLV wiV vHg dHo[ fhp.y[ m

WjWj ug fijdwiaw V;ji[ s[t wjsi sg wpsia dr,y qlaW{n[ hV m y[a sj qhgVj h{ m WP>sj WJsg h' ihg h{ m dw,wiJ@ W[[email protected]@ wigiJ ba[ rSJ s[ h[n ai%J ai%J sg WVlfag h{ m f,Aqrjv[ fjl[ w,yj avjW h{ m dW+Aj Rpfi W{n[ q'i ba[ h'i f>Ag W'vw[ qV a[ blyiu hg f+Fjr fj ih[ hV m h;Pi s[ f+Fjr a[ f+ajf

Page 314: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

lswj dHM qvPq h' dihj lg dur[G -cwiqRk mor bolq idnu rwqI suin Ginhr kI Gor ]2]

jo bolq hY imRg mIn pMKyrU su ibnu hir jwpq hY nhI hor ]3[[b>e 1265

aiwjvJ fHgbJ aJ lPiu dVaV[q sg ai%J dsV Fi f+wjLs[ F.cji[ WtLsj h'dHbj f,Aq dr,y ija sg e's r,v rZsj ujdihj lg m idhijl sj lqJ h' debj zdCbjv r,u[@ bjiag RpajigeHg ba[ l.t fPdibj debj m fjn LpiP h'dHbj ljig l.ea V[bV.sqHg il qjdSbj m F'e a'G Rpfi.a ljig l.ea WjWj ug s[siLV wiV rjig rjig dB,v[ Rpfi eHg m WjWj ug V[ lF sgwpLvaj fp,Ag a[ ljdibJ } v.ei dr,y f+Ljsj A,wS vHg hpwqds,aj m lqP>h l.ea } dur[G hpwq bjlS vjRpS sj lg lji[ hgija } bvdrsj wdhS vHg bijq dr,y h' eH[ m Wjvw ljZPrg WjWj ug s[ f+a,t siLV wiw[ qV s[ dtbjv spCj dihj lgdw dHh' duh[ qhJfpiLJ s[ siLV wiw[ w'Hg dxwi qV dr,y VhgGidhSj yjhgsj dHo'G aJ dWVJ q>e[ hg lF wpN dqv uJsj h{ mdHl ai%J s[ dryjiJ b>si Bp.dWbj h'dHbj qV VgGs sg e's dr,yuj lqjdHbj m lr[i[ yji ru[ z>Bg r,ug m ljig l.ea } dHhdleVv lg dw dHLVjV wi' ligi sg L,pZaj wiw[ dVaV[q wiVdr,y Rpn w[ W{n ujY m lPiu V[ bev[ dsV s[ iPf dr,y bj i"LVgfjHg m wpN lq[G Wjbs df>c dr,Dy'G f+Ljsj a[ v,lg bj eHg m Li%jwiV Rpfi.a ljig l.ea } dql[ f+Ljs[ a[ v,lg AwjRpS vHghsjdHa wgag dW+Z ljZP ba[ Wjvw V[ F'uV wiV a'G Wbsbjdebj v{Sg lg m WjWj ug s[ w'v wjxg l.ea W{ng lg u' dwbjfSgbJ W[VagbJ wi ih[ lV WjWj ug dwl[ } risjV WtLs[a[ dwl[ } ajCVj wis[ m l.ea s[ yv[ ujS a[ WjWj ug V[ WjvwljZP } fp,DdAbj ##W[B[ ) dwo[ ujSj h{ m$$

Page 315: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

##fjaLjh m sqsqj ljdhW s[ siLV wiV ujSj h{$$ WjvwljZP V[ dVqiaj ldha Rpai ds,aj m

huPi f+l.Vaj s[ zi dr,y bjH[@ ba[ f>eag sj RpyjiVwgaj m

##dHAj fPiwp liW lpt sjaj hdi uj w{ rdl h{ wjq Z[Vj mm$$\b>e 670|

f>eag lpSdsbj Wjvw ljZP } f+aga h'dHbj dw WVlfagrg WjSg sj RpyjiV wi ihg h{ m tvw s[ l,y[ ldhVLjh s[ qptjidW>s a'G dqnC[ W'v dVwv[ ##ujRp L,pZ h{ m$$ WyV lpVS Rpfi.abjfS[ dW+Z ljZP } Vjv v{ w[ sqsqj ljdhW s[ siLVJ vHg yv[eH[ m lqJ fj w[ Wjvw ljZP l.a bjaqj dl>z ug s[ iPf dr,ywvupeg ugrJ sj RpZji wis[ ih[ m dHV%J sj WyfV sj Vjq FjVdl>z lg m dHh fiq fsrg WjWj ug s[ WyV lswj fjHg mspVgbjsjig sg laj a'G RpKyj RpKn w[ f+q[Li Vjv vgV h' eH[a[ l+[LB fsrg fj eH[ m

Z.Vrjsg ldha ##bjaq ldhaj$$ f>Vj 31 a'G 33 a,w v[twf>dca hwgwa dl>z ##bidW>s$$ m

lqJ 11 bf+{v 29 y[a l.qa 1954

luS dqv[ luSj duV laepi Vjdv dfbjipb>e 587

Fp,y' wvJ a'G da>V wp qgv s[ xjlv[ Vjv i[v fBCg fdBbjv[V[C[ ldoa df>c vdhi[ tjV[ h{ RpGN aJ V[C[ V[C[ f>u vdhi[ hVfi vdhi[ tjV[ s[ qhJfpitJ s[ dHdahjl Vjv tjl l.W.Z h{ m dHo[fpijSj c[ij h{ duo[ l.a wjWv dl>z ug idh>s[ lV m dViqv[ ljZPbJsj blojV h'S wiw[ l.a WjWj rZjrj dl>z ug rg dHo[ dWijuqjV

Page 316: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

lV m bjf ug sj uVq df>c ##ut[fv$$ u' hdibjS[ dr,y h{ h'dHbjbjf WyfV dr,y bjfSg FPbj ug w'v df>c vdhi[ tjV[ idhSv,e[ m c[i[ s[ qhjaqj Vjv bjf ug sj dHaVj dfbji h' debjdw drdsbj sg f+jfa h' eHg m drdsbj fCVg ba[ dvtSg bjfug sg iPh sg tpijw WS eHg m bjf V[ dvtS dr,y dHaVg dVfp>Vajhjlv wi vHg dw l+g epiP e+.o ljdhW ug sgbJ WgCj ba[ f'ogbJh,o Vjv dvts[ lV m vdhi[ tjV[ dHV%J s[ h,o dvta liPf hpS rgq"uPs hV m

l+! epids,a dl>z l[q[ rjvj WjWj ug s[ siLVJ vHg bjdHbjdquju fpAS Rpfi.a WjWj ug V[ hpwq wgaj ##epids,a dl>z@ljcj epBwj dWiZ h' debj h{ dHl vHg f>u e+.og f'og dvbjw[ s[rg m$$ epids,a dl>z V[ W[Vag wgag ##h;Pi ) epBwj dwo'G v{w[ bjRpSj h{ m

hpwq h'dHbj ##vdhi[ tjV[ l.a rZjrj dl>z l+g epiP e+.o ljdhWsgbJ WgCj h,o Vjv dvts[ hV m RpV%J V[ dH,w epBwj dvdtbjh{ ba[ f+S wgaj h{ u' dHl } q>e w[ vr[ej Rpl } dHh f'ogs[rJej m$$

epids,a dl>z V[ vdhi[ tjV[ ujS vHg bjdebj vHg aJhuPi V[ f>u ipfHgH[ rg s[ ds,a[ a[ WyV wgaj ##RpV%J } s[ bjrgG m$$epidsa dl>z vdhi[ tjV[ fhp.y debj m c[i[ sg fp,A fCajv wiw[l.a rZjrj dl>z ug } uj Vqlwji wgag m dVqiaj Vjv f>ue+.og f'og sg q>e wi ds,ag m

l.a rZjrj dl>z ug V[ s"va tjVj ba[ epBwj q>eS sjr[irj fp,DdAbj m epids,a dl>z V[ ljig drdobj lpSj ds,ag ba[f>u ipfH[ rg b,e[ i,t ds,a[ m l.aJ } dul zCg sj dH>auji lgRph bj eHg lg m ##du>seg wg i[v q[ hi w'Hg lrji h{ lF w'bjfSg bjfSg q>d;v wj dH>a;ji h{ m$$ b,u Rph q>d;v fj vHg

Page 317: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

lg m hi dHVljV bjfSg wgag h'Hg q[hVa sj xv fj w[ f+l.Vhp.sj h{ m tpLg dr,y qV NP.qsj h{ i'q i'q dr,y tPV s[ wai[ wai[dr,y f+l.Vaj s[ dy>V dstjHg ds.s[ hV m dHhg brloj l.a rZjrjdl>z ug sg h' eHg dH>auji b,u hwgwa dr,y Wsv debj mqV sg dH,Aj fPig h' eHg dwMdw epBwj qhJfpitJ V[ bjf q>debjlg m A[ag Vjv epBwj dvbj w[ bjsi ldha epidsa dl>z } s[ds,aj ba[ f>u ipfH[ rg rjfl v{ ujS vHg wdh ds,aj m epidsadl>z V[ f'og ba[ f>u ipfH[ dvbj w[ WjWj ug b,e[ i,t ds,a[ m h;PiV[ f{l[ s[t w[ hpwq wgaj ##dw f{l[ hpS[ hg s[ w[ bj m u[ f{l[ v{Sa'G dHVwji wiV aJ i,t w[ rjfl bj ujrgG ba[ wdhSj dw u'q'CV[ hV aJ bjf bj w[ q'C s[S m$$

epids,a dl>z x[i f{l[ v{ w[ debj ba[ uj drdobj lpSjHg mwpN s[i Wjbs epids,a dl>z WjWj ug w'v rjfl fhp.y debj mdf>c l[q[ ujS sg bjdebj dqvS a[ epids,a dl>z l[q[ yvjdebj m

l.a rZjrj dl>z ug wpN lq[G Wjbs hg bj fhp.y[ m WjWjug } Vqlwji wiw[ b,e[ r,DZ[ aJ WjWj ug dHM dqv[ dur[G qpsajs[ drAC[ dqvs[ hV m xpiqjV h{ m

qU cau sjx mYifAw fyeI issu auqwir ]

nYx mihMjy qrsdy kid psI dIdwru ]1mmb>e 1094

e+dhlag fpiL dqv w[ wWgvsjig s[ lqp>si dr,y e'a[ tJsjh{ fi l.a uV dqvs[ hV aJ dfbji[ f+FP sg Rplaag drriSdH,w sPu[ f+ag f[L wis[ hV m wpN WyV lpVS a'G Wjbs l.a rZjrjdl>z ug V[ f>u ipfH[ WjWj ug b,e[ i,t w[ W[Vag wgag ##h;Pi )q{G dHh f{l[ VhgG v{S[ m q[ig dsvg tjdhL fPig h' eHg h{ m dHhf'og lswj hg bjf ug s[ siLV h'H[ hV dHh hg q[ig f+agdW.W

Page 318: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

lg m idhqa s[ zi bj w[ sjl vHg l[rj WtL' m$$WjWj ug W[Vag lpVS flyja WyV wgaj ##l[rj Whpa v{Sg

h{ m dHh f>u ipfH[ rg v{ ujRp ba[ ljcg qjaj Vdqa lZjiV fjnwi dsbj wi' m Wjwg u' blgG s[rJe[ Rph q'CVj VhgG m$$

dHh WyV lpS w[ l.a WjWj rZjrj dl>z ug h,o u'C w[ ##ldaWyV ug$$ dwhj m

##ujY LpZ h{$$ WjWj ug f+l.Vaj s[ zi bjH[ ml.a rZjrj dl>z ug vdhi[ tjV[ yv[ eH[ m lZjiV fjn LpiP

wi ds,aj m F'e sj lqJ WjWj ug fjl F[u ds,aj m WjWj ug V[debjij ipfH[ dH,w l[i t>c@ l[i dzY ba[ dH,w l[i bjBj F[uds,aj m dHl ai%J fjnJ sg qdibjsj yvsg ihg WjWj ug F'es[ lq[G dHh lq,eig F[us[ ih[ m fdhvJ dHh l[rj FjHg epids,adl>z ug l[qj df>c rjv[ dxi Fjeg WJsi rjv[ liWS dl>zdVFjMs[ ih[ m ws[ ws[ FjHg iaV dl>z ug ci'vg FjHg rjv[rg dHh l[rj wis[ lV m dHl upeag Vjv WjWj ug l.a rZjrjdl>z ug sg qV FjrVj fPig wis[ ih[ m dur[G FjHg l.a't dl>zug V[ dvdtbj h{ dw us'G epiP VjVw fjaLjh V[ dwl[ a[ WtdLLwiVg aJ qisjV[ } hg b,e[ wis[ lV m

lpqa h[a wjiV wiV dha Rph FPt vejdH mmqisjV[ } Fp,t v,eg w'c[ ijtL sj RpZji h'dHbj@ N.c[ WjTg

ba[ ijuj lpZi l{V a[ WtdLL h'Hg m ldaepiP api[ uj ih[ lV df,A[r,v Njag fjHg aJ qisjVj Rpsjlg sg edhig l'y dr,y cp,DdWbjbj dihj lg m ##qisjdVbJ dyhi[ a[ Rpsjlg sg dwiV dstjHg s[ihg h{ m$$ h;Pi V[ WyV wgaj m

##fjaLjh ) aglij dsV rg v.z dihj h{ F'uV a'G dWVj ligidVTjv h' dihj h{$$ qisjV[ sj aivj lg m

Page 319: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

##ljhqS[ rjv[ fjl[ a,w Vei bj dihj h{ m dHl Vei dr,ya{} bV[wJ ai%J s[ F'uV dqv ujSe[ m$$

##ldaepiP bjfS[ w'v f{lj w'Hg VhgG Vei dr,y ujS fAjSVhgG fsjio dwl ai%J dqvSe[ m$$ qisjV[ fp,A hg dvbj m

h;Pi V[ bjfS[ yiVJ Vjv dq,Bg fjl[ wgag aJ h[nJ dH,wvjv dqv debj m dul sg bV'tg yqw lg m ##qisjdVbj dHl} yp,w v{$$ WyV h'dHbj ) qisjV[ V[ yp,w w[ f,v[ Vjv W.V dvbj mVei s[ V[C[ fhp.y w[ Wjhi bjlV vj dvbj m

##qisjdVbj dHh vjv } r[y w[ ijLV v{ bjRpSj$$ ljdhWV[ WyV wgaj m

qisjVj Vei sj y,wi vj w[ A[ag hg fia bjdHbj mldaepiP V[ fp,DdAbj ##A[ag qpC bjdHbj h{G$$ m

##fjaLjh fdhv[ spwjVsji w'v debj RplV[ dwhj dw qPvgv{ uj dHh q[i[ w.q sg yg; VhgG q{G dHl wiw[ v{ dihj hJ dwW,y[ t[c w[ qV fiyjrj wi dvbj wiVe[$$ ba[ sPli[ w'v debjRpl V[ o'C%g dqdnbjHg v{ ujS vHg dwhj@ eigW dVrj; ) q{GdHl } dwl s[ w'v r[yS vHg ujrJ q{} lpq,a WtL' m$$

##vjv sg wgqa u"hig hg fj lws[ hV h'i spwjVsji }wg faj h{ dHl sg wsi wgqa sj m dHl } ljdvl ijdH u"higu' dHl Vei sj rjlg h{ w'v v{ w[ ujrg$$ ldaepiJ V[ WyV wgaj m

zi sg fp,A de,A wiw[ qisjVj ljdvl sg dihjdHL a[ fhp.ydebj m vjv ljdvl ijdH b,e[ drwig vHg i,t ds,aj m u"higV[ VgN vj w[ a,Ddwbj a[ V"wi } zi b>si'G dH,w l' ipfH[ q>erjH[ ml" ipfH[ qisjV[ s[ h,o i,t ds,a[ m qisjVj Whpa tpL h'dHbj dwdHl Vjv wHg dsV sj ijLV bj ujr[ej m u"hig V[ vjv rgq'C ds,aj ba[ dwhj ##dw q{G dHh' duh[ vjv s[ siLV bjfSg

Page 320: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

hpS a,w sg bjIP dr,y VhgG wga[ m dHl Rpfi dvdtbj h{ dw u'rg dHl s[ siLV wi[ Rph dHl sg l" ipfH[ siLVg F[Bj s[r[ mdHl vHg q{G dHh l" ipfH[ siLVg F[BJ a[ vjv rg q'C dihj hJ mu[ aplgG r[ySj yjhp.s[ h' aJ dHl sg wgqa s,l dsY m$

qisjV[ dwhj@ ##dw q{G aJ r[yS sj bdZwji VhgG i,tsj dHls[ qjvw Vei a'G Wjhi W{n[ hV m$$ qisjVj vjv ba[ l" ipfH[v{ w[ ldaepiJ fjl fhp.y debj m ldaepij b,e[ s'V' i,t w[ wdhSv,ej ##aphjcg vgvj drv,tS hg h{ blgG dHl sg fit VhgG wilws[ m w'Hg dHl sj qp,v qPvg fjMsj h{ ba[ w'Hg siLV F[Bjhg l" ipfH[ s[ w[ dHl } r,cqp,vj bjtsj h{ m$$ ##dur[G u"hig V[dHl sg fit wgag ] qPvg rjvj wg ujS[ dHl sg lji } m dHl[ai%j dul V[ f+q[Li Vjv f+[q fgzJ fjHgbJ hV Rphg hg dHl s[hpvji[ sg wgqa ujS lwsj h{ m wpijhgbj ws[ ila[ sg Fjv VhgGwi lwsj ba[ q>d;v a,w VhgG fhp.y lwsj m$$ dfAv[ dsV hgdHh LWs fdC%bj lg m

##q[i[ vjv ugY a[ij b>ap Vj ujSj$$ ldaepiJ V[ WyVlpSjdHbj dHh Rphg vjv ] m qisjV[ V[ dwhj u[ yjhp.s[ h' aJ r[yds>s[ hJ m

ldaepiJ V[ dwhj dHh VhgG r[ySj m qisjVj ldaepiP s[WyV lpS w[ ipfH[ q'CV vHg ljdvl ijdH s[ zi fhp.y debj m

u"hig ug blgG dHh vjv VhgG r[ySj m dHh siLV F[Bj rgrjfl v{ vr' m ljvl ijdH s[ VJh wiV s[ WjruPs rg qisjVjipfH[ i,t w[ ldaepiJ fjl fhp.y debj m ljvl ijdH s[ qV dr,yxpiVj WdSbj dHh' duh[ vjvJ s[ qjvw s[ siLV wga[ ujS mLjq sj lqJ lg u"hig V[ f+Ljs dabji wirjdHbj m V"wi Vjvv{ f+Ljs fi'l w[ Vei a'G Wjhi ldaepiJ sg avjL dr,y bjdebj m bjlS Rpa[ V;i f{S a[ w'v bj fhp.dybj@ VqLwji

Page 321: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

wgag m ldaepiJ s[ WyV lpS[@ qV } LJag qdhlPl h'Hg xpiqjV h{-silVp f[ta q{ ugY mlpdV wdi WyV apq©ji[ ldaepi qVp aVp q[ij njip ogY mm

b>e 382 bjlj q^ 5

ljvl ijdH ba[ ##bZiwj$$ Rpl sj V"wi s'V'G hg Ziq fsrg} f+jfa h'dH m ljvl ijdH } ldaepiJ V[ q>ug WtLg m u"hig }hpwq h'dHbj ##bjfS[ V"wi } q,oj B[w m$$ Rpl V[ api.a yiVj a[dli i,t ds,aj m

sjldV sjl sjl h'dH ihgb{ u' uV ijq Fea dVu FHgbj mmb>e 835

ldaepiP V[ bjfS[ aV sj w,fCj ljvl ijdH s[ dli a[ W.Vds,aj m FjHg l.a't dl>z ug VjVw f+wjL dr,y dvts[ hV m

ljvl WJdZI' lgl fi Lgzi tpv[ wfjB mmdebjVj V.s fPiV FI' ndBI' b"i hg njB mmFj dVhjv aawjv l+g epiP VjVw qdHbj a[ mmRpqijI' f+[q dWljv Rplada Rpyida LWs wi mm

VjVw f+wjL\dHh WyV Fj^ iaV dl>z ci'vg FjHgG a'G dqdvbj m|

lev li.ujq wi[ f+Fp bjf[ mmb>e 806

LiZj a'G hg f+[q sg w'qv \w½>Wv| xp,Bsg h{ m f+[q hg lpt s[Gsjh{ m l[rj aJ Ajv h{ u' LiZj a[ f+[q } fD,dwbj wisg h{ Vj dwf+[q a[ LiZj a'CV vHg h{ m dHh hg xv ljZ l.ea wgagbJ dW+A} s[rg@ l.ljig } dWW[w a[ debjV s[ bV[wJ epS v,es[ hV a[zS AjrJ WSjMs[ hV m ljZ l.ea@ qhJfpitJ sg l.ea wiw[dHhg fsrg l.a Whjv sjl ug u,lg f" rjv[ fj yp,w[ hV m dHhVJ

Page 322: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

sg ugrVg fjnw df,Av[ dh,Dl[ dr,y fC yp,w[ hV m l.a Whjv sjlug V[ sl ljv lr{ lpbjio@ lr{ dHAj@ lr{ qjV sg fPiag a'GdViqv h' w[ l[rj wgag ligi ba[ spVgbJ a'G W[tWi h' w[ dur[G-

dli f{iJ sg tWi Vj w'Hg dry qph,Wa a[ig mmdV,ug lpbjio dabje w[ l,y f+jfag vHg dVLwjq l[rj wiw[

WtdLLJ f+jfa wgagbJ m l.a Whjv sjl ug h;Pi sj hpwq q>Vw[ bjfj dryiV vHg edhig Wpiu rjvg idhS v,e fH[ lV mdHl ue%J Wpiu rieg dHqjia hpS rg q"uPs h{ m f>u l,a dsVs[ Wjbs bjf WjWj ug s[ siLV wiV vHg bjMs[ lV m WjWjug V[ Whjv sjl ug } hpwq ds,aj ##Whjv sjl v'wJ s[ zildhu fjn ba[ bt>c fjn widsbj wi' m bjfS[ Vjv y.e[ fjngi,t vr' u' dw V[C[ s[ df>cJ ba[ Ldhi dr,y fjn wdibj wiV mus'G w'Hg l[rw LiZj FjrVj Vjv tpLg sj eqg sj fjn wirjH[uJ w'Hg zi[vP dWzV V;i bjMs[ h'S Rpo[ ;iPi f+wjL wiVvHg fhp.ySj m$$

h;Pi V[ fjn sg drZg a[ qiIjsj lqNjHg m u' drZg b,ua,w c[ij iP.qg rjvj drt[ f+y,va h{ m WjWj ug duaVg s[i ligiwiw[ ih[ l.a Whjv sjl V[ siLV wiV bjMs[ idhSj ba[tpLgbJ f+jfa wis[ idhSj m

l.a Whjv sjl ug V[ f{sv bjRpSj u,lg df>c s[ Wjhi l.zS[sita lV m RpV%J sg l.zSg Ajr[G bjijq wiv vHg W{n uJs[ mu,lg df>c s[ f+[qgbJ V[ bjf ug } dHo[ hg c[ij WVjRpS vHgW[Vag wgag m wHg rji bjf V[ Bjv qB'v wi ds,ag fi l.eas[ rji rji W[Vag wiV a[ bjfV[ hpwq ds,aj ##f+[qg uV' c[i[ WSjw[u[wi c[i[ sg qiIjsj Vj yvjHg ujr[ RpV%J dyi c[i[ dr,y W{nSjl'Fj VhgG ds>sj m$$

l.ea V[ qiIjsj lqNjRpS vHg W[Vag wgag m bjf ug V[

Page 323: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

xpiqjdHbj bjRpS ujS rjv[ bdaog vHg b>V spbjij F'uVdabji wiVj@ dfbjl[ vHg fjSg@ ijhg vHg bijq vHg ue%j Vjdqv[ Rpo[ c[i[ sj w'Hg bio VhgG m blgG aJ ljZP dWiag rjv[ bagahJ duo[ qV wgaj W{n eH[ a[ yv[ eH[ m dxi ljc[ w'v w'Hg dHh'duhj l[rw VhgG u' V[q Vjv dHh l[rj dVFj lw[ dur[G dw df>cJa'G f+Ljsj dvbjRpSj@ bjH[ fJZg } AwjRpSj@ fjSg dfvjRpSjbjds m xPl q>cg Vei s[ s' f+[qg hgij dl>z a[ a?a dl>z V[ dHhl[rj q>eg m l.aJ V[ WyV wgaj dw ##dHh aphjcg dwdibj ljc[dqLV s[ RpvB h{ m$$

s'VJ V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag ##qhjiju ) lj} l[rj WtL'blgG b,u a' f+S wis[ hJ dw dLwji VhgG wiJe[ m$$ l' dHV%J V[dHh l[rj d;>seg Fi dVFjHg m dHV%J sg b"vjs } ejugbJ sgb,v f{Gsg h{ m l.a Whjv sjl ug V[ dHh c[ij bjWjs wgaj u'avr.cg ljW' \sqsqj ljdhW| Wdn>cj lCw Rpfi q"uPs h{ m l.aJV[ dHl ue%J eiqgbJ dr,y f' vrj dH,w f+[qg Rpo[ hi r[v[ fjSgdfvjRpS vHg hj;i idh>sj lg wHg rji fJZgbJ vHg F.pV[ h'H[A'v[ ba[ epC rg ds>s[ lV m dHl wiw[ dHl Vei sj Vjq u,lgf' rjvg h' debj m

duM hg WjWj ug sg d*fj spbjij l.a Whjv sjl ug f+agv'wJ sj ldawji WSsj debj l.ea upCV v,e fHg m q>cvg xiVv,e fH[ m

dl,t Ziq s[ qhjV drsrjV du>V%J sg iyVj } epiWjSg sgwp.ug q>dVbj uJsj h{ m FjHg episjl ug epiqda wljRpBg a'G bZPi[ugr } q>sFjeg wdh>s[ hV m dwMdw u[ f+FP sg W.seg wiV rjvjugr dhis[ dr,y f+FP sg iuj VhgG rljMsj aJ Rph hRpq{ r,lh{ m dwMdw Rpl sg q,a@ WpdZ Fiq dr,y Fp,vg h{ m dur[G ##y.sVw[ dVwB[ Wl{ Wjl lpe.Z V h'dH$$ u' ugr l.a l.ea dr,y rg ih[

Page 324: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

uj zi e+dhlag dabje w[ rSJ dr,y dVrjl wiw[ rg hRpq[ VjA,c[ bduhj ugr bjadqw LJag@ bjadqw bV.s sg f+jfag VhgGwi lwsj lsj FBwsj idh>sj h{ ba[ Hgit[ sg FjrVj lswj@hRpq{ sg epvjqg lswj bjf[ a'G W[rl h' dtNsj V;i bjMsj h{ m

ljZ l.eda epi lWs lpdS dis{ V rl{ bFje fijSg mmhRpq{ b>si Fiq FpvjSg mm

bduhj ugr Fjr[G Zjidqw a"i a[ dVug a"i a[ dw>Vg rg f+dl,Zgv{ vr[ l.lji dr,y l'Fj hjlv wi vr[@ fi bjadqw ugrV a'Gl,tSj h'S wiw[ lsj hg Hgit[ sg upbjvj b>si lCsj idh>sjh{ m dHl[ hg ai%J l.a Whjv sjl ug sg l.ljdiw f+dl,Zg s[t RpV%Js[ V[C[ idh>s[ dH,w RpsjlgV ljZP ##l+g q'u sdibj$$ u' y.eg wqjHgrjv[ lV m dHl fjl'G dHh W+sjLa Vj h'Hg m Hgit[ sg b,e dr,ywp,sS vHg qV W[wjWP h' debj m hRpq{ s[ f+Fjr h[n dHh qVp,tsp,t sg Vdriag a[ lp,t sg vjvlj dr,y W,Nj idh>sj h{ m Hgitjs[ ijh sj i'Cj WS uJsj h{ ba[ dxi dHh ##wiq$$ bV.s ba[lp,t sg oj FBwSj dr,y fjHg i,tsj h{ m bjfS[ debjV spbjijepfa T.eJ Vjv ##q'u sdibj$$ \du>V%J } wjv[ qP>h rjvj rg wdh>s[lV| V[ l.a Whjv sjl ug } VpwljV fhp.yjRpS vHg fPig Lwagvj ds,ag m fi Rpl sgbJ ljigbJ yjvJ drbio h' eHgbJ m us'G##q"u sdibj$$ sg w'Hg f[L Vj eHg aJ Rpl V[ blvgba ujVSsg w'dLl wgag dw dHV%J } ##WjWj qhJ hiVjq dl>z ug$$ sglhjdHaj dqvsg h{ m Rpl V[ bjfSj hRpq{ iPfg ;dhi WjWj ug r,vRpKevS sj IaV wgaj m dHl sj d;wi b,e[ bjr[ej m dHl ai%JWhjv sjl ug sg i,Ddtbj WjWj ug V[ bjf wgag m

bfpV[ l[rw wg bjf[ ijt{ bjf[ Vjqp ufjr{ muh uh wju dwida l[rw wg ahj ahj Rpdn Zjr{ mm1mm

b>e 403

Page 325: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

dwr[G dVi.wji dfbjdibJ sg fa i,tsj h{ m##epidltJ b>sdi ldaepiP ria{$$u' dltJ V' v'y{ l' epi tplg bjr{ mm

b>e 317 lv'w qhvj 2

mMqRI hoie ATUihAw nwgI lgY jwie ]

Awpx hQI AwpxY dy kUcw Awpy lwie ]

hukmu pieAw Duir Ksm kw AqI hU Dkw Kwie ]

gurmuK isau mnmuKu AVY fubY hik inAwie ]

duhw isirAw Awpy Ksmu vyKY kir ivaupwie ]

nwnk eyvY jwxIAY sB ikCu iqsih rjwie ]1mmb>e 148

l.lji sj hi ugr lpt bjV.s sg Fjv dr,y v,ej h'dHbj h{ mepiP biuV s[r ug V[ liW l.lji vHg qhjV fiRpfwji wgaj##epiP e+.o ljdhW$$ sg lojfVj wirj w[ l+g hdiq>si ljdhW dr,yf+wjL wi ds,aj m liW l.lji sg bjadqw LJag vHg@ bjadqwbV.s lpt sg f+jfag sj l'qj WtL ds,aj m dHh h'wj ds,aj ##ojvdrdy da>V rlaP fjHgY lap l.a'tp rgyji' mm$$ dHh e,v rg ds+Cwirj ds,ag dw dHh rlaP aug Vdh ujHg dVa dVa i,t RpiZji' mbjadqw lpt bV.s vHg ;iPig h{ dw epiqda sg wlr,Bg a[ bjfS[bjadqw drwjl } dVa fit' bV.s lpt sg f+jfag sj iju epiPLWs sg YB h{ m drwjl s[ ijh dr,y i'Cj hRpq{ iPfg L{ h{ m dHlsg apvVj dWt Fjr ;dhi Vjv wgag h{ m ;dhi s[ l[rV Vjvbjsqg qi uJsj h{ dHVljVg \qVp,tg| ruPs ?aq h' uJsj h{ mdHl[ hg ai%J bjadqw drwjl hRpq{ iPfg ;dhi lswj ipw uJsjh{ dul wiw[ ugr bV.s a[ tpLg rjvj ugrV lsj rjla[ t' W{nsjh{@ ?aq wi v{Gsj h{ m

Page 326: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

hpS #q'u sdibj$ V[ l.a Whjv sjl ug rv'G bjfSj ip,t Wsvw[ WjWj ug r,v wi dvbj m dul ai%J w'Hg yLq[ a'G b>dq+ariajRpS rjv[ } A,c w[ b>dq+a s[ yLq[ } hg lpwjRpS sj dHijsji,tsj h'r[ m dHl ai%J ##q'u sdibj$$ bjfS[ dsqje s[ l'C[fV\A'B[fV| lgqafV sj lWPa f[L wis[ h'H[ WjWj ug r,v h' api[ mbjfS[ dH,w l[rw } q'u sdibj V[ WpvjdHbj ba[ Rpl }lqNjdHbj ##dw ila[ dr,y dwl[ Vjv W'vSj VhgG Fp,y' ujSj h{Rpo[ l.aJ s[ ljhqS[ tC' w[ dHh WyV wiVj ##wjv[ qP>h rjv[ sgl,a rjig ijq ijq$$ m l,a rjig b,v%j b,v%j@ l,a rjig tpsjdHtpsjdH m l[rw WyV q>V w[ Fp,y' } api dfbj m \bjdebj fjvwh' api dfbj|@ dHZi b>aiujqg b,tJ a[ f,Bg i,t w[ rg bjsqgsg b>da+q l'y sg f+ag d*bj lqNs[ lV m bjf V[ Fdr,tawvjadqw } fAjSs[ h'H[ l[rw } WpvjdHbj m l[rw f>dca u'dw dulqjVg a"i a[ wjxg ajwarji lg Rpl } Wpvjrj F[dubj mf>dca qhjiju sg h;Pig dr,y fhp.y w[ l[rj fp,AS v,ej m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##f>dca ug ) dH,w Whpa r,cg Lwag@fhjC rieg ajwa v{ w[ w'Hg bj dihj h{@ Rpl} ljc[ ljhqS[VhgG bjRpS s[Sj dul rwa Rph Rpfi bjRpS v,e[ dH,w h,o##uqVj i'Cg$$ i,tSj a[ sPu[ h,o Vjv Z'S a'G fwC w[ o,v[ }Z,wj s[ s[Sj m

\uqj i'Cg| dB,vj ljdhW s[ Rpfi fhjC rjv[ fjl[ dH,w dq,Bgsj oC%j \u' b,u rg q"uPs h{| m dHl } WjWj ug V[ hpwq s[ w[dabji wirjdHbj lg m dHl sj Vjq uqVj i'Cg i,dtbj m Rpl} RpV%g s[i VhgG A,cSj du>Vg s[i Rph W'v Vj fr[@ Rpl } fPigajwa vj w[ wjWP wiVj h{ ba[ WpvjRpS sg w'dLL wiVg h{ m

WjWj ug dHh WyV wiw[ bjfS[ bjlS rjvg q>ug s[ df,A[Rphv[ dr,y h' eH[ m o'Cg s[i Wjbs ##q'u sdibj$$ sj l[rw bj

Page 327: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

debj m dB,v[ s[ Rpfi r,v dl,Zj hg h' apdibj@ f>dca s[ V[C[ h'dHbjaJ RplV[ ev[ a'G xC dvbj m Rph b,e[ r,ZS sg w'dLl wi[ fif>dca b,e[ Vj ujS s[r[ m dHl[ wLqwL dr,y s'V'G dH,w sPu[ }yp.WC eH[ m h[nJ Rpfi hp.s[ h'H[ dB,v[ a'G o,v[ bj eH[ m WjWj ugus'G V;i Vj bjH[ aJ Rpl V[ sPi a'G hg wjv[ qP>h rjv[ s[ lqNjH[vx; W'v ds,a[ dw ##wjv[ qP>h rjv[ sg l,a rjig ijq ijq m$$l,a rjig b,v%j b,v%j@ l,a rjig tpsjdH tpsjdH m Rpai dr,y WjWjug V[ LWs fdCbj m

dV>swp epi dwifj a[ hjdBY mm

pwrbRhm pRB Bey dieAwlw

isv kY bwix isru kwitE ]1] rhwau ]kwlu jwlu jmu joih n swkY sc kw pMQw QwitE ]Kwq Krcq ikCu inKutq nwhI rwm rqnu Dnu KwitE ]1]Bsmw BUq hoAw iKn BIqir Apnw kIAw pwieAw ]Awgm ingmu khY jnu nwnku sBu dyKY loku sbwieAw ]

b>e 714bjti dr,y WyV wgaj ##ujw[ Rpl } bjt dw bjfV[ bjf

} l.Fjv v{ m ljcj wpN VhgG dredCbj m$$ dHh WyV lpS w[ ##q'usdibj sj l[rw yvj debj m

WjWj ug V[ dH,w l[rw Whjv sjl ug r,v F[dubj ba[ Rpl} bjs[L ds,aj dw ##Whjv sjl wjv[ qP>h rjv[ w'v Vj ujr[ m$$f{Gcj wjxg lg fi dH>Vg s[i } Whjv sjl ug } wjv[ qP>h rjv[sj l[rw fdhvJ hg bj w[ v{ debj lg m Whjv sjl ug V[ RplsgW[h'Lg sg hjva s[t w[ idtbj sj LWs fdCbj@ iD,dtbj aJ hgh' lwsg lg u[ w'Hg y'B@ l,B uJ dWqji Vjv W[h'Lg hp.sg m Rpl} aJ siejh s[ dxBwji sg l,B lg@ Rph aJ h.wji sg b,e dr,ylC dihj lg@ Rph aJ Hgit[ sg urjvj dr,y FBwsj lg m LWs

Page 328: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

fdCbj hg lg dw l.a Whjv sjl W[h'L h' eH[ m dHh ljig hwgwas[t Whjv sjl ug sj l[rw WjWj ug s[ blojV a[ fhp.y debj mWjWj ug b,e[ ljig hwgwa f[L wgag m fdhvJ WjWj ug epKl[ dr,yW'v[ ##Rph Rpo[ dwM debj lg m Rpl ljig qdiIjsj lqNjHg h'Hgh{@ RplV[ dryji wiw[ apiVj lg m$$

l[rw V[ W[Vag wgag ##qhjiju ) blgG FpvShji hJ bjfWtdL>s h' m bVjCg W,y[ lqN w[ dsbjvaj sg t{i fjRp m$$ fjSgv,wC } c'Wsj VhgG dwMdw RplV[ v,wC sg fjvSj wgag h{ mFjHg episjl ug V[ xpiqjdHbj h{ m

fjSg wjnp V c'WHg fjv[ sg vu{ mmwgCg hjog } tjSj yjh[ aJ hjog wgCg s[ f[B dr,y dwr[G

uj lwsj h{ m A'Bj wgCj \FP>c sg Lwv riej| W[b>a r;V dwr[yp,w lwsj h{ m

W[L,w q,Ai dr,y ;dhi h{ fi Rpls[ c.debj ws[ WjLw Vjerg sq a'C lwsj h{ m

f>Ag ft[iP bwjL dr,y Rpcs[ hV fi Rplsj b>a VhgG fjlws[ m l.sv sj ip,t Rpfi } r,Zsj h{ fi bwjL } A'h VhgGlwsj m yPhj a{isj h{ fi a{i w[ lqp>si aJ fji VhgG wi lwsj m

sdibj sj fjSg bjfS[ Vjv Whpa WVjlfag@ ugr u.aP i'Cw[ v{ uJsj h{ m WjiL s[ dsVJ dr,y dFbjVw iPf Zji w[ Ziagsg dh,w a[ wpivjhB fjMsj uJsj h{ fi lqp>si dr,y dc,es[ hgbjfSj ruPs ?aq wi v{Gsj h{ m

l' dHl ai%J ##q'u sdibj$$ V[ bjfV[ l'C[fV s[ f+Fjr h[ns,W w[@ bjfSg hlag rg erj vHg m dHr[G hg hRpq{ r,l dHVljVbjadqw bV.s a[ lpt drhPSj w'ij hg du>seg sj lxi adh wiw[dVijLaj sg N'vg Fi l.lji a'G yvj uJsj h{ m bjfS[ dfbji

Page 329: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

s[ f+[q ba[ hpwq \V[q| dr,y bF[s h'dH beq bejZ rjdhepiP} uf w[@ f+q[Li Vjv dHh iPf h'dH bjfSg hlag dqBj w[@ lqp>sidr,y WP>s sg ai%J lqjH[ h'H[ hV Rph hg l,y f+jfag wi lws[hV m RpV%J sg WijWig VhgG h' lwsg m

bjfp erjHgb{ aj lhp fjHgb{ mmdav.e q^ 1@ b>e 721-22

WjWj ug V[ W[Vag firjV wgag ba[ hpwq ds,aj ##dah'Rpvjs[ f+Ljs s[ l,a wCjh[ WSj w[ ljig bjRpS ujS rjvg l.ea@ijhgG fJZg } AwjRp@ lF ngw h' ujH[ej m lji[ ildabJ dr,ybjsqg tC[ wi ds,a[ aJ dw w'Hg Aw[ dWVj Vj ujr[ m

lda WyV ljZP Rpfs[L } bojh qV w[ f+Ljs dabji wiw[AwjdHbj debj m l.a Whjv sjl ug h'L dr,y bj eH[ m

lip l.Z[ bjejl wRp dwRp fhpy{ WjSp mmFjHg episjl ug V[ bjfS[ wdo,a b>si s,Ddlbj h{ m

b>e 1481! ygBg w[ Rpsi dWt{ hlag lqjdH w{l[@

bapv fhji Fji dF+>eg Vj RpnjrHg m2! qAi w[ c.e V qia h{ Wjlw Vje@

qwig V yga{ uga{ ldi V fpujrHg mm3! apqyi Rpya V fhPy{ bwjl Wjl@

qPlj aRp V f{ia lqp>s+ fji fjrHg mm4! a{l[ df+b f+[q V[q beq bejZ W'Z@ epiqpt ljei duRp WP>s hpdH lqjrHg mm

dHl ai%J hRpq{ ugr } dHl e[C dr,y dvbj tCj wisg h{a[ ugrV a'G rg taq \r>dya| wi ds>sg h{ m

Page 330: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

sMq ky doKI kau fwnu lwgY ]b>e 280

ljZ l.ea wiV rjvj epiqpt qhJ fpitJ sg wiVg a'G qVb>si F{b itsj h{ dwMdw bjldaw h'S wiw[ f+FP sg y[aVjwisj h{ m Rpl } ljZ l.ea dr,y W{n w[@ qhJ fpitJ sg LiVbj w[ RphVJ s[ f+qjV h'H[ WyVJ } f+qjaqj fKDt'G f+a,t dqvs[s[t[ hp.s[ hV m

qhj fpitj wj W'vSj h'r{ dwa{ fiojdH mmYdH b>dq+a Fi[ FifPi hdh YVj davp V aqjdH mm

b>e 756dHh f+a,t w'aw RpV%J s[ qV } lPtq wvg rJe w'qv dVir{i

a[ dVqiaj Fdibj WSj ds>s[ hV m dHh' duhj f+jSg f+qjaqjiPfg aV[ sgbJ Rph BjhSgbj u' qhJ fpitJ s[ iPf dr,y hV RphVJsg l[rj dr,y idh>s[ h'H[ WyVJ a[ xp,v yCjMs[ h'H[ bjfSj v'wf+v'w lrji v{Gs[ hV m

fi dHl s[ RpvB Vjldaw f+jSg u' dVaj f+ag wpsia s[d*lq[ s[t w[ rg f+qjaqj sg h'Gs } VhgG q>Vs[ m dul } f+q[LiVjv dfbji VhgG@ Rph' qhJfpitJ sg l.ea a'G qVqpt hp.sj h{ mqVp,t ugr u.aP WVjlfag y.s@ aji[@ Ziag@ hrj@ fjSg bjdslF wpN sg h'Gs qVqp,t sg qvgV WpZg s[ z[i[ b>si VhgG bjMsg mdHh' duh[ qVp,t qhJ fpitJ sg l.ea a'G W[tWi hp.s[ hV ba[ qjdHbjZV@ fp,ai@ l.fag } hg dHVljV sj bZji lqNs[ hV m

mwieAw kw rMgu sBu iPkw jwqo ibnis indwin ] b>e 45

Page 331: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

qhJfpitJ s[ WyV a'G W[tWi h' w[ sp,tJ s[ q>NZji dr,y e'a[tjS v,es[ hV m l' dHl[ ai%J sj dWiaJa w[hi dl>z Fp,y'G wvJs[ fdirji Vjv ridabj m

WjWj ug qhjiju bjfSg wpBgbJ dr,y bjijq wiV a'G WjbsLjq } us'G Wjhi bjH[ aJ wg s[ts[ hV dw ljhqS[ b,e q,yihg h{ m fjnw dr,Dy'G fC yp,w[ hV dw WjWj ug V[ f+S wgaj lgdw ##us aw ligi dr,y ihJe[ b,e q,Do[ VhgG vjrJe[ m$$ qhjijuV[ l[rw } hpwq wgaj dw s[t' Rph b,e Wv ihg H[ m Rpl } fjSgVjv WpNj w[ bjRp m l[rw lda WyV wdh w[ dH,w zCj v{ w[b,e WpNjRpS vHg y,v dfbj m us'G V[C[ fhp.dybj aJ s[dtbj dwdH,w dlrj uv dihj h{ m Rpl V[ hpwq bVplji fjSg dvbj w[b,e WpNjRpSg LpiP wi ds,ag m wHg zC[ fjSg s[ fj w[ b,e WpNjds,ag ija v.z eHg bevg lr[i h'S a[ w[hi dl.z s[ W;piedlrj s[tS bjH[ aJ dHh s[t w[ h{ijV idh eH[ dw dlrj dwl[V[ WpNj ds,aj h{ m Rpl[ Ljq } h'i v,wCj fj w[ dlrj spWjij uvjds,aj ba[ s' bjsqg Rpl sg dVeijVg vHg dlr[ w'v W{n eH[ mija h'S a[ WjWj ug wpBgbj a'G Wjhi bjH[ aJ b,e s[t w[ dxil[rw } hpwq wgaj ##b,e dxi Wv ihg h{ dHl } WpNj w[ bjRphpwq bVplji l[rw zCj v{ w[ b,e WpNjRpS vHg api dfbj mfjSg sj zCj v{ w[ us'G b,e[ debj aJ dVeijVg rjv[ W.dsbJV[ i'dwbj m l[rw V[ WjWj ug sj dHvjhg hpwq lpSj ds,aj m RpV%JV[ dHh WyV zi uj w[ s,Ddlbj Rph yji bjsqg Vjv v{ w[ bjH[a[ dwhj$$ dw qhjiju blgG dlr[ dwo[ WSjHgH[@ aplgG aJ xPwSrg VhgG ds>s[ m

hir Bgqw kir rwKy Apny dInI nwmu vfweI ]

ijin ijin krI AvigAw jn kI qy qYN dIey ruVweI ]b>e 1235

Page 332: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

dHh lpS w[ WjWj ug V[ ldhu[ hg WyV wi ds,aj@ ##dw aplgGqpis[ xPw w[ yjb vjh vr' m$$

ljZ WyV bBvjZj mmWyV qhJfpitJ sg wi'fg sj h'r[ Fjr[G tpLg sj Rph bB,v

h{ m wpN hg dsVJ Wjbs dHl[ hg zi sj dH,w h'i q{GWi qi debja[ wpN dsVJ Wjbs dH,w h'i m dHl[ zi s[ f>u q{GWi o'C[ hg dsVJdr,y i,W } dfbji[ h' eH[ m

dHw yv[ dHw yv eH[ m idh>s[ Fg xpVujH[ mmdxi lqN bjHg dw WjWj ug s[ WyV sg dVijsig wiw[ hg

dHh luj dqv ihg h{ m zi s[ W,y[ q{GWi wpN epbJTgbJ } Vjvv{ w[ WjWj ug fjl fhp.y[ m dB,v[ RpKfi fhp.y w[ i' w[ drdobjlpSjRpS v,e[ aJ qpbjxg q>eS v,e[ m qhJfpit w'qv dy,a hp.s[hV m idhqa s[ zi bjRpS aJ WtLS v,e[ s[i VhgG vjMs[ a[WyV wgaj dw ##u' h'Sj lg h' debj b,e[ a'G lp,t LJag ih[egba[ w'Hg rg aphjcj dHl ai%J VhgG qi[ej m$$

sMq ky doKI kau Avru n rwKnhwru ]

nwnk sMq BwvY qw ley aubwir ]b>e 240

bjfSj fdirji Wyj dvbj dHl a'G Wjbs dHl f,ag s[ v'wJV[ bjfS[ dlr[ WjWj ug s[ c[i[ a'G sPi WSj vH[ m dHV%J dr,Dy'GdH,w w[hi dl>z sj fdirji h{ duhCj dHl[ df>c dr,y de,v f,agdr,y q"uPs h{ m

jo srix AwvY iqsu kMiT lwvY iehu ibrdu suAwmI sMdw ]b>e 544

Page 333: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

ldaepip dlt w[ W.ZV wjB{ mmb>e 286

f+a,t } f+qjS sg v'C VhgG m dHVljV sj z[ij Whpa l'Cjhp.sj h{ m qhJfpit dH,w drLjv ljei sg dVbjHg hp.s[ h'H[ rgdHVljVg Wp>s } Vjq iPfg dl,f s[ qP>h dr,y fj w[ vjv WSj ds>s[hV m Rpl s[ sp,t lpt dr,y bjf lhjHg hp.s[ hV m Rpl s[ bjRpSrjv[ Fdr,t Wji[ lpy[a wi ds>s[ hV m

l'hS dl>z V[ WjWj ug s[ iP.qg idhS lq[G bSo,w l[rj wgagus'G dHo[ Fp,y' wvJ bj eH[ l[rj Rpl ai%J hg dVFjHg m ija s[lq[G WjWj ug V[ dHl s[ fdirji s[ dH,w bjsqg } fdhi[ vjRpSj mfdhij wg lg dw ija LpiP hp.s[ hg l[rw c[i[ b>si bj ujS ba[WjWj ug dul ue%J f{S vHg hpwq ds>s[ Rpo[ uj w[ l"G ujSj lr[i[bjdebj v{ w[ zi yv[ ujSj m fdhij s[S rjv[ } WjWj ug bjfSgf+Wv wqjHg a[ q[hi lswj wHg ai%J s[ epfa dW+aJa dstj ds>s[@dur[G ljdhW l+g epiP VjVw s[r ug Wji[ dHdahjl erjhg ds>sjh{ m bjf bjfS[ uVq blojV avr.cg dWiju[ h'H[ lV m h;Pi A'Bgbrloj dr,y h'S wiw[ VgGs lswj ligiw bijq dr,y lV m qjajug V[ f+Ljs dabji wiw[ V"wijVg } hpwq ds,aj ##uj w[ vjvug } uej dsY@ wh' dw f+Ljs A,w v{S m$$ V"wijVg b>si eHgfjaLjh s[ dyhi[ sj siLV wgaj aJ qV f+Fjdra h'dHbj a[uejRpS sg dh>qa yvg eHg m dw>Vg s[i bc'v tCg ihg m us'Gb>si'G w'Hg brj; Vj bjHg qjaj ug V[ dxi brj; ds,ag ##apvlJdHaVg s[i dwM vj ds,ag vjv ug } ue%J s[ m$$ Rpl s[ brj;s[S sg WujH[ bsW@ ldawji ldha uejRpS vHg drMa WSjHg

Page 334: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

Rpl V[ yiVJ r,v h' w[ bjfSg ;WjV ldaepiP s[ yiVJ VjvAphjHg m uWjV ijhgG yiV A'h dqvS sg s[i hg lg dw epfadW+aJa u' huPi riaj ih[ lV f+a,t h' dVWdCbj m lF qV s[ Fpv[t[s[ fis[ sPi h' eH[ f+a,t ds+LBJa ljhqS[ dstjHg s[ dihj h{ dwepiP VjVw fjaLjh dH,w dl,t sg bisjl f+rjV wiw[ Rpl sgbjLj fPig wi ih[ hV m dHh s[t w[ apvlJ qpC bjHg qjaj ug} wdhS v,eg ##qjaj ug vjv ug aJ dH,w dl,t sj ;hju fjivj ih[ hV@ q[ij RphVJ } uejRpS } dsv VhgG wgaj m

qJ da=faj eDp,l[ dr,y bj w[ tC[ h' eH[ a[ bjf ldaepiJ }RpnJ w[ y"Gw[ Rpfi v{ bjH[ m bjf f+Ljs A,w ih[ lV aJ qJ V[V"wijSg a'G lpSg h'Hg e,v sj d;wi A[dCbj qJ qV Fi w[ W'vg##W[Bj lj} ligwJ aJ ajhV[ qjiV[ hV zi s[ V"wi rg qltigbJwis[ hV m$$ ldaepiJ dHh wdh Bjv qB'v wi ds,ag ##qJ dHhV"wijSg N,vg h{ m$$

uea } fjvShji il'Hg dr,Dy'G Wjhi bjH[ b,e[ WgWg VjVwgug tC[ lV m F{S V[ W[Vag wgag ##rgij dHh V"wijSg a'G wg Fp,vh'Hg u' dHh Wjwg sg d;>seg aphjc[ WyVJ bVplji N,vg ih[eg mldaepiJ WyV wgaj ##VhgG W[W[ dHh spVgbJ rv'G hg N,vg h'r[egfi u' wpN dHlV[ f+jfa wgaj h{@ Rpl} bjfS[ bjf dr,y lqjbw[ i,Dt[eg m$$

b>dq+a r[vj h'dHbj ljig l.ea u' fdhij s[ ihg lg m huPiWjWj qhJhiVjq dl>z ug fjl'G bjdebj v{S vHg eH[ ueajdl>z u' dw l'hS dl>z sj vCwj lg bjdebj v{ w[ zi debj mija s[ hV[i[ dr,y u' Rpl V[ ds+LBJa s[dtbj lg bjfS[ dfajw'v wdhS v,ej ##dHw i[v s[ dH>uV rieg hqLwv w'Hg yg;t[aJ dr,y sg dl,Zg hg uj ihg lg m Rpl s[ lrji WC[ hg wiPfa[ F{ rjv[ lV m Rph W{n[ lV ba[ yvs[ h'H[ dH>uV dr,Dy'G hg bjfS[

Page 335: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

bjf ;qgV a[ bj ih[ lV m q{G ci s[ Vjv ldhq debj lg m$$ l'hSdl>z V[ wpN WpZgqjV fpiLJ w'v dHh f+a,t yqawji sg yiyjwgag dlbjS[ fpiLj V[ dwhj ##dw ds=LBJa aJ qjCj hg h{ fi l'hSdl>z l.aJ a'G fp,A w[ s[t v{Gs[ hJ m qhJfpit hg dHh' duh[ L.w[ sPiwi lws[ hV m

dur[G woV h{ -l.lJ dsv'G Vj ujH[ dqv[ xwgi s[ mmdqai w.q Vj bjdH r[v[ FgC s[ mmsdvs= Vj h'r{ sPi dqv[ bqgi s[ mmda>V[ s[HgH[ i'C dry res[ Vgi s[ mm

bev[ dsV ueaj dl>z dHw,vj hg WjWj ug fjl'G dHl WgaeHg ija s[ ds+LBJa Wji[ fp,AS v,ej@ ##huPi dHl w"aw sg q{}lqN VhgG v,eg m

fda,a fjrV huPi V[ xpiqjdHbj@ ##ueaj dl>z b,u fdhi[a[ bj ujrgG m ija } lF f+a,t s[t vrgG m$$

WyV sg fjvVj h'Hg uea dl>z fdhi[ f{S bj debj m hpwqbVplji fdhi[ rjvg oJ uj w[ f{ debj m wpN ija v.zS a'G Wjbsuea dl>z f+a,t s[t dihj h{ m YcJ riegbJ dliwgbJ sgbJN"fCgbJ \f,tjHg| v,egbJ h'HgbJ hV m RpV%J dr,Dy'G Rphg Lwvs[ F{ Fga wiV rjv[ WhiPdfH[ dVwv ih[ hV u' wv% ija dH>uVrieg yg; dr,y s[t[ lV m c[i[ ba[ df>c s[ ypx[i[ dH,w dliwg Fp,y'q>cg rjv[ fjl[@ dH,w lwPv rjv[ fjl[ lpdVbjig rjv[ dBD,DW[ Rpfi@dH,w qv[LJ rjv[ fjl[ sg ue%j a[ m u' fdhvJ lpfV[ dr,y s[dtbjlg fi hpS f+a,t s[t dihj lg m dHh lF wpN s[t hg dihj lg dwWjWj ug dB,v[ rjv[ w'n[ dr,Dy'G Wjhi bj w[ s[ts[ hV dw ueadl>z W{nj h{ m huPi V[ brj; ds,ag@ ##uea dl>z W{nj h{ VgGs

Page 336: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

VhgG bj ihg m$$##fjaLjh u' wpN w,v% lpfV[ dr,y s[dtbj lg b,u f+a,t s[t

dihj hJ m hV%[ig ija dr,y rg q{} dHh lF wpN sPi a,w dstjHgs[ dihj h{ m$$ uea dl>z V[ W[Vag wgag m

WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##uea dl>z a[ig ds=LBg Wsvg h{qV sj wfjB t'v ds,aj h{ m qV sg l'y b,e[ dsV ija dH,w lqjVhV m dHl } b>Z[ij@ Rpujvj dHw' hg h{ m b.Z[ij dHl sg eag }i'wsj VhgG a[ Rpujvj dHl } a[u VhgG wisj m duhC[ F{ FgawiV rjv[ wiPf ds,ls[ hV m dHh uqsPa hV@ dHh dH>uV wjvsj iPf h{ m dHh Wgqjig sj l.s[L v{ w[ bjH[ hV@ hpS Wgqjig fr[egba[ bV[wJ ujVJ dHl sg Wvg yC% ujSegbj m$$

uea dl>z wpN zWijhB dr,Dy'G W'dvbj ##qhjiju ) fdhvJs,l ds>s[ aJ Wjhi Np,egbJ WSj v{Gs[ m$$

huPi V[ Rpl sg zWijhB s[ts[ h'H[ xpiqjdHbj@ ##uea dl>zciVj VhgG@ dHh rg dwl[ s[ hpwq dr,y hV m bjfSg qV-qi;gVhgG wi lws[ m lr[i[ yji ru[ a'G bKZ[ z>B[ a,w dHV%J } dH;juadqdvbj wi[eg m dwv[% s[ w'v tPh s[ bev[ fjl[ VpwljV wiVe[aphjcj rjv dr>ej VhgG h'H[ej m

drdy wiaj fpitp tv'bj m rjvp V dr>ej h'bj ml'idn q^ 5@ b>e 623

fdhij fPij wiV Rpfi.a ueaj dl>z zi bjdHbj m du>V%JVjv lvjh wiw[ WjWj ug fjl'G w"aw Wji[ fp,DdAbj lg m RpV%J }rg lpy[a wi ds,aj m bev[ dsV hg Wdn>c[ r,v'G tWi bjHg dwyPh[ qi[ Wjhi fH[ hV Wgqjig fr[eg m fv[e sg Wgqjig fHg m WjWjug V[ bjfS[ l[rwJ } f+a,t dstj rg ds,aj a[ idtbj rg wgag m

\dHh WyV WjWj l'hS dl>z ug s[ fdirji dr,Dy'G dqdvbj|

Page 337: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

bjfdh q[dv vH[ muW a[ lidV apqjig bjH[ aW a[ s't eH[ mm1mm

b>e 829lq[G qpajWw hi dH,w dHVljV qjVdlw uJ ligiw uwC

qdhlPl wisj h'dHbj spt sg fgCj Vjv wpivJsj h{ m ljc[ dr,ylWi@ ldhVLgvaj ba[ dabje sg Whpa d;bjsj zjB h{ m dHh'duh[ sp,tJ a'G ApBwjij fj w[ Ziq sg f+jfag hp.sg h{@ LJag sgf+jfag hp.sg h{ m dHh ApBwjij qhJfpitJ sg l.ea wiV Vjv@RpV%J sg LiV bjRpS Vjv dqvsj h{ m hi yg; sj bZji hp.sjh{ m frV dhis[ sj bZji VhgG WS lwsg@ ZP.b[ } xC w[ b,edr,Dy'G Wjhi VhgG dVwjdvbj uj lwsj@ lqp>si dr,y cp,Ws[ } N,elhjij VhgG ds>sg m qVp,t sj bZji a[ bjlij FerjV h{ Rpl sgYB Vjv ugrV L{vg yvsg h{ m dHVljVg hlag Rpl f+q[Li sgWpdVbjs a[ tCg h{ f+DFP sg YB a[ tCg h{ ba[ f+q[Li Vjv u'Cs[hV qhJfpit m us'G sptgbJ dVqjSj h' w[ LiV bjMsj h{ aJ Rplsj sp,t dVrji ds>s[ hV m dHh qhJfpitJ sg rdcbjHg h{ m WjSgdr,y ldaepiJ V[ l.aJ sg qhJfpitJ sg rdcbjHg wis[ h'H[xpiqjdHbj -

lPiWgi WyV w[ Wvg mmbjlj q^ b>e 392

dul sj Fjr qhJfpitj s[ WyVJ dr,y dHV%J Wv@ dH>Vg ajwahp.sg h{ dw Rph lda h' w[ a'v dr,y fPi[ Rpais[ hV m dHhg qhJfpitJsg blvg lPiWgiaj h{ m

dudV dqdv qji[ f>y lPiWgi b{l' wRpVp Wvg i[ mmb>e 404

Page 338: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

duV%J s[ WyV lswj f>u a,a Vjl h' uJs[ hV m WyV s[f+ojdH ugr dHl qjIj iPfg ujv s[ z[i[ dr,Dy'G dVwv uJsj h{ mqhJfpitJ dr,y dHh lqi,oj h{-

koit ApRwDI sMqsMig auDrY jmu qw kY nyiV n AwvY ]

jnm jnm kw ibCuiVAw hovY iqn@ hir isau Awix imlwvY ]b>e 748

fdhv[ dh,Dl[ dr,y qjvj dl>z u.cj rjvj Vjv wga[ WyV sgfjvSj wHg ljv WgaS a'G Wjbs b,u w,v Fp,y' drt[ wi ih[ hV mWyV h'dHbj lg ##qjvj dl>z a[ig l[rj a[i[ fp,aiJ a[ }hJ ijhgGv{Sg h{ m$$

fv[e sg Wgqjig u'WV a[ lg m qjv%j dl>z sg }h qjHg t[qw"i bjfSg diLa[sjig Ljsg s[ lqjeq dr,y eHg h'Hg lg m dHl[lq[G b>si Wgqjig ajwa dr,y h' eHg m v'w t[aJ dr,y bj w[Np,egbJ fj w[ idhS v,e fH[ m w'Hg dwl[ sg ?Wi a,w Vj v{Sujr[ m qjHg } rjfl v{ w[ bjRpS Wji[ dwl[ zi rjdvbJ }lqJ Vj dqdvbj m drbjh rjvj blojV Fp,y' s[ V[C[ lg qjHg s[qV dr,y xpiVj WdSbj dw WjWj ug s[ siLV wiV y,vgH[ m bev[hg lr[i Rph WjWj ug s[ c[i[ r,v api fHg m c[i[ fhp.y w[ WjWjug s[ siLV wga[ be.qg tpLg f+jfa h'Hg m dH,w ija ndhi w[bev[ dsV bjdebj q>eg aJ qhJfpitJ V[ WyV wgaj@ ##bu[aphj} bjdebj VhgG dqvsg m$$ qjHg V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju )q{G drbjh uj w[ bjHg hJ q[i[ fjl qdnbjHg h{ u' q{ zifhp.yjRpSg h{ m$$

##qdnbjHg lj} xCj s[ a[ig bqjVa lJF w[ i,tJe[$$ ljdhWsj WyV lg m

qjHg V[ qdnbjHg WjWj ug b,e[ i,t ds,ag m huPi V[ l[rw} hpwq s[ w[ qdnbjHg b>si itrj ds,ag m

Page 339: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

WjWj ug V[ fp,DdAbj ##qjHg@ wHg ljv fdhvJ dH,w l.dVbjlgqhjaqj V[ bjf s[ zi bjBj q>eS s[ WhjV[ bj w[ aphj} dH,wLWs sj ujf wiV vHg f+[dibj lg@ wg Rph LWs sj ujfwisg h{G m$$

qjHg sj uWjW Vjh dr,y lg ##qhjiju ) q{} aJ Rph LWsrg Ijs VhgG@ bjf hg Ijs wirj dsY m$$

WjWj ug V[ qPv q>a+ lpSj w[ WyV wgaj ##dHh hg h{ RphLWs$$ m qjHg hJ dr,y dli Npwj ds,aj m

WyV h'dHbj ##t[qgH[@ blg a[i[ lhpi[ qjv%j dl>z Vjv WyVwgaj lg@ us'G u.cj rjv[ ndhi[ lg m a[i[ lhpi[ V[ l[rj q>eg lg mdHh l[rj a[i[ w'v'G ba[ a[i[ fdirji a'G v{Sg h{ m hpS aP. dHo[bjHgbJ l.eaJ sg l[rj wisg ihp dH,w qhgV[ a,w dWqjig sj;'i zB ujS a[ a{} a"i dsbJe[ m$$

dHw qhgV[ Wjbs WjWj ug V[ Rphg qdnbjHg s[ w[ qjHg }bjdebj s[ ds,ag m dHl ai%J Rpl sg fv[e a'G idtbj wgag m qjHgsg WjWj ug s[ yiVJ Vjv bap,B dfbji LiZj ba[ l[rj FjrVjW,N eHg m qjHg t[q w"i@ Rpl sg vCwg WgWg Ljq w"i a[ vCwjwjvj dl>z b>aq lq[G a,w WjWj ug s[ yiVJ Vjv upC[ ih[ m hpSrg upC[ hV m

\dHh ljtg WgWg Ljq w"i u.cJ rjvg V[ dvtjHg h{ m|

Page 340: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

qumrI sMgiq hir ko ko nauDirE pRB kIey piqq pvgy ]

b>e 876f+q[Li sj Vjq ufS rjv[ Rpl Vjv dHV%j bF[s h' uJs[ hV

dw u' f+jSg RpV%J sg liV bj ujH[@ Rpl s[ sp,t@ wLB dVrjiSsg lqi,oj bjf its[ hV m f+q[Li RpV%J s[ wjiVjq[ a[ dw>aP VhgGwisj a[ bjfS[ FeaJ sg vju i,tsj h{ m us f+[q r,l h' w[dl,t wpN wdh>sj h{ aJ Rpl a[ epiP uJ f+q[Li dr,y w'Hg b>aiVhgG idh>sj m rjdhepiP sg dul f+jSg a[ bfji d*fj hp.sg h{ Rpls[b"epS dwl[ qhJfpit sg f+jdwiag spbjij epSj dr,y Wsv ds>s[hV m Rpl s[ b"epS VhgG dyajis[ le'G Vjq dlqiS ba[ W.segsg q>d;v a[ a'i ds>s[ hV m qhJfpiLJ } f+FP bjf bu'wg tvaws[ Fv[ vHg F[us[ hV aJ dw dHVljVg d;>seg sj lxi tpLgbJFdibj a[ bV.s qHg Wga lw[ m f>ur[G fjaLjh s[ lq[G sj d;wih{ m FjHg dWZg y.s ug y'ig wdibj wis[ lV m dH,w rji RpV%JV[ q,Nj ypij vHgbj m wpN lq[G Wjbs q,NJ s[ qjvw sg b,t tp,veHg m Rpl V[ bjfS[ wWgv[ \uJ tjVsjV| s[ v'w dHw,n[ wi vH[ mlji[ q,Nj sgbJ f{CJ df,A[ h' api[ m b,Zg ija a'G Yfi lqJ v.zdebj lg m q,NJ sg Fjv wiV rjv[ a[ug Vjv api ih[ lV m dWZgy.s } rg RpV%J s[ bjRpS sg dFVw v,e eHg m Rpl V[ bjfS[bjf } ApfjRpS sg ue%J sg avjL wiVg yjhg m o'Cj b,e[ dH,wTjW bj eHg q,NJ TjW dr,y rC eHgbJ m dWZg y.s V[ q,NJ sjdtbjv A,c w[ bjfS[ Ap,fS vHg l'dybj m ljhqS[ TjW s[ dwVji[dH,w dl,t W{nj Rpl } V;i bjdHbj V[C[ fhp.y w[ s[dtbj dl,t

Page 341: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

V[ lqjZg vjHg h'Hg h{ V[ai W.s hV f+q[Li sg W>seg wi dihjh{ m dWZg y.s V[ q,oj B[dwbj lgl dVrjRpS lq[G Rpl sj h,o dl,ts[ yiVJ } APh debj m dl,t sg dWiag ly[a h' eHg dw dHhbdebja drbwag w"S h{ m Rpl V[ dWZg y.s } fp,DdAbj dw ##aP.w"S h{ a[ dHaVj zWijdHbj dwM h{ m$$

##q{G y'i hJ@ q{G wpN q,NJ ypijHgbJ hV fi RpV%J s[ qjvwq[i[ df,A[ df,A[ bj ih[ hV m q[i[ a[ d*fj wi' q{} ApfS vHg ue%JsKl'@ VhgG aJ q[ij Wpij hjv wi s[Se[ m q{G du>seg dr,y fdhvgrji hg aphjc[ b,e[ y'ig sj dHwWjv wgaj h{ m$$

dl,t V[ dwhj ##zWij VhgG@ q[i[ w'v W{n ujh ba[ epiP yiVJdr,y qV dHwjei wiw[ dHh f+dadebj \f+S| wi dw b,e'G a'Gy'ig VhgG wiJej m$$ bVujV[ dr,y wgag h'Hg Fp,v } epiP yiVJdr,y dVqjSj a[ dVajSj h' w[ q>V dvbj ujr[ aJ bjf WtdL>shV m$$ Rph dliuVhji ;iPi a[ig fa i,tSe[ m$$

df>c s[ v'w rg bj fhp.y[ m q,NJ TjW b>si W{ngbJ lV fiy'i V;i VhgG bjMsj r[t w[ dl,t r,v ujS v,e[ fi dl,t bjfhg RpV%J r,v bj dihj lg m dHh dl,t ##FjHg bsvg$$ u' f>ur[GfjaLjh sj bdVV Fea lg m ljhqS[ bj w[ v'wJ V[ fp,DdAbj##FjHg ljdhW ljcgbJ q,NJ y'ig h' eHgbJ hV m duV%J sgbJ f{CJt'ug dHo'G a,w v{ bjdHbj h{ fi dHl a'G Wjbs faj VhgG v,edihj m y'i sj rg faj VhgG v,e dihj m

FjHg ljdhW V[ TjW r,v dHLjij wiw[ dwhj ##Yh s[t' q,NJaphjcgbJ hg hV m$$

qjvw V[ q,NJ r,v a,w w[ uWjW ds,aj ##dw deSag dr,yaJ RpVgbJ hg hV fi i.e VhgG dqvs[@ Rph wjvgbJ lV dHhFPigbJ hV m$$

FjHg ljdhW V[ dwhj@ ##dw bu[ fPij dsV VhgG ydCbj hV[%ij

Page 342: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

h'S wiw[ i.e sj xiw v,esj h{ m q,NJ aphjcgbJ hg h'SegbJdHV%J } v{ ujY m$$ v'w q,NJ v{ w[ zi qpC eH[ aJ dWZg y.sV[ fp,DdAbj ##dw aphj} aJ Rph ujSs[ lV u[ q{} xC v{Gs[ aJwg hLi h'Sj lg m$$

dl,t V[ urjW ds,aj ##a{} Vjq s[ Rphv[ wgaj lg m f+q[Lisj Vjq hg dHVljV vHg T'Hg h{ \bjlij h{ m|$$

dWZg y.s V[ Rpl s[ f{i xC vH[ a[ W[Vag wgag ##dul epiPsj aP. qpigs h{ q{} rg RpV%J s[ siLV wirj dsY m q[ij rg y.yvqV brZpagbJ } A,c w[ epiP yiVJ sg w'qv A'h f+jfa wiw[bjfSg ugrV Ijaij Rpuv WSj lw[ m$$

FjHg bsvg ug dWZg y.s } f>ur[G fjaLjh s[ siWji dr,yv{ bjH[ m dWZg y.s ldaepiJ s[ siLV wiw[ dVhjv h' debj mqlaw yiV A'h f+jfa wiw[ qV s[ q{v } ljWS sg ai%J w,Bdihj lg m q,oj yiVJ a'G ypdwbj aJ ldaepiJ V[ fpdAbj ##wgdH,Aj h{ a[ig dfbjdibj m$$

##fjaLjh ) q{} dl,t WSj vRp@ q{G a[i[ si sj q>eaj hJdFtLj dsRp m$$ b,tgbJ sj Vgi wga[ wpwiqj sj fAyjajf widihj lg m

h;Pi V[ WyV wgaj ##dl,t sg fsrg fjRpSg h{ aJ y'ig A,cSgf{Sg h{ m$$

dWZg y.s aJ fdhvJ hg fAyjajf sg svsv dr,y cp,W dihjlg m$$ fjaLjh ) q[i[ epVjh a[ fCsj fjRp@ yiVj dr,y dVrjlWtL' m$$ ljdhW l+g epiP biuV s[r ug q[hi s[ zi bjH[ a[ dWZgy.s } Vjq q>a+@ Vjq sg sja WtLg@ yiV fjhpv ds,ag ba[bjfSg l.ea dr,y Ljqv wi dvbj m xpiqjV h{ -

dfAv[ epVh ldaepip Wtdl vH[ lal.eda Vjdv ivjr{ mmb>e 855

Page 343: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

fv[e sg dWqjig s[ dsV lV m Fjeg WJsi s[ A[ Fij W,ejdl>z@ L[i dl>z@ q[hi dl>z@ lirS dl>z@ dV,wj dl>z@ l,sj dl>zlV m W,ej dl>z fv[e sg Wgqjig Vjv fgCa lg m Rpl sg l,lV[ WjWj fjl W[Vag wgag dw ##W,ej dl>z Wgqji h{ m$$

h;Pi V[ hpwq ds,aj ##dHh uv q,Bg sj v{ ujRp Rpl } s[s[Sj@ api w[ ujSj h{ m$$

qjHg zWijHg h'Hg lg Rpl V[ A[ag Vjv ujS sg w'dLl dr,yBJe[ sg lrjig wi vHg m WyV sg brD,debj h' eHg uv ljijcp,v debj a[ W,ej dl>z sg q"a h' eHg m Wjwg s[ f>u Fij rjigrjig WjWj ug sg l[rj dr,y bjMs[ idh>s[ lV m L[i dl>z vCjHgNedCbJ sj L"wgV lg m WjWj ug w'v siLV wiV bjdHbj aJh;Pi V[ fp,A dvbj ##L[i dl>z wg w.q wji wisj hp.sj h{G m$$##fjaLjh ) vCjHg NeC[ hg wisj hJ$$ L[i dl>z W'dvbj m ##y.ejx[i ljc[ w'v ih' m blgG a[i[ a'G l[rj v{Sg h{$$ h;Pi sj WyV lg m

L[i dl>z V[ W[Vag wgag ##qhjiju q{} l[rj aJ wiVg VhgGbjRpSg m b"epSj sj Fdibj hJ d;>seg NedCbJ dr,y w,Tdihj hJ m$$

##L[i dl>z ) f+q[Li Fvj wi[ej aP. dHo[ hg idh uj$$ WjWjug sj WyV lg m

L[i dl>z wHg dsV l'ysj dihj q{o'G drhv[ a'G qhjiju wgl[rj v{Gs[ hV wpN faj VhgG v,e dihj m dxi dH,w dsV WjWjug V[ Wpvj w[ dwhj ##L[i dl>z cJe \l'Bg| dwhCg y>eg hp.sg h{a[ Rph dwo'G dqv[eg m$$

##fjaLjh ) duhCg dr,Dy'G tjvg Vj h'r[ Rph y.eg h{ a[ Wdn>cjuJ ijqfpi[ a'G dqv ujr[eg m$$ L[i dl>z Rpai ds,aj m ##bjh dH,wipdfbj v{ ujY a[ Wdn>c[ a'G l'Bg v{ w[ bjRpSg u[ y.eg Vj dqv[

Page 344: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

aJ qpC bjRpSj m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj mL[i dl>z a[ dH,w h'i l[rw Wdn>c[ cJe v{S F[u ds,a[ Wdn>c[

fhp.y w[ wHg spwjVJ dr,y l'BgbJ s[tgbJ fi w'Hg fl.s Vj bjHgbjdti rjfl qpC bjH[ m

##qhjiju ) l'Bg y.eg VhgG dqvg$$ aiwjvj fHgbJ a'G bjw[ L[i dl>z V[ W[Vag wgag m

h;Pi V[ WyV wgaj ##lr[i[ ijqfpi[ uj w[ v{ bjRp m$$ LpFjhg ijqfpi[ r,v api fH[ m L[i dl>z } lqN dr,y VhgG bj dihjlg dw qhJfpitj V[ cJe wg wiVg h{ m l'Bg tigsS rjla[ fdhvJs' bjsqg Wdn>c[ F[u[ hpS ijqfpi[ uj ih[ hJ m

Ljq } y.eg cJe v{ w[ qpC bjH[ m l'Bg WjWj ug b,e[ f[Lwi ds,ag m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##L[i dl>z dHh vCjHg wiV r[v[ BpKB[Vj m$$

##qhjiju ) dHl } a[v Vjv ai wi ds>s[ hJ$$ L[i dl>zW'dvbj m

##y.ej LpZ h{ m$$L[i dl>z a[v Vjv hi i'; l'Bg sg qjvL wi' m dH,w dsV

L[i dl.z } WyV wgaj ##hpS a[ig f+gdtbj h'Sg h{ m bjf rg dzRptj dvbj wi m$$ L[i dl>z vHg dzRp q>erj ds,aj m L[i dl>z dzRptj w[ wlia wisj dihj m hpS ajwa a[ l'Bg sg fit sj lqJbj debj m s' VJe[ ljZP dBv[ s[ V[C[ dNCg \dNCg^-wigiJ a[ qdvbjs[ Np.c } bjts[ hV| dr,y bj w[ W{n eH[ m RpV%J V[ ZPSg vj vHg mWjWj ug b,e } qKo[ VhgG vjMs[ lV m WjWj ug V[ L[i dl>z }hpwq ds,aj m

##ujh Yh s[t bj b,e dwl V[ Wjvg h{ m$$

Page 345: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

L[i dl>z qpC bj w[ wdhS v,ej ##qhjiju m s' VJe[ ljZPlV m$$

##RpV%J } wh' dHo[ b,e Vj WjvS m blgG b,e qD,o[ VhgGvjRpSg m ljcj dHh f+S h{ m$$ WjWj ug WyV wgaj m

ljZPbJ w'v uj w[ L[i dl>z V[ ljig qiIjsj lqNjHg a[W[Vag wgag dw b,e Vj WjvS m fi RpV%J a[ w'Hg bli Vj h'dHbjRpl sg rji-rji wgag W[Vag sj w'Hg f+Fjr Vj h'dHbj m ljZPbJV[ ltag s[ bvxju ria[ m ljig drdobj L[i dl>z V[ WjWj ug} bj lpSjHg m

##qhjiju ) RpV%J w'v dyqB[ hV qjiV } bjMs[ hV$$ ##fjSgsj zCj dli a[ yp,w v{ a[ Rph cJe duhCg b,u s[ dsV rjla[hg dvbJsg lg m q'T[ i,t v{ m RpV%J } dHo'G FujRpSj h{ fjSg b,ea[ fj s[Sj m$$ h;Pi V[ WyV wgaj m

bjdebj sj fjvS wis[ L[i dl>z V[ x[i RpV%J } W[Vagwgag ##dw b,e WpNj dsY m$$ fi dH,w ljZP V[ eDp,l[ Vjv dyqBjL[i dl>z r,v yvjdHbj m L[i dl>z V[ zCj fjSg sj aJ b,eRpfi fj ds,aj ba[ bjf cJe yp,w vHg m ljZP dyqB[ yvjRpSa[ L[i dl>z cJe yvjH[ m btgi ljZP F,u eH[ m L[i dl>z b,eWpNj w[ WjWj ug fjl bj debj m WjWj ug V[ tpL h' w[ L[i dl>zsg df,n ofofjHg a[ WyV wgaj ##dHhg l[rj a[i[ fjl'G v{Sg lg m$$

lr[i h'S a[ L[i dl>z V[ l[rj fpAg aJ WjWj ug V[ WyV wgaj##a[ig l[rj l.fPiV h' eHg h{ hpS a{} bjdebj h{ aP. uj lwsjh{G m$$ l' dHl ai%J qhJfpit bjsqg a'G Rph' duhg l[rj v{Gs[ hV duldwia wvj sj debjV i,tsj h'r[ dul w.q dr,y dVfp>V h'r[ m

Page 346: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

Part 4

sMq kw sMgu vfBwgI pweIAY ]sMq kI syvw nwmu iDAweIAY ]

\b>e 265|

epiWjSg b>si Rpl qVp,t } rcFjeg q>dVbj h{ u' ljZPl>a sg l[rj wisj h{ m spdVbjrgG r,cj h'Sj aJ lF wPC sjfljij h{ m spdVbjrg fsjio h'S wiw[ Rph v'wJ b>si rc[i[fVsj fjai WV[ej fi Vjq dlqiV a'G dWVJ fiqjio dr,y Rpl} w'Hg rdcbjHg VhgG s[r[ej m qhJfpit sg l[rj hg Vjq dlqiVh{ m qhJfpit sg LiV dr,y s' ai%J s[ drbwag bjRpGs[ hV mdH,w fsjio sj sPlij f=qjio sj m bu"w[ lq[G b>si fsjiosg vjvlj ugr b>si zp>S WS w[ v,eg h'Hg h{ m f=FP sg W>segwiV rjvj wvup,eg ugr dhis[ dr,y f=FP sg i;j VhgG rljRpGsjdwRpGdw Rpl sg qa@ Wp,Z Fiq dr,y Fp,vg h'Hg h{ m qhJfpitJsg u' l[rj wisj h{ Rph fsjio a[ fiqjio s[ vdhS[ a'G r>dyaVhgG idh>sj m iPqg idhS lq[G a'G Fpy'G Vei sj f=[qg zpq>c dl>zl[rj wisj bj dihj lg m fp,ai h'S Rpfi>a wjv rl h' uJs[lV qV dr,y vjvlj lg fp,ai h' ujr[@ h'r[ rg r,cg Rpqi rjvj m

dHw dsV WjWj ug V[ WyV wgaj ##zpq>c dl>z a[ig l[rjf=rjV h{@ ujSj yjhp>sj h{ aJ uj lwsj h{ m$$

dHl } l[rj f=rjS h'S sg lqN Vj bjHg m h;Pi V[ dxidwhj ##zpq>c dl>z a[ig l[rj f=rjV h{ fp,ai h' ujr[ej$$ l' WyVlda h'dHbj dH>si dl>z Fp,vi \u' b,u rg dW=Z br,loj dr,yq";Ps h{| f{sj h'dHbj m

Page 347: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

Part 4

sPlij l[rjsji FjHg rdibjq dl>z rg iP.qg idh>dsbJ r[v[sj l[rj wqj dihj lg m dHl } WjWj ug V[ hi i'; sg hj;igFiV sj hpwq ds,aj lg m dBv[ RpD,fi W{n[ FjHg rdibjq dl>z} h;Pi wdhS v,e[ ##FjHg ug ufpug ljdhW s[ fjn wdibjwi'@ qV } hi r[v[ apis[ dxis[@ W{n[@ w>q wis[ dlqiV dr,yvjRp m$$

FjHg rdibjq dl>z wdhS v,ej ##qhjiju) hv yvjRpSlq[G aJ Wvs dWVJ W'vS s[ apis[ VhgG@ fjn dwr[G h'r[ej m$$

h;Pi V[ xpiqjdHbj ##WvsJ } a>P VhgG a'iVj bjf[ a'iVrjvj a'i[ej@ a>P dH,w qV h' w[ WjSg fC%sj ih' m Z>V[ FeasgbJ eRPbJ rg aJ njwpi V[ yjigbJ lV Rpl s[ t[ag s[w>q rg wisj lg a[ btgi Rpl V[ bjfSg q>d;v fj vHg mepiP } fjRpSj h'r[ igNjSj h'r[@ dqvSj h'r[@ yiV filS[ h'SaJ dHhg epiWjSg fC%V s[ f,o s[ yvs[ ujRp m$$

duRpG Z>V[ wg Z[V w' njwpi yji[ dVammufpug fC{ u' f=ga wi njwpi dal w' dqammFjHg ug V[ lda WyV wdh w[ dli bsW Vjv Npwj ds,aj m

WjWj ug V[ dH,w h'i LWs rg fCjdHbj u' ufpug ljdhW s[Vjv dqvj w[ dHh fjn wis[ lV m

h;Pi V[ WyV wgaj ##f{vg rjhpS v,e[ dHaV[ fjn wis[hV WguS r[v[@ lphjej x[iV lq[G dHaV[ m$$ ljig deSag lqNjds,ag dHh qdiIjsj o'C%[ t[a dr,y hg wiVg h{ dHl t[a sjf{sj h'dHbj bVju rg b,c \r,tij| i,tSj h{ m dHl Rpfi>a FjHgrdibjq dl>z V[ hpwq sg fjvSj LpiP wi ds,ag a[ lpiag b{lgh' eHg dur[G _

hwQ pwau kir kwmu sBu cIqu inrMjnu nwil ]213]\b>e 1376|

Page 348: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

Part 4

f{vg Wgug eHg m dlqiV dr,y v,DdebJ lq[G w>q sgbJqpLdwvJ } bjfSg hg a'i a'isj dihj a[ xlv f,wg eHg sjS[w,T w[ zi v{ bjH[ m w>q lJF w[ h;Pi s[ w'v bjH[ aJ WjWjug WyV wgaj m ##bjfS[ zi lZjiV fjn bji>F wi vRp mqdiIjsj lqNjHg dw dul t[a dr,y ufpug ljdhW fC%V lq[GsjS[ Wgu[ lV@ zi b>si Rphg bVju riaSj h{@ dwl[ h'izi sj sjSj VhgG tjSj m$$

FjHg rdibjq dl>z dHl ai%J WyV fjvSj wisj dihj mwHg lZjiV fjn zi dr,y wga[ m dur[G hpwq hp>sj dihj Rplai%J hg FjHg ug wisj dihj m

kbIr syvw kau duie Bly eyku sMqu ieku rwmu ]rwmu ju dwqw mukiq ko sMqu jpwvY nwmu ]164]

\lv'w wWgi w[ b>e 1373|

l' dHl ai%J WjWj ug FjHg rdibjq dl>z s[ Fv[ vHg fjnwirjRpGs[ ih[ m

nwnk dwsu muK qy jo bolY eIhw aUhw scu hovY ]2]

f=q[Li Vjv bF[s h'H[@ dH,w iPf h'H[ qhJfpit u' WyV wis[hV dHh siejhg brj; hp>sg h{ m qhjaqj uV bjfSg hlagdqBj w[ dVi>wjig u'a s[ f=wjL b>si dlqB uJs[ hV m dur[GlPiu s[ RpFiV Vjv aji[ bjfSg hlag dqBj ds>s[ hV fif=wjL lPiu a'G hg btdabji wis[ hV m qhJfpit WyV wis[hV@ RpV%J s[ WyV } dVi>wji sg f=rjVeg hp>sg h{ m ldaepiJsj woV h{ ^-

Bgqw kw boilAw prvwxu hY drgh pvY Qwie ]\ePuig rji q@ b>e 522|

Page 349: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

Part 4

spdVbjrgG fpiL dsV ija W'vsj idh>sj h{ fi Rpl sj W'dvbjW[-bio@ W[-lpiJ epVjhJ sg f'Bvg Fjig wiV rjvj hp>sj h{ mdV>sj@ ypevg u' dHVljVgba } Viw sg wp.Fg dr,y lpB ds>sgh{ m W'v w[ WjSg fC%g ujr[ aJ W{wp>n sg f'Cg s[ c>c{ } h,of{ uJsj h{ m epiWjSg W'vS@ fC%S@ lpVS Vjv dHVljV } l=[LBWp,Zg@ ldhVLgvaj@ bjadqw drwjl ba[ lptsjdHw ugrV sgf=jfag hp>sg h{ m epiWjSg sg blvgba } lqNS rjvjdryjirjV ba[ WpZgqjV h' uJsj h{@ qVp,tg ugrV sj dHhg blvgqV'io h{ m qhJfpitJ w'v uj w[ epiP Vjv dfbji wiV sgbJW'vgbj dl,t v{@ u[ w'Hg bl.a dqv ujr[ aJ Rpl Vjv lqJW[bio Vj erjHg mm wWgi ljdhW Rpfs[L s[Gs[ hV m

l.ap dqv{ dwAp lpVgb{ whgb{ mm dqv{ bl.ap qldB wdi ihgb{ mm

WjWj W'vVj dwbj whgb{ mm u{l[ ijq Vjq idr ihgb{ mm\b>e 870|

dul f+jSg a[ f+DFP sg dwifj hp.sg h{ m Rpl } qhJfpitJsg l.ea@ l[rj@ ba[ yiV A'h dqvsg h[ m Rph l.ea dry ujw[ lal.eg WjSg fCsj h{@ LpF W'vsj h{@ dHh W'vSj Rpl sjlxv h{ m siejh dr,y dHl sg bVq'v wgqa dqvsg h{ m dHhW'vSj Rpl sj dlqiV@ ijq Vjq h{ m

sMqn isau boly aupkwrI ] mUrK isau boly JK mwrI ]2]\b>e 870|

Rpfwjig fpiL dHl ligi } lxvj WVjRpS vHg bjfS[bjf a[ dH,w Rpfwji wisj h{ m Rph wg( dw qhJfpit fiRpfwjiguVJ a'G LpF WyV N'vg frjMsj h{ a[ qPitJ Vjv lqJ dWbioVhgG erjMsj m

W'va W'va WTdh dWwjij mm dWVp W'v[ dwbj widh Wgyjij mmwhp wWgi@ APAj zBp W'v{ mm Fdibj h'dH lp wWhp V c'v{ mm

\b>e 870|

Page 350: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

Part 4

dVaj f+ag sg bjsa sj epvjq qVp,t W'vS a'G dWVJ VhgGidh lwsj dwMdw Rplsg b>sivg FCjl qV a[ FjiP h' uJsgh{ m du>Vg s[i dHh FCjl W'v w[ Vj w,Tg ujr[ qVp,t } qjVdlwLJag VhgG dqvsg m dul qVp,t a[ f+DFP sg dwifj h'r[ m Rph bjfSjlqJ l.Fjvsj h{ m qhJfpit sj lal.eg WS w[ Rpaq FjrVjWSjMsj h[ m du>Vg Rpaq FjrVj WSjr[ej RpaVj Rpaq xvN'vg dr,y f{ ujr[ej m

f+jfda f'aj wiqp fljRp mm aP s[rdh q>ea uV yjRp mmFjc{ FjRp fr{ daap bjdH mm Zpdi a{ A'cg wgqda fjdH mm

\b>e 878|

fgS rjv[ ba[ w,fC[ Z'S vHg fjSg dwva \wqg| h'SwjiV v'w avjWJ dr,y qgGh sj dHw,nj h'dHbj fjSg rias[lV m dB,vj ljdhW s[ dfA[ rjv[ avjW dr,Dy'G qjHgbJ fjSg v{w[ uJsgbJ lV m l"S dl>z s[ vCw[ ueaj dl>z sg faVgWgWg u{ w"i rg dHl avjW dr,y fjSg FiV bjHg m WjWj ugdB,v[ Rp,fi dxi ih[ lV m fjSg sj zCj Fi w[ WgWg u{ w"iqpCV v,eg aJ dVejh dB,v[ r,v h'Hg aJ WjWj ug s[ siLVh'H[ dli Npwj w[ Vqlwji wgag@ zCj wpN dhvS upvS wiw[fjSg cpvS v,ej m fjSg cpvsj s[t WjWj ug V[ WyV wgaj#dVhjvg@ dfbjvg@ dsbjvg@ WgWg } WyV sg lqN Vj bjHg mW[Vag wiV v,eg$ qhjiju) q{} lqN VhgG bjHg m

h;Pi V[ dxi WyV wgaj a{} vCwgbJ dqv eHgbJ hV m$WgWg u{ w"i yp,f h' eHg m b>aiq Wp,Zg V[ dryji wgaj dw dHhWyV aJ l,y h'Se[ m dur[G dlbjS[ s,ls[ hV m

dl>z lfiL lda fpit WyV w[v[ xv dHw rji mmda=bj a[v qVi[L hn afa Vj sPli rji mmWyV sg lqN Vj bjH[ aJ lda WyV wdh w[ sPug rji

Page 351: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

Part 4

fpA vr' mWgWg V[ dVqiaj ldha W[Vag wgag #h;Pi) vCwg dH,w sj

hg fjvS f'LS b"tj h{ m daVJ sg firdiL dwr[G h'r[eg$ljdhW V[ WyV wgaj #WgWg dxwi Vj wi' dH,w L[i W,yj

\vCwj| f{sj h'r[ej u' lF l>Fjv vH[ej m aphjc[ Vjq } yjiy>s vjH[ej@ spVgbJ b>si i'LV wi[ej m$

l' dHh WyV bB,v h' epudibj m lisji ueaj dl>z s[zi fdhvJ da>V vCwgbJ a[ dxi dH,w vCwj x"uj dl>z h'dHbjdul V[ dHvjw[ dr,y y>eg bdhqgba fjHg m

\wdW,a|b{l[ V[ dsbjvP qhJ hdiVjq dl>z

h'dH w[ f=l>V ds>s[ WtLLJ qhjVgbJmma[i[ u{lj bRpi Vj v,F[ w'Hg Fjv[ nRpi nRpimm

h'GrgH[ h{ijV lpS a[igbJ whjSgbJmmZ>V Yh f=[qg duVJ l[rj wgag WS V[qg

duV%J Vjv Wgag RpV%J dlxaJ WtjVgbJmma[igbJ whjSgbJ Vj uJsgbJ WtjVgbJ

fPus[ V[ v'w b,u a[igbJ dVLjVgbJmmdHh f=l>e l! ueaj dl>z s[ fCf'a[ l! u'de>si dl>z \wjwj

ug| dTv'G a'G f=jfa h'dHbj m

Page 352: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

Part 4

qU sB mih vrqih Awip kudriq dyKwvhI ]

liW LwagqjV@ dVfp>Vaj s[ F>cji@ bjsiL l'y rjv[qhJfpit l>a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug hi dH,w qV,pt } WhpaV[C[ a'G FJrs[ lV@ qdhlPl wis[ lV dul ai%J Rpl s[ qVsg dH,Aj h>psg Rpl sg fPiag bjfSg iPhjVg Lwag spbjij wids>s[ lV dHh rg dHVljV sg r,cg wq;'ig h{ dw dH,w rjiqhJfpit sj bdZbjaqw Wv dwl[ spiv,F w"aw sg N,vw spbjijfit w[ rg b,tg dc,nS a'G Wjbs rg bSe'dvbj wi s[SjdHh Rpl s[ dsqje sg lgqafV sg dVLjVg h{ m fi wHg rjiF'v[ Fjv[ v'w qhJfpitJ sg wiVg fAjVS a'G blqio hp>s[ hV mRph ai%J ai%J s[ wjiVjq[ s[t w[ hg qV sg ?pLg f=jfa wis[hV m dHl[ hg ai%J h;Pi sj dH,w l[rjsji f=[q dl>z L[t'G df>cFp,y'G wvJ sj idhS rjvj lg m WjWj ug s[ iP.qg idhS lq[G wpNlqJ sp,Z sg l[rj wisj hp>sj lg m dVaV[q sp,Z lq[G qpajdWwiP.qg ljdhW v{ w[ ujSj dH,w dsV q"lq Whpa tijW h' debjqgGh a[ hV[%ig ws[ ws[ eC[ rg f{S v,e uJs[ m f=[q dl>z l[t'GV[ t[l sg Wp,wv qji vHg ba[ sp,Z v{ w[ iP.qg r,v } api dfbj mqV dr,y xpiVj WdSbj dw ##u[ WjWj ug b,Z aw bj ujSaJ q{G edCbj sg qji a'G Wy ujrJ m$$ l,y[ dfbji sj wgdvbj\W,Zj| f=[q dl>z WjWj ug vHg sp,Z vHg uj dihj h{ edCbjV[ rg bjfSj fPij Wv vj i,Ddtbj h{ m fi V[hp rjv[ ws[ bijqVhgG wis[ Rph aJ bjfSg q>d;v r,v r,Zs[ hg uJs[ hV mdur[G xigs ug sj woV h{ -

PrIdw glIey ickVu dUir Gru nwil ipAwry nyhu ]

Page 353: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

Part 4

clw q iBjY kMblI rhW q qutY nyhu ]24]iBjau isjau kMblI Alh vrsau myhu ]jwie imlw iqnw sjxw qutau nwhI nyhu ]25]

\b>e 1379|

f=[q dl>z dHV%J dryjiJ sg V"wj \dwlag| } sdibj sgbJRpD,nsgbJ dFbjVw vdhiJ a'G V[hp \f=[q| iPfg y,fP Vjv dwVji[r,v rZj dihj h{ m edCbj sg Ajr[G hg f[=q dl>z b,Z dr,yfhp>y debj m byjVw sg s[tsj h{ dw WjWj ug ljhqS[ bjtv'a[ m l[t'G V[ siLV widsbJ hg Vqlwji wgag a[ wdhSv,ej ##fjaLjh bjf dHo[ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##l[t'G m a>P l'ysj lg dw eC[ f{ih[ hV m sp,Z v{ w[ ujSj b"tj h{ m u[ WjWj ug bjf b,Z a,wbj ujS aJ ngw h{$$ m a[ig qV sg fpwji ljc[ a,w fhp>ygaJ hg dHo[ bjH[ hJ m

f=[q dl>z V[ sp,Z b,e[ wi ds,aj m h;Pi V[ sp,Z A,w dvbj m

WjWj ug iPqg a' Fp,y'G wvj bj eH[ aJ f=[q dl>z b>sil[rj FjrVj a[ f=ga Rpl ai%J hg ihg dH,w dsV l[t'G ba[ rdibjqdl>z dHw,n[ WjWj ug s[ bjlS dB,vj ljdhW r,v bj ih[ lV mila[ dr,y Rpa[uVj h'Hg dw b,u WjWj ug a'G f=a,t w"aw \wdiLqj|s[tSj h{ m Ljq sj r[vj lg V[C[ fhp>y w[ Vqlwji wgag m qhJfpitJV[ ##hig hi$$ bvjdfbj m qhJfpit W,Zj V[ aJ Vjq spbjij hgW'vSj@ Vjq spbjij lpVSj@ dwl[ sj Fvj wiVj Vjq spbjij@f+jSg sj bZji wiVj Vjq spbjij dHh RpV%J sg bsFp,a wvjh{ m s'V'G WjWj ug V[C[ W{n eH[ m

h;Pi V[ fp,dAbj ##dwr[G bjH[ h' m$$

s'VJ V[ RpD,ai dr,y dwhj dw qhjiju m b,u w'Hg biyuaj

Page 354: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

Part 4

rjvj w"aw riajRp m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##rdibjq dl>z a{} Vjq ufSsg upeag ds,ag h{ m Vjq ufs[ ih'@ l[t'G a>P fdhvJ rg s[typ,Ddwbj h{ m

rji rji wdhS a[ WjWj ug V[ WyV wgaj ##y>ej x[i b,Zgija } Rph ljhqS[ wigiJ s[ dfA[ tC' ujSj b,e[ VhgG bjRpSj@dAfs[ r,v qP>h wiw[ tCVj h{ m dHo'G hg lF wpN s[ts[ idhSjb,e[ VhgG ujSj m$$

b,Zg ija h' eHg s'V'G hg fdhi[sji rdibjq dl>z ba[f=[q dl>z l[t'G@ dB,v[ a'G h[nJ bj eH[ m u' yjhp>s[ lg Rph f=a,ts[tS v,e fH[ m bV[wJ ai%J s[ iPf f=eB h'H[ duV%J sg Lwvh}qjV rieg lg m l'Gyg f,wg t[c ih[ lV awigWV \b>sjuj|s' z>B[ dHh lF wpN s[ts[ ih[ dxi ds=L bv'f h' eH[ m dHhhwgwa s[t w[ h{ijV h' eH[ m b>dq=a r[vj h'dHbj aJ bjdebjv{ w[ ziJ } bj eH[ m bv"dww a[ ipqJdBw w"aw s[t w[ rgqVp,t sg FjrVj VhgG Wp,Nsg m wHg aJ WjWj ug } FPaJ rjvjljZ hg bjts[ lV m qhJfpit hi f=jSg sg da=LVj fPig wis[ mlq[G lq[G dwl[ V[ rg w'Hg dH,Aj qV dr,y dvbJsg Rpl sg fPiagwgag m hi l>ljig ugr sg v'C r[v[ itLj wgag m bjf V[ dV,uglrjioJ@ dh,aJ@ tjhLJ a[ v'CJ } dabje w[ li,Wa s[ Fv[vHg l'dybj m liW,a s[ Fv[ vHg w>q wgaj ba[ dHVljVgbavHg wjiu wga[ dHhg qhJfpitJ sj l,yj Ziq h{ m v"C f{Sa[ hg braji wpvup,eg ugrJ sj bZji wiV bjRpGs[ ih[ hV m

dHh qpT wsgq sg iga y,vg@hp >s[ LpiP a'G LpiP braji bjH[ m

us'G us' WSsg b"tg W>dsbj a[@

Page 355: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

Part 4

as'G as'G hg wiV RpZji bjH[ m

ijq y>si lrjqg wjiV wiV h' w[@wjiV rl h' w[ ijrS qji bjH[ m

Fea uVj s[ spt dVrjiV[ }@YC w>Wvg dw=LV qpiji bjH[ m

us'G dh>sP wga[ sptg ujvqJ V[@as'G bjf VjVw dVi>wji bjH[ m

us'G u>e a[ Ip,Z sj rwa bjdHbj@as'G fwC t>cj wvegZi bjH[ m

dHh wdraj VjVwli WjWj bV>s dl>z s[ lq[G ijeg dl>zfCs[ hp>s[ lV m

\l>a qhjiju t[q dl>z ug s[ qptjidW>s a'G h{|

Awie binE pUrblw Bwgujnm jnm kw soieAw jwgu ]

\b>e 892|

geI iglwin swD kY sMig ] mnu qnu rwqo hir kY rMig ]2]

fPiWvj Fjep dHVljV sg dWiag qhJfpitJ s[ yiVJ Vjvlpq[v wisj h{ m ugr Fjr[G Zjidqw a"i a[@ dlbjlag a"i a[dwVJ hg f=dl,Z h' ujH[@ l>lji dr,y l'Fj hjlv wi vH[ fiRph blvg l'Fj a'G bVujS idh>sj h{ m f=FP q[hi a'G l,tSj idh>sjh{ m dur[G y>sV dr,y tLWP Whpa hp>sg h{ fi hrj a'G dWVJ RphtpLWP Wt[iV a'G blqio h{ W[Cg qvjh a'G dWVJ fji VhgG h'lwsg dHVljV sg hlag f=q[Li sg YB s[ lhji[ h{ m ugr bjaqjuVqj sg lpag h{ fi fPiWv[ wiqJ Vjv ljZ sg l>ea Vjv

Page 356: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

Part 4

dHh uje f{Gsg h{ a[ dxi qV a[ aV qjvw s[ df>ui[ dr,y f{w[ Rphg W'vg W'vsj h{ u' W'vShji f=FP } fl>s h{ m dHl ai%JldaWyV sj fjai h' w[ bjfSj v'w f=v'w lpZji v{Gsj h{ ba[ugRpS sg vjvlj A,cw[@ qiV sj F{b dabje w[ qhJfpitJsg dw=fj ds=LBg spbjij f+DFP Vjv bF[s h' uJsj h{ m dHh hgbr,loj FjHg Vgvj dl>z sg WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[yiVJ Vjv bap,B l>fiw lswj h' eHg lg m hi r[v[ qV Vjqi>e i,a[ idhSj m aV Vjv l[rj wqjRpSg m dHhg RpV%J sj l,yjZiq WS debj lg m

FjHg Vgvj dl>z sj df>c WgWg rjvj u' Fp,Dy'G wvJ dr,yhg rdlbj Wdn>cj s[ Vusgw lg m dHh df>c FjHg dsbjv dl>zsg f'aig FjHg epiWtL dl>z sg fp,aig wiq w"i } bjfS[dfaj rv'G a'hx[ dr,y dqdvbj lg m WgWg wiq w"i sg b"vjsFpy'G wvJ dr,y idh>sg h{ m f,ag FjHg wg dr,y dHh WgWg ugs[ berjC Vjv idh>s[ hV m FjHg Vgvj dl>z rg WjWj ug s[siLV wiV bjfS[ l>egbJ Vjv bjRpGsj idh>sj lqJ fj w[l[rj FjrVj r,Zsg eHg w'Hg fpijaV-fp>V sg f=[q e>T h'i fgcghp>sg eHg@ btgi dH,w l[rj q>e vHg m h;Pi V[ bjdebj s[ ds,agfi Lia i,t ds,ag dw qpC w[ zi VhgG ujSj m Vgvj dl>z V[la WyV wdh w[ dli Npwj ds,aj m

WjWj ug V[ hpwq ds,aj ##ljhqS[ b>si hg tPhg a'G fjSgdvbjRpS sg l[rj wiVg h{ m dHh fjSg sj W'wj dHw,v[ } dtySjfr[ej m$$

Vgvj dl>z V[ l[rj l>Fjv vHg W'w[ Vjv fjSg dtySj ba[zdCbJ dr,y fjRpSj m wpN bjf yp,w w[ dvbjRpS[ wpN l>eaV[ v{ bjRpS[ m Rpl lq[G dr,y fjSg sj ljZV tPhJ ijhgG lg mW'w[ v{ w[ dH,w v>Wg v,u Vjv W>V v{Sg ba[ Wvs b,e[ u'C

Page 357: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

Part 4

w[ tPh dry'G$ fjSg w,TSj m fi Vgvj dl>z ajwari lg u' dwbjf hg b,e[ upC w[ fjSg sj W'wj Wjhi dtysj m hi i'; V[qVjv dHh dqvg h'Hg l[rj wiVg ws[ rg l[rj a'G b,wSj o,wSjVhgG m dur[G ldaepiJ sj xpiqjS h{ m

qP vjvV dlRp f=gda WVg mma'ig Vj aPB{ A'ig Vj APB{ b{lg qjZ' dt>y aVg mm1mm

\dWvjrvp q^ 5@ 827|

s[lg zg AwS s[ l'wgGV lV m fi zg bjds zi a'G q>erjRpGs[lV dlZ fpiL hp>s[ h'H[ l[rj ipyg vj w[ wis[ lV aV a[ qVVjv wgag l[rj drbio VhgG uJsg m Vgvj dl>z V[ l[rj wiw[dlZgbj fj vHgbJ lV@ ldhu lpFjb w'Hg WyV wiVj@ fPijh' ujSj m WjWj bV>s dl>z ug WyV wiV lq[G ds=LBJaw a"ia[ dH,w f=l>e lpSjdHbj wis[ lV m dH,w iju[ s[ siWji b>sidH,w F>eS NjCP sg l[rj wisg lg Rpl V[ bjfSg Rpqi sjWhpa dh,lj dHhg w>q dr,y v>zj ds,aj m dH,w dsV iju[ s[ qVdr,y F>eS f=ag dtbjv bjdHbj dw dHh eigW b"ia wHgljvJ a'G siWji sg l[rj wisg bj ihg h{ dwRpG Vj dHl }w'Hg WtdLL s[HgH[ m Rpl V[ tujV[ dr,Dy'G dH,w vjv q>erj w[F>eS } s[ ds,aj ba[ Vjv hg dwhj ##dw a>P ljcg Whpa l[rjwgag h{ hpS bijq Vjv iu w[ tjRp fgRp a[ zi bijq wi' mF>eS vjv v{ w[ zi yvg eHg bev[ dsV dxi NjCP x[iVsj w>q wiV v,eg ijuj bj w[ wdhS v,ej #hpS wg v'C lgNjCP x[iV sg m$

F>eS V[ dwhj ##ijuj ug dHl NjCP V[ q{} vjvJ rjvgWSj ds,aj h{ q{G dHl } dwr[G A,c dsbJ m$$

WjWj ug qhjiju dHh f=l>e lpSj w[ dldtbj ds>s[ lV mu[ epiP sg l[rj wiV rjvj bjfS[ epiP a'G sja v{ w[ Rpl }Fpvj s[r[ aJ Rpl sg WpZg aJ Rpl F>eS a'G rg qvgV h'Hg m

Page 358: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

Part 4

u' w'Hg bjfS[ epiP sj bdhljV Fp,v ujsj h{ Rpl } bdhljVxijq'L \bdwiazV| dwhj h{ m bdwiazV vHg aJ f=q[Li s[zi s[ sirj;[ hq[Lj vHg W>s hp>s[ hV Rpl } aJ dwa[ rglPHg sg V'w duVg ue%j VhgG dqvsg dur[G

sjda dfbjig drldibj sjajij mm\ZVjlig q^ 5 b>e 676|

epi dl,t u' bjfVj bjf epiP } bifV wi yp,w[ h'S Rphf=gaq sj LpwijVj wis[ hV m Rph ws[ epiP a'G bjwg VhgG hp>s[lsj l[rj dlqiV dr,y v,e[ h'H[ ldaWyV s[ bdZwjig idh>s[hV m dHhg LiZj FjHg Vgvj dl>z dr,y lg m

aVp l>aV wj ZVp l>aV wj qVp l>aV wj wgbj mm\l'idn qhvj 5@ b>e 610|

l' Vgvj dl>z V[ dVqiaj lswj Rph Ziq fsrg ba[ bV>sf=jfa wi dvbj dul a'G Whpa uea rJdNbj h{ l[rj dr,y bjRpSa'G Wjbs sg ljig d;>seg l[rj b>si hg v>zj ds,ag l[rj dr,ybjvl VhgG wgag m bjfsg VgGs@ Fp,t a[=h eiqg a[ lisg sgws[ f=rjh VhgG wgag m FjHg ljdhW FjHg episjl ug woVwis[ hV^_

f{igG f{ fj tjw h'dH Adc qSg qVPig mmfjSg ftj fghSj dVa wi{ q;Pig mma,fC NjdC drAJdH>sj ypdv N'dw V NPig mmqpis[ rJde qpigsp h'dH wdi dlsw lWPig mmy>sVp h'r{ dl>qvhp xv rjl huPig mmfgi qpigsJ dfihCg epiqdt qda fPig mm

\rji 27 fRpCg 19|

Page 359: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

Part 4

swDU sMig isKwieE nwmu ]srb mnorQ pUrn kwm ]

\b>e 394|

l>ea qVpt sg awsgi WSjRpGsg h{ m WyfV dr,y bjsqgdHlaig dul dwlq sj ljo wi[ej Rpl sj bjadqw drwjlRpl dqvg h'Hg l>ea s[ fs a[ y,vsj h'dHbj d;>seg sg e,cg} a'i[ej m Wpi[ sg l>ea sj xv v'w f=v'w b>si sptsjHg h'r[ejfi Fv[ fpiL sg l>ea dr,y bjdHbj qVp,t Ziqg@ lWi@LdhVLgvaj a[ dabje sj fjai WS w[ tjvw sg tvwa b>sifiq fsrg fj v{Gsj h{ ba[ dstjr[ s[ fsjio@ bjfSg dVuglp,tJ a[ qjdHbj sg v'C a'G dViv[f h'w[ d;>seg s[ blvg qV'iosj ilaj fj v{Gsj h{ fi m duhCj qVp,t dHl a'G rg l=[LB l>ea@ljZP sg l>ea wisj Rph uVq sg vjvlj a'G qiV s[ F{ba'G lptJ a'G spt sg Vdriag a'G bjfSj f,vj Apcj w[ f=FP VjvbF[s h{ uJsj h{ dur[G _

epi dwifj duh Vi wRp wgVg dah dHh upeda fAjVg mmVjVw vgV FdHY e'dW>s dlRp duRp fjVg l>de fjVg mm

\l'idn q^ 9 b>e 633|

dHh f=jSg ljZ l>ea lswj spVgbjsji a'G Rpaq h' uJsjh{ Rph lpt VhgG q>Vsj dur[G l'Vj dq,Bg dr,y VhgG iysj dV>dsbjRplaag@ bdFqjV@ hit l'e a'G idha h' uJsj h{ m ljZ l>eaVjv Vjq sg f=jfa lswj lji[ qV'io fPi[ h' uJs[ hV m Rplsg spdVbjrgG da=LVj WpN uJsg h{ dHw' hg bjl idh>sg h{ f=FPs[ qjvw s[ siLVJ sg@ h'i lF wPC s[ flji a'G qV q'C dvbj

Page 360: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

Part 4

hp>sj h{ m dfAv[ f=l>e sg ai%J dH,w h'i f[=qg FjHg ljdhW w[lidl>z ug@ WjWj ug qhjiju sg l>ea dr,y bjH[ ba[ lsj vHgdHo[ hg idh w[ btgi l>a sg fsrg fj w[ epiP Vjv dH,w du>sh' eH[ m

FjHg w[li dl>z df>c ijb tjVj \Wdn>cj| s[ rlVgw lV mbjf VjHg uja Vjv l>W>Z i,ts[ lV m fpijS[ lq[G bjrjujHgs[ ljZVJ sg wqg h'S wjiV v'w bjf api w[ lxi wis[ lV mw[li dl>z Fpy'G s[ V[C[ w'Hg w>q bjdHbj lg aiwjvJ h' ujSwiw[ Fpy'G wvJ WjWj ug s[ c[i[ bj eH[ m WjWj ug s[ siLVwga[@ Vqlwji wiw[ w'v[ W{n debj m h;Pi V[ qdiIjsj bVpljidf>c@ e'a@ VjVw[ sjsw[ bjds lF wpN fp,DdAbj m w[li V[ dl>zlF wpN s,l ds,aj m

h;Pi V[ WyV wgaj ##siLV wiV bjdHbj dw f=LV wiV m$$w[li dl>z V[ urjW ds,aj ##qhjiju ) ija w,BSg h{ m lr[i[yvj ujrJej m WjWj ug V[ f=>lVaj s[ b>sj; dr,y WyV wgaj##lr[i[ yvj ujr[eJ($$ liW wvj FifPi liW LwagqjV qhJfpitsj WyV w[li dl>z s[ qV a[ dHM bli wi debj dur[G hV%[i[Rpfi sgfw sj Rpujvj m qV sj b>Zwji sPi h' debj a[ Wp,ZgdryjirjV L+[LB h' eHg m zi ujS sj dtbjv A,c ds,aj ba[yiVJ dr,y idhS sj lw>vf wi dvbj m dur[G _

crn kml sMig lwgI forI ]suK swgr kir prm giq morI ]1] rhwau ]AMclw ghwieE jn Apuny kau mnu bIDo pRym kI KorI ]jsu gwvq Bgiq rsu aupijE mwieAw kI jwlI qorI ]1]pUrn pUir rhy ikrpw iniD Awn n pyKau horI ]nwnk myil lIE dwsu Apunw pRIiq n kbhU QorI ]2]

\VB qhvj 5 b>e 979|

Page 361: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

Part 4

l>a w[li dl>z ug } h;Pi V[ l[rj s[ Vjv l=g ufpug ljdhWs[ fjn wiV sg upeag s,l w[ dVaV[q dr,y vjdHbj dHV%Jsg dlqiV br,loj dHVg Rpaq h' eHg dw c[T l" a'G s' l"a,w i';jVj ufpug ljdhW s[ fjn wiV m WjWj ug wHg rjil>ea dr,y dHh WyV wdibj wis[ lV dw ##us blgG dB,v[a[ hp>s[ lg w[li dl>z lj} s' s' l" fjn ufpug ljdhW s[ i';jVjlpSj ds>s[ lV m$$

RPna W{na l'ra Vjq mm whp VjVw uV w{ ls wjq mm\eRpCg lptqVg q^ 5 b>e 286|

WjWj ug sg l>ea widsbj w[li dl>z s[ wHg dsV v>zeH[ dfA'G zi rjv[ bjf ug sg Fjv wis[ h'H[ c[i[ fhp>y eH[ mw[li dl>z } zi qpCV vHg dwhj fi RpV%J ljx urjW s[ ds,aj mus'G lji[ IaV Vjwjq h' eH[ aJ WjWj ug w'v W[Vag wgag m

h;Pi V[ WyV wgaj ##u[ aphjcj h{ aJ v{ ujY bei ljcjh'dHbj aJ VhgG ujH[ej m$$ btgi zi rjv[ lxvaj Vj dqvsgr[t w[ zi rjfl yv[ eH[ m

hpS w[li dl>z } cjvg sg l[rj \Fjr Vei dr,Dy'G f=Ljsja[ sp,Z sg l[rj| dqv eHg m cjvg sg l[rj s[ Vjv Vjv f=q[Lisg W>seg wis[ idhSj m sl ljv dHl fdr,ai l[rj dr,y v>zeH[ m f=Ljs hpwq bVplji l>ea dr,y riajRpSj fi bjf V[liW l>a't Vjv W{n[ idhSj@ us'G fjaLjh V[ bjfS[ h,o Vjvf=Ljsj duVg qjaij dr,y s[Sj A,w v{Sj@h'i VhgG q>eSj u[VhgG s[Sj aJ yp,f wiw[ W{n[ idhSj m tpLw f=Ljs[ dqv eH[aj Rphg Aw v{S[ vPS rg VhgG q>eSj fjSg Vjv hg WpiwgbJv>zj v{SgbJ m fi WjWj ug dw=fj ds=LBg lswj dHl[ dr,y hgf=l>V idhSj m

Page 362: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

Part 4

lJHg q[ij Tjcj y>ej iptg i'Bg s[dH mmcidsbJ vPS Vj q>egH[ q,a iptg rg t' v[dH mmiptg rg tl v[dH dalp bje{ dwbj yjij mmliW wvj lqio W[-f=rjh h{ Fjij mmws[ Vj qV' drlji Ijs wi Rpl s[ aJHg mm

Wji Wji wi Vqlwji Rph l,yj lJHg mmduV%J } WjSg V[ wgv ds,aj h{ Rph aJ dHl sg hi f>eag

a'G f=Fjdra hV m dH,w rji WjWj bV>s dl>z ug s[ siWji b>siwgiaV sg lqjfag h'Hg m fjaLjh V[ WyV wgaj ##dvbj HgLiwpN tjS vHg dvbj m ligi Fp,tj dce dihj h{ m$$ RpV%J f=Ljsdabji wgaj h'dHbj lg m wgiaV a'G Wjbs dH,w ijeg dH,wlpi A[C w[ wgiaV wisj hp>sj lg m WjWj HgLi dl>z ug V[f=Ljs dvbj h;Pi b,e[ i,Ddtbj hg lg dw wgiaVH[ V[ f>eagds,ag ##iptg lptg tjdH w[ n>Tj fjSg fgY$$ WjWj ug qhjijubV>s dl>z ug V[ f=Ljs fi[ wiw[ dwhj ##uj HgLi n>Tj fjSgdvbj m$$ WjSg w'Hg fC% dihj h{ fi f=FP s[ Fea dHh lqNs[hV dw q{} hg wdh dihj h{ m RpV%J sg dWiag f=q[Li s[ i>edr,y i>eg h>psg h{ m fsjioJ sg w'Hg vjvlj VhgG hp>sg m l' dHl[ai%J WjWj ug V[ w[li dl>z } u' s[ s[Sj A,w v{Sj ba[ upfugljdhW s[ fjnJ dr,y qla idhSj m WjWj ug WyV wdibJ wis[lV dw ##w[li dl>z } iju[ l'V[ sg fjvwg dr,y yp,Ddwbj wiVe[ m$$

\dHh f=l>e v[tw s[ qjaj dfaj a'G f=jfa h'dHbj h{|

Page 363: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

Part 4

qyrI kudriq qUhY jwxih Aauru n dUjw jwxY ]ijs no ikRpw krih myry ipAwry soeI quJY pCwxY ]1]

\b>e 1186|

qVp,t qjdHbj q'h b>si RpcjigbJ vjRpGsj h{ u' rg w>qwisj h{ Rpl } bjfSj Vjq ds>sj h{@ fi u[ qjCj h' ujH[aJ wdh>sj h{ ##u' wpsida } qV;Pi h{ m$$ lptJ sg d;>seg sjbV>s qjSsj f=qjaqj } b,Dt' fi't[ wi ds>sj h{ spt sg fildoagdr,y f=q[Li sg wiVg } w'lsj h{ m driv[ hg f=jSg spt lptb>si Rpl sg u'a } q>Vs[ hV m ##a[ig wpsida aPh[ ujSdh$$sg fdiFjLj } aJ l>a uV uJ RpV%J sg ljZ l>ea wiV rjv[hg ujSs[ hV m RpV%J V[ epiP sj Rpfs[L ##bri wju a[i[ dwa[Vj wjq@ dqdv ljZ l>eda Fu w[rv Vjq m$ s[ xpv sg tplWPl>pzg hp>sg h{ m tpLWP v{S rjvj Rpl s[ bV>s } ujS lwsjh{ spi[c[ tC[ dHVljV } wg fit h{ epvjW s[ xpv ba[ b,ws[ xpv dry m dul V[ f=FP s[ dfbji sg lpe>Zg VhgG vHg RplsgbJ debjV dH>sigbJ sj fljij VhgG h' lwsj m spdVbjrgGdrdsbj fC% w[ l>ljdiw debjV sg f=jfag hp>sg h{@ epiWjSgdrdsbj fC% w[ fiqjio s[ lpt dqvs[ hV m WjSg fC%V a[ bqvwiV rjvj f=jSg l>ljiw qVp,taj b>si bjfSgbJ VghJ quWPawi v{Gsj h{ m dwRpGdw Rph aPh{ ujS@ apZ fAjS[ sg lq,ioji,tsj h{ m bri V sPuj ujS[ w'H[ ( dul V[ vjvJ sj rSuVhgG wgaj Rph aJ vjv sg fAjS rg VhgG wi lwsj@ dulV[ fjSg b>si f{i VhgG fjdHbj Rph a{iV sg upeag VhgG ujSsj@dul V[ fsjio y,Ddtbj VhgG Rph lpbjs wg s,Dl[ej@ dul V[

Page 364: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

Part 4

Vjq VhgG udfbj Rph wg ujS{ bdZbjaqw bV>s } m ##hRpq{sgiz i'e h{ sjiP Fg dHl qjdh$$m

eiPi dwl wj h{@ liPi dwl wj h{@u' a>P Vj lqN[ wlPi dwl wj h{(qhJfpitJ V[ bjfSg fAjS wijRpS sg q[hi sg Vsdi

s' h'i f=[qgbJ Rpfi wgag m dHh f=[qg FjHg lp>si dl>z ba[ FjHgzpwi dl>z bwjvg u' l[rj b>si bjH[ m f=l>e Rpl lq[G sj h{us'G l>psi dl>z rgh wp ljv sg Rpqi dr,y ba[ zpwi dl>zl'vJ wp ljv sg Rpqi dr,y lg m dHh s'V'G bjfl dr,y dq,airg lV m zpwi dl>z dul sg bjIP awigWV dH,w l' l,a ljvh{ b,u rg y>eg hjva dr,y d;>seg ugb dihj h{ m dHl V[s,Ddlbj h{ \zpwi dl>z sg uWjVg| m

blgG s'VJ dHw,n[ bjRpSj a[ WjWj ug Vjv e,vJ wis[ lpSs[idhSj m b,u sg dryjv[ A,cg e,v w,v dxi LpiP wi s[Sg ila[dr,y bjRpGs[ lq[G l'ys[ bjRpSj dw WjWj ug w'v i,W s[ zisg e,v lpSJe[@ fi w'v bj w[ lF wpN Fp,v ujsj dfAvgbJe,vJ hg a'i s[SgbJ m blgG WjWj ug s[ dHLVjV wiV vHgfjSg s[ zC[ dvbjRpS sg l[rj Vgvj dl>z Vjv wirjRpS v,efH[ m dH,w dsV lp>si dl>z wdhS v,ej ##dw b,u WjWj ug a'GqdnbjHg tjS vHg q>egH[ m$$ us'G dB,v[ Yfi fhp>y eH[ aJ WjWjug b,e[ Vqlwji wgag a[ V[C[ W{n eH[ m WjWj ug V[ ##highi$$ bvjdfbj a[ WyV wgaj ##b,u epiqpt' wg tjRpe[ m$$

lp>si dl>z V[ dwhj ##qhjiju) b,u qdnbjHg tpbj dsRp m$$qdnbjHg q>e w[ blgG qV dr,y l'yS v,e fH[@ ##dw i'BgbJaJ df>c a'G bjRpGsgbJ hV qdnbjHg dwo'G bjH[eg m$$

h;Pi bjfSg wpBgbJ b>si eH[ dul s[ fisj dryjv[ vj

Page 365: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

Part 4

w[ s' dhl[ wga[ h'H[ lV m fis[ s[ dfA[ uv[WgbJ@ v,cP h'i wHgai%J sg qdnbjHg sj Wp,w Fi dvbjH[ a[ l>psi dl>z r,v wiw[WyV wgaj ##vRp tj vr'$$ dxi q[i[ r,v h,o wiw[ tv' eH[ m

lp>si dl>z V[ N,B hg q[i[ r,v s[t w[ dwhj ##zpwi Vj tjHgdHh aJ FPaJ a'G q>erjHg h{@ dHh tj w[ qi ujrJe[ m WjWjug V[ wHg rji WyV wgaj ##dw tj vr' m$$ fi blgG ci eH[@blgG qdnbjHg Vj tjsg m WjWj ug qdnbjHg b>si hg rjdflv{ eH[ m ljc[ b>sivj Fiq sPi wiV vHg h;Pi V[ WyV wgaj$$zpwi dl>z ujY uj w[ WgWg rjvj f>caJ } i'Bg wiVg h{ qdnbjHgtpbjSg h{ RpV%J } \l,sj| dVRpGsj s[ bjRp@ blgG u,e wiVj h{ m$$

zpwi dl>z a[ lp>si dl>z WgWg rjvj eH[ a[ f>dcaJ }dVRpGsj s[ bjH[ m bev[ dsV dH,w f>dca hg bjdHbj m WjWjug V[ Vgvj dl>z } hpwq wgaj dw q,Bg dr,Dy'G qdnbjHg dvbja[ f>dca } tpbj \zpwi dl>z sg ;WjVg| ljc[ ljhqS[ qdnbjHgf>dca } tpbjHg ba[ rgh l[i sjS[ dHh spbjVg s,wLVj ds,ag mlj} dHh lqN VhgG bjHg dw b>si w'Hg wSw VhgG lg dHhwSw dwo'G bjHg fi ljc[ F'v[ dsqje b>si Rphg dtbjv dihjdw dHh FPaJ a'G q>erjHg h{ m Rpl f>dca } drsj wiV lq[GWjWj ug V[ WyV wgaj qdhS[ df>c s[ f>dcaJ } l,sJ s[ s[Sj m$$

bev[ dsV yji f>dca bj eH[ RpV%J } rg Rphg q,Bg dr,Dy'GqdnbjHg tpbjHg ba[ rgh l[i sjS[ a[ dH,w spbjVg hi[w f>dca} ds,ag m dHh dlvdlvj dH,w hxaj yvsj dihj WjhgH[ s[ f>dcaJ} Rpl[ q,Bg dr,Dy'G qdnbjHg tpbj ds,ag ba[ s,ASj rg ds,ag mVgvj dl>z q,Bg dr,Dy'G dvbjRpGsj lg q{} \zpwi dl>z| xCj ds>sjlg@ q{G b,e[ f>dcaJ } riajRpGsj lg m dHh lF wpN WjWj ugV[ ljc[ qV sg L>wj sPi wiV vHg wgaj lg m fi ljcg qvgVWp,Zg dHh lF wpN b,tgG r[t rg Vj lqNS a'G blqio ihg m

Page 366: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

Part 4

ljc[ b>si aJ dHw' hg FPa lrji lg dw$$ WjWj ug FPaJ a'Gq>erjRpGs[ hV FPaJ dHV%J s[ rl hV m hpS us'G lqJ h,Do'G dVwvdebj Fdrt WjSg wgag m b,tg s[t dihj aJ qV Fi uJsjh{ m ##dHh lF wpN W'vs[ lpSjRpGs[ zpwi dl>z sgbJ b,tJ a'GboiP Wdh apis[ hV ba[ dH,w v>qj hjRpwj v{ w[ wdh>sj h{##u[ dHh faj v,e uJsj dw dHh aJ bjf hg i,W hV aJ f,vjVj Acs[ wg v{Sj lg wWgvsjig a'G@ W[Cj fji wi v{Gs[ m$$ W;piezpwi dl>z wdh>sj h{ ##u' hpS h' dihj h{ WjWj ug Rpl sg Fdr,tWjSg ljc[ w'v b,lg ljv fdhvJ wdibj wis[ lV dur[G Wdn>cjWiVjvj lCw rji[ Fp,y'G q>cg a[ Fp,y'G wvJ dH,w h' ujSe[@ FpG,y'Ga[ Wdn>cj dH,w h' ujSe[ m dHh ljcg W[ lqNg lg dw blgG dHV%Je,vJ } lpS w[ WjWj ug } wdhSj ##dw r,cj e,f A,Ddcbj h{\zpwi dl>z ug ;WjVg|

\dHh f=l>e zpwi dl>z Vjv bjf Wgag sj h{ u' RpV%J bjfsjl } s,dlbj h{ m bev[ f=l>e rg RpV%J sg ;WjVg dqag 1upvjHg 1988|

2h;Pi V[ s[lg t>c sgbJ s' q,zgbJ \zC[ a'G A'B[ bwji

sg| Fi w[ itSgbJ m us ws[ sp,Z v[B h' ujSj aJ WjWj ugV[ s[lg t>c sgbJ yji df>VgbJ WSj v{SgbJ m da>V df>VgbJujVriJ } fj s[Sgbj ba[ dH,w bjfS[ h,o dr,y i,t v{Sg mljc[ Vjv e,vJ wis[ idhSj m dHl Wji[ lj} faj Vj v,eSjdw df>Vg tJs[ rg lV uj VhgG m fjv dl>z zpdqbji ujag Vjvl>W>Z i,tS rjvj c[i[ dry bjdHbj wisj lg m dH,w dsV RplV[ q"wj ajC w[ t>c rjvg svVg dr,Dy'G dH,w qpng t>c sg FivHg ba[ tjS v,e dfbj m b>aiujqg lF wpN ujSs[ lV wdhS

Page 367: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

Part 4

v,e[$ fjdvbj wg tj dihj h{ m #fjv dl>z zWij debj dw y'igxCg eHg@ NB W'dvbj$$ ug dq,Bg tj dihj hJ m h;Pi V[ WyVwgaj$$ y>ej ) u[ dq,Bg tJsj h{ aJ ljig Rpqi dq,Bg tJsj ih[Gej m$$qhJfpit s[ qp,t a'G dVwdvbj dH,w vxu rg buJHg VhgG uJsj ml' fjv dl>z dul V[ ljv wp h'dHbj ligi A,Ddcbj h{ ljig Rpqidq,Bg hg tJsj dihj m t[aJ dr,y ujSj aJ rg A'BgbJ A'BgbJdq,Bg sgbJ cvgbJ tJs[ idhSj m b>aiujqg qhJfpit b,e[ NPnW'vS sj Vaguj y>ej VhgG hp>sj m dwRpGdw e'vg s[ dVLjV[ a'GdHVljV Wy lwsj h{ fi f=qjaqj Vjv dH,w il h'Hg qhJfpitsg ilVj dr,Dy'G dVwdvbj b,ti qVp,t s[ ligi a[ bjaqj }rg Bp>W ds>sj h{ ba[ dHl edhi[ h'H[ utq } dxi spdVbjrgGcjwBi VhgG Fi lws[@ dxi lqJ fj w[ f=q[Li sg W>seg wiw[l>aJ sg q[hi lswj Fdibj uj lwsj h{ m dur[G ^-

l>a w[ s'tg wRp brip V ijtVhjip mmVjVw l>a Fjr{ aJ vH[ RpWjdi mm

\eRpCg lptqVg@ b>e 280|

WjWj ug V[ dHh t>c rjvg WvSg qjHg dwLV w"i \q;%Wgdl,t| u' c[i[ sg NjCP sg l[rj wisg lg@ } s[ ds,ag m

3WjWj ug qdiIjsj bVplji wpN fp>V sjV rg wdibj wis[

lV u' f>dca q[hi y>s \u' y>eg hjva dr,y d;>seg Waj ih[hV| V[ dvtS I'e s,Dl[ hV m h;Pi A[ qhgV[ Wjbs df>c s[f>dcaJ } f=ag ugb dH,w L[i L,wi@ dH,w l[i lgiSg dul dr,yv,cP uv[Wg ba[ h'i wHg dwlq sg qdnbjHg dqvg hp>sg lg@dH,w ipdfbj Rphg lV sj \dur[G 1921@ 1922 bjds| s,AVjs[ iPf dr,y ds>s[ lV m ljig lq,eig } dy,Bg yjsi Vjv T,ww[ its[ lV ba[ f>dca } ##sjsj$$ wdh w[ lVqjSs[ lV m

Page 368: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

Part 4

4h;Pi s[ l[rw zpwi dl>z V[ s,dlbj dw ##dHw rji WjWj

ug V[ hpwq wgaj ##l[rw' dHh q,Bg fjSg Vjv Fi dsY dHLVjVwiV vHg$$ m blgG da>VJ \Vgvj dl>z@ zp,wi dl>z a[ lp>si dl>z|V[ q,Bg FiVg LpiP wi ds,ag m wjxg zC[ fjSg s[ fjRpS a'GWjbs q,Bg Vj Fig m lp>si dl>z wdhS v,ej ##zpwij ) ljZV[ q,Bg dry A[w wgaj h{ m us'G q,Bg dhvj yvj w[ s[tg fiRph ngw njw lg m WjWj ug ljc[ r,v r[t w[ ?pL h' ih[ lVujS' wdh ih[ h'S dw dHV%J WpZPbJ } bu[ rg lqN VhgG bjihg dw dHh dwRpG VhgG Fi ihg m fi wg ujS[ ljcg qvgVWpZg liW LwagrjV s[ dw=LdqbJ } m$$ h,l w[ WyV wiV v,e[##aplgG wdh>s[ lg hpS[ Fi ds>s[ hJ m Fi dsRp hpS m$$ WyV widsbJV[ q,Bg Rpfi y,fS i,t ds,aj m WyV wgaj ##vRp s[t vr' hpSFi eHg h{$$ blgG s[dtbj aJ q,Bg Fi eHg lg y,fS Rpfii,tS a'G fjSg Wjhi dVwv dihj lg m$$

W;pie zpwi dl>z ug s,ls[ hV dw WjWj ug s[ ligi a[i'q Whpa lV us blgG dHLVjV wijRpS v,es[ aJ w'Hg yg;u' bjfSg Zp>Vg Vjv W>Vg hp>sg lg h,o dr,y wi v{Gs[ lV blgGdHl yg; s[ siLV VhgG wga[ m wHg wHg zC[ fjSg s[ dHLVjVwiV v,DdebJ V[ tjvg wi s[S[ m WjWj ug sgbJ RpGevJ WhpafavgbJ lV m dH,w dsV dHLVjV wirjRpS lq[G lp>si dl>z \dul} V>s[ wj wdh w[ fpwjis[ lV| wdhS v,ej ##qhjiju m bjfsgbJ RpGevj Whpa favgbJ hV m$$ h;Pi h,l w[ wdhS v,e[##f>uj fj w[ s[t v{$$ lp>si dl>z V[ dwhj ##qhjiju ) RpGevjBp,B ujSegbJ m

WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj ##a[ij dfRp rg VhgG a'Clwsj@ V>s[ dwbj m$$ b{l[ w"aw wiV[ dw lZjiV qVp,t bjf

Page 369: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

Part 4

sg iPhjVg ajwa } lqN hg Vj lw[ m

sp,Z sj WjBj Fi w[ i,t s[Sj ws[ Rpl } dyai[ i>e sjdW,vj bj w[ fg uJsj ba[ ws[ Vgvj dl>z a[ w[li dl>z s[dT,c Rpfi sg v>z w[ Whpa Fjig l,f V[ bj w[ fg ujSj lp>sidl>z V[ wHg rji dHl l,f } qjiV sg bjdebj q>eg fi h;PiV[ dHVwji wi ds,aj m blgG wHg rji dwhj dw ##lj} l,f a'Gci v,esj h{ us fdhi[ a[ h>ps[ hJ dHh apdibj dxisj h{ m$$bjf ug h,l w[ wdhS v,e[ dHh rg ljcj fdhi[sji h{ dHl }qjiVj VhgG m

5dHw rji WjiL Vj fHg m v'w dHw,n[ h' w[ WjWj ug w'v

bj w[ W[Vag wiV v,e[ ##fjaLjh) qgGh VhgG f{Gsj dw=fj wi' m$$

h;Pi V[ WyV wgaj ##qgGh fr[ej fdhvJ ljcj dHh avjbfpB dsY$$ \dB,v[ s[ dfA[ ata[bjSj A,fC } avjW bjts[ lV|v'w ##ldaWyV wdh w[ yv[ eH[ m bev[ dsV A,fC fp,BS v,efH[ m b,Z a'G r,Z fpB w[ v'w bijq wiV v,e fH[ ba[ lp>sidl>z WjWj ug w'v bj debj m Vqlwji wgag ba[ W{n debj m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dwRpG rHg V>s[ dwbj fp,B ds,ajh{ m$$ lp>si dl>z wdhS v,ej ##qhjiju ) dwRpG ljcj q,oj qirjRpGs[h' qgGh aJ aplgG hpwq Vjv fpbj s[Sj h{ m$$

h;Pi V[ h,l w[ WyV wgaj ##y>ej dxi Ljq } s[tje[ m$$bjf ug WyV wiw[ w'nCg b>si uj dWiju[ m da>V wp ru[ sjlqJ h'dHbj qgGh f{Sj LpiP h' debj m yji[ fjl[ fjSg hg fjSgh' debj m liW wvj lqi,o bwjv fpit Vjv dH,w iPf@ dH,wi>e dH,w lpi hp>s[ hV m dHh u' yjhp>s[ hV Rph riasj h{ m l>aljZ ba[ Fea dr,y w'Hg dF>VaJ VhgG m dHh lji[ f=FP sj iPf

Page 370: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

Part 4

hV liepS liPf ba[ dHw' u'da hV m

6blv dr,y bjfdh H[wp bjdf dWloji hg Iojio h{ m dHl

hjva dr,y apq a[ dF>V VhgG dwAp h'dH m bjfVp lPa lFp ueafi'H[$ hg lhg a,o h{ m fi>aP lF ugr hpwq VhgG WpNs[@ dHlvHg fiq fsrg f=jfa VhgG wi lws[ m u[ dwl[ drsrjV f>dcauJ dwl[ fC[ dvt[ V[ bjRpSj aJ Rpl sg Wp,Zg a[ fisj fj s[SjaJ dw dul RpD,fi dw=fj ds=LBg sj siejhg hpwq Vj h'r[ Rphlj} lqN Vj lw[ m Rpl Vjv B[c[ dW>e[ WyV wiV dur[G dwhC[df>c a'G bjdHbj h{G@ wg Vjq h{@ e'a wg h{@ df>c dr,y dwV[u,B hV@ dw>V[ q;%Wg hV@ RpV%J s[ zi dw>V[ hV@ zi dr,y dw>VgbJvB[Sj W,a[ hV bjds m Rpl V[ yvj ujSj dwRpGdw Rpl sg Wp,ZglqNS a'G r,t wi s[Sg m wHg rji WjSg dr,Dy'G f=qjS s[ w[b{lg dryji wiVg dw blgG h{ijV idh ujSj m

l+! zpwi dl>z s,ls[ hV dw us ws[ qgGh bj ujSj aJlj} f,BgbJ q>eS df>c dr,y F[u s[Sj@ wdhSj ##ujRp f,Bgbjv{ w[ bjRp Npeg WSjRpSg h{ l>ea dFusg h{ m$$

lp>si dl>z V[ dH,w rji h,ls[ wdh ds,aj ##WjWj ug aphjc[w'v iju[ qhjiju[@ l[n bjRpGs[ hV m dHo[ yji dH,BJ vj w[w'nj VhgG fpbjHg sj m$$

b>aiujqg qhJfpitJ V[ WyV wiVj ##s[t[Gej V>s[ dwbj a>Pyji dH,BJ wdh>sj h{ dHo[ v,tJ hg v,e ujSegbJ m$$ l' b,uRph WyV l,y h' dihj h{ c[i[ b>si v,tJ wi'Cj hg dH,BJ v,eihgbJ hV m WjWj ug V[ u' WyV wgaj@ lpa[ dl,Z wgaj uJh,ldsbJ V[ wgaj@ Fjr[G Vijueg rjv[ b>sj; dr,y wgaj ldah' dihj h{ m b,u f=a,t h' w[ ria dihj h{ m

Page 371: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

Part 4

AMf ibnwsI jyr ibnwsI auqBuj syq ibnwDw ]cwir ibnwsI Ktih ibnwsI ieik swD bcn inhclwDw ]2]rwj ibnwsI qwm ibnwsI swqku BI bynwDw ]idRsitmwn hY sgl ibnwsI ieik swD bcn AwgwDw ]3]Awpy Awip Awp hI Awpy sBu Awpn Kylu idKwDw ]pwieE n jweI khI BWiq ry pRBu nwnk gur imil lwDw ]4]6]

\ljie q^ 5@ f>Vj 1204|

\Rpfi'wa f=l>e sj r[irj l+! zpwi dl>z bwjvg W;pieWjWj ug s[ l[rjsji sg ;WjVg h{ u' hpS rg q";Ps hV|

nwnk siqguir ByitAY pUrI hovY jugiq ]

epiqda bVplji l>lji s[ lji[ lp,t rjdhepiP r,Dv'G qVp,t vHgqhjV WtdLLJ hV m l>lji Fi s[ wpv i,W sg h'Gs a[ drLrjli,tS rjv[ qhJfpit lqp,y[ a"i a[ dHl dlZJa a[ fp,u[ hV dwhi qVp,t uJ ugr qjai bjVjsg wjv a'G uVq qiV s[ e[Cdr,y dfbj h'dHbj h{ ba[ bV>a wjv sg aix uj dihj h{ mdHl uVq qiV a'G idha h'S sj aigwj HgLri f=jfag h{@a[ HgLri sg f=jfag hp>sg h{ m qhJfpitJ sg@ l>aJ sg@ ljZP sjl>ea Vjv m u[ spdVbjrgG upea rg riaSg h'r[ aJ rg ljZPsj WyV h'Sj qhjV LwagqjV hp>sj h{ m qhJfpitJ sg ilVjdr,Dy'G f=eB h'dHbj dH,w dH,w LWs l'V[ a[ lphje[ riej bliwisj dwRpGdw Rph LWs dVi>wjig u'a sj qptjdaW wgaj hp>sjh{ m dHl[ hg ai%J WjWj ug qhjiju V[ dwl[ b>sju dr,y LWsRpyjiVj Rph lda h' ujSj m

liWS dl>z q'Cg e,c sj dfaj hdiVjq dl>z \q'Cge,c b,vf{Gsg h{ dwRpGdw dHV%J s[ r,c rc[dibj V[ Fpy'G wvJ df>c rljRpS

Page 372: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

Part 4

vHg fdhvJ q'Cg e,cg lg| WjWj ug sg h;Pig b>si sp,Z v{w[ bjdHbj wisj lg m byjVw RpV%J sj sp,Z xBVj \fjB ujSjLpiP h' debj m hdiVjq dl>z V[ WjWj ug fjl W[Vag wgag ##qhjiju) ljcj wjCVg sj sp,Z hi i'; x,B uJsj h{ m$$

h;Pi f=l>aj dr,y lV qplwij w[ WyV wgaj ##dHh w'Hgr,cg e,v h{@ ujh fp,aiJ f'adibJ aw@ sp,Z VhgG xB[ej m$$

WyV lda h{ liWS dl>z s[ f=rji sj ws[ sp,Z VhgG xdBbj m

\Rpfi'wa f=l>e liWS dl>z sg urjVg h{|

##hpwq dWlqjsp hpwdq fAjS{$$ \b>e 940|

hpwq blyiu \dWbjV a'G Wjhi| h{ fi hpwq dr,y apdibjhg dHl sg fAjS hp>sg h{ m epiP s[ hrjv[ fPiV a"i a[ h' w[bjf[ } ?aq hg wi s[Sj yjhgsj h{ m bioja hdobji WSw[ dur[G Rph yvjH[ dar[G dar[G yvSj hp>sj h{ m u' rg Rph \hpwqgW>sj| W'vsj h{ debjV h{ u' r[tsj h{ dZbjV h{ u' lpSsj h{Rph Vjq h{ m fi u[ dHl sg Rpv>zSj wig ujr[ aJ spt wLBsg bjqs h>psg h{ m dur[G wp>cj dl>z yjr[ wj u' WjWj ug s[siLVJ vHg bjdHbj wisj lg hpwq a'G qpVwi h'dHbj@ sgrjvgrjv[ dsV v'w dldrbJ dr,y \lqLjV FPqg| sgr[ i,ts[ lV \b,uw,v% rg dirj;| m sgrjvg sg ija h'Hg wp>Tj dl>z WjWj ug w'vhj;i lg@ v'wJ V[ dldrbJ dr,y sgr[ i,Dt[ m h;Pi V[ w>pTj dl>z} hpwq ds,aj dw ##a>P dq,Bg fj w[ sgr[ WpNj s[ m

Rpl V[ hpwq q>VS a'G dHVwji wi ds,aj m h;Pi dxi dwhjfi Rpl V[ f=rjh Vj wgag m bjdti WjWj ug V[ ldhu lpFjbhg WyV wi ds,aj ##vdh debj Vjq u,e a'G$$

dul lq[G dHh WyV h'dHbj Rpl lq[G wp>Tj dl>z sj wji'WjiWhpa y>ej@ ;qgV qjv ZV a[ fdirji dr,y w'Hg wqg VhgGlg m bjf rg dulqjVg a"i a[ awCj lg m fi b,u Rpl sg w'Hg

Page 373: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

Part 4

dVLjVg VhgG ihg m

Fea qpt{ a[ W'vs[ l[ ryV h'r>s[ mm\b>e 306|

\Rpfi'wa f=l>e lL liWS dl>z q'Cge,c a'G dqdvbj h{ m|

BieE ikRpwlu sqsMig imlwieAw ]bUJI qpiq Grih ipru pwieAw ]

\lPhg qhvj 5 b>e 738|

fpiWv[ wiqJ lswj hg dHVljV l>a l>ea sg qjvj sjqVwj WS w[ Rpl b>si fi'dHbj uJsj h{ m dwRpGdw epiWjSgb>si ljZ l>ea@ lda l.e } hg l[=LB fsrg ds,ag h{ m b,Zga'G rg b,Zg zCg ljZP sg l>ea bdhq qh,aaj i,tsg h{ m duV%JV[ Vjq dlqdibj h{@ lda l>e wgaj h{ Rph hig s[ si a[ lpitiPhV diLgbJ@ qpVgbJ@ epiPbJ a[ brajiJ V[ r,t r,t ila[ dstjH[hV fi q>d;v adh wiw[ fhp>ySj dHw' qwjq a[ h{ m dl,tg sjqjie Vjq sj qjie h{ Feag sj qjie h{ dul spbjij bjaqj} f=qjaqj sj q[v hp>sj h{ m dxi qVp,t r,cg a'G r,cg bjadqwdsLj dr,y b,fC uJsj h{ m dHh bjaqj ijq sg hg b>L h{ mu[ W>sj ijq sg b>L h{ a[ dHl b>si f=qjaqj sg bjfSg u'af=wjLqjV h{ aJ ugrV sj qVi'o dHl u'a s[ siLV hV mdHh siLV h'S Vjv da=LVj WpN uJsg h{ dwRpGdw f=q[Li sjqVp,tg ligi b>si rjlj h' uJsj h{ ba[ Rph hRpq{ idha h'uJsj h{ m dHl[ ai%J u' rg ljZVj wiV rjvj qVp,t WjWj ugsg li'a lpS w[ uJ dwl[ wpsiag f[=iVj s[ lsw[ yiVJ dr,ybjdHbj lF sg spdVbjrgG uJ fiqjio sg da=LVj fPig wgag me=dhlag aJ hi r[v[ qjdHw fsjioJ sg vjvlj dr,y t,ya

Page 374: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

Part 4

idh>sj h{ fi uf af wiV rjv[ dabjeg f>uJ a,aJ a'G idhaVjqjdvtrj w[ bjH[ Fea uV dHV%J l>ljiw wjqVjrJ a'G Rpy[[ hp>s[hV m

dHl ai%J s[ ufg afg dabjeg fpiL ##WjWj dZbjV sjlug$$ h;Pi sg lifilag dr,y bjH[ m dHV%J sj uVq sv dl>zrjvj \lpVjq| d;v%j l>eiPi dr,y h'dHbj m fi bjf A'Bg br,lojdr,y hg fdBbjv[ idhS v,e fH[ lV m fpijS[ dwv%[ s[ f,Aq rjv[fjl[ dHV%J sj blojV h{ m dul } ##B'Fj WjWj dZbjVj$$ s[ VjqVjv fpwjdibj uJsj h{ m dHh b,ti dH,w W'ic RpD,a[ Rpwi[ h'H[hV m dHh hn I'e sg ljZVj wiV rjv[ ljZP lV m eiqgbJdr,y ZpVgbJ ajfSgbJ lisg b>si uv Zjij wiVj dHV%J sjblvg qV'io lg m dul lq[G qjHg FjHg V[ qV dr,y f,pai sgwjqVj wiw[ siLV wiV ujSj@ bjf V[ WyV wiVj ##wPijv{ vRp wPij$$ bjq l>ea wiV rjdvbJ } faj lg RpV%J b,e[h' w[ N'vg wiVg aJ sja N'vg f{ ujSg m fp,aiJ sg sja dqvujSg m WyV wis[ lV ##dHw wPij s' wPi[$$ m bdFvjlg V[ duh'duhg q>e wiVg dqv uJsg lg m

dwl[ lq[G wdnV ljZVj widsbJ ligi } i'e h' debj mi'e h'S wiw[ ljZVj dr,y ipwjrB bj eHg@ uf@ af dVaV[qVjv Vj h' ldwbj m r[tS rjv[ vHg ljZVJ wiCg \b"tg| v,esgh{ fi wiV rjdvbJ } Rpl dr,Dy'G bV>s bjRpGsj h{ m WjWj dZbjVjug } us'G il Vj bjdHbj aJ qV RpyjB h' debj@ Vjv hgdWiag sg yCjHg ?aq h' eHg m RpV%J s[ yji l[rw yji fhgbJrjvgbJ e,cg dr,y fj w[ WjWj ug w'v v{ bjH[ m dul lq[G dB,v[RpD,fi v{ w[ eH[ h;Pi V[ q[hi sg Nja fjHg aJ WjWj dZbjVjug WyV wiV a[ lpVS v,e fH[ m h;Pi V[ bLgirjs ba[ dl,Ddtbjds,ag m ligi lpbjlo a[ lqi,o h' debj m uf af dVi>ai yjvPh' debj m bjf fdBbjv[ rjfl yv[ eH[ m qV sg hjva b{lg

Page 375: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

Part 4

WS eHg dw bjf WhpaJ lqJ ypf idhS v,e fH[ ba[ brZPadWiag dr,y vgV h'H[ w,fC[ a'G rg W[ f=rjh idh>s[ m dwl[ lq[GdH,w lisji V[ dHV%J sg W[bsWg wgag lg m

bfpV[ l[rw wg bjf{ ijt{ bjf[ Vjqp ufjr{ mm\b>e 403|

h;Pi V[ Rpfi'wa f>eag a[ bZjdia w'aw dwr[G riajdHbjdHh f=l>e b,e[ siljdHbj ujH[ej m

lr,Hgbjhiaj spt w'@ wiaj w'@ lpt Vjq uf{ uq fpi Vdh ujr{ mmlF a=jl hi{@ lptrjl wi{@ siLV wi a[ qV dH,Aa fjr{ mmu'e u'e bi debjV dZbjV lF lxv h'dH uW lgl dVrjr{ mmqhJ hdiVjq hig fil[@ uVq uVq w[ fjf dqBjr{ mm\dHh f=l>e WjWj Vi{S dl>z WgWg wj a'G f=jfa h'dHbj h{ m|

Page 376: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

Part 4

suKu n pwiein mugD nr sMq nwil KhMdy ]

qhJfpit spVgbJ } b>ZwjiJ dr,Dy'G w,TS vHg bjfS[ W'vJwiqJ a[ dryjiJ sg i'LVg v{ w[ l>lji dr,y bjRpGs[ hV m qVp,tgWijWig dVqiaj a[ y>e[ Lp,Z ugrV sg qdhw sj l>yji wiVjRpV%J sj Rps[L h{ m epiP VjVw s[r ug V[ qVp,t } l>wvf a[dryjiJ s[ z[i[ y'G Wjhi w,T w[ bqv sg spVgbJ $y bjsiLWSV sg dldtbj ds,ag RpV%J l,y sj f=yji wis[ h'H[ F{C[ wiqwiV rjdvbJ } dl,Z[ ila[ y,vS sj Rpfs[L ds,aj m fi du>VJqPit bjsqgbJ V[ ljZP qhjaqj Vjv dwl[ ai%J sg tdh \du,s|wgag RpV%J V[ s'V' v'w f=v'w s[ sp,t bjfSg N'vg fj vH[ dur[G

l>a w[ s'tg wRp cjVp vje{ mm l>a w[ s'tg wRp lF dabje{ mm\eRpCg lptqVg|

l>a wj s'tg dWeC iPfp h'dH ujdH mml>a w[ s'tg wRp sieh dqv{ lujdH mm

\eRpCg lptqVg|

Fp,y'G wvJ sj dH,w y>e[ zijS[ sj l[n e'Gsj q,v lda l>earv'G W[qpt lg m dur[G WjSg h{

qjdHbj Zjig bda b>Vj W'vj mm lWsp V lpSHg Whp i'v zy'vj mm\eRpCg rji q^ 3 b>e 313|

WjWj ug sj bjlS dB,v[ s[ df,A[ f,Aq fjl[ dH,w A,fC dul} h;Pi avjW wdh>s[ lV m dHl dr,Dy'G uv ws[ ws[ ridabjwis[ lV m df>c s[ v'w rg dHo'G uv v{ w[ uJs[ lV m avjWs[ Vjv hg dH,w hg A,fC lg dul dr,y df>c s[ v'w q,NJ bjds

Page 377: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

Part 4

fLPbJ } fjSg dfvjRpGs[ ba[ VhjRpGs[ lV m e'Gsj q,v A,fCdr,y bjfSgbJ q,NJ VhjRpS vHg dvbjRpGsj ba[ wHg wHgz>B[ A,fC s[ dwVji[ sita h[n W{n[ idhSj dHl s[ Vjv y[aPcw'Ga@ B[wP qdhij ba[ HgLi dl>z WgWg wj dHh yji[ dH,w B'vgWSj w[ W{ns[ lV m dHV%J V[ e,vJ wiV r[v[ ejvJ w,Ts[ idhSj mRpD,ygbJ brj; dr,y w,TgbJ ejvJ h;Pi s[ w>Vg f{ ujSgbJ mqhjiju WjWj ug V[ dHV%J } wHg rji lqNjdHbj dw dHo[ l>eabjRpGsg h{ m qjHgbJ WgWgbJ rg l>ea dr,y Ljdqv hp>sgbJ hVl' aplgG ejvJ Vj w,dTbj wi' m Vei sgbJ qjHgbJ WgWgbJavjW a'G fjSg FiV bjRpGsgbJ hV m wHg rji i'wS a'G Wjbsus dHh yp,f Vj h'H[ aJ dH,w dsV Rph rg bj debj dur[G ljdhWV[ WjSg dr,y xpiqjdHbj h{_

Fgda RPfi[ w[awp ZjHgb{ b>a Yiw' bjhj mm2mm\bjlj q^ 5 b>e 402|

\Fgda bjdtbj h{-w>Z }| w>Z RpD,fi w'Hg dw>Vg s[i s'Clw[ej bjdti Rpl sj dlij \dwVjij| bjH[ej m dxi s"CV rjvjl>Fjv VhgG lw[ej Wpig ai%J dce[ej m ljwa fpiL qhJfpitJs[ WyVJ sg Rpv>zSj wiw[ sp,tJ sg q"a a'G dw>VJ dyi ApBwjijfjH[ej m q"a bB,v h{ fi epiqpt a[ ljwa fpiL sg q"a dr,yb>ai h{ m dul ai%J w'Hg Wgu[ej aJ r,T[ej rg Rpl ai%J sjhg l' dHV%J f=ag WyV h' eH[ m

##B[wP qdhij a[ y[aP q,v sg df>c y'G qCg qljSg rg eHg$$l' dHl rwa df>c dr,y dHV%J sj w'Hg dVLjV VhgG m

biuV dl>z sj Fij HgLi dl>z } WyV h'dHbj ##wgC[f{ qi[Gej$$ l' Rpls[ wgC[ fH[ m

l[n e'Gsj q,v } u' WyV h'dHbj ##e'Gsj q{G i'Gsj dcnj m$$

Wjwg h'i rg u' dHV%J sj ljo ds>s[ lV lF sg fiojdH

Page 378: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

Part 4

dHh' duh[ WyV dur[G FerjV dl>z e"sjij@ bqg y>s bi'CjFp,y'G q>cg f>ljig sg spwjV lg@ \HgLi dl>z sj Fij| r,v dHLjijlg ##FerjdVbj@ e'sjdibj@ bqg y>s i'dCbj@ ljdhW l,y[i'dCbj m$$

u[ dwl[ sj W,yj Wgqji h' ujSj uJ fLP Wgqji h' ujSjRpV%J } a>siplag sg W[Vag wiVg aJ h;Pi V[ WyV wiVj##qji' cv[ \i'C[-b,Zg dH,B| e'Gs[ s[@ e'Gs[ sg wji b{ m$$ e'Gs[sj dVLjV WSj w[ Rpo[ hg cv[ qjiV[ W,y[ V[ ngw h' ujSj m\cv[ dHl ai%J qjiV[ dur[G dwl[ sg V;i sj l,w h'r[ aJ Rplsg x'B' WSj w[ bjq v'w dAai qjis[ hV| u' WyV dwl[ f=ojdHwgaj Rpl[ ai%J hg ridabj m wHg fjnwJ sj dryji h' uJsjh{ dw WjWj ug V[ lijf ds,aj lg@ VhgG dHh aJ bwjv fpitsj hpwq dHl[ ai%J hg riaSj lg dwl[ qhJfpit spbjij m duaVgs[i aw sl fjaLjhgbJ ligi wiw[ l>lji dr,y dryigbj RpV%Jspbjij rg hpwq ridabj m dur[G ldaepiP VjVw s[r ug qhjijusPug rji H[qVjWjs \fjdwlajV| eH[ m dHo[ h;Pi sj l[rw FjHgvjv'$ idh>sj lg m r[tS vHg eigW fi dlsw sj ZVg@ dlswsj fpavj lg m Wjv[@ qisjV a'G dWVJ ldaepiJ Vjv h'i rgljZP lV m Vei s[ Wjhi bjlS vj dvbj ba[ aiwjvJ fHgbJa'G hpwq ds,aj ##ujRp l>a ug Vei dr,Dy'G dFdAbj q>e dvbjRp m$$qisjV[ } rg hpwq h'dHbj ##ujRp bjf rg yv[ ujRp@ bjRpGs[lq[G FjHg vjv' } Vjv v{ bjRpSj hpwq bVplji l>a Vei dr,yyv[ eH[ m dFdtbj q>eS fdhv[ zi uj bvt uejHg m dHlzi dr,y ljsg sj dshjCj lg m zi y>e[ tJs[ fgGs[ bjsqgsj lg m fdhvg brj; ds,ag@ dwl[ Vj lpdSbj@ sPug brj; rgVj lpSg w'Hg dFdtbj fjRpS Vj bjdHbj m Wjhi'G dHl zi b>siujS vHg w'Hg bjsqg z'C[ lrji h' w[ LijWg hjva dr,y bjdHbjqisjVj ug s[ ljhqS[ bj w[ dHRpG W'vS v,ej dur[G FjHg l>a't

Page 379: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

Part 4

dl>z ug VjVw f=wjL dr,y dvts[ hV _

bBfB W{V Wwa spiWjVg m dah dAV bjrj dHw qsfjVg mmqisjV[ w' sgF Zw[vj m WhpWv dlRpG ZiVg fi q[vj mmFjr bio dHV[ } dH,w LijWg dtCwrgG brj; dr,y W'vsj

h'dHbj ejv%J w,Tsj h'dHbj bjdHbj Rpl V[ qisjV[ } Z,wjqjiw[ ;qgV RpD,a[ lpB ds,aj m ljZPbJ V[ qisjV[ } ypdwbj dwRpGdwl,B wjxg v,eg lg m RpV%J dHo[ tv'Vj ngw Vj lqdNbj m qisjV[} Vjv v{ w[ FjHg vjv' ug s[ zi yv[ eH[ m dHl Rpfi>a FjHgvjv' } Vjv v{ w[ ldaepiP VjVw fjaLjh s[ yiVJ dr,y ujq,oj B[dwbj m qisjV[ V[ u' Vei dr,y Wgag Rph drdobj lpSjds,ag m FjSj ria debj ldaepiJ V[ FjHg vjv' } WjSg spbjijLWs lpSjdHbj ba[ bjdtbj _

jYsI mY AwvY Ksm kI bwxI qYsVw krI igAwnu vy lwlo ]pwp kI jM\ lY kwblhu DwieAw jorI mMgY dwnu vy lwlo ]srmu Drmu duie Cip Kloey kUVu iPrY prDwnu vy lwlo ]kwjIAw bwmxw kI gl QkI Agdu pVY sYqwnu vy lwlo ] musl mwnIAw pVih kqybw kst mih krih Kudwie vy lwlo ]jwiq snwqI hoir ihdvwxIAw eyih BI lyKY lwie vy lwlo ]KUn ky soihly gwvIAih nwnk rqu kw kuMgU pwie vy lwlo ]1]

\dav>e q^ 1 b>e 722-23|

LWs RpyjiV a'G Wjbs u' wpN ridabj Rph lji[ hg dHdahjlfC%V rjv[ ujSs[ hV m dH,w f=l>e WjWj ug bjfS[ qpt a'GlpSjdHbj wis[ lV dw #us blgG Wjhi u>evJ dr,y dryis[lJ aj ljcj dqvjf WjWj ijq dl>z ug Vjv h'dHbj u' VjqZjigl>fisj s[ qptg lV m$$ f=qjio s[ WyV h'S a'G Wjbs q"w[ sghwPqa sg e,v api fHg \Fjr b>ei[;g hwPqa| dw dwl[ ai%J

Page 380: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

Part 4

b>ei[; ydvbj ujr[ w'Hg IaV wgaj ujH[ dwRpGdw@ dHh ;pvqWhpa wi dihj h{ m$$ ijq dl>z V[ WyV wgaj m

h;Pi V[ RpD,ai ds,aj ##dul rwa hpwq h'dHbj dHV%J V[\b>ei[;J V[| dHo[ fjSg rg VhgG fgSj@ bu[ dHV%J sj lqJ VhgG m$$

lFp dwAp hpwq[ bjrsj lFp dwAp hpwq[ ujdH m##hJ u[ aphj} w'Hg hpwq h{ aJ aplgG wi'$$ WjWj ug V[

WyV wgaj m ##u' wpN h' dihj h{ hpwq Vjv h{ m WjWi hpwqVjv bjdHbj m H[qVjWjs s[ idhS rjv[ hjwq fgij } q>Vs[@fPus[ lV fgi rg wijqjag lV fi dHh lq[G dwl[ sg wijqjaVj yvg dur[G ldaepiJ V[ xpiqjdHbj h{ _

kotI hU pIr vrij rhwey jw mIru suixAw DwieAw ]Qwn mukwm jly ibj mMdr muiC muiC kuier rulwieAw ]koeI muglu n hoAw AMDw iknY n prcw lwieAw ]4]

\bjlj q^ 1@ b>e 417-18|

dHl lq[G dwl[ rg fgi xwgi V[ RpV%J sg lhjdHaj VhgGwgag dwRpGdw hpwq VhgG lg m dHl ai%J i,Wg hpwq qhJfpitJijhgG rias[ hV_

f=F ug Wldh ljZ wg ilVj mm\eRpCg lptqVg|

l' dHh FjSj u' e'Gsj qv a[ ljogbJ Vjv ridabj Rphbwjv fpit s[ hpwq Vjv ridabj m

ArVwvY ibllwvY inMdku ]pwrbRhmu prmysru ibsirAw Apxw kIqw pwvY inMdku ]1] rhwau ]jy koeI aus kw sMgI hovY nwly ley isDwvY ]Axhodw Ajgru Bwru auTwey inMdk AgnI mwih jlwvY ]1]prmysr kY duAwrY ij hoie ibqIqY su nwnku AwiK suxwvY ]

Page 381: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

Part 4

Bgq jnw kau sdw AnMdu hY hir kIrqnu gwie ibgswvY ]2]10]\bjlj q^ 5@ b>e 373|

e'Gs[ q,v sg dWiag H[Vg fjfqHg WSg dw dHl V[ WjWjug } ;dhi rg ds,aj lg m dHl sj f=l>e b,e[ bjr[ej m

mn ry hukmu mµin suKu hoie]

hpwqg dHVljV f=qjaqj Vjv dH,w lpi h' w[ bjfSg ljigbf,Sa } ?aq wi ds>sj h{ ba[ lpt f=jfa wiw[ f=qjaqjdr,y vgV h' uJsj h{ m dHl ai%J s[ bjsiLw a[ l,y[ l[rwsj ugrV dVLjV Rpl f=qjaqj sg f=ga dVWjhpSg dwhj debjh{ m dHl vHg Rph hpwqg W>sj h' w[ hpwq dr,y ugrV Wagawisj h{ m hpwq q>V w[ f=rjV yCsj h{ ba[ hig sj qh,v v,Fsjh{ m hpwq WpNSj a[ hpwq q>VSj s' r,t r,t yg;J Vj RpV%J s'hJdr,y u' xiw h{ Rpl } Vj hpwq uJ FjS[ lqN w[ } WC[ qhsPsuh[ bioJ dr,y v{ dvbj uJsj h{ m dtbjv h{ dw w'Hg wLBbj ujH[ uJ ZV WiWjs h' ujH[ bjds dHl } lqN w[ dHlb,e[ dli Npwj s[Sj dHh hg Rpl sj hpwq q>VSj h{ m dHl ai%Jbjaqj } LJag@ lWi@ l>a't dqv uJs[ hV m lqp,y[ a"i a[ dlbjSfrg dHl[ dr,y h{ dw dul yg; } Bjdvbj VhgG uj lwsj m f=qjaqjdVijwji h{ bjfSj hpwq W'v w[ aJ s,lsj VhgG m dHl vHghpwq dr,y apidsbJ sg hpwq sg lqN bJrsg } a[ ugrVupea v,Fsg h{ m bjf[ } f=qjaqj iPf epiP sg qpw>qv ajW[sjigb>si dvbjRpSj f{Gsj h{ m hpwq q>VS rjvj hg lpt sg f=jfagwi lwsj h{ m

FjHg rdibjq dl>z WjWj ug s[ l[rw hpwq bVplji dVaV[q

Page 382: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

Part 4

wisj lg zi[vP w>q rg wisj t[ag sj w>q rg wisj fi dVIqVjv qdiIjsj bVplji uf af wiVj m qhJfpitJ s[ dqdvbJl[rj dlqiV dr,y qV v,esj h{ m dH,w rji WjWj bV>s dl>zug \wv[iJ rjv[| qhjiju V[ l>ea dr,y W{dnbJ qptgbJ } lrjvwgaj ##u[ aphj} w'Hg fp,A[ dw aphjc[ ziJ b>si epiP e=>o ljdhWs[ liPf i,Dt[ h'H[ hV a[ duV%J l>aJ w'v aplgG uJs[ h' wg Rphl+g epiP e=>o ljdhW sj f+wjL wis[ hV@ q>Vs[ fPus[ hV@ dxiaplgG Rpo[ wg v{S uJs[ h' fp>dVbj } Vjej VhgG f{S s[Gs[ m$$dHh WyV WjWj ug V[ wHg rji sphijdHbj fi dwl[ V[ urjWVj ds,aj m bjdti WjWj ug V[ bjf hg RpD,ai dr,y xpiqjdHbjdw ##aplgG wdhSj blgG dl,t hJ m l+g epiP e=>o ljdhW sg WjSgdul lq[G fC%s[ hJ aJ lj} l>aJ w'v ujS sg f=[iVj dqvsgh{ m blgG ldaepiJ s[ hpwq bVplji uJs[ hJ m Rpo[ uj w[ lj}ldaepiP s[ yiVj sj Fi'lj dqvsj h{ Vjq ufS rjdvbJ sgl>ea wiV Vjv epiP VjVw s[ zi sj dfbji r,DZ[ Rpl sgl[rj a[ dlqiV dr,y qV v,e[@ dHhg ljcj l>aJ w'v ujS sjblvg qV'io h{ m$$ dur[G _

bjr{ ljdhWp dyda a[dibJ Feaj dcdnbj mm\b>e 520|

dHr[G hg dwl[ lpNrjV V[ s,dlbj h{ _

u' a>P yjh[G dw h' FerjV wg apu fi Vui fdhv[ mma'G Rpl w[ bjLw'G wg tjw-fj q[ wi ep;i fdhv[ mmWjWj ug s[ wga[ WyVJ spbjij siljH[ eH[ qjie sg b,u

s[ lq[G dr,y tjl qh,aaj h{ m FjHg rdibjq dl>z qhJfpitJ sgl>ea wiV s[ Vjv Vjv WjSg sj dlqiV rg wis[ lV dwRpGdwWjWj ug V[ ##l>a ufjr{ Vjq$$ rjv[ WyV } l,y wi drtjdHbjlg m hpS WjWj ug w'v l>eaJ sg bjrjujHg Whpa h' eHg lg m

Page 383: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

Part 4

lF } dw=fj ds=LBg lswj qpijsJ dqv ihgbJ lV m FjHg rdibjqdl>z sg lpfaVg qjHg FjeS s[ w>Vg rg dHh li'a fHg dwWjWj ug sjaj WtLs[ hV dwRpG dw RpV%J s[ zi[ s' vCwgbJhg lV qjaj sj dy,a Rpsjl idh>sj lg fp,ai w'Hg VhgG lg mdH,w dsV RpV%J V[ FjHg rdibjq dl>z ug } dwhj dw ##WjWjug hi f=jSg sg bjlj fPig wis[ hV m bjfJ rg RpV%J b,e[W[Vag wiw[ r[t vHgH[ m bjfS[ Rpfi rg q[hi sg dVejh h'ujH[@ bjfSg rg N'vg Fi ujr[ m$$

WjWj ug ##b>aiujqg hV lF sgbJ ujSs[ hV bjf hgdw=fj wiVe[ m$$ FjHg rdibjq dl>z V[ RpD,ai dr,y dwhj m

wHg dsV v>z ujS a'G Wjbs qjHg V[ dxi dwhj$$ dw W[Vagwi s[Sg lg@ ljij dsV l[rj wis[ h'@ dHh w>q RpV%J vHg r,cjVhgG m$$

b,e' FjHg rdibjq dl>z V[ ldhu lpFj hg wdh ds,aj ##dwl>a b>V[ hV@ RpV%J } VhgG faj q{G wg whJ m$$

dul lq[G FjHg rdibjq dl>z l[rj dr,y fh>pdybj aJ h;Pih,l w[ W'v[ ##hJ dxi lpSj rdibjq dl>bJ l>a dwa[ b>V[ hV m$$FjHg ug V[ VgrgG fj vHg aJ ypf yjf tCj dihj qjV' wh[vxuJ sj fAyjajf wi dihj h'r[ m

dxi WjWj ug V[ ypf } a'CdsbJ WyV wgaj ##blJ }lF faj h{G m a>P ljcj l[rw h{G hpwq q>V w[ dlqiV wisj h{G mblgG yjhp>s[ hJ dw a[i[ riej uf af rjvj hg w'Hg a{} s[HgH[ mfi dHh' duhg iPh bu[ VhgG bjHg m hpS aJ ljc[ w'v LijWgwWjWg h{@ vCjHg NeC[ wiV rjvj fi Vjq udfbj wi[ej mzi lvjh wi vrgG@ h{ rg a[ij Iji e>ug qjVlj rjvj sl'Gsjdl>z V>Wisji m

Page 384: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

94

Part 4

FjHg ug } IwgV Vj bjdHbj@ lqNS v,ej dw WjWj ugh,ls[ wdh ih[ hV m wdhS v,ej ##qhjiju) q{} aJ dHhg qV;Pih{ qp>cj h'r[ yjh[ dwh' duhj rg h'r[ m$$

h;Pi V[ WyV wgaj ##y>ej u[ a{} IwgV VhgG bjRpGsjaJ qp>cj bj dihj h{ Rpl sgbJ s' dVLjVgbJ Ijs i,tg m fdhvgdw bjr[ej ljv s[ b>si b>si@ sPug fsjdHL r[v[ i'r[ej VhgG ml' WyV l,y h' w[ W,yj h'dHbj m Rpl sj Vjq i,Ddtbj debj##y>sj dl>z$$ r,cj h'dHbj aJ d;>seg Fi LijW fgag m vCjHgNeC[ rg wga[@ vCjHg wiV vHg cJe ypw w[ lF a'G b,e[h'Sj@ fi Vjv Vjv l+g epiP e=>o ljdhW sj Whpa lpvdNbj h'dHbjbt>c fjng lg m

w'Hg ujdS V FPv{ FjHgmml' Fpv{ dulp bjdf FpvjH[ WpN{ dul{ WpNjHgmm

\f=Fjag q^ 1@ b>e 1344|

wdW,aw"S a[ig dlxa Rpyji[ dHw ilVj l[@

zB zB rjlg u{l[ xPv qdh Wjl h{ mlPiu q{G a[u iPf y>=sqj q{ lgavjaj lej H[w il iPf lp.s+ajw' Fjl ]mu'eV q{G u'eg qhjuV q{G qhjuV sil fil qV h'ra hpvjlh{ mw{l[ a[ig dlxa Rpyji[ ldaVjq dl>z ##qhJ hdiVjq hig$$ lpa[f=wjL h{\dHh f=l>e l+! y>sj dl>z s[ fp,ai l+! Vi>e dl>z a'G dqdvbj

h{ m|

Page 385: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

Part 4

sMq pRswid bYd nwrwiex krx kwrx pRB eyk]

\b>e 714|

l,y[ lp,y[ f=[q sg wSg f=qjaqj hi f=jSg b>si fj w[ l>ljidr,y F[usj h{ m fi xp,Bsg driv[ dhis[ b>si h{ m dul ligib>si xp,B bjr[ Rpl sj dhisj dHV%J Lp,Z hp>sj h{ Rplsg dwl[f=ag Vxia@ q>s dtbjvg ba[ spLB FjrVJ Rpaf>V VhgG hp>sg mRpl } bjfS[ zi[vP ugrV s[ spt lpt sg YB rg bjfS[ f=gaqsg tpLg b>si hg hp>sg h{ m Rph dH,w dtV qjai rg dfbji[ a'Gfi[ idhSj WisjLa VhgG wisj m ligiw spt r[v[ r{s hwgqrg Rphg@ cjwBi srj rg Rphg@ ugrV rg Yhg a[ sjVg rgYhg udebjlP s[ qV sg FjrVj WS uJsj h{ m Rpl s[ qVb>si aJ dH,w RpD,aq fsjio f{ yp,Ddwbj hp>sj h{ l[rj sj m u'lF a'G l=[LB af q>dVbj debj h{ m dur[G -

epi l[rj afj dldi afp ljip mmdHw,vr[ a"i a[ af,Ddlbj wiV rjvj aJ h>wjig h' uJsj

h{ fpijaV dHdahjl dr,Dy'G d;wi h{ dw af wiV sj bdZwjir[s bVplji hi dH,w riV rjv[ } VhgG m iqjdHS sj dH,wf=l>e h{ m l=g ijq ug bIp,DdZbj sj iju Fje l>Fjv[ h'H[ lg mbIp,DdZbj b>si dH,w W=jhqS sj fp,ai qi debj m Rph Rpl sgs[h } ypw w[ siWji s[ \iju FrV| b,e[ i,t w[ drivjf wiVv,e dfbj m ijq ug s[ w>Vg i'S sg brj; fHg aJ RpV%J fp,DdAbj##w"S i' dihj h{$$ m

l[rwJ V[ urjW ds,aj ##qhjiju ) dH,w W=jhqS sj fp,aiqi debj h{ m Rph Rpl sg vjL yp,w dvbjdHbj h{ ba[ sirj;[

Page 386: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

96

Part 4

b,e[ i,t w[ drivjf wi dihj h{ m$$

l=g ijq ug Wjhi bjH[ m W=jhqS V[ RpV%J } s[t w[ dwhj##ijq ug aphjc[ iju b>si bZiq h' dihj h{ dul wiw[ q[i[fp,ai sg W[-rwa q"a h'Hg h{ m u[ aplgG bZiq wiq rjv[ }T>c dsRpG aJ q[ij fp,ai duRPGsj h' lwsj h{ m u[ q[ij fp,aiduRPGsj Vj h'dHbj aJ q{G rg aphjc[ si b,e[ hg ligi dabjedsbJej m$$

dvdtbj h{ dw ijq ug V[ W=jhqS } Zgiu ds,aj ba[ bjf##bZiq wiV rjv[ sg Fjv b>si api fH[ m us avjL wis[u>ev dr,y fhp>y[ aJ Rpo[ dH,w l>FPw Vjq sj LPsi fp,nj vBww[ af wi dihj lg@ fi Rph Rpl riV sj dul } af wiVsj bdZwji VhgG lg m ijq ug V[ bjfSg avrji w,Tg a[ Rplsj dli w,B ds,aj m dli b,c hp>dsbJ hg W=jhqS sj fp,ai ugrah' debj m

af a[ Feag dr,y b>ai h{ dwRpGdw wHg fjnw lqNSe[dw ijq ug V[ dfAv[ afg LPsi sj aJ dli w,B ds,aj fi FgvVgrg Lpsi lg Rpl s[ W[i tJs[ lV m FgvSg dr,y b>ai lg RplV[Feag wgag lg m debjV a[ Feag dr,y rg b>ai h{ m dHldrrjs dr,y f{S sg v'C qdhlPl Vj wis[ h'H[ FgvSg sg ljtgf[L h{ m

dHlsj blvg Vjq ##ljWig$$ fi f=dl,Z Vjq FgvSg m usf[dwbj ba[ lhpdibJ rv'G dVijL h' w[ bjaq h,Ddabj wiVvHg u>ev dr,y bj eHg m Rpo[ dHl } qa>e qpVg s[ siLVh'H[ m qpVg ug sg bjadqw ds=LBg V[ FgvSg } Feag s[ iPfdr,y r[dtbj dw dHl sj dhisj dViAv a[ dVLwfB h{ m RpV%J##ljWig$$ } hpwq wgaj ##W[Bg) Feag wi@ ijq ijq udfbjwi@ l[rj h{ bjLiq dr,y NjCP s[dHbj wi m dHo[ V[C[ hg dH,w

Page 387: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

Part 4

N"fCg WSj w[ dHl Feag sj qjie btdabji wi vRp@ dHl[b>si hg ugrV sj blvg qV'io h{ m$$

ljWig V[ l[rj dlqiV LpiP wi ds,aj m dH,w dsV qa>e qpVgwoj wi ih[ lV aJ d;wi bjdHbj dw ijq ug f>fjli li'ria[ bjRpSe[ m dHh lpS w[ ljWig V[ fp,DdAbj ##qhjiju) dHh ijqug w"S hV ba[ dwo[ bjRpSe[ m$$

qa>e qpVg ug V[ ijq ug Wji[ ljig drdobj lpSj w[ dwhj##dw ijq ug dHo[ hg bjRpSe[ ba[ dHl ila[ a[ hg bjRpSe[ m

qpVg ug s[ WyV lpS w[ FgvSg V[ #ijq ijq$ ufV sghi r[v[ dWiag WSj vHg ba[ hi i'; Rpl ila[ sg lxjHgwiVg dul ila[ qpVg ug V[ ijq ug s[ bjRpS Wji[ s,Ddlbjlg m F[Bj vHg W[igbJ a'G W[i dvbj w[ i,tS[ m

q>ae qpVg ug ligi dabjeS v,e[ aJ lji[ l[rw w'v bjeH[ m FgvSg i' w[ wdhS v,eg ##q{G wg wiJeg lpbjqg ug q[ijdHo[ w"S h{ aplgG siejh } uj ih[ h' m

qpVg ug V[ dsvjlj ds>s[ dwhj ##a[ij ijq h{ m dHo[ l[rjwisg ihp us ijq ug bjRpSe[ lF a'G fdhvJ a{} siLVs[Se[ m$$

qa>e qpVg ug s[ ligi dabjeS a'G Wjbs RpV%J s[ y[v[FgvVg } a>e wis[ ih[ fi Rpl V[ ijq ug sg Rpcgw b>sidHo[ hg sp,t awvgx N,v[ m ijq ug bjH[ aJ lF a'G fdhvJ FgvSgsg N"fCg b>si eH[ m FgvSg siLV wiw[ ?pLg Vjv fjevh' ihg lg m RplV[ f=FP s[ yiVJ sg l[rj wgag ba[ W[iJ sgF[Bj b,e[ i,tg m

Page 388: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

98

Part 4

wdW,ah{ lg uja wg wqgVg@ iPf i>e a'G rg hgVg m

wpN y,u a'G rg hgVg@ dHw f=[q rjvg FgvSg myJHg yJHg s'Cg bjHg uPn[ W[i F[B dvbjHg m

i,Dt[ b,e[ tj ljHg q{G hJ spt NgvSg mijq ug V[ ljZ dabje[ f>dcaJ a'G sPi Fje[@

VhgG ZVgbj fjl vje[ W{n[ fjl FgvSg mwdhS dHh aJ W[i dH,DV[ il Fi[ h{V dq,Dn[@

b,e[ ws[ VhgG dc,Dn[ Z>V a>P h{ FgvSg mdHl ai%J ijq ug V[ Feag sg wsi wgag dwRpGdw RpV%J

} Fea dfbji[ hV m Feag wiV sj lji[ riVJ } h,w h{ m

ta=g@ W=jhqS@ LPs@ r{l Rpfs[lp yhp riVj wRp lJNj mm\lPhg q^ 5 b>e 748|

l[rj ba[ Feag s'V'G dVi>wjig fpiL hg wi lwsj h{ m l[rjrg b{lg ##du,a vjdHbj daa vje$$ bjfSg qi;g VhgG m

ljyj ljdhWp dwifj wi{ mm l' l[rwp uq a[ w{lj ci{ mm\ZVjlig q^ 1 b>e 661|

l' dHl ai%J sj Feag FjrVj@ dlsw Fi'lj i,tS rjvjsiug dl,t fdirji FjHg ugRpS dl>z Fpy'G wvJ sj lg m dHV%Js[ zi'G qjHg fiajf w"i l,yg LiZj a[ dHwjei qV wiw[ l[rjwisg lg m dH,w dsV qjHg sj fp,ai Wl>a dl>z Wgqji h' debj mRpqi f>u wp ljv sg h'S wiw[ tli[ sg Wgqjig Vjv fgCalg m W,yj dWvwpv hg W[bjl h' debj qjHg rg Rpl s[ w'v W{ngihg l[rj wiV Vj uj lwg m spfdhi sj lqJ h' debj h;PiWjWj ug qhjiju V[ Vgvj dl>z } brj; s[ WpvjdHbj ba[hpwq ds,aj ##qjHg } v{ w[ bjRp b,u l[rj dr,y VhgG bjHg m

Page 389: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

Part 4

Rpl } wdhSj dw Vjv dH,w zCj fjSg sj Fi w[ vHg bjr[ m$$Vgvj dl>z #lda WyV$ wdh w[ api dfbj m qjHg s[ zi fh>pyw[ Rpl } WjWj ug sj WyV lpSj ds,aj m qjHg V[ l'dybj dwW,yj rg ljhJ a[ h{ m fi WyV rg VhgG q'CSj m fi Rpl dlswsg fwg qjHg V[ zCj fjSg sj Fiw[ dli Rpfi i,t dvbj a[Vgvj dl>z Vjv api fHg m qjHg sj yjyj u' dHV%J w'v idh>sjlg wdhS v,ej ##WgWg a>P api yvg H[G W,y[ sg wg hjva h{ m$$qjHg V[ RpD,ai ds,aj ##l[rj VhgG A,csg b,e[ u' f=q[Li } qV;Pi h{ m

qjHg h;Pi s[ yiVJ dr,y fh>py eHg m h;Pi V[ WyV wgaj##WgWg zCj bjf hg vjh v' m$$ dxi Vgvj dl>z } hpwq h'dHbj##qjHg s[ zC[ sg liJ wi' m$ Vgvj dl>z zCj dqdSbj hpwqbVplji #liJb$ wgag m aJ qhjiju WjWj ug V[ WyV wgaj#Lp,Z h{ m$ qjHg } hpwq h'dHbj ##NjCP bjds sg l[rj wi'$$ dHll[rj Rpfi>a h;Pi V[ yiVJ } zpBS sg l[rj ds,ag m WjWj ugqhjiju lqjZg dr,y h' eH[ m qjHg Rpcgwsg lg dw A[ag ApBgdqv[ fi bjf V[ lqjZg Vj t'vg@ aiwjvJ f{ eHgbJ m us h;PiV[ lqjZg t'vg aJ qjHg a'G y[hi[ r,v Vj a,dwbj debj h;Pis[ qpt a[ Whpa a[u f+ajf lg m V[ai t'v[ ba[ WyV wgaj ##qjHgzi ujRp vjv V" Wi V" h{ m VjVj s'haj w"cgbj Vjv t[cih[ hV m$$

##lda WyV$$ wdh w[ qjHg zi } api fHg m us zi bjHgaJ wg r[tsg h{ dw VjVj s'haj w"cgbJ t[c ih[ hV m qjHgsj qV ?pLg dr,y ##Z>V WjWj ug$$ ##Z>V WjWj ug$$ ej dihjlg m qjHg s[ yjy[ V[ dwhj dw ##WjWj ug r,Dv'G dul lq[G a>P zi'GeHg qp>cj Rpl lq[G a'G hg ngw h'Sj LpiP h' debj lg m dxi q{Gfajl[ z'v w[ dfvjH[ m$$ qjHg V[ dxi l[rj h'i rg LiZj VjvwiVg LpiP wi ds,a[ m dH,w dsV qjHg V[ W[Vag wgag ##qhjiju )

Page 390: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

100

Part 4

ljc[ drhC[ dr,Dy'G dWVJ hrj a'G dq,Bg Rpcsg h{ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh s' ipfH[ v{ ujRp m zi dr,ys,W s[S@ w'Hg drzV VhgG fr[ej m$$ l' hpS dHh fdirji h;PisgbJ WiwaJ sj lswj Whpa yCsgbJ wvJ dr,y h{ m dHlfdirji s[ da>V cjwBi b{q!b{l!b{q! cg!b{q! Wg!Wg!b{l! dH,wt[agWjCg bxli@ dH,w b{x!lg!bjHg bxli h{ m dH,w cjwBiwiVv qdh>si dl>z dqvBig sg l[rj wi ih[ hV m dwl[ fsjiosg wqg VhgG m hpS rg c[i[ b>si qjHg epidsbjv w"i dHl[fdirji sg hi r[v[ l[rj dr,y a,afi idh>sg h{ m

\dHh f=l>e qjHg epidsbjv w"i \qjHg f=ajf w"i sg }h|a'G dqdvbj h{|

moih inrgun miq QorIAwqMU sd hI dIn dieAwl ]

\b>e 203|

h[ rjdhepiP dfaj ) a[ij Vjq udfbj VhgG uJsj m a>P bjsqgbJsj L'=qSg s[raj h{ m f=q[Li a>P lF wjiu lrjisj h{ m bjfS[F>cjdibJ dr,y sjaj WtLS rjvj lir'aq sjaj h{ a[i[ bap,BF>cji[ hV m dHh tvwa a[ig lif+lag h[n bjfSg ugrV L{vg} a'isg h{ m l>lji sgbJ lF ds=LBgqjV rlaPbJ Rpl wia[sg iyVj hV m dHh aV@ ZgbJ fp,ai h'i diLa[ Vja[ lF Rplsg qjdHbj hV m qVp,t Rpl s[ hpwq bVplji hg uVq dr,y bjRpGsjh{ NPn[ aV } l,yj q>V w[ spdVbjrgG rlaPbJ Vjv q'h wiw[l,y[ a'G dViepVgbJ h' uJsj h{ bdebjVg fpiL sg WpZg dHhNPng qjdHbj u' W,svJ sg AJ rJe dAV Fi sg h{@ } lqNSa'G blqio h' uJsg h{ m l>ljiw l>W>ZJ } dyi lsgrg ujS

Page 391: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

Part 4

w[ Rph blojHg lpt qjSsj h{ ba[ bjfS[ VjLrjV ligi }wHg f=wji Vjv dL>ejisj h{ bjfS[ lpt sg f=jfag vHg sPdubJ} spt ds>sj h{ m dHh dViepVgbJ qvgV WpZg sj qjvw hp>sjh{ dHh qhJfpitJ s[ iPf dr,y bjf dHl l>lji dr,y dryi[ f=FP} fAjS VhgG lws[ Rpl s[ wga[ h'H[ epSJ } lqN VhgG lws[ljcg Wp,Zg dHVg drLjv VhgG hp>sg u' blgG qhJfpitJ sg vgvj} lqN lwgH[@ fi Rph sgV sdHbjv hi r[v[ dHVljVg Fv[vHg hg l'ys[ hV m

dHhg qhJfpitJ sj Rps[L h{ epiP qjie siljRpSj m wiVwijRpS rjvj lF f=FP bjf hg h{ dHVljV dHl s[ wjiVjdqbJa[ dwa>P wisj h{ Rpl sg wiVg } Fp,v uJsj h{ m u[ Rph WtdLLJrg riajRpGsj h{ aJ rg qVp,t sg q,a a'G Wjhi h' w[@ w'HgfPiWv[ wiqj rjvj hg dHV%J } wWPv wisj h{ m dHl[ ai%J sjdWiaJa WjWj l'hS dl>z s[ zi h'dHbj m

WjWj l'hS dl>z s[ zi s' fp,ai lV ueaj dl>z ba[ Wp,Zdl>z m Wp,Z dl>z ws[ ws[ WjWj ug s[ siLV wiV rg bjRpGsjidh>sj lg m dH,w dsV qhjiju V[ WyV wgaj ##Wp,Z dl>z ) a>Pi'; bjdHbjwi m$$

##qhjiju ) w>q dr,y ipN[ idh>s[ hJ lqJ z,B dqvsj h{ m$$Wp,Z dl>z V[ RpD,ai ds,aj m

h;Pi V[ dxi WyV wgaj ##z,B a'G z,B lqJ w,T dvbjwi' m$$ fi bjdHbj ;iPi wi' dHl dr,y aphjcj Fvj h{

Wp,Z dl>z V[ urjW dr,y dwhj ##qhjiju ) blvgba dHhh{ dw q{G dHw,vj w>q wiV rjvj hJ dHl wiw[ lqJ VhgG dqvsj m$$

fjaLjh V[ ldhu lpFj h' WyV wgaj ##a[i[ zi w>q rjv[W>s[ Whpa h' ujSe[ fi bjdHbj ;iPi wi' m$$

Page 392: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

102

Part 4

qhJfpitJ sj WyV ldhu lpFj h'r[ uJ dwl[ h'i b>sj;dr,y h'r[ lda hg h>psj h{ m hpS Wp,Z dl>z i'; rJe WjWj ugs[ siLV wiV bjRpGsj ba[ WyV lpSsj idh>sj m dH,w dsVWp,Z dl>z siLV wiV bjdHbj aj h;Pi V[ s' ipfH[ Rpl r,vwiw[ dwhj ##Wp,Z dl>z dHh s' ipfH[ v{ uj m$$

Wp,Z dl>z V[ dHVwji wi ds,aj a[ dwhj ##qhjiju ) v'wljZP@ l>aj } qjdHbj q,oj B[ws[ hV a[ q{G aphjc[ w'v' s' ipfH[v{ vrJ m$$ h;Pi V[ da>V rjig Rphg WyV wgaj fi Wp,Z dl>zV[ VJh wi ds,ag wpN lq[G Wjbs dxi dH,w dsV us'G Wp,Z dl>zsiLV wiV bjdHbj aJ WjWj ug s[ V[C[ h' w[ W{n debj mb>aiujqg qhJfpitJ V[ Rpl sg yjsi s[ vC Vjv \dwVji[ Vjv|s' ipfH[ W>V ds,a[ m Wp,Z dl>z } dHV%J rji[ w'Hg faj Vj v,Ddebj mRph zi yvj debj m Ljq sj lqJ lg Rpl sj dWlaij zirjdvbJ drAj i,Ddtbj lg m Rpl V[ bjfSg bjsa bVplji i';sg ai%J ljx lpoi[ dWlai[ RpD,fi yjsi x[ig m yjsi s[ vCVjv W>V[ h'H[ s' ipfH[ fjr[ RpD,fi uj r,u[ m Rpl[ rwa Rpl }dtbjv bjdHbj dw dHh aJ Rphg s' ipfH[ hV u' WjWj ug q{}ds,a[ lV m ija aJ v>zj vHg fi lr[i[ hg s' ipfH[ v{ w[ WjWjug fjl dB,v[ RpD,fi bj debj m Vqlwji wiw[ w'v W{n w[ s'ipfH[ bjfSg u[W dr,Dy'G w,T w[ WjWj ug b,e[ i,t w[ wdhS v,ej$#qhjiju ) aplgG dHh s' ipfH[ q[ig yjsi vC W>V ds,a[@ q{G dHhVhgG v{S[ q[i[ a[ dw=fj wi' m v'w aphj} f{l[ s[ w[ uJs[ hVq{G aphjc[ w'v' v{ w[ ujrJ m$$

h;Pi V[ dxi WyV wgaj ##Wp,Z dl>z i,t v{Gsj dHh ipfH[)$$Rpl V[ dxi urjW s[ ds,aj m

WjWj ug WyV wgaj ##y>ej dxi a[ig qi;g h{ a>P dHh s'ipfH[ } f{l[ lqN W{nj blgG aJ a{} dHh s' df>c ds,a[ lV@

Page 393: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

Part 4

dwRpGdw a[i[ Vjv WyV h'dHbj lg dw qp>c[ w>q rjv[ Whpa h'ujSe[ m RpV%J } dxi ;qgV rg aJ yjhgsg lg@ a>P q"wj VhgGlJF ldwbj m$$

l' dHh WyV b,Bv h{ Wp,Z dl>z sj fdirji aJ Whpa rdZbjh{ fi Rph s' ipfH[ q'CV wiw[ df>c s' VhgG dqv[ m dur[G xpiqjV h{_

ugb u>a ldF fjA{ wdibj f=oq[ diuwp lqjhjmm4mm\b>e 1235|

apvlg sjl ug s,ls[ hV ^

fdhv[ WVg f=jvWZ fjA{ WdVbj l=gimmapvlg Wja byiu h{ qV VhgG WjZ{ Zgimm\dHh f=l>e Wp,Z dl>z s[ fdirji a'G dqdvbj h{ m|

qqI vwau n lgeI siqguir rKy Awip ]3]

\eRpCg q^ 5 b>e 218|

qVp,t f=qjaqj sg wiVg a'G W[tWi idh>sj h{ m u[ w'Hg ligiwi'e h' debj aJ cjwBig lhjdHaj Vjv dHvju h' debj Rplsj dlhij \LjWjl| cjwBi } uJsj h{ m fi dHl s[ RpvB u[FjS[ b>si bj debj aJ w'dlbj f=qjaqj } uJsj h{ m fi bi'eajdqvS lq[G Rpl sg WtdLL }@ q[hi } Fpvj ds,aj uJsj h{ mf=FP sg dw=fj ds=LBg qjVr ujag a[ h'r[ aJ a,ag hrj rg VhgGv,esg@ dwRpGdw ligiw wLB@ s,pt@ lp,t RpV%J sg lif=lag h[nhpwq sg Rpcgw dr,y tC[ hV m blvgba lqNS rjvj L[=lBWp,ZgqjV aJ Rpl sg i;j b>si hg l>ljiw ugrV ugRPGsj h{ m

WjWj ug sj l[rw l[n e'igbj q,v WCj Fi'l[ rjvj dHVljVlg m hi r[v[ hpwq dr,y idhSj@ l[rj FjrVj qV b>si WSg

Page 394: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

104

Part 4

idhSg m dH,w dsV fjaLjh V[ hpwq ds,aj dw ##e'igbj q,v b,udHo[ fdhi[ f{Sj h{ m$$

e'igbj q,v V[ dwl[ z[ivP ;iPig w>q wjiV Vj bj lwSsg q;WPig s,lg m

h;Pi V[ dwhj ##y>ej w'Hg bjfSg oJ dwl[ h'i } F[u s[ m$$e'igbj q,v ##ldaWyV$$ wdh w[ zi r,v yvj debj m Rpl V[dH,w h'i l[rjsji u{ dl>z } fdhi[ f{S vHg dwhj m fi RplV[ rg Bjv qB'v wiV sg w'dLL wgag@ WhjVj WSjdHbj dwq[i[ zirjvg dHw,vg zi dr,y h{ Rph cisg ih[eg m e'igbjq,v V[ Rpl } yji bjV[ s[ w[ dwhj ##dHh v{ bjfSj wijdHbj@zi[ dwl[ h'i Wp,Tg } fj s[rgG m

u{ dl>z q>V debj ba[ WjWj fjl bj debj m Vqlwjiwiw[ hpwq fp,AS v,ej m

h;Pi V[ hpwq wgaj ##ljhqS[ w>Z } T'b vj w[ W{n ujljig ija dHo[ hg W{nSj h{ m$$

##ldaWyV$$ wdh w[ u{ dl>z w>Z Vjv bjljij v{ w[ W{ndebj m bZg ija h'Hg aJ wg r[dtbj dw WjWj ug h;Pig b>sidH,w WCg cijrSg iPh tCg h{ m s' RpGevJ qP>h dr,y fj i,tgbjhV m u{ dl>z } IwgV Vj bjr[ dw q{G lpfVj s[t dihj hJ dwhwgwa m dHV%g s[i } WjWj ug Wjhi bjH[ a[ fp,AS v,e[ dw##u{ dl>z cdibj aJ VhgG wg s[dtbj m$$

u' wpN r[dtbj lg Rpl V[ s,l ds,aj m h;Pi V[ WyV wgaj##hpS Wjwg sg ija a>P bjijq Vjv W[dxwi h' w[ l" uj m$$ lr[ih' eHg aJ u{ dl>z s[ ljog bjfS[ e,DdcbJ a[ dwijH[ sj lqjVv,s w[ v{ bjH[ a[ Rpl } bj w[ wdhS v,e[ ##a>P rg ljc[ Vjvy,v m$$ Rph cisj uJsj VhgG lg m dHaV[ WjWj ug bj eH[ fp,AS

Page 395: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

105

Part 4

v,e[ ##wg e,v h{ m$$

u{ dl>z V[ dwhj ##h;Pi q[i[ ljog FjC[ sj lqjV v,s dvbjH[hV q{G rg ujSj lg m$$

WjWj ug wdhS v,e[ ##dw>Vj dwijdHbj dqvsj h{ m$$ ##ugyji bjV[ dqvs[ hV m$$

h;Pi h,l w[ wdhS v,e[ ##bjh v{ yji bjV[ fi ujSj ljcgbjdebj a'G dWVJ VhgG m$$

o'C%[ hg dq>Bj Wjbs yC%a dl>z l[rjsji bj debj m RplV[WjWj ug s[ yiVJ b,e[ q,oj B[dwbj a[ W{n debj m

h;Pi V[ WyV wgaj ##u{ dl>z hpS a>P uj lwsj h{ ljcjl[rw bj debj h{ m$$ u{ dl>z zi yvj debj m yC%a dl>zsj vCwj sgrjV dl>z bj w[ bjfS[ dfaj } wdhS v,ej ##dfajug bjfSg q,N VhgG dqvsg \q,N sp,Z VhgG ds>sg| aplgG zi yv[ujRp m$$

WjWj ug a'G bjdebj v{ w[ yCa dl>z bjfS[ fp,ai sgrjVdl>z } h;Pig l[rj dr,y dWnj w[ yvj debj m Rpl } lqNjdebj dw dWVJ hpwq dwl[ fjl[ VhgG ujSj bjRpSj m wjxg s[iW{nS a'G Wjbs b,w o,w w[ l'yS v,ej dHo[ W{nS sj wg xjdHsjh{ ljZJ w'v wg h{ m dwRpG Vj WjWj ug a'G bjdebj v{ vHgujr[ m h;Pi V[ bjdebj Vj ds,ag m o'C%j lqJ W{n w[ b,t Wyjw[ zi } yvj bjdHbj m zis[ dwl[ rg ugb } s,Ddlbj VhgGdw q{G dWVJ bjdebj a'G bjdHbj hJ m ija f{ eHg aJ WhpacijRpS[ ds=L ljhqS[ bjRpS v,e[ m cisj h'dHbj ygwJ qji[ mlji[ zi rjv[ ci eH[ dw qp>c[ } wg h' debj m dfaj V[ fp,DdAbj##dw bjdebj v{ w[ bjdHbj lg m$$ RpKai dr,y VhgG$$ dwhj@yCa dl>z N,B lqN debj Rpl } Vjv v{ w[ WjWj ug w'v

Page 396: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

106

Part 4

Apxy bwlk Awip riKAnu pwrbRhm gurdyv ]

\b>e 820|

f=qjaqj dWVJ dHl uea b>si a[ij w'Hg lhjHg VhgG hp>sjdHh qjaj@ dfaj@ fp,ai ZgbJ dHlaig a[i[ sp,t dr,y lhjHg VhgGhp>s[ m dlix a[ig l[rj hg wi lws[ hV@ fi sp,t VhgG r>cj lws[a[i[ sp,t sj lhjHg@ r>cjrS rjvj dH,w f=q[Li sj Vjq h{ dHhbjfSg dw=fj lswj a[i[ sp,t sg dVdriag wi lwsj h{@ dHha[ig i,Ddtbj wi lwsj h{@ Wjwg lF lpbjiog hV m Z>V s"va;qgV a[ l>fag dul a[ a>P bjfSj h,w uajRpGsj h{ lpbjl taqhp>dsbJ hg fijH[ h' uJs[ hV b>av[ lq[G aJ yji w,fC[ hg hp>s[hV u' rg fijH[ Wl hp>s[ hV m h[ dHVljV ) Rph f=qjaqj u'sgVj a[ sdHbj wiV rjvj sp,tj sj VjL wiV rjvj h{@ RplVjv ws[ dfbji VhgG rZjdHbj m dHh uea ija s[ lpfV[ s[dVbjHg h{ u' b,t tpvdsbJ hg VLB h' uJsj h{ m

sp,tj } sPi wiV rjv[ f=qjaqj s[ Vjq } lqN' dul }dlqi w[ bujqv a[ eVwj fPiV a"i a[ qpwa h' eH[ lV Rpls[dfbjdibJ Fjr qhJfpiLj sg l[rj wi' m Vjis qpVg sj Rpfs[LlpS w[ Wjvw ZiP f=q[Li s[ FuV dr,y v,e debj m Rpl by,vbldoi@ lsgrg a[ dViF{-fs qpwag } f=jfa wi dvbj lg mVjq dlqiV rjv[ FeaJ sg i,Ddtbj f=FP bjf wisj h{ Rplepis[r fjiW=hq } hq[LJ bjfS[ b>e l>e lqN' u' liW sp,t

bj debj@ a[ wdhS v,ej ##qhjiju ) dHl } ci v,esj h{ m

WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##wjwj ljZJ w'v wg h{ m$$ sgrjVdl>z V[ bjfSg evag sg qjxg q>eg aJ h;Pi V[ WyV wgaj##y>ej ujh hpS ci VhgG v,esj m$$ Vjv hg q,Bg sj uv rgds,aj m Rph ngw h' debj m

Page 397: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

107

Part 4

dVrjiV h{ m dHl[ hg ai%J WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug sgdw=fj spbjij Vjq dlqiV rjv[ ba[ l[rj wiV rjv[ FjHg qdhajWdl>z s[ z[ivP sp,t sg dVriag h'Hg m qhJfpit dHh lF wpNwiV sg lqi,oj i,ts[ hV dwRpGdw _

bfVg eda bjdf ujV{ m lpdS lpdS bri rtjV{ mm\ijqwvg q^ 5 b>e 894|

l^ qdhajW dl>z sp,Z sg l[rj wis[ idh>s[ lV m iP.qg idhSlq[G rg sp,Z v{ w[ uJs[ lV m fv[e sg Wgqjig bjfS[ u'WVa[ lg m zi zi b>si x{v yp,wg lg m qdhajW dl>z sj vCwjbiuV dl>z Wgqji h' debj m Wgqjig dul f=jSg } h' uJsglg Rpl } dWqji lqdNbj uJsj lg dwRpGdw RpV%J dsVJ dr,ydHvju rg z,B hg h>psj lg Fdr,ta WyV wiV lq[G l>a WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug xpiqjdHbj wis[ lV ##dw w'Hg lqJ bjr[ejqVp,tg dlbjSf Whpa r,Z ujH[eg@ qpis[ } rg ugRPGsj wi v{Se[ m

FjHg Vgvj dl>z V[ W[Vag wgag ##qhjiju) dxi epiP f=q[Li} w"S q>V[ej m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##Vgvj dl>z ) f=q[Ldi } q>VS'aJ fdhvJ hg hB ujSe[ m w'Hg drivj hg uf[ej m fi usqpisj ugra h' ujH[ej aJ uWislag dwl[ } VhgG q>VS ds,ajujr[ej m u' Vjq uf[ej luj sj h,wsji lqdNbj ujr[ej ba[l>lji sj VjL rg \?jaqj| Rpl[ rwa h'r[ej m$$

WjWj qdhajW dl>z i'; V[q Vjv sp,Z sg l[rj Wiwijii,tS vHg WjWj ug w'v sp,Z v{ w[ fhp>y[ m h;Pi V[ zi[vP hjva fp,Ag m

W;pie qdhajW dl>z V[ vCw[ sg dWqjig WjWa s,Ddlbjdul lq[G dHh ljig drdobj lpSj dihj lg WjWj ug b>ai dZbjVh' eH[ \Fjr V[ai W>s wi vH[| Rpl V[ W[Vag wi vHg fih;Pi bjfS[ dV,ug bV>s dr,y qla ih[ lqJ Wagsj debj qdhajW

Page 398: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

108

Part 4

dl>z rg hpwq sg Rpcgw b>si W{nj dihj m da>V z>B[ Wjbsh;Pi V[ V[ai t'v[ m qhJfpit us'G dHh' duhg dWiag dr,y h'ujS aJ dHl b>ai qjVr sj Fvj h{ dur[G -

BPBg ejTVhji e'pfjv mm\eRpCg lptqVg q^ 5|

e'fjv Vjv dH,w iPf h' w[ u' rg wiV f=rjV hp>sj h{ m

hdi l>ap wi[ l'Hg firjSp mmRpfi'wa xpiqjS ridabj aJ h;Pi V[ WyV wgaj ##qdhajW

dl>z #Lp,Z h{$$ zi yv[ ujRp W,yj ngw njw h{ m qjHg Rpl vHgsp,Z n>Tj wi ihg h{ aphjcg Rpcgw dr,y h{@ aphjc[ ujS a[sp,Z dfbjH[eg m$$

qdhajW dl>z s[ ujS Rpfi>a qjHg V[ sp,Z W,y[ } dfvjdHbj mRpl V[ W,y[ Vjv dfbji wgaj a[ WjWj ug sj v,t v,t LpwijVjwgaj m W,yj ngw njw lg dHRpG qdhlPl h' dihj lg wg wsgWgqji hg VhgG h'dHbj m

dHh WyV WjWj qdhajW dl>z s[ f'ai[ l=! epiyiV dl>za'G dqdvbj h{ m

dyh iCjMdVI aUx mJUxwguir sjix jIau DrwieAw ]

\ijqwvg wg rji b>e 964|

qjVr ujag sj qV r,l \wjWP| dr,y VhgG bj dihj dHls[ dr,y FBwS iPfg da=LVj r,l ihg h{ m dHh dHAjrJ a[ wjqVjrJwjiV dHh dBw VhgG lwsj FBwsj idh>sj h{ m WCj hg agWiu;Wj uJ drwji wi'Z rg dHl dr,y r,lsj h{ m dul V[ hif=wji sg lp,Z uJ bwv } VjL wiw[ dHh bq'vw iaV iPf

Page 399: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

109

Part 4

debjV } lF fjl'G t' dvbj h{ m Fjr wi'Z dr,y bjdHbj qjVrlF bwv lp,Z } dAw[ B>e w[ qhJ z'i fjf wi ds>sj h{ u'egv'w WC[ IaV wiw[@ epSrjV v'w epSJ sj riSV wiw[ hjieH[ hV fi dHh y>yv qV wjWP dr,y VhgG bjRGpsj m fi us'Gfiq-fpit f=qjaqj sdHbjv hp>sj h{ aj qV } rl dr,y wiVsgbJ lF upeaJ drZgbJ bj uJsgbJ hV m f=qjaqj sg LiVdr,y hg LJag h{ m dBwjRP h{ ) r[s fpijV bjds fCV lpSVsj dHhg vjF h{ dw f=jSg f=qjaqJ sg Feag wi[ Vjq dlqi[ m

lrie-Viw@ b>dq=a-dWt@ l'Vj a[ f{lj \qjdHbj Rplada-dV>sj dul f=jSg vHg WijWi hV a[ dul } v'F@ q'h@ spt-lpt wjq wi'Z W>V VhgG lws[ Fjr dul a[ dHV%J sj w'Hg bliVhgG hp>sj Rphg qhJfpit@ W=hq debjVg h{ m Rpl } qpwa lqN' mdHh qpwag dHw,vr[ uf af wgdabJ VhgG dqvsg dwl[ fPiVqhJfpit sg LiV dr,y bjdHbj dqvsg h{ dwRpGdw bSujS[fJZg } dWVJ sKl[ blvg q>d;v sj qjie VhgG dqvsj m

WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug dB,v[ Rpfi W{n[ lF ai%Js[ f=jSgbJ sgbJ spdVbjrgG ba[ f=qjio sgbJ v'CJ fPigbJwi ih[ hV m w'Hg dVijL VhgG qpCsj m

VhgG tjvg debj w'Hg Aphj u' a[i[[ sjqV l[ mmdHw l>a q>cvg WjWj ug w'v bj w[ ndhig lg RpV%J dr,y

dH,w l>a Z>Vj dl>z Vjq s[ ljZP lV u' ##i"vj h[Cg$$ df>c V[C[bdhqseC% q>cg s[ lV m drdsbj fC% w[ rg q>cvg s[ Vjvdryis[ lV m drsrjV WS w[ rg dlqiV bdFbjl VhgG A,dcbjdlqiV wis[ ih[ m

b>dq=a r[vj h'dHbj aJ l>a Z>Vj dl>z ug dB,v[ s[ df,A[rjv[ avjW \A,fC| dr,y dHLVjV wiV eH[ m h;Pi dB,v[ RpfiBdhv ih[ lV m us'G RpV%J fjSg } dhvjdHbj aJ WjWj ug }

Page 400: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

110

Part 4

brj; lpSg aJ h;Pi V[ l>ldw=a sj lv'w Rpyjdibj m dul sjbio lg _ ##dul } aplgG f=jfa wiVj yjhp>s[ h' Rph fPi[ ldaepiPsg dw=fj a'G dWVJ VhgG dqvsj m$$

gur ikrpw ijh nr kau kInI iqh ieh jugiq pCwnI ]\b>e 633|

RpD,ai dr,y l>a Z>Vj dl>z ug V[ rg l>ldw=a lv'w fdCbj mdul sj Fjr lg m$$ w'Hg wvu,pe dr,y b{lj lq,io h{ u' Rpl} dqvj lwsj h'r[ m dul sg l>ea wiw[ f=q[Li sg f=jfag h'r[ m

WjWj ug V[ dxi WyV wgaj ##w'Hg qhJ udebjlP uV h'r[u' hi WyV lda wiw[ q>V[ aJ dqv lwsj h{ m$$ dxi qplwijw[ WyV wgaj ##W[Lw Lia vj vjRp m$$

Wl dHaVj dHLjij dqvS sg s[i lg NB l>a Z>Vj dl>zh;Pi s[ yiVJ Vjv bj upC[ m dwRpGdw RpV%J } aJ dHhg q>d;vsg Fjv lg m WjSg dr,y xpiqjV h{ _

aj a[ dWvqp fvp dTv V wgu{ ujdH ljZP yidV vegu{mm\wdvbjVp q^ 4 b>e 1326|

qhJfpit aJ Whpa hV fPuVgw rg hV fi WjWj l>a qhJhdiVjq dl>z ug rie[ driv[ hg hV m u' ljZPbJ } rg ajwaJWtLs[ lV m qhJfpit l[rw vHg Rphg h{ u' epiP VjVw Vjv@epiP e=>o ljdhW Vjv u'C[@ dqvjf wijr[@ W>seg sj ilaj sKl[@Rpls[ siLV wgagbJ qV LJa h'r[ f=qjaqj sg Nvw V;i bjr[ m

bjr{ ljdhWp dyda a[dibj Feaj dcdnbj mm\ePuig fRpCg b>e 520|

hpS l>a Z>Vj dl>z ug dB,v[ RpD,fi bj eH[ yiVJ a[ q,ojB[dwbj a[ hpwq sg Rpcgw dr,y tC' eH[ m

h;Pi WjWj ug V[ hpwq wgaj ##aphj} hpwq b>si idhSj

Page 401: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

111

Part 4

fr[ej m hpwq ba[ drZg bVplji dVaV[q wiVj fr[ej dH,w dsVVei dr,Dy'G f=Ljsj q>e w[ l,a dsV Rpl Vjv hg dViWjh wiVjh'r[ej m dsV ija dlqiV dr,y Waga wiVj h'r[ej m$$

l>a Z>Vj dl>z ug V[ ##lda WyV$$ wdh w[ dli Npwj ds,aj m

qhJfpitJ sg dw=fj spbjij bap,B dlqiV y,vsj dihj dxib{lg br,loj WS eHg dw qV dBw debj m xpiqjV h{_

epi ljtg b>adi ujeg mm aj y>yv qda dabjeg mmepi ljtg wj Rpugbjij mm aj dqdBbj lev b>Z%jij mm

\l'idn q 1 b>e 599|

hpS us dHdqahjV dr,y fjl h'H[ aJ WjWj ug V[ hpwqds,aj ##hpS bjfSj blojV WSjRp a[ Rpo[ dBw' \dWiju'|$$ m RpV%JW[Vag wgag$$ qhjiju ) dwo[ bjlS vjrJ m$$

hpwq h'dHbj ##FjHg iPf[ \xPv adhlgv| ih' ui w[ i,tSrjvg rlaP h{ dHl } l>Fjv' \ui w[ uJ Wisjla wiw[| i,tSj mwijqja dstjS sj bjf } hpwq VhgG m$

dHh ljig dlKdtbj a[ WtdLL v{ w[ l>a Z>Vj dl>z ug hpwqbVplji FjHg iPf[ yv[ eH[ m Wjwg sg d;>seg sj ljij lqJFjHg iPf[ s[ blojV a[ hg Waga wgaj m WjWj ug sj l>W>ZdHV%J Vjv x[i rg dihj dul Wji[ ljtgbJ b,e[ b>dwa wgagbJujSegbJ m

\dHh f=l>e l+! Wvrgi dl>>z ug V[ WjWj l=g ijq dl>z ugqvPw[ rjdvbJ fjl'G lpS w[ dvtjdHbj h{ m|

Page 402: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

112

Part 4

28

Awpy cwtswl Awip hY pwDw Awpy cwtVy pVx kau Awxy ]Awpy ipqw mwqw hY Awpy Awpy bwlk kry isAwxy ]iek QY piV buJY sBu Awpy iek QY Awpy kry ieAwxy ]ieknw AMdir mhil bulwey jw Awip qyrY min scy Bwxy ]ijnw Awpy gur muiK dy vifAweI sy jn scI drgih jwxy ]11]

\b>e 553|

h[ f=q[Li Vjis@ drbjl@ ZiP bjds u{l[ diLg a[ig Rplaagwis[ ih[ m a>P dV,w[ a'G dV,w[@ r,c[ a'G r,c[ } Wp,Zg WtLg@ ZiagbwjL@ fjajv@ WSj w[ dH,w a'G Whpa iPf h' debj m hi ugrV[ a{} Z>V Z>V dwhj b"i yp,f h' eH[ m h[ rjdhepiP a>P bjf hgfC%V rjvj h{ bjf[ hg Rplajs h{ bjf dfaj a[ qjaj h{ bjfhg Wjvw dlbjS wga[ m dH,w drdsbj fC% fC% w[ l'Ng fjRpGs[hV m dHhVJ } a>P bjf hg dlbjSf WtLsj h{ m iju[ b"i eigWa{} dH,w lqjV hV m a>P sr{a idha ]G epSj s[ tujV[ ba[lqp>si a[ig bjdebj dWV%J a[ig Feag VhgG wi lwsj m dwa[a>P qpivgbJ a[ WgVJ rujRpGsj h{ dwa[ dw=LV WS w[ eRPbJyijRpGsj h{ m dwa[ l>aJ ba[ ljZPbJ s[ f=jS h{ dwa[ s[h a'GdWVJ dViepS liPf dwa[ liepS liPf h{ m dwa[ epiP VjVw WSw[ dryisj h{ m dwa[ qhJfpit brajiZjig h{ m a>P a[ a[ig wpsiawqjv h{ a>P lF } q'h v{S rjvj h{ m a[i[ iPf dr,y W{n qhJfpitrg spVgbJsjij sgbJ qV'wjqVj fPigbj wiV vHg l>lji b>si

Page 403: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

113

Part 4

bjfSg lpe>Zg Wt[i uJs[ hV m dHV%J qhJfpitJ sg l[rj b>sih'i rg f=jSg bjRpGs[ hV u' zjvSj zjvs[ h'H[ bjf sg Wegygsj dH,w xp,v WS uJs[ hV m dHh zjvSj z,B h{ uJ r,Z h{dHh aJ bjf } hg faj h{ m dHVljV aJ dH,w d;>seg \uVq|sg zjvSj hg s[t lwsj h{ m fi lqi,o qhJfpit aJ FPawjv\dfAv[ up,eJ sg| s[ uVqJ sg wqjHg rg ujSs[ hV m aJ l,a[Wvr>c[ V[ dwhj h{ _

V[C{ dsl{ qjav'w apZ lpN{ sPi mm\b>e 967|

qVp,t } bev[ dH,w dq>B sj faj VhgG hp>sj fi l>a qhjaqJsPi s[ lq[G sgbJ@ Fdr,ta sgbJ ujSs[ hV m FPa wjv \Wgadebj lqJ| uJ dfAv[ V[Cv[ l>W>ZJ Wji[ aJ qhJfpit hg ujSs[hV m dHl ai%J s[ WjWj ug qhjiju qhJ hdiVjq dl>z s[ Vjvw'Hg dfAv[ uVqJ s[ l>W>Z l>a WjWj bV>s dl>z ug qhjijus[ lV m dul wiw[ bjf sj dqvjf WjWj ug Vjv l>a rZjrjdl>z ug vdhi[ tjV[ rjdvbJ ijhgG h'dHbj m

qhJfpit sg ugrV woj dvtSg dHVljVg Wp,Zg a'G Wjhih{ dwRpGdw _

ljZ wg qdhqj W[s V ujVdh mm u[aj lpVdh a[aj WdtbjVdh mm\b>e 272|

WjWj ug bV>s dl>z ug sj duV%J wp l>W>Z WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug Vjv dihj h{ Rpl rji[ u' w'Hg f=l>e idh debj h'r[aJ bev[ dhKl[ dr,y ds,aj ujr[ej m

WjWj bV>s dl>z ug sj f=eB lqJ l>qa dWw=qg 1927b>dq=a r[v[ sj h{ m dfaj ug WjWj u{ dl>z ug ba[ qjaj lsj

Page 404: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

114

Part 4

w"i ug s[ zi y>V ydCbj lg m Wjv br,loj a'G Wjbs WjWjug wpN lqJ bjfS[ dfaj ug Vjv ijudeig sj w>q wijRpGs[ih[ lV m dHV%J s[ w>q rji[ da>V lWPa dqv[ hV m

dw=fjv dl>z@ svgf dl>z s[ dfaj WjWj wfPi dl>z b"vtV[ s,Ddlbj dw ##h;Pi wv[iJ rjdvbJ V[ ljcj sirj;jWSjdHbj lg m$$

ueijRpG q>cg rjv[ sirj;[ } rg bjf ug s[ wi wqvJsg A'h f=jfa h'Hg m dHo'G w>q wis[ wis[ h;Pi ljdhW ujSlq[G ila[ ipCwg AjRpSg epispbjij ljdhW l[rj wgag dlix l,yt>c h;Pi ljdhW fhp>yS rjla[ dwijdHbj dabji wiV vHg mf>siJ ipf{ qhgV[ s[ dhljW sl qhgV[ a[ a[ij dsV ipCwg l[rjwgag m l>ea ujS VhgG s[ ihg lg dH,w l' ipfH[ h'i rg bjfug } F[B wga[ fi bjf h;Pi ljdhW } yv[ eH[ m

ci'vg FjHg Vei dr,y zp>qc dl>z ljh' w[ f,ag FjHg s[sirj;[ sg Rpljig wgag m

dHl a'G Wjbs hpwq bVplji w>q dabje ds,aj dur[G wWgiug xpiqjRpGs[ hV _

aVVj WpVVj lFp aduY h{ wWgi mmhdi wj Vjqp dvt vgY ligi mmdwRpGdw brloj dHh WS eHg lg m

uW vep ajej WjhRp W[hg mm aW vep dWli{ ijqp lV[hg mm\ePuig Feaj WjSg b>e 524|

FjHg ljdhW ci'vg s,ls[ lV dw wv[iJ rjv[ h;Pi xpiqjdHbjwis[ lV ##dw us'G blgG w>q wis[ lg aJ ljcgbj wpN LiaJzi s[ qjvw } lqNjHgbJ hp>sgbJ lV dur[G dw_

Page 405: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

115

Part 4

1! w'Hg iju@ q;sPi ljc[ Vjv xjvaP e,v Vj wi[ usw'Hg yg; q>egH[ A[ag hj;i h'r[ m

2! blgG w>q a[ fAC w[ bjdHbj wiJe[ m us bjRpSjw>q RpV%J hg wi s[Sj m

3! w>q sg q;sPig z,B vrJe[ m

l,yt>c l=g bWyv Vei fhp>y w[ h;Pi V[ b>dq=a fjV wiw[b>egn[ s[ dHLVjV vHg uv sg l[rj h{,c e=>og qjV dl>z a'GqV;Pi wirj vHg ba[ Vjv hg v>ei sg l[rj wiVg m dH,wljv c[T fdhi idh>sg ija } b>egnj ljdhW s[ dHLVjVwijrjRpS vHg e'sjrig Vsg dr,Dy'G uv v{ w[ bjRpSj m dHll[rj s"ijV bjf ug } s' rji ldaepiJ s[ siLV f=a,t iPfdr,y h'H[[ m

dHw rji WjWj ug a?a ljdhW sg f=wiqj dr,y W{n[ wgiaVlirS wi ih[ lV@ byjVw dH,w vCwj h;Pi s[ dH,w rjil,u[ ba[ dH,w rji tKW[ fjl[ Vjv tdh w[ v>dzbj m wHg rjib,e[ df,A[ h' w[ lqjZg ldoa h'H[ m fi duo[ rg W{nS Rph WjvwRpo[ hg yvj ujr[ m qV dr,y dtbjv bjdHbj dw hpS bjdHbjaJ zPi dsbJe[ m bjf VgrgG fjHg W{n[ lV aJ s{rg Wjvwbj debj@ bjf V[ o'C%g dVe%j RpaJh wiw[ aKdwbj aJ l=g epiPhdidw=LV ljdhW sj liPf V;i bjdHbj@ wpN ldw>BJ WjbssLq[l dfaj dxi bjtgi epiP VjVw s[r ug sj liPf h' eH[ mbjf ug V[ yiVJ a[ Vqlwji wgag b,e[ h,l w[ WyV wgaj##blgG dwl Vjv t[cgH[@ ljcj t[cS } dy,a wisj lg m

sPlig rji dxi c[T fdhi ija idh>s[ bjf uv sg ejeilgl a[ dBwjHg rjfl bj ih[ lV aJ slq dfaj wvegZi

Page 406: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

116

Part 4

fjaLjh s[ siLV h'H[ m lji[ fjl[ f=wjL h' debj@ fdhvJ bjfug V[ lqdNbj dw dsV yC debj fi dHh VhgG h'dHbj lg m

l' b>adi l' Wjhdi bV>ammzdB zdB dWbjdf idhbj Fer>amm

\eRpCg lptqVg q^ 5|

iPf slq[L dfaj s[ liPf dr,y ljhqS[ h' debj m

dViepS a[ liepSp ogbjmm\dlZ e'lB b>e 940|

Rpl ldaepiJ sj liPf dHV%J f=FjrLjvg lg dw NKdvbj VhgGuj dihj lg m WjWj ug bV>s dr,y h' eH[ m Vqlwji wiV lq[Glgl RpD,fi i,tg ejei sj dtbjv rg Fp,v eH[ m dwRpGdw ##lp,ZWp,Z drli eHg m dHaV[ } wvegZi fjaLjh hg V[ qptjidW>sa'G brj; s[ w[ WyV wgaj ##qjvr[ sqsq[ ljdhW fhp>y w[fC%jHg wi'G m$$

dHh slq[L dfaj sj dHLjij spdVbjrgG fCjHg r,v VhgGlg dHh aJ dqvjf wirjSj lg Fp,y'G rjv[ l>a WjWj ug qhJhdiVjq dl>z ug Vjv m dur[G FerjV dw=LV V[ egaj dr,y dwhjh{ ##h[ biuV u' q{} ufs[ hV RpV%J } bjfS[ Vjv dqvjRpSsg upeag q{G bjf s,lsj hJ dul wiw[ q{} dqv uJs[ hV m$$dHl ai%J hg rjiaj h'Hg dur[G xigs ljdhW sj xpiqjV h{ _

bjdf vgH[ vdC vjdH sdi sir[l l[ mm\bjlj l[t xigs b>e 488|

RpV%g l' b,n Hglrg dH,w ljv a[ij dsV l,yt>c l=g h;PiljdhW l[rj wiV Rpfi>a h;Pi WjWj bV>s dl>z ug hpwq bVpljibWyv Vei a'G y,v w[ sqsqj ljdhW fh>py eH[ m fi dHo'G

Page 407: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

117

Part 4

wHg wjiVJ wiw[ qV RpyjB h' debj m dxi ldaepiP s[ yiVJdr,y bisjl wgag m bisjl qV;Pi h'Hg hpwq bjdHbj ##vdhi[tjV[ l>a rZjrj dl>z ug fjl fhp>y' m$$

siejhg bwjLWjSg s[ hpwq } ##ldaWyV$$ wdhw[ vdhi[tjV[ r,v yv fH[ m vdhi[ tjV[ l>a rZjrj dl>z ug s[ blojVa[ fh>py w[ RpV%J } uj Vqlwji wgag m h;Pi ljdhW a'G sqsqjljdhW bjRpS ba[ Rpo'G siejhg hpwq sg drdobj lpSj w[ bjfug V[ l>aj } drdsbj fC%jRpS vHg W[Vag wgag m l>a rZjrjdl>z ug f>ujWg \epiqptg| s[ fdhv[ f>u b,ti bjfS[ fdr,aih,o Vjv WjWj ug h,o fwC w[ RpCj b{Cj@ HgCg@ l,lj@ hjhjf>u rji Wpvj w[ dxi dvtrjH[ f>u rjig btgi WyV wgaj##a[ij w,dBbj uqJ sj xjhj$$ fpijaV-qhJfpit rg dHh WyVwis[ lV dw uqJ sj xjhj dlqiV wiV Vjv@ ljZP sg l[rjwiV Vjv w,DdBbj uj lwsj h{ m dHl s[ Vjv hg dVaV[q sgajwgs h' uJsg lg m fi WjWj ug bV>s dl>z ug qhjiju aJfdhvJ hg dlqiV Whpa wis[ lV m RpV%J V[ aJ dlqiV dlsw@Fi'l[ ba[ dVqiaj sgbJ dqljvJ spVgbj b>si wjdHq wgagbJhV m dHl[ hg ai%J WjWj ug qhjiju sg h;Pig l[rj sg dqljvWjWj HgLi dl>z ug V[ wjdHq wgag u' spVgbJ $y h'i ljZPl>f=sjdH b>si z,B dqvsg h{ m

hpS WjWj ug V[ fCjHg LpiP wgag dur[G _

fjZj epiqpdt bjtgb{ yjBdCbj qda s[dH mmVjqp lqjvhp Vjqp l>eihp vjhj ue qdh v[dH mm

\b>e 938|

Rpfivg br,loj dr,y l>a rZjrj dl>z ug lV u' lF }

Page 408: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

118

Part 4

Rpfs[L wis[ lV Y!b!H! fC%V sg fCjHg aJ dH,w WhjV[ qjailg m blvg fCjHg aJ dHh lg m xpiqjV h{ _

lyg fBg lyp qdV fCgb{ lWsp lp ljip mmVjVw l' fdCbj l' f>dcap WgVj dulp ijq Vjqp edvhjip mm

\b>e 938|

WjWj ug V[ duaVg l[rj dqvSg wi v{Sg ba[ Wjwg lqJdHwJa dr,y W{n w[ Waga wiVj m dHo[ wigi@ NjC Whpa lV mdH,w Whpa r,cj l,f idh>sj lg m dHl wiw[ NjC Whpa lV m dHlwiw[ Rpo[ w'Hg VhgG uJsj lg m l>a rZjrj dl>z ug@ WjWj ugbV>s dl>z ug sg dWiag r[t w[ blyiu idh>s[ lV m dH,wdsV l>a ug l=g epiP e=>o ljdhW sg h;Pig b>si W{n[ lV dwWjWj ug rg bj eH[ m Vqlwji wiV Rpfi>a dVqiaj ldhaWjWj ug V[ W[Vag wgag m ##qhjiju ) sjl } ldaepiJ s[ siLVwijY m$$

l>a rZjrj dl>z ug WjWj ug } epiP e=>o ljdhW sg ajdWbjb>si v{ eH[ ba[ ipqjvj ypw w[ wdhS v,e[ ##vRp wi vRpsiLV m$$

WjWj ug V[ W[Vag wgag ##sjl } bjfSg RpGevg Vjv lqNjw[ fjn wijY m qp,T a'G dldtbj dsY m vdhi[ rjdvbJ } qp,Ta'G dl,dtbj Vjv f>u fRpCgbJ fCjHgbJ m Wjbs dr,y l>aJ V[hpwq Vjqj dvbj l'idn sg rji sj lv'w lg m

H[ qV hdi ug dZbjdH aP dHw qdV dHw dyda FjdH mm\l'idn wg rji b>e 653|

WjWj ug V[ df,A[ dH,w hg f>eag fCg a[ W{ije Vjv V[a=Jsj Vgi e>ej@ uqVj sg ai%J rdh apdibj m A[ag Vjv Wjhi

Page 409: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

119

Part 4

yv[ eH[ wpN lqJ Wga ujS Wjbs dxi dH,w dsV dHr[G hgh'dHbj LWs fdCbj

ldaepip ljuVp fpitp rc fjdHbjhdi ildw ildw xv vjdeWj mm

\b>e 697|

dHh LWs lpSw[ h;Pi WjWj ug Rpo[ Vj ndhi lw[ Wjhi} yv[ eH[ m WjWj ug sg dHh br,loj s[t w[ l>a rZjrj dl>zug l'yS v,e[ dw duhCg fCjHg dHV%J fCVg h{ Rph aJ Fp,y'Grjv[ WjWj ug hg fCj lws[ hV m wpN bil[ Wjbs l>a rZjrjdl>z V[ WjWj ug sj Vjq fp,dAbj aJ WjWj ug V[ bjfSj Vjql>ea dl>z s,dlbj m fi l>aJ V[ hpwqVjqj dvbj a[ LWs bjdHbj m

ZVjlig WjSg Fea da=v'yV ug wg _

VjijdHS dV>sl wjdH FPvg erjig mm\b>e 695|

dHh LWs s[ bZji a[ bjf ug sj Vjq V>s dl>z i,Ddtbj mdxi b,ti #b$ b,e[ vjdHbj lg WjWj ug qhJ hdiVjq dl>zug qhjiju V[ m wpN dsVJ Wjbs l>a rZjrj dl>z ug WjWjug } Vjv v{ w[ Fp,y'G fhp>y eH[ m dHl r[v[ dHh f>u dl>z higdl>z dVh>e@ FerjV dl>z@ f>dca dwLV dl>z l>a rZjrj dl>zug s[ iPf dr,y lV m ila[ dr,y hig dl>z dVh>e fp,AS v,ej##bjfJ Fpy'G uj ih[ hJ fi@ RpV%J f=ag q[i[ b>si wpN L>w[ hV ml>a rZjrj dl>z ug dwhj ##dl>zj qhJfpitJ f=ag w'Hg L>wj VhgGwigsj@ Rph aJ lqi,o hV@ bjf f=q[Li iPf hV m$$

##q{G aJ hg q>Vjej u[ q[ij Vjq v{ w[ WvjRpSe[ m$$ higdl>z V[ dwhj m

Page 410: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

120

Part 4

fi dHl } dxi b,De'G bjdtbj@ hpS dVh>e a[ ljog ai%Jai%J sgbJ brj;J ds>s[ uj ih[ hV dur[G Vsg sj fjSg Ziagsg dh,w a[ eCehjB fjRpGsj brj; ds>sj uj dihj hp>sj h{fi lqp>si dr,y uj w[ bjfSg fAjS rg VhgG i,t lwsj m dHl[ai%J hig dl>z Vsg s[ fjSg sg ai%J brj;J ds>s[ uj ih[ hVlqp>si rieg drLjv ajwa WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ugr,v dur[G_

epiP lq>psp Vsg ldF dltg Vja{ duap rdcbjHg mm\qjN wg rji@ b>e 150|

Fp,y'G fhp>y w[ l>aJ V[ l[rjsji } WjWj ug b,e[ W[Vag wiVvHg dwhj ##dw vdhi[ tjV[ rjv[ l>a rZjrj dl>z a[ RpV%J s[l>eg siLV wiV bjH[ hV ##bjdebj h{$$

l[rw V[ uj W[Vag wgag m h;Pi V[ hpwq ds,aj ##bjRpSdsRp m$$ bjdebj dqvS a[ l>a rZjrj dl>z ug b,e[ h' eH[a[ Wjwg df,A[ h' dB,v[ RpD,fi yCS v,e[ m h;Pi bjlS a'G RpD,nw[ Wjhi bj eH[ ba[ bjRpGdsbJ hg WyV wgaj ##rZjrj dl>zbjdebj h{ m$$ dxi hig dl>z r,v qptjdaW h' w[ WyV wgaj-

ea uja s>ej h{ a[ig@ h{ a>P bCgbv y,BP mmlptj fgr[ tjH[G bxgqJ@ r[hvj fpiL dVt,BP mma>P wdh>sj lg v{ w[ q[ij Vjq WpvjrS@ VhgG q{ fjlj r,BP mmbj WHg hig dl>z dVh>e q,oj B[w lp dh,BP mm

\wiaj debjVg q[hi dl>z u{s-wv[ij a'G|

l>a rZjrj dl>z ug s[ Vqlwji wiV a'G fdhvJ hg higdl>z dVh>e yiVJ a[ Tdh dfbj m wpN lqJ ypf riag ihg m

dxi h;Pi V[ WjWj V.s dl>z ug r,v a,w w[ WyV wgaj m

Page 411: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

121

Part 4

##LpZ h{$$ ljcj W>sj ljc[ w'v fh>py debj h{ m hpS blgG ujSs[hJ dHh m \WjWj ug bV>s dl>z ug r,v dHLjij lg| blgG ws'Gs[ bjH[ h'H[ hJ@ a>P dHV%J dyi dwo[ dihj bjRpSj aJ fdhvJyjhgsj lg m$$

b,e'G WjWj bV>s dl>z ug V[ h,o u'C W[Vag wgag ##fjaLjhlF wpN bjf s[ h,o h{ m$$ dur[G

ugb u>a a[i[ Zji[ mm f=F c'ig hjdo apqji[ mm\l'idn q^ 5|

bjdebj dqvS a'G Wjbs l>a rZjrj dl>z ug ba[ higdl>z vdhi[ tjV[ } y,v fH[ m ila[ dr,y l>aJ } hig dl>z }fp,dAbj ##L>w[ sPi h' eH[ m$$

##qhjiju ) q{G aJ bF'v hg lg dHo[ aJ wpN h'i hg r[dtbj mdHh aJ f=q[Li sj iPf bjf dAf[ W{n[ hV m$$ dVh>e V[ Rpai ds,aj m

l>a rZjrj dl>z ug V[ WyV wgaj hig dl>z dHh fPiVwia[ fpit sj liPf hV m dHh aJ spVgbJ s[ Fv[ vHg bjH[hV m dHh liW LwagqjV spVgbJ } b>Zwji a'G w,TS vHgbjfS[ W'vJ wiqJ a[ dryjiJ sg i'LVg v{ w[ bjH[ hV ) dHV%Jsg Rplaag wdhS lpVS a'G rg Rpy[ig h{ m bjfSg ea bjfhg ujSs[ hV m

t>c W=hq>c W[b>a RpZjiShjdibj mma[ig l'Fj apZp ly[ q[i[ dfbjdibj mm

\ijqwvg wg rji b>e 963|

\f>dca dwLV dl>z s[ s,lS bVplji h{|

Page 412: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

122

Part 4

Awpy hIrw rqnu Amolo ]Awpy ndrI a'v[ qolo ]

\b>e 1053|

qVp,t bjfSg l'yS Lwag qpajdWw f=FP sg apvVj spdVbjrgGfsjioJ } fdhv ds>sj h{ fi dHh \f+FP sg dwifj| bqv'whgi[@ urjhija iaVJ a'G WhPqp,vg fsjio h{ dul V[ dHl }f=jfa wi dvbj h{ Rph hg dHl sg wgqa ujS lwsj h{ m dulV[ dHl } fidtbj VhgG Rph dHl s[ qjf a'v s[ f{qjdVbJ }wg ujS{ m h[ f=jSg u[ dHh hgi[ urjhija a'G rg wgqag a[ l,y[sg siejh b>si qpwag dsrjRpS rjv[ fsjioJ sj rfjig WVSjh{ aJ Rpl f=q[Li sj dlqiV wi ba[ bj upC fPiV qhJfpitsg l>ea Vjv@ duV%J FeaJ s[ qV b>si f=qjaqj sg rdcbjHgr,lsg h{ m dl=LBg f=qjaqJ sg iyVj h{@ dHl VjLrjV l>ljia'G ligi dabje ih[ v'wJ } s[t w[ rg dHVljV bjfS[ bjf} bldoi a[ bqi lqNs[ hV m dHl ugr V[ f>u drwjiJ s[r,l h' w[ f=qjaqj } Fpvj ds,aj h{ m fp,aiJ dqaiJ a[ qjdHbjs[ q'h s[ W>ZV dr,y bjfS[ bjf } dHRpG uwC v{Gsj h{ dur[Gdq=e i[delajV uJ qjiPov dr,y yqwsg i[a } fjSg lqNw[ Rpl sg f=jfag vHg FBwsj h{ ba[ bjdti ujV s[ ds>sjh{ m bduhg hjva qjVr sg h{ u' wPC s[ l>lji } blvgbaba[ l,pt iPf lqNw[ FBw dihj h{ dHh' duhg FBwSj a'G ApBwjijdqvsj h{ qhJfpitJ sg l>ea wdibJ@ yiV LiV bjdHbJ fidHh dqvsg hg fpiWv[ wiqJ s[ ZVg } h{ m

l>a rZjrj dl>z ug s[ yv[ ujS a'G Wjbs l>a WjWj ug

Page 413: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

123

Part 4

bV>s dl>z ug } qhJfpit WjWj ug V[ bjfS[ fjl WpvjdHbjba[ dH,w LWs sKl[ w[ Rpl } ufS sj hpwq ds,aj WjWj ugbV>s dl>z ug V[ ##lda WyV wdh w[ dli Npwj ds,aj m h;Pisj hpwq lg ##dHwJa ue%j dVrjl wi' m dHw lq[G hi i'; siLVwi ujdHbj wi' m$$

dHl a'G Rpfi>a dHwJa dr,y uj w[ dVaV[q s[ Vjv hg LWss[ bdFbjl dr,y vgV h' eH[ m wpN hg dsVJ Wjbs diZgbJdlZgbJ ba[ epfa LwagbJ f=a,t iPf dr,y ljhqS[ bjRpSv,e fHgbJ m dH,w dsV lpFjrw hg bjf V[ RpV%J } WyV wgaj#aplgG w"S h' FjHg m$

RpV%J RpD,ai ds,aj$$ qhjiju ) blgG dVi>wji sgbJ epfaLwagbJ iygbJ h'HgbJ hJ m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dw dHo[ wg v{S bjHgbJ h' m$$RpD,ai lg ##aplgG lj} Ijs wgaj ba[ blgG yvgbJ bjHgbj mduhCj LWs aplgG uf ih[ h'@ Rpo[ blgG hj;i hp>sgbJ hJ duo[dHh sj ujf h'r[ej m$$

urjW lpS w[ WjWj ug h{ijV h' eH[ dryji bjHg dw hpSwg wgaj ujr[ dHV%J yg;J sg lj} v'C VhgG fi qjdvw b,e[dHVwji dwr[G wigH[ W'vSj ngw VhgG blgG dHV%J yg;J sg v'CVhgG lqNs[ m

u[ Ziag lF w>yVp wdi sgu{ dWVp Vjr{ brip V FjdHbj ijq mmFjHg episjl ug xpiqjRpGs[ hV _

l'dHVj ipfj vt qSj@ vt Fi[ F>cjij mmq'ag qjdSw hgdibj@ Whp q'v bfjij mms[l r[l vt iju Fje@ fieS[ hujij mmdiZg dlZg u'e F'e bFiS lgejij mm

Page 414: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

124

Part 4

myry swhw mY hir drsn suKu hoie ]hmrI bydin qU jwnqw swhw,

Avru ikAw jwnY koie ]

\ZVjlig q^ 4 b>e 670|

f=q[Li a[i[ siLV q[i[ vHg spiv,F dVbjqa h{ m q[ig d;>segsj bjV>s@ ?pLg@ ba[ lpt a[i[ sgsji dr,y hg h{ m f=FP V[ bjfSg

wjq Z[Vp vt fjdiujda@ dy>ajqdS fjij mmyji fsjio lev xv@ vt v'F vpFjij mmepidlt f'h V h>zVg@ ljZ l>de RpZjij mm

\rji 38 fRpCg 4|

yjdi fsjio bjtgbdV ldaepi s[dH V epidlt q>e{ mmbndldZ dVZg Vr{ didZ V epidlt Tjw{ B>e{ mmwjqZ[Sp vt vtqg fhp>y V h>z{ T>de lpT>e{ mmvt fjil vt fjdiuja hdo V Aphsj xv V bF>e{ mma>a q>a fjt>c vt Wjugei Wjujig V>e{ mmfgi qpigsg ejtCg dHwl b>de V b>edS b>e{ mmepi dlt sPu{ Fjrhp l>e{ mm

\rji 28 fRpCg 2|

dHh' duhgbJ LwagbJ wdnV wqjHg rjdvbJ } hg f=jfahp>sgbJ hV m duVg wdnV wqjHg dHV%J qhJfpitJ sg } lqNSjb'tj h{ RpV%J hg dHVJ sg fidwiaw t[c } lqNSj b"tj h{ mdHh u' rg wis[ lV f=a,t VhgG m dHVljV } bjfSg ajwasj bdhljl VhgG h'S ds>s[ lV m

\dHh WyV WjWj bV>s dl>z ug s[ h;Pig l[rw WjWj h;Pidl>z ug a'G dqdvbj|

Page 415: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

125

Part 4

wvJ riaj w[ bsFp,a dl=LBg sg ljZVj wgag h{ dur[G bwjLdr,y lPiu@y>siqJ ajdibJ sj yqwgvj iPf@ Ziag RpD,a[ bV[wJf=wji sg WVlfag@ fhjCJ sgbJ y'BgbJ@ xpBs[ h'H[ yLq[@ lqp>sis[ fjSg sgbJ vdhiJ@ dHVljVg t'u spbjij bV[w f=wji s[buPW[ hV m fi dHV%J s[ siLV wiV Vjv lpt sg f=jfa VhgGhp>sg m dHl[ vHg aJ f>yq fjaLjh l=g epiP biuV s[r ug V[a[i[ Vjq } siLV } hg lptJ sg qVg b{vjdVbj h{ m epiqptJs[ qpt a'G bjf sg Rplaag wirjRpS vHg lptqVg ljdhW sgWjSg sj RpyjiS wgaj h{ dul dhis[ dHh lptJ sg qVg dVrjlwisg h{@ RpV%J l,y[ rfjigbJ } siejh b>si fiq fsrg f=jfah>psg h{ dHh fsrg qhJfpitJ sg dw=fj spbjij epiqpt uV fjRpGs[hV a[ dxi #ZiP aji[ s[ ai%J l>lji b>si yqws[ hV m qVqptaJ dH,w BpB[ aji[ sg ai%J h{ u' bwjL dr,y a[u eag VjvbjfSg yqw dtvji w[ dlqB uJsj h{ Rph bjfSg dAV Fisg d;>seg q'h qjdHbj dr,y qla h' w[ W[bio erj ds>sjh{ m qjdHbj sj f=wjL spVgbJ b>si dtvjisj h{ fi bjfSgd;>seg sgr[ h[n hV%[i rJeP hg yvg uJsg h{ fi f+FP sj dlqiVwiV rjv[ lPiu sg ai%J f=wjLrjV h' w[ lsgrg wjv aw dyi>ugridh>s[ hV@ dwRpGdw RpV%J V[ bjfSj lF wpN f=q[Li sg Feagb>si hg lqidfa wgaj hp>sj h{ RpV%J sg dhis[ dHhg brj;hp>sg h{ ##hqig W[sdV aP ujVaj ljhj brip dwbj ujV{ w'dH$$ ma>P ljc[ spt lpt bjf ujSsj h{G m r,c[ r,c[ W=hq debjVg wdh>s[bjH[ hV dw dVi>wji a[ Fi'lj i,dtbj lF wjiu ijl hp>s[ hVa[ v'w f=v'w lpZisj h{ T'Hg dqvsg h{ m fi bu'wj fdCbjdvdtbj aWwj F'dawrjsg h{ m wHg v'w bduh[ hV u' i,W a'GYfij duhj F{ tJs[ hV@ qV"aJ q>Vs[ hV fi RpV%J b>si dwlliW lqiorjV sg beqg i,W aJ sj drLrjl VhgG Wvdw x'wj\o'oj| ci duhj hp>sj h{ m z,B hg v'w hV u' lhg bioJ dr,y

Page 416: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

126

Part 4

epiqpt hV a[ rjdhepiP s[ lVqpt ugrV ugRPGs[ hV m dHlVjlawrjsg dryjiZjij sj wjiV bjadqw drdsbj sg l'Ngsj Vj h'Sj h{ m dVi>wji sg YB dr,y drbwag Rpl lq[G bjRpGsjh{ us'G Rpl dr,Dy'G b>hq[r sg ZjiVj qp,w ujr[@ q{G a'G qpwa h'SjdVdriag h{ dVdriag f=jfa wgdabJ dWVJ fiq-a,a sg f=jfagVhk h' lwsg m dul wPC s[ l>lji a'G Rpfi Rpn w[@ dVqiajsj F'ij fpB w[ WjWj bV>s dl>z ug qhjiju V[ dHh fiq-fsrg sg f=jfag fjHg@ dwRpGdw fiq-a,a hg f=qjaqj h{ m

WjWj ug bV>s dl>z ug qhjiju diZgbJ dlZgbJ sg v'CVhgG lg lqNs[ m dHV%J a'G ApBwjij fjRpS vHg bjf h;Pi WjWjug qhJ hdiVjq dl>z ug b,e[ W[Vag wiV vHg dB,v[ Rpfi fhp>yeH[ m Vqlwji wiV Rpfi>a W{n eH[ dwRpGdw h;Pi lqjZg dHldoalV m wpN s[i Wjbs h;Pi V[ V[ai t'v[ aJ WjWj ug bV>s dl>zug V[ dxi Vqlwji wgag a[ h,o u'C w[ W[Vag wiV v,e[ ##eigWdVrj; ) hpwq h'r[ aJ dH,w W[Vag wiVg h{ m$$

##s,Dl' wg bjtSj yjhp>s[ h'$$ WjWj ug V[ fp,DdAbj m

WjWj ug V[ dwhj ##fjaLjh) duhCj LWs bjf ug W?dLbjh{ Rpl Vjv bugW hg ai%J sgbJ yg;J ljhqS[ bjRpGsgbjhV m wdhS lpVS vHg quWPi wisgbJ hV m dlqiV dr,y qVVhgG dBwsj m$$

##u' ljhqS[ bjRpGsgbJ hV Rph wg bjtsgbJ hV($$ h;PiV[ WyV wgaj m

##Rph wdh>sgbJ hV sl' wg w>q h{ lj} dwr[G WpvjdHbj] m h;Pi ) sjl } aJ W'vS sj faj VhgG m Vj b,e[ ws[ bjHgbJhV m q{G aJ aphjcj hpwq qV w[ ufg uj dihJ m$$ WjWj bV>sdl>z ug V[ RpD,ai ds,aj m

Page 417: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

127

Part 4

AQvwwW s[tRp f=Fp bjfVj bjaq w{ i>de mmq[hi wi' WtdLL wi'@ idhqa wi' mmljy[ ljdhWj dwbj Vjhg zdi a[i{ mmh;Pi q[hi s[ zi bjH[ ba[ WyV wgaj ##y>ej x[i qPv

q>ai sj ujf wi' m$$ fdhvJ ljig Lij wirjHg m dxi hpwq wgaj##a[iJ l' rjig WyV wi' ##wh' q{G a[ij ##q{G a[ij$$ m WjWj ugFp,y'G rjdvbJ V[ bjfSj h,o h[n i,t w[ Rpfi WjWj ug bV>sdl>z ug sj h,o i,t w[ bjfS[ sPu[ h,o Vjv h,o WjWj ug sjvj w[ deSag wis[ ih[ m bjdti WyV wgaj ##Lp,Z h{$$ hpwqh'dHbj ##yjvg dsV vejaji qPv q>ai sj lrj v,t fjn wi' m$$dHl ai%J qdiIjsj rg lqNj ds,ag a[ WyV wgaj ##wdnV zjvSjzjvSg fr[eg m dH,w l' dH,w f>eag sj l>fB fjn ba[ 12 ljv

##aphj} v'C VhgG dHV%J sg ($$ h;Pi V[ f=LV wgaj m

##VhgG h;Pi WjWj ug sj urjW lg m$$

spVgbj s[ l>a qh>a xwgi dHV%J s[ df,A[ df,A[ dxis[ hV maplgG v'C VhgG lqNs[@ dHh hpwq Vjv hg bjHgbJ hV m$$ h;PiWjWj ug V[ WyV wgaj m

WjWj bV>s dl>>z ug s[ ypf idhS a'G Wjbs WjWj ug V[dxi f=LV wgaj ##dxi wg yjhgsj h{ u[ dHV%J sg v'C VhgG ($$

##qhjiju) dHV%J } bjfS[ yiVJ dr,y i,Dt' a[ q{} epiP VjVwl,y[ fjaLjh s[ siLV wirjRp RphVJ sg f=ga Wtl' m$$ WjWjug sg W[Vag lg m

ijup V yjhRp qpwda V yjhRp qdV f=gda yiV wqvji[ mm\s[re>Zjig qhvj 5 rj b>e 534|

Page 418: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

128

Part 4

kbIr hir hIrw jn jauhrI ly kY mWfY hwt ]jb hI pweIAih pwrKU qb hIrn kI swt]

\lv'w Fea wWgi ug b>e 1373|

epiP wjv a'G b,u a,w hi epidl,t sg epiP V[ fit wgagh{ m Rpl s[ bjadqw drwjl } Bp>W w[ s[dtbj h{ dur[G hgi[ sjfjitP Rpl } l,B vj w[ s[tsj h{ m fit wgag l=g epiP VjVwV[ FjHg vdhSj ug sg u' fit[ ujS a'G Wjbs l=g epiP b>ess[r ug sg fsrg fj eH[ m fit wgag f>u dfbjdibJ sg slqdfaj l=g epiP e'dW>s dl>z ug qhjiju V[ m drljtg sj dshjCjlg m drLjv f>cjv b>si h;jiJ sg deSag dr,y l>eaJ dWijuqjVldaepiJ s[ siLVJ vHg drbjwvp lV fi us'G dWuvg rjeP.dvLwji[ qjisg a[e } ZPh w[ slq dfaj V[ f>cjv dr,y bj

l=g h;Pi ljdhW \bdWyv Vei| l[rj ejei sg wiVg h{ m$$ WjWjbV>s dl>z ug V[ W[Vag wgag ##qhjiju ) dH,w ljv sjl V[l[rj wgag h{ Rpl a'G Wjbs u' Rpo[ dWiaJa ridabj Rph rgs,l ds,aj m$$

dHh lpS w[ WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug V[ dwhj ##u[ldaepiP ljdhW s[ siLV h' eH[ hV a[ hpwq Vjv dHo[ bjRpSjh'dHbj h{ aJ ##LpZ h{ m$$ WyV wis[ h;Pi b>ai dZbjV h' eH[ mwpN lq[G Wjbs V[ai t'v[ aJ hpwq wgaj ##l>fB fjn wiV[ f{Se[ mw>q d;bjsj h{ lqJ z,B h{ m y>ej ljrZjV h' w[ idhSj u[w'Hg qpLdwv f[L bjr[ aJ dWVJ dwl[ L>w[ s[ fp,A v{Sj m hpSaplgG dHo'G yCs[ rjv[ \fPiW rjv[| fjl[ ujRp ba[ bjfSj w>qwi' m$$

##lda WyV$$ sj RpyjiV wiw[ WjWj ug Fp,y'G a'G y,v fH[ m

Page 419: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

129

Part 4

w[ xpiqjdHbj ##lj} b,u dH,w lgl sg v'C h{ m$$ dHh fit lg?jvl[ sg@ lF V[ VgrgbJ fj vHgbJ@ wHg F,u eH[ a[ wHgF,uS vHg dabji h' eH[ m fi duV%J V[ bjfS[ epiP } dHhwdh A,dcbj lg ##q[ij qpN qdh wpN VhgG u' dwAp h{ l' a[ij mma[ij apN wRp lRpfa[ dwbj vje{ q[ij$$ Rph ws'G F,us[ hV@Rph q"a a'G dViF{ hV m f>u dl,t rjig rjig RpD,n a[ fit dr,yfPi[ RpD,ai w[ f>u dfbjdibJ sg fsrg fj eH[ m duV%J s[ ds=CdHijs[ sg ZjiVg lswj dl,tg h'Gs dr,y bjHg m dul V[ f=[q sgevg dr,y bjrSj h'r[ bjfj rji w[ uVq lrjiVj h'r[ RphgqVp,t ldaepiJ sg fit dr,y fPij Rpai[ej@ VhgG aJ Vwvg hgi[sg ai%J f>u drwjij sj ljdubj h'dHbj dstjr[ sj epiqpt BpwC[BpwC[ h' ujr[ej m l' dHhg dHqdahjV dr,Dy'G epui ih[ hV WjWjug qhjiju bV>s dl>z ug m f=gdtbj rg l?a h{ fi f=gdtbjiogrg dlsw s[ WvrjV hV r[tSj h{ dwr[G wpnjvg dr,y T,v w[l'Vj yqw dvbjRpGsj h{ m

hpwq bVplji Fp,y'G a'G y,v w[ fPiW rjv[ fjl[ dHwJa ue%Js[t w[ bjlS vj dvbj m dVaV[q bji>F wi ds,aj ba[ hpwqbVplji hi i'; V[q Vjv Fp,y'G bjRpSj m h;Pi WjWj ug qhjijuFp,y'G rjdvbJ V[ LiJ wiVg ba[ dH,w Wjlg i'Bg \W[hj f=Ljsj|u' fjSg Vjv devg wgag hp>sg lg A,wS vHg bjfSg dVejhwiw[ s[Sg m vPS dqiy rg VhgG s[Sj m WjWj ug bV>s dl>zug qhjijuj V[ lda WyV wiw[ A,w v{Sj@ q,oj B[wS a[ rjdflyv[ ujSj m dHl ai%J hi i'; dVaV[q s[ Vjv dHh rg dVaV[qWSj dvbj m dHl[ lq[G b>si dH,w h'i f=gdtbj sg vCg bji>Fh'Hg dur[G FjHg episjl ug sj woV h{ _

tjdS RptdS wdT bjSs[ dViq'vw hgij mmuRphigbj hdo bjrsj RpdH edhi e>Fgij mm

Page 420: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

130

Part 4

quvl b>sdi s[ts[ fjdaljh rugij mmqpvp widV buqjdH w{ ljhj qV Zgij mmbhidS Rpa{ idt w{ zS zjRp ligij mmw' drivj hg ndhiJrsj sieh epi fgij mmdu>Vg r,cg uqja fCjHg sg h'r[eg zjvSj Rpl b>si r,Z

h'r[eg@ fi us f=gdtbj fjl h' ujr[eg aJ xv rg RpV%J hglptsjHg h'r[ej m dVaV[q widsbJ agh dsV h'H[ aJ qV b{lgbJdeSagbJ dr,y v,e debj dw dHwjeiaj ?aq h' eHg m qVdr,y xpiV[ ija dsV WSs[ idhS[ m dVaV[q wiV v,e[ rg qVxpidVbJ b>si s'dCbj ih[ m qV sg LJag bv'f h' eHg u'dVaV[q dr,y bV>s WNsj lg@ il bjRpGsj lg lF fi vj w[RpD,cdebj m dlix qV sg wvfVj hg idh eHg m Whpa IaVwiV a'G Wjbs rg us qV LJa Vj h'dHbj aJ xpiVj WdSbjdw WjWj ug s[ yiVJ dr,y W[Vag wgag ujr[ m bev[ dsV us'GsiLV wiV bjH[ aJ W[Vag wgag ##fjaLjh m fdhvJ us rgxpiVJ WSsj aJ ldaepiJ s[ siLV h' uJs[ qV LJa idh>sjba[ dHwjeiaj dr,y upCsj m fi hpS wg h' debj lF wpNbv'f debj h{ m

Fp,y'G rjv[ WjWj ug h;Pi V[ xpiqjdHbj dHl ai%J hg hp>sjh{@ us'G dH,w br,loj Wsv w[ sPug b>si f=r[L wisg h{ Rpllq[G sg f=gdtbj h{ m aplgG dxwi Vj wi' LpZ h{ m

WyV lpS w[ WjWj ug wv[iJ rjv[ LiJ wirj w[ f=Ljsju' dqdvbj A,w w[ bjfS[ blojV a[ yv[ eH[ m dxi Wjwg s[sl dsVJ dr,Dy'G idh>s[ dsV@ qV dHwJeiaj dr,y bj debjba[ bV>s drdtbjV wiV a'G r,Z h' debj m dHl lq[G sg RpD,yga[ lpyg ilsjdHw br,loj sj dH,w WyV ##FjHg ci'vg ug$$} lpSjdHbj u' RpV%J v[tw } sKdlbj m WjWj ug wv[iJ rjdvbJ

Page 421: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

131

Part 4

WyV wgaj ##FjHg ci'vg$$ dHV%J dsVJ dr,y lj} dHh' duhjbV>s bjdHbj drbjdtbj wiV a'G Wjhi h{@ duhCj yjvgljblgG Fp,y'G rjdvbJ s[ hpwq bVplji RpV%J s[ yiVJ dr,y idhw[ wgaj m$$

yjvg dsV fPi[ h'S a'G Wjbs h;Pi WjWj ug V[ dH,w epBwjLij wiw[ wv[iJ rjv[ WjWj ug } ds,aj ba[ hpwq ds,aj ##hpSWjhi dryi w[ wqjHg wqjRpGs[ ih'@ ws[ ws[ bj w[ siLVwi ujdHbj wi' m$$

bjf V[ ##lda WyV Rpyjdibj ba[ yiVJ RpD,fi lgl dVrjw[ Vqlwji wgaj m hpwq sg fjvSj wiV vHg h;Pi a'G bjdebjv{ w[ bjf dryiV vHg api fH[ m f=gdtbj wdnV a'G wdnV h'ihg h{ fi f=gdtbjiog dVqiaj@ ldhVLgvaj@ dabje@ ds=Cajs[ lpVdhig q,Z qjie a[ api w[ dVfp>Vaj s[ fp>u WS w[ fjidVwvs[ hV Fjr fjl h' w[ uJs[ hV m dHl ai%J fjl h' w[WtdLLJ f=jfa wis[ hV qhJfpit )

u' qjedh njwpi bfpV[ a[@ l'Hg l'Hg s[r{ mmVjVw sjlp qpt a[ u' W'v{ Hghj RPhj lyp h'r{ mm

\ZVjlig q^ 5@ b>e 681-82|

u' qpijs blgG sja[ a'G q>eJe[ ;iPi dqv[eg fi blgG l'ygH[dw wg q>egH[( spdVbjrgG lpt s[ Vjv sp,t y>WdCbj hp>sj h{@dur[G Zp,f Vjv AJ ba[ dsV Vjv ija m dHl vHg u[ q>eSjhg h{ aJ hi ul q>egH[ m dul s[ Vjv uVq sg vjvlj a[qiV s[ F{b a'G idha h' ujHgH[ m

Page 422: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

132

Part 4

Apuny jn kw prdw FwkY]Apny syvk kI srpr rwKY]

\e^ lptqVg q^ 5|

u' f=jSg hRpq{ } dabje w[ bjfS[ epiP sg i;j b>siidh>sj h{ m hi wjiu wiV vHg f=FP sg Ijs } qV sg s"Cdr,y aiugh ds>sj hJ m Rpl sj fisj f=q[Li bjf T,wsj h{ mspVgbJ rjv[ ugr bjaqj vHg wLB f{sj wis[ hV dwRpGdwdHh qjdHbj sj Av wfB h{ m dHl tpsei; spVgbJ b>si Rphgq'h qjdHbj s[ flji a'G Wy lwsj h{ m dul V[ qhJfpit sgl>ea wgag ba[ Rpl sg LiV dr,y drLrjl wgaj h[ m u' Rplsg YB lswj@Rpl } bZji q>V w[ ugrV L{vg yvjRpGsj h{@dwRpGdw qVp,t sj bZji h{ f=q[Li sg YB m

wi{ edu>sp l>pc wg y'B mm Vjqj RpWi{ hdi wg YB mm\F{iRp Vjq s[r ug b>e 1166|

bwjv fpit Rpl sg hi oJ iKdtbj wisj h{ m Rpl sjfisj w,usj h{ m si'fag sj fisj wKdubj FerjV dw=LVspbjij@ wPC sg wdyhig b>si l,y sg du,a h'Hg m ldaepiP VjVws[r ug qhjiju V[ dH,w rji by,v rBjv[ dl,ZJ Vjv e'LBwgag m dlZJ V[ bjfSg I'e Lwag ria w[ ldaepiP ug a[ f=FjrfjRpS sg w'dLL wgag by,v rBjv[ dLrijaig sj q[vj lg mW[dqljv dHw,n dr,y ldaepiP Vjv dl,Z e'LB h'Hg m dl,Z bjfSgq,a } ldaepiJ ljhqS[ dl,Z wiV dr,y Vjwjq ih[ b>a }

Page 423: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

133

Part 4

v'wJ dr,y bjfSj f=Fjr wjdHq i,tS vHg dl,ZgbJ LwagbJsj lhjij v{Sj dfbj m FjHg episjl ug sj woV h{ _

dHdh lpdS WydV u'egliJ qjdi dwvw Whp iPdH RpnjHg mmtdB silV wRp t[dsbj wdvupde VjVw W[sg bjHg mmdldZ W'vdV ldF brtZgbj a>a= q>a= wg ZpV' yCjHg mmiPf rBjH[ u'egbj dl>z Wjdz Whp ydvda dstjHg mmdHdw fdi wdiw{ RpcidV f>tg dur{ ih[ vgvjHg mmdHw Vje h'dH fRpS A'dCbj dHwVj ritj bedV rljHg mmaji[ a'C[ F>eiVjo dHw ydC dqiejVg uvp adi ujHg mmdlZJ bedV V WpN{ WpNjHg mm

\rji 1 fRpCg 40|

dul lq[G b,e sg ritj h'Hg duhCg l>ea ldaepiP sg h;Pigdr,y lg lF ciV v,e[ m ldaepiJ V[ v'wJ s[ qVJ a''G ci vjhpSsj q"wj ngw lqdNbj dwRpGdw dl,Z v'wJ } ciJ Zqwj w[ ujdH;a[ VujdH; q>eJ qVJ v{Gs[ lV m v'wJ dr,y Vjq ufS a[ dyau'CV sg dWiag sg f=f,waj bjr[ m dl,ZJ sj ci v'wJ s[ qVJa'G sPi wiV ba[ f=q[Li sj f=Fjr WVjRpSj ldaepij V[@ ngwlqdNbj m ldaepij V[ h;Pig dr,y W{n[ l[rw #bdu,a[ i>Zjrj$} hpwq ds,aj ##bdu,dabj Rpnw[ l>ea s[ bjv[ spbjv[ vwgidt,y s[ m$$

bdu,a[ dl,t V[ #lda WyV wdh w[ vwgi dt,y ds,ag m dl,Zu' b,e riljRpS s[ yqawji wi ih[ lV hpS vwgi a'G df,A[hg ih[ bdu,a[ V[ V[C[ hg dH,w avjW s[ fjSg RpD,fi yjsi drAjds,ag ba[ bjf RpD,fi W{n w[ qi[ h'H[ f>AgbJ } RpD,fi } lpBSv,e fH[ m f>Ag ugra h' w[ RpD,cS v,e fH[ m v'w RpZi dHw,n[h'S[ LpiP h' eH[ m qjV' dH,w aqjLj h' dihj h'r[ m b>a dl,Z bjfSj

Page 424: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

134

Part 4

Wv vj w[ o,w eH[ m fi bdu,aj bjfSg t[c t[cg debj m v'wJs[ dHw,n r,v dHLjij wiw[ ldaepiJ V[ xpiqjdHbj ##ljhqS[dHw,n wg h{ m$$

dl,Zj V[ tpvjl[ s[ iPf dr,y RpD,ai ds,aj ##VjVw ug aphjcjy[vj bdu,aj hg aJ h{ m$$

h;Pi V[ dH,w dl,t F[u w[ bdu,a[ } WpvjdHbj m Rpl r,va,w w[ Rpl sg ljig ajwa rjdfl v{ vHg a[ Rph dH,w fjl[h' w[ W{n debj m wpN lq[G Wjbs hg dH,w dqlaig dl,t V[ bjfS[dH,w b,n ljv s[ fp,ai } v{ w[ h;Pi s[ yiVJ dr,y W[Vagwgag ##fjaLjh) wpN ljv fdhvJ q{G bjf ug s[ yiVJ dr,ybisjl wiw[ fp,ai sg sja q>eg lg a[ WyV wgaj lg dwq{G fp,ai bjf ug } F[GB wiJ m l' eigW dVrj; ) fp,ai hj;i h{ m$$

ldaepiP V[ hpwq wgaj ##v,wCJ dHw,ngbJ wiw[ dytjWSjY m$$

hpwq bVplji dytj dabji h' eHg m dxi hpwq h'dHbj ##b,evj dsY m$$

b,e vj ds,ag eHg aglij hpwq h'dHbj W,y[ } ##dw b,edr,y Ajv qjis[ m$$ W,y[ V[ b,e dr,y Ajv qji ds,ag m lji[ r[tSrjv[ ba[ dl,Z h{ijV f=[LjV h' ih[ lV dw dHh wg h' dihj h{ mb,e ?aq h' eHg Wjvw Rpl[ ai%J lhg lvjqa W{nj lg m ldaepiJV[ brj; s[ w[ W,y[ } WpvjdHbj m Rpl V[ bjw[ Vqlwji wgag mRpl Wjvw[ s[ dyhi[ a[ bV"tj hg a[; lg m ldaepiJ WyV wgaj##Wjvw a>P dVhjv h' debj h{ q>e u' h'i u' q>eSj h{ m$$

W,y[ V[ W[Vag wgag ##fjaLjh ) blgG FpvShji hJ aplgG

Page 425: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

135

Part 4

WtdL>s h' m$$ dw=fj wi' bdu,a[ i>Zjr[ a[ q[hi wi' m$$

l=g epiP VjVw s[r ug V[ dxi xpiqjdHbj ##wpN h'i q>ev{$$ Wjvw V[ W[Vag wgag ##qhjiju ) q[hi s[ zi dr,y bjH[h' aJ dl,ZJ } rg qjx wi dsY m$$

lji[ v'w dHh V;jij r[tS rjv[ dHl fiRpfwjig Wjvwa[ h{ijV lV m b>a dr,y ldaepiJ V[ Wjvw } hpwq wgaj ##ziujRp@ Vjq uf' a[ h'iJ } ufjRp m$$ Wjvw sj Vjq ldaepiJV[ epiqpt WtdLbj m dl,t h'r[ a[ hpwq q>VS rjvj h'r[ RphgldaepiJ sj blvg dl,t h{ m

dul ai%J Wjvw V[ b,e dr,y wps w[ rg bjfS[ vHg wpNVhgG q>debj m q>debj aj bdu,a[ i>Zjr[ ba[ dl,ZJ vHg dHh'duh[ Wjvw } Rpsjlg WSj w[ u>evJ } VhgG a'dibj hpwqwgaj ##zi uj w[ ih' m$$

de=hp WVp lqldi lhdu lpFjdH mm\bjlj q^ 1@ b>e 352|

dHl[ hg ai%J Fp,y'G rjv[ WjWj ug V[ WjWj bV>s dl>z ug} bjf dryiV vHg hpwq ds,aj ba[ dxi wv[iJ rjv[ WjWjug V[ q>debj rg bjfS[ vHg VhgG fiRpfwji vHg m fjnw l>aZ>Vj dl>z ug Wji[ f=l>e fC% ypw[ hV m dHV%J V[ WiwaJ v{ w[FjHg iPf[ c[i[ bj vjH[ lV m \FjHg iPfj| rg dHdahjlw Veih{ m dHl Vei } l=g epiP hdie'dW>s ljdhW s[ hpwq bVpljiapwvjSg a'G RpD,n w[ FjHg ljZP FjHg iPf y>s ug s[ dfaj V[bWjs wgaj lg m awigWV ljig bjIP RpV%J V[ dHo[ hg Wagawgag m| l>a Z>Vj dl>z ug } a'iV lq[G WjWj ug qhjiju V[hpwq wgaj lg aplgG wqjHg Whpa wgag h{ ba[ h'i rg wiVg

Page 426: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

136

Part 4

h{ m fi wijqja VhgG dstjSg aphj} hpwq dHl } l.Fjv \uiw[|i,tS sj h{ m$$

dHw rji Whpa wjv f{ debj m v'w fjSg a[ WjdiL a'GdWVJ aCx ih[ lV m l>a Z>Vj dl>z ug s[ l[rw V[ W[Vag wgag##qhjiju ) w'Hg Rpfjb wi' qgGh f{ ujH[@ v'w Whpa sptg hV m$$RpV%J } wga[ h'H[ l>wvf sj dtbjv Fp,v debj a[ WyV wgaj##df>c s[ v'wJ } dHw,n[ wiw[@ ue wi dsY qgGh f{ ujH[ej m$$WjWj ug sj WyV lg ##dw Z>Vj dl>z a>P duV%J qgGh yjhp>sj h{frj lwsj h{ fi hpwq VhgG rjvg e,v } V;i b>sj; wids,aj m lq,eig bjBj zg bjds dHw,nj h'Sj LpiP h' debj m ##ue$$sg dabjig h' eHg m fsjio riaVj LpiP h' debj fi qgGh Vjdfbj m qhJfpit Wiwaj WtL w[ rg riaV a'G l>w'y wirjRGps[hV u[ hpwq Vj h'r[ aJ lF wpN hp>s[ h'H[ rg Wiwa VhgG hp>sg mdur[G xpiqjV h{_

dul wj de=hp dadV sgbj ajvj wp>ug epi lRpfjHg mmbdVw Rpfjr wi[ VhgG fjr{ dWVp ldaepi liSjHg mm

\b>e 205|

v'wJ dr,y qgGh Vj f{S wjiV wjxg dVijlaj rZg m liwjigqjqv[ sgbJ dy,ngbJ bjRpS v,e fHgbJ m RpV%J dsVJ dr,ywjv f{ ujS wjiV qjqvj s[Sj rg b"tj lg m v'wJ V[ dHw,n[h' w[ V>WisjiJ } dwhj ##dw aphj} faj hg h{ dw u' wpN lgRph aJ ue $a[ vj ds,aj h{ qjqvj dwo'G s[HgH[ m$$ qjqv[ sgRpeijHg dr,y s[i h' ujS sj wjiV liwji VjFj dibjla V[fp,dAbj m FjHg iPfj VjF[ sg dibjla dr,y f{Gsj lg m liwjifp,A fCajv wgag aJ ljig whjSg l>a Z>Vj dl>z ug s[ dlia[ bj fHg m ijuj hgij dl>z VjF[ rjdvbJ V[ l>a Z>Vj dl>z

Page 427: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

137

Part 4

ug s[ ri>B de=xajig ujig wi ds,a[ de=xaji wiV rjv[ Vjuq\ojS[sji| V[ l>a ug } dqv w[ ljig hwgwa s,lg a[ wdhSv,ej ##q{G s' yji dsV v[B aJ wi lwsj hJ fi ri>B ?aqVhgG wi lwsj m

l>a Z>Vj dl>z ug V[ bjfSj dH,w l[rw WjWj ug s[ yiVJdr,y F[dubj m Rpl } ajwgs wgag dw ##fdhvJ FjHg rdibjqdl>z ug w'v uj w[ ljig hwgwa s,lSg h{ dxi Rpl } Vjvv{ w[ WjWj ug fjl W[Vag wiVg h{ l[rw a[ idhq wiV vHg m$$l[rjsji V[ Fp,y'G fh>py w[ FjHg rdibjq dl>z ug } ljig drdobjlpSjHg m dxi WjWj ug fjl W[Vag wiV vHg api fH[ m rdibjqdl>z V[ WjWj ug fjl W[Vag s[ iPf dr,y ljig whjSg lpSjHg mh;Pi V[ WyV wgaj ##Rpl V[ bjfSg qi;g dwRpG wgag@ wiVjlg aJ hpwq v{Gsj m$$ l[rjsji V[ dwhj ##qhjiju ) evag h'eHg qjx wi dsY m$$ h;Pi q[hiWjV h'H[ wdhS v,e[ ##FjHgrdibjq dl>z a>P Vjv uj ba[ RpV%J dH,w LWs s[ fjn wiVsg qdiIjsj lqNjHg@ dHh fjn wiVj h{ m qgGh f{ ujH[ej m$$l[rw aJ FjHg iPf[ a'i ds,aj a[ h;Pi WjWj ug V[ VjF[ rjv[iju[ } aji fj ds,ag@ dvdtbj lg ##\bjf sj dwbj bdhrjvh{| aphjcj wg hjv h{ m$$

iju[ hgij dl>z r,v'G api>a urjW bjdHbj ##bjf w' q[ijhjv ujSV[ wg dwbj ;iPia h{ m$$ qhJfpitJ s[ ri>B ujig wiVrjv[ sj hLi \hjv| wg hp>sj h{ Rph h'Sj LpiP h' debj m dB,wjdifspqV dl>z s[ f[B dr,y sis LpiP h' debj wpN hg lq[G dr,yvjdHvju h' debj m dHZi'G o'C%g s[i Wjbs hg h;Pi V[ dH,wl[rw dHv{ygbJ s[ w[ VjF[ } F[u ds,aj ba[ ##wdh>s[ dw lj}

Page 428: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

138

Part 4

AYsI lwl quJ ibnu kaunu krY ]\qjiP WjSg idrsjl ug b>e 1106|

h[ dfbji[ ) dHh' duhg wiVg a[i[ dWVJ w'Hg VhgG wi lwsjf=a,t w"aw wiV sg lq,ioj aJ fPiV qhJfpit hg i,ts[ hV mdu>VJ f=FP sg Feag wiw[@ Rpl Vjv bojh dfbji fj w[@ dHh

a[ij hjv ujVS sg aJ v'C fHg dw a>P ljc[ W[B[ } h,owCgvjRpS sj hpwq ds,aj h{ m hpS s,l h,owCg ljc[ l[rw } fdhvJv,eg uJ a[i[ fp,a } m$$

l[rw V[ dwhj ##h;Pi ) dHh wdhS sg q[ig dh>qa VhgG h'Sg m$$

h;Pi V[ dwhj ##a>P iju[ w'v ujSj hg h{ u' wdhSj h{ blgGbjf hg wdh s[rJe[ m u[ ijuj de=xajig s[ hpwq rjfl v{ vr[aJ dH,w dHv{yg dB,w[ } s[ s[Sg m$$

VjF[ fhp>y w[ l[rw V[ ijuj hgij dl>z } WjWj ug s[ WyVlpSj ds,a[ m dBw[ sg hjva bag tijW lg m iju[ V[ evag q>Vw[ h;Pi a'G l[rw ijhgG qjxg sg q>e wgag ba[ de=xajig ri>Bi,s wi ds,a[ m l[rw V[ WjWj ug s[ hpwq bVplji dH,w dHv{ygdBw[ } s[ ds,ag m dBw[ sj sis W>s h' debj Rph bijq dr,yh' debj m ijuj dHh w"aw s[t w[ h{ijV h' debj ba[ h;Pis[ siLV wiV sj qV WSj dvbj m siLV wiV sj f=l>e b,e[bjr[ej m dHl a'G Rpfi>a FjHg iPf{ qgGh rg hpwq bVplji f{debj m dHvjwj ?pL h' RpD,dnbj m ljig dl=lBg qhJfpit s[ hpwqdr,y hp>sg h{ dwRpGdw qhJfpit f=q[Li sj hg iPf hp>s[ hV m

\dHh f=l>e l+! u'de>si dl>z dTv'G \wjwj ug| ba[ l+! Wvrgidl>z a'G dqdvbj|

Page 429: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

139

Part 4

lF f+a,t wiV sg Lwag ZjiV wgag h'Hg h{ m dHVljV sgduh' duhg yg; Vjv f=ga v,e eHg Rph' duhj h' ujr[ej m epiPe=>o ljdhW ug dr,y rjdhepiP s[ dfbji sg e,v wgag h{ m dHl[ai%J iqjdHS@ egaj a[ wpijV ligx dfbji sg Whpf,tg qdhqJsiljRpGs[ wdh>s[ hV dw ligi lrjlJ Vjv ugGsj h{ ba[ bjaqjf=gag Vjv m epiP VjVw s[r ug sj qjie hg f=[q qjie h{ mf=[q ljcg d;>seg sj bZji h{ m bjadqw RpD,yaj sg lgCg h{@lqjduw TJy[ sj Zpij h{ a[ f=FP s[ dqvjf vHg f,wj ijh rg mdfbji sg br,loj dHaVg RpD,yg a[ lVqjV uVw h{ dw ##IjiC[sj loi$$ rg b{L bijq sg d;>seg Vjv'G r,Z bV>sqHg ujfsjh{ m bduhj f=[q f>yq fjaLjh V[ bjf f=jSJ sg bhPag s[ w[f=yjdibj h{ m dHl f=[q sg dqljv } f,wj wiV vHg l=g epiPa[e Whjsi ug V[ bjfSj WvgsjV ds,aj m bduh[ f=[q@ fa>e[rJe lq[G RpD,a[ bjfS[ bjf } VAjri wiw[ rg bjfS[ f=gaqs[ siWji dr,y qwWPv h' uJs[ hV m dxi dHh f=[q sgrjV[ f=q[Lis[ siWji dr,y dH,w bdhq fsrg fj v{Gs[ hV m u' yjh>ps[ hVwi lws[ hV m ljig dl=LBg Rpl hpwq dr,y h' uJsg h{ u' v%gvjriajRpSg yjh>ps[ h'S bjfSg Lwag Vjv qhJfpit riaj lws[hV m dHl ai%J sg Lwag sj f=I'e wgaj WjWj ug qhJ hdiVjqdl>z ug V[ y'iVg } ijSg sj dtajW WtdLbj m

F[tjig a[ ijup wijr{ mm ijuj a[ F[tjig mm\lji>e wWgi ug b>e 1252|

c[i[ s[ v>ei dr,y f=Ljsj ria dihj s[t w[ s' urjV bjsqga[ dH,w RpV%J sg qpdBbji F{S f=Ljsj AwS vHg bjH[ m fil[rw V[ dwhj dw dHh hpwq dWV%j VhgG dqvSj m fdhvJ WjWjug fjl'G bjdebj v{ w[ bjRpSj fr[ej m dHh da>V[ hg WjWj ug

Page 430: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

140

Part 4

s[ siLV wiV vHg dB,v[ r,v ujS v,e[ m aJ l[rw V[ WjWjug fjl W[Vag wgag ##qhjiju ) dH,w vCwg dul s[ fjl dH,wl'Bg v'h[ s[ f'vi[ rjvg h{ m siLV wiV ba[ v>ei AwS sgbjdebj v{Sj yjh>psg h{ m$$

h;Pi WjWj ug V[ hpwq ds,aj bjRpS dsY m$$

\WjWj ug v'hj qKo[ VhgG vjRpGs[ lV fi dHl } l'Bg rgVjv v{ w[ bjRpS vHg wdh ds,aj m|

l[rw V[ RpV%J } WjWj ug sj hpwq lpSj ds,aj m da>V[ RpD,fidBvj ljdhW a[ yv[ eH[ m

WjWj ug V[ fp,dAbj #w"S h'@ dwo'G bjH[ h'@ wg w>q wis[ h' m$$

qp>c[ aJ W'v[ VhgG RpV%J sg F{S W'vg ##qhjiju ) q[ij Vjq#ejqJ$ h{ m dHh q[i[ Fij hV m blgG y'i hJ m ljcj w>q y'igwiVj h{ dsV s[ rwa q{G q>eS s[ WhjV[ zi sgbJ uVjVgbJw'v b>si yvg uJsg hJ a[ dVejh wi bjRpGsg hJ dw w>Z} dwl oJ a'G fjC \l>V| v,e lwsj h{ m us'G ija h' uJsgh{ aJ blgG fjC vj w[ y'ig wis[ hJ a[ bjfSj epujij wis[hJ blgG uja s[ lJhlg \L{lg| hJ m

fjaLjh V[ WyV wgaj ##dHh u' l'Bg a[i[ fjl h{ lj} s[ s[ m##qhjiju ) aplgG dHl a'G y>eg WSj vr'e[ m dHh aJ q{G wp,a[dW,v[ a'G i,tg h{ m$$ ejqj V[ urjW ds,aj m

##dHh l'Bg lj} s[ s[ blgG dHl a'G wHg w>q dvbj wiJe[ ma{} dHl l'Bg Wsv[ ijSg WSj dsbJe[ m$$ h;Pi V[ WyV wgaj mejqj V[ l'Bg ds,ag a[ h;Pi V[ WyV wgaj m ##ujh ijSg WSeHg m$$

Page 431: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

141

Part 4

v>ei AwS Rpfi>a Rph da>V[ hg yv[ eH[ m wpN dsVJ Wjbshg Rph Whjrvfpi dibjla dr,y Rph y'ig wiV sj w.q wiVv,e[ m dHw dsV q"w[ a[ hg y'ig wis[ xC[ eH[ m qpw,sqj y'igsj y,dvbj ba[ w{s h' eHg m da>VJ } Whjrv fpi u[v dr,yW>s wi ds,aj m dH,w dsV VrjW Whjrvfpi u[v sj qpbjdHVjwiV bjdHbj m us VrjW ejqj sg W{iw b,e[ fhp>dybj aJdHl sg lp>siaj } s[t w[ Rpo[ hg ipw debj ba[ u[v bdZwjig} fp,AS v,ej ##dHh vCwg w"S h{ dHh dwl s'L dr,y w{sw,B ihg h{ m$$

bdZwjig V[ urjW ds,aj ##uVjW ) dHh vCwg a[ s' dHls[ FjHg y'ig s[ w[l dr,y w{s w,B ih[ hV m$$

VrjW V[ hpwq ds,aj #dHl } api>a dihjb wiw[ q[i[ qdhvJdr,y F[dubj ujr[ m q{G dHl Vjv Vwjh wiJej m dHh q[ig W[eqWS[eg m hpwq sg api>a ajqgv wgag ujr[ m$$

W>sgtjV[ a'G qdhvJ dr,y fhp>y eHg m VrjW V[ wj;g Wpvjw[ dVwjh wirj dvbj m ##ejqj$$ ijSg WS eHg m qhJfpitJsj WyV b,Bv l=g f=a,t iPf dr,y ljhqS[ bj debj m hji dL>ejiv,debj h'dHbj h{ qV WjWj ug s[ yiVJ dr,y lusj wi dihjh{ a[ boiP dfbji Vjv yiVJ } qV sg wvfVj ijhgG Z' ih[hV m qhJfpitJ b,e[ l,y W'vS sg dHhg fsrg dqvg m VrjW} wdh w[ bjfS[ Fij rg dihjb wirj vH[ ba[ RpV%J } dH,wdH,w df>c epuji[ vHg s[ srj ds,aj m qdhvJ dr,y idh>sg h'Hgrg ldaepiJ s[ WyV hi r[v[ Ijs i,tsg m dH,w dsV ljig hwgwaVrjW } lpSj ds,ag Rpl } rg WjWj ug s[ siLV wiV vHgf=[dibj m wpN lq[G Wjbs s'V'G fag faVg WjWj ug s[ siLV

Page 432: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

142

Part 4

wiV vHg Fp,y'G wvJ fhp>y eH[ m l[rw fjl biu'Hg wgag dw##fjaLjh s[ siLV wiV[ hV m$$ l[rw V[ WjWj ug b,e[ RpV%Jsg bi; epujig aJ hpwq dqdvbJ ##bj ujS dsY m$$

VrjW ba[ W[eq Vqlwji wiw[ W{n eH[ m h;Pi V[ a,ww[ WyV wgaj #WS eHg Vj ijSg m$$ bjh ) fHg h{ a[ig l'BgdHl V[ ijSg WSj ds,ag h{ m fi dHh hpS ljc[ w'v hg ih[eg m$$W[eq V[ b,e[ h' w[ wpN qjdHbj F[GB wiVg yjhg fi h;Pi V[i'w ds,aj dwRpGdw Rpl s[ qV sg FjrVj b>aiujqaj sg V;iVjv s[t vHg lg dw dHh qp>cj yjh>psg h{ m WyV wgaj ##qp>cjbu[ VhgG h'r[ej m$$ siLV wiV Rpfi>a qpC eH[ sPug rji dxibjHg m h;Pi V[ dxi WyV wgaj ##b;[ w'Hg qplvj aphjc[ ziVhgG u>qsj m$$ Rpl V[ rg f,vj VhgG A,dcbj dwRpGdw Rpl V[f=a,t s[t dvbj lg dw dHh fPiV qhJfpit LiW LwagqjV hV maglig rji dxi bj eHg m h;Pi V[ f=l>Vaj b>si WyV wgaj##hpS fp,ai h'r[ej m$$ LdhVLjh fjl'G dq,ngbJ qpijsj v{ w[ rjfly,vg eHg m ljv Wjbs zi fp,ai h' debj m y'og rji N'vgbJFi w[ siLV wiV vHg bjHg ba[ Vjv hg wpN F[BJ v{ w[bjHg m F[Bj f>u l" ipfHgbJ dH,w Ljhg dvWjl rjvg fpLjw uigsjiu'Cj@ w>eVj sg u'Cg@ h,o sgbJ RpGevj rjla[ Ajf \duV%Jdr,y Ve uC[ h'H[ lV|@ l'V[ sg ACg@ uigsji slaji bjdswHg wpN v{ w[ bjHg h;Pi h,l w[ WyV wiV v,e[ ##dHl sgwg v'C lg@ ljc[ dHh dwl w>q h{ m$$

W[eq V[ dli dVrj W[Vag wgag ##h;Pi dHh sja rg \fp,aisg sja| dHh rg lF wpN aphjcj hg h{ w>q bj ujH[ej dur[GwWgi ug sj xpiqjV h{ _

Page 433: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

143

Part 4

wWgi q[ij qpN qdh dwAp Vhg u' dwAp h{ l' a[ij mma[ij apN wRp lRpfa[ dwbj vje{ q[ij mm

\lv'w wWgi ug@ b>e 1375|

W[Vag Rpfi>a h;Pi V[ lF yg;J f=rjV wi vHgbJ LjhgdvWjl ws[ ws[ ija } fdhVs[ lV m dxi iujHg sg Wp,wv qjiw[ wpN lqJ W{n[ idhSj m dxi tujV[ dr,y l>Fjv s[Sj m l'Bgs[ b,u rg siLV wirjH[ uJs[ hV m dHl } ijSg rjvg l'Bgbjts[ hV m h;Pi s[ lq[G u[ w'Hg Wgqji h' uJsj aJ WyV wis[lV ##ijSg rjvg l'Bg dHl s[ Vjv fj dsRp ngw h' ujr[ej m$$dHl ai%J Wgqji } bijq bj uJsj m

l'Bg fiojdH dH,w h'i f=l>e h{ m w,yg Fp,y'G s[ l[rw FjHgu{qv dl>z s[ da>V vCw[ lV m uv'i dl>z Rpqi 27 ljv ba[duRpS dl>z sg Rpqi 22 ljv s'r[G Ljsg Lpsj lV m byjVws'VJ sg q"a h' eHg m drywjivj vCwj HgLi dl>z wpbjijlg m dH,w qjHg V[ dHl a[ yjsi fj vHg m dfaj u{qv dl>zfp,aiJ sg q"a sj lsqj Vj N,v ldwbj Rph rg yCjHg widebj m dwl[ V[ WjWj ug } ?Wi ds,ag dw l+! u{qv dl>z yCjHgwi debj h{ m h;Pi V[ WyV wgaj aplgG lj} fdhvJ dwRpG VhgGs,dlbj m Rpl V[ bu[ VhgG qiVj lg _

Rpl s[ bu[ 27 ljv Wjwg lV m Rpl } ujS VhgG s[Sjlg@ y>ej ) dHl zi hg dxi uVq vr[ej m

dHw ljv Wjbs HgLi dl>z s[ zi vCwj f{sj h'dHbjWjWj ug fjl vCw[ Wji[ s,dlbj aJ WyV h'dHbj ##dHh u{qvdl>z de,v qpC w[ bjdHbj h{ bjfS[ zi dr,y lajHg ljv WjwgRpqi epuji[ej a[ Wjwg h'i Rpqi rg vr[ej m u' dHl uVq sg h{ m$$

Page 434: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

144

Part 4

lajHg ljv Wjbs dHh vCw[ epiWyV dl>z s[ whg rugba[ v,a tijW h' eHg cjwBi V[ lvjh ds,ag ##dw dHl sgv,a w,BSg fr[eg dwRpGdw fvq s'C eHg h{ m$$ h;Pi Rpl lq[G#y'vj$ A,c eH[ lV m epiWyV dl>z s[ qjq[ q'aj dl>z \wjhVdl>z rjvj| } qhJfpitJ sj WyV Ijs bjdHbj ##dw dHh dHluVq sg Rpqi F'e[ej m$$ yv' Rpo[ hg v{ w[ uJs[ hJ m epiWyVdl>z } v{ w[ WjWj ug s[ c[i[ fhp>y eH[ m Rpl lq[G e,sg RpD,fiWjWj Vi{S dl>z ug qhjiju dWijuqjV lV m RpV%J fjl W[Vagwgag ##dw qhjiju ) dHl sg v,a wBSg fr[eg$$ dw=fj wi' m$$WjWj ug V[ WyV wgaj$$ w'Hg e,v VhgG dHh RpV%J s[ WyVVjv f{sj h'dHbj h{ m dHl sj rjv rg dr>1505ej VhgG hp>sj mdHh ijSg rjvg l'Bg dHl s[ Vjv fj dsY ngw h' ujr[ej mWyV bB,v h' debj@ epiWyV dl>z ngw h' debj ba[ l+! epiWyVdl>z dHh laiJ dvtS r[v[ a,w q"uPs h{ m

bBv WyV ljZP uVj lF qdh f=eBjdHbj mm \b>e 812|

VjVw wydCbj dlRp a'dC TPdT luS l>a fdwbj m\b>e 1102|

YdH ugr>s[ drApCdh YdH qpdHbj V ujhg A'dC mm

\wdW,a|uJ w{ dZbjVj bV>s dry h'dH w[ qla dlr

Ac w{ l>lji Rpa[ yCe[ w{vjl h{ m

lVw@ lV>sV@ lVjaV@ l>a wpqji@ uj w{ fjrV[ } F[t Zjdibj

Page 435: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

145

Part 4

Rpsjl h{ m

ljisj@ eS[L@ dH=s@ w'B@ s[r a[agl@ l=h>l= qpt l[l uf[ Vjqlrjl lrjl h{ m

la a[ bV>a dry i,ag V xti ujS'@ ##qhJ hdiVjq hig$$lpa[ f=wjl h{ m

w'Hg b>sj;j ljv wp fdhvJ dH,w l[n bW'hi a'G WjWj ugs[ c[i[ bjdHbj lg dul V[ s,dlbj lg ##dw ejqj L{LS$$ sjRph vCwj ljcg dibjla Whjrv fpi sj ijuj lg m WBrjijh'S a'G Wjbs blgG bW'hi bj eH[ m dHh l[n s[ WyV sjlyiVuga dl>z V[ c[[i[ sg l>ea a'G lpS[ hV m

quTw swihbu jo dyvY soeI suKu pweIAY ]

qhJfpitJ sg l>ea wisj h'dHbj dHVljV hpwq dr,y idhw[ hi ai%J s[ ZV \fp,ai@ ;qgV@ qwjV bjds| sg f=jfag wiv{Gsj h{ m hpwq dr,y idh w[ hg WtdLL dqvsgbJ hV m usljdhW w'Hg sja apn w[ WtLS aJ Rpl dVbjqa sg hj;igs[rVhji lrjqg sj LpwijVj wiV vHg qhJfpit w'v vrjHgujr[ u' dHh sjaJ upBjRpS sg lq,ioj i,ts[ hV aJ dw RpV%Js[ q[hi sg Vsdi lswj lpt sg f=jfag h'r[ m fi u[ f=jSg qVqjVgwi[ aJ Rph dVbjqa sptsjHg h' uJsg h{ m dur[G wje; RpD,a[v,eg liwjig q'hi Rpl sg wgqa V'B s[ iPf dr,y WSj ds>sgh{@ fi dWVJ q'hi rjv[ wje; i,sg wiw[ ujv ds,aj uJsjh{ m dHl[ ai%J qhJfpit sg q'hi a'G dWVJ RpV%J spbjij WtdLbjh'dHbj ZV i,sg wje; rJe ijt h' uJsj h{ m fi u[ qhJfpitZV apn w[ WtLS a[ f=jSg Rpl } hpwq b>si ria[ aJ lptsjHg

Page 436: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

146

Part 4

h'r[ej m fi u[ lr{ dH,Aj lswj W[tWi h' ujH[ aJ xv f,wSa'G fdhvJ hg NC uJsj h{ dur[G xpiqjV h{_

yapijHg dlbjSf dwa{ wjdq V bjHgb{ mmapnj ljdhWp u' s[r{ l'Hg lptp fjHgb{ mm

\b>e 396|

l[qj df>c sj f[=qg l+! bai dl>z lg dul V[ iPqg idh>s[lq[G WjWj ug sg bSo,w l[rj wgag lg sj hrjvj s' da>V dh,l[dr,y bj yp,dwbj h{ m l+! bai dl>z s[ zi s' vCwgbj lVWjWj ug fjl W[Vag wiV Rpfi>a s' vCdwbJ V[ uVq dvbj mr,c[ sj Vjq epids,a dl>z ba[ A'Bj wjwC dl>z lg m baidl>z a'G Wjbs epids,a dl>z rg l[rj wisj dihj dul } WjWjug qhjiju ##WjsLjh$$ dwhj wis[ lV m dHV%J Wji[ dfAv[ dh,l[dr,y Ajdfbj uj yp,wj h{ m epids,a dl>z upbjV h' debj a[Ljsg h' eHg m RpV%J s[ zi vCwj f{sj h'dHbJ aJ zi rjdvbJdryji wgag dw wjw[ sj Vjq WjWj ug a'G hpwq v{ w[ i,dtbjujr[ m W,y[ } v{ w[ fdirji h;Pi s[ yiVJ dr,y bj debj mepids,a dl>z V[ W[Vag wgag ##qhjiju ) wjw[ V[ uVq dvbjh{ m q[hi wi' dHl sj Vjq wg i,tgH[ m$$

h;Pi WjWj ug V[ WyV wgaj ##N>cj dl>z$$

wpN lq[G Wjbs sPlij W,yj h'dHbj m dxi Fp,y'G WjWj ug w'vVjq i,tS vHg bjH[ m WjWj ug V[ hpwq wgaj ##N>cj dl>z$$ mVjq lpVS Rpfi>a epids,a dl>z V[ W[Vag wgag ##eigW dVrju)fdhv[ sj Vjq rg N>cj dl>z sPu[ sj Vjq rg N>cj dl>z m dH,w} WpvjrJe[ s'V'G W'vSe[ m wje;J dr,y rg ngw VhgG h'r[ej m$$

W[Vag lpS Rpfi>a h,l w[ WyV wgaj ##fdhvJ r,cj N>cj@

Page 437: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

147

Part 4

sPuj A'Bj N>cj m vRp f{ debj Vj xiw m$$

Rpl a'G Wjbs s' vCw[ h'H[ aJ Fp,y'G VhgG bjH[ a[ zihg Vjq i,t dvbj m dH,w y>s dl>z a[ sPlij ajij dl>z m lqJfj w[ epids,a dl>z ba[ fdirji siLV wiV bjdHbj m W,y[t[cS v,e fH[ bjf s'V'G WjWj ug w'v W{n eH[ m qjHg V[ brj;s[ w[ W,dybJ } WpvjdHbj ##y>s dl>z a[ ajij dl>z dHZi bjRp m$$

WjWj ug V[ fp,dAbj ##dHh y>s dl>z a[ ajij dl>z w"S hV mqjHg V[ RpD,ai ds,aj ##dHh N>c[ h'iJ s[ s' A'B[ Fij hV m WjWjug V[ WyV wga[ ##qjHg a[i[ y>s dl>z V[ e'cg qji ujSg h{a[ aji[ dAf ujSj h{ fi u[ aplgG hpwq Vjv i,ts[ aJ l,a N>c[h'S[ lV m$$

qjHg dHl iqu } lqN Vj lwg@ Fp,v WtljRpS vHg w'HgW[Vag VhgG wgag m wpN dsV Wjbs s'V'G vCw[ lrierjl h'eH[ m dxi s' h'i rg h'H[ fi w'Hg Vj Wdybj m

N>cj dl>z s'VJ s[ fdirji ba[ bjf b,u a,w WjWj ugs[ si sg l[rj wis[ bj ih[ hV m

WjWj ug s[ w"awJ dr,Dy'G dH,w f=a,t f=qjS m dH,w rji qjN[sg l>ea WjWj bV>s dl>z ug qhjiju s[ hpwq bVplji Fp,y'GWjWj ug qhjiju s[ siLVJ vHg bjHg m qjHg FjeS qjV sgl>ea dr,y lg@ dHl sj df>c yPVgbJ d;v%j vjh"i lg RplV[ WjWjug fjl W[Vag wgag ##qhjiju ) \dHw vCwg u' Rpl sg f'aiglg| dHh ljcg vCwg ija } lp,ag h'Hg s>s wigy sg h{ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh tlq } tjSg h{@ tlq }tjH[eg m$$ Fjr dHh drZrj h' ujr[eg m

dHh lpS w[ qjHg FjeS b,tJ Fi bjHg a[ W[Vag wiVv,eg ##qhjiju ) dHl a[ dw=fj wi' m q[hi s[ zi dr,y bjRp m$$

Page 438: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

148

Part 4

WjWj ug V[ WyV wgaj ##a>P fp,dAbj blgG s,l ds,aj m dHhw'Hg lijf rjvg e,v VhgG dHh bB,v h'Shji h{ m$$

qjHg V[ dxi aivj wgaj ##fjaLjh ) aplgG WtdL>s h' m aplgGbB,v } Bjv lws[ h' ljc[ a[ idhq wi' m$$

qhjiju WjWj ug V[ WyV wgaj ##b,Aj ) u[ Whpag du,swisg h{ aJ wpN h>cj w[ \Fjr sl f>siJ ljv| fi tjH[eg ;iPi m$$

l' dHh rg hpwq bVplji hg ridabj m du>Vg s[i sj lqJqjHg FjeS s[ W[Vag wiV Vjv dqdvbj y>ej lpt sj v>dzbj m

\wdW,a|h'S hji Bjv[ l>a@ qpH[ w' ugrjv[ l>a@ l>a u[ dVwjv[ FjHgxijV Rph x,lsj ml>a dry i,W r,l[@ hi e,v bjf s,l[@ duhCj q>V[ lptg r,l[lsj ih[ h,lsj mih[ yiVJ $y u[hCj qp,w[ uVqj sj e[Cj f{Gsj uqj sj V N[CjRph l,y t>c r,lsj mdqv[ spZ bi fPa A,c ujS f>u sPa@ h'r[ Fvg wiaPa vjhjdqv[ Vjq il sj ml>a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju s[ ugrV Vjv

l>W>dZa dHdahjl sgbJ fplawJ c[i[ dr,Dy'G dqvsgbJ hV m

V'B _ fjnwJ f=ag dVqiaj ldha W[Vag h{ dw u[ dwl[f=[qg s[ fdirji Vjv uJ dwl[ diLa[sji l>W>Zg WjWj ug s[ WyVdwl[ rg ai%J s[ h'H[ h'S aJ Rph l,uS c[ij i.Pqg rjvj \Fp,y'GwvJ| dr,y f+l>e dvtrj w[ ujS sg t[yv ;iPig wiV m

Page 439: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

149

Part 4

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,wl.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgv

ugij d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisjiueaji dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+ar[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[df>c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[df>c s[ V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ mdHl drywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| VjvuJ dHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%Jsj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hVba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg mWjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfPvjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV mWjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsVhg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRGbj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%Jsg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbqsg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'G

Page 440: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

150

Part 4

Wjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjfV[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHgdabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBgWjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idhw[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPvFjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G WjbsWjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwliq>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHgba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sVdl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjfug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHgl[rjrJ fPigbJ wgagbJ@ wjxg bu[ y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'GlwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y f>ujW@ IP!fg! ijulojV@qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ Ljdqv hV m awigWVw'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJy,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[lV m bjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.aWjWj wp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJw'Hg W[Vag wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v] Fdibj dfbj ] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ugV[ l[rj sj bjtSj WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>ea

Page 441: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

151

Part 4

dvbj w[ l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>Fh'Hg WjWj wp>sV dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[qdl>z ug w'v FpKy' ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjfug } l"Gf ds,aj ] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ugsj l.a WjWj t[q dl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[V[Caj r,Z eHg m WjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-apw rjv[ qhJ l.fB fjn VjVwli sgbJ njnJ dr,y wirjH[ba[ l>eaJ } b>dq+a A,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dhawHg i[v IjaijrJ@ W,l IjaijrJ@ uhj; Ijaij@ ljdHwvIjaijrJ wgagbJ m l.a WjWj wp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'Sa'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ugsg idhVqjHg dr,y 250 wqi[ h;Pi ljdhW@ \liJrj| 5 epispbji[ljdhW wHg v.ei yvjH[ a[ l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHqa[ bjf ug sg dcRPBg uf af $a[ vejHg duhCg bjf ugV[ WjtPWg dVFjHg dHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[x'V a[ bjf ug } tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhk lws[dw blk a[i[ $a[ dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBjiVg WjWjug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;Pi ljdhW@2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[ Vjq wgagbJlV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'G

Page 442: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

152

Part 4

dv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKu'G slaji W.sg wgageHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>cl[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJ hdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[rdl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv sgl[rj ba[ e,sg ljdhW $a[ l'V[ yJsg sg l[rj wirj ih[ hV m

¬¬¬

Page 443: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje f>urJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 444: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^df+>Br{Kv

146@ dH>clB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

Page 445: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

nwnk kciVAw isau qoiV FUiF sjx sMq pikAw ] 5

wp.cvVg lpiNg la l.eda fiqjV.s epiP qpdt qyj mm 11

Vjqp dli'qdS liW q{ Fea ih[ dvr Zjdi mm 15

uh W{ljvdh ah W{lj lpbjqg uh F[udh ah ujrj mm 16

NtCp NJeg qghp ril{ Fg epip s[tS ujHg mm 24

l.a uVj dqdv hdi ilp fjdHbj hdi qdV adV qgn vejVg mm 27

u' ujV{ dalp lsj lptp h'dH mm bjdf dqvjdH vH[ f+Fp l'dH mm 30

uvdS WpNg lgav FH[ qdV adV Rpfug lJda mm 32

uV FeaV w' wh' V qjV'@ wgY bfV' fHg h{ mm 36

H[w iPf uj w[ i.e bV[w 39

u{lj aP a{lj aphg dwbj Rpfqj sgu{ 42

bfVg l[rj bjdf wijHg epiqda b>adi ujeg 44

lvjqp uWjWp s'r{G wi[ qp>Thp zpoj ujdH 46

bjdebjwjig lsj lptp Fp.y{ ua wa f[tRp hdi epVg 48

uVqp wjvp wi u'dC hpwqp u' h'dH lp q>V{ mm 49

wWgi h.lp RpdcY aVp ejdcY l'NjHg l{Vjh mm 52

wiRp WijWdi u' df+bj l.de ijag dHh hRPq{ wg TgnjHg mm 54

i'e l'e ldF dqdB eH[ dVa VrJ dVi'bj 60

Whpa RpiZ af ljZV ljZ[ mm bdVw vjF qV'io vjZ[ mm 63

dF>Vg i{VCgb{ yjqwdV aji[ ujedh l.a uVj q[i[ ijq dfbji[ mm 68

VjVw f+F bdWVjlg mm aj wg l[r V dWiog ujlg mm 72

lPw[ hi[ wgH[ dtV qjdh mm 75

epdi fPi[ l.uqp wdi sgbj mm VjVw aRp dxdi sPt V ogbj mm 77

aawij

Page 446: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

hdi uVp firjip lZjip h{ dHwgh wpvg lFp ueap Acjr{ mm 78

bjfS{ FjS{ u' yv{ FjHg drApdC y'Bj tjr{ mm 81

ldaepiP lsj sdHbjvp h{ FjHg drSp Fjej dwbj fjHgb{ mm 82

W'dv Vj ujS{ qjdHbj qds qjaj qiSj ygda V bjr{ mm 84

u[ YdH dsldh Vidw uJs[ aJ RpV wj sjVp V v{Sj mm 86

fi wj Wpij V ijthp yga mm apq wRp sptp VhgG FjHg qga mm 87

Flqj FPa h'bj dtV Fgadi bfVj wgbj fjdHbj mm 88

dqiaw wRp ugrjvV hji mm FPt[ wRp s[ra bjZji mm 90

l'Hg wiSj du bjdf wijH[ mm duo[ it{ lj Fvg ujH[ mm 91

ljy{ qhdv ih{ W{ijeg bjrS s[dh a bjrJ mm 93

lev qV'io fp>dVbj bqij fs fjHg mm 95

qV WjAa xv fjH[ lev[ wpsida wgq bfjide mm 97

dVir{i{ l>de r{ip iyjr{ hdi sieh Yhp hji{ mm 101

ijq wlRpBg l' lh{ u' qi ugrj h'dH mm 104

dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw drsnu Bytq auqrI BuK ] 107

quDu Awpy isRsit sB aupweI jI quDu Awpy isrij sB goeI ] 108

l>a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 110

­­­

Page 447: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

nwnk kciVAw isau qoiVFUiF sjx sMq pikAw ]

b>e 1102

f+q[Li sg bijZVj wisj h'dHbj qhJfpit qpwag s[ f"s[ V.PVjq s[ fjSg Vjv dl>usj h'dHbj xv f+jfa wiV s[ lqi,o h'uJsj h{ ba[ dHh ilaj Vjq xv sg dqnjl s[ lpbjs Vjv da+fah' w[[ bV.sqHg Zjij dr,y rdh apisg h'Hg sdibj s[ fjSg sgai%J bojh edhijHg rjv[ dVi.wjig lqp.si dr,y uj dqvsg h{ mdHh' duhg fPiV b,rloj@ l+[LB Wp,Zg ba[ ldhVLgvaj rjvg u'ahg f+q[Li Vjv dqvjf sg q>duv dstj lwsg h{ VhgG aJ F[tZjigft>cg W>sj Rpl sg q>duv sj ilaj s[tS rjvg b,t rg VhgG WSjlwsj m epiP ljdhW sj xpiqjV h{ dw dHh' duh[ wydCbJ l.e dVhpVj vej a'Cs[m Rpl l.a sg Fjv wi u' idhqa sg Fgt s[S sgLwag f+ag dVfp>V h'r[ m dVi>wjig u'a Vjv bF[s qhJfpitJ sjwoV h{ dw fp>Vj s[ rZS Vjv HgLri sj ul wiV rjdvbJ sgl.ea dqvsg h{ m fjfj sg Ws'va L{ajV sg Rpfu hp>sg h{ ljZl.ea sj dqvjf qjV WtLsj h{m dul V[ VgGh hg VhgG i,tg q>duvJdwr[G WVSegbJ@ Vjq sj f"sj hg VhgG vjdHbj xv sg vjvljdwr[G WKDN[eg m ljZ l.ea dr,y upC w[ Vjq dlqiV sg upeag sjfD"sj vjdHbj h'dHbj hg LiZj s[ fjSg Vjv da+fa h' w[ Vjq ils[ Fi[ qpwag xv dvbjr[ej m

drD<dsbj sg fdhvg uqja b>si sjtvj v{ w[ drdsbjiogdceigbJ f+jfa wisj h{ m u[ sjtvj hg Vj dvbj aJ dceigdw,Do'G m spdVbjrg dceigbJ sg ai%J f+qjio sg drD<dsbj fC%V

Page 448: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

ljZ l>ea wiV lswj f+jfa hp>sg h{@ fiqjio sg drdsbj fCVrjvj udebjlP q[hVa wiw[ bjadqw Wv Vjv fiq fsrg fjv{Gsj h{@ fPiWv[ fp>Vj lswj hg f+FP bjf dlqiV vHg f+[isj h{ ml.ljig ugrV b>si dryisj dHVljV lptsjHg brloj dr,yf+q[Lri sg wiVg } bD,Dt'G fi't[ wiw[ hiVjwL iPf h' uJsj h{ mdHh' duh[ bh.wjig ugr } dxi f+FP bjf Wpvjr[ F[usj h{ m

bh>wjigbJ V' spt Fpt h{ mm hop acdh zdi zdi q>ejdh mm

h[ qVp,t q'h qjdHbj duh[ drVjLwjig fsjioJ } A,c w[ l,y[sg bijZVj wi dul s[ xvliPf l,y[ sg siejh b>si qjVf+jfa h'r[ m

dHdahjlw rjiaj h{ dw qvlghJ Vjq s[ df>c dr,y dH,wepiqpt l,uS Fegio rlsj lg m zi[vP Rpfs[L Vjv qjaj y>cgsg RpfjlVj wisj lg m wqjHg f+Wv h'S a[ dH,w dsV lpfV[b>si qjaj V[ siLV s[ w[ wpN q>eS vHg dwhj m Fegio V[h,o u'C w[ W[Vag wgag #qjaj$ q{G dwl[ spdVbjrg q>e vHgFeag Vhg wi dihj m u[ aplg q[hiWjV h'H[ h' aJ q[ij uVqqiV w,B dsRp[

Fegio u' wpN aP. q>esj h{ dHh a{{} epiP VjVw s[ zi a'GGhg dqv[ej m qjaj sj urjW lg m

xpiqjV h{qpwa h'V wg dHAj u' v' mm l[rhp l+g VjVw fe a'G v' mm

Fegio V[ h{ijVg Vjv fp,DdAbj@ #q{G$ aJ dHh Vjq hg VhglpdSbj@ dwo[ dWijus[ hV m

fpi lpvajVdh wgV spwjVj mm spdiY idha h{ ujdH Vj ujVj mm

spdiY a'G Fjr h{-epfa hV@ w'Hg ujS VhgG lwsj mlpvajVfpi v'Zg dr,y spwjV wis[ hV m

Page 449: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

wWgi ljdhW ug sj woV h{-wWgi wjv wi.aj bWdh wi bW wiaj lpdHajv mm

dur[G fjaLjh sj xpiqjV h{ mqa ujShp bju w[ wjvg mm

dHh WyV h'S a'G Wjbs qjaj bv'f h' eHg m lpfV[ V.P fiatq>V w[ Fegio lr[i[ hg lpvajVfpi r,v api dfbj m qjaj s[ Rpfs[LVjv dVi>wjig u'a } dqvS sg bdFvjLj V[ epiqpt sj f>Z A[agqpwj ds,aj m VjVw fjaLjh ug s[ siLV wiw[ qV LJa h'dHbjba[ qV Rpuv h' debj@ siLVgbJ epiqp,t hq[LJ vHg epiP VjVwsj h' debj m

FjHg episjl ug V[ Fegio sg y'Sr[G dl,tj dr,y deSagwgag h{ Fegio ug Wji[ woV h{-

q{vlghJ dry bjtgb{ FjHg Fegio wjvg epS ejr{ mmdHl[ ai%J huPi WjWj ug sg l[rj dr,y dH,w qhJfpit ih[ lV@

du>V%J } l>a bdy>a ijq ug s[ Vjq Vjv ujdSbj uJsj lg m bjfug sj uVq W+jhqS fdirji dr,y dH,w df>c ngwig rjvj dr,yh'dHbj lg m \l[rj dl>z ngwigrjvj sj df>c| Rpl lq[G dHhfdBbjvj dibjla dr,y lg m LJa lpFjb@ ds+C dHijs[ rjv[dlqiV@ Feag@ FjrVj ba[ RpfjlVj s[ ZVg qhjaqj lV@ wHgwHg z>B[ lqjZg ldo,a idh w[ dLr ug qhjiju sg RpfjlVj wis[lV m q>si dr,y bjiag wiVg@ l[rj wiVg i'u sj f+S lg mRpfjlVj Rpfi>a dH,w dsV dLrug s[ blojV \dv.e| a[ Whpa Fjiglif dstjHg ds,aj@ bjf V[ dlqiV VhgG A,Ddcbj@ dxi dH,w dsVdLrug qhjiju s[ f+a,t siLV h'H[ a[ bjf } bjrj; bjHg -

ri>P WPh

Fjr wpN q>e vY m da>V rji dHhg bjrju bjHg m fi bjfug s[ qp,t a'G w'Hg urjW Vj dVwdvbj m bc'v@ tC[ s[ts[ ih[

Page 450: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

bjtig WyV h'dHbj ##dwl[ qhJfpit sg l>ea wi'$$ WyV Rpfi>aL.wi ug bv'f h' eH[ m

bjfS[ bjf Vjv dqvjf sg drZg dVi.wji bjf WSj ds>sjh{ m bdy>a ijq ug bjfSg Wijsig b>si dwl[ vCw[ sg u.N dr,yLjdqv h' w[ l[q[ Vei dr,y fh.py[ aJ bjf ug s[ w>Vg WjWj ugsg Rplaa fHg m WCg Rpalpwaj Vjv WjWj ug sg Rplaa lpSga[ siLVj vHg drbjwpv h' RpKn[ dw dwhC[ lq[G qhJfpitJ s[ siLVh'S@ FpD<y' wvj r,v } y,v fH[ m uJNgbj rjv[ l'hS[ w,fC[@ev dr,y w{Gnj l'V[ sj@ da,v[ rjvg up,ag upbjV brloj siLVwiV vHg hpwq bVplji huPi s[ ljhqS[ bjH[ m Vqlwji wiw[W{nS v,e[ bjfS[ bjf hg W'v fH[ dw qhjiju q{G bj debj hJ m

huPi V[ o'Cj qplwij w[ dwhj bu[ aJ u>NJ r[tsj qdnbjHgbJtJsj dxisj h{G@ us'G ljcj WSw[ bjr[Gej Rpl rwa s[tJeJ m

bdy>a ijq ug q,oj B[w rjdfl yv[ eH[ m fi qV dH,o[ hgA,c eH[ dwRpGdw iqu fAjVS dr,y s[i Vj v,eg m zi fia[ ba[wfC[ Wsv[ ba[ Rpl[ lq[G hg rjdfl h' eH[ m WjWj ug s[ yiVjdr,y bj dxi slaw ds,ag m huPi Whpa f+l.V h'H[ ba[ qdibjsjbVplji ljig Li%J wgag m \Li%J b>si wHgbJ uej a[ q,ojdBwjRpGs[ v.qj fjRpGs[ m bjfS[ bjlS df,A[ WCg o'Cg duhg ue%jlg@ Rpl} Rph ##L"wgV zi$$ bjts[ lV@ Rpo[ v>qj fjRpGs[ m u[ dwl[fp,ASj aJ bjts[ dHo[ WC[ a,flrgbJ V[ af wgaj h{ m dHh ue%jfdr,ai h{ m bjsqg s[ h,o zp,BS[ a[ wdhSj ##aphjc[ a[ ljcg q'hiv,e uJsg h{ m fiv'w dr,y ujYe[ aJ s[tw[ aphj} w'Hg wpNVhgG wh[ej m dl,Zj ljc[ fjl fhp.yj ds,aj ujr[ej m$$ xpiqjV h{-

i[ i[ sieh wh{ V w'RP mm bjRp W{np bjsip lpF s[RP mm

L"wgV zi ba[ bjfs[ h,oJ Vjv zp,BS sg Li%J dwl[ dwl[

Page 451: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

sg hg wis[ lV m L"wgV zi sg ue%j WjWj ug s[ bjlV dfA[lg m bjq yguJ dur[G t>c@ sp,Z@ bjBj bjds sg Li%j huPi s[ bjlSs[ b,e[ hp.sg lg m sPug Li%j bjlS s[ Zi.P rjv[ fjl[ dH,w oCj \dul} uiqV sj oCj bjts[ lV| Rpl Rpfi ba[ aglig bjlS a'Gs,tS rjv[ fjl[ a[ fPiW rjv[ fjl[ f,wj oCj \dul} qvwj sjoCj bjts[ lV| lg m dHh qdibjsj b,u a,w f+y,va h{ m dullq[G v.ei WS w[ bjRpGsj huPi Rpl sg Li%j wijRpGs[ m B'wig dr,yhg fiLjs[ s' s' yp,w w[ tD<W[ a'G l,u[ ba[ l,u[ a'G tD<W[[[ l[rw V[ wiV[bjf ug V[ dVejh i,tSg dHl[ hg ai%J sjv sg wCAg Fi v{Sga[ tjvg wi s[Sg m wpN lq[G Wjbs WyV wiVj $$ujY Lp,Z h{riajY m$$ v.ei sg i'Bg bVy'fCg a[ dHw,v[ vPS rjvg qP>eg sgsjv m yji l[i bjBj a[ lrj l[i qP>eg sg sjv WSsg lg m l>eadw>Vg rg bj ujr[ v.ei bap,B riasj lg m

##Fi[ F.cji bap,B ba'v$$ sj fia,t siLV lg m v.ei dr,ydzYp sg s[e Wp,Zrji s[ dsV WSsg lg m hpwq h'dHbj ljv WjbsdH,w fjHgbj ijLV s[e r,Z ujdHbj wi[ej m l.a WjWj t[q dl>zug s[ lq[G da>V yji wCjh[ f+ljds uJ y'v fvJ dr,y dabji hp.s[lV a[ hpS q"uPsj WjWj lpts[r dl>z ug r,Dv'G wCjh f+LjsJ sgbJs[eJ hi i'; a[ W[b>a v.ei bap,B rias[ hV m

##wdhW[ wRp l'Fj Vhg s[tj hg firjV$$ rjvg e,v h{ hpS l>abdy>a ijq ug } epiq>a+ sj ujf wiV sg upeag ds,ag \epiq>a+epfa h{| m Rpl epiq>a+ sg bijZVj sg qdibjsj dHh lg dw lr[i[lPiu yC%V r[v[ Rpl r,v qP>h wiw[ tC[@ b>e VhgG dhvjRpSj@ b,tjt'v w[ lPiu r,v s[tSj@ fvwj } dBwj w[ i,tSj xiwSJ VhgG m dur[Gdur[G lPiu Rpfi } bjr[ Rpl[ ai%J hg dVejh i,tSg m Ljqj a,w ligiV[ dc,e f{Sj m dxi Ljq } hpwq bVplji uv fjSg wiVj m bev[

Page 452: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

dsV dxi dHhg wiq bi.F wiVj m wdnV wqjHg lg eiqg sg ip,adry lPiu ljhqS[ ljij dsV tC[ idhSj m

xpiqjV h{!-qjV q'h q[i a[i dWWidua H[hp qjiep t>c[Zji mm

ije s[r e.Zjig q! 5 b>e

borjt>dVbhp datg rjvhp dVwg H[ap qjide ujSj mm

i! b! q! 3

dHl ai%J dVidrzV ljZVj yvsg ihg m Ljq } huPi V[bjaqw Wv Vjv ligiw Lwag WtLVg ba[ lr[i a'G dxi Rpl[ ai%Jhg af,Ddlbj wiVg m tC%[ idhS Vjv v,aj lpu ujSgbJ wgdCbjV[ w,BSj fi bjf ug V[ bc'v tC[ idhSj dHijsj ds+C lg m

VgGs FPt lF fihdi dabjeg lp>V[ l.pdV lqjr{ mm

b{lg dWiag WS eHg dw s[tS } h'L rg VhgG vesg fidlqiV dVi>ai dVidrzV h' dihj lg m

dli f{iJ sg tWi Vj w'Hg dry qph,Wa a[ig mmwg bjtJ wg bjt lpSjrJ h'L erjHg q[ig mm

dHh' duh[ qV sg FjrVJ sg f+dwiag } dVi>wjig u'a sjudebjlP hg ujS lwsj h{ m

dudV H[h f+gda vjHg l' ujV{ w{ ujV{ dulp qdV Zi{ muVp VjVwp hdi s[dt lptp fjr{ lF aV wg FPt Bi{ mm

qvji q!4 b>e 1263

af,Ddlbj Rpfi>a dH,w dsV hpwq h'dHbj ##bdy.a ijq }hjui wi' m$$ s' l[rw WjhJ a'G xC w[ v{ bjH[ m dxi hpwq h'dHbj##dHLVjV wirj w[ dvbjY m$$

dHLVjV wiV Wjbs WjWj ug V[ dli a'G f{{i a,w Li%j wgag mdHl lq[G dVejh awigWV W>s h' eHg lg lPiu r,v s[tS wiw[ m

Page 453: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

dxi huPi V[ spdVbjrg u'a V[aiJ } WtLg mdebjV b>uVp epdi sgbj bdebjV b>Z[i dWVjlp mm

Vjqs[r ug s[ WyV bVplji^-lxv uVqp q' wRp epi wgVj mm sPt dWljdi lpt b>adi vgVj mmdebjV b>uVp q' wRp epdi sgVj mm

dWvjrv Fea Vjqs[r ug 857

dul lq[G qhjiju ug Li%j wi ih[ lV aJ l.a bdy>a ijqug V[ dH,w WyV wgaj m

##e'fgbJ bjHgbJ w%jV ug e'fgbJ bjHgbJ$$ dHhg WyVda.V rji wgaj m huPi WjWj ug Whpa f+l.V h'H[ a[ WyV wgaj m

hpS dHl } dH>si sgbJ bflijrJ VeV h' w[ Fiqj ihgbJhV m fi dHl } dw+LV sgbJ e'fgbJ dsl ihgbJ hV m hpS dWiagVhgG c'v[eg m$$ m

btgi a,w l.a bdy>a ijq ug dHl brloj dr,y ih[ mc'vV a[ yPwj nhijdHbj mm lda qjdh v[ lda lqjdHbj mm

ijqwvg q! 5 b>e 890

idr f+ejl iuVg uoj eda ujVa lF l.lji mmfjil qjV' ajW' ApH[ wVw h'a Vhg Wji mm

eRpCg irgsjl ug mm

wp.cvVg lpiNg la l.edafiqjV.s epiP qpdt qyj mm

l,y[ dVhp s[ fjai bdFbjl wiw[ q>duv }P fjRpS sj l.wvfqV dr,y Zji w[ wHg ai%J sg I'e ljZVj wis[ hV m bijZVjsg upeag fiq ldawji hlagbJ hg WtdLL wiV dr,y dVfp>Vhp.sgbJ hV m Feag wiV rjvj hg f+qjaqj s[ qhJfpit sg dw+fj

Page 454: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

ds+LBg lswj ZiP aji[ sg ai%J yqwsj h{ dul V[ wsg fsjioy,Ddtbj hg VhgG Rph aJ lpbjs a'G W[tWi h{ m spdVbjrg lpbjvJ} Rpl drL[ s[ qjhi h,v wis[ hV m fi f+qjio sgbJ RpvNSJqhJfpitJ sg Vsdi Vjv h,v hp.sgbJ hV m dul ai%J ligiw i'wa'G dWVJ b>ai bjaq[ sg ipwjrB Fjr! dlqiV widsbJ dWiagV[ dHwjeiaj s[ zi dr,y bj w[ dwl[ ilsjdHw bV>s a'G rJdNbjidhSj m dHh' duh[ ljZPbJ } WjWj ug qhjiju bjfSg q>duv a,wfhp.yj ds>s[ lV m dur[G df,A[ WjW[ dVZjV dl>z sj f+l.e bjdHbjh{ m dHl bV>s } f+jfa wiV s[ s' aigw[ hV m fdhvj ##hn I'eljZVj$$ sPuj ##ldhu I'e$$ uJ ##Feag I'e$$ dHl } ##iju I'e$$rg wdh.s[ hV m huPi liW wvj lqi,o hp.s[ h'H[ rg epfa ih[ fiu' rg bjf ug fjl bjdHbj dwl[ q,a sj uJ dwl[ uja sj h'r[@tjvg VhgG debj m dHl[ ai%J s[ dH,w ljZP dViqv F[t dr,y WC[drsrjV lV m duV%J } hi F[t s[ ljZP b,u a,w ldawji VjvIjs wis[ hV m dHV%J sj fdr,ai Vjq ##l+gqjV f>dca FjV dl>zug qhjiju lg m$$

dHh qhJfpit Wjv W+hqyjig dVbjH[ Ljlai s[ fPiV drsrjVlV m dVbjdH byjdibj@ dVbjdH e'aq@ dVbjdH qjia.c rie[bjsi ldha vxuJ Vjv qhjaqj s[ drsrjV bjf ug } l.W'ZVwis[ hV m

LJa dya ba[ dabjeg@ drijeg qhJfpitJ sj uVq df>cV,oP rjvj usgs duv%j xigsw'B l.a y.VS dl>z ug s[ zih'dHbj m \dHV%J sg ugrVg sg AfjHg h' yp,wg h{| dHh qhjaqj hnI'e ljZVj wis[ lV m dHh ljZVj lrjlJ } i'w w[ wiVg f{Gsgh{ m dHl } f+jSjIjq rg bjts[ hV m wjxg wnV ljZVj h{ m

f+jSjIjq sj Fjr h{ m f+jSJ } i'wSj VijdHS hig Rpfs[Le+.o bVplji l.t[f riVS dHRpG h{ m r[sJ qpajWw dw ligi dr,y

Page 455: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

72@ 72@ 10@ 201 VjCgbj hV m duV%J dry'G sl VjCgbJ sgf+jSjIjq wiV r[v[ q,ss dqvsg h{ m

V,w s[ t,W[ fjl[ sg VjCg } ##dHCj$$ bjts[ hV l,u[ fjl[} ##df>evj$$ m s'VJ s[ drywjivg VjCg } lptqVj bjts[ hV mdur[G WjSg sj xpiqjV h{!

dHCj df>epvj bRpi lptqVj dadV Wldh dHw njHg mm

yRpog l,u[ V[ai dr,y ##e.Zjig$$ f>urg t,W[ V[ai dr,y ##hldaduhrj$$ A[rg l,u[ w.V V[C[ ##fPlj VjCg m l,arg t,W[ w.V w'v##fIdlVg$$ bnrg ##bv.Wi m l.lji r,v uJs[ h'H[ lrjlj } i'ww[ fiq[Li r,v q'C w[ wjq@ w+'Z@ v'F@ q'h@ h.wji ba[ qV } r,lwiw[ rjdhepiP s[ Vjv f+[q fjRpsj h{ m V"rg ligi s[ h[nv[ fjl[##vwrj$$ VjCg ba[ slrg ##VjFg$$ Zp.Vg w'v ##l.tVg VjCg h{ mdHla'G dWV%J A[ y,wi hV m wWgi ug sj xpiqjV h{!-

RpvBa frV yw+ tBp F[s[ lpida lp.V bVpijeg mm

##qpvjZji y,wi epsj dr,y h{@ l{dZLBjV y,wi dhis[ dr,y##drLfg$$ y,wi ev dr,y ##bjdebj$$ y,wi FirDKdBbj dr,y h{ m##hn I'e$$ dr,y lrjlj } i'w w[ ljig dwdibj hp.sg h{ m epiqdadr,y dlqiV spbjij qV } i'wVj m duD,o[ qV dHwjei h'dHbj Rpo[lpbjl bjfS[ bjf ipw uJs[ hV m

##qPvjZji$$ y,wi a'G v{ w[ W+dhq i.Z+ Fjr ajvP a'G Rpfi dH,w##lptqVj$$ VjCg h{ m dHl sj lPiu rJe f+wjl h{ m ##lptqVj VjCgdr,y dH,w ##wp.cvVg$$ VjCg h{ dHl} Lwag rg wdh.s[ hV m hnI'e rjv[ bjts[ hV dHl sj siLV wiw[ fjf ba[ bdebjVsPi h' uJs[ hV m ##wp.cvVg VjCg }$$ Fpu.eqj rg bjts[ hV mWhpa favg ba[ l,f rJe wp.cvg qjig h'S wiw[ ##Fpu.eqj$$ VjCgwdh.s[ hV m ##wp.cvVg$$ V[ ##lptqVj sj ilaj i'dwbj hp.sj h{ mdHl } dH,w fjl[ wiV vHg WC[ wdnV ljZV wiV[ f{Gs[ hV m ligi

Page 456: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

WCg wdnVjHg dry'G v.z dihj hp.sj h{ m Rpl[ r[v[ dwl[ fPiV lqi,oqhJfpit sg v'C hp.sg h{ m duhC[ bjfS[ bjadqw Wv Vjv dHl} dl,Zg wi ds>s[ hV m

V'B!-duhCj VjCgbJ uJ y,wi sj r[irj ds,aj h{ m dHVJ sjl.W.Z ligi Vjv'G qV sg brloj Vjv dubjsj h{ m bdFbjlg fpitlqN lwsj h{ svgv rjvj VhgG m

f>dca FjV dl>z ug qhjiju sg dWiag dHl wBdhi[ a[ bjw[ ipw eHg m huPi WjWj ug qhjiju sg li'a lpS w[ Fp,y' fhp.yeH[ m qhjiju V[ irjdHa bVplji Vjq fp,A w[ WyV wgaj ##siLVwiV bjH[ h' w[ f+LV wiV m$$ f>dca ug V[ dVqiaj ldha ljijdWiaJa lpSj ds,aj m

huPi V[ WyV wgaj $$dHh dfAv[ upeJ sg ljZVj h{ wvIp,edr,y VhgG wiVg yjhgsg m ldhu brloj dr,y ih' m dHl dr,yhg bV.s h{ m$$

f>dca ug V[ dxi W[Vag wgag ##eigW dVrju@ q{G WCgq[hVa wgag h{ btgi a[ bj w[ w.q ipw uJsj h{ qV } wvfVjih[eg m dw+fj wi' m$$

dVqiaj ba[ ldhVLgvaj f,oiJ } q'q WSj ds>sg h{ mdVqiaj s[t w[ huPi WjWj ug q[hi s[ zi bjH[ a[ WyV wgaj##y.ej dHo[ idhSj fr[ej m$$

f>dca ug lda WyV W'v w[ dHo[ yjvg dsV ih[ m

f+gdtbj vHg WjWj ug V[ wHg rji WyV wgaj ##dHh A,cs[ dHl sj dtbjv Vj wi' m$$ dH,w rji WyV wgaj ##dw f>dcaug drbjh wirj vRp wHg FjV dl>z h' ujSe[ m fi l.a FjVdl>z ug dVi>ai ujf wis[ bc'v dWiag dr,y ih[ m dH,w dsVbjf ug } WjWj ug qhjiju V[ Wpvj w[ lji[ bdFbjl Wji[

Page 457: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

fpDKdAbj m f>dca ug V[ drloji Vjv ljig drdobj lpSj ds,ag mlF wpN lpVS Rpfi>a WyV wgaj ##hpS bdFbjl wi' wp.cvVgtp,v ujr[eg m$$

f>dca ug WyV wis[ hp.s[ lV ##dw dul rwa WjWj ug V[dHh WyV wgaj@ qjV'@ ljc[ dr,y W[b>a Wv bj debj h'r[ m fdhvJs[ bdFbjl a'G hpS s[ bdFbjl sj bV.s hg r,tij lg m$$ wpNdsVJ Wjbs ipwjrB sPi h' eHg ba[ bjf wHg dsV lqjZg dr,yvgV idhS v,e fH[ m

dxi huPi V[ dH,w dsV hpwq wgaj ##aphjcg ygu aphj} dqveHg h{ fi dHl } wiVj VhgG@ dwRpGdw aplgG lqjZgvgV h' ujRpe[ ml[rwj } dH>VJ debjV VhgG h'r[ej m dwZi[ qdibj lqN w[ bVioVj wi s[S m WjSg sj dlqiV epiP VjVw sj dZbjV ba[ epiPVjVw f+wjL e+.o dryjdibj wi' m dHl a'G f+[q Feag f+jfa hp.sgh{ m hpS aphj} bjdebj h{ ujS sg m$$

dHl Rpfi>a f>dca FjV dl>z ug dHl[ qdibjsj dr,y ih[ mljig bjIP dr,Ddsbj s[ F.cji[ riajRpGs[ ih[ m

\dHh WyV FjHg ug \v[tw s[ dfaj| ug fjl' wHg rjilpdSbj m f>dca ug V[ hg FjHg ci'vg } Fp,y' ujS vHg f+[dibj lg m

fi Rpfwjip dVa dyara[ Vjhg wAp f'y mm

Vjqp dli'qdS liW q{ Fea ih[ dvr Zjdi mm

WjWj bV.s dl>z ug dul lq[G Fp,y' rjdvbj s[ hpwq bVpljiapi dxi w[ dryis[ ih[@ dwo[ ih[ dwl hjva dr,y ih[ dHl Wji[aJ qhJfpit bjf hg ujSs[ lV fi wpN r[irj l[rjsjij sj ba[ue%j sj dqdvbj h{ m dubjsj lqj qjN[ s[ dHvjw[ dr,y ih[ madhlgv yPVgbJ duvj vjh'i@ N.z qdzbjSj duv%j vjdHvfpi@

Page 458: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

sgfvfpi@ hC,fj duv%j qpvajV@ s[RP dlbjv bjds m dHh lji[fjdwlajV dr,y idh eH[ hV m dHvjw[ a'G dWV%J l[rwJ sj r[irjrg wpN dqdvbj h{ u' WjWj bV.s dl>z ug Vjv hp.s[ lV m l^ lpi{Sdl>z@ tpLhjv dl>z@ ZVfa ijH[@ l.aj dl>z@ sjlP ijq@ y.sj dl>z@epsC dl>z@ iAfjv dl>z@ e'fjv dl>z@ FjHg lpv,tS dl>z@ Vi{SFea df>c e,uS dl>z rjv[ a'G l^ hpwq dl>z@ f+Ljsj dabji wiVvHg qjHg q'wv \dlB[ ype w[ f+ljsj dabji wiVj| Rpfi'wa f+[qgduvj vjh"i s[ lV m

ldawjiI'e FjHg Rpaq dl>z ug@ l! agio dl>z ug@ l! hjwqdl>z ug@ l! hgij dl>z ug@ l! ulr.a dl>z@ l.a lpujV dl>z ugs[ dfaj FjHg debjV dl>z ug@ dHV%J sj hg yjyj ugrV dl>z@wjitjV[sji l! sgrjV dl>z@ FjHg wjhV dl>z bjds WjWj ugs[ l[rjsji lV m

WjeJ a'G N.z qdzbjSj ba[ WjeJ s[ dryjv[ dH,w l.zSju.ev \q{ij| lg m dul } dFCwg bjts[ lV m dHo[ WjWj ug V[ Whpadyi bjlS vjdHbj ba[ wHg rji dHl uej } dVrjdubj dHo'Gs[ l[rjsji dVqVdvdta lV m FjHg wjhV dl>z@ y"Zig huPig ijq@FjHg vjv dl>z ndnbji@ FjHg f+[q dl>z@ l! lpv,tS dl>zV.Wisji m huPi Vjq dlqiV sg f+[iVj lF } wis[ lV fi l[rjdwl[ driv[ } hg VlgW hp.sg lg m

uh W{ljvdh ah W{lj lpbjqg uh F[udh ah ujrj mm

qjdHbj q'h sj qigu dHVljV f+FP sg wiVg a'G by[a spVgbJdr,y dryisj h{ m wjqIjWg sj l[hij bjfS[ dli W.Vsj h{blxvaj sg c'ig f+qjaqj s[ dli qC%sj h{ m lxvaj } bjfSg

Page 459: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

q[hVa sg sja wdh.sj h{ fi dVijlaj sj Rpv%jqj i,W } ds>sjh{ m fi dHh lF s[ dfA[ f+q[Li sg dwdibj } VhgG lqNsj m Rpls[ hpwq bVplji aJ qhJfpit hg yvs[ hV m duo[ ujS vHg f+[iSjhp.sg h{ uJs[ hV@ W{nS vHg hp.sg h{ W{ns[ hV@ dwRpGdw Rph f+FPVjv bF[s hp.s[ hV@ bjq bjsqg sg l'y drv,tS hp.sg h{ m

WjWj bjV.s dl>z ug qhjiju ##WjeJ$$ s[ V[C[ ##dFCwg$$Vjq s[ u.ev dr,y dWijus[ lV m dHl lq[G bjf ug s[ l[rjsjiFea sjl@ FjHg ijq sjl@ FjHg v,Zj ijq@ l! hjwq dl>z@ l!ulr.a dl>z lF a'G A'B[ lV m h,og l[rj ulr.a dl>z hg dubjsjwis[ lV m

lr[i[ b,n ru[ zi'G z'Cg a[ lrji h' w[ l! ulr.a dl>z WjWjug vHg f+Ljsj dabji wirjw[ dvbjRpGs[ lV m dH,w z>B[ s[ ila[a'G Wjbs huPi sg l[rj dr,y fhp.y uJs[ lV m

dHl ue%j a[ huPi V[ dH,w f>eag f>eag sj l.fB fjn wgaj mdVaV[q sg bijZVj rg dVi.ai yvsg lg m dH,w ljv sj lqJl.fB fjn vHg tiy h'dHbj m dHo[ dH,w F'ij fp,DdBbj@ dHl dry'GdH,w q'hi dVwvg m l[rwJ V[ W[Vag wgag@ ##huPi dH,w q'hidVwvg h{ m

WjWj ug V[ WyV wgaj ## siejh'G bjHg h{ m l[rj dr,y vj dsY m$$

dHl q'hi Vjv FjHg q,tS dl>z VjVwligH[ } vjh'i F[uw[ epiP e+.o ljdhW ug sj dH,w liPf q>erjdHbj m fPiV ldawjildha dHl ue%j a[ lpL'dFa wgaj m dxi l.fB fjn bi.F h'dHbjl[rjsji l[rj wis[ ih[ m s' r[v[ fjn wiVj rjdhepiP-rjdhepiPRpyji w[ F'e lq[G wCjh sg s[e dabji wiw[ bjf b>si s[ev{ w[ bjRpS@ Wjwg Wjhi W{n[ idhS m ajwgs wgag dw b>sibjRpS rjv[ sv[i h'S@ u[ wpN Vui bjr[ aJ ciVj VhgG m

Page 460: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

hpwq bVplji f>u dl>z@ FjHg v,Zj ijq@ ijq sjl@ vjv dl>[email protected] dl>z ba[ debjV dl>z s[e v{ w[ b>si yv[ eH[ m ugrVdl>z ijeg lg m F'e f{Sj LpiP h' debj m ijeqjvj s[ fjn s[ lq[GdH,w Whpa r,cj xVgbi l,f epiP e+.o ljdhW b,e[ bj tCj h'dHbj mqlag Vjv NPqS v,ej lji[ zWij eH[ WjWj ug V[ dHLjij wgajdw ciVj Vhkm o'Cg s[i Wjbs Vje dul fjl[ a'G bjdHbj lg RpZihg ydvbj debj m F'e Rpfi>a l[rwj V[ W[Vag wgag ##huPi dHhwg w"aw lg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##rjdhepiP dul iPf dr,y rgbjr[ Z.VFje hV m dHl lq[G dHl iPf dr,y hg siLV h'S[ lV m

u' sgl{ l' a[ij iPf mm

dHh fPiVqjLg sg ija lg wgiaV h'dHbj Whap bV.sqHgwgiaV h'dHbj m WjWj ug V[ dHl oJ a[ z'i af,Ddlbj wgag bjhjidlix 2 a'v[ qP>eg sg sjv a'v w[[ m de,vg vgi dr,y vf[B w[ q,tSdli Rpfi i,ts[ lV m Whpa Zgqg bjrju dr,y W'vs[ lV l[rjsjij} WCg qpLwv Vjv lqN bjRpGsg lg m dHl a'G Rpfi.a bjf wHgrji ##WjegG$$ eH[ m dFCwg V[C[ hg dH,w wp,Bgbj dr,y bjlS e+dhSwis[ m FjHg vjvj dl>z a[ dh.qa dl>z wgiaV wis[ m dHl lq[Gb>si qV WCj drbjwpv h'dHbj dw hpS Fp,y' ujSj h{ aJ wpNv{ w[ hg qpCVj h{ m dHhg l.wvf qV b>si i,t w[ dw tjvg VhgGbjRpSj Fp,y' fhp.y eH[ m

us'G Fp,y' fhp.y[ qV dr,y drbjwpvaj lg dw b,u wpN v{ w[qpCVj h{ m b,e[ us'G rg debj@ i'Bg sj BpwCj s[ w[ a'i ds,aj mhpS wpN f+jfa wiw[ hg qpCVj h{ m aCw[ sj lqJ lg b,e[ WjWjug fjl s' qjHgbj W{ngbJ lV@ RpV%J } h'i ila[ a'i ds,aj@ WyVwgaj m ##qjHgY F,u ujY WCj wijij ljZ bj dihj h{ m$$ be[us'G ujSj fdhv[ laVjq sg bjrju s[Sg bjdebj dqvsg dxiRpfi ujSj a[ q,oj B[wSj m dHl rji sWj sW Rpfi yv[ eH[@

Page 461: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

Vqlwji VhgG wgaj@ ujS lji xdah WpvjHg m Fp,y' rjdvbj V[fp,DdAbj ##w"S h{$$

dxi bjf hg b,Zj Vjq v{ w[ W'v[ ##b,Aj aP. h{ dwo'G bjdHbjh{$$ Rpai ds,aj ##bjdHbj T,n[ tPh $y'$$ Fp,y' rjdvbJ lrjv wgaj##ujSj dwo[ h{$$ ##ujSj tja[ dr,y m Fp,y' rjv[ ##dwr[G W'vsj h{$$wv[iJ rjv[ W'vJ VJ aJ h'i wg wiJ@ WjiJ ljv h' eH[ aphjc[ df,A[dxidsbJ aplgG Wja hg VhgG f,pAs[ m dHlaig fag Wiaj h'r[ fagWja Vj fp,A[ x[i Rph wg wi[ m Fp,y' rjv[ ##u[ q{G Vj dsbJ$$ wv[iJrjv[ dxi tPh dr,y Ajv qji w[ qi ujRPGej m$$ Fp,y' rjv[ ujh dxiqi uj b,e[ wHg qi[ fH[ hV m ##wv[iJ rjv[ l,a WyV wdhw[ BpifH[ m Fp,y' rjdvbJ V[ dH,w l[rw df,A[ F[dubj m Rpl V[ q'C w[ v{bJsj m dxi fpD,DdAbj wg q>esj h{$$ RpKai ds,aj w'Hg sja W,tL'$Fp,y'rjv[ b{cj wjhvj h{G aJ wi h,o a[ bjt da.V rjig@ q{G a[ij@ q{Ga[ij@ q{G a[ij m ##wv[iJ rjv[ V[ da.V rji dHhg WyV wgaj$$ aplgGaJ W'vs[ VhgG m Fp,Dy' rjdvbJ WyV wgaj a[ij h,o ljc[ h,o Rpa[duRp r,usj h{ dxi hpwq wgaj ##v{ h' awCj$$ f>u[ dr,y f>uj fjw[ds,ag qi'Cg Z,wj qji w[ WyV wgaj ##ujh F,u ujh m$$

wv[iJ rjv[ WjWj ug dwl[ be.qg qlag dr,y iP.qg s[ blojVa[ yv[ eH[ m huPi V[ dfA[ dH,w l[rw F[u ds,aj a[ hpwq wgaj##aP. W'vSj VhgG@ us'G lqjZg a'G RpnS dHo[ v{ bjRpSj m$$

us'G lqjZg t,pv%g l[rw dxi dB,v[ Rpfi WjWj ug } v{ bjdHbjFp,y'G rjdvbJ WyV wgaj ##W[b>a ajwa dqv eHg h{ du>Vg qiugria' qp,w VhgG lwsg@ Vjv VgGs du,aS sj hpwq h'dHbj m e'itV[ WjiJ ljvJ dr,y duD,DdabJ lg a[ dxi rg b>e qjdibj debjlg m aplgG dH,w ljv dr,y du,aSg h{ ba[ b>e rg VhgG qiS s[Sj m$$

##hpwq lpVS Rpfi>a wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ W[Vag wgag huPidwo[ idh w[ ba[ dwr[G dHl w.q } LpiP wiJ m$$

Page 462: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

hpwq h'dHbj b,u hg LpiP wi' m ##qdibjsj lqNjHg dw dB,v[s[ dfA[ A,fC s[ dwVji[ dH,w r,cj df,fv sj sita h{ m dHl s[ A,fCrjv[ fjl[ s[ BjhS[ Rpfi W{nSj h{ ija s[ lq[G m dHh BjhSj fjSgs[ Rpfi h'r[ m u[ VgGs bj w[ dc,e rg fr' aJ fjDSg dr,y ujY mdsV yC%V a'G fdhvJ iP.qg fhp.y ujSj h{ ba[ idhSj iP.qg h{ m$$

dHw l[rw s[ h,o WjWj ug V[ dH,w Wpiwg i'Bg sg ws[ ip,tghg ws[ sjv Vjv A,wS vHg F[u s[Sg m huPi V[ b>dq+aqHgdVejh Vjv f+Ljsj F[uSj m dHl ai%J dHh dVaV[q WS debj mi'u ija } df,fv Rpa[ W{nSj ba[ dsV[ iP.qg idhSj m ws[ VgGsbj ujSg aJ fjSg dr,y dc,e f{Gs[ lV m fjSg dr,y dc,eS sgbjrju df>c s[ v'wJ s[ w.Vg f{S v,eg m dH,w dVaV[qg V[ WjWjug fjl W[Vag wgag m

qhjiju ) A,fC dr,y dwl[ s[ dc,eS sg brju bjRpGsg h{ mhuPi V[ RpKai ds,aj ##dw dH,w qhJfpit WCg wdnV wqjHg widihj h{ m Rpl V[ uea } ajiV rjvj@ qpwag s[S rjvj WSVjh{ m Rph df,fv Rpfi yC% w[ VgGs } du,aS vHg W{nsj h{ m us'GVgGs bjRpGsg h{ aJ fjDSg dr,y dc,e f{Gsj h{ m

huPi WjWj ug V[ wv[iJ rjdvbJ } hpwq wgaj ##dw hpSdf,fv Rpa[ VhgG yC%Vj m v'wJ } faj v,e debj h{ m api dxi w[ija w,BSg h{ m$$

lda WyV wdh w[ ija api dxi w[ v.zjRpS v,e[ m dH,w ijaapis[ apis[ dH,w ypila[ a[ fhp.y eH[ m Rpo[ dH,w uVjVg b"vjs sgtjai BPSj bjds wiV vHg i'BgbJ fwj ihg lg m Rplsj bjsqgfjl W{nj lg m bjf V[ uVjVg } FPa lqN w[ ep,a'G xC dvbj m fiuVjVg e,pa Apcj w[ bjfS[ bjsqg Vjv F,u eHg m ci s[ wjiVRpl } Wptji h' debj m uVjVg V[ WjWj ug Fp,y' rjdvbJ fjl bjw[ s[h bi'eaj vHg W[Vag wgag a[ ljig drdobj lpSjHg m

Page 463: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

huPi V[ xpiqjdHbj ##dw Rph aJ qhJfpit lV@ FPa VhgG mfi aplgG Rpo[ wg wis[ lg m

##ug b"vjs vHg BPSj wis[ lg m$$huPi V[ WyV wgaj ##ujY b"vjs h' ujH[eg@ aplgG qhJfpit

s[ siLV wga[ hV mbev[ hg dsV WjWj ug wv[iJ rjdvbJ } hpwq wgaj ##ujY

qjN[ r,v yv[ ujY m duo[ ujYe[ dVi.wji aphjc[ vHg lji[ f+W.Zwi s[r[ej m duV%J sj RpZji dVi.wji V[ wirjRpSj h{ Rph Rpo[q'uPs h'Se[ m

##lda WyV$$ Rpyjis[ WjWj ug wv[iJ rjv[@ qjN[ r,v }P y,vfH[ ba[ dlbjv df>c fhp.y eH[ m

aP dfaj lF Wjdiw oji[ mm duRp t[vjrdh daRp t[vShji[ mm

Feag FjrVj sj udebjlP bjfS[ epiP fgi sg woVg }ldawji WtLsj h{ m epiP V[ u' rg ilaj drtjdHbj Rpl } bqvgujqj fdhVjSj Ldeis sj fdhvj xiu h{ m spdVbjrg fC%jHg sjdrdsbjiog bjfS[ Rplajs s[ siljH[ VwL[ wsq a[ y,v w[lxvaj sgbJ f"CgbJ yC%sj q>duv a,w fh.py uJsj h{@ VhgG aJdVijlaj bj sirjuj tBtBjRpGsg h{ m

q>uv qjhg sg b'tg zjBg l>Fv l>Fv fe ZiVj Vjv[ ciVjhi fe iKt' bsW lJHg sj aWhg dVly{ aiVj Whpi V qiVj m

\euv FjHg V.s vjv ug|

lJHg sj t"x qV dr,y h'r[ aJ dHVljV ldhu[ hg qpwag sjh,wsji WS uJsj h{ m

WjWj bV.s dl>z ug Fp,y' a'G s[Rpdlbjv fh.py eH[ m hpwqbVplji VgGs } wjWP wiV sg dVi>ai afDKdlbj yvsg ihg m dH,wdHdahjlw W[ig h[n bjfSj bjlS vj dvbj m dHl[ hg df>c s[s' l.eg l[rw WS w[ l[rj dr,y idhS v,e[ fdhvj l[rw l+! ugrV

Page 464: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

dl>z uiei dl,t \lpdVbjij| bqgi bjsqg lg sPuj FjHg qdh.ejdl>z spwjVsji lg m W[ig s[ V;sgw hg fjSg sj avjb \A,fC|lg m dsV r[v[ W[ig h[n lqjZg ldo,a idhSj ba[ ija } A,fCdr,y e,v a,w fjSg dr,y idhSj m f'h s[ qhgV[ sg ija lg bjfA,fC dr,y tC' eH[ m lisg Vjv avjb s[ Rpfiv[ fjSg sg lahWix WS eHg WjWj ug s[ dli Rpfi rg Wix u.q eHg m lr[ih'Hg a'G l+! ugrV dl>z WjWj ug s[ A,wS vHg f+Ljsj dvbjdHbj mbjlS tjvg s[t w[ bjl[ fjl[ s[tS v,ej m dHaV[ y WjWj ug s[lgl s[ siLV h'H[ m N,B hg w,fC[ vjh w[ fjSg dr,y yvj debj mlisg Vjv lp.V h'dHbj ligi q'T[ Rpfi yp,w dvbjdHbj m WjvSdHw,nj wiw[ b,e qyjHg ba[ WjWj ug } b,e sj l[w wgaj aJWjWj ug V[ lqjZg t'vg m l.eg dHw,n[ h'S[ LpiP h' eH[ m dH,w f+[qgV[ wdh ds,aj ##qhjiju dHh qV hn epiqda s[ drip,Z h{ m$$ WjWjug Rpai ds,aj ##blgG hn wiw[ VhgG wis[ ba[ Vj hg dHl Vjvljc[ ligi } wLB hp.sj h{ m aplgG b,u r[dtbj h{ ljcj i'u sjhg w.q h{ m$$ dHl ai%J ljv sj lqJ fPij wiw[ VgGs } wjWP widvbj m wnV af Wji[ FjHg episjl ug sj woV h{ m

fdhvj WjW[ fjdHbj WtL si@ dfA' s[ dxi zjv wqjHgi[a bw bjhji wi@ i'CJ sg epi wig drAjHg mmFjig wig af,Ddlbj rc[ Fje hdi dlRp WdSbjHg mm

rji 1-14

dHl[ ai%J ldaepi sj Vjq VjVw afj f+dl,Z h'dbj m epiP b>esljdhW s[ afD,Ddlbj blojV@ af blojV epispbjij ljdhW epiPbqi sjl dw,vg xC w[ af wis[ ih[ e'dH.srjv dr,y dw,vg ljdhWblojV h{ m slq ldaepiP V[ fPiWv[ lq[G sj duwi wgaj h{ m

##ai hq bdZw afD<dlbj ljZg$$

epiP a[e Whjsi ug sj F"ij WjW[ Wwjv[ ljdhW dr,y h{ m dHo[

Page 465: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

ljdhW V[ A,Wg ljv zjvSj zjvg m WjWj sgf dl>z ug V[ wdnVaf wgaj m l.a bai dl>z ug qlaPbjS[ rjdvbJ bda sgaf,Ddlbj wgag m spVgbJ s[ Fv[ vHg qhjV hlagbJ bjfS[ bjf} wdnVjHgbJ dr,y fj w[ spVgbJ sj RpZji wisgbJ hV ufpugljdhW sg 38rg fRpCg-

##uap fhjij Zgiu lpdVbji$$ rjvg fRpCg dr,y #af$ sgbeV ria'G sg v'C WjSg dr,y s,lg uJsg h{ m

ufg@ afg@ hng lF sj Vjq bisjl dr,y dvbj uJsj h{ m Vjqa'G tjvg v'w-drtjr[ s[ ljZVJ } WjSg dr,y dHRpG Ziwjdibj h{ m

w'dB wiq wi{ hRp Zji[ mm l+Dqp fjr{ lev[ dWioji[ mmbdVw afdlbj wi[ bh.wji mm Viw lpie dxdi dxdi braji mm

\eRpCg lptqVg q!5|

dur[G dur[G ligiw wLBJ sg wlr,Bg Vjq dlqiV lq[G vesgh{ Rpl[ ai%J bjaqw Wv r,Zsj h{ m

##dHh rlap aug Vh ujHg$$ wiV rjv[ ##h{V driv[ VjhgzS[$$ rjvj WyV h{ m

bvf bhji a[ wdnV af,Ddlbj dWVJ VgGs du,ag VhgG ujlwsg lg m dHl ue%j bjf ug V[ hpwq bVplji da.V wi'C fjnqPv q>ai sj rg wgaj m dxi dHo'G bjf fiq epis[r WjWj ugqhjiju qhJ hdiVjq dl>z ug } dqvS vHg dWVj s,l[ hg Fp,y'} y,v fH[ m

ZVp ZVp ljZ Z.Vp hdi VjRp mm bjn fhi wgiaVp epS ejRp mmZVp hdi Feda ZVp wiS{hji mm lidS VjVw f+F fpit bfji mm

F{iRp q! 5 \b>e 1149|

\dHl f+l.e sj wpN dh,lj FjHg epidsbjv dl>z ijeg wv[iJrjv[ a'G dqdvbj lg m|

Page 466: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

NtCp NJeg qghp ril{ Fg epip s[tS ujHg mmlqp.sp ljeip h'r{ Whp tjij epidltp vd.z epi fdh ujHg mm

l,y[ dVhp rjv[ dH,w sdibj s[ rdhS sg ai%J dVi.ai bjfSgq>duv r,v dsV ija a'G W[tWi y,vs[ hV m W,svg sj A'Bj duhjbjwji yw'i sj dfbji VhgG zBj lwsj dHh W,svg o'C[ lq[G Rpls[dfbji[ y.s sg i"LVg sgbJ dwiVJ } i'w lwsg h{ m sgfw sgv'b Vjv Fq,wC t>F ljC v{Gsj h{ fi dlsw VhgG A,csj m WgVsj bjLw i'CJ Vjv dT,c ieCsj I'eg s[ f{iJ dr,y uj rusj h{ m

lgV[ dty duVJ V[ tjZg@ Rph wi bijq VhgG Wdh.s[dVhp rjv[ V{SJ sg VgGsi@ dsV[ ija fH[ rdh.s[

dHw' veV v,eg vHg uJsg h{@ B'i bV.a RpV%J sg@ rlv'Rpi[ qwjq Vj w'Hg@ l' yjv fH[ dVa idh.s[ m WjWj xigs ug V[l,y[ dfbji sj riVS wgaj h{ m

xigsj evgH[ dywCp sPdi zip Vjv dfbji[ V[hp mmyvj aj dFu{ w.Wvg ihj aj aPB[ V[hp mmdFuYp dluYp w.Wvg bvh rilYp q[hp mmujdH dqvj daVj luSj q[ij apBYp Vjhg V[hp mmdu>V%J qhJfpitJ } f+q[Li Vjv dqvjf sg da+LVj h'r[ Rph

ws'G bjijq Vjv W{ns[ hV m qV dr,y dfbji[ sg dqvS sg vjvljxpbji[ s[ fjSg sg ai%J v,eg idh.sg h{ u' Rpfi } w'dLL wisjwisj dwiVj s[ lhji[ Vjv W,sv dr,y uj dqvsj h{ m dHl[ ai%JdGHVljV } xphji[ sg ai%J w'dLL wiVg yjhgsg h{ ws[ dwiVJiPfg qhJfpit f+FP s[ dfbjdibJ Vjv dqvj ds>sj h{ m

Page 467: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

b>Z[ig ija h{ zS[ u.ev sj ilaj h{@ yiVj dr,y upag VhgG mdfbji[ s[ dqvS@ qpiLs s[ sgsji sg Rpq>e f{iJ dr,y A[wwisgbJ lPvJ a'G rg W[firjh q>duv r,v vHg uj ihg h{ m b>Vs[ lhji[ rjvj Fp,t a[ VgGs a[ wjWP fjRpS wiw[ dViWv h' debj mwpN bijq wiV vHg W{n eH[ m dZbjV dVi>ai dlqiV lswjlqjZg v,e eHgm dsV yC%V rjvj lg dw RPnSgbJ rjv[ bjbrjuJ s[S v,e[ aJ lqjZg tpv% eHg m

RpV%J fpdAbj@ ##aplgG w"S h' ba[ dwo[ ujSj h{($$ Rpai dr,ybjf V[ xiqjdHbj ##lB[LV a[ fhp.y w[ e,cg dxi'ufppi rjvgyC%Vj h{ m$$

RpV%J dwhj ##W'ag RpKfi W{n ujY blg lB[LV a[ A,cdsbJe[ m$$

tC[ h'S sg w'dLL wgag fi blqio ih[ m RpV%J lhjij s[w[ Rpnj dvbj ba[ W'ag Rpfi dWnj w[ lB[LV a[ v{ bJsj m dsVydC%bj aJ RpV%J f{iJ sg hjva s[t w[ dwhj ##bjf s[ f{i%J dry'GaJ vhP dlq dihj h{ b,e[ dwl ai%J ujYe[ m$$

dul ai%J aplgG dHo[ v{ bjH[ b,e[ rg w'Hg bjf[ v{ ujH[ej me,cg dH,w z>Bj v[B lg m Rpl f+[qg V[ bjf ug s[ yiV Z' w[

w>c[ w,TS[ LpiP wi ds,a[ m dur[G FerjV dw+LV lpsjq[ s[ yiV Z'ih[ h'S m e,cg bjS a[ Rpl f+[qg V[ bjdebj vHg ba[ bjf ug} c,DW[ dr,y dWnj debj m Ljq a,w Fp,y' q>cg s[ lB[LV a[ fhp.yeH[ m lF lrjigbJ BJdebJ dr,y lrji h' bjfS[ bjfS[dBwjdSbJ Rpfi fhp>y eHgbJ m fi bjf lB[LV a[ W{n[ ih[ dwRpGdwapiVj WCj qpLwv lg m dH,w BJe[ rjvj bjdHbj lrjig s[t w[fpAS v,ej ##aplgG dwo[ ujSj h{ m$$ wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ WyVwgaj ##Fp,y' c[ij iP>qg rjv[@ q[i[ w'v w'Hg f{lj VhgG s[S vHg m$$

Rpl V[ dwhj@ ##q{G A,c w[ bjrJej w'Hg f{lj VhgG vrJej m

Page 468: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

hV[ij h'S lq[G hg BJe[ rjvj bjf ug } c[i[ A,c debj m l[rwfjl W[Vag wiw[ WjWj ug V[ bjfs[ bjRpS sg lPyVj huPi WjWjug Fp,y' rjdvbJ a,w fhp.yjHg m b>aiIjqg qhJfpit b,u f+LjsjWS w[ bjS a'G Wjbs LpiP wiV sg bjdebj VhgG s[ ih[ lV mWyV wis[ lV dw ljcj W.sj bu[ VhgG bjdHbj m

l[rw fjl' WjWj bV>s dl>z ug sj Vjq lpS w[ N,B tpLgVjv tC%[ h' eH[ m huPi V[ WyV wgaj ##dvbjY A[ag bV>s dl>zdw,Do[ h{ ($$

WjWj bV>s dl>z ug bjlS w'v fhp.y eH[ m q,oj B[dwbj fiWjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug V[ dfA[ sg h' w[ bjf ug s[ yiVgh,o vj ds,aj m WjWj bV>s dl>z ug r{ije dr,y bj eH[ ba[ W[Vagwgag@ ##eigW dVrju) aplgG dHh wg wgaj ( h,l w[ Fp,y' rjv[ b,e'W'v[$$ us w.c[ wTrjH[ ba[ f,BgbJ WVrjHgbJ lV m f{i b,e[wi ds,a[ lV m yp,w w[ e,cg dr,y yC%jdHbj m BJe[ a[ dWnj w[ dHo'Ga,w v{ w[ bjH[ m hpS wg h' debj u[ h,o vj ds,aj yp,f wi ujY mdHV%J wpN a{} s[ ds,aj h{ m h'i v{S vHg ue%j WSjHg uj ih[ h' mdxi Rph ue%j rg aJ FiVg h'Hg m blgG lF wpN WtLL wiV vHgdabji hJ aplgG dxi dwRpG i'r' m

l[rw } huPi V[ hpwq wgaj@ ##ditg ug } v.ei dr,y v{ ujYfiLjsj AwjY m$$

hpwq bVplji ljig l.ea V[ f+Ljsj Adwbj ba[ ajwgs wgageHg ue%j Rpfi bjlS vej vH[ m

\dHh WyV WjWj bV.s dl>z ug s[ qptjidW.s a'G v[tw s[ dfajug V[ lpS[ lV m|

Page 469: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

l.a uVj dqdv hdi ilp fjdHbjhdi qdV adV qgn vejVg mm

fPiV qhJfpit sg bfji dw+fj ds+LBg s[ f+Fjr Vjv bjaqjfiqbjaqj WS uJsg h{ m l.a dqvjf sj dH,w fv Wpa a[ iPhs[ l.eq sg dwdibj s[ lrjlJ sg Rpl zCg } lxv WSj ds>sjh{ m lpbjiog dHVljV bjrjeqV s[ y,wi a'G qpwag fjRpS sgvjvlj VhgG i,tsj m qpwag qjie e+dhS wi yp,w[ qhJfpit hg f+FPsg h'Gs } siljRpGs[ hV m bjlaw qV dHh qjie sg Fjv wiVvHg qpiLs sj bjlij v{ w[ bjsiL ugrV btdabji wisj h{ ml,y[ dVhp rjv[ aJ fdhvJ a'G hg qjie sj f>Z qpwj w[ q>duv sgavjL dr,y hp.s[ hV@ YVj } v'C hp.sg h{ u'a sg@ u' fiqu'aVjv dqvjf wijr[ m dHh u'a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug lV u'WjWj bV.s dl>z ug } fiqu'a Vjv bF[s wi ih[ lV m

lr[i h'Hg WjWj ug qhjiju V[ l.ea } WpvjdHbj m duV%J V[bjfS[ zi rjdfl ujSj lg bjdebj s[ ds,ag l[rjsjij } l[rjlqNj w[ Ljq a,w dB,v[ Rpfi VhgG bjRpS sg ajwgs wi ds,ag mVgvj dl>z } hpwq s[ w[ WjWj bV.s dl>z ug } Rpfi Wpvj dvbj m

huPi V[ WjWj ug wv[iJ rjdvbJ } LpiP a'G b,u a,w s[ VjqdlqiV Wji[ fp,DdAbj m WjWj ug V[ hpwq bVplji ljig drdobjlpSjHg m \WjWj ug V[ bjfSg uWjVg FjHg ci'vg } s,Ddlbj ##dwlj} wpN rg Ijs VhgG lg fi us'G lpVjRpS sj hpwq h'dHbj lFIjs bj debj m| lpSs[ lpSs[ e.Fgi h' uJs[ dul ai%J dwZi[ yv[uJs[ lV| m

Page 470: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

lpVS a'G Wjbs bjf ug V[ WyV wgaj ##LpZ h{$$ ##hpS lj}dH,w l.fB fjn lpSjY m$$

WjWj ug V[ RpKai ds,aj ##eigW dVrju ) c[i[ dr,y ue%jz,B h{ m$$

hpwq h'dHbj@ ##dwl[ ue%j Wjhi wi vr' m duo[ RpujC h'r[@du,Do[ s' l[rjsji uj lwS m$$

##huPi ) hC,fj Vjq sg dH,w uej l.zS[ u.ev dr,y h{ m fibjf Rpo[ fjn dwl ai%J lpS'e[ m$$

##blgG bjf[ lpS bjdHbj wiJe[ m aplgG LpiP wi' m$$

huPi sj WyV lg m dxi Fp,y' rjdvbJ V[ WyV wgaj m ##f>eagf>eag a[ sPhij$$ \Fjr s'r[ fjl[ 1 qPv q>a+ dH,w LWs h'i ZVjligq!5| f>eagbJ dr,y duo[ c.cgbJ hV Rpo[ ##ldaVjq l+g rjdhepiPRpyjiVj h{ m duo[ ldaepiJ sg WjSg r,Dt' r,tig LpiP h'r[ uJ FeaJsg WjSg bji.F h'r[ Rpo[ ajdWbJ dr,y W{dnbJ hg lPtq bisjlwiVg h{ m lr[i[ ba[ Ljq } dfAv[ fdhi s' r[v[ fjn wiVj h{ mdHl lq[G y,v dihj dVaV[q rg Wiwiji i,tSj h{ m$$

WjWj ug bV.s dl>z ug V[ W[Vag wgag ##eigW dVrju)bisjl aJ tC[ h' w[ wigsg h{ m W{n w[ wiV sg qdibjsj ngwh{ m l.fB fjn lq[G ipqjv fj w[ A'Bg bisjl sl fjaLjhgbJ s[Vjq v{ w[ wis[ ih[ hJ m$$

hpwq h'dHbj ##lPtq bisjl dH,w h'i h{ u' epiP VjVw fjaLjhlq[G h'dHbj wisg lg m Rph dHh h{$$ lda l+g bwjv fpit ug wjdZbjV Zi w[ W'v[ ug l+g rjdhepiP) h[) bwjv fpit b>aiujqg l,y[fjaLjh ug bjf s[ huPi \dul WjSg sj fjn h'r[ Rpl sj Vjqv{ w[| fjn ug wg bisjl Fp,v yp,w qjx a[i[ yiV wqvJ fjl@fC%s[ lpSs[ l+Wa vjh[r.s VjVw Vjq yC%sg wvj a[i[ FjS[ liW,a

Page 471: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

sj Fvj m Rpl lq[G fdhv[ fjaLjh bjfSj Vjq VhgG dvbj wis[lV m sPu[ fjaLjh l+g epiP b>es s[r ug V[ ##epiP VjVw Vjq sgqdibjsj yvjHg m b,e[ dfAv[ epiPbJ sj Vjq v{ w[ bisjl WSsgeHg m aplgG dlix fdhv[ fjaLjh s[ Vjq Vjv bisjl wiVg h{ m$$

WjWj ug V[ W[Vag wgag ##qhjiju) u[ VjVw fjaLjh V[bjfSj Vjq VhgG fjdHbj aJ VjVw Vjq yC%sg wvj a[i[ FjS[liW,a sj Fvj dr,y VjVw sj wg Fjr h{ m$$

##VjVw fs sj bio w[rv fdhv[ ldaepiP hg VhgG dHo[ FjruVq qiV spt lpt a'G idha h{ m$$ dHl ai%J huPi V[ qdibjsjlqNjHg m

ljig WjSg dr,y ljigbJ WjSgbJ RpyjiS wiV rjvgbJfjaLjhgbJ V[ ##VjVw$$ fs hg ridabj h{ m da>V ai%J dvdtbjh{ VjVw@ VjVdw@ VjVwp m

ijqwvg ije bV.s ljdhW sgbJ 39 f'CgbJ dr,y VjVwpRpyjdibj h{ mljZ l.de VjVdw i.ep qjdSbj mm zdi bjdHbj fPi[ epdi bjdSbj mm

dWvjrvp q! 5 b>e 806

wh{ VjVwp bV.sp h'bj ldaepiP q{ fjdHbj mmijqwvg q!3 \bV.s| b>e 916

dHw BPw qja+ WjSg s[ f+qjS ds,a[ hV m u[ w'Hg L.wj wi[dw Wjwg ldaepiJ s[ Vjq Vj RpyjiV[ qV q,a h{ m dHh qV q,aVhgG epiq,a h{ m bisjl s[ lq[G ##VjVw Vjq yC%sg wvj a[i[ FjS[liW,a sj Fvj$$ dlix dHw' hg Vjq h{ m u' bjds ldaepiJ s[ lq[Ga'G v{ w[ b,u a,w f+y,va h{ m hpS wHg f+[qg VjVw Vjq l+g e'dW.sdl>z ba[ l+g epiP e+.o ljdhW ug sj Vjq v{ w[ lqjfag wis[ hV mfi fpijaV qdibjsj bVplji dH,w hg Vjq h{ m dHl qdibjsj }A,c w[ bjfSg q,a WiaV a'G epiP lpq,a WtL[ m

Page 472: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

dHl ai%J fjn sg ljig qdibjsj lqNj w[ ba[ bjf fjnlpVS sj WyV wiw[ WjWj ug qhjiju V[ wv[iJ rjv[ WjWj ug} bevg lr[i yv[ ujS sg bjdebj WtLg m

\dHh WyV FjHg ci'vg v[tw s[ dfaj ug s[ uWjVg lpS[ m|

u' ujV{ dalp lsj lptp h'dH mmbjdf dqvjdH vH[ f+DFp l'dH mm

bjsiL ugrV s[ lpt sg wvfVj wiV rjv[ f+FP sg liVdr,y bjRpGs[ hV m dHl bV.sqHg ugrV sg upeag fjRpS vHgqhJfpit sg yiV LiV bjRpGs[ hV m spdVbjrg lpt dabje w[l,y[ lpt sj bjV.s qjVS rjv[ f+F Vjv dqvjf wiV vHg Rplsj dlqiV wis[ h'H[ lsj l,pt sj qjie bfVjRpGs[ hV m

qVsjsP df>c s[ rjlg l! F.ej dl>z ba[ qjaj dwLV w"i s[zi w.dVbj WgWg ljdhW w"i V[ uVq dvbj m A'Bg Rpqi dr,y qjajdwLV w"i ug bwjv yvjSj wi eH[ m dfaj ug V[ sPlig Ljsgwirj vHg aJ WgWg sg fjvSj RpV%J sg sjsg V[ wgag m WgWgug sj uVq blojV df>c fPhvj \Fp,Dy' a'G 6 dwv'qgBi h{| s[ l!Fje dl>z \WgWg s[ VjVj ug| f,ag Zu[ w[ sj lg m bjf ug sgVjVg qjHg w"i ug u' WjWj ug s[ siLV wiV VhgG bjdHbj wisglg m l.ljig fsjioJ Vjv FifPi@ lji[ lpt f+jfa wiV rjvj f+rjifi lal.e sg w'Hg veV VhgG m dHh' duh[ fdirji dr,y uVqh'dHbj ##wvi w.rv Fea f+dhvjs$$ f+>aP WjWj ug sg dw+fjlswj l.lji dr,y dHl ai%j ih[ u{l[ uv qdh wqv dVijvqqpiejHg V{ljS[ m

WgWg bjfS[ qjqj ug s[ vCw[ sg Ljsg dr,y fPhv[ bjH[ lV mija } byjVw bjf q>u[ Rpfi' dc,e fH[ m zi s[ diLa[sjij V[

Page 473: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

lqdNbj dw eiqg sj Z,wj v,e debj h'r[ej m dli dr,y fjSgfjRpSj LpiP wi ds,aj m fi fjSg Vjv w'Hg bjijq Vj bjdHbj mWgWg ug V[ dwhj fjSg Vj fjY q{} w'Hg dWqjig VhgG m bjdtidH,w qjHg hdiVjq w'i fPhv[ dr,y lg Rpl} WpvjdHbj m Rpl[ lq[Ghg WgWg ngw h' eHg m dHl yqawji a'G h{ijV h' w[ lF V[ qjHga'G fpdAbj ##dw bijq dwl ai%J bjdHbj m$$ qjHg sj RpKai lgdw q{} w'Hg faj VhgG u[ aplgG faj hg wiVj h{ aJ WjWj ug iP>qgrjdvbJ w'v Fp,y' yv[ ujY m

bev[ dsV qjHg } Vjv v{ w[ wpN qjHgbJ a[ WgWg ljdhWw"i dH,w BJe[ dr,y lrji h' w[ Fp,y' } WjWj ug s[ siLVJ vHgy,v fH[ m dHV%J s[ fhp.yS a'G fdhvJ ds,vg sg wpN l.ea WjWjug s[ siLVJ vHg W{n[ lV fi bjdebj VhgG dqvsg lg m l[rw} F[u w[ WjWj ug V[ hpwq wgaj dw ##u[ siLV wiV[ hV aJw.dVbj u' l.a iPf h{@ dHo[ bj ihg h{ Rpl s[ siLV fdhvj wi'ba[ Rpl } ldawji ldha dHo[ v{ w[ bjY m$$

WgWg sj hpvgbj fp,A w[ l.ea lCw Rpfi yvg eHg m wpNdyi Wjbs WgWg a[ qjHgbJ BJe[ dry'G Rpai w[ bj ihgbJ lV ml.ea V[ s,lS qpajWw WgWg sg fAjS wi vHg a[ Vqlwji wiVv,e[ m fi WgWg q,oj dBwjRpS a'G fih[u wis[ ih[ m dB,vj ljdhWs[ V[C[ fhp.y w[ bjdebj q>eg aJ hpwq huPi sj h'dHbj ##w.dVbj} hjui wi' m lF a'G b,e[ bjr[ l.ea s[ m$$ WgWg ba[ l.ea V[q,oj B[dwbj a[ W{n eH[ m huPi WjWj ug V[ WgWg } bjlS w'vWpvjdHbj ba[ dli Rpfi h,o i,t w[ qPv q>ai s[ dlqiS sj Rpfs[Lds,aj m b,e[ b,e[ bjf fC%s[ ih[ dfA[ WgWg fC%sg ihg m dxi hpwqh'dHbj dHl } hi r[v[ fC%Vj h{ F,pvSj VhgG m

##qVhp V Vjqp drljdi bdhdVl dZbjHgb{ m$$

WyV h'dHbj ##aP. ljcg w.dVbj h{ wHg uVq a[ij drA'Cj

Page 474: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

dfbj lg m a[i[ uVq dlqiV dr,y Wga[ hV m dHh ugrV rg dHl[ai%J Waga wiVj h{ m hpS drA'Cj VhgG fr[ej m$$

siLV wiV lq[G WgWg sg bjIP A,Wg ljv sg lg Wjwg ljigRpqi Vjq ufS dr,y dWajHg m dHh uVq apqji[ v[t[ rjvg f>eagly wi drtjHg m dHh ljig dw+fj fPiV fpit l+W RpfqjI'e WjWjqhJhdiVjq dl>z ug sg dw+fj ds+LBg Vjv h'Hg m dur[G ljdhW V[xpiqjdHbj h{!

##duRp y.sV l.de Wl{ dV>qp dWitj epV y.sV w[ Wlt[$$

Vjq dlqiV sg upeag s,l w[ WgWg } bjdebj dqv eHg mdHl Rpfi>a ws[ ws[ dy,ng fj w[ uJ l[rw F[u w[ Wpvj v{Gs[ lV m

##siLV s[tap hg qVp qjdVbj uv idl wqv dWejlg$$lji.e q 1@ b>e 197

bjh[ qV brip V Fjr{ yiVjr{ yiVjr{ RpvdNYbdv qwi.s wqv duRp mm bVil Vhg yjh[ H[w{ hdi vjh{ mm

dWvjrv q 5 b>e 830

uvdS WpNg lgav FH[ qdV adV Rpfug lJda mmVjVw f+Fp fPiV dqv[ spagbj dWVlg F+Jda mmwjq@ w+'Z@ q'h@ bh.wji@ v'F sj x.sj qVp,t s[ ev dr,y dfbj

h{ m bjlJ a[ da+LVj qV } lgav VhgG h'S ds>sgbj qjdHbj q'hsg uvdS dr,y dHVljV lCsj h{ LJag sg f+jfag VhgG hp.sg mda+fa qV LJag sj qjie Fjvsj h{ m fi qjdHbj sg f+jfag vHgL{ajV qV v,Ddua wiV rjvgbJ w'NgbJ hiwaJ a'G rg Bjv VhgGwisj m dul f+jSg V[ vjvyg qV } da+fa wi dvbj aJ wh[ej##uvdS WpdN lgav FH[ qdV adV Rpfug LJag m$$ fi dHh LJagdqv[eg qhJfpitJ sg l.ea wiV Vjv RpV%J s[ Rpfs[L a[ bqvwiV Vjv m ##VjVw f+F fPiV dqv[ spagbJ dWVlg F+Jag mm$$

Page 475: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

Vjq ufS Vjv qV bV.sqHg br,loj dr,y idhS v,ej mz,B W'vS@ z,B tjSj fgSj@ VgGs a[ wjWP@ dHwJa idhSj m

##o'Cj lrSj tjrSj o'Cj W'vS epiqpt fjH[$$ rjvg qV'brloj WS eHg m WgWg s[ zi dr,y dfaj ba[ yjyj ug rv'WgWg s[ drbjh Wji[ e,v h'S v,eg m WgWg V[ qV b>si hg WjWjug b,e[ W[VagbJ wgagbJ ##eigW dVrju) aplgG aJ WyV wgajlg dw aP. Vjq uf[eg m ##fi zi dr,y drbjh sgbJ dabjigbJh' ihgbJ hV m fjaLjh bjfS[ WyV sg vju i,t' m q{G b>Vg h'ujrJ aJ drbjh VhgG h'H[ej m$$

dWiog ws[ V h'rHg uV wg bisjl m b,tJ dr,y Rpv%Jr,uSgbJ LpiP h' eHgbJ m dH,w b,t dr,y Vpwl f{ debj m ljw l.W.ZgWjWj ug fjl v{ w[ bjH[ m WjWj ug V[ Rpv%J r,uS sj wjiV fp,DdAbj m

WgWg ug V[ W[Vag wgag@ ##dHh q[ig Ljsg wiV vHg dxis[hV m fi q{G bjf ug s[ WyV sg fjvSj wiVg h{ Vjq dlqiVdr,y du>seg Waga wiVg h{ m$$

huPi WjWj ug WyV wgaj@ ##w.dVbj dHaV[ r,c[ ligiw VpwlvHg W[Vag VhgG wiVg lg m hpS dH,w b,t ijug wi s[HgH[ m$$

WgWg V[ W[Vag wgag@ VhgG huPi dHl[ ai%J hg idhS dsY mhpwq h'dHbj ##edhS[ VhgG Rpaji[ m$$

huPi@ wHg rji vjh[ hV fi sjsg ug vjhpS VhgG ds>sg m y.ejx[i dHV%J } RpajiV sj ws[ lqJ dqvj dsbJe[ m ##dHl Rpfi.a WgWg} bjfSg yjsi ds,ag ba[ xpiqjdHbj m us'G a[ij qV Rpsjl h'r[yjsi ajS w[ f{ ujrgG m a[i[ lji[ dxwi sPi h' ujdHbj wiVe[ maP. ligi } wLB s[S rjvg dyarVg VhgG wiVg m$$ dHh yjsib,u a,w Rpl fdirji w'v dVLjVg s[ a"i a[ hjui h{ m

\dHh f+l.e WgWg epidsbjv w'i f>Vgrjv[ a'G dqv[ hV|

Page 476: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

f+q[Li Vjv bF[s qhJfpit Fdr,t WjSg wis[ hV m lq[GsgbJ hwPqaJ bjRpS rjv[ vHg WSjrJe[@ wiJe[@ wgajujr[ej m vxu riasgbJ hV fi fPiV liWLwagrjV dVi.wjigliPf qhJfpit Fdr,t WjSg dr,y h'r[ej b,ti rias[ hV m RpV%Jf+FP a'G dHh Lwag e+dhS wgag hp.sg h{ dw bjRpS rjv[ lq[G dr,ydHh' duhj rjfi[ej m Fdr,ta WyVJ sg iqu } ljZ l.ea wiVrjvj hg lqN[ej dwRpGdw qhJfpit dl,Zj VhgG s,ls[ hp.s[ m

w'Bx,aj df>c sj rjlg Z.Vj dl>z WjWj ug sg l.ea ba[l[rj wisj lg m eiqgbJ sj q'lq LpiP h'dHbj m sp,Z dHV%J dsVJdr,y z,B h' uJsj h{ m wHg l[rwJ } sp,Z sg l[rj v,eg h'Hglg m dwRpGdw WjWj ug bjf sp,Z A,ws[ lV ba[ l.ea } sp,ZAwjRpS sj hpwq lg m sp,Z sg wqg h'Hg s[t w[ l'dybj dw q[i[zi l,ui q,N h{ u[ hpwq dqv ujr[ aJ q,N dH,Do[ v{ bjrj mqhJfpit W[firjh hp.s[ hV m RpV%J } dwl[ bjHg eHg rlaP sgfirjh VhgG hp.sg m

bjra hit V ujra sPtj Vh dWbjf{ qV i'eVg mmlsj bV.s epip fPij fjdHbj aRp Rpaig lev dWYeVg mm

ijq ijqwvg q! 5 \883|

l[rw dul V[ l[rj sj q"wj l.Fjv w[ l[rj v{Sg hp.sg h{ l[rjl.Fjv qhJfpit sg f+l.Vaj hjdlv wis[ hV m Z.Vj dl>z V[ lqJdryji w[ W[Vag wi ds,ag m ##huPi ) sp,Z z,B bjRpGsj h{ eigWdVrju hpwq h'r[ aJ q[i[ zi l,ui q,N h{ dHo[ v{ bjrJ m$$ Z.Vjdl>z q,N v{ bjdHbj m sp,Z sg l[rj yvsg ihg m wpN lq[G Wjbsq,N sj W,yj f[yl sg dWqjig Vjv fgCa h'dHbj ba[ qi debj mWjWj ug V[ hpwq wgaj ##Z.Vj dl>z q,N } df>c A,c bjY$$ hpwqbVplji q,N df>c A,c bjH[ m

i'u[ i,tS s[ dsV LpiP h' eH[ m qplvqjV i'u[ i,tS v,e[ m Ljq

Page 477: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

} qlga dr,y V"Wa ruj w[ lF } i'uj t'vS sg ajwgs wigh'Hg lg m hi ljv dHo[ Fp,y' wvJ V"Wa tCwsg lg fi huPi w'HgWyV VhgG wis[ lV m fi dHl rji us'G V"Wa tCwg aJ bjfug V[ bjRpS rjv[ dFbjVw lq[G sg Fdr,t WjSg iqu s[ iPfdr,y wgag m

WyV wgaj ##w[lij bj T'v Tq,wj w{lj h{ m$$

##huPi) dHh qplvqjV i'uj A,cS r[v[ qlga dr,y V"WarujRpGs[ hV m$$ w[li dl>z V[ RpKai ds,aj m

dxi WyV wgaj $$w[li dHh w'B x,a[ rjv[ Z.Vj dl>z s[ w,B[sg t,v W'vsg h{ m a{} faj h{ dw w,Bj dwl V[ qjdibj h{ m$$

##fjaLjh q{G W[tWi hJ m$$

WyV h'dHbj@ ##biuV dl>z fpai f+[q dl>z w,B[ Rpfi'G i'C f>vuw[ lpB debj m dHh wji e'Gs[ WjSgH[ sg rg h{ m dxi sl WjiJbjsqgbJ s[ Vjq vH[ m dHV%J V[ ljdul Vjv w,Bj qjdibj h{ m q,TPa[ dqTP q'ygbJ V[ t,v vjhg h{ m dHl t,v Vjv V"Wa qC%g h{ m

us rg V"Wa r,uSg Rpfi'wa WyV wiVj m l.ea V[ i'u dHhgWyV lpSV[ m dH,w dsV l.ea dr,y dHl[ Vei sj WpZ ijq W{ijegl.fisjdH rjvj W{nj lg m dHh h,lqpt lg m qujw s[ vdhu[ dr,ydHl V[ dwhj ##huPi) w,B[ } dH.V[ bjsqgbJ qjdibj h{ m$$

WjWj ug WyV wgaj@ ##lqN a.P rg RpV%J sj l.eg lg m$$

##VhgG qhjiju$$

VhgG wdhS a[ WyV sj F[s t'dvbj ##w[lij ) Wgqjig fr[egduV%J s[ Vjq vH[ hV lF taq h' ujSe[$$ WyV bB,v h'dHbj mlji[ hg taq h' eH[ w[rv WpZ ijq hg WtdLbj debj m

u[ w'Hg Rpl wj l.eg h'r{ Vjv[ vH[ dlZjr{ mbjlj q! 5

Page 478: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

FjerjV l[rj wi[ hpua wi[ fvga ml.aV l[ag qltig wpv c'WV wg iga mfiwjdH ljtg qhJfpit W'vs[ lJNg lev uhjV{ m

Rpfi'wa rjw bVplji qhJfpit sg l[rj l.ea dr,y idhSrjvj dWVJ WpvjH[ dwl[ WyV dr,y Vj W'v[ m u[ lqN Vj bjr[ aJypf wi ih[ m

dHh WyV u'de>si dl>z \wjwj ug| dTv'G a'G f+jfa h'dHbj m

uV FeaV w' wh' V qjV'@ wgY bfV' fHg h{ mm

Fea uV fpwjis[ hV m l,y[ sg siejh b>si ugr s[ fjfJba[ fp.VJ sj v[tj hp.sj h{ m fjfg ugr ViwJ sj Fjeg WSsj h{ mfp.VJ rjvj lrieJ sj bjV.s qjSsj h{ m L{ajV Wp,Zg f+[qLig u'adr,y FjrVj VhgG i,tsg dwRpGdw Rph f+FP l.eq sg bjlr.s VhgG mbjljrjsg hg Viw@ lrie sg dwdibJ } lqNsj h{ m dHh' duhgl'y i,tS rjvg qjHg t[q w'i l[qj Vei rjvg sj vCwj Ljq dl>zh{ m qjaj qhJfpitJ s[ iP.qg ndhiS lq[G rg l[rj wisg ihg fifp,ai wpwiqJ dr,y f{ debj mdhisj Lp,Z lg FgvVg rje dHlsj@ qV vjdHw[ l[rj wqJrsg lg mFjr[ zi h'r[@ h'H[ zi'G Wjhi@ lpia lsj huPi ihJrsg lg mFp,y' i'u bj w[ q,oj B[w ujSj@ x[i fia dfAJh } uJrsg lg mduhCj hpwq h'r[ q>V[ dtC[ q,o[@ lda WyV wi lgl NpwJrsg lg miPC dl>z A'Bj Ljq dl>z r,cj@ upbjV h'dH w[ t[vS dLwji v,ej mt'B[ wiqJ V[ Wpig dqvjHg l.ea@ spt qjaj } W[Lpqji v,ej mqjaj i'wsg B'wsg lsj idh>sg@ ugr h,Ddabj sj WCj fjf v,e[ mW[Bj A,c s[ wjiuJ t'dBbJ }@ dHl sj b>a } WCj l.ajf v,e[ mfjfg fjf wisj fjf iPf hp.sj@ dHl s[ qV a[ fjf sg Ajf v,e[ m

Page 479: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

dxi[ Fiqsj dr,y ypijlgbJ s[@ uVq uVq s[ sp,t l.ajf v,e[ mq>V w[ dldtbj qjHg sg ipdwbj Vj@ V Rph ipwS ds>s[ duhC[ bjf v,e[ mLpF dldtbj qV } Wpig v,eg@ dur[G fjfg } hig sj ujf v,e[ m

epiWjSg b>si xpiqjV h{-##dyara fjf V bjvwp bjr{ mm W[lpbj Fea dwAp Vh liqjr{ mm

lji' dsVlp quPig wi[ mm hi dlqiV wg r[vj Wui dldi fi{ mmF{iRp q 5 b>e 1143

qjaj dfaj a[ F{S Fij A,c[@ VhgG A,Ddcbj ljo dLwjig sj mt[cg t[c F{Cg WpdibJ l.e iv w[@ b>a h'dHbj dLwji dWqjigbJ sj mA,c eH[ dLwjig rg ljo Rplsj qP>h r[tsj dfbj vyjigbJ sj mr,Z eH[ fjf a[ fp>Vj sj zjBj@ dli a[ rwa bj debj tpbjigbJ sj mF'e F'esj F'debj debj bjf[@ fdHbj q>u[ a[ Whpa dWqji h'dHbj mduhCj dVa dLwji } t[csj lg@ b>a q"a sj bjf dLwji h'dHbj m

wdW,aqpwg du>sejVg@ ejVg Bp,B eHg ligi rjvg@T,v debj spfdhi b>a h' debj lg Ljq sj mqdibj upbjV fpa rZ eH[ qJ s[ sp,t@tjSj fgSj iPf Rpl } dslsj hijq sj mb>aiujqg bjf qV sgbJ ujSs[ h'@bjf u' Wpvjr' hjv s,lJ fp,a Ljq sj mwiw[ biu WtLjHg vrJ qi[ aJHg@dwr[G Wy ujH[ fp,a ViwJ } uJrsj m

xpiqjV h{-

b>aiujqg fpit lpbjqg bV W'va hg ujVhp hjv maVp qVp lgav h'dH hqji' VjVw f+F ugRp Vsdi dVhjv mm

dWvjrv q!5

qji brju a[ WpvjdHbj w'v Vgvj dl>z@

Page 480: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

hpwq lpVjrs[ V[ dB,v[ Rpa[ tC[ h'dH ml[q[ ujdHw dHl[ r[v[ l,s t[q' ajHg@fpdAH[ Wpvj w[ dwRpG VhgG bjHg dsV WC[ h'dH mRpl[ r[v[ q>V w[ WyV@ debj Vgvj dl>z@apdibj hV[i[ l[q[ debj dsV yC[ h'dH mqji w[ brju dwhj y,v qjaj q[i[ Vjv@WjWj ug WpvJrs[ V[ dB,v[ Rpa[ tC[ h'dH m

s'hijVgvj dl>z a[ t[q w'i fhp.y[ yiVJ fjl mb>aiujqg ujSs[ u' qV sg bisjl mhpwq h'H[ aJ s,lSj dHh l[rw sj xiu mbiu wi[ h,o u'C w[ fPig h'r[ eiu mfpAs[ V[ t[q' aJHg bjfs[ dWnj w[ w'v@dwo[ ihg qjaj ljc[ w'v s,lg l,y l,y mqjaj wdh.sg qi debj fp,a q[ij Ljq dl>z@q{G rg qi y,vg lg faj VhgG dwr[G ihg Wy mt[csj dLwji ih[ Vjv hg dLwjigbJ s[@WCj lqNjdHbj RphV[ q>dVbj V[ dH,w l,y mfp,ai s[ l'e dry Fp,v eHg l[rj q{}@wi dsY qjx q{G V W'vsg huPig wy m

s'hijl+W wvj l.q+o h' rdcY rc[ bfji mmViw Vj ujr Ljq dl>z WtL' WtLVhji mmA'Bj fpAi iPC dl>z vjr' yiVj l.e mmF{Cg l>ea a'G Wy[ qV dry dHh Rpq>eh,l w[ W'v[ ih[eg WJh xcg sg vju@Viw Vj ujr[ Ljq dl>z wdhY eigW dVrju mm

Page 481: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

iPC dl>z } l,s w[ w'v bjfS[@Vjq ufS sg upeag lqNj ds,ag mmh,Do' s[ qjvj qpt'G s[ q>a+@lpia Vjq s[ dry vej ds,ag mdBdwbj qV u' ws[ Vj dBwS rjvj@b>ai bjaq[ u'a uejdH ds,agljig Rpqi dHl[ i.e dry dihj@v[t[ f+FP s[ du>seg vj ds,ag mZ.V qhJhdiVjq dl>z fpit fPi[@bjfS[ l[rwJ } wis[ ih[ fPi[ mfPi[ Vjv bq'v fsjioJ s[@V[C[ wjq w+'Z V bjdH wPi[ m\dHh f+l.e qjHg t[q w"i sg f'aig a'G dqdvbj|

H[w iPf uj w[ i.e bV[wdl+LBg sj dliuVhji hi iPf dr,y bjf rlsj h{ m dwRpGdw

hi ugr sg ligiw dwdibj } bjf yvjRpGsj h{ m lrjqg dwdibjrjv[ hi ugr dr,y f+qjaqj sj dwl[ Vj dwl[ ipf dr,y rjlj h{ mRpl f+FP s[ f+eB h'S sj yqawji dwl[ fPiV FjeJ rjv[ } f+jfahp.sj h{ m fPiWv[ wiqJ rjv[ f+jSg } hg dHh spivF siLV hp.s[hV m f+FP s[ siLV h'S@ dwl[ iPf dr,y spiv,F hV m hpS siLVbugW iPf ds,a[ hV f>ca fil ijq } b"t[ iPf dry m

f>ca WPBj ijq sj vCwj fil ijq Fp,y' wvJ sj idhS rjvjlg m Z.sj t[agWjCg tjVsjVg lg m fPiVqjLg sg b,Zg ija@ y.siqjyqw dihj h{ m fil ijq b,Zg ija } t[a h,v rjhpS vHg y,vdfbj m h,v q'T[ Rpfi yp,wg W'ag } xCg uj dihj h{ m byjVw L[i

Page 482: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

sj iPf s[t w[ ldhq debj m dHh L[i VhgG@ dHh h{ Vi dl>z brajis[ iPf dr,y qhJfpit qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju m

wdW,aZji Vi dl>z iPf qhJ hdiVjq higdB,Dv[ Rpa[ tC[ h' w[ v%gvj } fljis[ mbj dihj h{ fil ijq } fil vr[ijq Vi dl>z h' w[ dsu } dVhjis[ mijq fil[ a'G dWVJ fil ijq WS[ dwr[GdlbjS[ v'w dHh ev qV y dryjis[ myiVJ dry ih[ ci[ Vj dwl[ rg e,v'Gdqvs[ V[ fsjio yji f+wji s[ my"Zrg sj y.s blqjV a[ yqw dihjVi dl>z iPf dl>.z bjf rg yqws[ mV{SJ dry u'a@ u'a u'ag dry dqv ihgv.q[ v.q[ i'q Rpa[ Z"S a[ vqws[ mo'Cj duhj ci w[ tC' debj fil ijqh{ dwhC bjdHbj V[C[ W'v[ qpt y'G Fqw w[ mZ.V Rph fpiL duV[ fil[ yiV Rpo[lp.si liPf rJeP. sjqVg sqws[ mb,e'G fil ijq V[ W[Vag wgag mh,v q'T[ a[ h,o dry W'ag mlpiag Z.s[ dry fi'ag mdHh w.q q[ij lpFj Ljq h{ mVjq hqjij fil ijq h{ mWjWj ug V[ h,o sj dHLjij wiw[ WyV wgaj m epiP rjw h{-hiV FiV uj wj V[a+ x'ip mmdalwj q>a+ V ujV{ h'ip mm

Page 483: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

wgaj h,o sj dHLjij b{lj fldibj fljijVrJ r[dtbj Vujij dwa[ bjRpGs[ i,W e,u e,uW{n[ lPiq[ lphjH[ aV Wlai lujH[Rpa[ Llai vejH[ WSg h'Hg l'hSg lu Zudwa[ dhSws[ V[ z'C[ eZ[ W'vs[ V[ o'C[yv[ bjRpGs[ dWVJ q'C[ dHw sPu[ b,e[ F,u F,u mfil ijq dsu ljo h,l W'v[ sgVj Vjo ms,lSj VhgG dwl[ fjl r[tg b,tgG i,u i,u m

s'hijiyVj Whp f+wji sg r[t vHg f+a,t mqPh a'G W'v Vj ldwbj xiw Vj lwg b,t mh'Se[ fpai f>u h,l w[ WyV wgaj@Rpl lq[G qpt Rpa[ a[u lg wqjv sj mw.dVbj s' h'SegbJ sPlij WyV wgajwig Vj dxwi i,W ljdibj } fjvsj mw"q dry'G lqJ w,T ijq ijq uf v{sj@ci VhgG idh.sj b,e[ uj w[ Wpi[ hjv sj mqhJhdiVjq hig liW dlZ wjq wiga[i[ u{lj aP. hg aP. iPf h{ bwjv sj mdxi hpwq s[ a'i ds,aj uj bjfSj w.q wi mfhp.dybJ uj t[a dry ujdHw[ fil ijqydCbj Wptji a[ dc,ej lg dh,w fiV[ mujSg ujS eH[ hjva fAjS eH[dfA[ wi dZbjV eH[ sPi spt wiV[ mRpKn hv u'C qpt'G ijq ijq uf ajHgGtC w[ dlijS[ qpt'G dHh WyV WiV[ mvdh debj Wptji N,B f,B Rpn tCj debjldaVjq dl>z ul dwaVj wp WiV[ m

Page 484: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

dHh WyV dxi xvg FPa h'dHbj m u' b,u f+a,t h{ m Wp,Z ijqa[ ijq ug sjl h'dHbj@ W+qjV.s y'oj Wjvg ijq h'dHbj lpt ijqh{lg Vjq f>ur[G sj dHh WyV f+dl,Z h{ bjq h'dHbj m s' w.dVbjeju' a[ h'Hg fPVg zi dr,y lpt riag a[ bijq h'dHbj m fPiVfpit sj WyV Vj ws[ qpCsj dwRpGdw l.a dr,y W'vsj ijq h'dHbj m

H[l ijq } duhC[ fAjS v{Gs[ fjH[ v'w f+v'w s[ lpt RphVJ mZ.V uVq h{ duVJ V[ sil fil[ wga[ bjfS[ Rpuv[ qpt RphVJ m

u{lj aP a{lj aphg dwbj Rpfqj sgu{f+dwiaw ljZVj } upBjS@ Ziag@ bwjL@ W+dhq>c@ lPiu@

y.s@ ajdibj } WVjS rjvg dH,w bv'dww Lwag sg Rpfqj w"Swi lwsj h{ m hrj@ fjSg@ x,pv f,agbj sj dliuVhji@ q'h t>Fjdr,y i.e FiVrjvj dHh wvjwji@ ugr vHg fsjioJ sg WtdLLwisj h{ m fiWaJ dr,y NiV[ xpBjRpS rjvj@ qjiPovJ dr,y i[as[ b>Wji vjRpS rjvj f,oiJ dr,y WVlfag f{sj wisj h{ m ip,aJ@dsV@ ija s[ qjvw sg wvj ljc[ qV sj sirjuj tBtBjRpGsgh{ dw Rpn uje@ fAjS wi dHl wvj dwia dliuVhji sg m

ljsj dvWjl@ v'w drtjrj VhgG@ F[t w'Hg VhgG@ dl+LBg dr,yW{n[ spdVbjrg ba[ f+qjio s[ fsjio s'rJ h,oJ Vjv r.cg uj ih[hV m ljZP qhjaqj dwl[ rg F[t dr,y h'r[ FJc[ sg lqi,oj bVpljiWtdLLJ Vjv FifPi wig uj ih[ hV m rias[ F.cjdibJ dry'G wpNw qja+ v{S vHg fhp.y[ hV dH,w l.dVbjlg l.f+sj dr,y' qhJfpitL.wijfpig$$) q>cvg lq[a ap.erjvg df>c fhp.y[ lV m dVi.wjig f+i[Vjlswj qV siLVJ vHg fi[dibj debj m fhp.y eH[ m l>ea wjxgW{ng lg m q,oj B[dwbj aJ huPi V[ WyV wgaj ##siLV h{ dw f+LV m$$

##qhjiju ) siLV aJ h' eH[ f+LV Wjwg h{$$ lrjqg ug V[WyV wgaj m ##hJ ) f+LV wi'$$ hpwq h'dHbj m

Page 485: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

##huPi dHw,DdvbJ w'v wiJej ija s[ lq[G m lrjqg ug f+LVbF[s i,tSj yjhp.s[ lV m bjfJ ija hpS hg WSj v{Gs[ hJ m$$ WjWjug f+LV s[ urjW vHg a,afi lV m

W{ng l.ea } hpwq wgaj ##sPi o,v[ uj w[ W{n ujY m lrjqgug } b>si wpBgbj dr,y Wpvj dvbj ba[ sirjuj W.s wi dvbj mhpwq wgaj m$$ v{ h' eHg V ija@ hpS f+LV s,l' m

hpS epfa RDp,ai f+LV h' ih[ hV m dVi.wji bF[sg f+qjio sgdryji e'LBg wi ih[ hV m lqJ Wgasj debj dH,w z>B[ Wjssirjuj tD,pdvbj wpBgbJ sj fi Rpl a'G fdhvj l.wijfpig s[ f+LVsj sirjuj tpv debj lg m lrjqg ug bjdebj v{ w[ bjfs[ qjier,v yv fH[ m ila[ dr,y ljZP q>cvg V[ dryji e'LBg Wji[ fpKdAbjaJ lpbjqg ug V[ urjW ds,aj ##l.a iPf Zji FerjV bjf W{n[ hV m$$

wdW,a sg fdhvg f>eag ljZPbJ sj lrjv h{bevgbJ s' f>eagbJ lrjqg ug sj urjW h{ maphjc[ qp,t a[ liPi y[hij h'dHbj VPi' VPiwpA r[dtbj uiPi b,e[ fpA[ q>cvgurjW-r[dtbj VhgG dqdvbj@ w'v dhis[ sj dtdvbj h'Hg

ljZVj lxv u[hCg ljZg lg bt>cvg mwhJ q{G WtjV'@ wpA wh[ V bjr[Vj bjds h{ V b>a b{lj a[u f+yc.vgl.a iPf Zji bjf W{nj FerjV dH,o[ mdu>V%J fil[ yiV daV%J qpwg uqc.cvg mL.wijfpig ug bjadqw Wv s[ dVfp.V lV m bjf ug V[ v[tw s[

dfaj } WyV fdhvj wgaj lg dw bjf Fpy' WjWj ug sg l[rj dr,yih'e[ m l! iaV dl>z ug V[ dwhj ##lrjqg ug q{} aJ RpV%J sj fajdBwjSj VhgG m$$ wdhS v,e[ ##lqJ bjRpS a[ lF faj v,e ujH[ej m$$dHh f+l.e b,e[ bjr[ej us l[rj dr,y bjH[ aJ dwl ai%J bjH[ m

\dHh f+l.e v[tw s[ dfaj ug a'G dqdvbj|

Page 486: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

bfVg l[rj bjdf wijHg epiqda b>adi ujeg

l.lji b>si dryiS rjv[ ugr } f>u drwjiJ rKv'G wgaghji qhJfpitJ s[ sirju[ b,e[ uj tCj wisg h{ m du,a sg wvfVjwisj dHVljV h'i svsv sg dq,Bg rJe eiwsj yvj uJsj h{ mFpv uJsj h{ f+FP sg h'Gs } m fi dul f+jSg a[ f+q[Li sg dwifjds+LBg h' ujH[ Rpl sg b>ai u'a epiqda lswj uje Rpnsg h{ mRplsj qV drwjiJ a'G W[firjh h' w[ dVi.wjig u'a sg l[rj sgRpq>e i,tS vesj h{ m dxi f+FP sg b>ai f+[iVj Vjv l[rj sg Rpq>ei,tS vesj h{ m dxi f+FP sg b>ai f+[iVj Vjv l[rj b>si v,euJsj h{ m

l! Fje dl>z df>c u,lg f" rjvg sj idhS rjvj dH,w lZjiSdwljV lg m dHl } bljZ i'e v,e debj m Whpa dHvju wirjRpSa'G Wjbs rg w'Hg bijq Vj bjdHbj m dwl[ bjsqg V[ lvjh ds,agdw Fp,y' rjv[ qhJfpitJ w'v W[Vag wiw[ s[t vY dwZi[ q[hi sgdVejh f{ ujr[ m li'a lpSdsbJ hg Fp,y' fhp.y debj m

Vqlwji wiV Rpfi.a sp,t awvgx huPi b,e[ s,lg m sgVdsbjv fjaLjh V[ dHl } q,Bg sj uv AwjdHbj ba[ Li%j wigaJ awvgx Rpl[ lq[G sPi h' eHg m s' dsV dHo[ idhS a'G WjbsFje dl>z V[ bjdebj q>eg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh a[ijdwl[ uVq sj fjf xv lg m u' i'e s[ iPf dr,y v,Ddebj lg m hpSl[rj wiw[ fp>V rZj vY m$$

Fje dl>z ##lda WyV$$ wdh w[ l[rj dr,y v,e debj m wHgljv l[rj wisj dihj m

Page 487: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

dHw dsV Fje dl>z l[rj dr,y WjWj ug s[ bjlS w'v W{njlg m byjVw WjWj ug Rpn w[ tC[ h' eH[ a[ WyV wiV v,e[ ##hi[hi[ m$$ dHl ai%J wHg rji wgaj aJ Fje dl>z V[ W[Vag wi ds,ag##qhjiju) dHh wg w"aw h{ aplgG rji rji$$ ##hi[ hi[$$ tC[ h' w[ufs[ h' m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh ljcg bjfSg e,v h{ m$$

Fje dl>z ypf wi debj m wpN lq[G Wjbs Rpl V[ x[i fpdAbjbjfV[ dxi ypf wij ds,aj m rji rji f,pAS a[ dH,w dsV wdhSv,e[ ##aP. Whpa du,sg h{ fp,AS' VhgG h,Bsj b,u a{} b,tg dstj ds>s[hJ m$$ Rpl lq[G s' WgWgbJ@ WgWg ljdhW w'i sjsP qn rjvg dH,wh'i lg m WjWj ug V[ hpwq wgaj m

##s[rg aplgG yvgbj ujRp blgG bjfSg v%gvj wiVg h{ m$$

WgWgbJ s[ ujS Rpfi>a WjWj ug V[ Fje dl>z } w'v Wpvjdvbj a[ WyV wgaj ##v{ s[t vrg u' s[tSj yjhp.sj h{G blgG tC[hp.s[ hJ m$$

WjWj ug s[ tC[ h'S a'G fdhvj Fje dl>z wg s[tsj h{ dwhjog@ z'dCbj Rpa[ lrji@ ioJ dr,y W[b>a v'w bj ih[ hV mRph v>z eH[ fi bjf W{n[ ih[ m dfA'G WC[ hg blyiu liPfblyiu lrjig a[ lrji h' w[ bj ih[ hV m WjWj ug tC[ h' w[qp,t a'G W'v[ ##hi[$$ m dHl ai%J spfdhi a'G Ljq aw yvsj dihj mdsW lif bjRpGsj aJ huPi V[ WyV wgaj ##s[t dvbj dw bu[h'i s[tSj h{ ($$

Fje dl>z V[ qjxg q>eg a[ dwhj ##qhjiju) aphjcgbJ aplgGhg ujSs[ h' m eigW dVrju lj} wvIpeg ugrJ } wg faj h{ m

dwbj hq ugb u.a W[yji[ WidV V ljwh H[w i'qjHg mm\b>e 822|

Page 488: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

lvjqp uWjWp s'r{G wi[ qp>Thp zpoj ujdH

xdibjsg vHg hjwq f+q[Li sj liPf hp.sj h{ m Rplsg W[Vagsj dHvju qhJfpitJ sj WyV srjHg h{ m ljZ l.ea dr,y wgajqhJfpitJ sj WyV bq'vw qh,aaj itsj h{ m li'aj uV dHl W+hqdebjV a'G bSujV h'S wiw[ rjs drrjs b>si f{ w[ f+a,t s[tSjyjhp.sj h{ m fi dHh bF[s LwagbJ f+a,t a'G w>Vg waijRpGsgbJhV m dHl[ ai%J hg dligH[ rjv[ sj dH,w dl>z WjWj ug Vjv rjsdrrjsj dr,y f{ w[ luj sj Fjeg WSsj h{ m

dligH[ rjv[ df>c sg ljtg bjf fdhv[ dh,l[ dr,y fC% yp,w[ h' mus'G s' V"urjVJ V[ WjWj ug s[ qp,t a'G f,vj vjdhbj lg@ Rpl evagsj bdhljl wiw[ Rpo'G sg f>yjdHa WjWj ug sg Fjv wisg ihg mWjWj ug s[ Fp,y' h'S sg tWi RpV%J } dqv eHg FjHg V,oj dl>z@FjHg h;jij dl>z@ FjHg q[zj dl>z ba[ qjHg f+ajf w"i WjWj ugs[ yiVJ dr,y Fp,y' fhp.y hpwq bVplji dB,v[ Rpfi fhp.y eH[ m RphVJV[ dligH[ rjv[ sj fpijSj dw,lj s,l w[ W[Vag wgag ##qhjiju blgGFp,v WtLjRpS bjH[ hJ m$$

huPi V[ RpKai dr,y xpiqjdHbj ##w'Hg e,v VhgG ##Lp,Z h{ m$$dxi h'i WyV wis[ ih[ m dHV%J dry'G dH,w dl>z V[ fpijSg e,v a[rjs drrjs LpiP wi ds,aj m Rph W'v[ a[ WjWj ug yp,f wi ujS mWjWj ug dxi W'vS aJ Rph WyV dry'G hg w,B s[r[ m ljogbJ V[WCj lqNjdHbj fi Rph bjfSg du,s a[ bdCbj dihj m us yp,fVj wdibj aJ WjWj ug V[ WyV wgaj ##aP. dfAv[ uVq dr,y rgljc[ Vjv NeCsj dihj h{ m$$

Page 489: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

Rph dxi W'v Rpdnbj ##dHaVj q{} wg faj m$$ huPi V[ f,BV.ej wiw[ dstjdHbj a[ WyV wgaj ##aP. ljc[ wphjCg qjig lg mdHh Rpl utq sj dVLjV h{ m$$

ljig l.ea V[ evag sg qjxg q>eg m Rpl } rg dwhj ##Fp,vWtLj v{ m fdhvg evag sg qjxg v{S bjH[ h'i Vj wi W{ngH[ m$$

Rpl V[ Fp,v WtLjRpS vHg W[Vag wgag aJ WjWj ug qhjijuV[ WyV wgaj ##ljcg w{s w,BSg h{ uJ liwjig m$$

Rpl V[ dwhj ##u' aphjcj hpwq h'r[ej q>VjeJ m$$

hpwq dHh h{ ##dHwg ijaJ qjV'rjvg TjW a[ dH,wg ijaJqhjuVJ rjvg q,Bg a[ dH,wg ijaJ W[ig h[n \du,o[ blgG ih[ lJ|f{Sj h{ m u[ fr[Gej VhgG uJ dryjv[ A,c s[r[Gej aJ liwjig w{sh' ujr[eg m$$ l>ea dr,y ljigbJ LiaJ q>V vHgbJ@ lF }bjdebj dqv eHg m Rpl V[ df>c fhp.y w[ fdhij s[Sj LpiP wids,aj m sl wp dsVj Wjbs fdhij W>s wi ds,aj m wpN lq[G WjbsdH,w qjqPvg duh[ WhjV[ lswj w[l WS debj m dHl s[ x{lv[ dr,yda.V qhgV[ sg w{s h' eHg m dHl a'G Rpfi.a dHl df>c sj dwLVdl>z zi a'G ep,Dl[ h' w[ yvj debj m zi rjdvbJ V[ WjWj ugw'v xdibjs wgag aJ huPi V[ WyV wgaj ##Rph VhgG dqvsjdu,o[ ujSj lg fhp.y debj h{ m$$ l' dHl ai%J qhJfpitJ sg WijWigqV } wvfVj sg dytj a[ dWnjSj h{ m ldaWyV sj bdZwjighg dVi.wjig u'a sgbJ tpLgbJ sj bV.s qjS lwsj h{ m

\dHh f+l.e V,oj dl>z dligH[rjvj V[ dvtjdHbj|

Page 490: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

bjdebjwjig lsj lptp Fp.y{ua wa f[tRp hdi epVg

dl+LBg ljuShji@ dAV qja+ dr,y dHVljVg bjaqj sjfdhijrj Wsv s[S rjvj@ fia,t iPf dr,y ZiagbJ bwjL hrj@fjSg ba[ v'w fiv'w sg Lwv b>si qV,pt s[ ljhqS[ h{ m bjlJda+LVJ sgbJ vdhiJ dr,y e'a[ tJs[ dHVljV sj aqjLj tpsqhJfpitJ s[ fdhijr[ dr,y bj w[ s[tsj h{ m fPiWv[ wiqJ sj WvgdHh' duh[ qhJfpitJ sg l[rj dr,y bjRpGsj h{ m bjdebj dr,y idhw[ v'w f+v'w s[ l,pt f+jfa wisj h{ m ua wa Rpl } qhJfpitJdry'G f+FP sg Nja f{Gsg h{ m dHh' f+jfa wgaj qpVLg hids,a dl>zug V[ WjWj ug s[ yiV LiV bj w[ m

qpVLg hids,a dl>z ug fdBbjv[ s[ idhS rjv[ lV mbjf V[bjvq@xjuv@RpisP xjilg sg fC%jHg wgag h'Hg lg m Rpl lq[GWpZgqjVg@ drsrjVg ba[ debjVg f>ujWg sgbJ dceigbJ lV mdHl[ aiJ bjf V[ RpisP a[ xjilg sg dceig wgag h'Hg lg m qpVLgug fdBbjv[ V"wig wis[ lV m dwl[ wjiV bjf } V"wig a'G upbjWdqv debj m WjWj ug fjl V"wig vHg W[Vag wiV bjdHbj aJWjWj ug V[ bjfS[ w'v hg i,t dvbj ba[ liwjig V"wig s[ WijWisg aVtjh s[S v,e fH[ m RpV%J sj w.q bjHg l.ea s[ Vjq dvtSj mdul Wji[ hpwq h'Sj dw dHl s[ VjVw[@ sjsw[ lhpi[@ FPbj@ qjqgbJ@bjds s[ Vjq dvt' Rph qpVLg ug V[ dvtS[ m huPi V[ u' b,ti qp,ta'G RpyjiV wiVj Rph hg dvtsj r,Z z,B VhgG m qpVLg ug V[ Wjwgidh.sg bjIP dHo[ hg epujig zi VhgG eH[ m Rpl lq[G s[ iduLBi

Page 491: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

ypWji[ dr,y W'i[ Fi[ fH[ hV m duV%J Wji[ qhJfpit WjWj ug WyVwis[ lV m ##dw lqJ bjr[ej dHV%J sg v'C fr[eg m$$ WjWj ugqhJhdiVjq dl>z ug a'G Wjbs WjWj Vi{S dl>z ug a'G Wjbs WjWjHgLi dl>z ug@ dHh fpijaV dvtaJ s[ W'i[ l.FjvS vHg WjWj t[qdl>z ug V[ dHw lq[G bjdebj q>eg fi bjdebj VhgG dqvg m hpSq"uPsj qhJfpit WjWj lpts[r dl>z ug rv'G dHh dvtaJ l.FjvSvHg bisjl W[Vag wgag eHg@ bjdebj dqvS Rpfi.a WjWj ugrv'G dHh ypWjij t'dv%bj debj dHh fpijaV dvtaJ s[tgbJeHgbJ m WjWj ug rv'G dHh dvtaJ rjv[ f[fi w>dfRPBi dry i,Dt[eH[ aJ u' dHhVJ sg l[rj l.Fjv h' lw[ m dHhVJ dvtaJ dry'GwpN ljtgbJ a[i%r[G Fje dry AjfS vHg dabjig wgag uj ihg h{ m

uVqp wjvp wi u'dC hpwqp u' h'dH lp q>V{ mm

Rpfu ba[ dWVl s'r[G wjiu f+q[Li s[ hpwq dr,y hV@riaqjV Ip,e dry rg dHV%J s'r[G wjiuJ b,e[ ljdH>l hdobjilp,B ds>sj h{ m dwl[ f+jSg ugr sg Rpafag dl+LBg ljuVj s[ hpwqsg fAjS h{ m fi u[ wvupeg qVp,t dHl } lqN vr[ aJ h>wjisgbJ lgCgbJ a'G vJF[ h' ujr[ m

hpwq{ b>sdi lFp w' Wjhdi hpwq V w'dH mmVjVw hpwq{ u[ WpN{ a hRpq{ wh{ V w'dH mm

dlbjS[ bjts[ hV dw Ziag } bjsqg sj Fji biog df,A[uJs[ sj v,esj h{ VhgG aJ bjsqg hRPq{G sj qigu h'dHbj Ziagsg w.c a'G Rpfi hg aCfsj dxisj h{ m dul V[ hpwq s[ f{i fPu[Rpl vHg tpLg eqg dH,w lqjV h{ m FjHg rdibjq dl>z ug l[rjsji} rg hpwq sg yiV A'h f+jfa lg m

Page 492: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

FjHg rdibjq dl>z ug s[ ajdHbj ug sg dH,w vCwg bjlw"i a[ dH,w vCwj uga dl>z lg m bjl w"i fPhv[ drbjhg h'Hglg m WgWg V[ fdhv[ W,y[ } uVq ds,aj aJ bjf Whpa Wgqji h'eHg m hjva e.Fgi h.psg eHg m b,Zg ija sj lqJ lg uga dl>za[ FjHg rdibjq dl>z WjWj ug fjl bjH[ m Vqlwji wiw[ W[Vagwgag ##qhjiju ljcg F{S Whpa Wgqji h{ m Rpqgs a'G Wjhi h{@dw+fj wi' m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##w.dVbJ aj ujH[eg m$$

FjHg ug V[ dxi xdibjs wig@ ##eigW dVrju uiPi dw+fjwi'@ idhqa s[ zi bjRp@ ujV WtdLL wi' m$$

huPi V[ wpA ip,w w[ xpiqjdHbj ##dHw aiwgW h{ dw Rplsgsg ue%j w'Hg h'i ujH[ej m$$

uga dl>z V[ N,B Rpai ds,aj ##sgV dsbjv) q{G dabji hJ m$$

##x[i l'y v{) dHh Whpa qpLwv w.q h{ m huPi V[ dxi fidtbj m

##q{G dabji hJ m$$

##y.ej Lp,Z h{ m$$ zi yv[ ujY vCwg ngw h{ m zi bjH[ aJvCwg a.sipla lg m lqJ v.zdsbJ c[T ljv Wga debj m vCwgsg ujV WtLV lq[G u' WyV h'dHbj lg Rpl } lji[ f+rji V[ drljids,aj m uga dl>z f'h s[ qhgV[ t[a dr,y ijtg dfbj wisj lg mt[a df>c s[ Vjv hg FjHg dsbjv sjl sg lqjZ w'v lg m FjHgrdibjq dl>z sj fdirji WgWg wiq w"i \FjHg dsbjv sjl sgf'aig| V[ fjng s[ a"i a[ dvbJsj lg m lqjZ s[ Vjv hg dHV%J} t[a ds,aj lg mbyjVw hg uga dl>z s[ f{i Rpfi dwl[ yg;V[ y,w qjdibj m agvg Wjv w[ RplV[ s[dtbj aJ l,f lg m Rph lqNdebj dw dHl V[ c>e qjdibj h{ m zi bj w[ FjHg ug } ljov{ w[ WjWj ug fjl bj debj m

Page 493: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

WjWj ug V[ fpdAbj ##dHl r[v[ FjHg ug m$$

huPi) uga dl>z s[ l,f vC debj h{ m FjHg ug V[ awvgx s,lg m

WjWj ug V[ hpwq wgaj ##uga dl>z ufpug ljdhW sj fjnwi' m uga dl>z V[ fjn LpiP wgaj m fC%s[ fC%s[ uWjV ipwV v,efHg m Rpl V[ dwhj ##qhjiju q[i[ w'v W'dvbj VhgG uJsj q{} bjfug s[ yiV APh v{S dsY m$$

WjWj ug V[ w'Hg RpKai Vj ds,aj m uga dl>z ligi \f>u FPawy'vj| A,c debj m WjWj ug V[ hpwq wgaj ##dHl } zi v{ ujY m$$

dHl e,v a'G FjHg rdibjq dl>z sj fdirji ep,l[ h' debjba[ WjWj ug w'v bjRpSj A,c ds,aj m Vijueg sj s"i dH,w ljvyvsj dihj m dHwiji Vjq[ Rpfi bqv sg ajqgv wiVg b,Dt'G fi't[wi itg lg m dH,w dsV huPi V[ dH,w l[rw F[u w[ rdibjq dl>z} WpvjdHbj m FjHg ug bj eH[ m

WjWj ug V[ WyV wgaj ##FjHg ug wg e,v h' eHg bjRpSjhg A,c ds,aj wg Vijueg h{ ($$

FjHg ug V[ RpKai ds,aj$$ qhjiju) blgG ljij fdirji bjfug s[ l[rw hJ m u' hpwq hp.sj h{ q>Vs[ hJ m q{G hpwq bVplji hvyvjRpGs[ lq[G rg ufpug ljdhW sj fjn wisj hJ m bjf ug s[hpwq sg bsPvg VhgG wgag m fi x[i rg ljc[ uga dl>z sg q"asj FjSj dwRpG ridabj ( bjf ug V[ xdibjs VhgG lpSg m

lpVS Rpfi>a huPi V[ WyV wgaj WgWg sg oJ uga dl>z V[ujS sj dHwiji wgaj lg m dHl s[ ujS sj lqJ blgG bjfSgRpqi dry'G c[T ljv s[w[ rZjdHbj lg m dHl V[ Rpl oJ a[ ujSjlg l' yvj debj m btgi lq[G Rpl } WjSg fCV vj ds,aj lg mb>a lq[G WjSg fCV lpVS sj wg vjF h{ dHl a'G aP. Fvg FJaujSP h{ m$$

Page 494: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

FjHg rdibjq dl>z yiVj a[ Tdh dfbj a[ biu epujig##qhjiju) WtL vr' m blgG wvupeg ugr F,pvShji hJ m$$

##y.ej hpS l[rj dr,y bjdHbj wi m hpS a[i[ dH,w fp,ai y.sjdl>z h{ m dHl s[ wHg y.s[ h' ujSe[ m Rpsjl VhgG h'Sj m$$ dxiFjHg rdibjq dl>z huPig l[rjsji WS debj m

\dHh WyV u'de>si dl>z dT,v' a'G f+jfa h'dHbj|

wWgi h.lp RpdcY aVp ejdcY l'NjHg l{Vjh mmbuhP ugRp V A'cHg i>wjHg V{Vjh mm

WyfV@ urjVg a[ WpTjfj da.V brloJ dry'G wiqI'e sgF,ng sj l[w N,vsj dHVljV siejhg sirju[ b,e[ uj tCsj h{ mligiw dwdibj dH.si[ cpWs[ lPiu sg i'LVg sg aiJ q,Zq f{ uJsgh{ m bjaqj u' dHw' hg brloj dr,y dyi.ugr idh.sg h{@ ligiwdwv[ W.sg a'CV vHg a,afi tCg h{ m ugRPS sg vjvlj spdVbjrgwji drhji vHg rg VhgG erjHg m fsjioJ sg q>e dH,w w.ejvq>ea[ sg dVbjHgG W[Lpqji h{ m q{vg h'Hg bjaqj vHg ljWS sjrSu VhgG wgaj m lr{ dH,AJ lr{qjV f+jfa wgaj v'w u,l vHg@f+v'w sg Vjr \dwLag| dwVji[ a'G dhvjRpS vHg y,fP rg VhgGqjdibj m f+FP s[ hdiVjqj qhJfpitJ sg l[rj wgag aJ rg qV dr,ywpN bjlj da+LVj i,t w[ qpwag VhgG q>eg fsjioJ s[ b>Wji b>sit,cj t'dsbj h{ m b>Z[i[ dr,y bv'f h'S rjvg AjdHbj sj f,vjxdC%bj@ f+wjL r,v h,o VhgG rZjdHbj m

WjWj ug sg huPig b>si dH,w qjHg dHl[ hg df>c sg dVaV[ql[rj wisg lg m r,c[ r,c[ q,B i'u fjSg s[ FiV[ ba[ u[ dwl[ ygusg v'C h'Sg hpwq bVplji zi'G WSj w[ dvbjRpSg m ws[ ws[ qjHg

Page 495: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

s[ fp,ai lirV dl>z ba[ vjv dl>z V.Wisji rg sp,Z v{ w[ bjuJs[ lV m qjHg sj fag hgij dl>z drA'Cj s[ debj lg m dH,wdsV qjHg V[ WjWj ug b,e[ W[Vag wga ##qhjiju) q[i[ fag Vjvq[igbJ e,vj wijY m

dV,w[ W,y[ A,c debj h{ m ##q{G Rpl Vjv vCVj h{ m$$

##qjHg a[ij lW.Z Rpl Vjv RpaVj hg lg du>Vg s[i Rph ligiwiw[ lg m hpS Rpl Vjv w'Hg lW.Z VhgG Rpl} Ijs wiVj A,cs[ m$$huPi WjWj ug sg ajwgs lg m

wHg rji W[Vag wgag mm fi huPi yp,f wi ujS m dH,w dsVtpLg dr,y bj w[ fpAS v,e[ ##dwRpG qjHg x[i wijHgH[ e,vJ m$$

qjHg wdhS v,eg ##eigW dVrju wijY m$$ wigi r,v dHLjijwiw[ wdhS v,e[ ##uj Rpo[ uj w[ v[B uj m$$

qjHg Rpo[ f{ eHg m o'Cg s[i Wjbs VgGs bj eHg m Rpl V[s[dtbj dw q{G Fp,y' r,v uj ihg hJ m ila[ dr,y xagbJ VjqgupvjdHbj sj qp.cj \u' qdibj h'dHbj lg m| fv.z v{ w[ tCjh'dHbj m qjHg V[ Rpl} fpdAbj ##dw aP. dw,Do[ idh>sj h{ m$$

Rpl V[ RpKai ds,aj ##q{G dHo[ urJ sg ijtg rjla[ t[a idh.sjhJ m$$ xagbJ V[ qjHg } dwhj dw ljc[ zi lpV[hj s[HgG m l.ZPbJVjv vesg ljcg lrja dr,y dH,w w'ng h{ m Rpl dr,y q[ig wjvglPx sg ujwB sg xBg u[W s[ vC s' ipfH[ W.V[ h'H[ hV m Rph ipfH[q[ig qJ a[ F{S } wdhSj wjug } i'Bg tpbj w[ sjV s[ s[S m

ljc[ zi s[ dfAv[ fjl[ fjSg sj zCj Fi w[ rS s[ h[ni,t s[S m dq,Bg s[ FJc[ Vjv T,w s[Sj m q{G fjSg fgGsj ihJej mzCj tjvg VhgG h'S s[Sj m us qjHg b,e[ bjHg aJ de,v f,agsg LqLjV zjB bj eHg m r[tsg h{ dw hgij dl>z s[ r,c[ FijsiWjij dl>z sg z'Cg wigi Vjv W.V%g tC%g h{ m Rph s[ts[ hg qjHg

Page 496: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

s[ dfA[ l'Bg v{ w[ f{ debj a[ W'dvbj ##a{} W,DdybJ w'v A,Ddcbjlg m dHo[ wg v{S bjHg h{G m uj w[ W,y[ l.Fjv m qjHg ci eHg aJb,t tp,v eHg m qjHg rjdhepiP rjdhepiP sj ujf wisg Rpn W{ng mWjWj ug fjl bj w[ dtqj q>eg ba[ evag WtLj w[ bjdebj v{w[ yvg eHg m ila[ dr,y uJsg V[ xagH[ s[ zi lpV[hj s[ ds,aj mRl s[ zi rjdvbJ V[ lF wpN s[dtbj aJ Rphg h'dHbj u' qjHgV[ s,Ddlbj lg m dHh w"aw y.sj dl>z bjfSg sjsg ug a'G lpdSbjwis[ lV m

\dHh f+l.e y.sj dl>z de,v f,ag Fp,y' wvj a'G f+jfa h'dGHbj m|

wiRp WijWdi u' df+bj l.de ijagdHh hRPq{ wg TgnjHg mm

W+hq debjV sg f+jfag h'Hg aJ qVp,t a'G qhJfpit sg fsrgfjHg m Rpl Rpfi.a Rpl f+FP s[ hpwq dr,y idh w[ spVgbjsjiJ sjFvj wgaj aJ firjV h{ m fi u[ WtdLL sg t{i Vjv N'vg Fiw[ Wtdl>s Vjv sej wqjdHbj@ Rplsg WijWig wgag aJ hLih'dHbj ijrS@ hiVjwL@ qVlPi riej hRPq{ sg udhi tjS a'GWy@ yiV ZPC hg xwsj dihj aJ qpiLs dsbjvP h{ FJcj r,cjwis[ ujY rlaP v{S vHg m WijWig wgag aJ b,c[ h,oJ } b>dq+asg oJ drL dqv[eg m spdVbjrg qVp,t lPNrjV dw>VJ rg btrjH[fi qhJfpitJ sg WijWig VhgG wi lwsj m fPiV qhJfpit } fvwJypw w[ rg VhgG s[dtbj uj lwsj dwRpGdw xwgi sj siuj iju[a'G RpKyj siljdHbj h{ m

qhjijuj VjF[ rjvj hgij dl>z wpN lq[G vHg l.a Z.Vj dl>z

Page 497: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

ug } dqdvbj ml.a ug l>ldw+a bjds e+.o s[ wjxg drsrjV lV mWjWj ug a'G bjadqw Lwag lswj rg ri'ljH[ h'H[ lV m RpV%J }dqvS Wjbs iju[ V[ dVLyj wgaj dw dHV%J s[ epiPbJ } dqdvbjujr[ m WjWj ug s[ siLV wiV vHg Fp,y' fhp.dybj m hjog sg lrjigVjv vLwi@bdhvwji bjds Ljhg T.e aigw[ Vjv ijujfhp.dybj m hjog Rpa[ lrji hg bjdebj q>eS v,ej m qhjiju l.al[rg lpFj sj bjsqg lg m qhJfpitJ sg l[rj wisj lg m dH,w rjihispbji e.ej a[ l.a HgLi dl>z ug driwa s'Zi rjdvbJ }v,t ipf[ q,oj B[dwbj m RpV%J v{S a'G dHVwji wi ds,aj m us'G Vjq>V[ aJ iju[ V[ dwhj ##q[i[ riej sjVg VhgG dqvSj m$$ l>a WyVwgaj ##ljc[ riej dabjeg VhgG dqvSj m Whpa ljZ q>es[ dxis[hV m$$ dHl ai%J s[ wHg WyV hV m dHV%J spbjij ds,aj sjVqhJfpitJ V[ v{S a'G dHVwji wi ds,aj m iju Fje v{ w[ sjVwiVj@ l>a l[rg h'Sj WCg r,cg LiZj h{ m fi qV dr,y qjV@ h>wji@q{G sg q{v V h'r[ m

b"i.eu[W sg dhsjdHa a[ ijuj u{ dl>z b,nr[G fjaLjh }ds,vg v{ debj m fi b,nr[G fjaLjh V[ b"i.e;[W } siLV VhgGds,a[ dwRpGdw Rph wijqja s[tSj yjhp.sj lg m us fjaLjh VJq>V[ aJ Rpl V[ ijuj u{ dl>z } w'Hg wijqja dstjRpS vHg dwhj miju[ V[ bjfSg ijSg } e'vgbJ s[ w,fC[ ba[ e'vgbJ } ijSgbJs[ w,fC[ fpbj ds,a[ s[tS vHg dw epiP dwr[G fAjS wi[ej m epiPug zi bj w[ dl,Z[ ijSg sg e'sg dr,y W{n eH[ m lji[ fdirjiV[ Vq'Lg q>Vg ba[ epiP ug a'G qpbjxg q>eg m ldaepiP ug s[ ligiA,cS Rpfi.a ijuj u{ dl>z } Whpa fAyjajf h'dHbj dw q{G hgdHhVJ sg q'a sj wjiV hJ m dwRpGdw q{G b"i.e;[W sg dhsjdHaRpfi dHhVJ } ds,vg dvbJsj m qV } LJag V bjr[ btgi slr[GfjaLjh w'v sqsqj ljdhW fhp.y w[ fAyjajf wiV v,ej m RphVJ

Page 498: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

WyV wgaj ##rjdhepiP sg i;j h{ dHh dHlg ai%J h'Sj lg m$$ dxiRpls[ qV } LJag bjHg m epiP ljdhW V[ WjSg sj fjn l+rS wiVsg ajwgs wgag m v>ei dabji h'dHbj F>cji[ ria[ m epiPbJ sgtpLg f+jfa wiw[ iju[ s[ qV } wpN LJag dqvg m da.V f+wji s[udebjlP hp.s[ hV m RpKaq@ q,Zq a[ lZjiV m RpKaq udebjlP RphhV duVJ s[ Rpfs[L wpN lqj lpVS Vjv qV } dHwjeiaj hp.sgh{ m sPlij dul } wqjHg wiw[ wpN lqJ vesj h{ m lZjiV }zjvSj v>qj lqJ zjvSg f{Gsg h{ m dH,w w,fCj fi{D,l wiw[ fjRpSrjvj hg h{ dH,w } q{v v,eg h{ m ljx wiV rjvj h{ m dH,w } sjerg Whpa q{v[ fH[ h'H[ hV m

##uVq uVq wg dHlp qV wRp qv vjeg wjvj h'bj dlbjhp$$

epidl,tJ V[ ldaepiJ sg rg fit wgag h{ m epiP bqisjl ugs[ siWji dr,y qjHg sjl Vjq rjvj wqjHg rjvj drsrjVbjdHbj m fdhvJ dHl wiw[ qpC debj dw v>ei y'G f+Ljsj A,w[dWVJ epiP siLV VhgG h' lwsj lg m dHl V[ VhgG tjZj dwRpGdwdHh r{LV' lg bjfS[ h,o sj F'uS WSj w[ lpyq wiw[ tJsj lg mv>ei dr,y dHh e,v VhgG h' lwsg lg m dul wiw[ Vxia VjvqpC debj lg m

dxi wpN dsVJ Wjbs FerjV dw+LV sg brju bjHg a[ hpwqh'dHbj m ##qjHg sjl aP. e'dH.srjv fhp.y q[ij siLV Rpo[ h'r[ej m##qjHg sjl e'dH.srjv fhp.dybj m qV dr,y xpiVj WdSbj q{} q[i[dHLB s[ iPf dr,y siLV h'S aJ q[ig dH,Aj fPig h'r[eg m v>eiA,wS Rpfi>a us siLVJ vHg debj aJ epiP bqi sjl ug V[dw+LV s[ iPf dr,y siLV ds,a[ m slr[G fjaLjh V[ fBV[ ljdhWdr,y dLr s,a } ijq s[ iPf dr,y siLV ds,a[ m b{lg f+gdtbj lq[Glq[G bVplji FeaJ V[ rg vHg m dul V[ f+gdtbj vHg Rpl V[ aVpqVp ZVp lF lYpdf epi wRp hpwdq q>dVb{ fjHgb{$$ rjvg f>eag

Page 499: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

a[ xp,v yCjH[ m dxi oJ oJ FBws[ VhgG ljig Rpqi RpKo[ hg hpwqb>si epuji ds,ag m duVJ V[ oJ oJ f+gdtbJ vHg Rph aJ n,egbJqjiV rjvg e,v whg h{ m

Vj Ydh qidh V nje[ ujdh m duV w{ ijqp rl{ qV qjdh ml.evJ sgf sgbJ hPiJ a[ vjv q'ag@ sl' dwr[G epiP VjVw } Av ujH[ myp.Ww ws[ rg wpaW a'G dhvsj Vj@ Fjr[G ljij dhqjdvbj hv ujH[ mdul s[ bjli[ da.V v'w wjdHq@ dwr[[G bjf Rph oJ a'G hv ujH[ mVjVw epiP s[ dry bF[s duhC[@ sl'G RpV%J } dwr[G w'Hg Av ujH[ m

qlaPbjS[ rjv[ l.aJ s[ wgiaV siWji dr,y qhjijuj hgijdl>z debj ml.ea dr,y tC debj q,oj VhgG B[dwbj m WjWj ugV[ dHLji[ Vjv W{nS vHg dwhj m W{nj VhgG le'G ujS lq[G wdhdebj ##aphjc[ qei v'w Whpa hV dwa[ wPdwbJ rjvg V wijdsY$$ \dHh f+l.e l.a a[uj dl>z ug sg ugrVg dr,y dvdtbj h{|u[ qhJfpit w'v dldtbj v{S ujr[ aJ qV wpN h'i hp.sj h{ u[f+gdtbj v{S ujr[ aJ wpN h'i h.psj h{ m

hjog Rpfi lrji hg dBv[ ljdhW s[ V[C[ fhp.y debj m huPiWjWj qhJhdiVjq dl>z ug bjfsg wpBgbJ dry'G Wjhi bj w[ b,e'Gdqv[ m ijuj hgij dl>z } L.wj h' eHg dw dHh q[ij ldawji wiVvHg RpD,n[ hV m dHV%J } wg v'C lg q[ij bjsi wiV sg@ dHhqhJfpit hV m dHV%J dr,y wpN zjB \wqg| h'r[eg m qV dr,y Vxiaf{sj h'Hg u' f+ljds dqlig a[ F[Bj v{ w[ bjdHbj lg \f>u l[i dqliga[ f,yg q'hiJ| \dwl[ sj woV h{ 500 ipfH[ lV| hjog a[ W{n[ V[hg WjWj ug r,v yvj w[ qjig a[ rjdfl qpC y,Ddvbj m l[rw dqligsg f'Bvg yp,w w[ WjWj ug w'v v{ debj m sPlig f'Bvg \f{dlbJrjvg| Wjbs dr,y v{ debj m dqlig rjvg aJ WjWj ug V[ Rpl[lq[G rjfl wi ds,ag m q'hiJ rjvg f'Bvg sj drbju f{dlbJ dr,yu'C w[ RpD,V[ z>dBbJ sj ds,aj duVJ dyi w'v i,tg dwRpGdw ijuj

Page 500: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

ZV'vj fhp.y debj lg m ipdfbJ rjvg f'Bvg a[ drbju s[ w[epids,a dl>z l[q[ rjvj a[ WtajRpi dl>z Fp<vi } hpwq wgaj mf{l[ deS w[ fj vr' ba[ drbju lq[a q'C bjRp ZV"v[ uj w[ ms'V'G f{l[ v{ w[ ZV"v[ fhp.y eH[ m liwjig V"wi } wdh w[ iju[ }dqv[ m Rpl V[ fpdAbj ##dwo'G bjH[ h' m$$ WjWj ug sj r[irj fj w[RpV%J dwhj ##dHh f{l[ q'CV bjH[ hJ drbju lq[a m$$

iju[ V[ s' bjsqgbJ } hpwq ds,aj ##deS w[ f{l[ rjdfl v{ vr' m$$

f{dlbJ sg deSag LpiP h' eHg m deSag dr,y dH,w ipfdHbjz,B debj m dxi spWjij deSag wgag aJ rg z,B debj m Rpo'G aJblgG fPi[ v{ w[ bjH[ hJ dHh dwr[G z,B eH[ m dHh s'V'G l'yJ dr,yf{ eH[ m dHh s[t iju[ V[ dwhj ##aplgG rg NPn[ aphjcj l>a rg NPnj m$$

s'rJ V[ W[Vag wgag ##qhjiju lj} wpN rg wdh vr'@ blgGaphjcg fiuj lqjV hJ m fi ljc[ qhJfpitJ Wji[ w'Hg qjCj vx;Vj ria' m$$

Wta"i dl>z V[ dwhj ##ijuj ug dB,wj ljdhW sj sis rg dHV%Jsg dwifj Vjv ngw h'dHbj lg m$$

iju[ V[ dxi ajCVj wgag ##ypf wi ujY@ u[ W'v[ aJh,owCgbJ vj w[ b>si wi dsbJej m$$ btgi Rph rJlvg ipdfbJrjvg NBwjHg aJ ipdfbj dVwv bjdHbj m f{l[ deSj w[ rjdflyv[ bjH[ dwRpGdw Rpo'G wpN rg tjS sj hpwq VhgG lg m

WjWj ug sg huPig dr,y fhp.y[ aJ huPi V[ WyV wgaj ##s,Dl'wg W'dvbj hgij m$$ dHV%J V[ l.w'y wgaj m WjWj ug V[ dxi dwhj@##s,Dl' u' Wgdabj Rph hg s,lSj m$$

RpV%J s,Ddlbj ##qhjiju Rph wdh>sj aplgG NPn[ aphjcj ljZ rgNPnj m f{l[ z,B eH[ lV m dH,w ipdfbJ WGlvg dr,y idh debj lg mh,o wCgbJ vrj dsbJej fi f{l[ fPi[ h'S a[ lj} A,c ds,aj m$$

Page 501: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

WjWj ug lpS w[ ep,Dl[ dr,y WyV wiV v,e[ ##h,o wCgbJ rjvjRpl sj yjb fPij VhgG h'dHbj m blgG Rpl s[ fpa } h,owCgbJvjrJe[@ Rph ljc[ l[rwJ } vjRpGsj h{ m$$

b>a dr,y da.V rji WyV wgaj ##f,B fRP fdBbjvj VjFjZjhJ qjiPej m$$

h,o wCgbJ dxi dB,wj difps.qV } v,egbJ m uvjraV wgajdxi f>ujW dr,y VhgG bjdHbj Wjhi hg b>a h'dHbj m dHl[ df>csj iPC dl>z s,lsj h{ dw dH,w rji qhjiju difPs.qV dl>zqlaPbjSj ljdhW debj m qjdHbj s[ T[i s[t w[ wdhS v,ej ##dHhqjdHbj lj} s[ dsY l.a ug m aplgG wg wiVg h{ lj} yjhgsg h{ m

l.aJ V[ WyV wgaj ##ijuj dHh aJ epiP zi sg l[rj rjla[l.ea V[ ds,ag h{ m a[i[ vHg VhgG h{ m$$

RplV[ wHg rji q>e sphijHg m us Rphg urjW dqvsj dihjaJ difPs.qV W'dvbj ##ljc[ iju dr,y idh w[ lj} hg urjW ds>s[h' m u[ blgG t'h vHgH[ m$$

dHh lpS w[ l.a ug qhjiju V[ eCrHg } hpwq wgaj eCrja[ wdAhij fiVj dvbjY m$$

dHh yg;J ypw w[ l.a bai dl>z ug qhjiju qlaPbjS[ a'Gy,v w[ sqsqj ljdhW Wp.e[ rjvg ue%j yv[ eH[ u' dHV%J V[ hgbWjs wgag h{ m apiV lq[G WyV wi[ ##aP. lj} qlaPbjS[ a'G a'dibjh{ m blgG l[rj wiVg h{ h'i oJ wi vrJe[ m fi aP. f>ujW dr,yrg VhgG ih[ej m$$

Fea qpt{ a[ W'vs[ l[ ryV h'r.s[ m

\f+a,t } f+qjS sg v'C VhgG lF V[ dHdahjl fdC%bj lpdSbjba[ dwl[ V[ s[dtbj rg h'r[ej m|

\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[qJ V[ dvdtbj lg m|

Page 502: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

i'e l'e ldF dqdB eH[ dVa VrJ dVi'bj

ligiw i'e@ qjVdlw i'e s'V'G hg ligi } v,wC } v,e[ zpSs[ lqjV hV m ligiw i'e s[ qjdhiJ sgbJ srjHgbJ h'Sg b,e[e'c[ B[w ds>sgbJ hV m fi dHl h'Sg } bSh'Sg dr,y WsvSrjv[ r{s siejhg hpwqJ } WsvS sg lqi,oj i,ts[ hV mbdZbjaqw Lwag s[ f{e>Wi idhqaJ sg t{i sj sjqV dw+fjds+LBg sg dH,w Nvw Vjv Fi ds>s[ hV m dVqiaj ldha wgagW[Vag RpKfi qhJfpitJ sgbJ q[hiWjVgbJ Fts[ lPiu sgbJdwiVJ } bjfS[ b>si lqjb w[ dq,ng yjVSg s[ qjvw y.s+qjsg ai%J Ziag a[ dtvjisgbJ hV m qhJfpit ligiw wLB N,vs[hV spVgbjsjiJ vHg@ Rplsg du>seg s[ wLB dVrjiV vHg m

WjWj ug qhjiju wv[iJ rjv[ qjN[ dr,y sptgbJ sgbJW[VagbJ firjV wi ih[ hV aJ dH,w dl,t V[ W[Vag wgag ##eigWdVrju) ljc[ fdirji sj dH,w W,yj V"urjV h{@ ija } ngw njwlp,aj lg m lr[i[ RpD,nS r[v[ i"vj fjRpS v,e dfbj m zi a'G WjhiF,u debj m Whpa qpLwv Vjv xdCbj m fjevj sg ai%J hiwaJwisj h{ m dw+fj wi' W,yj a.sipla h' ujH[ m$$

WjWj ug V[ W[Vag lpVS Rpfi>a WyV wgaj ##dHl } Fp,y'v{ ujY m Rpo[ ljc[ epiP hV m dHl sj dHvju Rpo[ h'r[ej m W,yjngw h' ujr[ej m$$

f+rji V[ WyV q>V w[ Fp,y' bjRpS vHg dabjig wi vHg mq>u[ Vjv vCw[ } W.V dvbj m q>uj e,c[ dr,y i,t dvbj uiPiabVplji ila[ dr,y F'uV dabji wiV vHg ijLV rg v{ dvbj m

Page 503: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

wpN dsVJ dr,y vCw[ } v{ w[ Fp,y' fhp.y eH[ m l[rw } s,l w[WjWj ug b,e[ W[Vag wiV vHg biu'Hg wgag b,e' LdhVLjhfjaLjh sj hpwq h'dHbj ##vCw[ } u.c Vjv W.V dsY a[ bjfRpfi dB,vj ljdhW a[ bj fhp.y' m wv[iJ rjv[ WjWj ug sj WyVs,l w[ idhqa sg Fgt q>eS v,e[ m

fjaLjh V[ hpwq wgaj ##h[nJ y,v w[ s[ts[ hJ m$$

dB,v[ a'G h[nJ bjH[@ Vjv hg FjHg w[li dl>z@ wpaWj [email protected] Fea ba[ vCw[ s[ fdirji s[ W.s[ lV m WjWj ug V[ vCw[} q[hi sg dVejh Vjv a,Ddwbj m vCw[ V[ rg WjWj ug s[ siLVwga[ m WjWj ug V[ w[li dl>z } qptjdaW wiw[ iqu s[ iPf TjHgfPSgbJ w,agbJ fp,nj yitj x[i w[ m dwRpG w[lij ngw h{ Vg WHg m$$

w[li dl>z V[ h,o u'C w[ dwhj ##ngw h{ ug m$$

V[C[ hg wpaWj qplvqjV tCj lg \dHh Fp,y' sj idhS rjvjlg m WjWj ug w'v bwli bjRpGsj idh>sj lg| Rph W'dvbj ##dh>sPhg dl,Zj x[is[ hV@ qplvqjV fp,nj x[is[ hV m$$

WjWj ug V[ Rpl } i'w w[ WyV wgaj ##lJHg v'w aP. ljcge,v dr,y Vj W'v@ aP. wg v{Sj dHl a'G m$$

WjWj ug V[ dxi w[li dl>z } qptjdaW wiw[ WyV wgaj##dwRpG w[lij ngw h{ FjHg m$$

w[li dl>z V[ dwhj ##dur[G huPi sg iuj h{ ngw h{ m$$ WjWjug a[ l[rw rjdfl dB,vj ljdhW Rpfi yv[ eH[ aJ huPi V[ hpwqwgaj ##vCw[ } t'v dvbjY m$$

Rpls[ Vjv bjH[ diLa[sjiJ V[ dwhj ##qhjiju Rph F,uujH[ej m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##F,u[ej VhgG@ t'v dsY m$$

Page 504: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

RphVJ uj w[ vCw[ } t'v ds,aj m vCwj fdirji s[ Vjvhg dB,vj ljdhW RpD,fi yC% debj m q,oj B[w w[ W{n debj m huPiV[ hpwq wgaj ##dHl} uv AwjY m$$

RplV[ uv A,w dvbj m dHl Rpfi.a WjWj ug V[ fKpdAbj ##a{}wg h'dHbj lg ($$

Rplsj RpKai lg ##q{G lr[i[ r[v[ t[a dr,y w.q wiV debj lg mija zi bj w[ lp,a[ fH[ } hg faj VhgG wg h'dHbj dHl Wji[ q{}w'Hg faj VhgG m Rpl a'G Wjbs aJ hpS hg l'Ng bjHg h{ m$$ W[VaglpVS Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##aplgG sPi a'G bjH[ h' bjijqwi' m f>u l,a dsV aphj} dHo[ idhSj fr[ej m ##f>u wp dsV fdirjidHo[ dihj m duh' duhg l[rj h'Hg wi vHg m bjdebj q>eS v,e[ m

huPi V[ hpwq wgaj ##w,v } dqv[eg m$$

bev[ dsV qpVLg } Wpvj w[ WjWj ug V[ hpwq wgaj ##qpVLgdHV%J s[ fdirji sj bjRpS ujS sj tiyj u'C w[ s,l dw>VJ h{$$

qpVLg ug V[ ljij dhljW s,l ds,aj m a'iV lq[G fdirji }dHh dhljW dr,y agh ipfH[ h'i fj w[ s[S v,e[ m RpV%J W[Vag wgag$$qhjiju ljcj vCwj ngw h'dHbj@ l[rj blgG wiVg lg m aplgG lj}f{l[ s[ ih[ h' m$$

WjWj ug V[ dH,w s' rji dwhj@ Rph q>V[ VhgG m aJ WjWj ugV[ WyV wgaj ##y.ej x[i bjfSj fgi Vjv hg v{ ujY m$$ V[C[W{n[ l[rwJ V[ dwhj ##WyV VhgG q'Cgsj m f{l[ v{ vr' m$$ RpV%JcidsbJ f{l[ v{ vH[ dw dwa[ qp>cj dxi Vj Wgqji h' ujH[ m fiqV dr,y h{ijV lV m

t>c W+dhq>c W[b>a RpZjiS hjdibj mma[ig l'Fj apZ ly[ q[i[ dfbjdibj mm

\dHh f+l.e u'de.si dl>z dT,v'G sg ;WjVg h{ m|

Page 505: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

Whpa RpiZ af ljZV ljZ[ mmbdVw vjF qV'io vjZ[ mm

hdi hdi Vjq ilV bjijZ[ mm

rjdhepiP s[ bV.s sgsji sg f+jfag vHg qhJfpit bV[wf+wji sgbJ zjvSj zjvs[ hV m l,yg dvr rjv[ udebjlP s[qV dr,y dqvjf sg aCf ffgh[ sg lpbjag WP.s sg ai%J h{ m F,ngsj l[w l'V[ } w.yV sj Vjq ds>sj h{ m WJl sg dVqiaj bV[wJhV[igbJ aPxjVJ s[ NBw[ ldhS wiw[ rg uC%J fajv dr,y vjRPGsgh{ m qhJfpit spVgbJ sjiJ sgbJ wvupeg hiwaJ } ldhVLgvajba[ dVqiaj sj aju fdhV w[ V;ib>sju wi ds>s[ hV m afljZVJ wiw[ b>aibjaqj fjRps[ hV m bF[s h'Hg ilVj lpbjl@lpbjl hig sg bijZVj wisg h{ m dHh' duhg brloj WSjHg WjWjug bV.s dl>z wv[iJ rjdvbJ m

Fp,y' a'G WjWj ug a'G v'w fiv'w sgbJ WtdLLJ v{ w[ WjWjbV.s dl>z ug df>c rgi dl>z rjvj adhlgv yPVgbJ duv%j vjh"idry uj fhp.y[ m dHh df>c l! rgi dl>z V[ rljdHbj lg m dHl s[V[C[ hg AJe[qJe[ sj u.evjag utgij lg m bjf l! rgi dl>z s[tPh ##dhojC Vjqg$$ a[ ndhi[ m tPh fpijSj h'S wiw[ W[bWjs lg mrgi dl>z s[ s' vCw[ tpLhjv dl>z ba[ lpi{S dl>z bjf ug sgl[rj dr,y v,e eH[ m tPh dry'G fjSg w,TS sj dH.aujq wgaj@F'ij WjWj ug vHg fp,DdBbj@ epiP e+.o ljdhW vHg dH,w A,fi dabjiwi dvbj lr[i[ FjHg lpv,tS dl>z fiLjsj dvbjRpGsj lg m s'V[FijrJ V[ v,lg q,tS bjds sg l[rj wiVg m utgij l.zSj lg m

Page 506: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

WjWj ug ws[ yv[ uJs[ fi us rg bjRpGs[ ndhis[ dHl tPh rjv[blojV a[ dH,w dsV WjWj ug V[ l! tpLhjv dl>z ba[ l! lpi{Sdl>z } WyV wgaj ##wpN lqJ blgG dHh' duhg ue%J Rpfi idhSjh{ duo[ WjiJ w'h a,w w'Hg bjr[ ujr[ VhgG m dH,w ljv s[ lq[G b>siblgG dH,w l.fB fjn wiVj m$$

##dHo[ dHwJa hg h{ fjaLjh m blgG fdhij h'i lta widsbJe[ m$$ l! tpLhjv dl>z V[ W[Vag wgag m

##tpLhjv dl>z lj} hpwq dwl[ h'i oJ sj h{$$ WyV h'dHbj m$$qhjiju) blgG l[rj dr,y hjui hJ m blj} A,c w[ Vj ujdHY m$$tpLhjv dl>z s[ W'v dr,y aivj lg m

##hpwq bVplji blj} ujSj fr[ej m ljc[ Rpfi rg lJHg h{ mqjdvw sg iuj dr,y ihJe[ m$$ WjWj ug sj RpKai lg m

##dur[G huPi sg dH,Aj h{ fi blgG Fjv bjf ug sg uiPi wivrJe[ m$$ huPi V[ h,l w[ dwhj ##Fjv vr[Gej m$$

##eigW dVrju) Ziag sg w.c a[ Fjv uiPi wiJe[ u[ dwa[t>cJ W+dhq>cJ dr,y yv[ eH[ dxi ljcg W[Wlg h'r[eg m$$ tpLhjvdl>z V[ urjW ds,aj m

WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##y.ej dur[G dVi.wji wijr[ejwis[ ihJe[ m$$

wpN lq[G Wjbs dH,w dsV tpLhjv dl>z bjdebj v{ w[ ija} zi bj debj m lr[i[ i'u rJe f+Ljsj v{ w[ debj aJ r[dtbjdw WjWj ug sj bjlS tjvg h{ m WjWj ug bv'f h' eH[ FjrdwZi[ yv[ eH[ hV m qV } WCg l,B v,eg drivjf dr,y b,tJV[ boiP@ w[i[ m

lFVj qiSj bjdHbj r[A'Cj lFVjh mmfpAhp ujdH dlbjdSbj bje{ dqvSp dwVjhp mm

Page 507: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

duV q[ij ljdhWp rgli{ rcCg r[sV daVjh mml'idn q! 1 b>e 595

dWihp sg zCg ldal.eg vHg dytj lqjV h{ m bSo,w Fjvs[ Wjbs rg us WjWj ug Vj dqv[ aJ btWji dr,y hpvgbj s[w[ dHLdahji vrj ds,aj m f>u l" ipfH[ dHVjq rg i,Ddtbj FjHgepisjl ug sj woV h{$$ quvl wi h{ijV Rpn dlZjdHbj m$$ WjWjug dHo[ y,v w[ hC,f[ s[ u.evJ dr,y uj dWiju[ m dHo[ WjiJ w'ha,w RpujC lg m dwl[ sj bjRpSj rg qpLdwv lg m

WjWj ug sj hg WyV h{ ##dw blgG sl wp ru[ dsV[ dH,w dW+Ah[n W{n[ lJ dw byjVw w'Hg e,c[ rjv[ bj eH[ m Rph ilaj F,pveH[ lV m Rph ilaj fp,AS vHg WjWj ug w'v ipw eH[ m blj}f+Ljsj A,wS vHg wdhS v,e[ m fi blgG urjW s[ ds,aj m RpV%Jfp,DdAbj ##aphjc[ vHg w'Hg i'Bg sj ljZV h{ m$$

##dVi>wji bjf hg W>s'Wla wi[ej$$ huPi V[ urjW ds,aj mijhgbJ V[ W[Vag wgag ##dHh rg dVi>wji sj hg ds,aj h{@ A,wvr' m$$

##aplgG A,w vr' m blgG bisjl wiw[ F'e vrj w[ A,wJe[ m$$

wpN lqJ ndhiS Wjbs e,c[ rjv[ yv[ eH[ m dH,w dsVu.evja qdhwq[ sj bdZwjig u.ev dr,y dxisj dxisj dHZibj debj m Rpl V[ btWji dr,y dHLdahji s[dtbj lg m WjWj ugsg fAjS wiV v,ej m Rpl V[ y.eg ai%J siLV wga[ m zi bjbtWji s[t w[ l! tpLhjv dl>z dliVjr[ a[ dy,ng fj ds,ag m dy,ngfCs[ hg s,lS qpajWw FjHg lpv,tS dl>z@ l! lpi{S dl>z@ WjWjdfbjij dl>z a[ urjhi dl>z WjWj ug s[ blojV a[ fhp.y eH[ mWjWj ug V[ ijug tpLg fp,AS Rpfi>a v,wCJ a'C w[ Ldhi dr,y r[yw[ F'uV dabji wiV sg ajwgs wgag m wpN dsVJ Wjbs dH,wf+[qg V[ bjdebj q>eSg yjhgG dwRpGdw dHh v,wCj yp,w w[ r[y w[

Page 508: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

l[rj wiVg Rpl } ngw Vj v,eg fi x[i ypf wi debj dur[GwijRpGs[ hV ngw h{ m u[ v'wJ } s,l ds,aj dHo'G Vj iqa[ h' ujS mdHV%J V[ dH,w qpi,Wj uqgV dry'G NjC bjds ljx wi ds,a[ m WjWjug s[ bjlS vHg dH,w F'ij f,B w[ dy,B[ wfC[ yji[ fjl[ vj w[luj ds,a[ m v.ei sg l[rj LpiP wgag m yPVgbJ a'G NJe[ qJe[ s[lB[LV sj xjlvj b,lg qgv lg m lB[LV a'G WjWj ug sj bjlSwjxg sPi lg m z'Cg a[ ujSj f{Gsj lg m

l! lpi{S dl>z ba[ l! l,sj dl>z hi y"wg rjdvbJ V[ f+Ljs[sg drRpGa wgag m Wp,Zrji } l! lpi{S dl>z V[ f+Ljsj v{ w[ hC,f[fhp.y ujSj m rgirji@ Lpwirji@ LVgrji l[rj dr,y idhSj m FjHglpv,tS dl>z@ FjHg dfbjij dl>z@ RpV%J s[ Fij urjhi dl>z f,w[a"i a[ l[rj dr,y idh.s[ lV m WjWj ug sj bhji s' a'v[ f+Ljsjsjv lq[a@ lpFj Ljq lisjHg rias[ lV m l[rw l[rj wi ih[ lV m

aJwg l[r V dWiog ujlg mm

WjWj ug l>fB fjn dr,y l>fB fdhvg fRpCg sj \Fjr qPvq>ai| vjRpGs[ lV m h'i rg w'Hg LWs h'r[ej fi Rph epfa lg mF'i[ s[ b>si s' bjlS drA[ h'H[ lV m dHw epiP VjVw ljdhW vHg@sPlij WjWj ug Fp,y' rjdvbJ rjla[ m dfAv[ wga[ WyV bVpljiWjWj ug Fp,y' rjv[ l[rwJ } dB,vj ljdhW a'G h[nJ Rpaji ds>s[ ba[bjf wpBgbJ b>si yv[ uJs[ m fdhi[sji vHg hpwq lg dw us'GblgG WpvjHgH[ b,e[ bjRpSj m RpaVg s[i w'Hg Rpfi Vj bjr[ m bjffjn lpVS vHg wv[iJ rjv[ WjWj ug w'v bjlS a[ fhp.ys[ m Fp,y'a'G lxi z,B' z,B dH,w l" yjvg qgv sj lg m s' z>B[ lpFj ba[ s'z>B[ Ljq } fjn lpVS vHg bdZbjaqw Lwag spbjij fhp.ys[ msPli[ bjlS Rpfi epiP VjVw ljdhW f+a,t iPf dr,y W{n w[ fjnlpSs[ m WjWj ug w'v dB,vj ljdhW a[ fhp.yS rjla[ l>ea } yjiz>B[ ipwjrB f{Gsg m siLV wiV vHg Rpajrv[ v'w l[rwJ a'G wjiV

Page 509: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

fp,AS v,e[ m RpV%J } rg faj VhgG lg m dH,w dsV l[rwJ W[Vagwi ds,ag m ##qhjiju bjf s' z>B[ lpFj s' z>B[ Ljq } sirjujW.s wiw[ fdhij vj ds>s[ h' m siLV wiV rjvg l>ea qpC uJsgh{ m dw+fj wi' wpN l'Ng fjY m$$

##ditg bV>s dl>z ug hC,Df[ l>fB fjn wis[ hV m RpV%J Vjvwga[ WyV bVplji RpV%J sj fjn lpVS uJs[ hJ m ##WjWj ug V[xpiqjdHbj m$$

##WjWj ug qhjiju ) dHo[ l.ea dVijL h' w[ qpC uJsg h{ m$$l>ea V[ W[Vag wgag m

##y.ej x[i hpS l.ea dVijL VhgG qpC[eg$$ W[Vag firjVh'Hg m dxi WjWj ug fjn rg lpSs[ ih[ ba[ dHo[ rg bjlS RpfidWijus[ ih[ m

H[w qPida bV[w silV wgV iPf bV[w mmt[v t[v bt[v t[vV b>a w' dxi H[w mm

dHl ai%J dVi.ai fjn yvsj dihj m lqjfag a,w s'V[ liPfbjlSj a[ dWijuqjV ih[ m l.fB fjn s[ F'e lq[G dul ai%J i'ufjn lpVS r[v[ ba[ F'e r[v[ siLV ds>s[ siLV VhgG ds,a[ m fjns[ F'e lq[G epiP e+.o ljdhW s[ liPf sg oJ epiP VjVw ljdhW f+a,tW{n[ Vui bjH[ m i'q i'q dr,y tpLg sg vdhi s"C eHg m f+a,t liPfsg lp.siaj b,tiJ Vjv dWbjV VhgG wgag uj lwsg m

bda f+gaq qV q'hVj zB l'hVj f+jV bZjij ijq mm

dxi l,y[ fjaLjh V[ WyV wgaj ##wg q>es[ h' m$$

\WyV WjWj ug bV>s dl>z ug qptjidW.s a'G h{|

WjWj ug V[ W[Vag wgag ##a'hg q'hg q'hg a'hg m$$

epiP VjVw ljdhW V[ WyV wgaj ##dwl[ epiP a'G dvtjdHbjdrtjY m$$ \WjWj ug dHl lq[G liBgdxw[B wdh w[ WyV wis[ lV| m

Page 510: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl r[v[ bjf lqi,o W{n[ h' m$$

##w'Hg ljcj Fea h'r[ Rpl s[ ijhg h' lwsj h{ m dwRpGdw blgGFeaJ } rdcbjHg s[Sg h{$$ fjaLjhg fdhvg sj xpiqjV lg m

FeaJ drdy bjdf riasj f+F ug Feag hP aP ujaj m

dxi WjWj ug V[ W[Vag wgag ##hpwq wi' m$$

epiP VjVw ljdhW V[ Fp,y' rjv[ WjWj ug sj iPf Zji w[ siLVdsa[ WyV wgaj ##dHh lF wpN wiVe[ m$$ bjf bv'f h' eH[ m

dxi wpN lq[G Wjbs epiP e+.o ljdhW sj liPf dsRp dlbjvF[u ds,aj m bjf l[rwJ lq[a FpKy' } y,v fH[ m

dF>Vg i{VCgb{ yjqwdV aji[ujedh l>a uVj q[i[ ijq dfbji[ mm

fis[lp Njde lRps[ wRp bjdHbj mm rlap bVPf lpSg vjFjdHbj mmepS ijLg W.dVfv{ bjVg mm s[dt iaVp dHh qVp vfBjVg mmljh rjfjig spbji{ bjH[ mm rtip wjThp lRpsj wijH[ mm ihjRp mmljdh fnjdHbj ljh{ fjdl mm bq'v iaV bq'vj ijdl mmdrlBp lpFjHg fjdHbj qga mm lRpsj dqdvbj dVhyv yga mmFRp VhgG alwi fjRpS V fjVg mm lhdu drhjNg lhdu v{ ujVg mmla w{ tdBb{ sptp VhgG fjdHbj mm lhg lvjqda zi v{ bjdHbj mmdqdvbj vjhj FH[ bV.s mm Z.Vp ljh fPi[ Wtdl>s mmdHhp lRpsj epiqpdt dwV{ driv{ fjdHbj mmlhvg t[f VjVwp v{ bjdHbj mm

bjlj qhvj 5 lxj 37

l,y[ rSu sj drRpfjig f+s[LJ dr,y y,wi vj w[ tij l"sjwiV vHg epiP sg Veig fhp.dybj h{ m bq'vw rlaP iaV tigsS

Page 511: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

vHg epSJ s[ ZV Vjv f'Bvg Fi w[ dvbjdHbj h{ m WjWj bV.sdl>z ug l,y sj rfji wiV vHg l,y s[ ljh{ WjWj ug qhjijuqhJhdiVjq dl>z ug w'v iaV tigsS bjH[ hV m

WjWj ug s[ l[rwJ l! lpi{S dl>z@ FjHg Bdhv dl>z e+>og df>crJ tjij@ ugrV dl>z dsRP dlbjv@ FjHg fjvj dl>z@ FjHg dfbjijdl>z hC,f[ a'G@ Bdhv dl>z ##LhgsJ$ ba[ lpv,tS dl>z } Vjvv{ w[ Fp,y' rjv[ WjWj ug sg huPig dr,y fhp.y eH[ m WjWj ug V[qdibjsj bVplji lF sg Li%j wijHg m WjWj ug wv[iJ rjdvbJV[ ljig rjiaj epiP VjVw ljdhW s[ sLiVJ a,w lpSjHg m Fp,y'rjdvbJ V[ ePCg iqu dr,y WyV wgag ##us'G ijq y>si ug }rdLLB ug V[ Rpfs[L wgaj lg m$$

WjWj bV>s dl>z ug V[ RpKai dr,y WyV wgaj ##ug hJ m$$

Fp,y' rjdvbJ V[ xpiqjdHbj ##b,Aj dxi oJRp oJHg m ##wv[iJrjv[ WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##blgG hpwq dHwJa sj lqN w[ Rpnw[ tv'H[ m$$ Vjv bjHg l>ea } dfA[ w'Hg tWi dqvg aJ lji[ l[rwrjdfl yv[ eH[ m dHw,vj Bdhv dl>z ##LhgsJ$$ hg idh debj mija h'S Rpfi>a Rph fjl[ uj w[ l"G debj m ujeS[ rjv[ idh eH[ m

dF>Vg i{VCgb{ yjqwdV aji[ ujedh l>a uVj q[i[ ijq dfbji[ mm

b,Zg ija h'Hg aJ wv[iJ rjv[ WjWj ug Fp,Dy' rjdvbJ sg huPigdr,y fhp.y w[ Vqlwji wiw[ W{n eH[ m

##hJ ditg ug liBgdxw[B dvtjRpSj h{ m$$ Fp,Dy' rjdvbJ WyV wgaj m

##ug qhjiju) dHAj aJ dHhg h{$$ RpKai lg m

##b,Aj x[i ljc[ ljhqS[ W{n' W'vSj VhgG$$ r,c[ WjWj ug sjhpwq lg m

##lda WyV$$ wdh w[ WjWj bV>s dl>z ug y"wCj qji w[ W{neH[ m dxi Fp,y' rjdvbJ qp,t a'G wpN RpyjiS wgaj ba[ bjfs[ qp,t

Page 512: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

a[ ho x[dibj m qp,t a'G dwiVJ xp,BgbJ yji[ fjl[ f+wjL hg f+wjLh' debj ba[ Fp,y' rjv[ r,c[ bjlS a[ W{n[ dsl[ m

##q[i[ njwpi fPi{ atda bc'vp m$$

f+wjL s[ b>si lp>si liPf dyhi[ dstjHg ds,a[ m b,sFpa dwlqs[ wfC[ fdhV[ h,oJ dr,y wvqj xCg wjeu dvt ih[ hV m Fp,y'rjv[ qpt a'G RpyjiS wi ih[ hV Rph dvt ih[ hV m

VjdF wqv qdh W[sg idy v[ W+hq debjV Rpyjij mmijq ijdH l' sPvhp fjdHY bl WcFje hqjij mmlpdi Vi qpdV uV wRpaw bjH[ w'dB a[agl RpujVJ mmwdh wWgi q'dh dWbjdh yv[ h{ fpit H[w FerjVj mm

\bjlj wWgi ug lxj 482|

dHh lq[G wdhw[ uJ dvtw[ riVS VhgG wgaj uj lwsj##VjVw woVj wiCj lji$$ rjvj WyV h{ m dVqjSg duhg l[rjhg fjnw uV ba[ li'ajuV f+rjV wiV m dHl blyiu brlojsj riVS wiw[ hg FjHg episjl ug V[ lj} lqNjRpS sg w'dLLwgag h{ m

wdW,asiLV u'a w' Rpsa' blyiu q{aJ q{ dav AdW fiqs Fpa Adw h{ ms[tW[ w' ds+LdB V lpVW[ w' lpida h{wdhW[ w' duhrj V debjV q[ Rpwda h{ ml'Fj w'dB l'F v'F v'Fa hpdH v'B f'Bueqe u'da w'dB YB v{ dAfa h{ mb>e b>e f[t qV qVlj owa FHgV[da V[da Vq' Vq' bda hp a[ bda h{ msiLV dZbjV dsW ds+LB f+ejl FHgwipVj wBjA ds,W s[h firjV h{ m

Page 513: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

LWs lpida dvr Wui wfjB tpv[f+[q il ilV w{ b>dq+a dVZjV h{ myiV wqv qwi>s WjlVj lp Wjlhla fPuj f+Vjq lxv lp debjV h{ mb>e b>e dWlq l+W.e q{ lqdH FH[ mqV qVlj owa W+dhq dZbjV h{ m

dHh lqJ dw>Vj v,Ddebj lg w'Hg faj VhgG v,Ddeb m Fp,y'rjdvbJ WyV wgaj ##w'Hg faj v,ej m$$ ##ug) bjf ug s[ dyhi[a'G f+wjL dVwv dihj h{ dHl f+wjL dry'G lx[s WlaiJ rjv[ dVwvw[@ wjeu wvq v{ w[ dvtg uj ih[ hV m$$ wv[iJ rjv[ WjWj ugsj RpKai lg m

##dHh aphjcj liBgdxw[B WS dihj h{ m u' W{n[ hV dHh a[agwi'C s[raj h{ m dHV%J s[ ljhqS[ dVi.wji Vjv aphjcj dqvjfwijdHbj h{ m dHh aphjc[ ujqV hV m$$ Fp,y' rjdvbJ V[ WyV wgaj m##ljc[ r,v r[t dvbj hpS bjfS[ r,v r[t$$ dxi WyV wgaj m

yiV wqv Fu wqv f+ejl FH[ sil sil lq sil dstjH[ h{ mmLWs lpida bVhs dvrvgV FH[ RpVqV qeV eeV fpi AjH[ ] mmf+[q il Wl h'dH dWlq dW>s[h FH[ bda blyiu q{G h[ia dihjH[ ] mmepiqpdt lpt xv qdhqj bejZ W'Zbwo woj dWV's wida V bjH[ h{ mm

hC,f[ dul iPf dr,y Z.V epiP VjVw ljdhW sj siLV wgajlg Rphg iPf dr,y bjfS[ bjf } dH,Do[ s[dtbj m

ZpdV qdh dZbjVp dZbjV qdh ujdVbj epiqpdt bwo whjVg mborjqV qdh u'da u'da qdh qVPbj mmWjdiup wdi sjdhS{ dldZ lVqpt qptp u'r[ mmdidZ Wl{ WjrJde up agV v'wJai q'h{ mm

Page 514: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

dfaj hqji[ f+eB[ qjN mm dfaj fPa idv wgVg lJN mmwhp VjVw uRp dfaj fagV[ mm dfaj fPa H[w{ i.de vgV[ mm

F{! q! b>e 1141

ija dfAv[ fdhi dr,y yvg eHg m dwl[ hjvg s[ WvsJ }h,wS sg brj; bjHg m api.a hg WjWj ug Fp,y' rjdvbJ V[ h,oA,c ds,aj u' fdhvj WjWj bV.s dl>z ug sj xdCbj h'dHbj lg mdsV yC debj m WjWj bV.s dl>z ug y"sJ dsV \14| bjl[ fjl[dWijus[ ih[ m dxi bjdebj v{ w[ qjN[ r,v } y,v fH[ m liBgxgw[BLWs WjWj bV>s dl>z ug WyV wiV lq[G ridabJ wis[ lV mdHl ai%J f+qjio sg fCjHg fjl wiV rjdvbJ } siejh dr,yldawji ldha f[L h'S vHg qjV f,ai dqv uJsj h{ m dVi.wjis[ si RpKfi ##Feaj sj W'dvbj firjS h{ siedh fr{ ojdH$rjvg brloj s[ qjdvw h' uJs[ hV m

VjVw daV wj bjdtbj bjdf lpS[ du vdHbVp f>V{ fjdH mmdWvjrv rj q!3

wgaj v'CdV l'Hg wijdHdV sdi x[i V w'Hg fjdHsj mmqjiP l' q!5@ b>e 1076

dHl ai%J WjWj bV.s dl>z ug qhjiju V[ Fp,y' rjv[ WjWj ugs[ WyV sg fjvSj us a,w ligi l>lji dr,y ih[@ wis[ ih[ m

VjVw f+F bdWVjlg mmaj wg l[r V dWiog ujlg mm

ugr uJ dViugr sg l[rj wi vHg ujr[ Rpl sj xv uiPidqvsj h{ f"s[ sg l[rj wigH[ xv s[r[ej@ flP sg l[rj dr,y sp,Zdqv[ej@ epiP sg l[rj dr,y dl,Ddtbj dqv[eg m fi u[ qhJfpit sgl[rj dqv ujH[ aJ uVq qiV s[ wLB a'G dVdria wi s[Gs[ hV m

Page 515: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

dul r[v[ WjWj ug iP.qg idh.s[ lV Fp,y' Vei sj dH,w bjuCgFjV dl>z W,wigbJ v{ iP.qg rjvg ue%j s[ V[C[ fhp.y debj m Rpls[ Vjv dH,w iqsjlgbJ HgLi dl>z lg m FjV dl>z } Whpa dfbjlv,eg m RplV[ ljog } fp,DdAbj ##dHo[ fjSg h{ V[C[ m dfbjl Whpav,eg h{ m$$

HgLi dl>z V[ dwhj ##iP.qg b>si dH,w qhjaqj idh>s[ hV fjSgRpV%J w'v'G dqv ujr[ej@ u[ s[ s[S fgS rjla[ m ##FjV dl>z s,l[bVplji W,wigbJ ljog } l.Fjv w[ WjWj ug fjl ydvbj debj mhuPi fdhvJ hg qplwij w[ wdhS v,e[ ##FjV dl>zj fjSgfgSj h{ ($$

FjV dl>z WCj h{ijV h'dHbj dw dHh q[ij Vjq dw,sj ujSs[h'H[ m urjW ds,aj ##ug hJ qhjiju m$$

WjWj ug V[ dH,w WiaV dr,y u' f>u wp l[i Vjv Fdibj lgfjSg fgS vHg FjV dl>z } ds,aj m FjV dl>z ljij fjSg fgdebj m WjWj ug V[ h'i fpdAbj m Rpl V[ h,o u'C w[ lgl dVrj w[VJh wi ds,ag m

apis[ uJs[ Rpl s[ qV dr,y xpiVj WdSbj ##dHh aJ fPiVl>a hV u' dWVj fpA[ ujS eH[@ dwRpG Vj dHVJ } sp,Z dfbjHgH[ mdfA'G brju s[ w[ huPi wdhS v,e[ ##FjV dl>z W,wigbJ dHo[ hgv{ w[ bj uj sp,Z blgG bjf hg w,T vrJe[ m$$ hpS aJ IwgV h'irg f,wj h' debj us qV sg e,v WpNj ds,ag Rpl V[ W,wigbJV[C[ v{ bJsgbJ m Rph ba[ HgLi dl>z rjig rjig s' s' WwigbJvHg bjRpS WjWj ug sp,Z w,T w[ fg ujS m dHl ai%J wis[ iws[l,n W,wigbJ sj sp,Z fg eH[ m sp,Z fg w[ h,l w[ WyV wi[ ##dwRpGWHg HgLi dl>z hpS aJ l>a debj m$$ HgLi dl>z ypf dihj m FjVdl>z V[ W[Vag wiw[ sp,Z sg l[rj v{ vHg m hi i'u Fp,y' a'G sp,Zv{ w[ iP>qg l[rj dr,y ujdHbj wi[ m

Page 516: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

hpS WjWj ug Fp,y' bj eH[ m Rph sp,Z sg l[rj dHo[ wiV v,edfbj m dH,w dsV WjWj ug V[ hpwq wgaj ##FjV dl>z dHl dNagdr,y WwigbJVj yjdibj wi m$$ Rpl V[ ##lda WyV$$ dwhj m

dHl s[ s' fp,ai lV m y.s dl>z ba[ V>s dl>z lqj fj w[s'V[G hg rjdhepiP } dfbji[ h' eh[ m fp,aiJ s[ W{ije dr,y i'Gs[ h'H[sg dVejh yvg eHg m dH,w dsV Rplsg vCwg iju w"i bjlijs[ w[ FjV dl>z } WjWj ug s[ yiVJ dr,y v{ w[ bjHg m Vqlwjiwiw[ W{n debj m WjWj ug V[ WyV wgaj ##FjV dl>z q>e v{ blgGa[i[ a[ Whpa tpL hJ m$$ FjV dl>z V[ dwhj ##ug bjf ug sj ds,ajlF wpN h{ m$$

spWjij dxi Rphg WyV wdibj m agug rji wdhS v,e[##aglij WyV h{ q>e v{ u' q>eSj h{ m$$

bjfS[ qP>h a'G q>eS sg tpv du>seg dr,y z,B hg dqvsg h{ m##u[ apn[ h' aJ dH,w fp,ai sg sja WtL dsY$$ FjV dl>z V[ q"wjl>FjvdsbJ dwhj m

W[Vag lpS w[ WjWj ug lqjZg ldo,a h' eH[ m dH,w z>Bj lqjZgVhgG tp,vg m z>B[ Wjbs V[ai t'hv[ ba[ WyV wgaj ##fp,ai a[i[wiqJ dr,y VhgG h{ dwo'G s[HgH[ m$$ ##aplgG bjf hg q>eS vHg WyVwgaj lg m$$

##y>ej x[i fp,ai h'r[ej fi df>c VhgG ih[ej m$$ huPi V[ WyVwgaj m l,n ljv sg Rpqi dr,y FjV dl>z s[ fp,ai h'dHbj wfPidl>z m dul V[ dubjsj du>seg df>c a'G Wjhi hg epujig m

\dHh WyV WjWj wfPi dl>z sg uWjVg h{|

Page 517: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

lPw[ hi[ wgH[ dtV qjdh mm

f+FP s[ dfbjdibJ qhJfpitJ sg q[hi ds+LBg l,pdwbJ } hi[wi ds>sg h{ m e>s[ fjSg dr,y idh>s[ wqv s[ xp,v } rg lpe>ZgWtLsg h{ m

Vi{S dl>z wvji Fp,y' wvJ sj idhS rjvj lg m Rpl s[ ba[qjHg w"i s[ dHwv'ag vCwg lg m RpV%J V[ bjfSg ujdHsjs bjfSgvCwg s[ Vjq wi ds,ag m qjHg df>c dr,y WjWj ug sgbJ wijqjaJlpSsg idh>sg lg m dH,w dsV Rpl s[ qV dr,y xpiVj WdSbj dwq{G rg l[rj wij LjdHs q[i[ rg drhC[ tpLgbJ bj ujS m spVgbJs[ v'w dHl si a'G N'vgbJ Fig uJs[ hV m q[i[ Rpfi rg dw+fjh' ujH[ m

bfpV[ lpbjdH dis{ v{ Zjdibj mm

dul V[ rg l[rj dlqiV wgaj h{ bjfSg qV'wjqVj fPig wgagh{ m ##dHw dav VhgG F>V{ zjv[$$ rjvg lyjHg f+a,t riasg h{ ml[rj dlqiS rjvj LpZ qV Vjv l[rj ba[ dVaV[q wi[ dxi lFF>cji[ FifPi wi v{Gsj h{ m spt wLB rg bjr[ aJ epiP a'G W[qptVj h'r[ m qjHg l>a w"i V[ l[rj LpiP wi ds,ag dVaV[q l[rj vHga,afi idh.sg m lqJ v>zsj debj m dH,w dsV dHqdahjV sj lqJbj debj m fag Vi{S dl>z i'wS v,ej a[ wdhS v,ej@ aP. dHlRpqi dr,y wg Fjvsg h{G ( qjHg dlsw rjvg lg m fag rv'GdNCwS ba[ wp,Bqji wiV s[ WjruPs rg qjHg V[ l[rj VhgG A,cg mdVIq Vjv i'u sg l[rj ujig i,tg m dH,w dsV l[rj wiw[ ujSvHg bjdebj q>eg aJ huPi V[ WyV wgaj ##b,u VhgG ujSj W{ngih' dHo[ m$$

Page 518: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

qjHg V[ RpKai ds,aj ##qhjiju aplgG ujSs[ h' dw Rph q{}w,pBsj qjisj h{ q{G y'ig l[rj wiV bjRpGsg hJ m u[ Rpl } fajv,e debj aJ wp,B qji wi[ej m wdh>sj h{ ##dHl Rpqi dr,y aP.ljZj a'G wg v{Sj h{ m$$

WjWj ug V[ hpwq wgaj ##aP. W[dxwi h' w[ l>ea dr,y W{ngihp m$$ Rph hpwq q>V w[ W{ng ihg m

Ljq } us Vi{S dl>z h,v A,c w[ zi bjdHbj m zi dr,ydVejh qjig m qjHg dwa[ V;i Vj bjHg m

ep,l[ Vjv vjv fgvj h' debj m qV dr,y l'yS v,ej Rph c[i[uJsg h{ m b,u rg Rpo[ hg eHg h'r[eg m ep,l[ sj Fdibj h,o dr,yl'Bg v{ c[i[ r,v yv dfbj m

c[i[ fhp>y w[ W'vS hg v,ej lg b,e'G WjWj ug V[ wCwsgbjrju dr,y WyV wga[ ##tWisji Vi{dSbj yp,f wi uj m l,pDw[u.c a[ wj W'v debj m qjHg sg FjrVj } i.e v,e[ej m$$

Vi{S dl>z ci Vjv ldhq debj m uWjV dry'G wpN Vj W'vldwbj m ypf yjf s'V'G ugb bjdebj v{ w[ zi } yv[ eH[ m ##ldaWyV ljZP Rpfs[L$$ bVplji dH,w ljv s[ b>si fp,ai V[ uVqdvbj m dHl sj Vjq vjF dl>z i,Ddtbj debj m

dHh laiJ dv,tS a,w q"uPs h{ a[ firji rjvj h{ m Vi{Sdl>z sg vCwg W{e[ vdhi[ drbjhg h'Hg lg m Vi{S dl>z V[ fdhvJRpsjl h' w[ Rpl s[ Vjq uqgV vpbj ds,ag lg m Wjs dr,y vjFdl>z sj uVq h'dHbj m epidsbjv w"i V[ uqgV bjfS[ Fij s[Vjq wirjRpSg yjhg aJ fag Viju h' debj m Rpl V[ uqgVbjfS[ Fij s[ Vjq wij ds,ag fi ljig Wjwg idh.sg Rpqi Fijs[ zi hg epujig m

Page 519: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

epdi fPi[ l.uqp wdi sgbj mmVjVw aRp dxdi sPt V ogbj mm

l.a't@ l.uq@ dsbjvaj@ ldhVLgvaj lF rjdhepiP sg bfjid*fj Vjv dqvsg h{@ fPi[ qpidLs sg q[hi Vsdi qV l.wvf }ds+Caj vHg Wv WtLsg h{ m RpKsq ba[ RpaLjh epiP s[ fPidVbJa[ x,pv yCjRpS vHg Lwag fisjV wis[ hV m ds+C dHijs[ fiWaJsgbJ y'BgbJ li wi v{Gs[ hV m lxvaj RpV%J s[ f{iJ sgbJavgbJ yp.qsg h{ m V[w dHijs[ rjv[ f+jSg b,e[ hi bwjL } A'hSrjvg q>duv Npw w[ lxvaj WS qV s[ sirju[ bj slaw ds>sgh{ m dHh lxvaj sg zCg fjHg WgWg ljdhW w"i sjsP rjvg V[ m

WgWg ljdhW w"i WjWj ug s[ siLVJ vHg Fp,y' s[ blojV a[bjHg m Vqlwji wiw[ l>eaJ dr,y W{n eHg m WjWj ug V[ WgWgs[ edhS[ fjH[ s[t WyV wgaj ##WgWg aP. edhS[ VhgG Rpaji[ m$$

##fjaLjh) q[ig sjsg VhgG RpajiV s[Gsg m RpKai ds,aj m WjWjug V[ WyV wgaj ##w'Hg drRpGa WSj dsbJe[ m dxi a{} w'HgedhS[ fjRpS vHg VhgG wh[ej m$$

WjWj ug s[ dwl[ l[rwJ V[ e.ej dHLVjV wiV ujSj lg mRpVj WjWj ug fjl'G bjdebj q>eg m WgWg V[C[ hg W{ng lg m WjWjug V[ WyV wgaj ##ljcg w.dVbj rg Vjv v{ ujY m$$

RpV%J ##lda WyV$$ dwhj m

WgWg } ajwgs wgag dw zi tWi wi bjY ba[ edhS[rg vjh bjY m WgWg zi eHg ba[ edhS[ vjh w[ rjdfl bj eHg ml>egbJ Vjv dHLVjV wiV e.ej yvg eHg m l>ea Vjv rjdfl

Page 520: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

bj w[ WjWj ug s[ siLV wiw[ zi yvg eHg m sjsg ug V[ dxiedhS[ fjRpS vHg dwhj m

WgWg V[ dwhj ##qJ ug dHLVjV wiV lq[G lF V[ w'Hg Vj w'Hgl>wvf wgaj h{@ q{G dHh l>wvf wgaj dw edhS[ VhgG fjRpS[ mdHl vHg q{G dHh VhgG fdhVS[ m$$

sjsg ug lpS w[ yp,f wi eHg m l' dHl ai%J upeag Vjv WgWgug V[ edhS[ dabje ds,a[ m

##u'i V upeag ApB{ l>lji@$$ rjvg f>eag l,y wi dstjHg m

hdi uVp firjip lZjip h{dHwgh wpvg lFp ueap Acjr{ mm

Feag sg hi biu'Hg tpsj s[ si firjV hp.sg h{ m b>aiujqaJ a'G RpKfi fiq fsrg Feag sg h{ m ##q[ig WJZg FedaApcjr[@ WJZg Fea Vj ApB{ qph{ m$$ f+q[Li FeaJ sg liW dH,AjfPiw h{ m dxi Fea bjfS[ l[rw sgbJ dHwg wpvJ aw RpZjiSsg lqi,oj rg i,tsj h{ m dHh f+jfag l,yg LiZjrjV hg wilwsj h{ m

WjWj ug s[ dHl df>c Fp,y' wvJ V[C[@ iqa[ ljZP u' woj rjywrg lV woj wis[ lV m RpV%J s[ w.Vg WjWj ug sg li'a fHg ml.ea } Vjv v{ w[ WjWj ug sg siLVJ vHg Fp,y' bj eH[ m siLVwiV Rpfi>a RpKai f+LV rg h'H[ m dHV%J WyVJ dry'G RplV[ FJfdvbj dw WjWj ug fPiV qhJfpit hV m qhjaqj V[ wpN fiqjiorlaP sg q>e wgag m spVgbjsji sg spdVbjrg q>e fPig V h'r[fi qhJfpit a'G f+qjio sg q>e uiPi fPig hp.sg h{ m bjadqw rlaP

Page 521: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

sg ljZVj wiV rjv[ } ws[ tjvg VhgG q'Cs[ lV m bjf WyVwis[ hp.s[ lV ##bdZbjaqw q>e q>eS rjv[ } blgG tjvg VhgGq'C lws[ m dwRpGdw siejh dr,y fp,A h' uJsg h{ dHh f+jSg dwl[lq[G bjf fjl debj lg aplgG dHl } dVijL wiw[ q'C ds,aj m$$

qhJfpit l.lji dr,y bjRpGs[ hg

ugb sjVp s[ Feag vjdHdV hdi dlRp v{dV dqvjH[ mm

rjla[ hV m

dHl a'G Rpfi>a qhjaqj wHg VeiJ dry'G h.ps[ h'H[ WjWj ugs[ uVq blojV qVlPi rjv \dTvrJ s[ dHvjw[| yv[ eH[ m V[C[hg dH,w df>c Wp,Tj o[h h{ Rpo[ woj wiV v,e eH[ m woj wiV lq[GRpV%J V[ WjWj ug sg LiZj Vjv dlxa wgag m i'u dlxa lpS w[l.eaJ V[ fp,DdAbj ##Rph dwhC[ qhJfpit hV@ dwo[ idh.s[ hV m RpV%Jsj uVq blojV dwhCj h{ m$$

qhjaqj V[ duV%J wp lpdSbj lg s,l ds,aj m h"vg h"vg e,vWjWj ug s[ Vei qVlPirjv fhp.y eHg m WjWj ug s[ r,c[ Fijl! xPvj dl>z ba[ FiujHg qhJ w"i s[ w>Vg li'a fHg m qjHg qhJw"i wpN dsVJ Wjbs fp,A fCajv wiw[ FpKy' fhp.y eHg m WjWjug V[ l,pt lJs fpAS a'G Wjbs df>c s[ bjfS[ WyfV s[ ljogbJs[ Wji[ fp,DdAbj m RpV%J dry'G wHg qi yp,w[ lV m duhC[ bu[ spVgbJdr,y lV RpV%J s[ Vjq qjHg V[ s,l ds,a[ m

ija } qjHg } irjdHa bVplji dwl[ s[ zi qjHgbJ w'vl"S vHg F[u ds,aj m lr[i h'S a[ dxi qjHg c[i[ bj eHg m s' dsVidhS a'G Wjbs qjHg } a'iV lq[G ajwgs wgag dw ##us'G sPugrji bjH[ aJ q[i[ FjHg xPvj dl>z@ wjvj dl>z@ L[i dl>z V.Wisji@qghJ dl>z V.Wisji@ qHgbJ dl>z siug a[ y"wgsji q>psj upvjh[} Vjv v{ w[ bjHg m$$ qjHg rjdfl yvg eHg m

Page 522: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

wpN dsVJ Wjbs qjHg Rpfi'wa Vjq s[ lji[ W.dsbJ } v{w[ bjHg m bjf V[ dHV%J } wHg dsV i,Ddtbj m RpV%J bjdebj q>egaJ bjf V[ WyV wgaj ##dH>V%g uvsg dwRpG wis[ h' m$$

s' bjsqgbJ V[ bjfSgbJ quWPigbJ s,lgbJ m dH,w V[ dwhj##q[ig q,N lPS rjvg h{ m$$

WjWj ug V[ dwhj ##q,N lP fHg h{ ba[ w,Bj ds,aj h{ m$$

sPu[ V[ dwhj ##q[igbJ A,vgbJ w'n[ Rpfi lp,w ihgbJ hV mw'Hg yp,w Vj v{ ujr[ m$$

RpKai dr,y WjWj ug V[ xiqjdHbj ##a[igbJ A,vgbJ sg ijtg##FC'vj$$ dfbj hp.sj h{ m$$ bjf i,tSj yjhp.s[ lV m x[i qpC w[bjRpS sj WyV v{ w[ bjdebj ds,ag m fi qHgbJ dl>z } Ap,BgVhgG ds,ag m dH,w qhgV[ Wjbs Ap,Bg ds,ag m apiV lq[G Rpl } a[iJipfH[ Li%J wiw[ ds,a[ ba[ hpwq wgaj tujV[ dr,y i,tS[ hV m a'BVhgG bjr[eg m dHh WyV lda h'dHbj m fi qwjV WVjRpS lq[GdHh ipfH[ b,e[ dfA[ h' eH[ m dxi Rph VhgG dqv[ m

sPli[ lji[ f+[qg us zi fhp.y[ aJ u' WyV h'H[ lV m lF f+a,th'H[ lV m q,N V[ w,Bj ds,aj lg m A,vgbJ sg ijtg FC'vj dfbj lg m

aglig rji qhJ w"i s[ Vjv FjV dl>z@ Whjsi dl>z ba[dH,w vCwg FjV w"i lg m siLV wiV a'G Wjbs WjWj ug V[ WyVwgaj ##vCwg sj VJ Wsv w[ Ljq'G i,t dsY@ l,ptg r,l[eg m FjVgljcg qjaj sj Vjq h{ m$$

RpV%J V[ w'Hg dZbjV Vj ds,aj m Vjq WsvS dr,y wg h{ m##lda WyV ljZP Rpfs[L$$ rjvg WjSg Vj lqN lw[ m dxi vCwgljig Rpqi sptg hg ihg m w'Hg Vj w'Hg sp,t v,Ddebj hg dihj m

Page 523: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

bjfS{ FjS{ u' yv{ FjHg drApdC y'Bj tjr{ mm

qhJfpitJ sg l>ea wi[@ RpV%J sg yiV LiV idh w[ qVqiugwi[ aJ f+qjio s[ lptJ a'G rJNj ih[ej m v'w s[ fsjio fj w[ f+FPsj ul wiV a'G epi[u wi[ aJ fiv'w sgbJ dVbjqaj dwr[GdqvSegbJ m

dHw iqaj ljZP c[i[ fhp.dybj m WjWj ug s[ l[rw a'G bjdebjv{ w[ dB,vj ljdhW a[ yvj debj m siLV wiw[ Vqlwji wgagba[ W{n debj m huPi V[ qdibjsj bVplji Vjq@ e'a@ df>cfp,DdAbj m

Rpl V[ dwhj ##qhjiju ) hqjij uVq WJei wj h{ m hq iqa[idha[ h{G m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj ##ngw h{ m$$

WjWj ug V[ l[rw } hpwq ds,aj ##Rpai rjv[ fjl[ rjvg W[igo,v[ dHl sj bjlS vj dsY m dHl } uv fjSg AwjY m

ljZP V[ dwhj ##q{G b,n fdhij F'uV wisj hJ m$$

huPi V[ xiqjdHbj ##Lp,Z h{ m$$

ws[ ws[ WjWj ug V[ Rpfi Wpvj v{Sj m WyV Wvjl wiV[ ba[dxi o,v[ F[u s[Sj m dH,w dsV ljZPP V[ bjdebj q>eg fi huPi a'Gbjdebj Vj dqvg s' wp dsVJ Wjbs dxi bjdebj Vj ds,ag maglig rji dxi W[Vag wgag ##dw bW a'G hq huPi iq{Ge[ hpSip,w Vhg lwa[ m$$

bCgbv lpFj s[t w[ WjWj ug V[ fpdAbj ##dwl aixujYe[ m$$

Page 524: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

Rpl V[ dwhj ##hispbji wg aix iq{Ge[ m$$

bjf ug V[ dxi WyV wgaj ##iq' iq' iq' a[ tPW iq' WjWjug sg iqu } Rph VJ lqN ldwbj m Ljq } hispbji rjvg e,cgyC%V vHg Fp,y' lB[LV a[ yvj debj m f+q[Li sj FjSj h'dHbja[ f+jS dVwv eH[ m dsV yC[ a'G f,aj v,ej dw lB[LV a[ w'HgljZP qdibj dfbj h{ mWjWj ug w'v rg tWi fhp.y eHg m WjWj ugs[ dH,w l[rw Fp,y' q>cg y"Zig V[ s,Ddlbj dw dHh Rph ljZP WJeisj h{ u' WjWj ug w'v W[ig h[n idh>sj lg m

l[rw V[ rjdfl bj w[ WjWj ug } tWi lpSjHg m lpS w[ huPiV[ WyV wgaj ##LpZ h{ m$$ W{ng l>ea V[ W[Vag wi ds,ag ##qhjiju)dHh wg w"aw h{ m dHo' ujS lq[G aJ Rph a.sipla lg m$$

WjWj ug WyV wgaj Rpl sg Rpqi dHaVg lg m b>a lq[G hgbjfS[ fjl bjdHbj lg m ljcg dH,Aj lg dHl sj b>a dHo[ h'r[ mdHl } qpwa wi s[HgH[ m fi Rpl V[ WyV Vj q>dVbj m du,s wiw[rji rji bjdebj q>eg ba[ yvj debj m hpS y"ijlg v,t uPVgF'e[ej m dxi dwl[ lq[G qVp,tg uVq dqv[ej aJ qpwag dqv[eg m u[Vj uJsj aJ hpS[ hg dqv ujSg lg m

ljig l>ea V[ Vqlwji wgag ba[ LJa h' w[ W{n eH[ m

\dHh WyV u'de>si dl>z dT,v'G V[ dvtjdHbj h{ m|

ldaepiP lsj sdHbjvp h{FjHg drSp Fjej dwbj fjHgb{ mm

spVgbJ dr,y dryiV vHg fsjioJ sg v'C h{ m dHh fsjiofsrgbJ@ qjdHbj@ ZV@ fp,ai bjfS[ bjfS[ FjeJ bVplji dqvsgh{ m fi x[i rg u[ dwl[ qhJfpit sgbJ q[hiWjVgbJ h' ujS aJ

Page 525: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

awsgiJ Wsv uJsgbJ hV m dibjla VjF[ s[ a'LjtjV[ sj qptgW,ej dl>z df>c ep>qBg wvJ sj lg m Rpl sg vCwg Fp,y' wvJ dr,yl'S dl>z s[ f'ai[ Vi.uV dl>z } drbjhg h'Hg lg m dH,w dsV W,ejdl>z V[ bjfS[ vCw[ Wta"i dl>z } ajwgs wgag@ ##dw vCwg} dqv w[ bj m fi fdhvJ Rpo[ WjWj ug s[ blojV a[ q,oj B[wSjh{ m dxi zi ujSj h{ m$$

Wta"i dl>z i[v ijhg Fp,y' q>cg s[ lB[LV a[ Rpadibj m Rpo'GdHv{ygbJ sj f+Ljs dvbj m s' wp qgv f{sv hg lxi wgaj a[WjWj ug s[ blojV a[ fhp.y debj m l[rw a'G bjdebj vHg ba[dB,v[ Rpfi yC debj m q,oj B[dwbj aJ WjWj ug V[ qdibjsjbVplji e'a@ VjVw[@ sjsw[ f,A[ m dHv{ygbJ rjvg fpCg t'hv w[l[rwJ } hpwq ds,aj m ##dHv{ygbJ sg deSag wi' m$$

l[rwJ V[ deSag s,l ds,ag m huPi V[ WyV wgaj ##aP. dH,wdHv{yg dwo[ lp,B bjdHbj h{G z,B h{ m$$

Wta"i dl>z V[ biu wgag ##eigW dVrju q{} fpCg W>V w[ds,ag h{ m q{G v{ bjdHbj hJ m q{} dHv{yg Wji[ w'Hg faj VhgG m$$

##ljcg dH,w dHv{yg Rpo[ dc,eg h{ u[ aP. dvbj s[r[G aJ a{}VjF[ sj iju s[ s[HgH[ m$$ huPi V[ WyV wgaj m

dHh lpS w[ Wta"i dl>z ci debj dw l>a aJ W[firjh hp.s[hV u[ iju[ } faj v,e debj aJ V"wig ujH[eg ba[ luj rgdqv[eg m dh>qa VhgG fHg dHv{yg dvbjRpS sg m urjW s[ ds,aj mbjdebj q>eg quWPig s,l w[ ##dw q{} uiPig w>q h{ m$$ WjWj ugWyV wgaj m ##aP. zWij Vj m blgG dHv{yg bjf[ q>erj v{Gs[ hJ m$$

l[rjsji } hpwq wgaj ##Fp,y' q>cg uj w[ spwjV b>si v>zujrgG m$$ lisv s[ b>siv[ fjl[ dHv{yg dc,eg fHg h{ yp,w

Page 526: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

dvbjrgG m l[rjsji hpwq q>V w[ q>cg debj ba[ lisv s[ w'v'GdGHv{yg yp,w dvbjdHbj m

Wta"i dl>z dH,w dsV bjfSg F{S s[ zi dihj ba[ bev[dsV bjfSg V"wig a[ fhp.y debj m lqJ Wgasj debj Wta"i dl>za'L[tjV[ s[ Rpy bdZwjig a'G qp,t bdZwjig WS debj m dul lq[Gb>ei[u liwji V[ difps>qV dl>z } uvjraV wgaj aJ b>ei[uJV[ Wta"i dl>z } iju sg up.pq[rjig ds,ag m Wjbs dr,y difps>qVdl>z V[ rg bjfSg dVug ujdHsjs sj bjq-qptdabji WSjds,aj m Rpl lq[G Wta"i dl>z } WjWj ug s[ WyV Ijs bjH[ dwu[ dH,w dHv{yg dvbj ds>sj aJ b,u Rph WyV bB,v h' uJsj mfi q{G WyV sg l.Fjv VhgG wi ldwbj m rwa bVplji wga[ WyVsg l.Fjv Vjv qV da+fa hp.sj h{ m

\dHh f+l.e u'de>si dl>z dT,v' V[ dvtjdHbj h{ m|

W'dv Vj ujS{ qjdHbjqds qjaj qiSj ygda V bjr{ mm

qjdHbj dwl[ iPf dry@ ZV s"va@ uqgV ujdHsjs@ fp,ai@dHlaig iPf dr,y h'r[ m dHl sg da+fag qV } l>a't dvbjr[ aJf+FP sg iuj dr,y h{ m u[ da+LVj r,Zsg hg ujr[ aJ qVp,t h>wjigh' uJsj h{ m ##ZV FPdq wj u' wi[ epqjdV m l' qPit b>Zj bdebjV$$rjvg e,v h' uJsg h{ m ZVg@ qVp,t drivj hg zq>c sj dLwjih'S a'G Wysj h{ m

f>ca wiaj ijq ws[ WjWj ug s[ siLV wi ujdHbj wisjlg m hjC s[ qhgV[ dH,w dsV siLV wiV bjdHbj VqLwji wiw[

Page 527: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

W{n debj m q>V b>si xpiVJ WdSbj m N,B WjWj ug V[ xpiVj ujSw[ fpdAbj ##s[raj b,u a[ij W'vS sj lqJ VhgG$$ m

Rph lqN Vj ldwbj m qV s[ xpiV[ Wp,v%J a[ bj eH[ m WjWjug V[ dxi i'dwbj mbtgi da>V rji dHhg WyV h'dHbj m Rpl dxirg W'vS sg w'dLL wgag aJ WjWj ug V[ h,l w[ dwhj ##v{ s[raja[ig qiug@ s,l wg wdhSj yjhp.sj h{ m$$

Rpl lq[G WjWj ug fjl qagigbJ s[ tjvg ti'C fH[ lV m dH,wfjl[ i,t A,cs[ lV m f>ca sg dVejh RpV%J RKpfi lg m f>ca V[dwhj ##huPi dHh q{} s[ dsRp m

##aP. dHh wg wiV[ hV ($$ huPi V[ WyV wgaj m

##blgG dHhVJ sj i{aj fj w[ A,w vrJe[ m$$ f>ca V[ urjWds,aj m

WjWj ug WyV wgaj ##f>caj b,u lqJ wp,N h'i h{ m blgG a{}wpN s[Sj lg m rwa z,B h{ q"a dli a[ tCg h{@ a{} lqN VhgGbj ihg m

dqia hl{ dlip Rpfi[ mm

a[ij qV tjfdibJ a[ vvyj debj h{ m bjfSj t'fij l>FjvdHh idh ujr[ aJ ngw h{ m

f>ca dVijL duhj h' w[ Rpn w[ yvj debj m WyV Vj lqNldwbj m sPli[ dsV dwl[ df>c a'G bjw[ WjWj ug } s,Ddlbj##qhjiju@ wiaj ijq qi debj h{ m$$

lpS w[ WyV wgaj ##Lp,Z h{ m$$

Page 528: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

u[ YdH dsldh Vidw uJs[ aJ RpV wj sjVp V v{Sj mm

f+q[Li s[ Ziwji[ qVp,t a'G qhJfpit sjV v{S a'G rg l>w'ywis[ hV Rpl sg qjdHbj wPC sg wqjHg hp.sg h{ Rpl s[ dry'Gqvw Fje' s[ fPdCbJ rjvg ia dVwvsg h{ m l,y sg wqjHg l,y[s[ siWji dr,y wWPv hp.sg h{ m wPC sj fljij WjvP i[a s[ q{sjV h{ m

qpw,sq q,v Fp,y' sj dH,w bqgi l[n lg m ZV s"va L'hiavHg Fp,tj lg m dH,w dsV lta Wgqji h' debj@ dHvju wirjRpSs[ WjruPs w'Hg bjijq Vj bjdHbj m dVijL h' w[ ljij fdirjizi W{nj debj m zi dr,y lvjh wgag dHl } WjWj ug w'vv{ y,vgH[ m dH,w s'hSj \FJcj zC[ sg ai%J| sp,Z sj Fi w[ ljijfdirji l[n } v{ w[ WjWj ug w'v uj dihj lg m WjWj ug w'vZ.Vj Fea dl>z W{nj lg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##Z.dVbj ujw[ s[t dHh dHw,n dHZi } dwl sj bj dihj h{ m$$

Z>Vj dl>z V[ Rpn w[ s[dtbj aJ wdhS v,ej ##huPi dHhqpw,sq q,v l[n sj fdirji bj dihj h{ m$$

l[n s[ fdirji V[ bjdebj q>eg aJ huPi V[ l[rw } ajwgswgag ##dlix s' bjsqg hg Rpfi bjRpS m$$ hpwq bVplji qpw,sqq,v s[ s' vCw[ apvlg ijq ba[ vjv ijq Rpfi bj eH[ m VqLwjiwiw[ W{n eH[ m huPi V[ fpdAbj ##dwr[G bjH[ h' ($$

l[n wdhS v,ej ##sp,Z AwjRpS bjH[ hJ m$$

huPi h,l[ a[ dxi WyV wgaj ##b,e[ aJ ws[ sp,Z AwjRpS bjH[VhgG m l[n Wgqji h{@ Rpl Rpa'G sp,Z rji w[ AwjRpS bjH[ h' m aphjcgdH,Aj h{ l>a sp,Z A,w w[ yv rlS ljcj l[n ijug h' ujH[ m lj}a'iV bjH[ h' m$$

Page 529: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

Z>Vj Fea V[C[ hg W{nj lg m Rph W'dvbj ##sp,Z fgS Vjv wgh' ujH[ej (

huPi V[ WyV wgaj ##a.P fgw[ s[t v{ aqjLj m duhCj sp,ZfgH[ej qi ujH[ej m l[n Wy ujH[ej ($$

dxi Rpl s[ fp,aij } dwhj u[ aplgG dHl } i,tSj h{ aJsp,Z bjf fg vr' VhgG aJ aplgG rg ujY ba[ sp,Z rg v{ ujY mdHl V[ w,v } yv[ ujSj h{ m

ljij fdirji rjdfl zi yvj debj m bev[ dsV l[n yC%jHgwi debj m

fi wj Wpij V ijthp yga mmapq wRp sptp VhgG FjHg qga mm

sPli[ sg WpijHg wiVg uJ l'ySg fjfJ sg f>c dli ypwSsg e,v h{ m dwl[ f+jSg sj qV s,ptg wiVj f+qjaqj } sp,tfhp.yjRpSj h{ m sptg h'H[ f+jSg sg dH,w hjb siejh sgbJ sgrjiJdhvj ds>sg h{ m uVqJ sg wgag af,Ddlbj } sptg qV sg dH,wagvg Vjv v,eg b,e lpbjh WSj ds>sg h{ m F'v[ Fjv[ qV b>sif+qjaqj sj rjlj hp.sj h{ m Rpl } v,ej dVijL qV sg hV[ig sjZ,wj uC%J dhvj ds>sj h{ m

Fp,y' wvJ sj biuV dl>z z'BSj iP.qg idhS lq[G WjWj ugsg l[rj wdibj wisj lg m RphVJ s[ zi'G qjHg hdiVjq w"i sjxpxC l'hS dl>Z rjdCbJ rjvg sj rlVgw lg m qjHg } dqvSbjdHbj lg m qjHg i'u dVIq bVplji siLV wiV ujS v,egaJ Rpl V[ fpdAbj ##dwo[ uj ih[ h' ($$

qjHg V[ Rpai ds,aj ##ljc[ df>c dr,y qhJfpit hV u' i,W sjiPf hV@ u' qV dyarw[ ujr[ m bjlj fPig h' uJsg h{ m$$

Page 530: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

l'hS dl>z rg Vjv siLV wiV api dfbj m dB,v[ ljdhWRpfi yv[ eH[ m l'hS dl>z V[ dH,w ipfdHbj q,oj B[dwbj m WjWjug V[ qdibjsj fPig wgag a[ WyV wgaj@ dwr[G bjH[ ($$

l'hS dl>z V[ dwhj ##qhjiju@ ljc[ df>c dH,w qjHg h{ Rphws'G qi[eg m huPi V[ fp,DdAbj ##aP. dHh dwRpG fpdAbj h{ ($$

##Rpl sg uqgV q{} bjRpSg h{@ dwRpGdw Rph q[ig ajHg h{ m$$Rplsj upbjW lg m

huPi V[ ep,Dl[ dr,y bj w[ dwhj@ ##yp,w v{ bjfSj ipfHgbJ m aP.v'wJ sg q"a Rpcgwsj h{G dw uqgV sj qjvw WS ujrJ m a{} fajh{ dw qjvw sj wg hpwq h{ m a[ij wp,N VhgG idhSj m$$ riaS rjvgFjrg sj fdhvj hg dHLjij h' debj fi Rph lqN VhgG ldwbj m

Flqj FPa h'bj dtV Fgadi bfVj wgbj fjdHbj mm

FjHg hiV[w dl>z V>s[ w[ Fp,y' wvJ s[ rjlg sg ue%j dr,yWjWj ug s[ lq[G lwPv hp.sj lg mdHl lwPv dr,y qplvqjV qjlBibWspv exPi lg Rpl sj dHw' hg V[q lg ija } fC%V lq[Geiqg sg ip,a dr,y w'n[ a[ vjvB{V ue%j w[ fCsj hp.sj lg mvjvB{V sg i'LVg WjWj ug a,w fhp.ysg lg m bjf fC yp,w[ h'dw huPi b,e VhgG s[ts[ lV m l[rw F[u w[ WjWj ug V[ Rpl} ajwgs wgag dw ##v{Gf WpNj s[ m blgG b,e q,o[ VhgG vjRpSg m$$

l[rw V[ W[Vag wgag ##qhjiju) bjf b,e } q,o[ VhgG vjRpGs[@wg wjiV h{ ($$

##blgG dwl[ lq[G dH,w f{i a[ tC w[ ljT[ da.V wi'C qPvq>ai sj fjn wgaj lg aJ a[ag wi'C s[raj bjdHbj@ fibeV s[raj VhgG bjdHbj lg m Rpl r[v[ blgG f+S wgaj dw

Page 531: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

duV%J dyi ligiw a"i a[ uhjV dr,y ihJe[ b,e } q,o[ VhgGvjrJe[ m ba[ VJ dHlsg f,wg ygu tjrJe[ m$$ Wupie sls[ hVdw dHh WyV iP.qg idhS lq[G wga[ lV m dHh WyV FjHg ci"vga'G dqdvbj h{ m

wpN s[i Wjbs lwPv sj dVigtS wiV vHg Rpy bdZwjigbjdHbj ba[ Rph ija dH,o[ hg ndhi debj m s'VJ V[ A,a RpfiW{n w[ vjvB{V u,e%j i,tg lg m WjWj ug V[ l[rjsji } F[dubjdw vjvB{V W>s wi dsY m

fi RpV%J V[ w'Hg firjh VJ wgag m RpvBj dwhj ##aphj} wghp.sj h{ m$$ wpN lq[G Wjbs s'VJ sg dlha Whpa tijW h' eHg m dH,o'Gyv[ eH[ m qjlBi bWspv exPi sg hjva dH>V%g tijW h' eHg dwRpl s[ dsqje dr,y wgC[ f{ eH[ m fgC Vjv dsV ija ygdwbj wi[ mfaj v,eS Rpfi>a l[rwJ V[ W[Vag wgag ##qjlBi ug s[ dsqje dr,ywgC[ f{ eH[ hV m Rpl } WtL dsY m W,DdybJ } fCJRpGsj lg m$$

huPi V[ lpS w[ WyV wgaj ##aphj} wg faj h{ m dHh lPihg Rpl } dHo[ ljc[ w'v v{ w[ bjdHbj lg m$$

b>a Rph sptg h' w[ qdibj m qiV a'G fdhvJ Rpl s[ zirjvg V[ bj w[ W[Vag wgag qhjiju ) dHh A'B[ A'B[ W,DdybJsj wg wlPi h{ m dHl } qjx wi dsY m

huPi V[ WyV wgaj ##dxwi V wi W,DdybJ sg du>q[rjigi,W sg h{ m du>Vg bjqsV dHh qhgV[ dr,y wisj h{ m hpS Rpl a'Gr,Z h'r[eg m$$

##dHh WyV bB,v h'dHbj m$$

\dHh f+l.e u'de>si dl>z dT,v'G fjl'G dqdvbj|

Page 532: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

dqiaw wRp ugrjvV hji mmFPt[ wRp s[ra bjZji mm

WjWj Wp,Z dl>z s[ zi f'ai[ epvr.a dl>z V[ uVq dvbj mWyfV dr,y b{lg Wgqjig v,eg dw IaV wiV s[ Wjbs rgw'Hg bijq V bjdHbj m srjHg bjds widsbJ dH,w ljv sjlqJ v>z debj m dH,w dsV Wp,Z dl>z s[ qV dr,y xpiVj WdSbjdHl } WjWj ug s[ yiVJ dr,y v{ w[ y,vgH[ m

WjWj Wp,Z dl>z a[ qjHg Ljq w"i s'V' f'ai[ } v{ w[ WjWjug sg huPig dr,y fhp.y eH[ m W[Vag wgag ##qhjiju ) W,yj Wgqjih{ m dw+fj wi' m$$

W[Vag lpVS Rpfi>a WyV wgaj ##dHl } Whjv sjl s[yiVJ dr,y i,t s[Sj m$$

Whjv sjl ug hxa[ dr,y dH,w rji uiPi siLV wiV Fp,y'bjdHbj wis[ lV m Whjv sjl ug siLV wiV bjH[ aJ qjHgLjq w"i W,y[ } w,fC[ dr,y vf[B w[ c[i[ v{ eHg m hpwq bVpljiW,yj l>a Whjv sjl ug s[ yiVJ a[ i,t ds,aj m

l>a Whjv sjl ug V[ dwhj ##dHh wg h{ m$$

WjWj Wp,Z dl>z V[ dwhj ##q[ij f'aij h{ m dH,w ljv a'G Wgqjih{ dHl a[ dw+fj wi' m$$

WjWj ug V[ hpwq wgaj ##Whjv sjl dHl W,y[ a'G wfCjvjh w[ dHl s[ ligi a[ h,o x[i s[ m$$

h,o x[iV a'G Wjbs l>a Whjv sjl V[ fpKdAbj dHl W,y[} wg trJs[ h' m

Page 533: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

qjaj V[ dwhj ##sp,Z sg tgi ds>s[ hJ m o'Cg duhg hg tJsjh{$$ l>a Whjv sjl ug V[ WyV wgaj ##r,cj h' w[ tgi WhpatjH[ej m$$

dHl a'G Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##qjHg aP. dHl }bjfSj sp,Z yp.zjRpSj h{ m$$

qjHg h{ijV duhg h'Hg dw q[i[ aJ sp,Z hg VhgG h{ m fi us'Gsp,Z s[S v,eg aJ sp,Z Rpai bjdHbj m W,y[ V[ dH,w ljv bjfSgsjsg sj sp,Z yp.dzbj m epvr>a dl>z b,u rg q"uPs h{ ba[f'aigbJ rjvj h{ m du>seg dr,y W[b>a tgi tjZg m

\dHh f+l.e epvr>a dl>z sg uWjVg h{|

l'Hg wiSj du bjdf wijH[ mm duo[ it{ lj Fvg ujH[ mm

qhJfpit liW wvj lqi,o h' w[ dxi rg hpwq dr,y idh>s[hV m l>ljig qVp,t dHl i,Wg F[s } VhgG lqN lwsj m dHl[ vHgRph rji-rji W[VagbJ wisj idh>sj h{ m fi qhJfpit hpwq b>sihg lF wpN wis[ ba[ wirjRpGs[ hV m

dHw rjig f+[qgbJ V[ dqv w[ W[Vag wgag ##qhjiju ) dB,v[rjvg ue%j sg w'nig fpijSg h' eHg h{ m w>ZJ sg hjva tlajh' eHg h{ m Lagi rg B,pBS rjvj h{ m hpwq h'r[ aJ dHo[ h'i Rpljigwi s[HgH[ m uJ o,v[ \dHLjij duo[ b,u wv% qhjiju sj bjlSh{| WSj s[HgH[ m$$

f+[qgbJ sg W[Vag lpS w[ wdhS v,e[ ##duaVg s[i blgG W{n[hJ Vj w.Z dc,e[ ba[ VJ Lagi Bp,B[ m aplgG dxwi V wi' m$$

wpN lqJ v.zS s[ Wjbs l[rwJ V[ dxi W[Vag wi ds,ag WjWjug dxi yp,f ih[ m agug rji dxi m

Page 534: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

f[+qg dryji wiV v,e[ dw WjWj ug bjf rg Wjhi VhgG bjRpGs[l[rw rg b>si idh>s[ hV m Lagi Bp,BS rjvj h{ dw,a[ bVio VJh' ujH[ m dHl ci a'G dxi W[Vag wiV eH[ m

FjHg vgvj dl>z@ qjHg t[q w"i u>cj rjv[ rjvg@ FjHgrdibjq dl>z@ WjWj l"S dl>z@ V.Wisji w[hi dl>z@ l[q[ a'G epids,adl>z a'G qjHg t[q w"i q"wj s[t w[ W[Vag wiV RpKfi yv[ eH[@dwRpGdw Rpl dsV Whjv sjl rg bjH[ h'H[ lV m Vqlwji wiw[W{n eH[ m WjWj ug V[ fKpdAbj ##dwr[G l>ea s[ bjRpS[ h'H[$$

##ug dH,w biu'Hg v{ w[ bjH[ hJ$$ W[Vag wgag m

WjWj ug WyV wgaj ##fdhvj bjfS[ bjfS[ Vjq s,Dl' x[ibevg e,v wiJe[ m$$

lF V[ bjfS[ bjfS[ Vjq s,l[ ba[ dxi W[Vag bjlS Wji[wi ds,ag m

W[Vag lpS w[ huPi WyV wgaj ##ljc[ dli Rpa[ Whpaj Fjiy,pDdwbj h{ m u[ blgG dhv eH[ aJ iju dl>zjlV c'v ujSe[ m u.ev,e ujH[eg@ W[b>a spVgbJ qi[eg m lj} dHo[ hg W{n[ idhS dsY m$$

dHh WyV h'S a'G Wjbs rg l.ea V[ o,v[ w,ygbJ dH,BJ sgdH,w RpaVg r,cg w'nCg fj ds,ag \e,sg ljdhW rjvg oJ Rpfi|fi WjWj ug V[ Rpl dr,y yiV VhgG fjH[ m

fjng dl>zJ a[ f+[qgbJ V[ iv W[Vag wgag ##qhjiju) dHo[ epiPljdhW sj liPf v{ bjHgH[ m$$

RpKai dr,y WyV wgaj ##dHo[ VhgG v{ w[ bjRpSj m ljcgqdibjsj h'i h{ m$$ RpV%J rjla[ qdibjsj h'i hp.sg h{ m

wHg rji l>ea V[ W[Vag wgag m fi WjWj ug dHhg urjWds>s[ ih[ m

Page 535: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

ljy{ qhdv ih{ W{ijeg bjrS s[dh a bjrj mm

u,lg f" rjvg s[ rlVgw sj f+l.e sj wpN dh,lj dfA[ A,fypdwbj h{ m s[h bi'eaj vHg WjWj ug fjl bjdHbj lg ba[hpwq bVplji s' ljv l[rj dr,y dihj lg m h;Pig l[rj dr,y idhSlq[G wpN w"aw Rpl s[ fp,ai q>ev dl>z V[ wvq W>s wijH[ hV m

Fje dl>z Vjqg dHh l[rw hpwq bVplji dwa[ w>q F[dubjrjflg ila[ dr,y qlaPbjSj dry'G v>zSj lg m qhJfpitJ sjqlaPbjS[ wgiaV yv dihj lg m dHl V[ wgiaV lpdSbj WCj hgbjV>s bjdHbj m

##W{wp>n Vei uhj l>a rjlj$$ rjvg f>eag sg ZjiVj ##duo[rls[ V[ l>a dfbji[@ Rphg h{ W{wp.n Veig$$ fCs[ rg lV m VwLjrg W{wp>n sj WdSbj h'dHbj lg m wgaiV sg lqjfag Rpfi>aFje dl>z RpKo'G yv dfbj m

WjWj ug sg huPig dr,y fhp.y w[ q,oj B[dwbj ba[ W[Vagwgag ##qhjiju)$$ q{G qlaPbjS[ rjdvbJ sj wgiaV lpdSbj ##duo[rls[ V[ l>a dfbji[@ Rphg h{ W{w.pn Veig m$$ huPi dHl s[ biolqNjY m WjWj ug V[ xiqjdHbj ##dHl sj bio qV sg bjV>sHgbrloj h{ m u' uVq qiV@ sPt@ F,pt@ l>ljig rlaPbJ } dabjew[ wia[ fpit dr,y bF[s h' uJsj h{ m dHh lpdSbj faj VhgGvesj b,tg s[t w[ hg IwgV W,Nsj h{ m$$

dHh WyV wiV Rpfi>a lqjZg vgV h' eH[ wjxg s[i WjbsV[ai t'v[ m epirjw

wdhS woV wRp l'Ng Vjhg u' f[t{ dalp WdS bjr{ mmlqjZg t'vS Rpfi>a WyV wgaj ##Fje dl>z h'i w'Hg e,v m$$

Page 536: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

94

Fje dl>z V[ W[Vag wgag ##eigW dVrj;@ q[ij qV bqiwoj lpVS vHg wisj h{ aplgG dw+fj wi' m$$

huPi V[ WyV wgaj ##bqi woj sj lqJ bu[ sPi h{ m$$ Fjedl>z lqN Vj ldwbj m dxi W[Vag wi ds,ag m

q[hi s[ zi bjw[ wdhS v,e[ ##v{ lpS bqi woj m dH,wbeVg h'a+g Vjq sj s{Ga lg m$$

WjWj ug s[ qptjidW>s a'G dHh WyV dVwv[ hg lV dw Fjedl>z s[ qP>h dry'G ##bj hj hj hj$$ sg brju bjHg m huPi V[bjfSj h,o Fje dl>z sg Ajag Vjv vjdHbj aJ Rplsj dZbjVBp,B debj ba[ dfA[ } dc,e dfbj m h'L bjRpS Rpfi>a WjWjug V[ fp,DdAbj ##Fje dl>z wg r[dtbj m W'dvbj dwRpG lg ($$

Fje dl>z V[ biu epujig@ ##qhjiju@ q[i[ ljhqS[ fdhvJdH,w sirjuj bjdHbj m Rpl s[ b>si f+wjL hg f+wjL lg m Rplr[v[ q[i[ qP>h dry'G bjf qphji[ hg wpN dVwv debj h'r[ej m dulrwa q{G b>si ujS v,ej q{} dwl[ V[ b>si'G Wjhi Z,wj ds,aj mhpS q[G aphjc[ yiVJ dr,y W{nj hJ q{} dHhg faj h{ m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj@ dHh l,yt>c sj sirjuj lg m aP. b>siujS v,ej lg m blgG a{} dfA[ Z,Ddwbj lg m dwl[ lq[G dxi blgGl>lji dr,y ligi ZjiVj h{ m Rpl rwa a{} FjvJe[ m bev[ uVqlq[G aP. l,yt>c dr,y rjlj wi[ej m

Fje dl>z V[ W[Vag wgag ##q{G aphj} dwl ai%J dqvjeJ (WjWj ug xiqjdHbj$$ dVi>wji bjf lF wpN wi[ej m dqvjRpSj@drA'CVj Rpl s[ h,o h{ m Fje dl>z ljc[ w'v Vi dl>z brajih{ m a.P Rpl } v{ vY a[i[ WCj w>q bjH[ej m$$

##eigW dVrj; Vi dl>z } aplgG bjfS[ fjl hg i,t' m q{}aJ l[rj hg WtLg iDKt' m$$ Fje dl>z sj RpKai lg m

\dHh f+l>e Fje dl>z a'G dqdvbj m|

Page 537: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

lev qV'io fp>DdVbj bqij fs fjHg mm

LpFwiq u,l sj f+agw h{@ bLpFwiq Wsg sirju[ dvbjRpGsjh{ m f+FP sj u,l wiV rjdvbJ sj spVgbJ ldawji wisg h{ mqhJfpit s[ V[aiJ sg Nvw bjf f+jSg } lgl NpwjRpS vHg quWPiwisg h{ m qVp,t s[ qV sg L>wj } y[hi[ sj VPi a[ a[u Vdriawisj h{ m af' iju@ iju' Viw m af wiw[ iju dqdvbj fi ijudqvS a[ hRpq{ r,l h'dHbJ } ViwJ s[ spbji[ T'hg dqvg tvwa} dHVljx s[ aijuP dr,y a'dvbj aJ LpFwiq m hwPqa sg qsijs[ VL[ dr,y uWi upvq wga[@ wdhi wqjH[ aJ f+qjaqj sg wi'fgsj aju dli fdhdVbj m N"GfCg s[ rjlgbJ sg idhVpqjHg rg f+q[Libjf wisj h{ m eigW s[ spts[ dsv sg dH,w-dH,w wijh f+FP s[dl>zjlV sgbJ sgrjiJ dhvj ds>sg h{ m eiPi h'H[ LdhVLjh } f+FPs[ lVqjV[ qhJfpit rg L{ajV V;i bjRpGs[ hV m l,y f+a,t h'sa[ eiPig dli v,u Liq Vjv yiVfilV a'G rg F{b tJsj h{ mfLyjajf sg hV[ig b,e[ wPC sj aju rg dli sj ljo A,csjV;i bjRpGsj h{ m

qpVLg epids,a dl>z sg f+[iVj lswj qhjijSg fdBbjvjsvgf w"i \qhjiju Fpdf>si dl>z sg ijSg| WjWj ug s[ siLVJvHg bjHg WjWj ug s[ f+at w"aw s[t LiZjvP WS eHg m uswHg rjig bjHg aJ qhjiju Fpdf>si dl>z wpN L,wg VuiJ Vjvs[tS v,ej m dH,w rji Rpl V[ wpN e'vgbJ WjWj ug sg fit wiVvHg F[ugbJ m bjdebj q>eg m huPi V[ l[rw } hpwq wgaj ##bjujS dsY dHh ljcg fit vHg bjHgbJ hV m$$

huPi V[ RphVJ s[ qV sg q>sg rjLVj sg dH,w dH,w e,v lpSj

Page 538: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

96

ds,ag m Liq Vjv RphVJ s[ dli Npw eH[ ba[ dtqj q>eS v,egbJ mfdBbjv[ rjdfl uj w[ RphVJ iju[ } ljig drdobj lpSj ds,agba[ WjWj ug sg f+L>Lj wiV v,egbJ m dHh lpS qhjiju WhpaLiqlji h'dHbj m dxi ijuj ba[ ijSg s'V'G WjWj ug s[ si a[bjRpGs[ ih[ m wpN lqJ qpVLg epids,a dl>z } ijSg aVtjh ds>sgihg m WjWj ug V[ qpVLg } aVtjh v{S a'G i'w ds,aj m dxi l[rjwisj dihj ba[ b>a aw yiVJ dr,y dihj m

##l[rw wg YCdw dVWhg f+gda$$

qpVLg epids,a dl>z sg faVg s[ Fagu[ V[ dHh WyVlpSjdHbj lg m dH,w f+l>e dHh dw dHhVJ s[ s' r,c[ Fij qi eH[lV m zi w'Hg h'i W,yj VhgG lg m qpVLg ug V[ dHhVJ sg qjaj} f+[dibj dw aplgG WjWj ug fjl W[Vag wi' m

qpVLg ug@ qjHg apvlJ ba[ Vi>uV dl>z WjWj ug fjl fhp.y[siLV wiV Rpfi>a wHg dsV l[rj dr,y ih[ m dH,w dsV huPif+l>V W{n[ lV m RphVJ q"wj dryji w[ W[Vag wi ds,ag m ##qhjijuljc[ zi W,y[ h' w[ qi uJs[ hV@ dw+fj wi' m$$

huPi V[ WyV wgaj ##s' h'Se[ m$$

WyV bB,v h'dHbj m s' vCw[ h'H[ dHw epidW>si dl>z ba[sPlij VjVw dl>z u' b,u a,w q"uPs hV m dihjdHL fdBbjv[ h{ mWjWj ug s[ y'vj A,cS a'G Wjbs s' vCw[ RpKaq dl>z ba[ f+gaqdl>z WjWj Vi{S dl>z ug qdhdSbJ rjdvbJ s[ WyVJ Vjv h'H[dHh s'V'G WjWj ug HgLi dl>z s[ lq[G l[rj wis[ ih[ m RKpaq dl>zV[ bjfSg qjaj a'G lpdSbj lg dw qjHgbj } f>u fdhi[ a'G r,ZRpl lq[G rg VhgG f{S ds>s[ lg m dHh firji hpS rg l[rj wisjidh>sj h{ m

\dHh f+l>e l! RpKaq dl>z a'G dqdvbj m|

Page 539: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

qV WjAa xv fjH[ lev[ wpsida wgq bfjide mm

dyarVg qV sg@ dWVj uWjV t'v[@ qhJfpit sg q[hi ds+LBgVjv f+a,t ds+LBJa dstjr[@ fPiWv[ LpF wiqj sg Nvw h{ m f+a,ts[t w[ rg spdVbjrg dHVljVg aijuP s[ q'h qjdHbj sj f,vCjdxi rg dlqiV s[ f,vC[ a'G FjiP idh>sj h{ m dul V[ lPiu sg i'LVgsjV dr,y ds,ag@ uv@ hrj sjV dr,y ds,ag diuw uVq a'G fdhvJds,aj@ WVlfag ds,ag ligi sgbJ v'CJ fPigbJ wiV vHg@fijdw+aq ljZV sjV dr,y bjH[ m fi dHVljV V[ Rpl sg wgqafjHg m dliqV wgaj Rph rg qp,v qjdHbj dr,y fjdHbj m aplgGqjdHbj vHg u>eJ vCgbJ fi f+q[Li V[ dHh lF sjV s[S a'Grg qP>h VhgG q'dCbj m b,u blgG Rph sjVg s[ sjV sg wgqa fjih[ hJ m u[ tpsj bjfS[ dsa[ } rjfl vr[ aJ drivjf wis[ Rpl} w'ls[ hJ m

l[n VjVw y>s ijqfpij xPv s[ idhS rjvj dH,w iP. s[ wjitjV[sj qjvw LjhPwji lg m Rpl s[ zi vCwj w'Hg VhgG lg m

uja rg Rpyg bwv rg Rpyg aV a[ iPf lrjdHbj mRKpy[ q>si@ qdhv qjCgbJ dli a[ Aai dxijdHbj mhjog z'C[ Llai Wlai u[ri b>e lujdHbj mata iju a[ iju Fje sj b>a dhljW V bjdHbj mlJHg v'w dHw fp,ai WjN' lF wpN ujdHbj bujdHbj ml[n i.P sj rfjig lg dwRpGdw wjitjVj hg ip.P sj lg m dH,w

rjig dHl } wjitjV[ dry'G zjBj wjxg f{ debj m dHl V[ ws[WjWj ug sg li'a lpSg h'Hg lg m WjWj ug s[ si a[ lptSj l,ptSbjdHbj dw q[ij zjBj fPij h' ujH[ m dB,vj ljdhW a[ w,yg w'nCg

Page 540: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

98

s[t w[ qV dr,y W[Vag wiV v,ej ##h[ qhjiju WjWj ug q{G aphjcgw,yg w'nCg sg oJ f>u huji f,wg dH,B vrj dsbJ q[ij zjBjfPij h' ujH[ m$$

bisjl wiV sg s[i lg dw b>aiujqg dsvJ sgbJ ujVSrjv[ w'ng a'G Wjhi bjH[ RpKyg brju dr,y W'v[

##v,tg v[t[ VjVwj WglC aglC wghs[ dya$$huPi sj Fjr lg ##dHo[ v,tJ hg v,e ujSegbJ aP. VjVw

y.s f>u huji wg bjtsj h{ m$$ ##l' dHh WyV f+a,t h{ hpS l,av,t dH,B li'ri sg VgGh dr,y f{ eHg lg m$$

VjVw y>s lqN debj dw dHh WyV f+ojdH h{ m Rph Vqlwjiwiw[ Rpo'G rjdfl h' debj m ila[ dr,y uJs[ dtbjv bjr[ dw q[ijVjq VhgG ujSs[ lV@ qV dr,y bisjl wig Rph rg lqN eH[dHh aJ fPiV ljZ qhjaqj hV m zi fhp.y w[ l[njSg Vjv e,vwgag m Rpl } ljig h,c Wgag lpSjHg m b,e'G Rpl V[ dwhj@ ##dHh'duh[ qhjaqj fjl'G q>eS rjvg ygu q>e m dHh zjB[ rjZ[ dwlrjla[ hV m bjfS[ zi w'Hg W,yj VhgG m W,y[ sg q>e wigH[ m$$

bev[ dsV l[n ba[ l[njSg s'V'G WjWj ug s[ spbji[ fhp>y[ mbjdebj v{ w[ dB,vj ljdhW Rpfi WjWj ug w'v fhp>y[ m VqLwjiwgag ba[ W{n eH[ m WjWj ug V[ qdibjsj bVplji uja@ e'a bjdslF wpN fp,DdAbj m dxi hpwq h'dHbj ##s,l' siLV h{ dw f+LV ($$

l[n@ l[njSg V[ W[Vag wgag ##qhjiju) ljc[ zi w'Hg W,yj VhgGdw+fj wi' m ljc[ iP. sj wjitjVj h{ m qjdHbj sg w'Hg wqg VhgG m$$

huPi h,l w[ wdhS v,e[ ##u[ qjdHbj Whpa h{ aJ blgG rgqp>cj qp,v s[rJe[ m sl huji ipfdHbj v,e[ej m$$

l[njSg V[ dwhj ##qVuPi h{ ug$$

##y>ej x[i ljv s[ b>si h' ujH[ej m ljcg dVLjVg h'r[eg dw

Page 541: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

Rph AJej h'r[ej \h,oJ sgbJ A[ RpGevJ|$$ WjWj ug WyV wgaj mbjdebj v{ w[ ijqfpi[ yv[ eH[ m WyV f+a,t h'dHbj ljv s[ b>siAJej qp>cj f{sj h' debj m

s' wp qhgV[ Wjbs l[n WjWj ug s[ si a[ Fp,y' bjdHbjVqLwji wiw[ WjWj ug b,e[ f>u huji ipfH[ i,t ds,a[ m huPi V[WyV wgaj ##blgG aJ s,l huji dr,y qp>cj ds,aj lg aP. f>u hujihg ds>sj h{ m$$

l[n V[ RpKai ds,aj ##qhjiju) f>u huji hg Whpa h{ q{}wjitjV[ dr,y zjBj dfbj h'dHbj h{ m$$

l[n f{l[ i,t w[ Vqlwji wiw[ api debj m bev[ dsV WjWjug V[ l[rw Vgvj dl>z } WpvjdHbj m Rph hjui h' debj m huPiV[ hpwq wgaj ##Vgvj dl>z dHh f>u huji ipfH[ s[ Vjv f>u ipfH[drbju s[ fj v{ m$$ dHh ljig iwq ijqfpi[ s[ w[ bjRpSg h{ m VjVwy>s l[n sj zi fp,A w[ yvj ujHgG m a[i[ ujS r[v[ l[njSg FJc[qJNsg h'r[eg m dHh ipfH[ ba[ drbju Rpl s[ b,e[ i,t s[S[ m ba[Rpl } wdhSj ##l[n v{ w[ debj lg dHh f>u huji hV fi wh[sl huji lV m dHh WjWj ug V[ drbju lq[a q'C ds,a[ hV a[aplgG ljcg ygu lj} q'C dsY m$$

Vgvj dl>z iwq v{ w[ ijqpfi[ fhp.y debj m zi fp,A w[ debjl[njSg FJc[ qJN ihg lg m dHl V[ f{l[ Rpl s[ b,e[ i,t w[ WjWjug sj WyV lpSj ds,aj m Rph WyV lpS w[ zWij eHg dw dwZi[qp>c[ } wpN Vj h' ujr[ m Rph dvWC[ h,oJ Vjv l[n Vjv vCV v,egdw aP. f{l[ z,B s[ w[ bjdHbj h{G WjWj ug qp>cj rjdfl q>es[ hV ml[n cisj Rpl lq[G l[njSg a[ qp>c[ } v{ w[ F,Ddubj sl hujiipfH[ rg Vjv v{ bjdHbj m

Vgvj dl>z a'G wpN lqJ Wjbs hg c[i[ fhp.y debj ba[ bjfS[

Page 542: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

100

wga[ sj fAyjajf wiV v,ej m WjWj ug b,e[ sl huji ipfH[ i,tw[ wdhS v,ej ##qhjiju) q{} qjx wi dsY q[i[ w'v'G evag h' eHgh{ m dwifj wi' qp>c[ } wpN Vj h'r[@ q{G dwl[ fjl[ sj VhgG ihJej m$$

WjWj ug h,l w[ WyV wiV v,e[ ##qp>c[ } wpN VhgG h'r[ej mblgG aJ a[ig f+gdtbj v{ ih[ lg m dHh sl huji v{ uj m blgGxwgiJ V[ dHh qjdHbj wg wiVg h{ m$$

l[n a[ l[njSg sj dsv ojr[G bjdHbj a[ W[Vag wiV v,e[##eigW dVrju) blgG dHh qjdHbj hpS VhgG v{ w[ ujSg m dHhaphjcg Vdqia v{ w[ bjH[ hJ m rjdfl VhgG v{ w[ ujrJe[ m$$

WjWj ug V[ s' rji x[i WyV wgaj ##blgG wg wiVg h{ ($$fi Rph ci[ h'H[ lV m ##VhgG qhjiju blgG VhgG v{S[ m$$ l[njSgV[ dwhj m

WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##y.ej x[i u[ VhgG v{ w[ ujS[ aJ Fp,y'q>cg fPhvg rjv[ l[n } s[ dsY m$$

VjVw y>s dHh f{l[ y,pw w[ fPhvg rjv[ l[n } s[ bjdHbj mdHl iwq Vjv RpV%J sj w>q yv dfbj m WjWj ug V[ fPhvg rjdvbJ} f{l[ s[S vHg dHl vHg ajwgs wgag@ dwRpGdw Rph WjWj ugs[ tjS vHg rZgbJ ljx lpoi[ qagi[ \aiWPu| dvbj w[ ds>s[ lV mdVaV[q sg aiJ hg aiWPuJ sg ip,a dr,y aiWPu dvbj w[ ds>s[lV m dHl ai%J dHh WyV f+a,t h'dHbj m dxi dHh l[n AJej ijqs[ Vjq Vjv qLhPi h'dHbj m

\dHh f+l>e zp,wi dl>z a'G lpdSbj h{|

Page 543: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

dVir{i{ l>de r{ip iyjr{ hdi sieh Yhp hji{ mmbjds upejds f+F wg rdcbjHg uV wg f{u lrji{ mm

wpsia sg s[S s' fdhvP dr,y h{ m V[wg l>e Wsg@ s'lag VjvspLqSg@ Rplaag sj ljo ds,aj dV.sj@ b>dq+a sj Wsv ;dhiWdSbj@ lpt sg zCg spt sg fgCj rg dvbjHg m qhJfpit l>ljib>si dryi[ aJ dV>swJ V[ fjfJ sgbJ enCgbJ FjigbJ wivHgbJ m l>a l[rj bjH[ aJ s'tgbJ rg Vjv q'Tj vjdHbj m epSs[ Vjv b"epS m epSJ V[ v'w f+v'w dr,y Rplaag sg svgu a[dvbj tCj wgaj qjV WtdLbj m b"epSJ V[ wjv w'nCgbJ sjhV[ij ds,aj m f+FP V[ duhrj b>ai ai%J ai%J sj il Fdibj m ildr,y wpC,aS RpFi w[ WpvJ } APh[ aJ dq,ai } dw+fjV s[ qp,n[h,o fpbj ds>sg h{ m il dr,y dqnjl aju fdhVj ds>sg h{ m yqwhgi[ sg h'H[ y,tS a[ f+jS vr[@ y[hij Lijxa sj h'H[ y,tS a[f+jS vr[@ y[hij Lijxa sj h'r[ wiaPaJ L{ajV sgbJ h'S aJf+q[Li s[ si a'G rgG WtdLbj VhgG uJsj m dHh' duhj dV>swbjdHbj l[n e'Gsj qv Fp,y' a'G

dWtp b>dq+a wiajdi RpfjH[ mm l>lji dWit wRp spdH xv vjH[ mmbjf[ wiaj wi[ wijH[ mm u' dalp Fjr{ dal{ trjH[ mm

Wl>a q! 3@ b>e 1172

l[rj dlqiV wiV rjvj b>dq+a rjvj b>dq+a xv f+jfa widihj h{ m dV>swp ;dhi sgbJ zp,BJ fg dihj h{ m fjf V[ WpijbtrjdHbj fjfg s[ l>I'e Vjv m

fjf Wpij fjfg wRp dfbjij mm

e'Gsj qv s[ fjf sj wpN dh,lj aplgG y"o[ dh,l[ s[ lxj 82 a[

Page 544: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

102

fC yp,w[ h' m hpS e'Gsj qv Fp,y' q>cg bqgG y>s f>ljig sg spwjVa'G ;dhi tigs dvbjdHbj m dwl[ W>s[ ijhgG \dul s[ Vjq sj fajVhgG v,e ldwbj| WjWj ug a,w fhp.yjHg m ##zB zB w[ b>ai wgujVa$$ wdhS v,e[ ##u[ w'Hg ljc[ vHg tjS rjla[ dvbjdHbjh{ m dvbjY A[ag tjHgH[ m$$

;dhi v{ w[ bjH[ ci eH[ m RpV%J a'G bjf ug V[ ;dhi xCvHg ba[ ljhqS[ hg tj eH[ m RpV%J } w'v hg dWnj dvbj m s'z>B[ Wjbs Rpl } a'dibj a[ wdhS v,e[ ##e'Gsj q,v } wdh s[HgGdw a[i[ ;dhi V[ wpN VhgG drejdCbj m$$

dHl a'G Rpfi>a WyV wgaj ##e'Gsj q{G i'Gsj dc,nj@ FerjdVbje'sjdibj bqg y>s i'dCbj ljdhW ly' i'dCbj m$$

Wjbs dr,y wHg rji dsV dr,y dHh WyV wis[ idh.s[ mWjWj bjV>s dl>z ug qhjiju sj l[rw zi[vP w>q vHg zidebj m Ap,Bg s[S lq[G WjWj ug V[ Rpl } hpwq ds,aj ##dw rjflgr[v[ l>a epvjW dlz q'e[ rjdvbJ a'G y>eg duhg upvjW sg e'vgv{ w[ bjrgG m$$

Rph ##lda WyV$$ wdh w[ yvj debj m

wpN dsVJ Wjbs bjRpS v,ej l>a epvjW dl>z ug fjl srjHgv{S yvj debj m ljij dW+aJa s,l w[ e'vgbJ v{ vHgbJ m RpV%Jajwgs wgag lg ##dw e'vg dH,w a'G r,Z VhgG v{Sg m Rph uqjve'B[sgbJ e'vgbJ hV m hi dH,w bjsqg dHh VhgG v{ lwsj m$$

l[rw e'vgbJ v{ w[ fhp>y debj m ljigbJ hsjdHaJ l.aJsgbJ WjWj ug } s,lgbJ m WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh dV,wgbJdV,wgbJ e'vgbJ hV m dH,w V[ wpN VhgG wiVj m$$ dHh WyV wis[hg WjWj ug fjSg Vjv ljigbJ e'vgbJ hg tj eH[ m l[rw Whpacdibj dHh e'vgbJ WjWj ug } a.e wiVegbJ m hpwq bVplji

Page 545: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

l[rw yvj debj m fi qV dr,y l'y[ dw q[i[ w'v[ dw>Vj bVioh'dHbj h{ m q{G ljigbJ e'vgbJ ds>sj hg Vj m ljig ija dxwi dr,yVgGs Vj bjHg m lr[i[ WjWj ug fjl uJsj ila[ dr,y bjRpGs[ }fp,A[ ##WjWj ug sj wg hjv h{ ($$ Rph urjW s[r[ ##ngw njw hV m$$WjWj ug w'v fhp>dybj aJ RpV%J dwhj ##b{r[G wdh.sj lg z'vgH[rjdvbJ a'G srjHg dvbJsg h{ dHhV{ aJ lj} wpN rg VhgGwdibj m$$ Rpl } dxi WjWj ug V[ q'e[ F[dubj m Rpl V[ uj w[ ljigdrdobj lpSjHg m z'vgH[ rjv[ l>aJ V[ dwhj ##dHh yji e'vgbJv{ w[ apis[ dxis[ idhS m lqjZg ldoa Vj h' ujS m VhgG aJ srjHgV[ bli VhgG wiVj m$$

dHl Rpfi>a z'vgH[ rjv[ l>a WjWj ug fjl bjf bjH[ m WjWjug V[ WyV wgaj m ##lj} w'Hg y>eg spbj upvjW sg WSj dsY msrjHg bli VhgG wisg m$$

z'vgH[ rjdvbJ V[ dwhj ##duo[ aplgG idh>s[ h' Rpo[ aJ W+hqj@drL}@ dLr ug Fg VhgG uj lws[ m spbjHg V[ uj w[ wg bliwiVj h{ m$$

Fp,y'G rjv[ WjWj ug V[ ;dhi tjS a'G Wjbs bev[ dsVFje dl>z } l,Ddsbj a[ hpwq wgaj ##q[i[ Vhp.bJ dr,y ;dhibj debj h{ fjSg dvbj w[ RpV%J Rpfi fjY m$$

Fje dl>z V[ fjSg dvbJsj a[ fjRpSj LpiP wgaj m wpN dsVfjSg fjRpS Vjv Vh>p dy,B[ h' eH[ WyV wgaj ##Wl hpS ;dhidVwv eHg m$$ a[ wHg rji WyV wgaj ##e'Gsj q{G i'Gsj dc,nj@FerjdVbJ e'GsjdibJ@ bqg y>s i'dCbj ljdhW l,y[ i'dCbj m$$

whp VjVw l>a hdi ijt[ dV>sw sgH[ ipCjHg mm

\dHh WyV q>ev dl>z fp,ai Fje dl>z Wdn>cj dVrjlg a'Gdqdvbj m|

Page 546: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

104

ijq wlRpBg l' lh{ u' qi ugrj h'dH mm

qpidLs bjfS[ lq[G lq[G bjfS[ Ldeis } wlr,Bg vjRpGsjh{ m u[ ldh debj aJ fit dr,y fPij@ qV c'v debj aJ fAajrjs[hg } i'e ve debj m l,y[ dlsw rjvj@ LiZj sj ZVg@ qpidLssg wlr,Bg N,v w[ dHRpG WS uJsj dur[G lpdVbji[ sg F,ng s[ l[wN,v w[@ ho'C[ sgbJ l,BJ N,v w[ l'Vj edhdSbJ s[ iPf dr,y qVp,tglp.siaj rZjRpGsj h{ m edhSj v'wdf+baj fjRPGsj h{ m dHl ai%Jfit sj u[aP Fea fPuVgw blojV e+dhS wi v{Gsj h{ m

WgwjV[i dibjla sj ijuj e>ej dl>z hdispbji dHLVjV wiVvHg eH[ m ijuj rugi a[ bdhvwji l{i wiV vHg eH[ m ljhqS[yji ljZP bj ih[ lV m dH,w ljZP V[ rcg Rpqi s[ ljZP } e>ej dl>zr,v dHLjij wiw[ fpdAbj ##dHh w"SD l[ s[l wj ijuj h{ m$$

ljZP V[ s,Ddlbj ##dHh fPvg w[ s[l wj ijuj h{ m$$

dHh e,v ijuj rg lpS dihj lg m Rpl V[ rugi } fpdAbj##bjfSj fPvg Vjq sj r,cj ijuj h'dHbj h{ m$$

rugi V[ RpKai dr,y dwhj ##q[i[ lqN dr,y VhgG h{ m$$

iju[ V[ bdhvwji } hpwq ds,aj ##dw ljZPbJ } fp,A w[ bjY@dHh fPvg w"S h{ m ##RpV%J V[ uj w[ ljZPbJ a'G fp,DdAbj dw##fPvg w"S h{ m$$ RpV%J s,l ds,aj m bdhvwji V[ bj w[ iju[ } s,lSjLpiP wgaj ##dw fPvg dH,w F>eS h{ m$$ rugi V[ RpKai dr,y dwhj##q[ig lqN dr,y VhgG h{ m$$

ijuj h{ijV h'dHbj m dHh qhjaqj q{} VhgG ujSs[ u' dwiju qjdvw hJ a[ sjV ds>sj idh>sj hJ m q[i[ iju dr,y bj w[

Page 547: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

105

q{} dqvS sg uiPia VhgG lqNs[ a[ F.eS } dqvs[ hV mhdispbji a'G bj w[ Rpl fPvg sg Fjv wiVg LpiP wgag m fajv,ej dw Rph dsV r[v[ Wjhi VhgG bjRpGsg m lr[i[ s' z>B[ ijaidh.s[ Rph NjCP s[S q>si dr,y bjRpGsg h{ m Rpl r[v[ hg siLVh' lws[ hV m bev[ dsV ijSgbJ siLV wiV eHgbJ m sPi'GVqlwji wi tC eHgbJ m fPvg NjCP x[isg ihg RpV%J r,va,Ddwbj rg VhgG m agli[ dsV ijSgbJ x[i eHgbJ m NjCP x[iVRpfi>a dfA[ fia w[ wdhS v,eg m

fjV tjr[ lh'e' uq w' cJc' mm dHh hjo V[ bjr{ ijq uf' Vg iJc' mmfjV lfjig tjsgbJ qpt WgCgbJ vjHgbJ mmhi hi ws[ Vj y[daY uq fwC yvjHgbJ mm

ijSgbJ V[ Rpl qhJfpit qjaj s[ b,e[ F[Bj i,tg m Rpl V[ v{Sa'G dHVwji wi ds,aj m bev[ dsV iju[ } dqvS sg bjdebjv{ w[ ijSgbJ yvgbJ eHgbJ m

bev[ dsV ijuj V[ F[Bj b,e[ i,t w[ Vqlwji wgag ba[ q[hisg q>e wgag m IjyVj sg fPiag vHg fPvg qjaj V[ WjWj ugqhjiju qhJ hdiVjq dl>z ug fjl ujS sj hpwq ds,aj m

hpwq bVplji ijuj e>ej dl>z Fp,y' fhp>y debj m sPi'G bjRpGsjs[t WjWj ug dH,w b,Z[ zC[ \Bp,DdBbj zCj| Rpfi W{n eH[ m dHhqhJfpitJ } faj lg dw Rpl dr,y fjSg fjdHbj lg uJ dfLjWwgaj lg m us'G ijuj V[C[ bjdHbj Rpl ljhqS[ ngwi[ \b,Zj zCj|a[ tC[ h' eH[ m iju[ } dHRpG qdhlPl h'dHbj dur[G ngwi[ dr,y dfLjWwgaj h{ m ijuj bjdebj bVplji Rpfi bj debj m Vqlwji wiw[W{n debj m WjWj ug V[ Vjq bjds fpAS a'G Wjbs hpwq wgaj##wg f+LV h{ ( ##ijuj Whpa FuVgw lg Rpl V[ dwhj ##IjyVj Whpawgag h{ wpN WtL' m$$

WjWj ug V[ ngwi[ r,v dHLjij wiw[ WyV wgaj ##Rph fg v{

Page 548: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

106

x[i u' wpN yjhp.sj h{G dqv ujH[ej m y,w fg RpdH i>V dsbj fp,aj m$$

ijuj y,pf wi debj m s' rji WyV h'dHbj m ijuj lqNS v,ej##dw dfLjW h{ q{G dwRpG fgrJ m$$ aglij WyV h'dbj ##fg v{$$ dxidh>qa Vj fHg aJ WjWj ug V[ V[C[ tC[ dH,w w'hCg } dwhj ##aP.fg v{ u[ dHh VhgG fgGsj m$$

w'hCg V[ N,B ##lda WyV$$ wdh w[ WiaV yp,w dvbj ba[a[ug Vjv fgS v,e debj m wjhvg Vjv wpN Rpfi cpv debj mWjwg fg debj m du,o[ ligi a[ cpvsj debj Rpo[ Rpl[ rwa bjijqbj debj m Wjwg ligi } wpN ndhiw[ bjijq bj debj m hpSligi dry'G tpLWP bj ihg lg m WjWj ug V[ tpL h' w[ WyV wgaj##uj RpH[ a[ij v'w f+v'w l>ri debj m$$ dHh r[t w[ ijuj yiVJa[ Tdh dfbj@ q[hi sg IjyVj wiV v,ej m

WjWj ug V[ hpwq wgaj ##y>ej h'i Feag wi'@ dwa[ x[i dwl[uVq dqv[Gej m hpS aP. lqJ erj dvbj h{ m$$ e.ej dl>z V[ W[Vagwgag ##q{} i.V sj fp,a dwM dwhj m$$

WjWj ug RpKai dry WyV wgaj ##aP. spiej s[rg sj Fea h{GdHl wiw[ m wqjHg a[ig Whpa h{ m u[ ijq@ d*LV sj RpfjLw hp.sj aJb,u Fiq dry VhgG f{Sj lg m dHl a'G Rpfi.a iju[ } qjHg fPvg sjdW+aJa lpSj w[ f+l.Vaj ds,ag a[ drsj wi ds,aj m

tjS RptS w,T bjSs[ dViq'vw hgij mmu"hig h,o bjdHbj Y edhi e.Fgij mmqudvl b>si r[dtbj fjaLjh rugij mmqPv wiV buqjdHw{ ljhJ qV Zgij mmbdhiS Rpa[ i,t w{ zS zjRp l+gij mmw' drivj hg ndhiJrsj siejdh epi fgij mm

\dHh WyV FjHg ci"vg ug a'G dqdvbj m|

Page 549: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

107

dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw drsnu Bytq auqrI BuK ]b>e 717

dHvjhg liPf s[ VPi sg dH,w Nvw awsgiJ Wsv ds>sg h{ mq[hi sg V;i bJeV tpLgbJ Vjv Fisg h{ m Fdr,ta qhJfpitJsg Vsdi h{ m spVgbJ dr,y dryis[ qVp,t vHg fajv sg v'wjHglqjV h{ m iqu fAjS vHg aJ tpLg sgbJ vdhiJ s"C eHgbJVhgG aJ fAajrj m

dHw qjHg ba[ sPlig V"urjV vCwg W,yj e'sg dr,y vHgWjWj ug s[ siLV wiV bjHgbJ m dul r[v[ ljhqS[ bjMsgbJs[tgbj aJ WjWj ug V[ qp,t a[ f,vj v{ dvbj m Rph dHh s[t Whpah{ijV h'HgbJ m qjHg W[Vag wgag ##qhjiju ) blgG siLV wiVbjHgbJ hJ m bjfS[ qp,t a[ fisj wi dvbj m ljc[ a[ q[hi wi'@siLV dsY m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##qjHg dHl ai%J ngw h{ maP. dHh lqN VhgG lw[Geg m$$ qjHg V[ dxi W[Vag wig ba[ rjirji wig eHg m us'G Vj hg yp,f wig aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@##y.ej hpS u' h'Sj h{ h' w[ ih[ej m$$

w,fCj qp,t a'G vjdhbj aJ dl,Zg dVeJh V"urjV vCwg a[fHg u' W,yj yp,wg W{ng lg m N,B Rpl V[ W,yj qjHg sg N'vg dr,ylp,B ds,aj ba[ WjWj ug } Vqlwji wiw[@ dli sj w,fCj Rpo[i,t ds,aj m bjf a[; s"Csg wigiJ NjCJ dr,y sg hp.sg h'Hg sPidVwv eHg m qjHg V[ Whpa bjrj;J ds,agbJ@ ##fi RplV[ dH,wVj lpSg m qjHg i'S v,e fHg aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a{}Whpa wdh ih[ lJ fi aP. rji rji lj} q;WPi wgaj m hpS i'SjVhgG W,y[ } fjv' m u' h'Sj lg Rph h' debj m$$ qjHg V[ dwhj@ ##dHhq[ig VP.h lg m f'ai[ sj qP>h qlJ s[dtbj lg m$$

Page 550: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

108

WjWj ug WyV wgaj@ ##qjHg a[ig b>l W.l ih[eg dHl sgfjvSj wi' m$$

dHl V"urjV vCwg sj Vjq y.s' lg m dHl V[ WhpaJ lqJvpdZbjSj dr,y Waga wgaj m

dul V' apqdh dstjdHRp silVp ljZ l.eda w{ fjA{ mmwdi dwifj ZdPi s[hp l.aV wg lptp VjVwp dHhp WjA{ mm

\dHh WyV FjHg ci'vg ug v[tw s[ dfaj ug a'G dqdvbj|

quDu Awpy isRsit sB aupweI jIquDu Awpy isrij sB goeI ]

b>e 11

df>c ZV dl>z tjV[ sj FerjV dl>z ws[ ws[ h;Pi WjWj ugsg l[rj dr,y bjMsj idh>sj m s' uJ da.V dsV idh>sj m du>Vg wph' lwsg l[rj wisj m WjWj ug } us ws[ f+l.Vaj dr,y s[tsjaJ W[Vag wisj eigW dVrj; q{G eigW Whpa hJ q[i[ a[ d*fjwi' sgVdsbjv m

##wiSj qI lF spt hi'$$

##a[i[ si a'G lF N'vgbJ Fi w[ uJs[ hV q[i[ a[ rg w'Hg q[hisg Vsdi wi' m$$

eVwj } aji ds,aj fv Vj vejdHbj sjaj@upbjVg s[ ai.e@ us'G lge[ njnJ qjis[ mhpS rg WpT[f[ V[ h{@ bjS wgaj a.e q{}@ujrJ dwl s[ h'i@ dry'G a[i[ siWji s[ mq{} dsl[ q[i[ Vjv'G@ sp,tg VhgG h'i w'Hg@wi s[ q[hi dHl@ s,ptg } rg ajis[ mq[hi rjvg Vsdi Njw@ qpw ujr[ h'i Njw@lS[ fdirji fji@ Fruv'G Rpajis[ m

Page 551: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

109

l{GlS } iju ds,aj@ Fje ds,aj@ aju ds,ajdwl[ lq[G bjHg@ dr,y a[i[ siWji s[ mw'CgbJ s[ w'hC sPi wga[@ dHw' Vsdi Vjv@bjdHbj lrjvg@ ws[ q"dCbj Vj tjvg@vju dWis rjvg fjvg@ spt lF s[ dVrjis[ mbVjoJ s[ Vjo a[ VdZdibj sg dZi bjf@q{G aJ ujSj q[i[ duh[ fjfgbJ } ajis[ m

dHl ai%J wHg rji W[VagbJ wisj dihj m btgi dH,w dsVW[Vag lpSg eHg m dH,w dsV zi ujS vHg bjdebj q>eg m Z.VjFea h;Pig dr,y hj;i lg m Rpl } WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##Z.Vj dl>zbjfS[ df>c b>si w'Hg qwjV tjvg h{ m$$ Z.V[ Fea urjW ds,aj m

WjWj ug qhjiju V[ Rpl } bjdebj s[S sg WujH[ f+rji hgdHo[ w[hi dl>z lqjz s[ zi v{ bjRpS vHg hpwq wgaj m FerjVdl>z zi debj ba[ bev[ dsV hg lji[ f+rji s[ s' vCw[ s' VP.hJba[ faVg } v{ w[ dHo[ bj debj m lqjz s[ zi idhS v,e fH[ mwpN lq[G Wjbs WjWj ug V[ s' q,NJ v{ ds,agbJ m RphVJ vHg aPCg@sjS[@ tv bjds rg F[u ds,ag m fdirji vHg w,fC[ bjds Fg ds,a[ mFerjV dl>z ba[ Rplsg faVg i';jVj l[rj wis[ idh>s[ lV m v'CbVplji zi lqjV F[us[ idh>s[ lV m qp>dcbJ V[ u' q>eSj WjWj ugV[ F[u s[Sj m w.q uJ l[rj w'Hg VhgG wiVg tjh fg w[ \l,o df>cJdr,y v'wJ s[ dHw,Dn[ h' w[ W{nS rjvg oJ| dr,y W{n w[ e,vJ e,fJA,cSgbJ m b"iaJ vHg w.n[ q>e[ Rph rg dqv eH[ m fdirji sj rgrjZj h' debj m dHl ai%J yji ljv sj lqJ v.z debj WjWj ugs[ dHl w"aw sg df>c dr,y yiyj h'S v,eg m

dHw dsV Z.V[ Fea V[ dHl fdirji \FerjV dl>z sjfdirji| sg r[hdvbJ sg dH>Vg firdiL Wji[ W[Vag wi ds,ag m

h;Pi V[ xpiqjdHbj@ ##ljHgG v'wJ bjV.s ihp a.P wg v{Sj h{@

Page 552: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

110

ljcg dHl e,v a'G ( dHh blgG hg ujSgs[ m$$ lptg lptg rls[ fdirjia[ dH,w FjSj ridabj m byjVw FerjV dl>z s[ zi rjvg qieHg m wpN hg dsVJ Wjbs dH,w fp,ai dxi qi debj@ da>V wp qhgV[b>si FerjV dl>z sj ljij fdirji yC%jHg wi debj m w[hi dl>zsj qwjV tjvg h' debj m v'w dHh w"aw s[t Whpa ciV v,e[ WjWjug s[ fjl'G w'Hg yg; v{S a'G l.w'y wis[ lV m

\dHh WyV epiW.a dl>z dT,v'G V[ Z.V[ Fea a'G lpS[ lV m|

 l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgv ugijd;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisji ueajidl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+a r[v[ h'dHbj mWjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ ldawji rjv[fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[ df>c s[ lif>yih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[ 2 F{SJ dr,y lFa'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[ df>c s[ V[C[ liwjigf+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ m dHl drywji WjWjug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| Vjv uJ dHw,v[ hg WjWj lp.sisjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%J sj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBisg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWjl+g y.s sg fPuj wis[ hV ba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[rdl>z ug sj A'Bg Rpqi dr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hgqV vej idh>sj lg m WjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[dyhij fCw[ WjfP vjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>aqhJ fpiL hV m WjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G WjbssPli[ dsV hg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli

Page 553: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

111

ueijRG bj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ugV[ dHV%J sg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[hiq'Vgbq sg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sgdrdsbj a'G Wjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei|dHvjw[ dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv awbjf V[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHgdabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBg WjWjug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg| Rpl njndr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idh w[ vpdZbjSjVjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPv FjHg iSZgidl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G Wjbs WjWj ug V[ bjfS[df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwli q>si qphji ba[fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHg ba[ wHg ljv dHo[l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sV dl>z ug bjf ug sgdcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rj wijRpSg h'r[@ WjWj ug bjfug sg dcRPBg vejMs[ m bjf ug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wjil[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHg l[rjrJ fPigbJ wgagbJ@ wjxg bu[y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'G lwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,yf>ujW@ IP!fg! ijulojV@ qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJLjdqv hV m awigWV w'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJwirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJ y,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[ lV mbjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.a WjWjwp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJ w'Hg W[VagwiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v ] Fdibj dfbj] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ug V[ l[rj sj bjtSj@WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>ea dvbj w[ l[rjwijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>F h'Hg WjWj wp>sVdl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[q dl>z ug w'v FpKy'

Page 554: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

112

ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjf ug } l"Gf ds,aj ] mdHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj l.a WjWj t[q dl>zug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[ V[Caj r,Z eHg m WjWjt[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[ s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cSuJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-apw rjv[ qhJ l.fB fjnVjVwli sgbJ njnJ dr,y wirjH[ ba[ l>eaJ } b>dq+a A,wSvHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dha wHg i[v IjaijrJ@ W,lIjaijrJ@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJ wgagbJ m l.a WjWjwp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>zug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHg dr,y 250 wqi[ h;PiljdhW \lirJ|@ 5 epispbji[ ljdhW wHg v.ei yvjH[ a[ l>a WjWjt[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ug sg dcRPBg uf af $a[ vejHgduhCg bjf ug V[ WjtPWg dVFjHg dHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[qdl>z ug V[ x'V a[ bjf ug } tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhklws[ dw blk a[i[ $a[ dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVg WjWjug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;Pi ljdhW@ 2VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[ l>fisjdH@ sqsqgBwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'G dv,ta wiw[c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKu'G slaji W.sg wgag eHg ba[ c[ijWjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj m l.a WjWj lpts[rdl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>c l[qJ dr,y aJW[ sgbJf"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'e Vjv dabji wirjdHbjdHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWj qhJ hdiVjq dl>z sgbJfpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvta dqvg m li'ri fPij dv,taqpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[r dl>z ug Fp,Dy' ljdhWdrt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[ e,sg ljdhW drt[ l'V[yJsg sg l[rj wirj ih[ hV m ¬¬¬

Page 555: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje l,arJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

2

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ugq"uPsj qhJfpiL c[ij WjWj ipP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m

x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

df+>Bi ^

df+>Br{Kv146@ dH>cglB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

Page 556: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

FPv[ dlt epiP lqNjH[ 5wdh wWgi apq lq+o sja[ yjdi fsjio s[a Vj Wji mm 6b{l[ Fea dqvdh uV VjVw daV uqp dwbj wi{ mm 10bjdf FpvjdH bjf[ qda s[r{ mm 12wgaj v'Cdh l' widh apN dWVp wAp Vjdh mm 14aP beq sdHbjvp W[b>ap a[ig wgqda w] wRpSp mm 15dudV udV bfVj f+DFP fAjaj m l' uVp liW o'w wj sjaj mm 16bfVg d*fj dulp bjdf wi[dH mm VjVw l' l[rwp epi wg qda v[dH mm 18fLP f+[a qpeZ wRp aji[ fjhV fjdi Rpaji{ mm 20dul wj lj dadV dwifj Zjig m ljZ l.de udf Vjqp qpijig mm 21ajfp vjdhbj epi dliuV hjdi mm 24eih dVrji[ ldaepiP s[ bjfSj VjRp mm 26l'Hg ujS{ l'Hg fAjS{ uj wRp Vsi dli.s[ mm 28Feaj sg lsj aP i,tsj hdi ugRp Zpdi aP itsj bjdHbj mm 30t[sp V sPtp V cjVp dah uj wRp Vsdi wig mm 33VjVw u' f+F FjdSbj fPig daVj fig mm 33u[hg l[r wijHgb{ wiSg Fg ljHg mm 35l[rw l[rj wiw[ hg lF wpN f+jfa wisj ] m 35##dWV l[rj xvp dwl{ Vhk mm$$ 35hpwq{ b>sdi lFp w' wpsida dwl sg wi{ urjWj mm 37aRp q{G bjdHbj liVg bjdHbj mm 39Fi'l[ bjdHbj d*fj bjdHbj mm 39wWgi q[ij qpN qdh dwAp Vhk u' dwAp ] l' a[ij mm 43a[ij apN wRp lRpfa[ dwbj vje{ q[ij mm 43BPBg ejTVhji e'fjv mm 44upeh upe.adi Fea apqji[ mm 46wgiap widh lpbjqg a[i[ spbji[ mm 46

aawij

4

sjda dfbjig drldibj sjajij 48sBu ikCu vsgiq swihbY Awpy krx kryv ] 50swDU sMgu mskqy qUTY pwvw dyv ] 52nwnk dwsu muK qy jo bolY eIhw aUhw scu hovY ] 54AMqrjwmI sBu ikCu jwnY aus qy khw cupwieAw ] 56kbIr swcw siqguru ikAw krY jau isKJ mih cUk ] 59qumrI giq imiq qum hI jwnI sy syvk ijn Bwg mQorI ] 61ldaepi wgVg sjda qPdv V dVtpBHg 62dUK rog Bey gquqn qy mnu inrmlu hir hir gux gwie ] 65jyvfu Awip qyvf qyrI dwiq ] 66ikAw vycwrw jMqu jw Awip BulwieAw ] 67nyVY idsY mwq lok quDu suJY dUru ] 70jyvfu Awip qyvf qyrI dwiq ] 74jyqI isriT aupweI vyKw ivxu krmw ik imlY leI ] 75nwnk liV lwie auDwirAnu dXu syiv Aimqw ] 77AYsI syvku syvw krY ] ijs kw jIau iqsu AwgY DrY ] 81khu nwnk krqy kIAw bwqw u' dwAp wiSj lp wdi idhbj mm 85siqgur kI gxqY GusIAY duKy duiK ivhwie ] 87bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg mm 88syvk kau syvw bin AweI ] 89sweI kwr kmwvxI Duir CofI iqMnY pwie ] 91jYsI Awsw qYsI mnsw 92hukmu swij hukmY ivic rKY hukmY AMdir vyKY ] 93dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw drsnu Bytq auqrI BuK ] 95qUM sBnI QweI ijQY hau jweI 97khq nwnku qU swcw swihbu kauxu jwxY qyry kwmW ] 98ausqiq khnu n jwie qumwrI kauxu khY qU kd kw ] 99l>a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 101

­­­

Page 557: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

FPv[ dlt epiP lqNjH[

udebjlP Vjq ufsj ] m l[rj wisj ] m dul rwa fp>V f+Wvh' uJs[ hV dxi dVi.wji s[ hpwq Vjv qhJ fpit sg l.ea dqvuJsg ]@ a[ qhJfpit dwl[ upea Vjv h'i dlqiV dr,y vj w[ Vjqdr,y u'Cs[ hV m dHl[ ai%J dH,w f+[qg l+g b>Ddq+ali a'G WjWj ugs[ w'v bjdHbj@ ba[ q,oj B[dwbj m Rpfi>a WjWj ug V[ fp,DdAbj##FjHg dVaV[q wg wisj ]G($$ RplV[ WyV lpSw[ W[Vag wgag uglptqVg ljdhW sj fjn wisj hJ m h;Pi V[ hpwq wgaj ##lj} rgfjn lpSj m$$ ldaWyV wdh w[ RplV[ fjn bji.F wi ds,aj mlqjfag Rpfi.a Rpl} dH,w fjn h'i wiV sj hpwq h'dHbj m dHlai%J dH,w dH,w wiw[ Rpl w'v'G f>u fjn lpS[ m lpVS a'G Wjbs RplV[bjdebj q>eg m hpwq h'dHbj ##wv } bjdebj s[rJe[@ wpA s[w[ a'iJe[ m bev[ dsV bjdebj q>eS Rpfi>a dxi hpwq h'dHbj@##dHw fjn h'i wi' m$$ dHl ai%J sPu[ dsV rg w,vj-w,vj wiw[f>u fjn dHw,n[ hg vejaji lpS[ m WjWj ug WC[ f+l.V h'H[ ba[WyV wgaj$$ blgG a{} b{lg upea sls[ hJ dul bVplji dH,wfjn wiV Vjv s' fjnJ sj xv h'H[ej m

WyV lpSw[ Rpl f+[qg s[ qV dr,y tpLg h'Hg m RplV[ WCgdVqiaj ldha q,oj B[dwbj ba[ W[Vag wgag dw eigW dVrjudwifj wi' m Rpfi>a WjWj ug V[ hpwq wgaj dw ##dZbjV Vjv lpSduo[ bLBfsg lqjfa hp.sg ] Rpo[ dHh s' f>eagbJ

lptqVg lpt b>Ddq+a f+F Vjqp mm Fea uVj w{ qdV dWl+jqp mm\b>e 262|

6

dxi dH,w lv'w wdhSj ] m blBfsg bji.F wiV a'GfdhvJ ldaVjq l+g rjdhepiP wdhSj ] m dxi blBfsg bji.FwiVg ] m dHl ai%J bn dHw@ bn s' sg deSag blBfsg s[Vjv Vjv hg rZjHg ujSg ] btgi a'G b>a rjvg blBfsg fC%s[bn y'rg lv'w wdhw[ lqjfag wiVg ] m dxi f+[qg } dwhj dw##hpS a{} bjdebj ]$$ Vjv hg fp,DdAbj@ ##dwo[ ujS sj dryji] ($$ RplV[ W[Vag wgag ug wv[igG ujSj ] h;Pi V[ hpwq wgajdw Lp,Z ] m qhJfpitJ s[ siLV wi' m l.ea rg wdibj wi' r,c[Fje rjv[ WS' m

Rpfi>a Rph VjVwli fhp.dybj m q,oj B[wS Rpfi>a WjWj ugV[ fp,DdAbj dwo'G bjdHbj ]G epiqptj ( RplV[ s,Ddlbj ug Fp,y'GrjdvbJ s[ siLV wiw[ bjdHbj hJ m WjWj ug WC[ f+l.V h'H[ a[fp,DdAbj Rpo'G v{ w[ wg bjdHbj ]G m Rpl f+[qg V[ lptqVg ljdhW rjvgljig drZg s,lg m WjWj bV.s dl>z ug lpSw[ WC[ f+l.V h'H[ a[ WyVwgaj a[ij v'w f+v'w lxv h' debj ] m

kbIr syvw kau duie Bly eyku sMqu ieku rwmu ]rwmu ju dwqw mukiq ko sMqu jpwvY nwmu ]

\lv'w Fea wWgi w[@ b>e 1373|

wdh wWgi apq lq+o sja[yjdi fsjio s[a Vj Wji mm

\b>e 856|

qhJfpitJ sg q[hi dwl WhjV[ hp.sg ] m ws'G hp.sg ] m dHhlF e,vJ dHVljVg lqN a'G fi[ hp.sgbJ hV m ws[ ws[ W.sj q>esj

Page 558: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

] m qhJfpit lpSw[ bSlpSg wi ds>s[ hV m dwl[ lq[G lF wpN fp,DA[dWVJ bjf[ hg WtLs[ hV m dHw dH>si dl>z Vjq sj dl,t i'vgdHl sj Vei lg m fdhvJ aJ s,Dls[ hV dHh df>c u{vsji lgw'wig rjdvbJ lisjiJ Vjv dwl[ e,v a'G NeCj h' debj m v.qjlqJ NeCj y,Ddvbj m Rpl NeC[ dry uqgV ujdHsjs edhS[ h'eHg ba[ zi dry eigWg sg hjva bj eHg m duhC[ l.eg ljoglV lF qP>h q'C eH[ m epi rjw ] ^

ujwRp qplwv bda WS T'Hg w'dH V s[dH mmvjeP h'dH splqVj ljw dF Fdu tv[ mm

\l+g ije q^ 4@ b>e 70|

w'Hg rg W[vg Vj WSsj r[t w[ dVijL h'dHbJ dWVJ s,Dl[ zi'GRpn apdibj m VojS[ VjVw[ lV m fdhvJ Rpo[ bjdHbj m fi VjVw[zi rg wWgi ljdhW sj WyV fPij h'dHbj m dViZV bjsi w'HgV s[ m VjVw[ zi rg bjsi qjS Vj dqdvbj m WC[ uaV wga[lF dVl`v eH[ m

vjt uaV wi{ Yhp dyda V Zi[dH mm59mm\b>e 1159|

Rpfi.a dVijL h' w[ Rpo'G rg Rpn apdibj m VojS[ a'G y,v w[Fp,Dy' lqio qhJfpit WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl fhp.dybj ml[rw ijhk h;Pi s[ uj siLV wga[ m Vqlwji wiV Rpfi.a W{ndebj bjfSg qdibjsj bVplji h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##dw,Do'G bjdHbj]G ($$ dH>s= dl>z V[ s,Ddlbj@ ##VojS[ a'G$$ m qpVLg hids,a dl>z V[dul lq[G Vjq dvtS vHg wvq xCg aJ \b>aiujqg fpit lpbjqgbVW'va hg ujVhp hjv| h;Pi V[ WyV wgaj qpVLg dHh aJ i"vgrjvj ;{vsji dH>si dl>z ] m Vjv hg WyV wgaj l,Dy' l,y lFwpN dvtj s[ m Rpfi.a dHl V[ dul ai%J lg lF wpN dvtj ds,aj m

8

dxi hpwq s[ w[ v.ei dry F[u ds,aj m Rpfi.a dHw W'ig s[ w[W[ig h[nJ W{nS sj hpwq wi ds,aj m dul lq[G dfAvj fdhi h'dHbjhpwq wi ds,aj m w'v l,s w[ WyV wgaj dw@ ##dfAvj fdhi h'debj ] m dHl lq[G lisji v'w b`gq uJ LijW bjds rias[hV a[ aP. rg lisji ]G w'Hg v'C ] aJ s,l m$$ dH>si dl>z i' dfbj@W[Vag wgag@ l,Dy[ fjaLjh hpS lisjigbJ dw,Do[ m i'Bg tpS' a.eh' w[ zi A,Ddcbj ] m b`gq@ LijW aJ eHg dwa[ m h;Pi V[ hpwqwiw[ FjHg y>sj dl>z } w'v WpvjdHbj a[ s' ipfH[ s[ w[ hpwqwgaj@ ##y.dsbj@ dHl lisji } Vjv v{ uj m duaVg v'C h'r[b`gq v{ s[rk m LijW Vjv[ aP. ria vHk a[ dxi dHl} rg dfbjHkija } q>uj dHl} l"S rjla[ s[ s[rk lr[i[ dH,Do[ A,c ujrk m a[dxi hpwq s[ w[ y.sj dl>z Vjv a'dibj m dHl ai%J s' ljv vejajiwis[ ih[ m s' ljv Rpfi.a WyV wgaj@ ##a[i[ s' qpi,DW[ wKB[ eH[hV@ uj w[ v{ vj m$$ wHg dsV WyV wis[ ih[ m dH>si dl>z ujSrjla[ Vhk q>DdVbj@ RplV[ l'dybj q{} a'iV vHg WhjVj ] m btgia[ ljig l.ea } ba[ y.sj dl>z } hpwq h'dHbj@ ##dHl} a'i' mu[ dHh zi Vj debj dHlsg r.L Vhk r,ZSg m dHl} s' qpi,DW[ ;qgVWji dry v{ ds,ag ] m uj w[ wWuj v{ vr[ #qjvw WS[$ lJF[ bjfSg;qgV@ qjqv[ RpKa[ ;qgV s[ w[ z'Cg a[ yC% w[@ v,w Vjv ipfHgH[W.V% w[ zi ujr[ m$$ a[ dxi l.ea V[ rg lqNjdHbj dw aP. WyVq>V w[ ydvbj ujh m dHl dry rg a[ij Fvj ] m aP. dwl ai%JdH,Do[ fhp.dybj m dwr[G a{} lJdFbj@ a[ hpS bjf[ a{} bjdebj s[ih[ hV m aP. ujS dry s[i Vj wi@ ljig l.ea s[ lqNjRpS $a[dH>si dl>z q>V debj m apiV lq[G WyV h'dHbj@ ##qpi,DdWbJ sjwW;j v{ w[@ v,w Vjv ipfHgH[ W.V% w[ z'Cg $a[ yC% w[ zi ujrk m

Page 559: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

a[i[ zi lisjig a[ wpilg bjr[eg m rwa w,T w[ rjdhepiP rjdhepiPudfbj wik m Vqlwji wiw[ y,v dfbj@ lF a'G fdhv[ hpwqbVplji bjfS[ s'la wjvj dl>z w'v Wp,zg fpi[ Vei debj m RplV[r[tS lji fp,DdAbj dw dH>si dl>z a{} aJ qdibj lqNw[ a[i[ zis[ i'~i' w[ fjn wirj W{n[ m qwjSJ rg bj w[ qpC eHgbJ m aP.dw,Do'G bj debj ( RpKai dry dH>si dl>z V[ dwhj dw@ ##l,y ]q{G aphjc[ r,Dv'G aJ qi hg debj lg m #bW q'dh dqvY ] ugrjvVhjij$ s[ rjw bVplji dH>si dl>z V[ bjf Wgag qp,T a'G v{ w[ btgia,w wjvj dl>z } lpSjHg m b>a dry WjWj ug s[ qpi,DW[ w,BSrjvg rg lpSjHg m lpS w[ wjvj dl>z ]ijV h'dHbj m a[ s,Ddlbjngw a[i[ qpi,DW[ h'H[ hV m A[ag wi dxi';fpi fhp.y w[ qpi,DW[ lJFw[ v{ uj m Rpfi.a dH>si dl>z V[ Wji dry fhp.y w[ qpi,DdWbJ sjwWuj v{ w[ z'Cg a[ yC% w[ lisji WSw[ df>c i"vg dry d;>segWaga wgag m Rpfi.a l[rj rg wisj dihj m hpwq bVplji s' fpaih'H[ buq[i dl>z r,cj@ L[i dl>z A'Bj cg!b{Kl!fg! f{VLVi ] m dHhlF WyV l,a h'H[ hV dHh fdirji w{V[cj dry ] m duM duM

a[ij hpwq dar{ dadr h'rSj m

WjWj ug qhjiju ug sgbJ h;jiJ hg W?dLLJ dry'G dHh dHwf+l.e VqPV[ s[ a"i $a[ b>Ddwa ] m

\dHh WyV liPf dl>z b"vt fp,ai Z>Vj dl>z wv[iJ a'G dqdvbj m|

10

b{l[ Fea dqvdh uV VjVwdaV uqp dwbj wi{ mm

\b>e 877|

ugr sg hjva@ #dtVp a'vj dtVp qjlj$ rjvg WSg hg idh>sg] m dur[G `piqjV ] ^ wWhP ugbCj RpF yCa ] wWhP. ujHgfdHbjv[ mm

qV lsj c'vsj hg idh>sj ] m u[ qhJfpit sg d*fj h' ujH[ Rplhjva dry'G dVwv rg uJsj ] m df>c rjsi uBjSj dry'G dHw wjvjdl>z Vjq sj drbwag h;Pi s[ siLV wiV bjMsj lg m dHw dsVwjvj dl>z siLV wiV bjdHbj ba[ bjfS[ zi s[ WjWa W[Vagwgag m eigW dVrju sp,t sdv,si sPi wi' m dul ai%J epi rjw ] m

spt hiV d*fj wiV q'hV wdv wv[lh F>uVj mmlidV a[ig idt v[hp q[ig liW q{ dVi.uVj mm

\bjlj A.a q^ 5@ b>e 547|

h;Pi V[ awvg` fp,Ag aJ wjvj dl>z V[ bjds a'G b>a ljigdrbjdtbj lpSj ds,ag a[ WyV wgaj@ ##aplk bjfSg dVbjHg rjvgoJ wW;j wi vr' m fi dwl[ sj h,w Vhk i'wSj m$$

epip fgip hjqj aJ Fi[ uj qpisjip Vj tjdH mm\b>e 141|

WyV wiw[ zi ujS sg bjdebj s[ ds,ag m Rpfi.a wjvjdl>z zi yvj debj m bjfSg oJ dry uj w[ dqSag wiw[ q'CgbJVjv rjC wiVg bji.F wi ds,ag m Rpfi.a sPli[ fjl[ rjdvbJV[ Rpo[ fhp.y w[ rjC fp,B ds,ag m a.P~aP. q{G~q{G dry e,v h' w[ byjVwhg sPug dZi sj W.sj VpwljdVbj debj a[ wjvj dl>z h'ig cis[

Page 560: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

lji[ dwa[ bjl[~fjl[ h' eH[ m df,DA[ fpdvl V[ bjw[ zi b,De[ fdhijdWnj w[ siW.sg wi ds,ag m wjvj dl>z h'iJ s[ qV dry Rpsjlgbj eHg m dHl lq[G wjvj dl>z sj ljog ba[ h;Pi sj l[rw dulsjVjq y,eC dl>z lg Fp,Dy' siLV wiV bjdHbj m Rplsg lp,t bV.sfp,AS Rpfi.a h;Pi V[ wjvj dl>z WijC sj hjv fp,DdAbj m y,eCdl>z V[ W[Vag wgag RpV%J sj aJ Wpij hjv ] m Rpl a'G wav h'debj ] m qp>Dc[ u[v% dry hV m zi sg VjwjW.sg h'Hg ] m F[cJW,wigbJ zi dry W{nsgbJ hV m wpN dsVJ dry s[hvgbJ f,BgbJujSegbJ Fjr lF wpN ?aq h' ujr[ej m h;Pi V[ WyV wgaj@RpV%J sj wpN Vhk dreCsj m y,eC dl>z V[ dxi W[Vag wgag eigWdVrju RpV%J a'G aJ W.sj qi debj ] m WjWj ug V[ RpKai dryepiWjSg sg f>eag fC%g m

drNS wvhV s[Grsj aj vdHbj wia[u' u' wia[ bh.q[Rp NdC Ziag fCa[ mm

\eRpCg rji q^5@ b>e 317|

##wjvj dl>z s[ fdirji sj wpN Vhk dreCsj@ RpV%J } whkciVj Vhk m awC[ h' w[ w.q wiV m RpV%J sj fdirji WCj rZ[xp,v[ej m RpV%J s[ zi a[lg wi.cg tCw[eg m f,Dw[ y'Wji[ WVSe[ uC%Jfajv dry h'SegbJ m$$ dHh WyV 1902 Hglrg s[ hV a[ b,uf+a,t ria ih[ hV m qpw,sq[ s[ Rpfi.a wjvj dl>z siLV wiVbjdHbj m

b{l[ Fea dqvdh uV VjVw daV dwbj wi{ mm\b>e 877|

WjWj ug WC[ f+l.V h'H[ ba[ b,De[ rjla[ Vjq dlqiV sgajwgs wiw[ drsj wgaj m

\dHh f+l.e wjvj dl>z sg fp,aig WgWg epidsbjv w"iVoPrjvj Vsgs fjl'G dqdvbj m|

12

bjdf FpvjdH bjf[ qda s[r{ mm\b>e 225|

l[rw l[rj wisj idh>sj ]@ qV dry wHg ai%J s[ dryjiWSs[ idh>s[ hV m lq[G lq[G bVplji qhJfpit q>egbJ qpijsJ ds>Ds[rg hV m Vjv f+gdtbj rg y,vsg idh>sg ] m l`v h'S Rpfi.af+qjio sg bevg brloj rjla[ ilaj tp,v%S sj lqJ dqvsj] m o'Cg duhg bljrZjVg wjiV f+l.Vaj Vhk v{ lwsj m duhCjlp,t dqvsj ]@ Rph sp,t iPf h' uJsj ] m hiy.s dl>z f+[qg VeidHl sj vdhij tjVj lg m vdhij tjV[ rjv[ l.a rZjrj dl>z ugsg f+[iVj Vjv Fp,Dy' bjRpS v,ej lg m wHg rji Fp,Dy' a'G vdhi[ tjV[w'Hg hpwq bVplji lpV[hj v{ bjRpSj a[ dxi vdhi[ tjdVM Fp,Dy'lpV[hj fhp.yj s[Sj m dHl ai%J wpN lqJ Waga h'dHbj m dHw lq[Ghiy.s dl>z V[ l.a rZjrj dl>z ug vdhi[ tjV[ fjl W[Vag wgagdw qhjiju ug aplk Fp,Dy' rjv[ WjWj ug sg WCg dl`a wis[ h' mRpKai dry l.a rZjrj dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##WjiJ ljv wdnVaf,Ddlbj@ eiqg@ lisg@ Fp,t@ a=[h@ lji[ l.lji } A,Dc[@ Fp,Dy' rjdvbJsg l[rj dHw ljv wi[ dxi rg l[rj sj xv r,cj ] m \lj l[rjwgag lxv ] uJ ldaepi wj qV q>V[| RpV%J sg dl`a Vhk h'lwsg lipilag riej rg Vhk wi lwsj m fi l[rj wi[ la WyVsj bdZwjig h' w[@ x[i xv v,esj ] m$$ Rpl hiy.s dl>z V[ vdhi[rjdvbJ w'v W[Vag wgag aplk q{} l[rj v{ dsY m Rp[Kai dryl.a rZjrj dl>z ug V[ WyV wgaj s[t v{ l[rj aJ a{} dqv ujH[egfi lda~WyV sj bdZwjig WSVj fr[ej m hiy.s dl>z V[ W[Vag

Page 561: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

wgag dul ai%J wirjRpSe[ wiJej m u' wdhSe[ l' q>VJej m RpKaidry l.a ug V[ dwhj@ ##uj x[i Rpo[@ Fjr Fp,Dy' fhp.y m ljcj q>Vwdh>sj ] a{} Vhk q'Cs[ m fi r[tk l.Fv w[ ihk m epi fgiJ sgyjwig qhJ wiCg lp,t lji$$ hp.sg ] m hiy.s dl>z dul lq[G Fp,Dy'bjdHbj Rpl r[v[ WjWj ug V[ l[rj dry vj dvbj m i'; vdhi[ tjV[ujSj a[ bj w[ l[rj wiVg m hiy.s dl>z s[ q>V dry WCg tpLgh'Hg m dHw dsV zi dry W{dnbJ zi rjvg Vjv dryji wgagdw WjWj ug fjl zi WjWa biu wigH[ m dHl lvjh Rpfi.a h;Pis[ yiVJ dry fhp.y w[ l[rj wiV v,e dfbj m dHw lq[G WjWj ug} f+l.V r[t w[ bjfS[ zi WjWa W[Vag wi ds,ag m RpKai dryxiqjdHbj@ ##hiy.s dl>z aP. `"u dry Fiag h' uj m hpS vCjHgv,eS rjvg ] m a{} rwa dqv ujr[ej m ##Rpfi.a hiy.s dl>zV[ W[Vag wgag eigW dVrju WyV aJ la ] m fi dHh l[rj dxiVhk dqvSg m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##l[rj a{o'G Rpo[ W{n[ wirjvrJe[ m Vjv hg dVaV[q wiV sg ajwgs wgag m dHl } Vjdrljik m$$ lda WyV wdh w[ hiy.s dl>z zi fhp.y w[ Fiag h'debj m Rpfi.a us'G Ap,Bg v{ w[ df>c bjRpSj siLV wiV[ m l[rjV[q Vjv wiVg m i'; bjRpSj a[ yv[ ujSj m lq[G bVplji dHw~dHwwiw[ Ë vCwgbJ h'HgbJ@ epis[r w"i@ f+dl>V w"i a[ V.s w"i mlqJ bjRpS a[ WjWj ug fjl W[Vag wgag@ dHw aJ ai,wg h' ujr[ mWyV h'dHbj@ ##V"wig dry ai,wg h' ujr[eg m fdhvg aVtjhblj} dqv[ m dul lq[G aVtjh dqv[ Rpl r[v[ hg lj} dqv ujr[s[i Vj v,De[ m$$ sPug W[Vag wis[ hJ dw@ ##fp,ai h' ujr[ m$$ hpwqwgaj@ ##h' ujr[ej m$$ dHl a'G Rpfi.a fp,ai rg h' debj Vjq i,DdtbjsdHbj dl>z u' bu[ a,w q"uPs ] m f+>DaP ai,wg h'S Rpfi.a fdhvgaVtjh s[S dry s[i v,e eHg m dul rwa aVtjh v{ w[ l[rjdry s[S bjdHbj aJ aVtjh Vhk vHg m hpwq wgaj wg aP. WyVwqjRpS dry s[i wgag ba[ aP. dVaV[q rg A,c ds,aj u' dw y.ej

14

wgaj v'Cdh l' widhapN dWVp wAp Vjdh mm

\b>e 811|

dHw ijq Vjq sj l[n lg m Fp,Dy' Rpl sj Vei lg m w'Hg lqJlg dHls[ b"vjs Vhk lg m wpsia s[ i.e dfAvg Rpqi[ ziRpqgsrjig h'Hg m wpN bjlr.s h' w[ dHw u'aLg FrVj ijq f>Ddca} fp,DdAbj@ ##q[i[ zi wg h'r[ej ($$ f>Ddca V[ veV bVplji deSagwiw[ s,Ddlbj dw a[i[ zi vCwg h'r[eg m WCj l'yrjV h'dHbj mdHh wg WdSbj ( btgig Rpqi dry dHw'@ Rph rg vCwg m hpSdw,Do[ ujrJ ( dwl[ dq,ai V[ lvjh ds,ag dw i>Pqg rjv[ WjWj ugw'v W[Vag wiw[ r[t m b{l rwa Rphg lqi,o hV m u[ wiV aJwi lws[ hV #dVijl bjl fPiSh$ m Rplsg lvjh bVplji Wjvwijq V[ h;Pi s[ yiVJ dry W[Vag wgag@ ##l,Dy[ fjaLjh@ q{G dHlrjla[ hj;i h'dHbj hJ m$$ Vjv hg u' f>Ddca FrVj ijq V[ s,Ddlbjlg Rph rg W[Vag wi ds,ag m RpKai dry h;Pi V[ xpiqjV wgajaphjc[ zi aphjcj W;pie e'Gsj qv bjH[ej fi aplk Rpl} l.FjvVhk lw'e[ m u'aLg } s,l dsY bljc[ zi fp,ai h'r[ej m h;Pis[ WyV bVplji l[n V[ f>Ddca FrVj ijq } uj s,Ddlbj dw bljc[fp,ai h'r[ej m fdhvJ aJ f>Ddca q>V[ Vj dw aphj} dwl V[ dwhj] m dw aphjc[ fp,ai h'r[ej m wdhS v,ej u[ aphjc[ h' ujr[ aJ q{Ge+.o ljC dsbJej m u'daL sj w.q A,c dsbJej m wpN dyi Rpfi.a

Vhk wgaj dxi l[rj q>eg hpwq wgaj@ ##a[ij fdirji l[rj wi[ejaP. Vhk u[ aP. l[rj wiVg ] aJ vdhi[ tjV[ l.a rZjrj dl>z sgl[rj wi m Rpl a'G Rpfi.a s' fpai h'i h'H[@ epis[r dl>z ba[ lpiugadl>z m

\dHh f+l.e l.ea fjl'G dqdvbj|

Page 562: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

f>Ddca ug V[ dxi fp,DdAbj@ ##l[n ug@ a{} dwl V[ dwhj ] dw qp>cjh'r[ej m$$ aJ Wjvw ijq V[ WjWj ug sj Vjq dvbj m dxi dHhrg s,,Ddlbj dw RpV%J V[ aJ dHh rg WyV wgaj ] dw@ ##aphjcjW;pie e"Gsj l[n h'r[ej m fi Rpl} aphjc[ a'G i,Ddtbj Vhk ujSj mf>Ddca ug V[ s,Ddlbj@ ##q[i[ veV dryjiV bVplji aJ vCwg hg] m aplk dwl[ h'i u'aLg } fp,DA vr' m$$ f+>DaP ljZ wg qdhqj W[sV ujVdh m u[aj lpVdh a[aj WdtbjVdh m dxi q{G wpN Vhk wdhlwsj m Rph lqi,o hV hpS aP. RphVJ a'G dl,Ddtbj sgdtbj v{ w[hpwq bVplji y,v m Ajc dlbjVf Whp ypaijHg spdH wi u'C ljZqe yv mm$$ RphVJ sj WyV bB,v ] m Rpfi.a fp,ai hg h'dHbj mhpwq lg idhbj Vhk@ ep;i debj m dxi hpwq bVplji fp>V~sjVVj wi ldwbj m sPli[ WyV bVplji bjfS[ Fagu[ r[s f+wjL }qpaW.Vj WSj dvbj u' b,u a,w dHl zi sj LiZjvP ] m

\dHh WyV wiV{v dl>z beWjC WgWg wj fjl'G f+jfa h'dHbj|

aP beq sdHbjvp W[b>apa[ig wgqda w] wRpSp mm

\b>e 1094|

dHw qjHg dulsj Vjq i,Da' lg h;Pi sg l[rj bjfSgbJ }hJ} Vjv v{ w[ wpN df>c sgbJ qjHgbJ Vjv q>si rjvg tPhg a'GfjSg FisgbJ lV m dHw l[rw Vgvj dl>z fjSg w,Tg uJsj lgba[ qjHgbJ zdCbJ Vjv c[i[ dry fjSg dvbjMsgbJ lV a[eiqg s[ q"lq bj ujS wiw[ fjSg sg Whpa dw,va h' eHg m WjWjug V[ blojV dB,v[ s[ Vjv hg fjSg sj A,fC dul} h;Pi avjWwdh>s[ lV@ dry'G rg fjSg qp,w debj m ujVri a[ fLP dahjH[ qiV

16

v,De[ m Rpl lq[G qjHgbJ V[ WjWj ug fjl W[Vag wgag dw qkh f{ujr[ m fjSg dWVJ Whpa b"tj ] dwifj wi' qkh f{ ujr[@ WjWjug V[ WyV wgaj@ ##aplk qjHgbJ A,fC fp,DB' qkh f{ ujr[ej m$$Rpl rwa df>c sgbJ ljigbJ qjHgbJ dqvw[ yji f>u dsV A,fCfp,BsgbJ ihgbJ m f>ur[G dsV qp>DdcbJ V[ A,fC fp,DdBbj@ ba[ lFai%J Vjv ngw wi ds,aj m dwVji[ f,Zi[ wiw[ WjWj ug fjl W[Vagwgag dw hpS dwifj wi' m wpN z>DdBbj Wjbs qkh bj debj mA,fC fjSg Vjv Fi eH[ m d;qksjiJ sg tpLg sj w'Hg b>a Vjdihj m bev[ dsV qjHg i,Da' dVIq bVplji }hJ } Vjv v{ w[fjSg FiV bjHg m l[rj Rpfi.a h;Pi a'G zi ujS sg bjdebjq>eg m aJ h;Pi qjHg i,Da' a[ RplsgbJ }hJ sg Lij wiV sj hpwqwi ds,aj ba[ Vjv hg qjHg sgbJ }hJ s[ e'a fp,DA[ m us'G WyVw"i sg rjig bjHg aJ Rpl } Rplsj e'a fp,DdAbj m WyV w"i V[bjfSj e'a qjV s,Ddlbj lpSw[ h;Pi V[ WyV wgaj qjV aJ ?ijWhp.s[ hV m

dudV udV bfVj f+DFP fAjaj ml' uVp liW o'w wj sjaj mm

\b>e 287|

VjF[ dibjla lq[G dHw RpKy[ siu[ sj liwjig bdhvwji lg mRpls[ w'Hg b"vjs Vhk lg m ws[ ws[ bj w[ siLV wisj hp.sjlg m dHw lq[G RplV[ WjWj ug w'v b"vjs sg WjWa W[Vag wgagaJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##FjHg rjdhepiP $a[ Fi'lj i,Dt' m fi bjRpSjujSj Vj A,Dc' m Vjq dlqiV wdibj wi' m$$ wpN lqJ h'i WgdabjRpV%J V[ dxi W[Vag wgag dw eigW dVrju ^

Whpa[ x[i fH[ dwifV wRp bW wpN dwifj wgu{ mm\ZVjlig irgsjl|

Page 563: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

l,Dy[ fjaLjh dwifj wi' m RpKai dry h;Pi V[ WyV wgajaplk b,u s[ dsV a'G qhgVj deS vr' ba[ hjC s[ qhgV[ s[ yC%Va'G Wjbs hg bj ujdHY m dxi aphjcj w.q h' ujr[ej m s'r[G ugrbjdebj v{ w[ yv[ eH[ m hjC sj qhgVj yC%V lji WjWj ug s[yiVJ dry hpwq bVplji hj;i h' w[ dxi W[Vag wgag dw eigWdVrju hpS dwifj wi' W[Vag q>V w[ h;Pi V[ bjfSg qdibjsjwiVg LpiP wi ds,ag m

h;Pi V[ hpwq s[ w[ s'hJ@ ugbJ } fdhvJ V.e[ f{ik Zp,Df[ tC[wiw[ hpwq wgaj@ ##rjdhepiP uf' m$$ wpN dyi Rpfi.a Rplsgzirjvg duhCj b,u q"uPsj oC%j ]@ b>Ddq+a rjvg w'ng s[ fjl[dul} uiqV rjvj oC%j bjts[ hV@ hpS f,wj WdSbj ]@ Rps'Gw,yj hp.sj lg m dH,Do[ f{S sj hpwq h'dHbj m lisji sg zirjvghpwq q>V w[ oC%[ RpKa[ f{ eHg m fdhvJ dl,Zj fjlj v{ w[ fHg m btgiRpKa[ fp,ng v.qg f{ eHg Rpfi dB,Dv[ RpKa[ tC[ WjWj ug s[t ih[ lV mhjC sj qhgVj ;qgV fPig afg h'Hg lg m dHl ai%J wpN lqJ WgaSa'G Wjbs dlsw sg f,wg WgWg V[ bjfSj aV@ qV@ dlsw bVpljiwjdHq i,Ddtbj m WjWj ug s[ hpwq bVplji rjdhepiP~rjdhepiP hgufsg ihg m w'v dB,Dv[ RpKa[ tC[ WjWj ug s[t ih[ lV m FjHg Vgvjdl>z hpwq bVplji Li%J wirj dihj lg m r[t w[ Vgvj dl>z V[ W[Vagwgag dw qhjiju vCwg Whpa b"tg h' ihg ] m eiqg rg basg ] m dHl } Rpnj dsY m lpS w[ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Vgvjdl>z dHl } fp,ai sg v'C ] m$$ bu[ h'i wpN lqJ fHg idhS s[ mRpfi.a Vgvj dl>z V[ W[Vag wgag dw qhjiju aphjcgbJ aplkujS' m Rpfi.a WjWj ug V[ Rpl WgWg } RpKnS sj hpwq wgaj mRpKnS lji Rpl vCwg V[ h;Pi s[ yiVJ a[ uj q,oj B[dwbj m dxiWjWj ug V[ WyV wgaj dw WgWg b,u aJ aP. qV dry f,wj Zjidvbj lg dw RpnSj Vhk@ u' qi;g h' ujH[ m Rpl r[v[ dfbjij qvl[n qh[Lrig h;Pi s[ yiVJ dry W{nj lg m WjWj ug V[ dfbjij

18

q,v sg df,n $a[ h,o i,t w[ WyV wgaj@ ##dHh ljcj epiP ] m dHlb,De[ rg W[Vag wi' m$$ WyV q>V w[ RpV%J V[ Rpl b,De[ rg W[Vagwgag m WjWj ug s[ hpwq bVplji dfbjij q,v qh[Lrig V[ rg WyVwgaj dw dHw ljv s[ b>si fp,ai h' ujr[ej m Rpfi.a h;Pi V[WyV wgaj dw@ ##Lp,Z ]$$ m Rpfi.a s'r[G ugb bjdebj v{ w[ VjF[fhp.y eH[ m dHw ljv Wjbs RpV%J s[ zi fp,ai h'dHbj m Rpfi.asiLV wiw[ tpLgbJ v{ w[ rjfl VjF[ fhp.y eH[ m dwl[ lq[G VjF[rjdvbJ w'v dfbjij q,v qh[Lrig fhp.y debj m Rpl lisji V[WjWj ug s[ hpwq bVplji epiP ujSw[ WCg l[rj wgag m apiV lq[Gdfbji[ q,v } wgqag Wlai ba[ wpN qjdHbj rg ds,ag m Fp,Dy'bjRpS Rpfi.a dfbjij q,v V[ VjF[ rjdvbJ rjv[ w,fC[ r[y ds,a[ mWjWj ug b>aiIjqg lF ujS eH[ m h;Pi V[ qpVLg a'G dy,ng fpbjw[ VjF[ rjdvbJ } l,s w[ WyV wgaj@ ##ljcj epiP VjVw hg ]@h'i w'Hg Vhk aplk dwl[ } rg ljcj wpN q>V w[ yg; Vhk s[Sg m$$b,De'G s'hJ V[ la WyV wdh w[ evag q>V w[ qj`g v{ vHg m b,De[a'G b{lg evag Vhk wiJe[ Rpfi.a bjdebj v{ w[ VjF[ yv[ eH[ m

bfVg d*fj dulp bjdf wi[dH mmVjVw l' l[rwp epi wg qda v[dH mm

\b>e 286|

FjHg hids,a dl>z@ F.ej dl>z lw[ Fij WjWj ug s[ iP.qg idhSlq[G rg l[rj wis[ lV m dxi Fp,Dy' wvJ dry WjWj ug s[ bjRpSRpfi.a l[rj wis[ hp.s[ lV m WjWj ug V[ Fp,Dy' bjRpS a'G Wjbsl[q[ df>c a'G sp,Z dHw,nj wiw[ v{ bjRpS sg l[rj dHV%J } s[ ds,aglg m hpwq bVplji s'r[G ivw[ l[rj wis[ lV m dHw dsV sp,Z v{

Page 564: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

w[ s'r[G Fij WjWj ug fjl bj ih[ lV m ila[ dry dHw A'Bj duhjVdhig lPbj f{Gsj lg m Rpo'G sg i'; sg ai%J b,De[ rg v.zs[ lVa[ b,u rg v.zS v,De[ m lPH[ RpKa[ fpv Vj h'S wiw[ dry'G sg v.zSv,De[ ba[ FjHg hids,a dl>z s[ dli RpKa[ sp,Z rjvj WiaV lg mhids,a dl>z sj f{i lPH[ dry davw ujS wiw[ bjf fjSg drydc,e dfbj m w'dLL widsbJ widsbJ s' wp l[i sp,Z cp,v% debj mFdibj h'S wiw[ cpv%S' Vj WyjdHbj uj ldwbj m Rpfi.a hids,adl>z RpKn w[ tCj h' debj m s'hJ V[ q>V dry l'dybj dw dHhaJ Wpig e,v h'Hg m F.ej dl>z V[ hids,a dl>z } lvjh ds,ag dwduaVj sp,Z cp,v% debj ] YVj hg fjSg fj vHgH[ m FjHg hids,adl>z V[ dwhj bjfJ dHl ai%J Vj wigH[ m F.eJ dl>z V[ dwhj dHwaJ us'G dli a[ i,t w[ apiJe[ aJ FJcj Avw w[ sp,Z h'i rg cp,v%ejba[ Vdhi sj fjSg lp,yj hp.sj ] m Rpl s[ wdhS RpKa[ hids,adl>z V[ Vdhi dry'G fjSg fj dvbj m dxi b,De[ } y,v fH[ ba[c[i[ h;Pi fjl fhp.y w[ sp,Z b,De[ dvbj i,Ddtbj m Vqlwji wiw[W{n eH[ m Rpfi.a WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##dwM FjHg Vdhisj fjSg lp,yj hp.sj ] dwa[ l,B aJ Vhk r,ug m l,B a'G Wy eH[ msp,Z rg fPij wi dvbj m

dxi F.ej dl>z@ hids,a dl>z yiVk dc,e fH[ m W[Vag wgagdw qhjiju evag h' eHg@ WtL vr' m Rpfi.a FjHg hids,a dl>zV[ W[Vag wgag qhjiju q{G F.ej dl>z s[ wdhS RpKa[ fjSg fjdHbj] ug m

WtL vr' Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##w'Hg yg; v{ w[bjY m duaVg h'r[ RpaVg hg ngw ] m ila[ dry wpN h' ujH[ dHlai%J Vhk wiVj m Vjv[ duhCj aphj} dlqiV ujf s,Ddlbj lg@ aplkRph rg Vhk wi ih[ m aJ hg f{i davdwbj@ dlqiV Vhk A,cSj@

20

fLP f+[a qpeZ wRp aji[fjhV fjdi Rpaji{ mm

\b>e 802|

dHw qjHg dulsj Vjq bai w"i lg WjWj ug sg l[rj V[qbVplji wisg hp.sg lg m dHl qjHg sg vCwg dul sj Vjq Z.V'lg m xPl q>cg drbjhg h'Hg lg m dwl[ e,Dv'G lhpi[ zi Vjv RplsjNeCj h' ujS a[ Rph l[q[ bj eHg m qV dry ep,lj h'S wiw[ bjfS[bjf } wjWP Vj i,t lwg m RplV[ l[q[ hg xjhj v{ dvbj ba[ qieHg m Rpfi.a qjHg bai w"i Whpa i'dHbj wi[ m i'Gsg~i'Gsg wHgrji WjWj ug sg l[rj rg wiVg ba[ wdhSj@ ##q{} q[ig Zg drtjdsY m$$ WjWj ug V[ Rpl} WyV wgaj@ ##qjHg l.W.Z ligi wiw[hp.sj ] ba[ dxi Vhk hp.sj m$$ Rpl V[ WCj hn wgaj dw Vhk qhjijuq{} dHw rjig q[ig Zg drtj dsY m

WjWj ug V[ dxi i'dwbj@ ##Vj qjHg@ hpS aP. dHh qV dry'Gw,T s[ m$$ Rph q>Vsg hg Vhk lg m q{G vCwg ;iPig s[tSg ] m WjWjug V[ dxi dwhj qjHg wdh w[ aJ f+q[Lri s[ siLV hg wis[ hV@qdibJ s[ Vhk m Rpl qjHg V[ dwhj dw q[ij i,W aJ aP. hg ] m Vjv[v'w rg a{} q>Vs[ hV m WjWj ug V[ WyV wgaj dw u[ dHh' wpN

b,De[ a'G Ijs i,Dt' m$$ b,De[ rjla[ f+S v{ w[ l[rj W?Lg mdlqihp dlqihp ljdl ljdl qa dWvq wi[h mm

\b>e 812|

dHl ai%J Rpfs[L W?L w[ l[rj dry vej ds,Da[ m

Page 565: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

yjhp.sg ] a[ig qi;g m hpwq h'dHbj@ ##Rpl} WpvjRpSj Vhk m yp,fwiw[ r[tsg ihk m$$ dHLjij wiw[ x,DdBbJ r,v hpwq wgaj m RphVJx,DdBbJ RpKa[ W{n ujh m qjHg W{n eHg aJ wg r[dtbj Rpls[ Veil[q[ s[ wHg qi yp,Dw[ W.s[ uVjVgbJ qjHg s[ w'v'G sg v.z ih[ lV mbtgi dry Rpl qjHg sg vCwg rg v.zg Rpls[ lq[a RplV[ lji[hg dlbjS vH[ m fi Rpl sg vCwg V[ Rpl r,v r[dtbj hg Vhk mb,e[ v.z eHg m Rpfi.a qjHg } RpKnS sj hpwq h'dHbj m qjHgbai' V[ RpKnS lji hg WjWj ug s[ yiVJ $a[ q,oj B[dwbj ba[fp,DdAbj dw qhjiju qi[ h'H[ q[i[ w'v'G sg v.z[ hV fdhvJ rg q{}Vhk ds,ls[ lV ba[ hpS rg Vhk dsls[ m q{} lqN Vhk bjHg mWjWj ug V[ WyV wgaj dw@ ##fiq[Li s[ Vjq dlqiV ba[ l[rja'G dWVJ lF v'w blv dry qpis[ hg hV m ligi s[ hp.dsbJ rgba[ ligi a'G Wjbs rg m$$ qjHg V[ dxi fp,DdAbj dHV%J sj Fvjdwr[G h'r[ ug m h;Pi V[ WyV wgaj dw@ ##qjHg aP. l[rj wig y,v mduhCj lqJ bjfSg Zg } i'S RpKa[ vejRpSj ] Rph lqJ rjdhepiPrjdhepiP wdibj wi m liW,a sj Fvj h' ujr[ej m$$ qjHg V[ laWyV wi Vqlwji wgag m

\dHh f+l.e qjHg iPf w"i fjl'G dqdvbj ]|

dul wj lj dadV dwifj Zjig mljZ l.de udf Vjqp qpijig mm

\b>e 287|

l[rj dlqiV wiV Vjv sp,t Vdr,a hp.s[ hV ba[ b,De'G epiPd*fj Vjv l[rj wiV sj RpaLjh dqvsj ] m FjHg Vgvj dl>z duV%Jsj f+l.e dfAv[ dh,Dl[ dry bj yp,wj ]@ dHw rji dHh bjfS[ df>c

22

WgWg rjv[ a'G V[q bVplji sp,Z v{ w[ bj dihj lg dli RpKa[ sp,Zrjvj WiaV lg m ila[ dry apiV lq[G f{i dry lPv dHaV[ ;'isg r,ug dulsg fgC Vjv Vgvj dl>z sg e'cg v,e eHg@ sp,Z aJcp,v%S' aJ Wy debj m qV dry dtbjv bjdHbj dw c'hSj Fdibjlg m l[rj dry uj ih[ lJ s' ipfH[ sj sp,Z cp,v% ujSj lg Vjv[ f{idry lPv r,ug m Rpfi.a Vgvj dl>z l[rj dry hj;i h'dHbj m dullq[G sp,Z yiVJ dry i,t w[ q,oj B[dwbj WjWj ug h,ls[ h'H[ WyVwgaj@ ##bjh xC s' ipf{@ sp,Z s[ ba[ duhCg a[ig lPv r,ug ]dwl[ uVq sg lPvg \xJlg| w,Bg eHg m$$ WyV lpSw[ Vgvj dl>zV[ Vqlwji wgag m b,e rjla[ dtqj q>eg ba[ Vjv hg ljig Rpqirjla[ l[rj q>e vHg m

h;Pi V[ #Lp,Z ]$ wdh w[ f+rjVeg s[ ds,ag dxi b{lg qeVh' w[ l[rj wgag qpCw[ df>c Vhk debj m bjfSg ;qgV sj dh,ljn[w[ s[ w[ Rpl dry'G bfS[ vHg w,fC[ ba[ v'C bVplji dzY rgq>e w[ v{ bjMsj lg m WjWj ug s[ v.ei dry'G dli` f+Ljsj hgAwsj hp.sj lg m duhCj fjSg c[i[ lF oJ riaS vHg bjMsjRph ljij fjSg Vgvj dl>z hg tPh a'G c'v Vjv bjfS[ i,lj fjw[ fjSg sg dHh l[rj wiw[ Rpqi WjWj ug s[ v[t[ vjHg m epiWjSgsj dHh hpwq dHlV[ aV qV ZV Vjv l[rj wqj w[ fPij wgaj m

fjSg ftj fglp sjl w{ aW h'dh dVhjvp mmiju dqvt dlwsjigbj beVg qdh ujvp mml.a uVj wj A'hij dal yiSg vjde mmqjdHbjZjig Aa=fda daVp A'cRp dabjde mm1mmihjRpmml.aV wj sjVj iPtj l' liW dVZjV mm

\b>e 811|de+dh ljwa Aagh f+wji a[ dWtP lqjV mm2mmFeV uVj wj vPeij YdT VeV Vj h'Hg mm

Page 566: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

ljwa dlifjRp i[lqg fdhia fda t'Hg mm3mmljwa dlRp qpdt u'dib{ bZ rgyhp BPB[ mmhdiuV wg l[rj u' wi[ dHa RPadh APB{ mm

b>e 811 \dHh f+l.e qjHg iPf w"i a'G dqdvbj ]|

df>c qdhdSbJ a'G qjHg dulsj Vjq u{ w"i lg dHh rg WjWjug s[ siLV ba[ l[rj wisg lg m fi dHl sj lpFj Whpa hg epiqptlg m Rpl} qptjaW wiw[ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##qjHg a[ig dfAv[uVq sg Feag wiw[ a[ij lpFj epiqpt ] m$$ RplV[ W[Vag wgagl,Dy[ fjaLjh q[i[ RpKa[ eigWg dwM ] ( h;Pi V[ RpKai ds,aj@

bVsp eigWg ljZ l.de duap f+F dyda bjH[ mm\lPhg q^ 5@ b>e 745|

h;Pi V[ WyV wgaj dw l.a't ba[ l[rj Vj A,ck m a[ij RpZjih' ujH[ej m dxi WyV wgaj@ ##a[ij dfAvj uVq epuig sj lga[ aP. fjSg fj w[ sp,Z r[ysg hp.sg lg@ u[ tjvl sp,Z r[ysg hp.sgaJ Feag a[ig fPig h'S rjvg lg m$$

\dHh f+l.e qjHg sg }h iPf w"i V[ dvtrjdHbj|

l! `adh dl>z y.s w[ sg lfp,aig dulsj Vjq wjhV w"i lgba[ df>c sgbJ h'i vCwgbJ V[ h;Pi s[ uv FiV a'G Rpfi.azi ujS sg bjdebj q>eg m WjWj ug V[ hpwq ds,aj@ ##bu[ h'iFi' m$$ dxi fjSg FiV v,e fHgbJ m dxi bjdebj q>eg h;Pi V[dxi fjSg FiV sj hpwq ds,aj m dHl ai%J wHg rji hpwq ds,aj mWjWj ug zi ujS sg bjdebj Vj s[S m da>V rji WgWgbJ V[bjdebj q>eg m h;Pi V[ bjdebj da>V rjig hg Vhk ds,ag m WgWgwjhV w"i V[ Vjv rjvgbJ ljoSJ } wdhbj u[ bjdebj Vhkds>s[ aJ bjfJ zi } api y,vgH[ m dHM bjt w[ WgWg wpCgbJs[ b,De[ v,e w[ api fHg m apigbJ uJsgbJ } r[t w[ h;Pi V[ WyVwgaj@ ##ujY@ zi aJ i'Sj df,BSj hg h' dihj ] m$$ dul rwa

24

WgWg wjhV w"i zi eHg m zi dry RPn qi debj lg ba[ zis[ lF i' ih[ lV m dul rwa WgWg wjhV w"i V[ zi uj w[ fp,DdAbjdw wg h'dHbj ] m zi dsbJ V[ s,Ddlbj dw bjfSj RPn qi debj] m N,B hg WgWg wjhV w"i V[ s,Ddlbj dw bjfSj RPn iP.qg rjv[WjdWbJ V[ qjdibj ] m zi dsbJ V[ fp,DdAbj Rph dwl ai%J ( WgWgV[ s,Ddlbj blk fjSg FiV Rpfi.a zi bjRpS sg bjdebj q>egaJ WjWj ug V[ bjdebj Vhk ds,ag m Wji~Wji fjSg FiV vHgbjt ds>Ds[ m q{G hg ljigbJ wpCgbJ s[ qPhi[ v,e w[ zi r,v apifHg m dxi WyV wgaj dw #zi[ aJ i'Sj df,BSj hg ] m$ dHh e,vlpSV Rpfi.a FjHg dwLV dl>z V[ bev[ dsV WjWj ug fjl bjw[ ljig e,v s,l w[ vCwg sg evag s,l w[ qpbjxg q>eg m b,De'Gh;Pi V[ WyV wgaj dw dwLV dl>z ^

qji{ ijt{ H[w" bjdf@ qjVpt w{ dwAp Vjhg hjdo mm\b>e 281|

dwLV W[~d`wi h' w[ zi ydvbj ujh m\dHh ljtg l! y.s dl>z lfp,ai dwLV dl>z V[ dvtjHg|

ajfp vjdhbj epi dliuV hjdi mm\b>e 821|

duaVJ lqJ Fp,Dy' rjv[ qhjiju ligi wiw[ l.lji dry ih[@WjWj bV.s dl>z ug V[ hi w.q dry RpV%J } hg qp,t i,Ddtbj m dwl[sp,t r[v[@ dwl[ l[rw V[ W[Vag wiVg@ WjWj bV.s dl>z ug V[ hpwqs[ w[ Fp,Dy' F[u s[Sj m WjWj ug bV.s dl>z ug qjN[ s[ dHvjw[adhlgv yPVgbj df>c rgi dl>z rjv[ idh>s[ hp.s[ lV m V[C[ s[ Vei

Page 567: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

rJ tjij ba[ rgi dl>z rjv[ cjv sg Wgqjig Whpa x{v eHg mWhpa VpwljV h'S v,e dfbj m Vei dVrjlgbJ V[ WjWj bV.sdl>z ug fjl W[Vag wgag m RpKai dry WjWj bV.s dl>z ug V[WyV wgaj dw@ ##aplJ s'hJ VeiJ sg l.ea dqvw[ Fp,Dy' ujY mW[Vag wi' m Rph ljc[ epis[r hV m Rph hg ljdibJ vHg wiV wjiVlqi,o hV m lF wpN RpV%J s[ hg h,o ] m$$ Rpfi.a lF l.ea dqvw[Fp,Dy' rjdvbJ fjl fhp.y eHg F[Bj i,t w[ Vqlwji wgag ba[ W{neH[ m Rpfi.a h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##dw,Do'G bjH[ a[ dwl w.q rjla[ bjH[h' ($$ l.ea V[ ljig qp,T a'G v{ w[ btgi a,w rjiaj lpSj ds,ag mlpVS a'G Wjbs WjWj ug V[ bjfSg qdibjsj wiV vHg dl>z }hpwq wi ds,aj m Vgvj dl>z V[ hpwq bVplji Lij wirjHg m lFl.ea WjWj ug fjl bj w[ W{n eHg m dxi h;Pi V[ qpVLg } hpwqwgaj@ ##ljig l.ea s[ Vjq dvt' m$$ lF sj VJ dvtS Rpfi.a hpwqh'dHbj bjfS[ qjaj@ dfaj@ VjVj@ VjVg@ qjlg@ qjlC@ VjVw[@sjsw[@ bJTg@ epbJTg w'Hg dwl[ sj Vjq dvtS r,Dv'G idh Vjujr[ m dHl a'G Rpfi.a wHgbJ } r,c rc[dibJ s[ Vjq Ijs VhklV m aJ WjWj ug bjfS[ bVpFr bVplji dvtjHg eH[ m wHg Vr[Gl.eg ]ijV rg h' eH[ m dul lq[G lF s[ Vjq dvt[ eH[ m aJ hpwqh'dHbj@ ##df>c s[ vjegbJ s[ Vjq dvtjY m$$ dul rwa vjegbJs[ Vjq dvtV lq[G ##Wv%j W,Dt'$$ s' Vjq dHh fag~ faVg ba[ q;%WglV aJ N,B WjWj ug V[ WyV wiVj LpiP wi ds,aj m

##Wdvbj W,Dt' } lqNj m W,Dt' f{ eHg f{ eHg F{C[ ijh m$$##Wdvbj W,Dt' } lqNj m W,Dt' f{ eHg f{ eHg F{C[ ijh m$$

dHh aJ s[RP w.q erj m

dHl ai%J f>siJ rgh dq>B wig eH[ m dHw rji aJ l.ea ]ijVh' eHg m btgi } dHw l.eg h,o u'C w[ Rpn tC'aj m RplV[ W[Vag

26

wgag dw qhjiju hpS aJ WtL'@ q[hi wi' m bljcg aJ Wpig hjva] a[ bjf ug V[ Wp,Dv'% a[ W,Dt' sj Vjq hg LpiP wi ds,aj m W[VaglpSw[ WjWj ug qplwijH[ m dHaVj hg WyV wgaj ^

#qi[ l' qi[ ukrs[ v'h[ uC[ m$#us'G a'G AJe[ qJe[ s[ lB[LV a'G e,cg yC%[ m$

Fjr dw duhC[ qiV a'G Wy eH[@ RphVJ ljdibJ sg s[h v'h[rJe quWPa h' eHg m bi'e h' eH[@ Wgqjig Rpl r[v[ a'G hg hBeHg m dul lq[G aplk dH,Zi } qP>h wiw[ api fH[ m dxi WyV h'dHbj@##duV%J s[ Vjq idulBi dry dvt[ eH[ lF siejh } eH[ w'HgbWea Vhk dihj m$$ Rpfi.a ljig l.ea WCg f+l.V h'Hg m ljigl.ea bjdebj v{ w[ df>c } rjfl h' eHg m WjWj bV.s dl>z ugfjl ljij lqjyji lpSjdHbj m lpS w[ h;Pi V[ WyV wgaj dw@##RpV%J V[ aphjcj b{cj r,cj w.q l"tj wi ds,aj m lpzC iju[ V[bjfS[ df,aiJ s[ RpZji vHg wHg fgC%gbJ af wiw[ e.ej } ZiagRpKa[ dvbJsj lg m fi RpV%J WyV wiw[ hg aphj} dw,cgbJ WtLLJds,agbJ hV m$$

\dHh WyV l! wiaji dl>z Wg!H[! fjl fjl'G f+jfa h'dHbj|

eih dVrji[ ldaepiP s[ bjfSj VjRp mm\b>e 400|

dHw FjHg siWjij dl>z Vjq sj dl>z WjWj ug s[ siLV wiVbjMsj hp.sj lg m hi[w ljv bjRpSj m u[ siWjij dl>z sg qjHgV[ Vjv h'Sj aJ Rpl} l.W'ZV wiw[ WyV wiw[@ ##qjHg@ dHl W,Dy[} sp,Z dzY dsbj wi m sp,Z dzY ria[ dWVJ ;dhi Vhk qisg m$$hpS a,w Rph siWjij dl>z sp,Z dzY riasj ] m hpwq bVplji

Page 568: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

Rplsg qjaj V[ rg sp,Z dzY Rpl} Whpa s[Sj m dHw rji siWjijdl>z a[ Rplsg qjaj siLV wiV bjH[ m Rplsg qjaj V[ WjWj ugw'v siWjij dl>z s[ diLa[ Wji[ W[Vag wgag m dw eigW dVrjusiWjij dl>z } diLaj h' dihj ] lj} wg hpwq vHgH[ dw Vj mh;Pi V[ fp,DdAbj@ ##dw,Do'G hp.sj ] ba[ RpV%J sj wg e'a ] ($$ RpKaidry qjHg V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ RpV%J sj e'a lqjz ] m$$api.a h;Pi V[ urjW ds,aj@ ##lqjzJ sj diLaj Vhk v{Sj m dHV%Jws[ dHw duMsj ljZ ljC ds,aj lg m$$ aJ N,B siWjij dl>z V[W[Vag wgag eigW dVrju q{G aphjc[ wh[ bVplji hg wiJej@ b{r[GVhk m WjWj ug V[ WyV wgaj@ #Lp,Z ]$ m byjVw diLaj h'S Rpfi.aWjWj ug fjl bjH[ aJ h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##Ljhj dwl l'dZbj ($$siWjij dl>z V[ W[Vag wgag ug RpV%J V[ bjf hg lF wpN wgaj]@ bljo'G wpN fp,DdAbj hg Vhk m b,De'G h;Pi V[ WyV wgaj dw@##q>ev q>ev dHw,Dn[ wi ds,a[ m$$ faj Vhk dry'G WjWj ug sj wgFjr lg m dxi w'Hg WyV Vhk wga[ m lqJ Wgasj debj m Rpfi.aljc[ zi Rpy[yj lpV[hj z,Ddvbj dw@ ##dVaV[q wdibj wi' m$$ blkhpwq bVplji dVaV[q wiV v,e fH[ m wpN lq[G Wjbs duhCg N'BgRpV%J V[ qPhig dry ds,ag lg Rph dwl[ wjiV qi eHg m blk WjWjug fjl W[Vag wgag m b,De'G WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##duhCj e+dhlg Rph Bv debj m lF lp,t ih[ej m$$ WyV bVplji b,u a,w lFbV.s ] m dHw Wilg a[ siWjij dl>z sp,Z v{ w[ Vj fhp.y ldwbj mRpl} lpfV[ dry siLV s[ w[ Wilg a[ Vj ujS sj wjiV fp,Aw[ Vjv hg b,De[ a'G hi rjig ujS sg ajwgs wgag m Rpl a'G WjbssiWjij dl>z V[ ws[ Vjej Vhk fjdHbj m

\dHh WyV FjHg siWjij dl>z V[ dvtjdHbj|

28

l'Hg ujS{ l'Hg fAjS{uj wRp Vsi dli.s[ mm

Fp,Dy' Vei sj idhS rjvj W;pie WjWj dulsj Vjq l! d*fjvdl>z WgWg wj lpf,ai l! rgi dl>z WgWg wj rjv[ Vei idh>sjlg m f+>DaP l! d*fjv dl>z WgWg wj Fp,Dy' Vei dry idh>sj lg ba[dHh ws[~ws[ WjWj ug s[ siLV ba[ l[rj rg wi uJsj hp.sj lg mdHw lq[G l! d*fjv dl>z WgWg wj qhjiju qhJ hdiVjq dl>z ugs[ fjl W{nj lg a[ dHw h'i l[rjsji Vjq bdFbjl dry qlalg m Rplsg dVidrwvf Fjr fPiV iPf dry Ws[h br,loj drylg m h;Pi V[ w'Hg w"aw riajdHbj ba[ WjWj d*fjv dl>z WgWgw[ } l.W'ZV wiw[ WyV wgaj@ d*fjv dl>z FjHg dwbj@ dHh aJqi debj ] m bjfJ dHl } dwa[ Vdhi dry lp,B s[HgH[ m d*fjvdl>z dHl w"aw } lqN Vj ldwbj m Rpl} d*fjv dl>z V[ s' yjir[i yp,wS sg w'dLL wgag fi yp,w Vj ldwbj m btgi a[ WjWjug V[ WyV wiw[ Rplsg lqjZg tpv%jHg a[ Rph ljrZjV h' debj mRplV[ V[ai rg t'v% vH[ m d*fjv dl>z u' dHl lq[G ligi wiw[ WhpaWv rjvj lg ]ijV h'dHbj fi wpN b,De[ W'v Vj ldwbj m

wpN lq[G Wjs dHh' hg W;pie WjWj d*fjv dl>z WgWg wj@ WjWjqhJ hDdiVjq dl>z ug sg blojV s[ Vjv hg A,fC RpKa[ w,fC[Z' dihj lg m dHl s[ Vjv rjv[ A,fC } h;Pi avjb wdh w[ WyVwdibj wis[ lV m WjWj d*fjv dl>z ba[ dHw qjHg rg Vjv lgw,fC[ Z'S lq[G m dHl sj dZbjV h'i fjl[ h' debj m ba[ wJ c'cduhj bj w,fC[ Z'S rjv[ ljWS sg dB,wg v{ w[ RpKc debj Rpfi.a

Page 569: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

WjWj d*fjv dl>z wjhvg wjhvg wsq fp,Bsj Rpfi dB,Dv[ RpKa[du,Do[ WjWj ug W{n[ lV bj debj ba[ bjfS[ lpFjb hg W'dvbj@##l.a ug qhjiju@ ljWS sg dB,wg wJ c'c v{ debj ]@ q>erjdsY m$$ RpKai dry h;Pi V[ urjW ds,aj@ ##w'Hg e,v Vhk@ dB,wgsg dwhCg e,v ] m aplk dB,wg h'i v{ vr' m$$ RpKai dry WjW[ d*fjvdl>z V[ dwhj@ ##Vhk Rphg dB,wg yjhgsg ] m$$ WjWj ug V[ dxii'dwbj a[ WyV wgaj@ ##s' bjV[ sg dB,wg Wsv[ b{Vj wpN wiVsg wg v'C ] m u[ dB,wg Vj dqvsg h'r[ aJ wi rg vHgH[ m$$ f+>DaPl! d*fjv dl>z V[ bjfS[ lpFjb bVplji d;,s Vj A,cg ba[ wHgVjrjuW e,vJ rg wgagbJ m WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyVwgaj@ ##WgWg dwbj f+dabjrj Vhk vHgsj hp.sj m$$ WjWj d*fjvdl>z dHl ev RpKa[ bdCbj dihj m btgi RpKa[ h;Pi V[ WyV wgaj@dB,wg aJ Rphg bj ujH[eg fi a[ig ujdHsjs RpKa[ ?iy h'r[eg@Fjr dw Vhk ih[eg m$$ WjW[ d*fjv V[ dwhj@ ##bu[ ;qgV aJ q[i[dfY s[ Vjq RpKa[ ]@ q[i[ Vjq RpKa[ Vhk v,eg m$$ h;Pi V[ WyVwgaj@ ##us'G a[i[ Vjq v,De[eg Rps'G v{ vrJe[ m$$ ##Rps'G hg lhg$$Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##wpA o'C%j duhj df,DA[ h' w[ tv' uj m$$hpwq bVplji WjWj d*fjv dl>z wpA df,DA[ h' debj aJ hg RphwJ qP>h dry dB,wg xCg RpKcsj h'dHbj bjdHbj ba[ dB,wg lp,Bw[ b,De[ v.z debj m api.a hg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##v{ a[ijw.q h' debj m dHw dB,wg Wsv[ lj} dHaVj W[bjijq wgaj a[ Vjvljcj dHaVj fidabjrj dvbj m b,De[ a'G a[ig l[rj W.s m$$

dur[G WjSg dry bjdtbj@ ##a[i[ FjS{ lFp dwAp h'r{ $$ qVp hnwgy{ b>Dda dre'r{$$ s[ woV bVplji WjW[ d*fjv dl>z s[ dfaj rgidl>z s[ qiV a'G Wjbs ;qgV dHl s[ Vjq v,eg m Rph ;qgV@ ziWjWj ug s[ WyV bVplji Vei WgWgw[ rjvj dr,y hg r[ySg fHg m

\dHh WyV ljWwj lif>y l! b,Ai dl>z WgWg wj fjl'G dqdvbj|

30

Feaj sg lsj aP i,tsjhdi ugRp Zpdi aP itsj bjdHbj mm

\b>e 630|

de,sCWjh[ s[ w'v dHw hplVi Vjq sj Vei ] m Rpo[ l.a e.ej

ijq ug Rpsjlg l.fisjdH rjv[ idh>s[ lV m Rpl lq[G fjSg sg b"C

v,eg idh>sg lg m Rpo[ RpV%J e.ej ijq ug sj A,fC fpBjdHbj h'dHbj

lg m Rpl dry fjSg sg v'C lg aJ RpV%J lPbj r,T w[ A,fC Fi

dvbj lg m ] aJ dHh fp>V rjvj w.q lg fi liwjig wj}V bVplji

;piq lg m dwl[ ypev W.s[ V[ q"w[ sj vjF RpnjRpS vHg RpKfi

dvtag LwjdHa wi ds,ag m Rpfi'G dHVwpbjig rjla[ b`li

bjdHbj m Rpl V[ q"w[ $a[ A,fC Fdibj r[t w[ Rpfi dif'iB wi

ds,ag m Vjv hg l.a e.ej ijq ug } dwhj dw w.q aJ fp>V rjvj

] fi wj}V bVplji Vhk m q{G bjfS[ r,Dv'G aJ wpN dhqjdHa wi

ds>sj fi q[i[ r,l Vhk m aphjo'G u' wpN hp.sj bjfSj W.s'Wla wi

vr' m dHV%J wdh w[ b`li aJ yvj debj dur[G WjSg dry

bjdtbj m

dWVp WwV[ dWVp whV whjrV@ b>aiujqg ujV{ mm\b>e 1228|

Rpfi.a WjWj ug V[ bjfSj l[rw bjfS[ bjf F[u ds,aj m

Rpl V[ WjWj ug r,Dv'G e.ej ijq ug } h"Glvj ds,aj m us'G rg b`li

bjr[ Rpl} l,y s,l s[Sj qpwiSj Vhk dwl[ e,Dv'G aphj} w'Hg dxwi

Page 570: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

wiV sg v'C Vhk blk bjf[ lF wpN l.Fjv vrJe[ m hpwq bVplji

l[rjsji dHh WyV wiw[ rjfl bj debj m a[ H[o[ WjWj ug s[

blojV a[ WjWj ug dB,Dv[ Rpfi Bdhv ih[ lg a[ WyV wi ih[ lV m

##blk bjH[$$ dHh WyV wiw[ s' wiqJ b,De[ df,A[ h' ujSj a[ dHh

WyV dxi wiVj m

dHl Fp,Dy' Vei s[ idhS rjvj u{ ijq Vjq sj f>ca q>si

sj fpujig lg m Rph dVIq bVplji WjWj ug w'v q,oj B[wS

bjdHbj m Rpl s[ bjH[ a'G rg dHh WyV s' da>V rji wga[ Rpl

sg ijq WvjHg sj w'Hg RpKai Vj ds,aj a[ RpV%J u{ ijq } dHLjij

wiw[ bjfS[ w'v dWnj dvbj m WjWj ug bjf tC%[ lV m Rpl s[

W{nS a'G Wjbs dHhg WyV dxi wiV v,e fH[@ ##blk bjH[ m$$

Rpfi.a u{ ijq ug V[ fp,DdAbj dH,Do[ w'Hg bjsqg Vhk ] m dwl }

bjt ih[ h' ( RpKai dry WjWj ug V[ WyV wgaj blk e.ej ijq

} wdh ih[ hJ m Rpfi.a u{ ijq ujS v,ej fi WjWj ug V[ Rpl}

W{nS vHg dwhj dw bu[ Vhk ujSj m Rpfi.a dHl Vei sj davw

ijq f>ca u{ ijq sg Fjv wisj wisj dH,Do[ bj debj m Rpl V[

dB,Dv[ s[ h[n h' w[ WjWj ug } qhjiju sg bjrj; ds,ag m RpKai

dry WjWj ug V[ Rpl} Rpfi Wpvj dvbj a[ WyV wgaj dw aP. ljcj

belaqpVg ]G m b,u a[ig rg v'C lg m Rpl davw ijq f>ca V[

h,o u'C w[ dwhj q{G belqpVg Vhk WS lwsj m aplk d*fj wiw[

WSj dsY aJ w'Hg r,cg e,v Vhk m WjWj ug V[ WyV wgaj aJ

aP. WS debj@ ##ljcj dHw w.q wiw[ m$$ WyV wgaj dB,Dv[ s[ Rpfi'G

TjHg wsq b,De[ api w[ dHw q>ai s,Ddlbj@ dHh q>ai fC% w[ TjHg

yPvgbJ fjSg sgbJ fg v{ a[ Rpl V[ RpKai dry dwhj dw qhjiju

32

ug q{G aJ bu[ dHLVjV Vhk wgaj m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##lF

Lp,Z ] m$$ RplV[ WyV bVplji b,De[ TjHg wsq h' w[ TjHg yPvgbJ

fjSg fg dvbj a[ Vjv hg WjWj ug s[ s,lS bVplji q>ai RpyjiV

wgaj a[ WjWj ug V[ WyV wgaj dw i[a RpKcsg dslP m

Rpfi.a f>u l[i sp,Z@ s' l[i y"v@ s' l[i t>c@ l[i dzRp s[ w[hpwq wgaj@ ##q>si dry uj w[ tgi WSjRp@ dHLVjV wi'@ ljigtgi bjf hg A,w v{Sg m dwl[ } Vhk s[Sg m$$ u{ ijq } rg ujSvHg hpwq h'dHbj m q>si dry bjRpS a'G Rpfi.a fdhvJ davwijq V[ dHLVjV wgaj fPuj wiV Rpfi.a tgi WSjHg a[ tgi WhpagWS eHg m hpwq lg dHw,Dv[ tjS sj m dxi ci[ RplV[ u{ ijq }WjWj ug fjl z,Ddvbj m ljig tgi tjS dry bjfSg q;WPig s,lg mWjWj ug V[ u{ ijq } RpKai dry dwhj dw Rpl} wpN Vhk hp.sj mW[d`wi h' w[ tj ujr[ a[ h'i dwl[ } Vhk s[Sg m dH,Do'G a,w dw u{ijq } rg tjS a'G i'w ds,aj m dHl a'G Wjbs davw ijq cisjcisj fdhvJ aJ o'C%g~o'C%g wiw[ tjS v,ej m bjti a[ dHaVglpbjs v,eg a[ Rph dHw,vj hg tj debj m dHl a'G Rpfi.a us'GhplVi Vei dry r,cj b`li bjdHbj aJ Rpl V[ Rph A,fC lp,wjdfbj s[dtbj a[ l.a e.ej ijq ug V[ fp,DdAbj dw aphjc[ a[ LwjdHaNPng wgag ] dwl[ V[ m fi lPbj a[ Bp,DdBbj h'dHbj h'i fjSg dw,Do[debj ]ijVg rjvg e,v ] m l.a e.ej ijq ug V[ urjW ds,aj lgdLwjdHa l,yg ] lPbj q{G a'dCbj lg@ A,fC Fdibj lg m fjSg r,Dv'Gf>Ag Whpa a.e lV m fi u[ hpS dH,Do[ fjSg Vhk fiq[Li sg d*fj] m q"wj r[tS a'G Wjbs b`li yvj debj m

\dHh WyV f>ca u{ ijq ug fjl'G dqdvbj m|

Page 571: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

t[sp V sPtp V cjVp dah uj wRp Vsdi wig mmVjVw u' f+F FjdSbj fPig daVj fig mm

\b>e 253|

Vei qvPw[ s[ idhS rjvj dHw qhjaqj dul sj uVqsiugbj s[ zi sj lg m dul sj Vjq q'hSj ijq lg m dHl } rgWjWj ug sg l[rj wiV sj lqJ f+jfa h'dHbj m l[rj wiV a'G fdhvJdul ai%J ljdibJ } hpwq ds,aj uJsj lg@ dHl } rg Rpl ai%Jsj hpwq lg m Rpl rwa qhjiju ug sg l[rj wiV rjvj dHw,vjhg lg m df>c dry'G sp,Z v{ w[ bjRpSj@ c[i[ sg ljig l`jHg wiVg@df>c dry'G f+Ljs[ v{ w[ bjRpS[@ ujVriJ } y'ej fjRpSj u' dwb,u a,w qdibjsj wjdHq ] m ljig l[rj dHw,Dv[ sg ;.pq[rjig a[lg m awigWV A[ qhgV[ dHl V[ l.ea s[ s,lS bVplji l[rj wgaga[ dHaV[ lq[G dry hg WjWj ug V[ dHl } zi ujS sg bjdebjs[ ds,ag m dHl sg l[rj dry v,De[ w"S~w"S bjdHbj faj Vhkv,e ldwbj m Vj hg bjf q"uPs ] dul wiw[ dHl s[ f+l.e Wji[dvtSj qpLwv ] m hJ dHaVJ wp faj ;iPi v,ej dw bjfS[ VeiujS Rpfi.a W.seg wisj dihj@ l.lji s[ w.qJ dry dHl sj qVVhk v,Ddebj m a[ df>c a'G Wjhi dHl sg ue%j A,fCg wiw[ q'hSjijq sg ue%j qLhPi ] m f>Ddca l+g ijq dl>z ug dHl q'hSj ijqsg f+[iSj wiw[ bjH[ lV m l[rj wiV lq[G q'hSj ijq us'G bjfS[df>c } bjMsj uJsj lg aJ dHh l+g ijq dl>z ug } rg dqvsjhp.sj lg a[ f>Ddca l+g ijq dl>z ug sg Rpl r[v[ df>c dry spwjVhp.sg lg m f>Ddca l+g ijq dl>z ug Rpl r[v[ l'hSg qhgrjv sj dw,lj

34

fC%s[ hp.s[ lV m brj; bda ilgvg a[ dt,y rjvg hp.sg lg v'wkWC[ dfbji Vjv lpSs[ lV m q'hSj ijq ug V[ rg lpVS a'G Wjbsf+[iSj wiVg m u[ aplk wpN f+jfa wiVj ] aJ Fp,Dy' fhp.y' m Rplsi a'G w'Hg rg tjvg Vhk qpdCbj m duaVg wp rlaP sj FJcj h'r[fPij wi ds>s[ hV m b{lj qpiLs wvIpe dry dqvSj qpLwv ]l' aplk s[i Vj wi' m dHl ai%J sg f+[iSj wHg rji h'S a[ l+g ijqdl>z ug sj qV h"vg~h"vg f+[dibj ujS v,ej m dHV%J V[ rg ws[ws[ WjWj ug } ta fjRpS[ LpiP wi ds,a[ a[ dul r[v[ WjWj ugw'v ?a fhp.ySj a[ WjWj ug V[ ?a sj w'Hg rg urjW Vj s[Sj mws[ ws[ urjW rg s[Sj m WjWj ug V[ dHl ai%J wdhSj@ ##u' wpNrg aP. dHh wdhSj@ dHh dy,ngbJ dry Vhk dqvSj bjf bj w[e,v wi m$$ l.a q'hSj ijq ug rg us'G dHV%J } df>c dry b,e[df,DA[ dqvs[ WjWj ug w'v ujS Wji[ f+[iVj wis[ m btgi } dqvjfh'S sj rwa bj debj aJ l+g ijq dl>z ug WjWj ug w'v c[i[Fp,Dy' fhp.y[ m f>Ddca l+g ijq dl>z ug s[ dfaj sj Vjq L.wi sjllg m us'G WjWj ug fjl fdhvg rji siLV wiV bjH[ aJ l.qa1972 dWwiqg dry fhp.y[ Vjv dHV%J s[ qjaj ug lg m WjWj ugVjv wpN fiqjio s[ WyV h'S a'G Rpfi.a WjWj ug V[ bjfS[qdibjsj bVplji dfY sjs[ VjVw[ fp,A w[ l[rj s[ ds,ag ba[ hpwqb>si idhS sj WyV v{ dvbj debj m Rpl r[v[ WjWj ug sg l[rjdry l.a w[li dl>z ug l.a Vgvj dl>z ug@ l.a bdy>a ijq ughj;i lV m ljig Li%j wiV a'G Rpfi.a h;Pi V[ l[rj l"Gf ds,ag a[Vjv hg WyV wgaj u' w'Hg f+LV h'r[ hpS fp,A' vr' m w'Hg vw'Vhk i,tSj m aJ l+g ijq dl>z ug V[ W[Vag wgag dw qhjiju q{GRpfjlVj aJ l+g ijq y.si ug sg wisj hJ m a[ q{} siLV epiPVjVw s[r ug s[ hp.s[ lV m yjhgs[ aJ ijq y.si ug s[ hV dwMdw

Page 572: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

u[hg l[r wijHgb{ wiSg Fg ljHg mml[rw l[rj wiw[ hg lF wpN f+jfa wisj ] mhpwq rg ] ^ ##dWV l[rj xvp dwl{ Vhk mm$$

l[rj sj xv f+jfa wiw[ dl,tJ@ l[rwJ V[ l[rj wiV wirjRpSr,Dv'G ws[ q'Tj Vhk x[dibj m dur[G l.a Whjv sjl ug u,lg f" rjv[ba[ l.a Z.Vj FjHg iPf[ rjv[ l[rj dry bjfS[ bjfS[ blojVJRpKa[ W{n[ h'H[ hg l[rj r,Dv'G ws[ rg br[lv[ Vhk h'H[ lV m dHl

q{G RpfjLw RpV%J sj hJ m dw+fj wiw[ dHh sKl' dw dwM ( RpKaidry WjWJ ug V[ dwhj@ ##dw wvIpe dry fdhij epiP VjVw s[rug sj ] dHl wiw[ epiP VjVw s[r ug s[ siLV hp.s[ hV m Vjv[blk rg bjH[ W{n[ hJ aP. ljc' w'v bjMsj lg ($$ a[ dHaVj WyVwiw[ WjWj ug V[ bjfS[ s'h[G h,o bjfS[ b,tJ s[ b,De[ wiw[ WyVwgaj dw a{} epiP VjVw s[r ug sj iPf dHl ai%J dslsj ] mWjWj ug s[ h,oJ a[ V[aiJ s[ dryjv[ Rphg epiP VjVw s[r ug sjiPf dsdlbj m r[tS bVplji l+g ijq dl>z ug wdhS v,De[ ug ngw] m Rpfi.a dxi WjWj ug V[ WyV wgaj dw a=[a[ Ip,e dry ijqy.si ug sj ujqj ljcj lg m a[ij dfAvj uVq apvlg sjl sjlg m aP. ijqjdHS rg dvtg ] m dHl wiw[ a[ij ljcj l.W.Z WdSbj ml+g ijq dl>z ug V[ urjW ds,aj dw ##uW Vj s[t'G q{G bjfSg V{SgaJ q{G V fagu' epi wg W{Sg m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj dw l[rjwi aeCj h' w[ lF wpN r[t vrk m Rpl a'G Wjbs epiP VjVws[r ug s[ liPf sj siLV Vhk h'dHbj m dxi l+g ijq dl>z ugl[rj dry up,B fH[ dsV ija bdab>a l[rj wiVg bji.F wi ds,ag m

\dHh WyV iaV dl>z dT,Dv'G qvPw[ rjv[ a'G dqdvbj m|

36

ue%j dHw f+l.e l.a Z.Vj ug sj l[rj wijRpS sj dvt s[Sj ngwih[ej@ duhCj FjHg iPf[ Vei dry idhS rjv[ W;pie FjHg dV,wjdl>z fjl'G f+jfa h'dHbj m FjHg liPf dl>z@ FjHg Vi{S dl>z FjHgdV,wj dl>z y"oj FjHg lpiqpt dl>z wJeC a'G rg dHV%J Vjv lg mdV,wj dl>z sg Rpqi bu[ A'Bg hg lg l.a Z.Vj dl>z ug s[ hpwqbVplji sp,Z v{ w[ Fp,Dy' fhp.y[ m Rpl lq[G hjCg sg rjTg fHg h'Hglg m sp,Z sg q"lq bVplji wqg h'S wiw[ lji[ FjHg iPf[ dry'G sp,ZdHw,nj wiw[ v{ w[ bjH[ ila[ dry bjRpS lq[G dV,wj dl>z sjf{i li'G s[ r,T[ h[nv[ dh,Dl[ dry r,u w[ ;?qg h' debj lg m apdibjVhk lg uJsj f{i sis Whpa wi dihj lg m dur[G dwr[G wiw[ Fp,Dy'fhp.y[ m ija dwl[ l[rw s[ r,v idhS sj hpwq h'dHbj m siLVwiV lq[G dV,wj dl>z Vj bj ldwbj m WjWj ug V[ fp,DdAbj aphjcjy"oj ljog dw,Do[ ] m Vjv Vhk bjdHbj m RpV%J V[ W[Vag wgag Rplsj f{i sp,tsj ]@ Rpl a'G apdibj Vhk uJsj aJ WjWj ug V[ WyVwgaj Rplsg hj;ig v,e eHg ] m aphjc[ zi bfCV lji bjijqbjdHbj h'H[ej m dxi wJeC rjv[ liqp,t dl>z Wji[ W[Vag wgagdw Rph apdibj uJsj dc,e dfbj m RpKai dry h;Pi V[ WyV wgajdw lF e'Gs[ q,v sj wjij ] RplV[ hg dHh w.q wgaj ] ba[ bjfSjf{i drtj w[ wdhS v,De[ blk NPn Vhk W'dvbj m bljcj f{i rgVgvj h' debj ]@ e'Gsj q,v rv Vhk r[tSj m dxi dHw ypBwgdq,Bg sg yp,w w[ WyV wgaj #ujRp LpZ ]$ dHaV[ s[i a,w v.eif,w w[ bj debj m l[rjsji V[ W[Vag wgag dw qhjiju v.eidabji ] hpwq wgaj@ ##FjHg iPf[ rjdvbJ } v.ei Vhk AwjRpSjdHV%J sj b,u sj b>V uv ijqfpi[ qgaP dNYi s[ zi ]$$ bjdebjs[ w[ yji[ a"i ds,Da[ apiV lq[G WyV wgaj qgap dNYi s[ zi

Page 573: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

hpwq{ b>sdi lFp w'wpsida dwl sg wi{ urjWj mm

VrJ df>c \l+g sqsqj ljdhW s[ V;sgw| d;v%j Wdn>cj drydHw f+[qg wjvP Vjo VojS[ rjdvbJ sj LiZjvP lg m Rph hi WilwjvP Vjo s[ lojV sg Ijaij rjla[ VojS[ bjdHbj wisj lg mdHw rji Rph bjfS[ df>c a'G hp.s[ h'dHbJ ila[ dry Fp,Dy' drt[fp,Ddubj m WjWj ug s[ siLV wiw[ f+l.V h' debj ba[ yiVJ dryW{n debj m qhJfpitJ V[ fp,DdAbj@ ##f+[qgbJ dw,Do'G bjdHbj ]G ($$f+[qg h,o u'C w[ W'dvbj ug q{G Vr[G df>c a'G bjdHbj hJ m h;PiV[ fp,DdAbj@ ##ujSj dw,Do[ ] ($$ Rph W'dvbj ug q{G hi Wil wjvPVjo sg Ijaij wisj hJ a[ hpS rg dHl[ rjla[ y,Ddvbj hJ m WjWjug V[ VrJ df>c wdh w[ dfAv[ WyV } dxi sphijdHbj m a[ RplV[ rg Vr[G df>c wdh w[ dxi sphijdHbj m qhJ fpitJ V[ xpiqjdHbj@##a[i[ df>c Wdy,ai agio ] a[ wgiafpi u{l[ fdr,ai Zjq } A,cw[ aplk wjvP Vjo s[ c[i[ wg v{S bjMs[ h' ( aplk wgiafpi sgIjaij wdibj wi' m aphjcgbJ qV'wjqVj wgiafpi a'G fPigbJh'SegbJ m$$ f+[qg wpN l.w'y Vjv W'dvbj ug W;pieJ a'G v{ w[ blkwjvP Vjo ug sg hg fPuj wis[ hJ m WjWj ug e.Fgi h' w[ W'v[@

dq,lgbJ a.sPi sgbJ i'BgbJ dabji h' ihgbJ hV m dul rwahpwq bVplji ijqfpi[ fhp.y[ m WjWj ug s[ WyV bVplji lF a'GfdhvJ qgaP dl>z s[ zi fhp.y b,De[ i'BgbJ f,w ihgbJ lV RplV[q>uj cjh ds,aj ba[ W{n eH[ b,De[ dHl Vjv ujS~fAjS aJ w'HgVhk lg f+>DaP h;Pi s[ WyV bVplji dHlV[ dHhVJ sg WCg l[rjwgag m b{lg lqioj s[ qjvw lV WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug m

38

##aplk ws[ wjvP Vjo r[dtbj rg ] ($$ Rpl f+[qg V[ RpKai ds,ajug ws[ Vhk m WjWj ug qplwij w[ W'v[ u[wi a{} wjvP Vjo ugs[ lj?Lja siLV wirj s[HgH[ m Rpl f+[qg V[ h,o u'C w[ W[Vagwgag dxi aJ bjf ug sg WCg dqhiWjVg h'r[eg m WjWj ug V[WyV wgaj y.ej aJ aP. b,u dH,Do[ hg idh m dHaVj WyV wiw[WjWj ug RpKn w[ bjfS[ bjlS RpKa[ b>si yv[ eH[ m Vr[G df>crjvj f+[qg wpN dyi bjijq wiw[ c[i[ a'G dAfs[ fjl[ r,v F=qSwiV yvj debj m Rpl rwa dHw fjl[ u.ev uJ i[a s[ dB,DW[ lVRph apisj~dxisj NjCgbJ dry sPi dVwv debj m Rpl} b,De[dHw ljZP dqdvbj u' V,DW[~fyjVr[G ljv sg Rpqi sj f+aga hp.sjlg duls[ w.VJ dry qp>siJ dli a'G i'cj@ v,w dli v.e'Bg@ h,odry a.Wj a[ dyqBj@ f{iJ dry fpijSgbJ tCjrJ@ wp,Wj h'dHbjligi@ bda wq;'i h"vg~h"vg api dihj lg m dHl f+[qg s[ w'v bjdebj m ljZP ujS w[ dHlV[ Vqlwji wgag m Rpfi.a Rph ljZPW'dvbj FjHg iP.qg rjv[ qhjiju fjl siLV wiV ndhi[ h' m dHlf+[qg s[ hJ wdhS a[ Rph ljZP W'dvbj Z.V@ l.a qhJ hdiVjq dl>zug qhjiju@ duV%J sj Vjq dvbj@ ilVj fdr,ai hp.sg ] m dHaVjwpN wdh w[ Rph ljZP b,De[ } api debj ba[ Vr[G df>c rjvj f+[qgrjfl c[i[ bj debj m b,De[ qhJfpit bjfS[ bjlS RpKa[ WjhiW{n[ lV m h'i l.ea rg W{ng lg m WyV l+rS wi ih[ lV m dHhf+[qg l.ea dry W{n debj wj`g lq[G a'G Wjbs qhJfpitJ V[ Vr[Gdf>c rjv[ f+[qg } l.W'ZV wiw[ fp,DdAbj dwM FjHg wjvP Vjo s[siLV wga[ m Vr[G df>c rjvj f+[qg h,o u'C w[ W'dvbj ug bu[Vhk m qhJfpitJ V[ xpiqjdHbj FjHg siLV aJ h'H[ hV m RplV[ dxidwhj ug Vhk h'H[ m WjWj ug V[ xpiqjdHbj h'H[ dwM Vhk ( u' ljZPhpS[ hpS[ aphj} u.ev dry dqdvbj lg Rph wjvP Vjo lg m Rph

Page 574: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

aRp q{G bjdHbj liVg bjdHbj mmFi'l[ bjdHbj d*fj bjdHbj mm

\b>e 746|

l! epiWyV dl>z adhlgvsji Fs"C rjv[ sg F{S VjF[ Ldhib>si Wgqji lg m VjF[ s[ hwgqJ@ cjwBiJ V[ Rpl } urjW s[ ds,ajlg m rjfl bjMdsbJ e,cg dry dHw qjHg dqvg m dHl WgWg r,v

]ijV h' w[ W'dvbj ug Rph wjvP Vjo lg m WjWj ug V[ lpFjrwwdh ds,aj Rphg wjvP Vjo lg Vr[G df>c rjvj m f+[qg wpN V[C[ h'w[ yiVJ dry Npw w[ blyiu h' W'dvbj@ ##qhjiju@ Rph aJ q>eajduhj v,ej lg m q{G lqNsj lg wjvP Vjo WCj diLB~fpLB yqawjigl'hSj fpit h'r[ej@ duls[ r,v blk r[t rg Vhk lwJe[ m fi dHhaJ lZjiV eigW duhj l.a lg m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ RpKai ds,aj@##FjHg l.a aJ eigW duh[ hg hp.s[ hV m$$ Rpl f+[qg V[ dwhj ugq[i[ Rpfi Rplsj w'Hg bli Vhk h'dHbj m h;Pi qplwij w[ W'v[ FjHgdHh aJ a[ig qi;g ] m duh' duhg FjrVj i,Dt' fi blk a{} dwhj] dw liW dH,Aj fPiV wvf dW+tL fiq Zjq wgiafpi a[i[ bjfS[df>c ] m Rpo[ hj;ig Fdibj wi'@ aphj} F'e q't@ lir fsjiof+jfa h'Se[ m Rph f+[qg WjWj ug sj Z.Vrjs wiw[ WyV q>Vsjh'dHbj rjfl Vr[G df>c yvj debj m Rph ljij fdirji hg b,De[a'G wgiafpi sj LiZjvP WS debj m hpS a,w l[rj wi dihj ] m

\dHh f+l.e l.a hjwq dl>z ug wgiafpi VrJ df>c rjdvbJ V[ lpSjdHbj u'fjnwJ s[ debjVg Wvr.a dl>z w'nj epiP wj rjdvbJ V[ v[tw sjl }

dvt w[ F[dubj m|

40

r[t w[ fp,DdAbj Wgqji ] ( Rpl s[ fpAS $a[ WgWg sg qJ V[ Rpl }W{nS a'G i'w ds,aj m l! epiWyV dl>z ug sg F{S V[ Rpl } dwhjdw yC% ujS s[ i'w Vj m aJ b,De'G Rph wdhS v,eg dw dHh xlBwvjl sj c,Wj ] m u[ Bg!Bg! bjdHbj aJ a.e wiP m aJ WgWg V[dwhj qJ@ dHl sg dBwB s[ f{l[ aP. s[ s[rk m Vjv hg dWnj v{ m a[Vjv hg qjHg } dWnj dvbj m ZPig bj w[ e,cg Wsvg aJ Vjv hgqjHg RpKai fHg m ila[ dry qjHg V[ WgWg sg qJ } fp,DdAbj dwdHl } wg e,v ] a[ b,De'G urjW ds,aj dw dHh Wgqji ] m lji[r{sJ hwgqJ V[ urjW ds,aj hpS dHl } zi dvuj ihg hJ m dHhe,v RplV[ qjHg s[ w.V dry whg aJ dw dHh e,v WgWg } lpSVj lw[ m fi Wgqji fHg WgWg lF wpN lpSg uJsg lg m Rpfi.a RplqjHg } fp,DdAbj dw aP. dw,Do[ y,vg ]G m Rpl qjHg V[ s,Ddlbj dw i.Pqgrjv[ l.aJ w'v y,vg hJ m Rph WC[ fPiV qhJfpit hV m blk wHgrji siLV wga[ hV m u[ q[ig e,v q>V[ aJ dHl WgWg } zi Vjdvuj m RpKo[ v{ y,v m Rpo[ fdhvJ~fdhvJ wpN s[i a{} b>si VhkujS s[Sj m aP. dHl vCwg } v{ w[ W{ng ihk m RpV%J sj Rpfi'G Rpfi'GlpFjb ep,Dl[ rjvj vesj fi W?LS v,De[ s[i Vhk wis[ m

b,e'G qjHg V[ urjW ds,aj dw dHl rjig aJ q{G Fs"C df>cv{ w[ ujrJeg m dxi zi lvjh wiw[ bjrJe[ m fi Wgqji WgWgljigbJ e,vj lpVS a'G Wjbs wdhS v,eg dw q{} hpS[ hg WjWjug s[ yiVJ dry v{ y,Dv' m q{G bu[ zi Vhk ujSj m u[ q{G qi eHg@dxi wg h'r[ej m fi qJ bu[ rg Vhk lg q>Vsg m dxi l! epiWyVdl>z adhlgvsji Vjv Vhk lV m fi dHl r[v[ RpV%J s[ VjvyfCjlg lg m aJ yfCjlg V[ rg dwhj qJ v{ y,Dv' s[i Vj wi' mq{G l! ljdhW } bjf[ lqNJ s[rJej dw WjWj ug s[ yiVJ dry

Page 575: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

v{ w[ eH[ lg m bjti } WjWj ug s[ fjl v{ bjH[ m dul rwa bjH[WjWj ug b>si Vj bjRpS s[S m dHaV[ dyi } dsV dAfS sjBjHgq h' debj m WjWj ug sp,Z AwS rjla[ bjlS a'G Rpn w[ bjH[ mdxi ljig l.ea V[ W[Vag wgag dw qhjiju ug Rpl qjHg a[ WgWg} b>si Wpvj vr' m dxi b>si ujS sg bjdebj h' eHg m WgWg} b>si Wpvj w[ wdhS v,De[ a[ij qiV } ugb wisj dw duRPS} b,De'G WgWg V[ urjW ds,aj dw l,Dy[ fjaljh qji' yjh[ i,t vr' mdur[G WjSg dry dvdtbj ^

uW hq liS f+DFP wg bjHg ijtp f+DFP Fjr{ qjdi mm

WjWj ug qplwij w[ W'v[ dw s[rg a[ig Rpqi aJ A'Bg ] e,vWCg r,cg wgag m lisjiJ sg wpCg h'S wiw[ dlbjSg ]G m RpqiaJ a[ig a[iJ ljv sg ] dxi fp,DdAbj dwM ngw ] m b,De'G WgWgsg qjaj V[ rg hJ dli dhvjdHbj m dHaVg s[i } fiLjs[ sj rwah' debj aJ hpwq bVplji s' f+Ljs[ Wj;i[ s[ a[ c[dvbJ sj bjyjiVjv e.Tj s[ ds,aj m WgWg V[ N'vg dry fpbj dvbj m lS[ dAvw[e.Tj s' f+Ljs[ A,w vH[ m r[tS rjvg l.ea wdhS v,eg dw dHhwpCg Vhk Wysg Rpfi.a f+Ljs[ AwS a[ WgWg WC[ bjijq Vjvl"G eHg m ija } WjiJ ru[ WjWj ug V[ bjrj; dsag@ ##qjHg ba[WgWg } WpvjRp m$$ hpwq s[ w[ W,nv ba[ fjSg sg WjvBg q>erjvHg m dHw Vjv dyqBj rg q>erj dvbj m WjvBg rg v'h[ sg dyqBjrg v'h[ sj dli` W,nv hg dq,Bg sj lg m dw,Do[ v'hj q,Do[ Vhk vjRpSjdw,Do[ lF w'v'G itrj dvbj m i;j s[ qjvw dVIq WSj ds>s[ hV mbjfS[ dVIq } bjf hg a'C ds>s[ hV m l[rwJ tjai lF wpNwi v{Gs[ hV m Rpfi.a Rpl fjSg } W,nv dry fj w[@ qjHg } hpwqds,aj dw fjSg lS[ W,nv yp,w v{ WgWg } hpwq h'dHbj dw wigiJ

42

rjv[ fjl[ yvg uj m Vjv dHw l[rjsji F[dubj a[ dwhj aP. sPitCj ihk WgWg r,v df,Aj wiw[ a[ Vjv hg dyqBj s[ ds,aj m

WyV wgaj@ ##dw s[tg ci Vj m$$ Rpo[ uj w[ dHLVjV wi v{ba[ w,fC[ Wsv w[ bj m W,nv qPZj qji s[rk m dxi ljc[ w'v bjujrk dxi WgWg } rg Wpvj dvbj m WgWg sg qJ w'v'G a[ij WyV vH[ m

a[iJ rjig Rpl sg Li%J wgag dxi a[iJ rjig LpwgV zi s[w'v Li%J wiw[ dxi a[iJ rjig WgWg s[ WyV vH[ m dxi qjHg }dwhj dw WgWg w'v'G fp,A v{ dHh ngw h' eHg ] m hpS blk dHl} ujS Vhk s[Sj m du>Vj dyi aP. dHl sg q>eSg Vhk wisg dxidul rwa WgWg sj q>eSj wgaj dxi WgWg siLV wiV bjHg ml! epiWyV dl>z adhlgvsji Rpl[ r[v[ VojS[ lV m WjWj ug s[siLV wiV bjdHbj a'G WC[ f+l.V h'H[ m dxi hpwq h'dHbj dw ljc[rjla[ sp,Z F[dubj wi' m blk A,Ddwbj wiJe[ m dHw W.sj sp,Z sjs'hSj v{ w[ lr[i[ Ljq s' BjHgq dvbjRpS sj hpwq h'dHbj m hpwqbVplji s' ljv s'r[G BjHgq sp,Z bjMsj dihj m dHw rjiadhlgvsji epiWyV dl>z WjWj ug } q,oj B[wS bjdHbj m RpldsV WjWj ug V[ WyV wgaj dw aP. dHh V"wig A,c s[ a[ aV?jhsj f{lj Vj dvbj wi zi[ dihj wi a[ fdhvg fRpCg sj fjnwdibj wi m dHl a'G Rpfi.a adhlgvsji ljdhW V[ V"wig rg A,cds,ag a[ zi idh w[ fjn wiV v,e fH[ m

dHh WyV WgWg hifjv w"i lfp,aig l! epiWyV dl>z Fs"C a'G f+jfa h'H[|

Page 576: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

wWgi q[ij qpN qdh dwAp Vhg u' dwAp ] l' a[ij mma[ij apN wRp lRpfa[ dwbj vje{ q[ij mm

\b>e 1375|

dHw rji wv[iJ rjv[ WjWj ug Fp,Dy' bjH[ lV m Fp,Dy' rjv[ WjWjug V[ WjWj ug } l.W'ZV wiw[ WyV wgaj dw qhJfpit'G blk yjhp.s[hJ aplk a?a a[ W{n' m hpS aplk Fp.u[ W{n[ l'h.s[ Vhk m aphjc[ lgla[ y'i a[ A,ai h'r[ m blk b,tk r[tgH[ m RpKai dry WjWj bV.sdl>z ug V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag dw eigW dVrju@ a?a RpfiaJ aplk W{n' m y"i a[ A,ai rg aphjc[ lgl Rpfi hg h'r[ m a[ sjlaphjc[ yiVJ dry W{nj h'r[ a[ Rpfi.a Fp,Dy' rjv[ WjWj ug V[ dwhjdw Vhk@ hpS aphjcj lqJ ] m WjWj ug wv[iJ rjdvbJ V[ dxirg dHVwji wi ds,aj m dxi Fp,Dy'G rjdvbJ hpwq wgaj dw dxiq>e w[ tjY m WyV bVplji WjWj ug bjfSj dq,Bg sj dfbjvjv{ w[ q>eS api fH[ m ljij dsV Wjhi hg ih[ faj Vhk dw,Do'G wpNdqdvbj uJ Vhk m ija Wga ujS a'G qei'G bev[ dsV WjWj ugfjl bjH[ aJ dxi dHh' hg hpwq h'dHbj m dxi WjWj ug s[ wh[ a?aa[ W{nS a'G dHVwji wiV a[ sPug rji dxi q>e w[ tjS sj hpwqh'dHbj m hpwq bVplji sPli[ dsV rg q>eS yv[ eH[ m agli[ dsVdxi yiVJ dry hj;i h'H[ dxi rg a?a $a[ W{nS sj hpwqh'dHbj m a[ RpV%J s[ dHVwji wiV a[ agu[ dsV rg q>eS sj hpwqh'dHbj m da>V dsV dHl ai%J hp.sj dihj m faj Vhk dw wg f+gdtbjlg m dHh aJ qjvw bjf hg ujVS m y"o[ dsV hpwq wgaj dw dulu'a sj dZbjV blk dhis[ a'G wgaj hpS Rph aphjc[ dhis[ a[ ] ma[ aplk Rpl liPf sj dZbjV ljhqS[ epiP e+.o ljdhW sj liPf i,t

44

BPBg ejTVhji e'fjv mm\b>e 281|

fdBbjv[ Ldhi dry dHw vCwg lg m Rplsg bjfS[ fag VjvVhk WSsg lg m s'r[G qjrJ ZgbJ dHw,ngbJ h' w[ WjWj ug fjldB,v[ a[ bjHgbJ a[ W[Vag wgag m WjWj ug V[ W[Vag lpVS a'G Rpfi.aWyV wgaj dw w.dVbJ sj wjiu aJ h' ujH[ej m fi u' whJejwiVJ fr[ej@ dlsw i,tk m Rpl r[v[ FjHg zp,wi dl>z bwjvg a[dHl sj ljog lp.si dl>z WjWj ug w'v W{n[ lV m WjWj ug V[ Rpl} fp,DdAbj dw s[rk wpN fC%g ]G (

w[ dZbjV wiVj a[ bjf Vgr[G h' w[ RpV%J s[ yiVJ dry W{nSjhpS z'i wvupe sj lqJ ] m u' wpN rg wiVj ] l+g epiP e+.o ljdhWug sj Rpfs[L s[ w[ wiVj a[ wijRpSj m aphjcg siejh'G dHhgl[rj v,eg ] dw epiP e+.o ljdhW ug sg fPuj wiVg wijRpSg m dHh'hg wvupe s[ epiP hV a[ ldaepiJ s[ liPf } hi rwa ljhqS[i,tSj m spVgbJ s[ v'w ldaepiJ sj ldawji wiVj Fp,v eH[ hV mbjRpS rjv[ lq[G dry h'i rg Fp,v ujSe[ m dHl a'G Rpfi.a WjWjbV.s dl>z ug aJ l+g epiP e+.o ljdhW ug sj ldawji fdhvJ rgwis[ lV fi hpwq bVplji h'i rg r,Z wi ds,aj dw dul sjb,u a'G VjVwli njn dry ba[ WjWj ug s[ l[rwJ s[ zi dryr[dtbj uj lwsj ] m

\dHh WyV l! iSfjv dl>z \W{hCgrjv| dul } WjWj ug wv[iJ rjv[ e'fjv

dl>z wiw[ WpvjMs[ hp.s[ lV@ RpV%J a'G dqv[|

Page 577: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

Rpl s[ hJ wdhS a[ WyV dvt v{S sj hpwq h'dHbj m us'GWjWj ug V[ WyV dvtjdHbj@ aJ zp,wi dl>z a[ lp.si dl>z lpSw[ wdhS v,De[ dw dHh wg e,v h'Hg m b,u Vrk e,v hg lpSg ] mWjWj ug V[ RpKai ds,aj dw dHl vCwg sj dlsw wjdHq ] m dHls[dlsw bjli[ dHlsj wjiu Lp,Z h'Sj ] m Rph WyV dvtS a'G WjbsvCwg } hpwq h'dHbj dw dHl s[ agh fjn i'; wiV[ hV m u[aJ f>ujh wi vr[G aJ lF a'G y.ej h' ujr[ej m Rpl w.dVbj V[WjWj ug s[ hpwq bVplji f>ujh fjn LpiP wi ds,Da[ m wpN dsVJWjbs hg Rplsj fag v{S bj debj m fdhvJ aJ Rpl vCwg V[ujS a'G dHVwji wgaj m us Rpl s[ fag V[ fp,DdAbj dw aP. uJsgdwM Vhk us'G q{G v{S bjdHbj hJ m aJ RpKai dry vCwg V[ dwhjaP. LijWg wWjWg ]G m a{} LijW a[ qjl A,cSj fr[ej a[ Rpls[fag V[ dwhj dw q{G ljij wpN A,cS sj dVIq wiw[ a{} v{S rjla[bjdHbj hJ m Rpl vCwg V[ dwhj dw q{G fdhvJ Fp,Dy'G ujrJeg a{}Vjv v{ w[ m a{} q[i[ Vjv Rpo[ y,vSj h'r[ej m Rpfi.a Rph vCwgbjfS[ fag lq[a WjWj ug w'v bjHg m dul r[v[ Rph bjHg aJb,De[ zp,wi dl>z a[ lp.si dl>z W{n[ lV m WjWj ug V[ zp,wi dl>za[ lp.si dl>z r,v dHLjij wiw[ wdhS v,De[ dw vCwg bjfS[ fag} v{ w[ bj eHg m aplk bjfS[ b,tk r[t vr' m aplk Rpl dsV h,lih[ lg m Rpfi.a Rpl vCwg V[ a[ Rpls[ fag V[ WjWj ug s[ yiVJdry q,oj B[dwbj m dHls[ dlsw } Fje v,De[ hV m WjWj ug V[Rpl vCwg } fp,DdAbj dwM s[rg hpS lpF wpN ngw ] ( Rpls[hJ wdhS a[ WjWj ug V[ bjLgirjs s[ w[ ujS sg bjdebj ds,ag m

\dHh WyV l! zp,wi dl>z bwjvg a'G dqv[ duls[ ljhqS[ dHh lF wpN h'dHbjlg m|

46

upeh upe.adi Fea apqji[ mmwgiap widh lpbjqg a[i[ spbji[ mm

\b>e 567|

1!

dHw rji WgWg ljdhW w"i WjWj ug s[ siLV wiV bjHg mWjWj ug V[ WyV wgaj dHh WgWg ai[a[ Ip,e a'G v{ w[ ljc[ VjvW.seg wisg bjHg ] m ljc[ Vjv uVq v{Gsg idh>sg ] m ai[a[Ip,e dry dHh WgWg iju[ s[ zi vCwg lg m dul iju[ sj ijrgs[ w.T[ a,w iju lg m dHw w.T[ a[ WgWg af wisg a[ sPu[ w.T[RpKa[ blk m WgWg sj dfaj ijuj WgWg sg Ljsg wiVj yjhp.sj lg mWgWg sg Ljsg rjla[ duhC[ fsjio WS[ lV WgWg V[ WyV wiw[y"vJ sg oJ f,oi WSj ds,a[ a[ blk Rpl lq[G ijrg sdibj s[ sPu[dwVji[ a[ W.seg wis[ hp.s[ lg m wpN lqJ bjdHbj m blk Rpl ue%j} A,c w[ yv[ eH[ m dHh WyV wiV r[v[ l.ea dry dHw WgWgbqi w"i u' dw WpvjT[ sg lg Rph wdhS v,eg dw qhjiju dHhe,v aJ l,yg Vhk v,esg m WjWj ug V[ Rpl WgWg sg L.wJ sPi wiVvHg dVLjVgbJ s,l w[ Rpl ue%j a[ F[dubj m du,Do[ Rpl lq[G WgWgljdhW w"i sg wp,BgbJ hp.sg lg m dul oJ a[ y"vJ s[ f,oi WS[ lV mWgWg bqi w"i Rpo[ fhp.y w[ dVLjVgbJ v{ bjHg m WjWj ug V[ ljigl.ea } drtjHgbj m a[ WgWg bqi w"i WjWj ug s[ yiVJ a[ dc,efHg m dHl ai%J WjWj ug V[ ljig l.ea Vjv WyV dWvjl wga[ mWjWj ug V[ WyV wgaj dw wvIp,e dry WgWg V[ w.dVbj sj uVqdvbj ] m a[ hpS w.dVbJ s[ iPf dry idh w[ FuV wi[eg m us

Page 578: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

'WgWgbJ ujS v,egbJ aJ WgWg ljdhW w"i } WjWj ug V[ dHww,fCj ds,aj m Rpl r[v[ dHw WyV wgaj us'G ljc[ siLV sg v'Ch'r[ aJ dHh w,fCj Rpfi v{ v{Sj m WgWg ug w,fCj v{ w[ zi yvgeHg m us'G rg WgWg ug V[ WjWj ug s[ hpwq bVplji siLV wiV[hp.s[@ w,fCj Rpfi v{ v{Gs[ aJ Rpl r[v[ ypWji[ dry dHl ai%J sjf+wjL h' ujSj dw Wjhi'G rg w'Hg r[t Vj lw[ m

V'B-dHh WyV o'C%[ duh[ xiw Vjv b,e[ bj yp,wj h{ m a[ WyVdHl ai%J rg wgaj dw spbjfi dry WgWg ug V[ us'G uVq dvbjlg Rpl r[v[ WgWg sg brj; FuV wiV lq[G qVJ } q'h v{Gsglg m FBws[ h'H[ qVJ } LJag bj uJsg lg m Rpl r[v[ sg WgWgug sg wpBgbj sg w.Z bu[ tCg h{ m wp,Bgbj sj Wji ZiP. r,vhp.sj lg m

2!dHw rjig dxi WgWg WjWj ug s[ siLV wiV bjHg ba[ W[Vag

wgag l,y[ fjaLjh dw yji Ip,e q{G aphjc[ Vjv afKdlbj wgagh{ m dxi q[ij uVq ijwLJ rie[ W>DdsbJ s[ zi dwM h'dHbj mWjWj ug V[ WyV wgaj@ WgWg ug f+dhvjs Fea rg ijwLJ s[zi u>Ddqbj lg m RpV%J sj RpZji wiVj lg m dHV%J sj RpZji wiVrjla[ a[ij uVq dHKo[ h'dHbj m dxi WgWg V[ W[Vag wgag q[ijdHlaig sj uVq dwM VhgG Wsdvbj m aJ WjWj ug V[ hpwq ds,aja[i[ dry Wji-Wji h.wji sj dwSwj idhS wiw[ a{} dHlaigsj ujq dqdvbj m us'G sjSj F,ng dry Fp,u ujr[ dxi hij VhgGhp.sj m dHl a'G qei'G a[ij dHlaig uVq VhgG h'r[ej m

\dHh WyV WgWg epdidsbjv w"i fp>Vg rjvj a'G dqdvbj|

48

sjda dfbjig drldibj sjajij

1!Fp,y'G Vei sj fpiP q,v dHw l[n hp.sj lg m bjfS[ lji[ fdirji

} v{ w[ WjWj ug w'v W[Vag wiV bjdHbj m WjWj ug } VqLwjiwiV a'G Wjbs Rpl V[ bjfS[ f'ai[ Wji[ W[Vag wgag dw qhjijuljc[ a[ dwifj wi' m q{} f'ai[ sg sja WtL' m WjWj ug V[ WyVwgaj dw aplgG Whjv sjl ug s[ yiV xC vr' m dHl a'G Rpfi.aus'G ws[ Whjv sjl ug WjWj ug s[ siLV wiV bjH[ aJ l[nug V[ Whjv sjl ug fjl W[Vag wgag dw qhjiju ljc[ a[ dwifjwi' a[ Vjv hg WyV wgaj dw r,c[ WjWj ug V[ bjf s[ fjl F[dubjh{ aJ WjWj Whjv sjl ug V[ dwhj dw u[ RpV%J sj hpwq h{ aJlj} w.q wiVj fr[ej m a[ aP. lji[ df>c } b>V fjSg AwjRpSjh'r[ej m dwl[ Vjv drawij VhgG wiVj m dH>VJ WyV wiw[ ljigqdibjsj lqNjHg a[ l[n V[ W[Vag wgag dw qhjiju tiy WCjh' ujH[ej m l.a Whjv sjl ug V[ dwhj dw bjfSg h{lgba qpajWwijLV v{ bjr' a[ wCjhg yjC% s[Sg m du>VJ dyi qpw[ Vj lF }AwjHg ujHg m bqgi QigW w'Hg bjr[ lF } Awj s[Sj m l[nug V[ dwhj dw qhjiju aplgG rg siLV s[S[ a[ Whjv sjl ugV[ dwhj dw lqJ s[tJe[ m dHw ljv Wjbs RpV%J s[ f'aij f{sjh'dHbj m RpV%J u,e sg dabjig wgag m us'G u,e wgaj a[ df>c s[f>dcaJ a[ du>qgGsjij duV%J Vjv q[v dqvjf lg RpV%J } hg b>VfjSg AwjdHbj m duhCj Wy debj Rph rg du>qgGsji s[ zi r.c

Page 579: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

ds,aj m dHaV[ dyi l.a Whjv sjl ug WjWj ug s[ c[i[ fhp.y[ m us'GfpiP qv l[n } faj v,ej aJ Rph rg dqvS vHg bjdHbj a[ l[nWjWj ug Whjv sjl w'v wdhS v,ej dw blgG ug u,e wi ds,ajh{ aJ WjWj ug Whjv sjl ug V[ dwhj dw dul ai%J blgG dwhjlg Rpr[G hg wgaj m wdhS v,ej ug blgG aJ f>dcaJ a[ d;>qgGsjiJ} hg AwjdHbj h{ m Whjv sjl ug V[ fp,DdAbj dw dwl[ QigW }VhgG AwjdHbj m dHh WyV Whjv sjl ug V[ s' rjig fp,DdAbj aJl[n V[ dwhj dw VhgG ug m aJ Whjv sjl ug yp,f wi eH[ m dxil[n V[ W[Vag wgag dw ljc[ zi yiV fjY aJ Rph yp,f wi eH[a[ ep,Dl[ Vjv Rpn w[ yv[ eH[ a[ dwhj dHl V[ ljc[ wh[ bVpljiu,e VhgG wgaj m o'C[% dyi Wjbs fpiP q,v sj f'aij qi debj mRpl a'G Wjbs w'Hg vCwj VhgG h'dHbj m bjti } dwl[ h'i sjW,yj v{ w[ N'vg fjRpSj dfbj m

\dHh f+l.e fpiP q,v s[ fp,ai r[sj ijq a'G dqdvbj|

2!FjHg qjCj dl>z sj ajdHbj Wta"i dl>z Fp,vi bjfS[ t[a

} h,v u'C w[ uj dihj lg m ila[ dry u'dCbJ rjvj A,fC bjMsjlg aJ Wta"i dl>z WvsJ } fjSg dfvjRpS v,e dfbj Wta"idl>z V[ F,u w[ Wvs s[ l'Bg qjig a[ qP>h'G W'dvbj dw iP.qg rjv[ljZ rJeP B[Tj wigiJ dry uJsj h{ m WjWj ug us'G Wjhi uJs[lV aJ ijh a'G fjl[ h' w[ apis[ lV m us'G Wta"i dlRpG Ljq }zi[ rjfl bjRpS v,ej a[ ujSg ujS WjWj ug ijh b,e[ h' w[tv' eH[ a[ WyV wgaj dw FjHg b,u aP. lj} Wvs WSjMsj lga[ Wvs WSj w[ u'Cg i,Ddtbj m WjWj ug s[ WyV lpSs[ hg Wta"idl>z V[ w,tJ sg f>c lp,Bs[ hg yiV xC vH[ aJ WjWj ug V[ dwhj@

50

##Lp,Z h{$$ b,e[ rjla[ dHM VhgG wiVj m Rpfi.a Wta"i dl>z ljigRpqi dxi l[rj dry v,Ddebj dihj m

\dHh WyV qjCP dl>z Fp,vi fjl'G dqdvbj|

3!dHw rjig WjWj ug w'v df>c s[ l[rjsji W{n[ lV m lp.si dl>z

V.s[wj@ zp,wi dl>z bwjvg@ dV,wj dl>z Fp,vi@ Wp,Z dl>z dT,v'G a[dVZjV dl>z V>s[ wj m dHV%J ljdibJ W[Vag wgag dw qhjiju ugaphjc[ c[i[ dry WPB[ vj s[HgH[ m Vjv[ Wje v,e ujr[ej a[ Vjvhg l.ea AJ dry W{n[eg m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##FjHg@ wvw,a[a,w bjfS[ hg Wje b{ us'G dsv wdibj xv q>erj dvbjwiJe[ m$$ Rph WyV b,u l,a h' ih[ hV m i'; xvJ sj f+Ljds hgriajdHbj uJsj h{ m

4!hgij dl.z WgC rjv[ sg qjaj dHl } v{ w[ Fp,y' bjHg m dul

r[v[ hgij dl>z } q,oj dBwjdHbj aJ hgij dl.z r,v r[t w[ WjWjug V[ WyV wgaj ##RpH[ WPWdVbJ@ aP. aJ fhjCJ dry W{nj lg maP. dH,Do[ dw,Do[ bj debj($$ dxi Rpl sg qjaj } l.W'ZV wiw[ WyVwgaj dw dHh dHw aflrg ljZ lg m dHl } de+hlo sg dH,Ajh'Hg aJ dHl V[ uVq v{ dvbj m

\dHh WyV hgij dl>z WgC rjv[ a'G dqdvbj|

Page 580: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

sBu ikCu vsgiq swihbYAwpy krx kryv ]

\b>e 44|

eiqg sj qhgVj lg m hjCg sg rjTg s[ dsV lV m sjl s[dfaj } VjVw[ hjCg r,TS rjla[ bjfS[ w'v v{ bjH[ lV dwMdwRpV%J s[ VjVw[ Fea[ lV a[ dHKo'G Fea[ a'G dwl[ f+[qg w'v'G WjWjug sg dlxa lpSg a[ dwhj dw hjCg r,TS dry aJ hjv[ dsVidh>s[ hV m dwM V Fp,y' uj w[ l.aJ s[ siLV wi bjHgH[ m dHMdryji w[ bjfS[ qjqj ug } s,Ddlbj dw q{G Fp,y' l.aJ s[ siLVwi bjrJ m b,e'G qjq[ V[ i'dwbj a[ dwhj dw Rph ljZ aJ dwl[} qpC w[ bjRpS u'ej VhgG A,csj a[ VJ ujS dry hg Fvj h{ mb,e'G bjf V[ urjW ds,aj dw q[ig ujS dry s[i h{@ qpCV drys[ig VhgG v,esg m dHh bjfS[ qjq[ } wdh w[ Fp,y' fh..py eH[ mdul r[v[ c[i[ bjH[ aJ WjWj ug V[ bjRpS lji Vj wpN fp,DdAbjV wpN s,Ddlbj m l[rjsji df>c dry cjvg v{S vHg uj ih[ lV mRpV%J s[ Vjv a'i ds,aj m a[ Vj yjhp.s[ h'H[ rg urjW Vj s[ lw[ mRpl dsV lji[ df>c dry'G cjvg wgag a[ rjfl fhp.y[ m Ljq } dHl[ai%J cjvg q>ejHg a[ i'BgbJ yPij wi w[ wp,DdabJ } fjRpS sjhpwq h'dHbj m WjWj ug w'v ujS rjla[ bjdebj v{S vHg ljhqS[aJ ujS fi uj w[ W'vS sg dh>qa Vj fH[ m dHw dsV df>c drydHw zi cjvg v{S rjla[ eH[ aJ zi rjvg qjHg V[ f+LjsjxCjMdsbJ dwhj dw FjHg wjwj aP. dwo[ bj debj m a[i[ rie[bSo,w qp>c[ aJ dHo[ yjhgs[ hg hV m dxi W'vg dHh WjWj L[i rg

52

swDU sMgu mskqy qUTY pwvw dyv ]\b>e 44|

Vei sp,v[ rjvj s[ idhS rjv[ dHl f+[qg sj Vjq lisjijdl>z lg m Rpqi awigWV f>ujh ljv h'r[eg ##fPiW b>wpi uW f+eB{F[dBY fpit idlw W{ijeg mm$$ s[ WyV bVplji dHlsj uVq VjVw[zi xirjvg d;v%j l.eiPi dry h'dHbj m dfaj sj Vjq dZbjVdl.z ba[ qjaj WgWg y.s w"i lg m w.q t[agWjCg sj dqhVa Vjvwis[ lV m bjf ug sg Ljsg WgWg ugrg Vjv h'Hg m zi dryrjdhepiP V[ da>V fp,ai rg WtL[ l! N.cj dl>z Whjvj dl>z ba[l! e.cj dl>z lV m zi dry lji[ fsjio@ fp,ai bjdebjwji dxiWjWj ug sg l[rj f+jfa h' eHg ba[ aV@ qV@ ZV Vjv l[rj wgag mhi fPiVqjLg } df>c spv[ rjvj a'G sp,Z bjBj ba[ sjv bjfS[dli Rpfi yp,w w[ v{ bjMs[ lV m dxi da>V dsV vejaji idhw[

WS uJsj m dsV dAfS rjvj lg a[ dHaV[ } c[i[ r,v'G Fjig brj;bjHg u' dw eiuS sg bjrj; lg m qjHg W'vg dw r[t b,u L[iWS debj WjWj@ a[ hpS ljhqS[ V ujHgG Rpo[ uj w[ m dHl a'G Rpfi.abedvbJ ziJ a'G hp.s[ h'H[ ila[ dry'G v.z[ aJ l,o dry W{n[ W.dsbJV[ rg dHh' hg e,v whg m dHh h"vg-h"vg apis[ c[i[ fhp.y eH[ mdHl ai%J widsbJ yjvg dsV Waga h' eH[ VJ bjdebj q>ega[ VJ hg h"Glvj dfbj m dHl a'G Wjbs dHw ija dsV s[ ApfSVjv bjfS[ bjf hg api fH[ a[ ija'G ija Fea[ fhp.y eH[ m dHhlg fdhvg rji siLV a[ l[rj sj q"wj m

\dHh WyV dfaj ug fjl'G dqdvbj|

Page 581: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

bdab>a l[rj wiVg m df>c s[ v'wJ V[ wdhSj ##lisjij dlbJ@Rph u' wpN aP. dHo'G v{ w[ F,py' uJsj h{G wg dHh wpN Rpo[ VhgG h{ ($$f+D>aP lisjij dl>z V[ lF sg e,v bVlpSg wi s[Sg ba[ l[rj VhgGA,cg m lisjij dl.z sj FjHg Fje dl>z lg m RplV[ rg lisjijdl.z } i'wSj dw aP. Rpo[ v{S wg uJsj h{ Vjv[ zi sj w.q A,csjh{G m Rpfi.a lisjij dl>z V[ bjfS[ Fij Fje dl>z } dwhj dwrgi aP. dHw rji q[i[ Vjv aJ y,v a{} faj v,e[ej dw Yh wghV dHh WyV lpSw[ ba[ dHl sj dVLyj r[t w[ Fje dl>z rgdHw fPiVqjLg Rpa[ lisjij dl>z s[ Vjv hg debj us'G Fje dl>zV[ WjWj ug s[ siLV wga[ aJ ##s[t liPf fPiV FHg bjlj siLVF[Ba Rpaig Fp,t$$ rjvg e,v f+a,t h' eHg m dVhjv h' debj m Fjedl>z V[ dwhj lisjij dl>z@ ##q{G a{} i'w w[ evag wisj lg@aP. ngw h{G m b,e[ rjla[ q{} Vjv v{ w[ bjdHbj wigG m dHh aJl,y[ epiP sj zi h{ m$$ Rpfi.a lisjij dl.z s[ Vjv Fje dl>z rgl[rj dry v,e dfbj u' b>a a,w Vjv dVdFbj s'hJ FjHgbJ V[bap,B l[rj wgag m dHl lisjij dl.z V[ bjfS[ Vei sp,v[ rjvja'G y,vS lq[G bisjl wgag ijulojV dHw VrJ y,w bWjs h'debj lg m Rpo[ fhp.ySj lg ba[ df>c'G api fH[ m e,u dl>z fpi[ }y,v fH[ m bjfSj qjv c.ei rg Vjv hg vHg uj ih[ lV m ila[dry dHw TjW yPV[ r,v bjHg Rpo[ bjf aJ dHLVjV wiV v,efH[ ba[ fLP c.ei b,e[ a'i ds,a[ m dHLVjV wiw[ ufpug ljdhWsj fjn wis[ h'H[ Aaig ajS w[ wAdhij lpwjMs[ api[ uj ih[lV m ##q>V[ wg eda whg V ujdH$$ fjn wiV lq[G RpV%J sg e'cgv,e eHg m w'v Rpl r[v[ WjeCgH[G hg lV m RpV%J V[ lisjiJ dl>z} l.Fjdvbj a[ b,e[ uj ih[ fdirji } tWi wgag dw aphjc[ Vjv

54

sj dl,t yvjSj wi debj h{ m

dxi fdirji rg Rpo[ qpC w[ bj debj m Rpo[ RpV%J V[ vwCgbJv{ w[ dHLVjV wij w[ b>daq l.lwji wgaj m ligi A,cS lq[G WjdiLrg h'Hg u' dw wjxg lq[G a'G VhgG lg h'Hg m Rpfi.a WjeCgbJ V[hg dHlsg lqjZ rg WSj ds,ag u' b,u a,w wjdHq h{ ba[ v'wJsgbJ lptSJ fPigbJ hp.sgbJ hV m dHl l! lisjij dl>z sg dHwf'aig f,a' hgij dl>z drbjhg h'Hg h{ m Rph ljij fdirji hg h;Pis[ zi sj l[rw h{ hpS a,w wi dihj h{ ba[ Fp,y' hj;ig Fis[hV m dur[G wje; ba[ vPS fjSg dry ndhi VhgG lws[ a[ e,vuJs[ hV fi u[ dzY ba[ vPS dqvj w[ wje; fjSg dry A,cgH[aJ wpN idh lws[ hV ##wjesp vPS ih{ dz+a l.e[ fjSg wqvih{ mm b{l[ l.a dqvdh uV[ VjVw daV uqp dwbj wi{ mm$$

e^q^1@ b>e 8

wdWaqjdHbj wquja uja uja s[ ZpbjH[ f{if{i apig ujH[ ndhisg Vj dHw fvfvw xpiV dry rv Av wi uJsglpi@ Vi@ ijtL F+qjH[ fig hv yvyva Vj qV dBw ujH[ ljZ l.e dryqhJ hdiVjq hig A'c whJ ujH[ tvvqw{ Vj fpnj qjaj s[ eiF dryldaVjq ufp@ ldal.e wi hi fv m

Page 582: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

nwnk dwsu muK qy jo bolYeIhw aUhw scu hovY ]

\b>e 681|

df>c VojS[ s[ idhS rjvj ijuj dl,t WjWj ug s[ siLV wiVbjdHbj m qV dry fp,ai sg dH,Aj lg m huPi dB,v[ RpKfi W{n[ i,Wgi.e dry qla WyV wi ih[ lV ##WjuJ Vjv WB[ig tdh>sg dxisgt>F thjRpS }$$ a[ Rpl V[ rg uj VqLwji wgag m q,oj B[wSbVplji Rpl V[ bjfS[ bjf } h,o vj w[ dwhj u[ dHh WB[ig Wjus[ w.q bj ujH[ aJ q[ij bjRpSj lxv h' ujH[ a[ Rpl a'G Rpfi.aWjWj ug s[ WyV wdhS a'G Wjbs WjWj ug s[ h,o dry dHw yJsgsj ipdfbj lg m WjWj ug V[ ipdfbj rejh w[ qjdibj m Rph ipC%sj-ipC%sj dB,v[ a'G o,v[ bj debj a[ WyV wgaj F,u w[ ipdfbj yp,wdvbj m uj r[dtbj aJ ipdfbj dHw hg lg qV dry dtbjv bjdHbjdw yjhgs[ aJ s' ipfH[ lV dHw hg h{ m u[ s' h' uJs[ aJ u'CgWS uJsg m dHl dtbjv Vjv qpC w[ dxi dB,v[ Rpfi bj debja[ bjfS[ q>V sg q>e s,lg a[ WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHw' hgWhpa h{ sPuj wg wiVj$$ Rpl V[ spWjij dxi W[Vag wgag ug VhgGs' s[ dsY m WjWj ug V[ dxi WyV wgaj ##duhCj a{} dHw ds,ajWCj V[w fpiL h{ m u[ Rph sPuj bj debj aJ a{} njdSbJ dryhg i,tPej m$$ Rpl V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag ug qhjiju d*fj widsY fp,a dxi rg fp,a hg hp.sj h{ m Rpfi.a hpwq h'dHbj@ ##y.ej@dxi uj@ Rph rg bj ujH[ej m$$

56

AMqrjwmI sBu ikCu jwnYaus qy khw cupwieAw ]

\b>e 381|

1!WjWj ug sj dHw l[rw dul sj Vjq hdiVjq dl>z lg ba[

dul sj df>c xPl q>cg lg m Rpo'G sp,Z hi i'; v{ w[ bjdHbj wisjlg m dHw dsV qV dry dtbjv bjdHbj dw b,u WjWj ug ujSlji bjdebj s[ s[S aJ y.ej h{ m dul r[v[ sp,Z v{ w[ WjWj ugs[ c[i[ dry bjdHbj@ bjRpS lji hg l[rjsji } hpwq ds,aj dHl} s' i'BgbJ Rpfi t>c dzY fj dsY m sp,Z v{S lji hg s' i'BgbJ

wpN lq[G Wjbs dHl s[ s' fp,ai h'H[ us'G r,c[ h' eH[ aJ hpwqbVplji RpV%J s[ wi,ar rg ljhqS[ bjRpS v,e[ m A'B[ } aJ hir[v[ fpvgl hg Fjvsg dxisg dihj wi[ m dHw rji bxli V[ fp,DdAbjdw dHl s[ s' fp,ai hV m dHw y.ej a[ dHw Wpij dwM h{( a[ Veirjv[ v'wJ V[ s,Ddlbj dw dHh iP.qg rjv[ l.aJ sg d*fj h'Hg h{ u'rg h'Hg h{ a[ RpV%J s[ Wjf V[ rg dHh' e,v sg alsgw wgag mRpfi.a Rph bxli rg dHKo[ siLV wiV bjdHbj m WjWj ug V[fp,DdAbj dw siLV wiV[ hV dw f+LV Rpl V[ W[Vag wgag ug f+LVrg h{ m aJ WyV h'dHbj wg f+LV rg h{ aJ Rpl V[ VojV[ rjv[dl,t sg rjiaJ fp,Ag aJ WjWj ug V[ WyV wgaj dw dHl ai%J hgh{ m Rpl V[ W[Vag wgag ##ug qhjiju ) Rph dwl ai%J ngw h'lwsj($$ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj Rph dHl ai%J hg ih[ej aP.h'i e,v s,l m VhgG dxi bjdebj m Rpfi.a Rph bxli yvj debj m

\dHh WyV r,Dc[ N.cj dl>z l[qj a'G dqv[|

Page 583: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

Rpfi t>c dzY fj w[ s[ ds,agbJ m hpwq ds,aj ##tjS lji hg apiuj m$$ Rph rjfl yvj debj m dHl sj dfaj dVZjV dl>z siLVwiV rjla[ bjdHbj m WjWj ug V[ dHl fjl'G da>V l" ipf{ q>e[ m dHlV[ urjW s[ ds,aj m Rpfi.a WjWj ug V[ s,Ddlbj dw a[i[ zi Fiasg fagvg dry fH[ hV m Rph fagvg q>ug h[n s,Wg h{ m zi ujw[ q>ug a[ f{ debj m q>ug a'G Vj Rpn[ zi rjvg V[ fp,DdAbj dwaP. q>ug Rpfi'G dwM VhgG Rpnsj m dHl V[ s,Ddlbj dw WjWj ug da>Vl" ipfgbj q>es[ hV m zi rjvg V[ dwhj s[ s[@ dHl V[ ipfgH[ dvbjdw WjWj ug s[ yiVJ dry i,t ds,a[ a[ bjdebj v{ w[ rjfl yvjdebj m wpN lq[G Wjbs dHl s[ s'hag h'Hg m Rpl r[v[ ipfH[ sg v'CfHg a[ W[Vag wiw[ WjWj ug V[ lS[ drbju s[S sj WyV wgajfi dHh vr[ Vj m h;Pi V[ dwhj dHh aJ v{Sj fr[ej m WyV bVpljidxi lq[a drbju q'C[ m

2!dHw qjHg dul sj Vjq sjV w"i lg V[ fp,ai sg q.e wgag

hpwq wgaj Vj vY m Rpl fp,ai V[ aphjcg l[rj VhgG wiVg m qjHgs[ spWjij wdhS a[ fp,ai h' debj@ fi Rpl V[ l[rj VhgG wgag m

\dHh s'V'G WyV qj^ wiV{v dl>z WgWg wj fjl'G dqv[|

r,c[ N.cj dl>z l[q[ rjv[ } dHw rji WyV h'dHbj dw ##a{}blgG VojS[ a'G b{o[ v{ bJsj m a[ij dfAvj uVq VojS[ df>cijegbJ s[ zi hpp.sj lg a[ig Rpl r[v[ bnjiJ ljv sg Rpqi lg mdHh WyV lpS w[ h{ijV duhj h'dHbj m Wjbs dry dHl V[ VojS[df>c faj rg wgaj m Rpo[ uj w[ us'G ljig e,v fp,Ag aJ lhg fjHg mdul r[v[ rjfl bjdHbj aJ WjdWbJ V[ fp,DdAbj ##dw dwM hpSl,y ljhqS[ bj debj$$ Rpfi.a dxi N.cj dl>z yvj debj m

\dHh WyV rg N.cj dl>z l[qj fjl'G dqdvbj|

58

4!dHw rji dHh' FjHg N.cj dl.z dul sj fPij Vjq WjWj ug

s[ hpwq bVplji r,cj N.cj dl>z lg@ dwl[ e,v'G bjfS[ dfaj VjvVij; h' w[ bjfS[ B,Wi } v{S bj dihj lg m ila[ dry WjWjug w'v ndhdibj e,v dry dHl s[ l'V[ sj w.nj lg m WjWj ugw'v bjH[ aJ WjWj ug V[ dHl } uv[WgbJ tjS vHg ds,agbJ a[e,v rjvj w.nj bjfS[ w'v itrj dvbj m u' dHl } uv[WgbJds,agbJ lV Rph dHl V[ ljigbJ Vj tjZgbJ a[ WjWj ug a'G Apfjw[ f,e s[ vC W.V vHgbJ a[ ija } dHo[ hg l"G debj m ija lq[GdHl s[ li%jS[ WjWj ug byjVw hg bj W{n[ a[ dHl sg f,e }h,o vj wdh>s[ dw aP. uv[WgbJ dHo[ dwM W.V%gbJ hV m a{} tjSrjla[ ds,agbJ lV aJ W[Vag wgag ug Fij rjla[ i,tgbJ hV mWjWj ug wdhS v,e[@ ##ug ngw h{ Fij h'r[ aJ b{lj h'r[ Fij WCgy.eg yg; hp.s[ hV m$$ dHl a'G Wjbs lr[i[ WjWj ug } s,Dl[ dWVjlhpi[ zi yvj debj m fi b,e'G dHl s[ lhpi[ V[ dHl sg zi rjvg} Vj a'dibj m us spWjij rjfl WjWj ug fjl bjdHbj aJ WjWjug h,l w[ wdhS v,e[@ dwM v{ bjdHbj B,Wi } ( dxi dHl V[qpbjxg q>eg a[ dwhj Fp,v h' eHg m dxi l'V[ sj w.nj w,T w[ WjWjug V[ rjfl s[ ds,aj s[ dwhj ##hpS lhpi[ yvj uj a[ B,Wi } v{bj m$$ dxi WyV wgaj dw w.nj lhpdibJ rjdvbJ sg dVLjVg hp.sgh{ m dxi bjdebj v{ w[ N.cj l[q[ yvj debj m

\dHh WyV rg N.cj dl>z fjl'G dqv[|

5!dHw rji l[q[ df>c dry fLPbJ sg Wgqjig f{ eHg m Whpa Fu-

V,l wgag fi bjijq Vj bjdHbj m dul r[v[ Fp,y' bjH[ aJ WyVwgaj ##uj bjH[ lji[ m$$ dxi b,n dsV fdhi[ f{S sj hpwq h'dHbj

Page 584: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

kbIr swcw siqguru ikAw krYjau isKJ mih cUk ]

\b>e 1372|

dwl[ lq[G w'Hg wiq wi v{Gsj h{ m wiq wiV lq[G Rpls[ xvsj debjV VhgG hp.sj m dul rwa Rpl sj xv spt s[ iPf dryf+eB hp.sj h{ aJ dxi fLyjajf wiV a[ qhJfpitJ sg l.ea dryRphg wiq dwl[ Vj dwl[ iPf dry ljhqS[ bj uJsj h{ m dHw dlhgH[rjv[ sj dl>z l.aJ dl>z Vjq sj lg m RplV[ bjfSg s'hag w'vi,t w[ fjvg ba[ dxi bjf hg ap.erjvg Vei dry drbjh ds,ag mRpl s[ zi w'Hg W,yg W,yj VhgG h'dHbj m l.aj dl>z WjWj ug s[zi sj l[rw lg dHl V[ WjWj ug w'v[ W[Vag wgag dw qhjijuq[ig s'hag ap.erjvg drbjhg h'Hg h{@ ba[ drbjh h'H[ } Whpadyi h' debj Rpls[ zi w'Hg W,yg W,yj VhgG h'dHbj m W[Vag lpSw[h;Pi dwhj@ ##l.aj dlbJ Rpl w>dVbj } dHw rji dHo[ v{ bj dxie,v wiJe[ m$$ Rpfi.a l.aJ dl>z V[ s' yji rji dqvw[ v{ bjRpSsg w'dLl wgag m Rpl vCwg sg unjSg dul sj zi drybtdabji lg Rph w'Hg Vj w'Hg WhjVj wiw[ bjRpS Vj s[r[ m

a[ epids,a dl.z } iP.qg ljdhW u.c h[nJ f{S sj hpwq h'dHbj@dHw } q,B w'v@ s' dB,v[ a[ m us'G dHh epids,a dl>z w'v df>ceH[ aJ Rpl V[ dwhj dw q{G RpV%J w'v VhgG ujSj m q{G Vjij; hJ mRpl } dHh e,v WjWj ug V[ s,lg lg dw aP. dHV%J s[ bjt[ Vj v,egaJ Rpl V[ urjW s[ ds,aj fi us'G WjWj ug sj spWjij Vj v{ w[r[irj fjdHbj aJ epids,a dl>z q>V w[ fdhi[ W{n debj m Rpla'G Wjbs fLPbJ } bjijq bj debj m

60

hi rji Bjv s[r[ m Rpfi.a l.aj dl>z V[ WjWj ug fjl W[Vag wgagaJ be'G h;Pi V[ WyV wgaj ##l.aj dlbJ@ Rplsg unjSg sg hgljig i'w h{ m u[ vCwg bj ujH[ aJ y.ej h{ Vhk aJ Rplsg unjSgrg b{r[G hg ujH[eg m$$ dxi fp,DdAbj dHl vCwg s[ f[w[ dwhC[ df>cs[ hV aJ l.aj dl>z V[ W[Vag wgag ug@ ##epiP w[ w'n[ hV WyVwgaj$$ epiP w[ w'n[ aJ blgG rg ih[ hJ a[ dlhgH[ rjv[ Fg aP. dwr[GVj dwr[G vCwg } dHo[ dHw rji v{ bj m$$ fi unjSg V[ VhgGbjRpS ds,ag fi W,yj Rplsg unjSg s[ rg w'Hg Vj h'dHbj m

\dHh WyV Rpl WgWg s[ VjVw[ dlhgH[ rjv[ a'G dqdvbj|

dHw dl>z hiijH[fi df>c a'G sp,Z v{ w[ bjdHbj lg dwl[ s[zi'G m us'G Rp[h bjfS[ zi debj aJ Rpl sg q,N dqvS' h,B eHg mRplV[ bj w[ q,N Wji[ W[Vag wgag dw qhjiju q[ig q,N VhgG dqvsgbe'G WjWj ug V[ Rpl} bjfS[ w'v'G b,n bjV[ s[ w[ WyV wgajdw dHh b,n bjV[ Rpl} s[h m a[ig q,N dqv fr[eg m Rpls[ dHlai%J wiV Vjv Rplsg q,N ngw h' eHg m

wdWapq>V Vjq ufp w.q dHh bjr[ w.q@h'i a[i[ dwl[ w.q VhgG bjrS[ m

WsgbJ } W.V@ W.V qji uJs[ qV aJHg dHh W.V@ W.V h'iW.V Tdh ujrS[-

hi sq w.q w.q q>esj h{ F'dvbj [email protected] } lqjv w.q dHo[ idh ujrSVjq ##ldaVjq hig ufp ljlp ljl Vjq$$##qhJ hdiVjq hig lda wdhvjrS[$$

Page 585: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

qumrI giq imiq qum hI jwnIsy syvk ijn Bwg mQorI ]

\b>e 208|

f>Ddca W[sjijq l[q[ Vei s[ idhS rjvj lg m WjWj ug fjlhi i'; bjMsj hp.sj lg m dHw rjig huPi V[ W.sj F[u w[ W[sjijq } WpvjdHbj ba[ hpwq ds,aj dw ##W[sj ijq bjfj iP.qg eRPbJrjla[ fjSg fgS vHg dH,w B'bj fp,BSj h{ m$$ RplV[ l[q[ a'G W.s[v{ w[ B'bj fp,DdBbj duhCj dw A,fC lg m f,pBS bjH[ f>ujh-l,nbjsqg lV m B'bj fp,BS Rpfi.a lji[ wdhS v,e[ bjfj WjWj ug} ?Wi wi s[HgH[ m dxi W[sj ijq ba[ hids,a dl>z } lF V[lvjh wiw[ a'i ds,aj m dHh s'r[G ila[ dry evJ wiV v,e[ dwbjfJ aJ B'bj cP.zj fp,B ds,aj h{ ba[ WjWj ug aJ WyV wis[lV dHo[ dH,w avjb h{ ba[ dVwv[ej m WHg h'Sj VhgG u[ hp.sjaJ dVwv bjMsj m dHl ai%J e,vJ wis[ wis[ Fp,y' fhp.y[ eH[ mWjWj ug b,e[ bjlS rjvg ue%J a'G Wjhi W{n[ l.ea Vjv WyVwi ih[ lV m dHV%J V[ rg uj q,oj B[dwbj m W{n eH[ Rpfi.a WjWjug V[ fp,DdAbj dwM FjHg fp,B bjH[ A,fC@ s'VJ l[rwJ V[ dwhjhJ a[ dxi WjWj ug WCg eiurgG bjrj; dry W'v[@ ##aplgG bjts[lg b{VJ fp,BS a[ rg avjb VhgG dVwdvbj m$$ dH>V%J V[ h,o u'Cw[ dtqj q>eg a[ dwhj m eigW dVrju@ blgG aJ lpa[ dl,Z hg e,vJwis[ lg b,e'G dxi WyV wgaj ##aplgG aJ hpS[ avjb Fjvs[ h' mw'Hg lqJ bjH[ej da>V df>cJ sg l.ea h'H[eg w,yg Fp,y'@ f,wg Fp,y'ba[ l[qJ df>c rjv[ B,w vjRpSe[ m fdBbjv[ rjv[ ijuj ba[ ijSg

62

ldaepi wgVg sjda qPdv V dVtpBHg\b>e 1363|

dHw e+.og Vjq sj l.fPiV dl>z y"sJ V.Wi fvBV dry idh>sjlg m Fp,Dy' Vei s[ dVrjlg uo[sji hdiVjq dl>z s[ Vjv dqv w[siLVJ vHg bjdHbj m e+.og l.fPiV dl.z V[ lrj ipdfbj q,ojB[dwbj m l[rw } WyV h'dHbj dw dHl sg f,e s[ vqws[ vCVjv W.V dsY m Rpfi.a WyV h'dHbj@ ##dw dHl } tujV[ dryi,tgG m wji'Wji Whpa y.ej h' ujr[ej m qpi,DdWbJ sj qjvw WSujH[Gej m$$ dHV%J s[ W{dnbJ a'G hg dHw f+[qg h'i siLV wiVbjdHbj m Rpl V[ y"ijlg ipfH[ q,oj B[w[ m Rpl } rg f,e s[ vCVjv W.VS sj hpwq h'dHbj m Rpl V[ W[Vag wgag dw qhjijufdBbjv[ rjv[ iju[ V[ q[i[ Fij } w{s wgaj h'dHbj h{ A,c VhgGdihj a[ WjWj ug V[ dwhj ##dxwi V wi$$ a[ lr[i[ \w,v| yjh fgSs[ r[v[ brj; s[r[ej m dH>V[ } y"oj l[rw rg dqLig sj f+Ljsv{ w[ bjdHbj@ Rpl V[ bj q,oj B[dwbj m Vgvj dl>z } hpwq h'dHbjdw bjfS[ tujV[ dry r[t' dqLig dwaVg h{ m Vgvj dl>z V[ r[tw[ dwhj ug qhjiju da>V fjb dqLig h{ m hpwq h'dHbj aP. q'C

dli a[ B'wig yp,wSe[ m iju[ uVq[u[ sj avjb h{ m$$

vtfa@ f+ujfa sgbJ dH,BJ f,wgbJ hV m dHh avjW ljijduM sj daM wjdHq h{ m e'dW>s fpi[ rjvg Wjhg a[ fRpCgbj@f"Rp[CgbJ w'v'G f,BgbJ hV Wjwg ljij wjdHq h{ bu[ lqJ VhgGbjdHbj lqJ bjRpS a[ ljij wpN h'dHbj m

\dHh WyV f>dca W[sj ijq a'G lpS w[ l! W.aj dl>z V[ dvtrjH[ m|

Page 586: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

w[ v{ uj lj} w'Hg v'C VhgG m hpwq h'dHbj ##u[ w'Hg f+LV h{ aJs,l m$$ Rph W'dvbj ug us'G q[ig F[Bj qV;Pi VhgG wgag q{G wgW'vJ m q{G aJ WCg bjlj Vjv bjdHbj lg m bjf ug W'v[ ##bjlJqpijsJ rg fPigbJ h' ujSegbJ s,l aJ lhg m$$ aJ Rpl l[rw V[cis[ cis[ h,o u'Cw[ W[Vag wgag dw l,y[ fjaLjh dw q[ij QigWsj lF wpN ipC% debj h{ m

wdhS v,e[@ ##s,l aJ lhg m$$ Rpl V[ W[Vag wgag dw q{G dHw,vjhJ a[ q[i[ bJTg epbJTg hV a[ q{} t[a a[ zi a.e wis[ hV mVj q[i[ w'v Z.V bjdHbj a[ VJ hg Ziq dihj m fp,DdAbj Ziq dwMVhgG dihj Rpl V[ W[Vag wgag dw us'G q{} Wjhi VhgG ujS ds>s[aJ q{G wg wiJ@ b,e[ bjf[ lqN vr' m bjf h,l w[ wdhS v,e[ dxwiV wi W[-dxwi h' w[ zi yvj uj m w'Hg a[ig hrj r,v VhgG r[t[ej mblgG a[i[ Vjv hJ a[ Vjv hg dHw WjSg sg f>eag fC%g ##dulw[ dli RPfdi aP. lpbjqg l' sptp w{lj fjr{ m$$ dHl f>eag sj fjnwisj dihj wi m a[i[ rjv[ sp,t RpV%J } h' ujSe[ a[ ws[ V ws[l.ea dry bj w[ l[rj wi ujdHbj wi m$$ Rpfi.a Rpl f+[qg V[wHg rji siLV wiV bjRpSj a[ ws[ idhSj rg m hpwq bVpljilji[ sp,t awvgxJ sPi h' eHgbJ m

\dHh WyV uo[sji hdiVjq dl>z Fp,Dy' wvJ a'G dqdvbj|

2!dHl[ uo[sji hdiVjq dl>z sg qjaj dul sj VJ duRPS w"i

lg a[ uo[sji sg Rpl r[v[ A'Bg Rpqi lg a[ ila[ dry dHV%J }

Ldhi rjvgbJ WdVbjSgbJ silV wiV bjRpS lq[G dqveHgbJ m ljdibJ iv w[ q,oj B[dwbj m RpV%J bjRpS lji r[dtbjdw dHo[ z,eigbJ-z,eigbJ fHgbJ r[t w[ qjHg wdhS v,eg ugqhjiju dHaVgbJ z,eigbJ ljc[ bjRpS a'G fdhvJ dwo'G bj

64

eHgbJ m wdhS v,e[ dHZi'G bjHgbJ RpZi yvgbJ ujSegbJ mqjHg h{ijV h' eHg m q,oj B[w w[ qjHg V[ ujS v,e[ dxi dHh' e,vfp,Ag aJ WyV wgaj ##qjHg N,B } bj w[ r[t ujrgG m$$ dul rwaqjHg spWjij bjHg Rpl V[ bjRpS ujS dry s[i VhgG wgag a[VJ w'Hg bjdHbj a[ Vj debj m bjRpS lji qjHg V[ WjWj ug }WyV wgaj ##v{ qjHg z,eig r[t w'Hg h{($$ qjHg r[t w[ h{ijVh' eHg a[ fp,DdAbj ug qhjiju Rph dwo[ eHgbJ m ug Rph dwlsgbJ lV m dHh aJ s,l dsY m WjWj ug wdhS v,e[ dHh z,eigbJwvI'eVJ sgbJ lV m lpVS lji qjHg lp.V h' eHg a[ Wjbs dryqjHg zi yvg eHg m

3!dHw rjig df>c dry f>dcaJ sg Wija bjHg m drbjh a'G

bev[ dsV WjWj ug s[ siLVJ rjla[ bjH[ m WyV h'dHbj dwsiLV wiV[ hV dw f+LV dHV%J s[ Vjv dHw q;%Wg rg lg dulsj VJ q>eP lg m dxi fp,DdAbj dw ws'G rjfl ujSj h{ m dHV%J dwhjdw ug b,u rjfl ujrJe[ m WyV h'dHbj ##b,u VhgG uj lws[ m$$dHh h{ijV h' eH[ m us'G zi uj w[ ujS sg dabjig wiV v,e[aJ WjiL h' eHg dul wiw[ Rph uj VhgG lw[ m us'G spWjij siLVJrjla[ bjH[ aJ WjWj ug wdhS v,e[ ##dwM@ eH[ dwM VhgG($$dHl a'G Wjbs ujS v,DdebJ bjdebj q>eg aJ dxi WjWj ug V[WyV wgaj dw us'G df>c dry w'Hg Wgqjig f{ ujH[ aJ lF w.dVbJ} F'uV Awj s[Sj lF sp,t sPi h' ujSe[ m

Page 587: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

dUK rog Bey gqu qn qymn inrmlu hir hir gux gwie ]

\b>e 373|

l[rwJ sg qhJfpit dwr[G i,Ddtbj wis[ hV m bjfdSbJ sgbjf vju i,ts[ hV m FjHg biuV dl>z iP.qg idhS lq[G WjWj ugs[ iP.qg a'G Fp,y' bjRpS lq[G rg l[rj wisj idh>sj lg ba[ biuVdl.z s[ zi'G qjHg hdiVjq w"i rg l[rj wisg hp.sg lg m Rph qjHgdHh dvtS lq[G a,w q"uPs h{ ba[ qjHg sg Rpqi rg Whpa h{ mdHw rji biuV dl>z Wgqji h' debj Rpl s[ zi'G qjHg hdiVjqw"i V[ WjWj ug fjl W[Vag wgag dw qhjiju zi dry dHh hgW.sj h{ ba[ Rph Wgqji h{ m q{o'G Rpl } l.FjvSj qpLdwv h{ u[q{G Rpl } l.Fjvsg hJ aJ dxi hj;i VhgG h' lwsg m q{G VhgG yjhp.sgdw l[rj dry e{i hj;ig v,e[ m aplgG WtLShji h' d*fj wi' m Rphrg l[rj wi[ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj dw ##WgWg Rpls[q>u[ w'v fjSg sj zCj i,t s[Sj a[ zC[ s[ qP>h a[ ipqjv W.V% w[Rpa[ FJcj i,t s[HgG m$$ qjHg V[ WyV bVplji dHr[G hg wgaj a[us'G ija sj r[vj h'dHbj aJ WjWj ug Rpl s[ zi eH[ a[ q>u[w'v tC w[ ojfg s[ w[ WyV wgaj@ ##FjHg aP. fdirji } RpsjldwM wgaj h{ awCj h' m$$ Rpl s[ Wjbs biuV dl>z h'ik ngwh' eH[ m Rpfi.a WjWj ug V[ qjHg hdiVjq w"i } dwhj ##dHh u'tjS } q>e[ s[ s[Sj m$$ dHh WyV wiw[ WjWj ug bjfS[ blojVa[ bj eH[ m biuV dl>z V[ tjS } v,cP q>Ddebj ba[ qjHg V[ds,aj m

66

jyvfu Awip qyvf qyrI dwiq ]\b>e 9|

Fp,Dy' Vei dry dHw f+[qg dulsj Vjq bV't dl>z lg@ dHls[ zirjvg sj Vjq qjHg i,Da' lg m l' dHl i,Da' qjHg V[ WjWj ugsg l[rj rg wiVg ba[ siLV rg m dHw rji qjHg V[ WjWj ug} f+l.V W{n[ r[t w[ WCg dVqiaj Vjv yiVJ dry W{n w[ W[Vagwgag dw l,y[ fjaLjh a[i[ zi'G w'Hg tjvg VhgG qpdCbj aJ h;Pi

Rpfi.a biuV dl>z a.sipla h' debj m l[rj dxi rg wis[ih[ m dHw dsV biuV dl>z WjWj ug sg l[rj dry hj;i lg mhuPi V[ WyV wgaj dw ##aP. bljcj l[rw WS uj@ aP. ljcj l[rwWS uj$$ dHM da>V rji WyV wgaj@ f+>aP da>V rji hg biuVdl>z V[ dHVwji wgaj m dwhj dw q{G zi rg dHw,vj hJ@ zi dryVhgG lisj WyV lda Vj wi ldwbj m l[rj wisj dihj m zi rgbjRpSj ujSj Vj A,Ddcbj dHw rji qjHg hdiVjq w"i V[ W[Vagwgag dw l,y[ fjaLjh wqjHg wis[ hJ@ Wiwa VhgG f{Gsg m l'V[} h,o vjHgH[ aJ dq,Bg WS uJsj h{ ba[ zi dry rjZj VhgGhp.sj m aplgG hg w'Hg d*fj wi' m qjHg sg W[Vag lpVS Rpfi.a WjWjug V[ yji bjV[ ds,a[ a[ WyV wgaj dw ##aphjcg bjHg yvjHgy,vg ujH[eg$$ l' b,u a,w yrjVg dHhVJ V[ l.Fjv w[ i,tg h'Hgh{ m Rpfi.a dwl[ lq[G qjHg sj fp,ai hiV[w dl>z y'ig ypbjVg yp,ww[ v{ debj a[ Rpl ypbjVg sgbJ WgCgbJ fg debj m

lq[G bVplji dul h,o Vjv RplV[ ypbjVg yp,wg Yhg WJh r,TgeHg m Rph b,u a,w WgCgbJ fgGsj h{ ba[ biuV dl>z s[ vCw[q"uPsj hV m dHh WyV qjHg hdiVjq w"i V[ dvtjdHbj m

Page 588: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

ikAw vycwrw jMqu jw Awip BulwieAw ]\b>e 707|

dH,w l[rw Fp,Dy' Vei s[ idhS rjvj ws[ ws[ l[rj rg wiuJsj hp.sj lg m l.ea dry v.ei riasj hp.sj lg wHg rji v.eirias[ a'G h'i l.ea bj uJsg l[rw V[ hpwq bVplji WjWj ugfjl W[Vag wgag a[ b,e'G WjWj ug V[ qdibjsj wirj w[ WyVwiVj ##Lp,Z h{ m$$ dxi Yhg v.ei duhCj dw Rpl lq[G r[tS dry

V[ WyV wgaj dw ##qjHg wg q>esg h{$$ RpKai dry qjHg i,a' V[W[Vag wgag qhjiju aplgG ujSg ujS h' m blgG e+dhlag w.q wjirjv[ q'h qjdHbj dry xl[ h'H[ hJ m ljc[ w'v w'Hg W,yj VhgG h{@RpKai dry WjWj ug V[ WyV wgaj qjHg W,y[ sj dxwi wisg h{WKdybJ sg fvBV bjRpeg m Rpl a'G Rpfi.a lq[G lq[G bVplji qjHgs[ zi A[ W,y[ h'H[ m dVZjV dl>z@ q,v dl>z@ Fje dl>z@ biuVdl>z@ liWS dl>z@ W?Lg dl>z m Rpfi.a qjHg V[ l[rj Vhkdabjeg m V[q Vjv l[rj wisg ihg m Vjv VP.hJ } rg l[rj dryv{ w[ bjMsg ba[ ajwgs wisg q{} dHo'G hg Fje v,e[ hV m aphj}rg dHo'G hg lF wpN dqv[ej m s' VP.hJ f>ujW w"i a[ WyV w"i }rg WjWj ug V[ WyV wgaj ##e,Dx[ dqv ujSe[@ l[rj Vj A,DdcY m$$dxi qei'G qjHg ia'G sg VP.h f>ujW w"i s[ s' vCw[ h'H[ ba[ s'vCwgbJ h'HgbJ Rpfi.a WyV w"i s[ s' vCw[ a[ s' vCwgbJ ms' vCw[ Ziq dl>z ba[ wiq dl>z h'H[ dHV%J } hpwq lg h'i dwa[ujSj VhgG m rdhqJ FiqJ dry VhgG f{Sj m

\dHh WyV qjHg i,Da' s[ f'ai[ Ziq dl>z V[ dvtjH[|

68

o'C%j v,esj ba[ bap,B riasj lg m dHh hpwq bVplji hg hp.sjlg hq[LJ sj w.q lg@ fi VrgG l.ea bjHg a[ h'i dabji VhgGlg wis[ ##Fi[ F.cji bapB ba'v$$ s[ f+a,t V;ji[ ds,ls[ lV mwHg rji Z.Vj Fea ws[ ws[ Fiq dry f{ uJsj lg m dHlV[ v.eio'C%j ba[ l.ea Whpag r[t w[ sjv f+Ljs[ b,c vpw' w[ i,t v{S[ mb>aiIjqg WjWj ug lF ujSs[ Rpls[ it[ h'H[ sjv f+Ljs[ wTjw[dry itj w[ WyV wdhSj ##FjHg dHh zi epiP VjVw sj h{ m dHo[a'B Vj bjH[eg m aP. bjfS[ dHw,v[ dT,c sj d`wi Vj wdibj wi m$$f+>aP Z.Vj Fea lF wpN r[tw[ lpS w[ rg Fp,v uJsj m RplV[ x[iRphg e,v wiVg r[t w[ WjWj ug V[ h,l f{Sj epi rjw h{@ ##dwbjr[yjij u.a uj bjdf FpvjdHbj$$ dHh wiq dwaVg s[i vejajiyvsj dihj m dHw rji dHhg Z.Vj Fea dHl } WjWj ug V[ fdhi[f{S sj hpwq wgaj ##dw aP. l"Sj VhgG m ljc[ dB,v[ s[ Vjv bjfSjh,o uJ ligi sj w'Hg dh,lj vj w[ W{n[ idhSj h{ a[ blgG Wjhi} uj ih[ hJ m$$ Rpfi.a Z.Vj dl>z W{nj dihj m dul rwa b,Zgija s[ wigW WjWj ug Wjhi'G bjH[ fp,DdAbj dwM Z.Vj dl>z@ ujesjh{G( ug hJ m ##dw aP. wg r[dtbj($$ RplV[ s,Ddlbj ug Vei r,vq[ig F{S tCg r[tg duhCg bjfS[ h,o a[ s.sgbJ r,Tg uJsg lg mlpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj dw ##dHh aphj} wpN Vj bjt[egb,e[ a'G dHh bjfSj bjf hg tjH[eg m$$ Z.Vj Fea } ws[ dB,v[Rpfi bjfS[ w'v fj v{Sj wHg ai%J s[ WyV wis[ dHl Vjv mfi lji[ hg Z.V[ Fea sg lqN a'G Wjhi hg lV u' dw wdhS ba[dvtS dry VhgG bjH[ m

dHl ai%J lqJ v.zsj debj m Rpfi.a dHw lqJ Rph bj hgdebj dur[G lwPv s[ drdsbjiog sj dHqdahjV hp.sj h{ mdHqdahjV We{i fjl VhgG h' lwsj ba[ fjl h'H[ We{i f+qjio

Page 589: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

sg q>;v a[ yC%jHg VhgG h' lwsg m dHh qdibjsj Zpi a'G hg y,vgbjHg h{ dHl lq[G dibjdHa rg VhgG h' lwsg m h;Pi V[ dHw dsVWyV wgaj dw ##a{} dwhj duhj ljZP WSjHgH[ m u{lj yjh[Gej a{ljhg WS ujH[Gej@ l.dVbjlg@ W{ijeg@ Rpsjlg@ u'eg@ ditg@ qp>Vg@ dl,Z@Vjo dw fgi( aP. e+dhlag rg WS lwsj h{G m$$ dHl lq[G Z.Vj Feaiq; Vj lqN ldwbj@ b{l[ lq[G vHg WjWj bV.s dl>z ug l.eadry WyV wdibj wis[ lV m u[ dwl[ lq[G w'Hg iq; sg lqNVj bjr[ aJ yp,f idhSj hg Fvj h{ m w'Hg lqJ dxi rg dqv lwsjh{ m u[ lqN rg Vj bjr[ aJ W'v[ aJ Fg ngw VhgG m l+g h;Pi WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju bjf ligi s[ hp.dsbJ dwl[ rgWjhiv[ F[t dry VhgG W,DN[ m Whpa hg lZjiV d*bj i,tg m Rpfi.aWjSg dry blvg u' e+dhlag sj vAS dHM riVS wgaj h{@l' deihg u' dVe+hp wi{ mm ufp afp l.uqp Fgdtbj wi{ m fp>V sjVwj wi[ ligip mm l' deihg e.ej wj Vgip mm

b>e 952

ljdibJ F[tJ s[ b>aigr liPf ljdhW V[ riVS wga[ hV mdwl[ rg Wjhiv[ dy>V% } ljdhW V[ WjSg dry f+ZjVeg VhgG ds,ag m

qjiP ije dry ldaepiP VjVw fjaLjh xpiqjV wis[ hV ^so sMinAwsI jo siqgur syvY ivchu Awpu gvwey ]Cwdn Bojn kI Aws n kreI AicMqu imlY so pwey ]bkY n bolY iKmw Dnu sMgRhY qwmsu nwim jlwey ]Dnu igrhI sMinAwsI jogI ij hir crxI icqu lwey ]7]

2!Aws inrws rhY sMinAwsI eyksu isau ilv lwey ]hir rsu pIvY qw sJiq AwvY inj Gir qwVI lwey ]

70

nyVY idsY mwq lok quDu suJY dUru ]\b>e 967|

1!dul ai%J df,A[ d;wi bjdHbj h{ m hi dH,w bjRpS rjv[ Vr[G

IjaiP s[ WjWj ug e'a@ uja@ VjVw[@ sjsw[@ lhpi[@ bJTg@epbJTgbJ s[ Vjq rg fpA w[ dvts[ lV ba[ Rph idulBi wHgW'igbJ dry Fi[ h'H[ bu[ a,w Rpr[G hg fH[ hV m l.a Vi{S dl>zug q{dhdSbJ rjv[ ba[ l.a HgLi dl>z ug i'Cg T.cjv rjv[ ba[agli[ l.a t[q dl>z ug hpwq bVplji dwl[ V[ rg b,u a,w RpV%J} A[dCbj VhgG m r,DdcbJ sj hpwq rg VhgG h{ dHw rji dHw f+[qgV[ Vjq dvtrjRpS sj wjiV rg fp,DdAbj aJ api.a hg WjWj ugV[ WyV wgaj dw us'G ÑÎ wi'C Vjq h' eH[ uJ b,ti dvt[ eH[blgG Rps'G ligi A,cJe[ ba[ dxi bu[ blgG siejh } VhgG ujSj m

mnUAw n folY gurmuiK bUJY Dwvqu vrij rhwie ]igRhu srIru gurmqI Kojy nwmu pdwrQu pwey ]8]

b>e 1013

btgi a[ Z.Vj Fea bjf s[ bjf W'v hg dfbj ug q{G dxiapi w[ q[vj r[dtbj wiJ m Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj u[ a[ig qi;gdHr[G hg h{ aJ r[t v[ m V"G w'h rjB wiw[ hg a{} i'Bg dqdvbjwi[eg LpZ h{ m V" spbji[ hV Vj m dur[G WjSg dry ljdhW V[ WyVwgaj h{ m

VRp spbji[ f+eB wgH[ slrj epfa itjdHbj V"G sirj;[spbjij qV V[ FBwSj W[b>a wgag m

WjWj ug s[ WyV bVplji Rpl V[ ws[ rg s' ijaJ dHw,ngbJdwa[ VhgG w,BgbJ lV m

Page 590: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

l" ljv a,w fpigbJ sg l{i wiJe[ Rpl a'G Wjbs e;Vg Ldhi dryi.zC s[ zi uVq vrJe[ a[ duV%J s[ Vjq dvtrj ih[ hJ dHhlji[ uVq v{ w[ bljc[ Vjv h'Se[ ba[ dxi b>dq+ali ljdhWbjrJe[ m Rpo[ WCj Fjig u.e h'r[ej m u.e duaw[ dxi epip wgVeig dr,y b>dq+a fjV wiJe[ m Rpo[ epi qdibjsj l.fPiV wiw[qv[Aj sj wW;j a'C w[ dxi bjfS[ blojV RpKa[ bjrJe[ m dHo[bljcg da>V q>;vg w'ng WSg h'r[eg m blj} dwl[ dlbjVSjVhgG m Wl ijuj hg lqNSe[ m dHo[ W{n w[ lF wji'Wji y,v[ej ijuFje Ziq sj h'r[ej b>dq+ali a'G z'C[ a[ yC% w[ hg bjrJe[@ dHlVjv s[ Fdr,ta WyV A[r[G dhKl[ dry rg bjH[ hV m wpN lq[G f+l.ebVplji siu wga[ hV m dHh Rpfi dvt[ h'H[ WyV Fjeg WJsirjv[ FjHg L[i dl>z dul} h;Pi w'cj ijwL dwhj wis[ lV m dHwrji q'e[ a'G l.ea siLV wiV bjHg ba[ Fjeg WJsi rjv[ dl>z} WjWj ug V[ b>si'G bjfSj idulBi v{ bjRpS sj hpwq wgaj mdHlV[ idulBi aJ v{ bJsj m Rpfi.a RplV[ Vjq dvtS sj wjiVfp,DdAbj m Rpl lq[G Rpl Vjv dHh WyV h'H[ m

\dHh WyV qvPw[ l.a l+g ijq dl>z ug s[ l[rw l.a Wdy+a dl>z ug ijhgGdqdvbj h{ m|

2!dHh ZV dlM tjV[ sj lisji dulsj Vjq duRPS dl>z lg

WjWj ug fjl bjMsj hp.sj lg m RplV[ dHw rji W[Vag wgag dwqhjiju fdBbjv[ rjvj qhjijuj q[ig FjSug sj dilaj VhgGv{Gsj m u[ bjf sg d*fj h'r[ aJ q[ig dHh q>e fPig wi dsY m b,e'Gl+g qhJ hdiVjq dl>z ug V[ RpKai ds,aj ##lJHg v'wJ@ lj} dHV%Je,vJ Vjv wg w'Hg vr[ Vj vr[ m aP. w'Hg h'i wpN q>e$$ f+>aP l!duRpS dl>z bjfSg dHl[ e,v a[ bdCbj dihj m h;Pi hi r[v[dHl} Bjvs[ ih[ m btgi a[ WjWj ug V[ WyV wgaj m ijdubJ Vjv

72

diLa[ fj w[ dwl[ V[ lp,t VhgG r[dtbj m dHh lisji dHl dHLji[} lqN Vj ldwbj m

prQwie swKI mhw purK boldy swJI sgl jhwnY ]b>e 647

qhJfpitJ sg yp,f dry rg w'Hg iju hp.sj h{ ba[ W'vS dryrg m dul ai%J WjSg dry xpiqjV h{ m

sgl isRsit ko rwjw duKIAw ]ijuj sptg dwl ai%J h{ m

hir kw nwmu jpq hoie suKIAw ]Vjq ufS rjvj lptg dwr[G h{ m

eRpCg ^ q^ 5 b>e 264

spdVbjrgG W.sj sj iju Fje b{LriL s[t w[ h{ijV hp.sj a[lqNsj h{ lF lpt dHo[ hg hV m sPu[ fjl[ Vjq ufS rjdvbJ sgligiw hjva r[t w[ l'ysj h{ dw dul ai%J slr[G fjaLjh rgxpiqjMs[ hV m

s'hijlpV FPfa oj uea q{G sptg idha h{ l.a mb>a vdha h{ qpwa xv fjra h{ Fer.a mm

l+g slq e+.o ljdhW

dxi h;Pi V[ WyV wgaj dw u[ aP. VhgG idh lwsj aJ dxiw'v l,s w[ epfa iPf dry WyV wgaj a[ dHl e,v a[ tpL h' debjba[ WjWj ug s[ b>aigr Fjr fdhvJ VJh dwM h'Hg Vj lqNldwbj m Rpfi.a zi yvj debj ba[ iju[ fjl fdBbjv[ uj w[dxi diLa[ Wji[ bi; wgag a[ Rph q>V debj m diLaj rg h' debjqhjijuj zi bj w[ drbjh w[ rg v{ debj m fi Rph FjSj riaedHbj u' WjWj ug V[ WyV wga[ lV m wpN hg dsVJ Rpfi.a WjWjug s[ WyV bVplji l[rjsji V[ uj w[ lisji } s,Ddlbj dw a{}

Page 591: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

WjWj ug Ijs wis[ hV m hpS lisji V[ Bjv-qB'v wiV sg w'dLlwgag m ws[ bjt[ q{G dxi bjrJej bu[ q[i[ w'v BjHgq VhgG m bjdtilisji V[ dHM wdhw[ l[rw } q'C ds,aj m ljZ wg wi vr[ejljcg FjSug ijuj drbjh w[ v{ debj m Wl e,v dV,WC eHg m

l[rjsji V[ dHhg WyV dul ai%J dwhj bj WjWj ug w'vlpSjdHbj m lpSw[ WjWj ug V[ o'C%j duhj lqJ yp,f idhS a'G Rpfi.al[rjsji } WyV wgaj@ ##dw bjh l" ipfH[ aP. lr[i[-lr[i[ v{ ujS[hV a[ hpwq bVplji f>u ipfH[ h'i fj ds,a[ a[ dwhj dw l" ipfH[sj drbju h{ a[ aP. b,u ija } ZV dlM tjV[ fhp.y uj a[ dHhipfH[ RpV%J s[ b,e fjRpS a'G fdhvJ lpFj yp,v[ dry i,t s[S[ ba[ipfHgH[ i,tS a'G fdhvJ zi rjdvbJ Vjv dwl[ dwlq sg e,vVhgG wiVg m$$ l[rw V[ dHl[ ai%J hg wgaj m fdirji s[ q{GWiJ V[dHl e,v } Whpa fp,ASj yjdhbj m fi l[rw V[ hpwq bVplji wpNrg Vj s,Ddlbj a[ rjfl bj debj m dul r[v[ l[rw WjWj ug s[fjl bjdHbj aJ WjWj ug b,e[ WyV wi ih[ lV m ##du>sj i'Rpeg@dli s[ rjv t'RPeg m$$

Rpfi.a l[rw } fp,DdAbj dw i,t bjdHbj h{G( ug hJ m dHla'G Rpfi.a WyV wgaj ##LpZ h{ m$$

dHl a'G WjWj ug ws[ ws[ ija } ajCg qji w[ WyV wdibjwis[ lV m ##Rpo'G v{ bJsg cjvg duRpSgbJ ZV dlM dwbj@ ujr[uea a'G tjvg m$$ Rpl Rpfi.a Rph fdirji ljij hg ?aq h' debj mdxi epiWjSg sj xpiqjV dHl ai%J ridabj m fPi[ epiP wj hpwqV q>V[@ Rph qVpqpdt bdebjVp qp,nj dWtp qjdHbj mm Rpl b>sdi wPCwPC' wi WpN{ bVh'Gs[ NeC[ sdI Rpl s[ edv fjdHbj mm Rph evxi'lg wi[ Whpa[ig@ Rpl sj W'dvbj dwl[ Vj FjdHbj mm

ejRpCg wg rji q^ 4@ b>e 303\dHh WyV l! wjwj dl>z dTKv'G fjl'G f+jfa h'dHbj|

74

jyvfu Awip qyvf qyrI dwiq ]\b>e 349|

WjWj ljRpS dl>z dT,v'G WjWj ug s[ lF a'G fpijS[ l[rw bjfS[t[a dry hg idh>s[ lV m W[ig h[nJ Np,eg fjHg h'Hg lg@ fi ljRpSdl.z lg aJ e+dhlag fdirji rjv[ m fi WjWj ug s[ Vjv b{VgV[Caj lg dw dwl[ f+[qg V[ WjWj ug w'v W[Vag wiVg hp.sg aJ fdhvJljRpS dl>z } fp,A v{Sj a[ dxi WjWj ug w'v W[Vag wiVg aJapi.a hg WjWj ug V[ f+rjV wi v{Sg m dHV%J sg dW+Z br,loj h'SwjiV wpN Wgqji h' eH[ m RpV%J bjfS[ fdirji } dwhj dw hpSq[ij b>a lqJ V[C[ bj debj h{ m q{} WjWj ug s[ siLV wijdvbjY a[ fdirji q>u[ Rpfi fj w[ WjWj ug w'v v{ bjH[ a[ c[i[s[ Wjhi u>c o,v[ q>uj cjh ds,aj a[ WjWj ug fjl W[Vag wgagdw qhjiju ljRpS dl>z aphjc[ siLV wiVj yjhp.sj h{ m a[ l[rwsg W[Vag lpS w[ WjWj ug Wjhi bj w[ fp,AS v,e[ dw dwo[ h{ ml[rw V[ u.c r,v dHLjij wgaj aJ WjWj ug h'i b,e[ h' eH[ aJljRpS dl>z V[ W[Vag wgag dw qhjiju hpS q{G ujSj h{ m dHlvHg q[i[ a[ d*fj wi' m WjWj ug V[ WyV wgaj ##dw bu[ a[i[ WjiJljv Wjwg hV m fdhvJ blgG ujrJe[ dxi a[ig rjig b{ m$$ dxifdirji } WyV wgaj dw dHV%J } zi v{ ujY l[rj wi' m

l' WjWj ug s[ siejh } ujS a'G Wjbs ljRpS dl>z V[ ligiA,Ddcbj m

##bB,v WyV ljZP uVj lF qdh f+eBjdHbj mm\dHh WyV rg wjwj dlM dT,v'G a'G dqdvbj|

Page 592: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

jyqI isriT aupweI vyKwivxu krmw ik imlY leI ]

\b>e 2|

rgi dl>z s[ s' Fij l^ tpLhjv dl>z a[ lpi{S dl>z lV m lpi{Sdl>z s[ zi vCwgbJ hg lV vCwj w'Hg VhgG lg a[ lpi{S dl>zV[ WjWj bV.s dl>z ug fjl W[Vag wgag dw q[i[ zi vCwj w'HgVhgG m dwifj wi' ba[ LjsgbJ rg s' wijHgbJ hV m aJ WjWjbV.s dl>z ug V[ WyV wgaj dw us'G blgG Fp,Dy' eH[ a{} Vjvv{ y,vJe[ a[ Rpo[ W[Vag wiJe[ m dHl a'G Rpfi.a us'G WjWj bV.sdl>z ug qjN[ sg l.ea Vjv v{ w[ bjH[ aJ l! lpi{S dl>z rg WjWjug s[ Vjv bj eH[ m dHl s[ wpN l.W.Zg rg Vjv lV a[ Fp,Dy' fhp.ySa'G wpN lqJ Wjbs WjWj ug V[ rKdcbJ WjdWbJ fjl lpi{S dl>zsg W[Vag wgag a[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ upbjW ds,aj@##dw qhJfpit'@ aphjc[ fjl lF yg;J hV m aplgG bjf hg lF wpNwi lws[ h' a[ wi dsbj wi' m$$ a[ Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ugV[ spWjij dxi W[Vag wgag dw eigW dVrju aplgG hi ai%J wiw[r,c[ h'@ fPuVgw h'@ aphjc[ hp.dsbJ u' wpN wiVj aplgG hg wiVja[ Fp,Dy' rjdvbJ WyV wgaj ##dw lisji w"S h{( wg Vjq h{( aphjc[Vjv ws'G a'G l.ea wisj m$$ qhJfpitJ s[ fp,AS a'G Wjbs WjWjbV.s dl>z ug V[ ljij wpN s,Ddlbj dw lpS w[ WjWj ug Fp,Dy' rjv[W'v[ ##dxi aJ dHl sj w.q wiVj hg fRPej m aphjcj l[rw u' h{ m$$Vjv hg WyV wgaj dw lpi{S dl>z a[ dHl s[ zi rjvg s'hJ }

76

ljc[ fjl dHw ljv rjla[ idhSj fr[ej a[ W,yj h'H[ a'G b{o'Ga'iJe[ m fp,A vr' u[ dHl } qV;Pi h{ aJ dHl r[v[ lpi{S dl>z }fp,DdAbj aJ Rpl V[ bjfSg q;WPig s,lg m aJ Fp,Dy' rjv[ qhjijuug V[ dwhj dw u[ dHh VhgG idh lwsj aJ bjfSj w'Hg W.sj ljc[fjl ljv Fi rjla[ A,c s[r[ m Rpl sg oJ ;p.q[rji dHh h'r[ej mu[ Rph br,Ddebj wi[ uJ WyV V q>V[ aJ ;p.q[rjig dHl sg h'r[ega[ lpi{S dl>z V[ la WyV wiw[ bjfS[ qjqj ug } idhS rjla[wdh ds,aj m a[ WjWj ug V[ qV;Pig s[ ds,ag m btgi a[ WjWj ugV[ WyV wgaj dw ##qhJfpit'@ hpS aplgG lF wpN r[t lpS ih[ h' mhpS ljc[ r,v'G w'Hg dT,v VhgG h'r[eg m dHl s[ W.s[ r,v'G h'r[eg m$$dHl a'G Rpfi.a l.eaJ lq[a rjfl yv[ eH[ a[ lpi{S dlM sj qjqjFp,Dy' ndhi debj m WjWj ug sj hpwq Rpl } c[i[ dry Fp.u[ f{Ssj lg dwa[ bjRpS ujS sg qVjhg lg m fi Rph y'ig dwl[ df.cuj w[ dwl[ s[ zi q>u[ Rpfi f{ ujdHbj wi[ a[ tj fg rg dvbjwi[ m WjWj ug } faj v,ej aJ RpV%J V[ i'dwbj m wpN dsV aJip,w rg debj fi o'C[% dsVJ Wjbs Rpl[ ai%J hg wiV v,ej m WjWjug V[ dxi Rpl } i'dwbj@ fi bjfSg bjsa bVplji Rph wisjdihj m

WjWj ug V[ Rpl } lqNjSj dw s[t FjHg w.q h{ a[i[ l.W.Zgsj m dlxjiL wgag h{ qhJfpiLJ V[@ hpS aP. w'Hg Qvag Vj wiW{ng m a{} dHaV[ rji qpbjx wgaj qhJfpitJ s[ wi w[ m VhgG aJa{} blgG ws'G s[ zi a'i ds>s[ m hpwq a'G Wjhi ujS rjv[ rjla[ljc[ w'v wpN rg VhgG m a[ a[ij rg Fvj dHl dry hg h{ m fi RphVei dry uj w[ dxi Qvag wi W{nj a[ faj v,eS a[ WjWj ugV[ WyV wgaj dw ditgbJ sg dlxjiL lg RpV%J sj l[rw lg aJblgG hg dH>Vg tp,v%g APB ds,ag lg m u[ Rpl V[ dHr[G hg wgag h{ aJRpl sg qi;g hpS us'G rg Rph bjr[ a[ c[i[ dry VhgG rCV s[Sj

Page 593: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

nwnk liV lwie auDwirAnudXu syiv Aimqw ]

\b>e 323|

1!WjWj ug Fp,Dy' rjdvbJ s[ fjl dHw qjHg t[q w"i u.cJ rjdvbJ

a'G a[ dHw Rpl sg vCwg Ljq w"i idh>sg hp.sg lg m qjHg t[q w"i

a[ hpS f,oiJ sg qji fr[eg m dHl a'G Rpfi.a WjWj ug s[ WyVbVplji rg l^ lpi{S dl>z s[ zi vCwg f{sj h'Hg m dHl a'G wHgljv Wjbs WjWj ug wv[iJ rjdvbJ V[ l^ lpi{S dl.z sg W[Vagsprjij bjfS[ w'v'G wiV a'G Wjbs l! lpi{S dl>z } dwhj dwqhjiju b,e[ bisjl wij w[ r[t v{ m u[ ldaepiP a[ig bisjlq>V ujS aJ ngw h{@ a[ l! lpi{S dl>z WjWj bV.s dl>z ug sjhpwq q>V w[ fjn wij w[ bisjl wij w[ bt>c fjn wirjdHbj mdHl WyV bVplji lisji s[ zi vCwj f{sj h'dHbj m vCwj h'Ssg tpLg bVplji lisji lpi{S dl.z lisjiJ } qjl a[ LijWApwjRpS v,e dfbj ba[ wHg dsV dHh' hg s"i yvsj dihj a[wpN lq[G Wjbs vCwj ep;i debj m dxi WjW[ wv[iJ rjdvbJ fjlbj w[ i' w[ drdobj s,lg m lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj m

##lpi{S dl>z a{} dHh wpN VhgG wiVj yjhgsj lg m blgG a{}l.eg ujS w[ ldaepiJ b,e[ W[Vag wiw[ a{} dHw W,yj v{ w[ ds,ajlg m Rph aJ ldaepiJ s[ u,o[ sj dHw dl>z lg m Vjq WjSg s[ ilgH[} aP. l.Fjv Vj ldwbj m b,Aj u' Rpl sg i;j m$$ hpS aJ a[ige,v qpLwv h{ bjfS[ Fij sj fp,ai v{ w[ fjv v[ m l' dHl[ ai%Jhg h'dHbj m

78

s[ lhpi[ V[ WjWj ug sg l[rj dHw qhgVj wgag us'G dw WjWj ugu.cJ rjv[ ih[ lV a[ Rpl W;pie sj Vjq qjvj dl>z lg a[ Rpl} WyV rg wgaj lg dw a[ig VP.h a[ f'aig dwl[ lq[G ljcg l[rjwdibj wi[eg a[ dHl WyV bVplji qjHg t[q w"i a[ Rplsg WgWgLjq w"i V[ l[rj wgag m dHh s'V'G qjrJ ZgbJ WjWj ug s[ Vjvb>a lq[G a,w ihgbJ m qjHg t[q w"i sg vCwg } WjWj ug WyVwdibj wis[ lV m dHl w.dVbj V[ l.ea wiVg h{@ l[rj wiVg b{@a[ Vjq ufVj ba[ dxi qjHg t[q w"i V[ WjWj ug s[ dWVJ fp,A[Ljq w"i WgWg sg q>eSg wi ds,ag m us WjWj ug } faj v,ejaJ h;Pi V[ WyV wgaj ##dHh w.dVbj e+dhla s[ ujv dry VhgGih[eg m$$ Ljsg h'S a'G Rpfi.a dHl s[ zi rjvj WC[ IaV wisjdihj dw dHl s[ zi w'Hg b"vjs h'r[ m fi WjWj ug hi r[v[ upbjWds>s[ ih[ m btgi a[ Rpl s[ fag V[ Wjhiv[ dHvju wirjRpS[ LpiPwi ds,a[ aJ WgWg Ljq w"i V[ Fp,Dy' bj w[ WjWj ug fjl W[Vagwgag dw qhjiju ug hpS dHM h' dihj h{ m WjWj ug V[ Rpl }dsvjlj s[ w[ dwhj dw ##s[rg aP. dxwi V wi( u' a{} s[S aP.tj v{ m w'Hg srjHg w'Hg u>ai a[i[ a[ bli VhgG wi[ej m RpV%J} bjfSj dya ij;g wi v{S s[ m$$ l' WgWg Ljq w"i s[ w'Hg b"vjsrg Vj h'Hg m le'G bjfS[ fag Vjv rg bS-WS h' eHg m

dxi dHl sj fag dHl } WjWj ug fjl bjRpS a'G i'wsj dihj mWjWj ug } faj v,eS a[ dwhj ##w'Hg dxwi rjvg e,v VhgG mlF Lp,Z h{ m$$

dHw rji WjWj ug sg l[rj dry v,Ddebj WgWg sgbJ b,tJsptSgbJ bj eHgbJ m duhCj dw o'C[% dyi dry dHh i'e r,Zdebj m qjHg t[q w"i V[ WjWj ug fjl bjfSg vCwg sg bi;wgag dw qhjiju w.dVbJ sj w.q h{ b,tJ sg Wgqjig Whpa rZg

Page 594: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

h'Hg h{ m bjf d*fj wi' ug m WjWj ug hpwq s[ w[ WgWg } Ljq} bjfS[ w'v WpvjdHbj a[ q[hi sg dVe%J wiw[ bjdtbj m ##LFLp,Z h{ m$$

Vjv hg WyV wgaj ##t[qgH[@ dHl vCwg sj dfAvj uVqdNRpig sj lg a[ Rpl uVq dry dHl V[ lpv[qjV dfe.Wi Vjvdrbjh wirjdHbj lg a[ dHl } sjS[ Fp>Vsg r[t w[ lpv[qjV V[V`ia wgag lg a[ b>a } dHl[ Vjv drbjh wirjRpSj dfbjlg m Rpl lq[G lpv[qjV dHl } Vjv v{ w[ sdibj a[ q,AgbJ xCsjhp.sj lg m dHw dsV q,Ag xC w[ us'G sdibj dry'G ujv Wjhiw,DdTbj a[ dHl V[ duMsg q,Ag sgbJ aCxsg sgbJ b,tJ w,TgbJlV m hpS dHl sgbJ rg s'r[G b,tJ ujSgbJ lV m fi l.ea sgl[rj wiw[ dHl s[ wLB s' b,tJ rjvj dHw b,t a[ Vdria h'debj m$$ l' WgWg Ljq w"i sg dHw b,t qjig eHg a[ dHw ngwh' eHg a[ dHo[ hp.dsbJ dHw rjig WgWg Ljq w"i s[ lhpi[ zi b,ev,e eHg a[ byjVw hg dHl s[ fag } faj v,eS a[ uje bjeHg a[ dHl s[ li%jS[ fjSg sj zCj i,Ddtbj h'dHbj lg m dHl V[q,ysg b,e Rpfi fjSg fjdHbj u' dw A[ag hg Wp,N eHg m dulrwa Rph WgWg } v{S bjdHbj aJ WjWj ug V[ zPi w[ dwhj ##RpH[lpv[qjVj a[ig dfe.Wig aJ tpl eHg m fi a[ig bjwC VhgG eHg ma[ig dfe>Wig V[ a[ij uVq qiV VhgG dqBjdHbj m l{GwC[ ri[% WgaSdfA'G rg aP. u.qsj qisj bj dihj h{ m$$

dHl qjHg t[q w"i sj fp,ai wjvj dl>z lg m dHh rg A'Bg Rpqidry WgWg Ljq w"i Vjv l[rj dry idh>sj hp.sj lg m dHw rji wjv[} iP.qg ljdhW uj w[ lPH[ s[ tjv[ y'G A,fC FiV sj hpwq h'dHbj mdHl sg Rpqi Rps'G A'Bg hg lg m us'G b,e[ debj aJ dHw d;>qgGsjibjfS[ t[a } fjSg vj dihj lg a[ dHl V[ uj w[ s,Ddlbj dw q{}

80

WjWj ug V[ F[dubj h{ dw q{G dHl A,fC dry fjSg fjRpSj h{ aJRpl du>qgsji V[ dwhj dw q[ig rjig fPig h'S a[ a{} fjSg s[dsbjeJ aP. bu[ ndhi uj m dHh uj w[ W'hC sg AJ dry W{njdihj m W,yj h'S wiw[ l" debj m Rpl d;>qgGsji V[ l,paj h'dHbj h'Swiw[ uejdHbj Vj@ a[ fjSg sj vjvy wi debj m dHl } w'Hgfaj VhgG a[ fjSg vjMsj dihj m wpN dyi Wjbs dHh RpKn w[fjSg } A,fC r,v w,TS v,e dfbj m Rpl d;>qgGsji V[ dHl }dwhj aP> dwr[G uje dfbj m upbjW ds,aj dw q{} iP.qg rjv[ WjWjug V[ uejdHbj h{ m dHl a'G Wjbs wjvj dl>z iP.qg r,v fjSgvj w[ WjWj ug w'v fhp.y debj m dul r[v[ dHh c[i[ bjdHbj WjWjug WC[ f+l.V h'H[ wdhS v,e[ ##wjdvbj b,u aP. l"G debj lg a[i[Vjv n,eg h' ujSg lg lj} bjf uj w[ a{} uejRpSj dfbj m

\dHh WyV WgWg Ljq w"i u.cJ rjvj fjl'G dqv[|

3!WjWj ug w'v dHw l.a wfPi dl>z idhijlgbj idh>sj hp.sj

lg m Rpl V[ dVaV[q idhijl sg dcRPBg wiVg hp.sg lg m dHl wjvjdl.z Vjv Rph Whpa t[csj hp.sj lg m ija } dHw,n[ W{nSj@ RpnSj@tCVj@ fgSj@ tjSj Rpl s[ Vjv lg m qjHg t[q w"i V[ WjWj ugfjl W[Vag wgag dw ug qhjiju Rpl W,y[ sj dfbji q[i[ VjvdHaVj VhgG du>Vj dw wfPi dl>z Vjv h{ m WjWj ug V[ WyV wgaj##t[qgH[@ dHh wjvj a[ wfPi dl>z dfAv[ uVq dry lw[ Fij lVa[ ovg dry dHV%J sj uVq h'dHbj lg m dHV%J sj Rphg l.W.Z h{@a[ dHh s'V'G ujS[ ljZ WS eH[ lg@ WC[ Fji[ af,lrg lV m WjiJ-WjiJ ljv sgbJ dHV%J ZPSgbJ ajfgbJ Rpo[ rg dHw,n[ hg idh>s[lV m dHV%J sj dfAvj dfbji h{ m$$

WjWj ug lq[G bVplji i'; dVIq lqNjMs[ hp.s[ lg a[

Page 595: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

AYsI syvku syvw krY ]ijs kw jIau iqsu AwgY DrY ]

\b>e 661|

Fp,y' Vei dry dHw qjaj s[ zi WjWj ug s[ lq[G v.ei f,wsjhp.sj lg m v.ei sj ljqjV bjBj@ sjv@ v,wCJ dHl s[ zi[ h'i

lqNjdHbj h'dHbj lg a[ lr[i[ RpnS lji lF } hpwq hp.sj lg mws[ dHw fjl[ ujS a'G i'w ds>s[ lV ws[ sPu[ fjl[ m dHw dsVc[i[ dry s,tS rjv[ fjl[ ujS a'G qVjhg wgag h'Hg lg m qjHgt[q w"i a[ Ljq w"i qjrJ ZgbJ Rpl fjl[ byjVw yvgbJ eHgbJ mus'G wjxg s[i a,w Vj rjfl bjHgbJ aJ WjWj ug fjl l[rw V[W[Vag wgag dw qhjiju u.cJ rjvgbJ qjrJ ZgbJ s'V'G VhgGv,FsgbJ m faj VhgG dwo[ hV m WjWj ug V[ WyV wgaj dw b,udu,Zi ujS a'G i'dwbj h{ Rpl[ fjl[ hg eHgbJ h'SegbJ m us'G hpwqq>V w[ s' l[rjsji r[tS eH[ aJ Wjhi Rpl[ fjl[ hg W[-lpia h'HgbJdc,egbJ fHgbJ lV m hpwq bVplji s'rJ } l[rjsji yp,w w[ mWjWj ug s[ b,e[ dvbj fjHgbJ m r[tS } aJ qpidsbJ rJe hgv,esgbJ lV m dHV%J fHgbJ } hg fjn lpSjRpS sj hpwq h'dHbj mljig ija dHV%J } vejaji WjSg sj fjn lpSjMs[ ih[ aJ ujw[ dHV%J } h'L bjHg m h'L bjRpS a'G Wjbs WjWj ug fp,AS v,e[aphj} RpZi ujS sg wg v'C lg m

##v{ dvbj ljcj dHqdahjV$$ dxi s'VJ qjrJ ZgbJ h,o u'Cw[ qpbjxg q>eg m ug qhjiju Qvag h' eHg m

\dHh lji[ WyV WgWg Ljq w"i a'G dqv[ m|

82

lqjV dfbj hp.sj lg m v'C lq[G yg;J dHo'G hg v{ v{SgbJ m dHlzi l.uq ba[ lp,y fdra+aj WCg lg m v.ei fwj w[ l[rwJ V[ rjZPbjBj lpwj fC[oS rjvj i,t bjRpSj m df,A'G zirjvg qjHg V[ dHlbjB[ } q'C w[ WjWj ug rjv[ bjB[ dry dqvj s[Sj m h;Pi s[ hpwqbVplji w'dvbJ Rpa[ xpvw[ ijC ijC w[ itS[ m fi sje VhgG f{Ss[Sj m dHl qjHg V[ Rph w'v[ rg WpNg h'Hg lpbjh dry'G i,t w[ WpNjw[ bev[ dsV WjWj ug s[ v.ei rjla[ i,t A,cS[ m WjWj ug sgdwl[ rlaP } VhgG A[CVj m l[rwJ V[ i'; s' r[v[ lF wpN r[tSjba[ qjaj s[ lWi sg qV hg qV dlxa wiVg m zi dry eigWgh'S s[ WjruPs rg dwl[ ai%J WjWj ug sg rlaP VhgG A[CVg ba[VJ hg l[rjsjiJ fjl'G q>eSg m wHg rji l[rwJ V[ bjfl drydryji wiVg dw WjWj ug sg faj VhgG wg i;j h{@ u[ api f{SaJ l{GlS riegbJ #y'igbJ wiV rjdvbJ } ijSg WSj ds,aj@f+>aP dHo[ dHaV[ Wil h' eH[ v.ei f,ws[ } wg qujv h{ WjWj ugsg dwl[ rlaP } A[dCbj h'r[@ lWi ba[ HgqjVsjig sg h,s h'eHg h{ m ws[ dryji wiV dw dHl qjHg WjWa h;Pi fjl W[Vagwiw[ r[t vHgH[ m w'Hg b,e[ h' w[ e,v Vj wi[@ dwMdw l[rj dryi,tS lq[G WjWj ug ljdibJ } hsjdHa wis[ lV dw Vj dwl[ sgdlxjiL Vj dwlg sg dV>dsbj ypevg ljc[ w'v wiVg m u[ wi'e[aJ aphj} zjBj fr[ej m dHl e,v a'G cis[ lV m lji[ yjhp.s[ h'H[qjHg sg WjWa W[Vag VhgG wis[ lV m Rpl r[v[ qptg l[rjsji duhC[RpV%J s[ Vjq dHh hV f>dca l+g ijq dl>z ug h;Pig l[rw@ FjHgVgvj dl>z@ FjHg FuV dl.z qdhij@ vJeig l.a t[q dl>z ug a'Gl.a HgLi dl>z ug i'Cg T.cjv rjv[@ duhC[ WjWj ug s[ lq[G RpV%JsgbJ qjvj WSjMs[ lV@ FjHg epiqpt dl.z qvPw[ a'G dHaV[ wpepiqptJ s[ Vjq dqv[ hV m bjfl dry dryji aJ Whpa s[i a'G

Page 596: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

h' ihg lg m w'Hg lqJ WjWj ug V[ dur[G bjf hg blvgba Rpa'GfC%sj yp,w w[ dur[G l.ea } drtjRpSj lg dw qjHg i,a[ ujVwgWjWj ug dHl[ Vjq Vjv hg WvjMs[ lV m b>ai bjaqj dwaVgwp RpKyg brloj dry h{ m dHw dsV Rpfiv[ lji[ l[rjsji dHwJalq[G dHw,n[ h' w[ WjWj ug fjl dB,v[ Rpfi fhp.y w[ VqLwji wiw[W{n eH[ m

#wdWap$h'dH w[ dHw,n[ f+[qg api[ qKn[ qKn[@uj w[ fhp.y[ h;Pi yiV uphji uW m

qhjiju l[rw siLV wiV bjH[@w"S w"S bjH[ w' qjv drloji lF mljdibJ V[ Vjq sKDl[ lpS qhjiju@hKDl[ wiw[ dHLjij W{n[ Vjv dfbji lF mbjH[ siLV wiV bjH[ f+LV wiV@siLV aJ h'H[ wi' f+LV Rpyji bW m#wdWap$h,o u'C l.ea V[ W[Vag bi.F wgag@bjf lq+,o ujSg ujSs[ mbjds wjv a'G hg lpSs[ f+l.e ih[@Fea sp,t dry lp,t ih[ qjSs[ m

Vjqs[r@ irgsjl b"i wWgi@ u{ s[r spt lpt sjaj dHw f+DFP} fAjSs[ m FeaJ sg v'C lsj fPig wgag hdi ug V[ bjf Fgf+l.e lsj b{l[ hg WtjSs[ m

#wdWap$ujSg ujS eH[@ upea fAjS eH[@h,o } RpnjdH qpt'G W'vs[ V[ h,l wi m

84

iKa' qjHg rJeP Fea f+[q dry qla idhS@i,W s[r[ RphVJ v{Gs[ wdhS W,l W,l wi mqV iPfg z'C[ Rpa[ LWs sg lrjig wi mlpia sg vejq b{V[ its[ V[ w,l wi mbjf rg aiV ba[ ljogbJ } aji ds>s[ mqpt'G u' wdh l'Hg q>V[ iW l,a wi mRpfi.a hpwq h'dHbj qjHg } hj;i wi' m

l[rwJ s[ Vjv qjHg h;Pi s[ yiVJ dry bj q,oj B[dwbj mRpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj dw qjHg b,u l.ea yjhp.sg h{ a[l.ea s[ Vjv blgG rg yjhp.s[ hJ dw aP. wpN q>e v{ m dxi qjHgV[ h,o u'C w[ W[Vag wgag dw qhjiju bjfs[ yiV q[i[ rjla[qdhv hV m h'i dwl[ rlaP sg dH,Aj VhgG Rpfi.a WjWj ug WC[f+l.V h' w[ h[n dvtgbJ rlaPbJ sg WtdLl wgag m dHw tsisj spf,Bj Rpl } e.T fj w[ sPu[ dli[ dry h'i e.T s[ w[ Rpl dryyJsg sj ipfHgbj i,t ds,aj u' b,u a,w qjHg s[ fdirji fjlq"uPs h{ m

dHl f+l.e BPw qja= dfAv[ dh,Dl[ dry rg bjdHbj h{ fi fPijdHo[ hg h'dHbj h{ m

\WjW[ qdhajW dl>z s[ f'ai[ fjl'G f+l.e dqdvbj|

b{l[ V[ dsbjv WjWj qhJ hdiVjq dl>zl[rwJ } ap,n ds>s[ WtdLLJ qhjVgbj-a[i[ duhj w'Hg Vj d*fjvP l.lji dryu,e h'rsj h{ijV lpS a[igbJ whjSgbJZ.V Yh f+[qg du>V%j l[rj h{ wqjHgwgaj lxv uVq H[h bqi whjSgbJa[igbJ whjSgbJ Vj uJsgbJ WtjSgbJfPus[ V[ v'w b,u a[igbJ dVLjVgbJ

Page 597: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

khu nwnk krqy kIAw bwqwjo ikCu krxw su kir rihAw ]

\b>e 469|

dHw rji WjWj ug wv[iJ rjv[ wv[iJ a'G l.ea Vjv v{ w[siLV wiV bjH[ m wpN wv[iJ s[ f+[qg WyV dl>z b"vt@ w[hidl>z lptqVgbJ ba[ ejvW wvJ a'G ;{vsji u'de>si dl>z dw,vgyjhvj a'G hdiVjq dl>z dlajij rjvj@ dHaV[ wp f+[qgbJ s[ Vjqsj faj v,e ldwbj m Fp,Dy' fhp.yS Rpfi.a WjWj ug wv[iJ rjdvbJV[ l.ea } WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg qiIjsj s[ bVpljiVjq fa[ re{ij dvtrjH[ a[ v.ei A,wS sj hpwq h'dHbj a[ Wjbsdry us'G ija bjHg aJ ejvW rjv[ l^ upde>si dl>z zi } ujw[ q>u[ a[ f{S sj hpwq h'dHbj a[ dHw,vj upde>si dl>z l.esjh'dHbj ujr[ Vj Wji-Wji wdhS a[ dHh ydvbj debj m bev[dsV l.ea V[ ujS sg bjdebj q>eg m WjWj ug V[ bjdebj s[ds,ag m

dHV%J a'G Wjbs dw,vg yjhvJ rjvj hdiVjq dl>z@ WjWj qhJhdiVjq dl>z ug qhjiju w'v dHw,vj uj w[ wdhS v,ej ug q{}rg bjdebj h{ m WjWj ug wdhS v,e[ ##aP. w"S h{$$ Rpl V[ s,dlbjq{G wv[iJ rjv[ qhJfpiLJ Vjv bjdHbj hJ m dxi Rpl } fp,DdAbjdw a[ij Vjq wg h{( wg w.q wisj h{G m Rpl s[ s,lS Rpfi.a WjWjug W'v[ ##a{} ujS sg bjdebj VhgG$$ Rpl V[ Vjv sg l.ea w'vbj w[ s,Ddlbj dw q{} ujS sg bjdebj VhgG m q{} idhSj WCjqpLdwv h{ m q{} bjdebj dsrjY m aJ l.ea V[ Rpl } B'dwbj

86

ba[ dwhj dw us'G fdhvJ ljig l.ea V[ bjdebj v{ vHg lg aP.rg dry hg lg m aP. dxi dHw,v[ V[ dwM fp,dAbj m a[ Rpl V[ dryvge,v x[i s,lg dw q{G aJ r[dtbj lg dHV%J w'v qjdHbj sj riajijtp,v%j h{ m wpN ipfH[ dHo'G dqv ujSe[ m aJ l.ea V[ dwhj dw blgGaJ hpS wpN VhgG wi lws[ a[ bjfJ lji[ wv[iJ rjv[ l.aJ } W[VagwiJe[ m dxi l.ea V[ wv[iJ rjv[ qhJfpiLJ w'v ljig hwgwas,lg m lpS w[ WjWj ug W'v[ ##dHl V[ qjCj w.q wgaj$$ a[ dxi ujSlq[G WjWj ug V[ dHl dw,vg rjv[ dl>z sj d;wi wgaj dw qhjijuug Rp[l } rg bjdebj s[ dsY m aJ F,py' rjv[ WjWj ug xpiqjdHbj##aphjc[ w'v Rph wg wisj h{($$ wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ s,Ddlbjdw ws[-ws[ lj} dlaji a[ wgiaV lpSj ds>sj m aJ b,e'G Fp,y'rjv[ WjWj ug wdhS v,e[ yv' lj} rg yjvg wp dsV dlaji lpSv{S dsY m ljcj rg ug wisj h{ fi dHl } bjdebj aJ yjvgdsV Wjbs hg h'r[eg a[ Vjv WyV h'dHbj aphj} lF l.eaJ }bjdebj m dfA'G dw,vg rjvj hdiVjq dl>z Whpa Rpsjl h'dHbj us'Gl.ea yvg eHg m dHo[ idhS lq[G dw,vg rjv[ dl>z V[ WC[ bjV[WhjV[ WSjH[ m RpwagbJ upeagbJ riagbJ m w'Hg dli[ V v,e[a[ Vj hg WjWj ug V[ dHo[ idhS lq[G Rpl a'G dlaji lpSg m btgi} yjvg dsV Wjbs hg ujS sg bjdebj dqvg m

dxi us'G rg wv[iJ a'G l.ea Fp,y' bjr[ aJ Wjbs dry dHlV[ bjRpS sj h"Glvj Vj wgaj m

\dHh WyV upde>si dl>z ;{vsji ejvW wvJ a'G dqdvbj|

Page 598: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

siqgur kI gxqY GusIAYduKy duiK ivhwie ]

\b>e 314|

df>c w'nj epiP \d;v%j Wdn>cj| sj idhS rjvj dHw f+[qg FjHgdwLV dl>z ijuj dl,t l+gqjV 108 l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>zug sj fiq LiZjvP lg m Fjr[G df>c w'nj a'G Fp,Dy' sj ilaj WCjdrtCj lg m fi dxi rg FjHg dwLV dl>z ljv dry dHw s' rjisiLV wiV bjdHbj wisj lg m

dHw lq[G dwLV dl>z V[ WjWj ug w'v W[Vag wgag dw qhjijuzi dry QigWg h{ d*fj wi' zi sg QigWg ?aq wi' m

l+g l.a qhjiju ug V[ dryji wgaj a[ ajigt VgIa wiw[qpC w[ bjRpS sj lqJ s,l ds,aj dHl dsV bjRpSj w'Hg dryjiwiJe[ m

dwl[ zi'eg w.qJ wjiV FjHg dwLV dl>z ds,a[ h'H[ dsV a[Vj fp,u ldwbj m wHg dsV qei'G fAC w[ debj a[ qhJfpitJ }VqLwji wiw[ W{n debj m

l+g l.a qhjiju ug W'v[ ##dw f+[qgbJ duhCj dsV a{} bjRpS} ds,aj lg Rpl a'G fAC dwM debj m$$

FjHg dwLV dl>z ug V[ bjfSg f[GcP W'vg dry h,o u'C w[dwhj ug wpN dT,v-dq,l@ fAC fACj h' hg debj m aJ WjWj ugW'v[ dw hpS aJ dT,v-dq,l hg ih[eg m

l' hpS a,w rg dHl fdirji dry bjvl QigWg Whpa ihg

88

bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg mm\b>e 202|

dHw rji WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ wpN l[rjsjiJ } w'v'GqjdHbj s[ w[ bjRpS ujS sj dwijdHbj s[ wiw[ WgwjV[ig dqLigba[ dzY v{S rjla[ FjHg y.sj dl>z ba[ fjng biuV dl>zTgGclj dHV%J s'hJ } ujS sj hpwq h'dHbj hpwq bVplji Fp,Dy'a'G yvw[ Wdn>cj lB[LV a[ uj w[ dul rwa dBwB v{S sg dabjigwiV v,e[ Rpl rwa qjvPq h'dHbj dw f+[qgbJ rjvg e.T w,BgeHg h{ WC[ h{ijV h'H[ m Rpl lq[G qV } WCg h{ijVeg h'Hg dur[GWjSg dry xpiqjdHbj h{ m

Qrhr kµpY bwlw jIau ]nw jwnau ikAw krsI pIau ]

b>e 792

l'yS hpS wg wigH[ u' lqjV WjWj V[ ug v{ bjRpS sj hpwqwgaj h{ Vj Rph hg bj lwsj lg@ Vj hg b,e[ ujdHbj uj lwsjlg m dHl lq[G Wdn>c[ s' e,cgbJ sj ;>wLV h'S wiw[ q[v h'dHbj mdHh s'r[G biuV dl>z ba[ y.sj dl.z b,tJ qgyg W{n[ lV m dHllq[G byjVw dHw dl>z VrJ hg dHV%J fjl bj w[ ipdwbj ba[dHl } fp,DdAbj aplgG Fp,y' a'G WjWj ug s[ l[rjsji h' m dxi dHV%J

fi qhJfpitJ sg l.ea wiw[ dHl fdirji s[ ugb dVqiaj rjv[Ziqg la' epSg lpFjb s[ ih[ hV m hpS dHh fdirji y.egd;>qgsjig wi dihj h{ fdirji sj qptg FjHg ueqga dl>z la'epSg dVqiaj rjvj h{ m

\dHh WyV debjVg Wvr.a dl>z w'nj epiP wj a'G f+jfa h'H[|

Page 599: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

syvk kau syvw bin AweI ]\b>e 292|

dHw lq[G h;Pi V[ FjHg Vgvj dl>z } h;Pig dry l,s w[ hpwqwgaj dw aP. s' l[rjsji df>c dry'G bjfS[ Vjv v{ ujh ba[ qi%jNdf>c dry qdhdibj sg F,ng dry dHw wp,ag lPHg h{ m wjv[ i.esg Rpl s[ WjiJ waPi[ hV@ yji waPigbJ hV@ WKdybJ } B'wi[dry fj v{Sj a[ wp,ag s[ e,v i,lj fj w[ v{ bj Rph wp,ag r,TsgWhpa h{@ dtbjv i,tSj m Rpfi.a hpwq q.V w[ l[rw yv[ eH[ m r,cjdf>c lg tjl oJ sg dVLjVg w'Hg s,lg VhgG lg m l[rw hpwq q>V

s[ hJ wdhS Rpa[ Rpl f+[qg V[ bjfSg u[W dry h,o fjdHbj m wpNqjdHbj dHw ipqjv W.Vg h'Hg w,T w[ W'dvbj aplgG aJ Rpo[ ujSjhg h{ m dHh q[ig l[rj Rpo[ yiVJ dry fhp.yj s[Sg Rpo[ dHV%J s'hJ} qjdHbj fwCj w[ bjf e,cg r,v } ydvbj debj m dHV%J V[Wdn>c[ a'G e,cg yC% w[ WgwjV[i fhp.y w[ u' lqjV WjWj ug V[ v{bjRpS sj hpwq ds,aj lg v{S yv[ eH[ m f{l[ duaV[ h;Pi V[ bjfdeSw[ ds,a[ lV@ dHh rg RpaV[ hg h'S wiw[ lqjV tigsS dryw'Hg ipwjrB VhgG h'Hg m Rpfi.a lF ljqjV v{ s'r[G l[rjsji WjWjug fjl fhp.y eH[@ Rpfi.a WjWj ug V[ vgi dHV%J r,v rZj w[ Vjvhg WyV wgaj dw dHl vgi dWVJ aphjcj lisj VhgG lg m aphjcjw.q li debj lg m aphjc[ wdhS s[ qpajWw blgG e.T wBg H[@s[S vHg qei eH[ f>u w'h dBdWbJ sg rjB wiVg fHg m

Rpfi.a s'hJ V[ VqLwji wgag m\dHh WyV f>dca l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ a'G l! tCe dl>z V[

lpSjdHbj ba[ dvtrjdHbj m|

90

w[ yv[ eH[ wHg F,ngbJ dry Fjv wgag fi w'Hg faj Vj v,eldwbj m Vei s[ v'wJ V[ vejaji wHg dsV a'G Vr[G W.s[ dxis[r[t w[ fdhvJ wpN e"i Vj wgag m btgi Rpl dsV fp,A hg dvbjdw@ WHg dl,DDt'G aplgG dwl df.c a'G bjH[ h' ba[ dwl } Fjvs[ h' mdHV%J V[ us'G bjfSg WjWa s,Ddlbj a[ Rph v'w lpS w[ h{ijV h'H[ mdxi Vei rjlgbJ V[ dHV%J sgbJ e,vJ Rpa[ h{ijVeg f+eB wgagba[ h,lS v,e[ dw l.aJ V[ dHw wp,ag rjla[ dHaV[ dsVJ a'G wHgW.s[ Fp,Dy' a'G F[u[ hV ba[ wdhS v,e[@ ##f+[qgY$$ r,cj df>c h{ m dHlai%J aphj} faj VhgG v,eSj a[ aplgG df,A[ rjfl qpC ujY Vgvjdl>z V[ wp,ag vH[ dWVJ qpCV a'G dHVwji wi ds,aj m wpN lqNsjiW.dsbJ V[ fdhvJ aJ dHV%J } i'Bg fjSg fp,DdAbj m dHV%J V[ dwhjlj} RpV%J qhJfpitJ V[ wp,ag sg tjl ajwgs wgag a[ ;iPi v,Fw[ v{ ujSg h{@ a[ i'Bg epispbji[ a'G tJs[ ih[ hJ a[ Rpo[ ija }uj w[ tJrje[ m$$

Rpfi.a wpN W.s[ df>c a'G rg Vjv dqv eH[ m bjtgi Rpa[ dHwF,ng dry'G Rpl[ i.e sg wp,ag dqv hg eHg m Rpfi.a Rpl } WCgqpLdwv Vjv xC w[ i,lj e,v fj w[ B'wi[ dry i,t w[ v{ w[ Fp,y'fhp.y eH[ m dul lq[G h;Pi s[ blojV s[ V[C[ fhp.y[ sPi'G dBv[ Rpa'Gr[t w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Vgvj dlbJ@ dHl } dHw l[isp,Z dfbjY m dHl sj z'iSj WSjY m dHl s[ W,y[ Ro[ iKt' m$$ hpwqbVplji dHr[G hg wgaj debj m dxi bjf hg WyV wgaj dHh dfAv[uVq dry dwl[ ljZP sg zirjvg lg m fi Rplsg bjdebjwjiVhgG lg m Rplsg W>seg dry drzV fjMsg a[ Rpls[ WyV VjvdHl } dHh uVq dqdvbj m hpS dHlsj wdvbjS h'H[ej m Rplwp,ag sj fdirji W[b>a rdZbj ba[ hpS rjv[ wp,a[ Rpls[ fdirjidry'G hg hV m

\WyV dqdvbj v[tw } FjHg iaV dl>z ci'vg fjl'G|

Page 600: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

sweI kwr kmwvxIDuir CofI iqMnY pwie ]

\b>e 420|

l.a Whjv dl.z u,lg f" rjv[ dHw rji siLV wiV bjH[ mWjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ dwhj ##Whjv sjlj@ z,ei VsgRpa[ fpv WVjRpSj h{ m us'G fjSg sj yC%jb bjMsj h{ Rpo[ Vsgdry W[Cg f{Gsg h{ m Rpl r[v[ qplvqjV qvjh vCwgbJ } W[fCsjwiV vHg W[Cg yC%V r[v[ W[Cg dwVji[ Rpa[ vjRpS sg oJ fjSgdry hg tCg wi v{Gs[ hV a[ V"urjV vCwgbJ vHg Rpl lq[GWhpa b"dtbjHg hp.sg h{ a[ Rpo[ uj w[ w'v idh w[ fpv dabjiwirjRpSj h{ m du>Vg s[i fpv Vj WS[ Rpo[ hg ihgG a[ dabji wirjw[ qpCVj h{ m lda WyV wiw[ Whjv sjl ug Rpo[ fhp.y eH[ m h"vgh"vg fpv dabji wirjRpSj bi.F wi ds,aj m \dHl fpv sj x'B'f>ur[G dh,Dl[ dry lxj 33 RpKa[ h{| hi lq[G hpwq dry idhS rjv[ba[ hpwq q>V w[ l[rj wiw[ lF wpN f+jfa wiV rjdvbJ w'vFjr[G spdVbjrg lqjV Vj rg wpN h'r[@ fi dVi.wji rv'G dur[G WjSgdry sdlbj h{ m

lev li.ujq wi[ f+F bjf{fi o'C[% hg lq[G dry fpv dabji h' debj m Rpfi.a WjWj ug

fjl bj w[ VqLwji wiw[ ljig W[Vag wgag dw qhjiju fpvdabji h' debj h{@ lpS w[ h;Pi WC[ f+l.V ba[ l.a Whjv sjlug } f+l.Vaj W?Lw[ ##Lp,Z h{$$ sj WyV wgaj m

92

jYsI Awsw qYsI mnsw

w,yg Fp,Dy' Vei s[ idhS rjvj l+! WyV dl>z FjHg w[ tjVsjVdry'G y.eg ujdHsjs sj qjdvw lg m ldaepiP ug s[ hpwq bVpljidur[G h;Pi V[ xpiqjdHbj h{-

Kwxw pIxw hsxw sauxw ivsir gieAw hY mrxw ]Ksmu ivswir KuAwrI kInI iDRgu jIvxu nhI rihxw ]

qvji q^ 1

dW+ag rjvj lg@ fiqjio a'G w'ij m w,yg Fp,y' a'G s' f+[qg WjWjug s[ siLV wiV vHg Fp,y' bj ih[ lV be'G ijh dry FjHg WyVdl>z dqdvbj m s'hJ } fp,DdAbj dwZi uj ih[ h'@ aJ RpV%J s'hJf+[qgbJ V[ s,Ddlbj dw blgG iP.qg rjv[ qhJfpitJ s[ siLV wiVuj ih[ hJ ba[ aP. rg ljc[ Vjv y,v be'G WyV dl>z V[ dwhjRpo[ uj w[ wg v{Sj h[ m q[i[ lgig V[ q[i[ rjla[ fdhv[ a'C sg LijWw,Tw[ i,tg h{ m bjfj b{o[ q>ej w[ ivw[ fgGs[ hj m f+>aP dHV%J s'hJV[ urjW s[ ds,aj a[ btgi dry qt"vg vdhu[ dry WyV dl>zV[ dwhj dw q{G rg aphjc[ Vjv yvsj hJ m aplgG silV wi v{S[q{G f+LV wi vRPGej m ila[ dry WyV dl.z h'i wHg ai%J s[ qt"vFi[ WyV wisj bjdHbj m bjdti da>V[ hg Fp,Dy' fhp.y eH[ mVqlwji wiw[ W{n eH[ m

Rpfi.a WjWj ug V[ dHV%J s'hJ } aJ ljig e,v lpS w[ h"Glvjds,aj m Rpfi.a WyV dl>z } l.W'ZV wiw[ dwhj dw ##FjHg dwbjaP. ijh dry f+LV wiV Wji[ l'ysj lg m hpS a[i[ f+LV sj urjWblgG s[HgH[( a[i[ zi wg h'r[ej aP. dHhg fp,ASj yjhp.sj lg Vj($$

Page 601: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

hukmu swij hukmY ivic rKY hukmY AMdir vyKY ]\b>e 1243|

dfAv[ dh,Dl[ dry FjHg w[li dl.z sj f+l.e fjnw fC% yp,w[hV m dul ai%J FjHg w[li dl.z ug V[ wdnV wqjHg wgag m dHV%jsg wqjHg a'G f+l.V h' w[ WjWj ug V[ dHV%J } q>uj cjhpS sj hpwqds,aj h'dHbj lg h'i dwl[ } q>uj itS sj hpwq VhgG lg hp.sj m

c[T c[T l" fjn ufpug ljdhW s[ i'; dVaV[q Vjv fjn wiV[@dvtjig } dfaj ug sls[ hp.s[ lV dw blgG Rpl} dwa[ v.qj dfbjz,B hg r[dtbj lg m bjq a"i a[ W{nj hg hp.sj lg m dHw rji WjWjug V[ Rpl} WyV wgaj ##w[lij@ aP. hpS yjh[ aJ qpisj duMsjwi lwsj h{@ fi wiVj VhgG m i,W sj Ligw VhgG WSVj m$$ wpNlq[G Rpfi.a FjHg w[li dl>z ug bjdebj v{ w[ zi yv[ eH[ m zi

Rpfi.a WyV dl>z yp,f h' debj m btgi a[ WjWj ug V[ WyV wgaj##a[i[ zi f,oi h'r[ej m$$ wpN dsVJ Wjbs dHl s[ zi tplij f{sjh'dHbj dulsj Vjq epis[r dl>z i,Ddtbj m Rpfi.a WyV wgaj dw##duhCgbJ yjvg W'avJ LijW sgbJ fdhv[ a'C sgbJ w,TgbJhV ba[ dHV%J s'hJ } dfv"S rjla[ aP. bjf hg wdh>sj lg Rplr[v[ fg w[ dya tpL wi vrgG m$$

ljZ sptjH[ agV hjV Ziq bio bi W.l mmagV' w' hg s[t v{ ijrV w{i' w.l mm

dHh WyV f+a,t la h'dHbj

\dHh WyV vAqS dl>z Fv[igbj a'G dqdvbj|

94

ujS Rpfi.a dHV%J s[ Fij sg vCwg V"urjV lg@ byjVw yvjSjwi eHg@ dxi wg lg lji[ firji dry i'Sj dfBSj LpiP h' debj mRpfi.a FjHg w[li dl>z V[ WjWj ug s[ WyV Ijs wiw[ qV drybjfSg Fagug } duMsj wiV sg drMa l'yg ba[ fdirji dry'GdHw ujS[ } bjfS[ dHLVjV wiV vHg fjSg v{ bjRpS rjla[bjdtbj m fi WjWj ug ##hdi ujS{ lF dwAp u' ugb ria{$$ s[hpwq bVplji lF wpN ujS w[ dHw Fp,y' s[ l[rjsji } z'Cg s[w[ w[li dl>z r,v F[dubj dw #aP. ujS lji w[li dl.z } Rpnjs[Grg ba[ Rpls[ Fij } lqNjHg ws[ qpis[ rg ugr[ hV m$

w[li dl>z aJ b{r[G wisj h{ m hpwq bVplji l[rw V[ Rpo[fhp.y w[ dHl[ ai%J hg wgaj ba[ w'v tC'% w[ vCwg sj l.lwjiwij w[ w[li dl.z } Fg Vjv v{ bjdHbj m w[li dl>z Vj yjhp.sjh'dHbj rg Vjv hg bj debj m dul lq[G h;Pi s[ yiVJ a[ q,ojB[dwbj lF a'G fdhvJ FjHg w[li dl>z ug } l.W'ZV wiw[ hpwqwgaj ##aP. i,W sj Ligw WSsj lg m dHh e,v y.eg VhgG aJ hga{} l[rjsji F[u w[ dry'G RpnjdHbj ba[ b,e[ a'G dHh ajwa a[i[dry VhgG idhS s[Sg a[ us'G b,e[ bjH[Gej dxi dqv[eg bu[ a{o'GwqjHg h'i wirjRpSg h{ m$$

Rpfi.a WjWj ug V[ w[li dl>z } w'v hg idhS sj hpwq wgaj mRpfi.a w[li dl>z } zi F[uSj Li%j wij w[ hg F[us[ lV mVjv[ WyV wiVj ##blgG Lwag b{o[ i,t vHg h{ hpS w'Hg ci VhgG@aP. uj m$$

\f+l.e dqdvbj wjwj dl>z dT,v' dVrjlg fjl'G|

Page 602: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

dyiK srUpu pUrnu BeI Awswdrsnu Bytq auqrI BuK ]

\b>e 717|

1!y,w ijq a'G dHw qjHg siLV wiV rjla[ bjHg m us'G Rpl

qjHg V[ bjRpSj@ Rpl lq[G Rpl Vjv dHw vCwg rg hp.sg lg m WjWj

ug Rpl vCwg } siLV VhgG lg ds>s[ uJ bjfS[ qp,t a[ w,fCj

wi v{Sj bjfS[ bjlS a'G Rpn w[ bjl[ fjl[ h' ujSj m bV[w uaV

wiV Rpa[ rg Rpl} silV VhgG ds,a[ m dHw rji vCwg s[ Vjv

rjvg qjHg } hpwq ds,aj dw aP. l[rj wi v{@ hpwq bVplji y,wJ

rjvg qjHg yiV zp,BS sg l[rj wisg m

dul lq[G hpwq bVplji h,o zp,BS sg l[rj wi ihg lg Rpl

rwa Rpl qjHg } WjWj ug s[ h,oJ sg ue%j dHM qjvPq h'dHbj

dw h,oJ Rpa[ A'B[ A'B[ i'q hV m Rph yp,f Vj idh lwg ba[ Rpl

V[ fp,A hg dvbj ba[ W[Vag wgag qhjiju aphjc[ h,oJ Rpa[ wg

e,v h{ WyV wgaj dw ##qjHg@ dHh aJ ldaupe sj liPf h{ m

u' aP. hpS[ hg r[t dvbj h{@ hpS b,e[ dwl[ w'v Vj s,lg m$$ Rpfi.a

qjHg } l[rj wiV a'G i'w ds,aj m Rpfi.a qjHg siLV wiV

vHg bjMsg ihg fi Rpl} l[rj VhgG ds,ag m Rpfi.a Rpl qjHg

V[ ljig d;>seg dwl[ Vjv w'Hg rg e,v VhgG wgag bV.s qeV

hg ihg m

96

2!w'n[ epiP s[ idhS rjvj deiZjig vjv rg l[rj wisj dihj

WCg s[i a'G bjMsj lg m lq[G bVplji Rpls[ zi yji vCwgbJh'HgbJ m RplV[ dlsw idtbj dw q>eSj VhgG ba[ l[rj hg wiVgh{ dHh rg VhgG A,cSg m dHl dVIq bVplji l[rj wisj dihj ba[yji vCwgbJ a'G Rpf+>a wjxg lqJ wpN h'dHbj rg VhgG m dur[GdVi.wji V[ rg dHl sg f+gdtbj v{Sg h'r[ ba[ v'wJ V[ a[ lw[l.W.ZgbJ V[ rg qt"v wiV[ LpiP wi ds,a[ fi dHh deiZjig vjvbc'v hg dihj m Vj l[rj A,cg ba[ Vj bjfS[ qV sg w'Hg rgq>e wgag m dHw rji WjWj ug V[ bjf hg fp,DdAbj ##deiZjig vjv@a{} Fp,t v,eg h{ m$$ da>V rji dHh' hg WyV wgaj m Rpfi.a deiZjigvjv V[ dxi rg w'Hg W[Vag bjfS[ rjla[ VhgG wgag m Rpfi.adeiZjig vjv } y"og rji WyV wgaj dw ##aP. bjf[ hg v.ei rjvgw'ng dry uj w[ bjf[ hg f+ljs[ yp,w w[ du>V[ a[ig qi;g A,w vrgG mhpwq bVplji dHlV[ bjf[ hg s' f+Ljs[ v{ w[ A,w vH[ ba[ WjhibjH[ } fp,DdAbj ##dwaV[ f+Ljs[ Aw[ hV($$ RplV[ W[Vag wgag dwqhjiju s' Aw[ hV@ WjWj ug V[ fp,DdAbj ##Rpa[ f+Ljs fjdHbj lg($$RplV[ hJ dry h,o u'C w[ dli dVrjdHbj aJ dxi WyV wgajdw ##dw u[ aP. A,wS hg v,ej lg hpwq Vjv a[ s' f+Ljs[ hg dwMAw[( y.ej dxi s' fp,ai hg h'Se[ m$$ Rpfi.a WyV bVplji s' hgvCw[ h'H[@ dH>s=uga ba[ debjV y.s m

s[rShjip sjajip dwap qpdt ljvjhgb{ m3!

l! dWLV dl>z y,w xa[ dl>z sj e'dW>s fpi[ a'G bjdHbj m VjvdHls[ zi rjvg rg lg b,e[ h;Pi WjWj qhJ hdiVjq dl>z bjfS[i.e dry W{n[ lV m e'dW>s fpi[ a'G ila[ dry Fp,y' Vei ijhgG b,e[fhp.ySj lg m dul lq[G dWLV dl>z ba[ dHls[ zi'G s'r[G ljhqS[

Page 603: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

qUM sBnI QweI ijQY hau jweIswcw isrjxhwru jIau ]

\b>e 438|

f>dca l+g ijq dl>z ug V[ bjfS[ b,tgG u' w"aw r[dtbj RphdHl ai%J h{ m f>dca spiej ijq ug s[ dfaj WjWj ug s[ l[rwlV m WjWj ug sg dHw rji RpV%J } wdh>s[ ##f>dca ug@ dwa[ aphjc[Vjv blgG higspbji@ e.ej ug a[ dHLVjV wiV vHg y,vJe[ m$$wpN dyi Wjbs f>dca ug V[ higspbji ujS sj dVLyj wi dvbjba[ WjWj ug fjl W[Vag wgag m WjWj ug dwhj ##dw f>dca ugaplgG hg dHLVjV wi bjRp m$$ f>dca ug V[ qV dry qdhlPl wgajdw WjWj ug V[ bjfSj rjbsj fPij VhgG wgaj ba[ e.ej a[dHLVjV vHg yv[ eH[ m by.Fj dHh h'dHbj dw ^-

duo[ f>dca ug dHLVjV wi ih[ lV dHV%J s[ dWvwpv ljhqS[rjvg hdi wg f"Cg a[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug tps dHLVjVwi ih[ lV m f>dca ug dHh w"aw r[t w[ h{ijV idh eH[ dw q{GWjWj ug } Fp,y' A,c w[ bjdHbj lg a[ q{o'G fdhvJ dwl ai%J fhp.yeH[@ a[ uvsg-uvsg f>dca ug dHLVjV wiw[ Fp,y' rjfl bjH[aJ wg r[dtbj dw WjWj ug bjfS[ bjlS a[ dWiju[ h'H[ hV@ a[

h'H[ WyV wgaj@ dWLV dl.z sg zi rjvg r,v dHLjij wiw[ ##dHhaJ A[ fpaJ sg qJ h{ m$$ Rpls[ A[ hg fp,ai h'H[ m

\s'r[G f+l.e qjlBi wiV{v dl>z WgWg w[ fjl'G f+jfa h'H[|

98

khq nwnku qU swcw swihbukauxu jwxY qyry kwmW ]

\b>e 797|

dHl[ ai%J hg dHw h'i f>dca WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[siLV wiV bjMsj hp.sj lg m dHw rjig siLV wiV bjdHbjaJ e.ej a[ dHLVjV wiV sg dH,Aj ;jhi wgag m WjWj ug V[ bjfV[w'v'G e.ej a[ bjRpS ujS sj tiy s[ hpwq wgaj m aplgG yv' a[aplgG Rpo[ uj w[ dHLVjV wiV a'G Wjbs u' qV dry dH,Aj wivRpe[ fPig h' ujH[eg m hpwq bVplji f>dca ug e.ej fhp.y[ m ila[dry rg l'ys[ ih[ lV dw q{G wg w.q wiJ( dHV%J l'yJ dry hge.ej fhp.y eH[ m dul r[v[ hdi wg f"Cg a[ uj w[ dHLVjV wiVv,e[ aJ dxi rg dryji wis[ ih[ fi x{lvj rg Vj wi lw[ a[

WjWj ug V[ WyV wgaj dw ##f>dca ug ljcj WyV fPij h' debjdw VhgG($$ dHaVj lpS w[ f>dca ug yiVJ dry Tdh fH[ a[ W[Vagwgag dw f+Fp bjf sgbJ bjf hg ujS' m

hau ikAw swlwhI ikrm jMqu vfI qyrI vifAweI ]b>e 792

a[ WyV bVplji aphjcg aplgG ujS'@ q{G wpN rg wdh VhgGlwsj ba[ du>V%J e,vJ a'G WjWj ug a[ L.wj wgag lg Rph sPi h'eHg m

\dHh WyV WjWj Wvdr>si dl>z ug fjl'G f+jfa h'dHbj|

Page 604: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

bjti dHLVjV h' debj m dul r[v[ f>dca ug Wjhi bjH[ aJ b,e[Vr[G F[t dry ljZP bjMsj r[dtbj dul } r[tS lji f>dca ugsj bjfS[ bjf dli Np,w debj a[ dul r[v[ qhjiju ug sg bjrj;lpSg a[ e,vJ wgagbJ a[ RpV%J sg bjrj; Rpl[ ai%J hg WjWj ugsg bjrj; rieg v,eg m qV dry h{ijVg h'Hg dw bjrj; RpV%Jsg h{ dw F[l w'Hg h'i h{ m dHl a'G Wjbs qhjaqj ug V[ f>Ddcaug s[ ijhJ rjv[ xpiV[ dHw-dHw wiw[ s,l ds,a[ m dxi f>dca ugV[ Vqlwji wiw[ w'Hg l[rj fp,Ag aJ qhjaqj ug V[ sp,Z fgS sgdH,Aj ;jhi wgag m Rpo'G V[dCYG hg f>dca sp,Z v{ bjH[ m dul rwaf>dca ug Rpo'G bjfS[ df>c bjH[ aJ WjWj ug V[ f>dca s[ lji[xpiV[ s,l w[ d;wi wgaj dw ##f>dca ug aplJ ijh dry w'Hg xpiVjVhgG lg wiVj m u[ xpidVbJ a'G dWVJ dHLVjV wis[ aJ h;jiJepSJ xv r,Z f+jfa lg a[ dWV%J dyar[ hg lF wpN dqv uJsj mblJ rg Rpo[ uj w[ sp,Z fgaj m blgG a{} F[dubj wiw[ s,lSj@a[ lF wpN wiVj dfbj m

kbIr swDU kau imlny jweIAY swiQ n lIjY koie ]b>e 1370

\dHh f+l.e qjaj-dfaj fjl'G f+jfa h'dHbj m|

100

ausqiq khnu n jwie qumwrI kauxukhY qU kd kw ]

b>e 1117

u' a[ij siLV Rpwda wiV fj debj@

qV vj w[ l[rj wqj debj m

yji[ fsjio dqv eH[@ l[rj a'G q[rj fj debj m

sptgbJ s[ spt r.cjH[ a{@ y'iJ a'G ljZ WSjH[ a[ m

a[ij WyV dulV[ q>dVbj@ Yh a[i[ dry lqj debj m

aP. be.q h{ W[b>a h{@ aP. i,W h{G dw l.a h{ mm

lpt dqv[ v'w f+v'w s[ u' LiV a[ig bj debj m

lF LwagbJ s[ qjvwJ@ lF dL+LB s[ f+agfjvwj m

Vj lqN bjHg dwl[ }@ aP. bjfSj bjf Apfj dvbj m

­

Page 605: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgvugij d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisjiueaji dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+ar[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[df>c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[df>c s[ V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ mdHl drywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| VjvuJ dHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%Jsj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hVba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg mWjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfPvjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV mWjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsVhg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRGbj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%Jsg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbq

102

sg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'GWjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjfV[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHgdabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBgWjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idhw[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPvFjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G WjbsWjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwliq>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHgba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sVdl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjfug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHgl[rjrJ fPigbJ wgagbJ wjxg bu[ y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'GlwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y f>ujW@ IP!fg! ijulojV@qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ Ljdqv hV m awigWVw'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJy,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[lV m bjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.aWjWj wp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJw'Hg W[Vag wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v] Fdibj dfbj ] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ug

Page 606: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

V[ l[rj sj bjtSj@ WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>eadvbj w[ l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>Fh'Hg WjWj wp>sV dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[qdl>z ug w'v FpKy' ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjfug } l"Gf ds,aj ] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ugsj l.a WjWj t[q dl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[V[Caj r,Z eHg m WjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-apw rjv[ qhJ l.fB fjn VjVwli sgbJ njnJ dr,y wirjH[ba[ l>eaJ } b>dq+a A,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dhawHg i[v IjaijrJ@ W,l IjaijrJ@ uhj; Ijaij@ ljdHwvIjaijrJ wgagbJ m l.a WjWj wp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'Sa'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ugsg idhVqjHg dr,y 250 wqi[ h;Pi ljdhW \lijrJ|@ 5 epispbji[ljdhW wHg v.ei yvjH[ a[ l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHqa[ bjf ug sg dcRPBg uf af $a[ vejHg duhCg bjf ugV[ W[tPWg dVFjHg dHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[x'V a[ bjf ug } tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhk lws[dw blk a[i[ $a[ dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVgWjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;PiljdhW@ 2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[Vjq wgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[ l>fisjdH@

104

sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'Gdv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKu'G slaji W.sg wgageHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>cl[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJhdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[rdl>z ug Fp,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[e,sg ljdhW dHo[ l'V[ yJsg sg l[rj wirj ih[ hV m

¬¬¬

Page 607: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje b,nrJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 608: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

2

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^

df+>Br{Kv146@ dH>cglB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

Page 609: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

epi l.a lFj sptp dqB{ i'ep ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................5wRpS ujS{ yva a[i[ b>dZbji[ qdh sgfŸ ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................9epVh Rpl w[ lev bjxP a[i[ uV s[tdh sgsji m .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................12lFp dwAp a[[i{ rdl a[ij zip Fvj mm ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................14fPiW wiq b>wpi uW f+eB[ F[dBRp fpitp idlw W{ijegŸ .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................15bejhj wP a+jdz dfAj x[di V qphcCjŸ ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................16bjf lhjHg h'bjŸly[ sj lyj T'bjŸ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................17ZVr.a Vjq w[ rSuji[ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................22RPS[ Fi[ Fi[ Fdi RPS[ H[dh yva lpbjqg w[ wjiSjŸ ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................24aP bjf[ bjdf bjdf lFp wiaj w'Hg sPuj h'dH lp bri' whgb{Ÿ ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................27u{lj wi[ lp a{lj fjH[ bdFqjVg wg uC lifi ujH[Ÿ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................28wiqj Rpfdi dVWC{ u[ v'y{ lFp w'dH mm ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................31lPy{ Fjc{ ljyp lqjr{ driv[ lPyjyjig mm ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................32l.a lidS l.a Bhv wig .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................34u' apq wihp l'Hg Fvj qdV v[aj qpwaj mm ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................35dltg dldtbj epi rgyjdi m Vsig widq v.zjH[ fjdi m ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................40l[rw wRp l[rj WdV bjHg mm hpwqp WPdN fiq fsp fjHg mm ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................41qjV{ hpwqp l'h{ sdi ljy{ bjwg qidh bxjig mm ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................43h'dV Vugdw tpsjdH s{ F[ap V dwl{ s[dV mm ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................44dudV dudV wig brdebj m uV wg a[ a{ sgH[ ipC©jHg mm ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................46lj l[rj wgag lxv h{ duap ldaepi wj qVp q>V[ mm ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................47u[ YdH dsldh Vidw ujs[ aJ RpVwj sjVp V v{Sj mm ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................49u' qdV dyda dHwp bijZs[ daV wg Wiwda tjdh bl.t wi'C[ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................50dlZ ljdZw debjVg dZbjVgbj wRpSp apZpV' a'v{ mm .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................53l+g ijq i.e bfji fPiV Vh dVqt qV qdh rPdnbj mm .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................56

aawij

Page 610: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

l[rw wRp dVwBg h'dH dstjr{ m ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................58dul wj wjiu daV hg wgbj qjSlp dwbj r[yjij ijq mm$$ .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................60duV© qdV h'ip qpdt h'ip dl wJT[ wdybj ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................62bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................63 Vjdq ia[ da+FrS l'Ng h'dH mm .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................64bjf[ Wgdu bjf[ hg tjhp mm .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................65bfVg l[rj bjdf wijHg mm .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................67bjlj Fiq dWwji q'h dHV qdh v'FjVj mm .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................69dsaj vHgH[ bjfSj bSdsaj dwAp ho Vj bjr{ mm ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................72u[rcp bjdf a[rc a[ig sjda mm ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................73u' qjedh l'Hg l'Hg fjrdh l[dr hdi w[ yiV iljdHS mm ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................74##ljdhWp l[rwp dHwp dHwp ds+lBjdHbj$$ ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................75ujdH Wlhp rcFjeSg ltgH[ l.aj l.de lqjHgb{ ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................78ujdH Wlhp rcFjeSg ltgH[ l.aj ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................79bVaj ZVp aiSg ai{ bVa V yjdhbj ujdH mm ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................81ldaepip r[firjhp dli.sj mm V uqwjdS V A.sj W.sj mm ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................82epfap f+eBp lF ujSgb{ u[ qVp ijt{ njdH mm ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................83didZ dldZ lF Feaj yiSg vjeg epi w{ ldhu lpFjHg mm .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................85##silV dVqt ajf a+Hg q'yV fila qpwda wia de+h wPf mm$$ ...........................................................................................................................................................................................................................................................................87c[ij WjWj i.pqg rjvj Fp,y'G wvJ .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................89l>a WjWj lpts[r dl>z ug .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................90

­­­

Page 611: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

epi l.a lFj sptp dqB{ i'ep

\b>e 1170|

spdVbjrgG ila[ a'G Fpvw[ dwl[ a'G fp,A w[ fhp.ySj o'CjqpLdwv ] m fi.aP lpia s[ FBw[ h'H[ } bjfSg q>d;v RpKa[ a'iVjdxi dli[ vjRpSj w.q Whpa hg qpLdwv h{ m dHh dlix epiP VjVws[ zi dr,y hg h{ m hpS f+l.e qpvajV s[ fgi sj fC%' m qpvajVLdhi dr,y fgi idh.sj lg m dulsj Vjq qph.qs sgV lg m dHhWCj af,lrg ba[ I'ej bdFbjl wisj lg m dHl s[ lpbjl slqspbji VhgG fhp.ys[ lV m RpvB[ h' w[ f{i s[ b>ePn[ r,v h' uJs[lV m dul wiw[ dHl} awvgx h' eHg ba[ wHg ai%J s[ i'eh' eH[ lV m dwl[ lq[G dHh q,w[ h,u wiV debj m Rpo[ dH,w h'ifgi dqdvbj duhCj dw Wesjs a'G hjugbJ Vjv h,u wiVdebj lg m Rpl lq[G Wesjs rjv[ fgi V[ dHl } s[tS ljihg dHl sg hjva lqN vHg m dxi fp,A rg dvbj m Rpfi.a s'hJs[ RpKai f+LV h'H[ m dxi qphq>s sgV V[ bjfSg ljig hjvas,l w[ Wesjs rjv[ w'v W[Vag wgag ##wpN q[i[ Rpfi rg idhqawi' m$$ RpKai dr,y fgi V[ dwhj dw ##apq I'ej bdFbjlg h'b'i ila[ l[ FBw eH[ h' m apq[ q{G ngw VhgG wi lwaj fiapqh[ lhg ila[ fi fhp.yj lwaj h.P m q{G apqh[G Rplwj faj Wajs[aj h.P m uW apq rhJ ujYe[ ipwj hpbj wjq fpij h' ujH[ej mRpfi.a Wesjs rjv[ fgi V[ l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugsj Vjq dvbj@ ba[ sKdlbj dHh qhJfpit f>ujW s[ d;v%j Wdn.cjdf>c Fp,y' dr,y dVrjl wis[ hV m a.P Rpo[ fhp.y Vjv hg s,dlbjdw hpS lqJ epiP VjVw fgi ug sj h{ m dHh idhqaJ RpV%J s[zi'G hg dqvsgbJ hV m Rpfi.a fgi qph.qs sgV q,w[ a'G rjfl

Page 612: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

dl,Zj l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug r,v hg irjVj h' apdibj mdHl[ lq[G l.a Whjv sjl ug WjWj ug fjl siLV wiV bjH[h'H[ lV m zB zB wg ujVShji WjWj ug V[ l.a Whjv sjlug } hpwq wgaj ##dHw fgi ljc[ w'v bj dihj h{ m RplV[ epiqptsg fsrg f+jfa wiVg h{ m WCj af,lrg h{ aplgG Rpls[ siLVwiw[ ujSj m Rpfi.a wpN lq[G Wjbs Rph fgi rg Fp,y'G fhp.ydebj m fgi V[ h;Pi s[ yiVJ dr,y dlusj wgaj m dxi WjWjug V[ fgi } aCw[ \lr[i[| dxi bjRpS sj hpwq wgaj m hpwqbVplji fgi aCw[ yji ru[ hj;i h'dHbj m WjWj ug rv'G fgi} bjfSj wvjq a[iJ rji lpVjRpS sj hpwq h'dHbj m hpwqbVplji RplV[ a[iJ sxj wvjq lpSjdHbj m Rpfi.a h;Pi V[ hpwqwgaj ##Lp,Z h{ m dxi WyV wgaj ##a{} wpN lqJ dHo[ idhSjfr[ej b,u a'G a[i[ lrjl epfa blojV r,v ujSe[ m epiWjSgdr,y s,dlbj h{ ##VRp spbji[ f+eB wgH[ slrj epfa itjdHbj$$ m##a[i[ f+jS f{iJ s[ b>ePn[ r,v bjRpGs[ lV dul wiw[ a{} wLBhp.sj lg m hpS yjvg dsV ljc[ w'v VhgG bjRpSj m b,Zj f+Ljsjs' evjl fjSg a{} dqdvbj wi[[ej m$$ dH,w wigi r,v dHLjijwiw[ WyV wgaj ##a.P dHls[ h[n dWijuSj h{ m dWVJ WpvjH[ ljc[w'v rg VhgG bjRpSj m dHh a[ij yjvg dsV sj qhJ Wia h{ mdHl ai%J yjvg dsV dWajRpS Rpfi.a fgi } WpvjRpS sj hpwqh'dHbj m Rpfi.a fgi V[ hj;i h' w[ dlusj wgaj aJ WyV wgaj m

wsvg fphf ZPf fiejl mm iu f.wu qdh vgRp dVrjlŸspbjsl sv bF b.adi q>aŸuh fRpC[ l+g wqvj w.aŸ

F{iRp bLBfsg wWgi ug b>e 1162

##fgi@ a.P hpS dHo[ fhp.y debj h{ m a[ij wjiu ijl h' debjh{ m$$ fgi V[ W[Vag wgag eigW dVrj;@ bW qV w' LJag h{ mWjWj ug V[ WyV wgaj ##hpS dHr[G hg ih[eg$$ Rpfi.a WjWjug rv'G l.a Whjv sjl ug } hpwq h'dHbj ##dHh fgi epiqpt

Page 613: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

h{ dHls[ siLV wi vr' m$$ dxi fgi ug } A[r[G fjaLjh s[blojV RpKa[ u' dw epuija dr,y lg@ duo[ l.fPiV sjl ug idh.s[lV m Rpo[ ujS sj hpwq h'dHbj m l.fPiV sjl ug sj f+l.eA[rJ dh,l[ dr,y bj yp,wj h{ m dxi fgi ug } hpwq h'dHbj ##aplgGs'hJ V[ dqvw[ idhSj h'r[ej dh.sP@ dl,t s[ NeC[ dr,y VhgG f{Sj mHgitj s[ r,l dr,y VhgG bjRpSj m a.P bjfSg wvjq sj Rpfs[LqplvqjVJ dr,y wiVj dHh ljcj hpwq h{ m l[rj wiVg wirjRpSg mus'G fgi V[ WjWj ug } siLV rjla[ W[Vag wgag aJ@ a{}qph.qs ljdhW s[ siLV h'dHbj wiVe[ m Rph' rg ljc[ lqN vrgG m

dHh WyV l.a l+g ijq dl>z ug qvPwj rjdvbJ a'G dqdvbj muVq qiV wB Vsdi wi Vsig Vsdi dVhjv mlF wpA a[i[ h,o h{ WtLL wi' dwifjvŸWtLL wi' dwifjv q[hi s[ zi dry bj w[dihj Vj tjvg w'dH a[i[ si a[ bj w[ mwh[ wrg uV sjl a.P lq>=o wjiV wiVVsig Vsi dVhjv wi'@ spt wjB' f+F uVq qiV mfdaa fjrVp hdi dWisp lsjH[ dHwp davp Vhg F.V{ zjv[ m

\b>e 785|

dwljV Wgu aJ dhljW Vjv fjRpGsj h{@ fi.aP Rpl Wgu sjxv Rpl a'G wHg epSJ r,Z hp.sj h{ ##VjRp VjVw WtdLL W'hv##epirjw h{ W.sj dH,w rji dlqisj h{@ Rplsj xv WtdLL s[iPf dr,y wHg epSJ r,Z hp.sj h{ m fi.aP epi dl,t dlqiV wisjih[@ w'Hg lqJ WtdLL sj ws[ bj hg uJsj h{ m dH,w lq[G WjWjug V[ Vgvj dl>z } hpwq wgaj dw ##FpBjV sj ijuj ljc[ siLVwiV bj dihj h{ m dul rwa Rph bjr[ Rpl} L"wgV zi dr,yA,c w[ Wjhi bj ujrg bevj w.q blgG wiJe[$$ m WyV a'GRpfi.a dul lq[G FPBjV rjvj ijuj bjdHbj hpwq bVplji Vgvj

Page 614: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

dl>z Rpl} L'wgV zi dr,y A,c bjdHbj dxi Vgvj dl>z fdhi[Rpfi yvj debj Rpfi.a WjWj ug L"wgV zi dr,y eH[ m ujSlji hg FPBjV rjv[ iju[ } hpwq wgaj ##bjfS[ dHLB } Ijswi'$$ m Vjv hg q[hi Vjv a,dwbj m Rpfi.a ijuj wg r[tsj h{dw siWji v,Ddebj h{ m dH,w dsW fpit wpilg a[ W{nj h{ m Rpl}WjWj ug V[ dHLjij wiw[ hpwq wgaj ##dHlsj dhljW dwajWs[t'$$ m RplV[ s,Ddlbj dw dHl V[ air.uj ljv af wgaj h{@ba[ yjvg ljv dHl s[ w,DB[ eH[ hV@ a[iJ ljv Wjwg hV Rpfi.ah;Pi V[ WyV wgaj ##a[ig a[iJ ljvJ sg afKdlbj Vjv aJa{} Wdn.cj Ldhi ba[ bljcj faj VhgG vKdebj m dxi a{}s,lS vHg lj} epfa iPf dr,y brj; s[Sg fHg m duhCg yg;yjh.psj h{@ Rpl vHg a{} WCg Fjig afKdlbj wiVg fr[eg m$$b>a } iju[ V[ W[Vag wgag dw qhjiju dwifj wiw[ q{} bjfS[q,B dry'G b>dq+a uv WtL' m uJ q,w[ sj h,u wijRp m Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj ##bu[ a[ig af,DdlbJ fPig VhgG h'Hgba[ q,B rjvj b>dq+a rg a{} VhgG dqv lwsj m$$ iju[ V[ dxiW[Vag wgag dw q,w[ sj h,u VhgG wirjRpSj aJ Vj lhg@ fib>dq+a uv ;iPi WtL' Rpfi.a WjWj ug V[ Vgvj dl>z } hpwqwgaj dw ##dHh i.P sj x.Wj uv Vjv dFRpG w[ s' W.PsJ dHls[q>Ph dr,y fjY@ r,Z VhgG fjRpSj$$ m iju[ } hpwq h'dHbj dwbjfSj q>Ph t'v WjWj ug V[ bjfS[ h,o Vjv s' W.PsJ Rpls[ qP.hdr,y dVy'CgbJ@ q>Ph dr,y W.PsJ f{S lji hg ijuj dfA[ uj dfbj mVgvj dl>z u' Rpo[ hpwq bVplji q"uPs lg r[t w[ wdhS v,ej##qhjiju@ dHo[ eiqg WCg h{ dwa[ qi hg Vj ujr[$$ m WjWj ugV[ hpwq wgaj ##dHl} wpN VhgG hp.sj dfbj idhS dsY m$$ ujwRp bjdHY H[wp ilj mm tjV fjV bjV VhgG tpdZbj aj w{ dyaV Wlj mm$$

Page 615: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

sl dsV dHl ai%J Wga[ m sl dsVJ Wjbs WjWj ug V[hpwq wgaj ##s[lg w,sP ba[ dzRp v{ bjY m s[lg w,sP Wdn.c[a'G VhgG dqv[@ fdBbjv[ a'G v{ w[ bjH[ m dli dr,y dzRp sg qjdvLba[ f{iJ dr,y s[lg w,sP sg qjdvL b,n fdhi vejaji wgag mRpls[ b,tJ t'vS Wjbs WjWj ug V[ fp,dAbj ##dwRp ijuj wgr[dtbj ($$ RplV[ W[Vag wgag eigW dVrj; u' aplgG drtjdHbjda.V v'w s[ siLV h' eH[ hV m Rpfi.a WjWj ug V[ hpwq wgaj##Hgs rjv[ dsV a.P q,wj rg r[t dvbj wigG m hpS dfA[ fhp.y mRpo[ uj w[ FuV wiVj h{ m aJ hg dHh yg; a[i[ w'v ih[eg m$$epirjw h{ m

dlqihp dlqihp ljdl ljdl qa dWvq wi[hpŸA'dc f+f.yp f+F dlRp iyhp adu wPC[ V[hp m m Ÿ

\dWvjrvp q! 5 b>e 812|

\l.a l+g ijq dl>z ug V[ dHh WyV l.ea dr,y lpSjdHbj m|

wRpS ujS{ yva a[i[b>dZbji[ qdh sgfŸ

\b>e 724|

l! Fje dl>z u,lg f" rjvj WjWj ug sj fpijSj l[rjsjilg duls[ dH,w s' f+l.e df,A[ rg bj yp,w[ hV m Fje dl>zdH,w rji WjWj ug s[ siLV wiV bjdHbj m dul r[v[ RplV[Vqlwji wiw[ bjfSg W[Vag wiV sg bjdebj q>eg aJ WjWjug V[ hpwq ds,aj@ Fje dl>z bwjv ata RpKa[ fhp.y ba[b>dq+a A,w w[ ljc[ w'v bj w[ dxi bjfSj f+LV wigG m hpwqbVplji l+! Fje dl>z Fp,y'G a'G dl,Zj hg l+g b>dq+ali ljdhWfh.py w[ b>dq+afjV wiw[ Rpfi.a WjWj ug sg h;Pig dr,y Fp,y'G

Page 616: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

hj;i h'dHbj m Rpl rwa Fje dl>z s[ ejai[ dw+fjV fjHg h'Hglg ba[ ejaiJ w,fC[ sg oJ yqC[ sj lg m fdhi[sji V[ WjWjug fjl W[Vag wgag dw qhjiju u,lg f" rjvg rjvj Fje dl>zb>dq+ali a'G bjdHbj h{ m Rpls[ ejai[ dw+fjV fjHg h'Hg h{ mba[ ejaij y.q sj h{ m h;Pi V[ RpKai ds,aj ##Rph ljcj hpwqq>Vw[ bjdHbj h{ Rpl} bjRpS dsY m Rpfi.a Fje dl>z yiVJdr,y hj;i h'dHbj m WjWj ug V[ ljij dW+aJa fp,DdAbj m ##lpSjFje dl>z dxi dwr[G Wgag Rpo[ m$$ Fje dl>z V[ ljig Wgag lpSjw[ W[Vag wgag dw l,y[ fjaLjh Rpo[ qlaPbjS[ rjdvbJ sjsgrjV v,ej h'dHbj lg m q{G aphjc[ hpwq bVplji b>dq+a AwSa'G Wjbs sgrjV dr,y fhp.dybj m wgiaV lpdSbj dy,a WCj?pL h'dHbj m WjWj ug V[ WyV wgaj Fje dl>z@ ljc[ w'v ditgug hV wv[iJ rjv[ Rpo[ rg wgiaV hp.sj h{ m Fje dl>z } hpwqh'dHbj ##hpS a.P fdhvJ rjvj bjfSj f+LV s,l dw ljc[ w'vdwr[G bjdHbj lg m$$ aJ Fje dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju u[aplgG bjdebj WtL' aJ q{G bjfS[ qp.c[ } dqwiS dr,y z,vdsbJ m WjWj ug V[ WyV wgaj dw ##a[ig a[ a[i[ qp.c[ sg dHo[hg dqwiS WSj dsbJe[ m a.P u,lg a'G Wdn.c[ bj ujrgG lF wpNh' ujr[ej m fi WS[ej lF wpN ljo'G Wjbs m fi a..P r[t vrgG m$$Rpfi.a Fje dl>z } zi ujS sj hpwq wgaj Rpfi.a Fjedl>z } tpLg s[ w[ a'i ds,aj m b,e[ Fje dl>z WjWj ug s[ hpwqbVplji l.a Whjv sjl ug fjl u,lg f" rjvg fhp.dybj m fajVhgG dHl dr,y wg F[a lg m l.a Whjv sjl ug V[ duRpG hgFje dl>z } r[dtbj ba[ wi'Z dr,y bj w[ WyV wgaj ##dVwvuj ydqbjij dHo'G$$ m Rpfi.a Fje dl>z dHo'G zi y,Ddvbj debj mi'; V[ dVIq bVplji us'G l.a Whjvsjl ug s[ l[rw RpV%Js[ blojV a'G sp,Z v{ w[ y,vS v,e[ aJ dH,w e{Wg brj; WCgwCwrgG lSjHg ds,ag ##blgG aphcj sp,Z VhgG fgSj m l[rwJ

Page 617: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

V[ Rpo'G hg f{i df,A[ q'C dvbj ba[ l.a Whjv sjl ug } ujljig e,v s,lg dw qhjiju dHl ai%J sg lj} brj; lpSjHgds,ag h{ m Rpla'G Wjbs ljcj b,e[ ujS sj h"Glvj VhgG dfbj mlpS w[ l.a Whjv ug rg lqN eH[ m bVujS fpS[ w'Hg brKdebjh'Hg h{ m y,v w[ bjf WtLjHgH[ m apiV lq[G h,o u'C vH[ m qPhi[h' w[ api fH[ m TjHg da.V wsqJ apiVj ba[ dxi v.q[ f{w[ c.c'awiVg a[ y,v f{Sj m u,lg a'G v{ w[ WjWj ug s[ blojV a,wljij ilaj dHl[ ai%J hg fPij wgaj m dur[G dwl[ V[ dwhj h{ m

fi rjh f+[qg idhqa a{}@ a.P lg a,w Vj wgag mbjfSg Fp,v bjf WtLjHg u' Wgag l' Wgagm

t{i dul rwa l.a Whjv sjl ug fdhi[sji ijhgG bjdebjv{ w[ WjWj ug s[ ljhqS[ f[L h'H[ aJ WjWj ug V[ wCwrgG brj;$y WyV wgaj ##y.ej h'dHbj a.P bj debj h{G m u[ VJ bjRpGsjaJ b,u a{} V.e wi s[Sj lg m a{} Rpo[ dHl rjla[ aJ VhgGdWnjdHbj dw a.P v'wJ } y.e[ qjC[ fit[G m Rph Fje dl>z ljcjl[rw ljc[ hpwq Vjv a[i[ w'v debj lg m aP. Rpl} wg W'dvbj] b,e'G@ ##l.a Whjv dl>z ug V[ yiVJ a[ q,oj B[w w[ r{ijedr,y V[ai Fi vH[ a[ W[Vag wgag eigW dVrju dur[G rg ujSs[h' WtL vRp Rpfi.a WjWj ug V[ hpwq wiw[ l[rwJ a'G sp,Z v{dvbj ba[ l.a Whjv sjl ug } Zgiu s[ w[ a'i ds,aj m

f[+qj Feag s[ ila[ b.si RpKyj W'vS q>sj mljdhW ljdhW ih[ hq[LJ W.sj YCw W.sj m

dHh WyV Fje dl>z s[ fp,ai q>ev dl>z y,wg rjv[ a'Gdqdvbj m

Page 618: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

epVh Rpl w[ lev bjxPa[i[ uV s[tdh sgsji m

\b>e 724|

dHw qjHg dHl Vei sg idhS rjvg lg dul sj f+dl,ZVjq e.eg lg m dVIq bVplji hi i'; WjWj ug s[ dB,v[ RpfiNjCP wisg hp.sg lg m dwl[ lq[G dHl qjHg sj fp,ai lta Wgqjih' debj lg m WjWj ug sg dw+fj bVplji Rpl V[ s[h bi'eajf+jfa wgag lg m \dHh f+l.e dfA[ f>ur[-A[r[G dh,Dl[ dr,y bj yp,wj|] m dVIq bVplji qjHg dB,v[ RpKfi l[rj wi ihg lg m qjHgs[ ws[ ws[ b,tJ dry'G b,oiP re ujdHbj wiV m qjHg V[ b,tJ} w,fC[ Vjv ljx wi v{Sj a[ hi rji WjWj ug a'G Wyj w[l[rj wisg ihg wg WjWj ug r[t Vj v{S m wHg rji qjHg bjfS[dli rjv[ w,fC[ Vjv b,tJ } ljx wisg ihg m dur[G WjSg dr,ybjdtbj m

dWVp WwV[ dWVp whVp whjrVp b>aiujqg ujV{\b>e 1228|

s[ WyV bVplji WjWj ug V[ e.ej qjHg } fp,dAbj ##dwRpqjHg b,tJ dr,y fjSg dwRpG bjdHbj( a{} w'Hg sp,t awvgxh{ aJ s,l s[@$$ lpS w[ qjHg V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag dwbjf lF wpN ujSs[ h' q{G wg s,lJ(

us'G q{G bjfS[ dfAv[ rwa a[ Nja qjisg hJ aJ q[ijqV Fi bjRpGsj h{ m aJ WjWj ug V[ qplwij w[ bjdtbj dwduhCg e,v a'G qV cisj ##Rph sl s[$$ aJ qjHg yp,f r,B eHg msPug rji dxi WyV wgaj dw ##qjHg b,u[ rwa ] e,v Apfj

Page 619: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

Vj$$ aJ qjHg dlix b{Vj hg W'vj lwg u[ aplgG Vj ujSs[ h'aJ q{G s,lJ m s,lsg } Liq duhg bjRpGsg h{ m WjWj ug V[ WyVwgaj ##dw u[ WtLjRpS[ hV aJ dHw,v[ dHw,v[ wi s[ s,l s[ maJ dxi bjf[ hg WjWj ug V[ WyV wgaj u[ a.P qP.h' VhgG W'vSjaJ dHw,v[-dHw,v[ epVjh bjfS[ q>Ph dr,y W'v w[ ;qgV RpKa[vwgiJ rjhg y,v$$ m qjHg vwgiJ rjhpS v,e fHg m us'G f>ul,a vwgiJ h' ujS aJ WjWj ug RpKfi h,o x[i w[ vwgiJ q[Bs[S m qjHg vwgiJ rjhpS sj w.q vejaji wi ihg lg m Wtdl>sqhJfpit ljigbJ vwgiJ a[ h,o qjis[ ih[ m us btgi a[ qjHgV[ vwgiJ W.s wgagbJ@ aJ WjWj ug V[ dwhj dw qjHg bu[s' e,vJ Wjwg idh eHgbJ@ hpS Rph rg vwgiJ rjh w[ WtLjv{ m dHh q'wj dxi VhgG h,o bjRpSj m qjHg s' h'i vwgiJ rjhpSa'G l.w'y wi eHg m a[ WjWj ug V[ h,l w[ bjfS[ h,o Vjv s'vwgiJ rjh ds,agbJ a[ wdhS v,e[@ v{ qjHg@ bj a[igbJ s'vwgiJ sj rg a[ig l[rj lsw[ v[tj qp,w debj m hpS a[ig l[rjrg lxv h' eHg h{ m$$

ZiqijdH sdi wjes xji[ uV VjVw v[tj lqNj mmb>e 698

dHl rwa Rpl qjHg sj f'aij xPc qdhwq[ dr,y dH.lf{wBih{ ba[ dH,w wiVv cjwBi qdh.si dl>z h{ ba[ dH,w bqiugadl>z b{q cg sg bjfSg spwjV h{ m dH,w qjHg sg f'aig WgWgh{ dul sj fag u,u h{ m

dHl qjHg sj fPij Vjq f+ajf w"i rg h{ m

Page 620: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

lFp dwAp a[[i{ rdl a[ij zip Fvj mm

\b>e 965|

w,yg Fp,y'G a'G dH,w bjsqg lg dul sj Vjq e.cj dl>z lg mdHh ligiw a"i a[ wHgbJ WgqjigbJ sj a.e wgaj h'dHbjWjWj ug w'v bjdHbj m dHl sj blvg Vei qjHglitjVj lg mba[ dHh s[rg qjaj sj Fea h'S wi v'wg dHl } Fea-Fea wdh.s[ lg m dHl s[ ligi a[ x'C[ dVwv h'H[ lV a[ WjWjug fjl bj w[ wdhS v,ej ug q{G x'dCbj a'G Whpa a.e hJsPlig q[ig sjC% sptsg h{ m dHl sg awvgx lpS w[ WjWj ugV[ WyV wgaj ##dB,v[ s[ dfAv[ fjl[ ljcj avjb h{ dHLVjVwi v{ lF h,B ujSe[ a[ a[ig sjC% sj dHvju dxi wiJe[ m$$WyV lpS w[ dHLVjV vHg yvj debj m us rjfl bjdHbjaJ Wjbs dr,y Vgvj dlRpG } hpwq h'dHbj@ ##dHl } dH,w f+Ljsjv.ei dry'G dvbj s[ dsY m$$ Vgvj dlRpG V[ wHgbJ dsVJ sjW[hj f+Ljsj lp,Ddwbj h'dHbj dvbj w[ ds,aj a[ e.cj dl>z ws[f+Ljs[ r,v r[t[ a[ ws[ bjfsg sjC% r,v r[t[ m WjWj ug V[ Rpl} r[t w[ dwhj dw ##Feaj tjS sg wi b,ej-df,Aj Vj r[t m$$Rpl V[ WyV q>V w[ fdhvg Wpiwg qP.h dr,y fjHg aJ sis dHRpGW.s h' debj dur[G fdhvJ ws[ h'dHbj VhgG Rpfi.a dH,w i'Bgh'i q>e w[ tjZg m lpbjs dHl ai%J v,ej dur[G b,e[ wsg bjdHbjVj h'r[ m Rpfi'G fjSg fgS } ds,aj u' Whpa hg n.Tj lg m RplV[Wjbs dr,y bjdebj q>eg WjWj ug V[ hpwq ds,aj ##bu[ VhgG m$$

WjWj ug V[ WyV wgaj dw ##Feaj a[i[ vHg lrjig bjihg h{@ a.P wjhvg Vj wi m$$ wpN lq[G s[ Wjbs bjf[ hg a'i

Page 621: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

ds,aj m a[ dwhj uj a[ig Rpcgw h' ihg h[ m us'G e.cj dl>z c[i[a'G Wjhi bjdHbj aJ b,e'G dH,w RPn rjvj tCj lg m Rph fp,ASv,ej a.P dwo[ ujSj h{ m b,e'G e.cj dl>z wdhS v,ej w,yg Fp,y'G mRPn rjvj wdhS v,ej dw q{G fPhv[ a'G bjdHbj hJ a[ FjePujSj h{ m a.P q[i[ Vjv W{n uj m a{} q{G w,yg Fp,y'G Rpaji s[rJej m

\dHh WyV vAqS dl>z Fv[igH[ w,yg Fp,y' a'G dqdvbj|

fPiW wiq b>wpi uW f+eB[ F[dBRp fpitpidlw W{ijegŸ

\b>e 204|

l.a l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjv[ l[rj dr,y hj;i lV dH,wdsV l+g ijq dl>z ug } WjWj ug V[ w'v Wpvj w[ hpwq wgajdw sjsj ug aplgG b,u bjfS[ Vei ujY m Rpo[ aphjc[ dfAv[uVq s[ qjaj dfaj bjH[ h'H[ hV ba[ RpV%J } dqvw[ wdhbjY@ hpS aphjcj ljcj w'Hg l.W.Z VhgG h{ ba[ blj} Fp,v ujY mdHaVg e,v wiw[ Rpl lq[G hg qpC bjRpSj ija VhgG idhSj mqV dr,y l+g ijq dl>z ug s[ WCg h{ijVeg h'Hg dw dHh wgWyV wgaj m t{i hpwq b,e[ dli Npwj w[ qvPw[ fhp.y eH[ m b,e[zi fhp.y[ aJ Rphg WyV fia,t iPf dr,y ljhqS[ lg m ijulojVa'G W+jhqS ba[ RpV%J sg zi rjvg bjH[ h'H[ lV m RpV%J }dqv w[ u' WyV WjWj ug V[ wdhS sj hpwq wgaj lg RphWyV RpV%J hg b,tiJ dr,y wdhw[ rjfl Fp,y'G l[rj dr,y bj w[hj;i h' eH[ m RpV%J ldqbJ dr,y bjRpS ujS sj dHaVj ljZVVhgG lg duaVj dw b,u s[ lq[G dr,y h{ m fi.aP hpwq hpwq hgh.psj h{ m hpwq q>VS rjdvbJ vHg v.q[ ba[ dWtC[ ila[ RpV%JvHg w'Hg ipwjrB VhgG tCg wi lws[ m

duVj FjS[ wj ilp bjdHbj mm daV dryhp Fiqp ypwjdHbj mmb>e 73

Page 622: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

lqp>sp ljeip h'r{ Whp tjij epidltpv.dz epi fdh ujHgŸ

\lPhg q! 4@ b>e 757|

dHl WyV V[ l.a l+g ijq dl>z ug V[ qV $y'G WjWj ugqpa,vw lF L.w[ Vdria wi ds,a[ ba[ FjrVj f+f,w h' eHg m

dHh f+l.e l+g ijq dl>z ug s[ l[rw WjWj Wvdr.si dl>zug a'G dqdvbj m

bejhj wP a+jdz dfAjx[di V qphcCjŸ

\b>e 1096|

l.V 1914 sg u.e v,e eHg m b>ei[; liwji V[ fpvglijhgG uWig Fiag bi.F wgag h'Hg lg m dHw,v[ l[q[ df>c dry'GApf>uj qp.c[ Fiag wiw[ v{ api[ m ila[ dr,y RpV%J V[ fpdvl }dwhj dw blj} WjWj ug s[ siLV wi v{S dsY m Rpfi.a RphWjWj ug fjl dB,v[ RpKfi fhp.y eH[ m bjRpS lji WjWj ug V[fp,dAbj dw dwr[G bjRpS[ h'H[ aJ RphVJ V"urjVJ V[ s,dlbj dwblj} fpdvl V[ uWislag Fiag vHg xdCbj h{ m RpV%J dr,yV"urjV f>dcaJ sj vCwj l.a ijq rg lg m Ljq s[ yji ru[sj lqJ lg m dH,w zpdqbjij dl,tJ sj vCwj rg lg m Rpfi.aWyV h'dHbj q{sjV dry'G df,n VhgG drtjRpSg dtC[ qKo[ ujY-aphjc[ epiP b>e l.e ih[ej@ bjf' bjfS[ dHLB } Ijs i,tSj mdHl a'G Rpfi.a dHV%J V"urjVJ sj w'Hg ujVg VpwljV VhgG h'dHbj m

dHh WyV f>dca l.a ijq l[qj dVrjlg a'G dqdvbj m

Page 623: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

bjf lhjHg h'bjŸly[ sj lyj T'bjŸ\b>e 628|

iju qs dH,w b{lj qs h{@ dul dr,y qla h' w[ W.sj bjfS[epiP ba[ f+q[Li r,v'G dVij W[-qp,t hg VhgG hp.sj@ lF fjdlbJa'G W[-tWi ba[ vjf+rjh h' uJsj h{ m ijuj uJ bxli dH,we,v eva wisj h{@ fi.aP Rpls[ bqgi rugi bdhvwji Rpla'GFg rZgw F{C[ w.q wiV dr,y rg Rpla'G df,A[ VhgG idh.s[ m ldaepiPV[ WjSg dr,y xpiqjdHbj h{@ ##iju[ lkh qpwsq wpa[ m ujdH uejdHVW{n[ lpa[ m yjwi Vhsj fjdHdV zjRp m iap dfap wpdah' ydB ujhp mm$$

dHh WyV Rpl r[v[ fdBbjv[ dr,y f+a,t iPf ria dihjlg m Rpl rwa dHl iju zijS[ dry'G dH,w qhjijSg svgfw"i WjWj ug fjl ws[ ws[ lqJ w,T w[ bj uJsg lg m dfAv[dh,Dl[ dr,y dHh f+l.e bj yp,wj h{ m qhjiju[ V[ faj v,eSa[ e'vgbJ } rg blvgba ujSV rjla[ WjWj ug fjlF[dubj lg m

ijup qjvp iPfp ujda u'WVp f.u[ ne mmH[Vg neg uep ndebj dwV{ V itg vu mm

\b>e 1288| \qvji wg rji q! 1|

Vj Ydh qidh V nje[ ujdhŸduVw{ ijqp rl{ qV qjdhŸ

\ufpug ljdhW|

qhjiju[ s[ fjl uj w[ e'vgbj V[ blvgba s,l ds,ag dwliwji Rpo[ figfPiV iPf dr,y f+q[Li hg dWiju dihj h{ m Rpfi.a

Page 624: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

qhjijuj yp,f h' debj m dHl a'G Rpfi.a qhjijSg svgf w"ius'G lqJ dqvsj siLV wiV vHg bjRpGsg ihg m Rpl V[ ws[ws[ iju zijS[ sg w'Hg e,v A[CVg aJ h;Pi V[ WyV wiw[dw WgWg a.P dwl[ lq[G sg Rpcgw wi@ epiP VjVw Fvg wi[ej mu' wpN Rpo[ h' dihj h{ lj} lF faj h{ m Rpfi.a Vj aJ dxiqhjijSg svgf w"i V[ w'Hg e,v yvjHg@ Vj hg WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[ m

lqJ Wgasj debj fi qhjijSg V[ l.ea wiVg VhgG A,cgfi qV dr,y qhjijSg ;iPi W[VagbJ wisg dwRpGdw hpwqlg ldhu fjn wis[ ih' l' fjn hp.s[ idh.s[ lV m FjHg rdibjqdl>z WgWg wj dHh fjn wisj hp.sj lg m fi Rpl fjl[

##u'i ;pvq xPvdh zV' wjyg s[h dWwjiŸ$$\b>e 255| \eRpCg WjrV btig q! 5|

s[ rjw bVplji lji[ w.q yvs[ ih[ m

dHw dsV b{lj wpsia V[ lW,W WSjdHbj dw b>ei[; liwjirv'G qhjiju fdBbjv[ } bjfSg x"u v{ w[ u.e dr,y ujS sjhpwq h'dHbj m b>ei[; liwji sj hpwq q'dCbj VhgG lg ujlwsj m WCgbj dryjiJ ba[ Vjv hg dxwi rg W[b>a h' debj mfi.aP qhjijSg svgf w"i V[ dxi WjWj ug fjl W[Vag wgag mlpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj ##WgWg idtbj wiV rjvj aJh{ VhgG lg m fi a.P ljcj WyV q>V w[ WjSg s[ fjn wirjH[ba[ wi ihg h{G m a{} q'dCbj rg VhgG uj lwsj m Rpl} wh'W[ dxwi h' w[ ujr[ i,dtbj h'r[eg m$$wjdVbj rjvg rjv[ l+! Wvrgidl>z V[ s,dlbj h{ dw dHV%J hg dsVJ dr,y iju fdirji V[ dwl[T.e Vjv WjWj dVZjVj ug \duV%J sj f+l.e dfAv[ dh,l[ dr,y

Page 625: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

bj yp,wj h{| RpV%J } rg iju fdirji V[ bjfS[ w'v l,s w[dHh' hg W[Vag wgag lg m qhjiju sg lpt bV.s ih[ m be'G WjWjdVZjVj ug V[ WC[ tp,v[ WyV wh[ dul sj qavW lg dw qhjiju[} wpN VhgG hp.sj fjnw fC% yp,w[ hV dw WjWj ug V[ rg WyVwgaj lg l' hpS b,e[ fC%' m qhjijuj lq[a x"u s[ bjfS[ qpw,iidsV Rpa[ irjVj h' debj m q"a sj ci lF s[ ljhqS[ lg mf{i f{i a[ q"a tCg V;i bj ihg lg m qhjiju[ sj uhj; y,vsjy,vsj dul r[v[ bsV sg W.siejh V[C[ b,fdCbj aJ uiqVsj uhj; hqv[ vHg fhp.y debj m RpZi'G b{qcV Vjq sg uiqVsg cpWwSg q"w[ sg ajC dr,y lg m dHl lq[G dlix uiqV w'vhg hrjHg ajwa lg m h'i dwl[ WjsLjhg w'v u[ lg aJ Whpao'C%g RpZi'G hrjHg uhj; V[ hqvj wi ds,aj Rpl hqv[ lq[G wpNe'v[ bjl[ fjl[ dc,e[ ba[ dH,w qhjiju[ s[ uhj; r,v bjdHbjRpfi'G h;Pi s[ i,dtbj wiV sj lqJ dur[G WjSg dr,y dwhj h{ m

dZbjdHY b>da Wji Vjqp ltjŸuh qja dfaj lpa FjHg V fhPy{ ahj ahj aP itjŸ

\b>e 1212|

qhjijSg svgf w"i s[ wirjH[ ldhu fjn ba[ WjWj ugqhjiju b,e[ wgagbJ W[VagbJ V[ f+a,t w"aw drtjdHbj dHZidB,v[ RpKa[ dWijuqjV WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug iujHg sg Wp,wvqji w[ dWiju[ h'H[ lV m byjVw hg WC[ ;'i Vjv brj; wgag mbjfS[ h,o } dHRpG yvrj qjdibj dur[G w'Hg yg; rejh w[qjig sg h{ qhjiju[ } dHRpG qjvPq h'dHbj dw q{G dwl[ qhjaqJsg Wp,wv dr,y hJ m

aag rjRp V veHg ldaepdi it[ bjdf mmb>e 218

Page 626: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

borjdulV' ljuV ijtlg spLqV wrV dWyjiŸA:{ V lw{ dah Ajdh w" dVhxv ujdH erjiŸ

\s'hij fjaLjhg 10|

RpKZi ngw Rpl lq[G qhjiju[ } WjWj ug V[ f+a,t siLVrg ds,a[ m dHl lq[G h;Pi s[ dH,w q'T[ a'G h[n c"v[ dry'G wpNtPV rg dVwdvbj m w'v W{ng l.ea V[ h{ijVg f+eB wgag dwly[ fjaLjh byjVw tPV dwRpG dVwdvbj( be'G qhjfpitJ V[WyV wgaj ##Yh fdBbjv[ rjvj ijuj h{ Vj FPfj m Rplsg i,Ddtbjwgag h{ Rpla[ W.W y,Ddvbj m Rpl sgbJ wpN w.wiJ r,ugbJ hV m$$dxi qpVLg hids,a dl>z } hpwq wgaj m ujY@ fdBbjv[ ajifj dsY dw Rplsg i,dtbj h' eHg h{ m iju[ V[ iju zijS[ }tWi wi ds,ag dw q[i[ RpKfi bsV sg W.siejh RpKa[ W.W xdBbjfi dH,w b{l[ iPf i.e rjvj WC[ a[urjV iPf dr,y qhjaqj h{ mRplV[ q{} bjfSg Wpw,v dr,y v{ dvbj h{ m faj wi' dw w"Sh{ m RpZi'G b>ei[; liwji rv'G rg df,A[ qpCV sj hpwq bj debjba[ Rpl[ ai%J hg uhj; dul ai%J debj lg rjfl bj debj mlji[ iju fdirji dr,y tpLg sg vdhi s"C eHg m

epiP rjw bVplji !-ljZ uVj h'H[ dwifjvj dWel[ ldF firjdibj mm

b>e 807

qhjiju[ V[ rjfl bjRpS lji dxi i,tS rjv[ qhJfpit sgFjv wiV vHg lF } WjWj ug s[ dyhV y,wi iPf s,l w[FjvS vHg F[dubj m duo[ duo[ w'Hg qhjaqj lg Fjv wgag mWjWj ug s[ liPf Vjv dqvsj Vj w'Hg qhJfpit dqdvbj ba[

Page 627: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

Vj hg qhjijuj siLV wiV vHg bjdHbj m bjdti qhjijSgsvgf w"i V[ qhjiju[ } ljig e,v lqNjHg m dHl ai%J s[ liPfrjv[ aJ F,py'G rjv[ qhJfpit WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjijuhV ba[ dxi qhjiju[ V[ fdhv'G s[tS vHg bjfS[ W.s[ Fp,y'Grg F[u ds,a[ m hpwq bVplji dul rwa bdhvwji Fp,y'G fh.py[RpV%J s[ siLV wga[ m hpwq bVplji qpVLg hids,a dl>z RpV%Js[ Vjq fa[ dvtS wje; wvq ngw wiV v,ej m Rpl rwaWjWj ug V[ i'w ds,aj hpwq h'dHbj ##qpVLg dHh Vjq dvtSrjv[ VhgG hV m dHh aJ bjfSg fAjS wiV rjv[ hV$$ dxiR[pV%J } rg hpwq wgaj dw ##WHg wi vr' fAjS w'Hg xiwVj ih[ m uj w[ bjfS[ iju[ } s,l dsY blgG Yhg hJ m u[ bjRpSjh{ aJ bj ujr[ dur[G Rplsg qi;g wi[ m$$ WjWj ug sj WyVlpS w[ bdhvwji aJ rjfl fdBbjv[ fhp.y eH[ m Rpfi.a ljighwgwa qhjiju[ } uj s,lg m dxi dwl[ rwa qhjijSg svgfw"i V[ rg qhjiju[ Vjv[ e,v wgag ljig e,v lpSV Rpfi.a qhjiju[sj qV q>V debj m fdhv'G aJ qhjijSg dHw,vg WjWj ug fjlsiLV wiV vHg bjHg m WjWj ug fjl W[Vag wgag m Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj ##WgWg a[ig W[Vag q>V w[ i,Ddtbj h'eHg h{ m siLV wiV rjvg e,v idhS s[ m dwRpG qhjiju(qhjijSg V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag aJ WjWj ug V[ WyV wgajdw ##WgWg RplV[ ljcj WyV VhgG q>VSj m dxi dwa[ e,v dreCVj ujH[ m qhjijSg V[ W[Vag wgag m ##VhgG qhjiju@ hpS ;iPiq>VSe[ hpS Vj q>VS rjvg w'Hg e,v VhgG m$$ WjWj ug V[ WyVwgaj dw@ ##b,Aj WgWg dur[G a[ig qi;g m$$ dHaVg W[Vag lpSw[ bjdebj v{ f+l.V dya h' w[ qhjijSg rjfl fdBbjv[ y,vg

Page 628: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

eHg m qhjiju[ } uj s,dlbj dw aphj} dHw,DdvbJ ujS sj hpwq

h{ m dHl[ s"ijV qhjijuj us'G dabji h'r[ r;gi dwLV w'v w'Hg

Vj w'Hg WhjVj WSj w[ bjRpS a'G i'w s[r[ m Whpa dyi dHl

ai%J hg e,v yvsg ihg m qhjijuj bj VhgG ldwbj m sls[

hV dHl lq[G WjWj ug V[ f>dca qvPw[ rjv[ ba[ l+! epiWyV

dl>z Fs"C s'VJ } fdBbjv[ F[dubj m dqvS sj lqJ VgIa

wis[ bjY m dHhVJ s'hJ } dcRpTgsji dwLV dl>z Vj dqvS

s[r[ m Rpfi.a WjWj ug rv'G iju[ } f+i[Vj h'Hg dw bljc[ W.s[

a{} dqvSj yjh.ps[ hV a[ij dcRpTg lisji dqvS VhgG s[ dihj m

dxi iju[ V[ s'hJ } l,s w[ qpvjwja wgag WjWj ug Vjv dqvS

sj dsV VgIa wgaj m dHl[ s"ijV qhjijSg svgf w"i dxi h;Pi

s[ yiVJ dr,y Fp,y'G fhp.yg m siLV rjla[ W[Vag wgag m lpSV

Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj WgWg ijuj aJ bj uJsj@ fi

r;gi dxBSgbJ sj x[B h{ m Yh VhgG bjRpS ds.sj m dxi qhjijSg

V[ W[Vag wgag dw eigW dVrj; bjf dw+fj wi' m aplgG lqi,o

h' u' yjh' wi lws[ h' m r;gi aphjc[ b,e[ wg yg; h{ m dxi

Rpfi.a wg w"aw ridabj m dHh f+l.e b,e[ bjH[ej ba[ drywji

lq[G s[ h'i f+l.e fC%' m

ZVr.a Vjq w[ rSuji[

\b>e 1220|

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl lF ai%J s[ v'w bjRpGs[lV v'CJ rjla[ Whpa[@ a[ fiqjio s[ a"i a[ z,B m WjWj ugw'v dul ai%J rg w'Hg v'C v{ w[ bjdHbj@ tjvg dwl[ }

Page 629: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

rg VhgG q'dCbj m dHl wiw[ hi dH,w W.sj bjfSj xi; lqNw[ f+l.e dvrjRpGsj h{ m blgG rg bjfSj xi; lqN w[ V'B wiv{Gs[ hJ m WjWj ug WyV wis[ hp.s[ lV m dw ljc[ w'v spdVbjrgGv'w v'CJ sg f>c W.V w[ i,t ds.s[ hV m

w,yg Fp,y'G sj dH,w l+! dWLV dl>z ijqeC%gbj lg dul sgq,N s[ s' oS qji[ eH[ lV m WjWj ug w'v bj w[ W[Vag wgagdw qhjiju A'B[-A'B[ W,y[ hV zi sp,Z o'Cj h' debj h{ m dw+fjwi' m WjWj ug V[ WyV wgaj dw Fp,y'G Vei sj dH,w bjsqgfp,AJ ds.sj h{ Rpl s[ w'v uj m dul ai%J wiVg qjvw lF wpNwi lws[ h'H[ rg dHV%J yg;J } A'BgbJ lqNdsbJ h'dHbj wis[VhgG lV m fi Rpl V[ dwhj dw q{G aJ ug Rphs[ w'v VhgG ujSj ma[ VJ hg fp,A rjdvbJ } y.ej lqNsj hJ m q{G u' wpN rg i'Sjh{ bjf ug s[ fjl i'Sj h{ m wpN dyi Wjbs WjWj ug V[ dHLjijwgaj dw fi[ h' w[ W{n uj m hpwq bVplji lr[i[ a'G v{ w[ Ljqaw W{nj dihj m WjWj ug V[ Ljq } bjfS[ fjl Wpvj w[ hpwqwgaj dw dul q,N s[ oS qji[ eH[ hV@ dHl } f>ajvg ipfH[sg r[ys[ m a[ dH.V[ sg w'Hg v.cg-tp.cg h'i v{ v{ m hpwq q>Vw[ Rph bjfSg q,N ijqfpij q>cg v{ debj a[ r[y ds,ag m wp,vf>ajvg ipfH[ sg drwg a[ duhCg h'i q,N vHg Rph rg v.cg-tp.cg f>ajvg ipfH[ sg dqvg m dHl s[ s,lS bVplji WjWj ugs[ hpwq bVplji dHl v.cg-tp.cg q,N V[ dHaVj sp,Z ds,aj dwlji[ B,Wi sg Fp,t dqBj ds,ag m b,u rg dHh ljij fdirji WjWjug sj l.eg h{ m

dHh f+l.e l+! dWLV dl>z s[ fdirji fjl'G dqdvbj m

Page 630: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

RPS[ Fi[ Fi[ Fdi RPS[ H[dh yvalpbjqg w[ wjiSjŸ

\b>e 1077|

dHw l[n vAqV sjl@ WjWj l+g hdiVjq dl>z ug s[ siLVwiV rjla[ qhgV[ dr,y s' rji bjRpGs[ lV m dH,w rji dHV%Js[ diLa[sji wjLg ijq } w'Hg ljZP dqdvbj aJ dHV%J } dwhju' ipfH[ a[i[ w'v h{G q{} s[ s[ m q{G speS[ wi ds.sj hJ a[ wjLgijq ug V[ l[n vAqV sjl fjl'G ipfH[ RpZji q>e[ m vAqV sjlw'v 2000 ipfH[ Vws lV m ba[ dHl V[ y"sJ l" ipfH[ h'i dvbjw[ y"agG l" ipfH[ Rpl} s[ ds,a[ m wjLg ijq V[ y"Gag l" ipfH[Rpl fjt>cg ljZP } s[ ds,a[ m Rph ipfH[ v{ w[ F,u debj m RphaJ dH,w WhjVj lg m vAqS sjl bfV[ fjl' ipfH[ tpl ujSwiw[ Rpsjl h' debj a[ vAqS sjl V[ W[Vag WjWj ug w'vbj w[ wgag m WjWj ug V[ WyV wgaj � dw a[ig f[Lg w,v fr[eg$$Fjr dw w,v } bjrgG m hpwq bVplji vAqS sjl sPli[ dsVWjWj ug fjl fhp.dybj m WjWj ug V[ vAqS sjl } dwhj dwdHh ipfHgH[ aJ a[i[ w'v F[u ds,a[ hV m Fjr dw duhCj zjBjdfbj fPij h' ujr[ej m

dHl a'G Wjbs vAqS sjl zi rjfl bj debj Rpl[ lq[Gija } 10 ru[ e,cg a'G WiVjv[ Rpais[ lV m vAqS sjlrg Rpl e,cg a'G Rpadibj a'G Vjv hg dH,w rfjig Rpadibj mdul sj Vjq zgBj ijq lg m Rpl s[ h,o dr,y wjv[ i.e sjepWjij \WpvWpvj| lg m dHl V[ epWjdibJ s[ 17 w'n[ q,pv vH[lV m a[ bev[ dsV hg dHV%J sj Fjb TjHg ipfH[ a'G da.V ipfH[

Page 631: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

h' debj@ a[ 3600 ipfH[ sj qVjxj dqdvbj m s' l" ipfH[ sgbjCa v,e eHg a[ y"Gag l" ipfH[ qVjxj h'dHbj m duhC[ f{l[eH[ lV@ Rph Rpl[ ai%J hg rjfl h' eH[ m a[ f'h s[ qhgV[ dr,ywjLg ijq V[ vAqS sjl s[ f{l[ rjfl wi ds,a[ m Wjbs dr,yvAqS sjl ug WjWj ug fjl bjH[ m Rpl dsV WjWj ug V[ vAqSsjl } dwhj dw a[i[ w'v lj} bjfSj W.sj F[uSj fr[ej a[Rphs[ ijhgG a[ij w.q dHl ai%J yvjrJe[@ fi a{} lqN VhgGbjRpSg m dH,w dsV vAqS sjl sg spwjV a[ l.a dqiyJ rjv[bj eH[ m dHV%J l.aJ } dqiyJ tjS[ l.a wdh.s[ lV m dHV%J sjf+l.e fdhv[ dh,l[ dr,y rg WjWj ug Vjv dqvjf Wji[ bj yp,wjh{ m duhCg yg; rg l.a ug tJs[ lV@ lW;g Vjv'G speSgbJdqiyJ fjRpGs[ lV m Fjr dw hi dH,w rlaP tjS a'G fdhvJspeSgbJ dqiyJ fjRpGs[ lV m shgG d;bjsj tJs[ speSgbJdqiyj fj w[ m RpV%J dyD,B[ w,fC[ fjH[ h'H[ lV m Rpl sg spwjVRpKfi bj eH[ m dH,w vAqS sjl sj Fij Fj} ijq lg m dulsj dHV%J l.aj RpKfi w'Hg Fi'lj VhgG lg a[ vAqS sjl w'vl.a ug bjRpGs[ uJs[ lV m dH,w rjig vAqS sjl s[ zi'G dqiyJrjv[ l.a ug yv[ eH[ a[ f>siJ dsV rjfl Vj bjH[ m l.aj s[l[rw wiw[ vAqS sjl s[ qV dr,y dy.aj h'S v,eg dw dHaV[dsV h' eH[ WjWj ug dw,Zi yv[ eH[ m

dHw dsV vAqS sjl ug } lpfV[ dr,y l.a dqiyJ rjdvbJV[ sKdlbj dw iP. sj Fjb 18 ipfH[ a'G 20 h' debj m bevglr[i[ vAqS sjl } faj v,ej dw dqiyJ tjS[ l.a WiVjv[bjH[ h'H[ hV m dul r[v[ vAqS sjl } faj v,ej aj Rphrg siLV rjla[ Rpo[ fhp.y debj m aj b,e[ l.a ug W'v[@ � vAqSsjlj wg hjv h{ m dxi l.a ug V[ WyV wgaj a[ vAqS sjlV[ h'i w'Hg lD,DB[ \rfji| Wji[ e,v fp,Ag aJ l>a ug V[ dwhj

Page 632: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

dw lj} aJ dHwg ipfH[ r,Z w[ brj; bjHg h{ m aJ dxi dHli.P sj Fjb o'C[ dyi dr,y hg 32 ipfH[ h' debj aJ vAqSsjl } wjxg qpVjxj h'dHbj m

dHw rjig vAqS sjl w'v s' qhjaqj ug bjH[ u' dwr[tS } A'Bg Rpqi s[ v,es[ lg m RpV%J V[ dwhj dw blgGl.a dqiyJ rjdvbJ s[ siLV wiV[ hV m vAqS sjl V[ dwhjdw Rph aJ W[firjh hV faj VhgG dw bjfS[ wqi[ sj Wjit'vS w[ Vj t'vS m Rph l.a ug fjl yv[ eH[ m RpV%J sg brj;qjiV a'G fdhvJ hg l.aJ V[ bjfS[ wqi[ sj sirj;j t'v ds,aj mq,oj B[dwbj@ W{n eH[ a[ b>si RpV%J w'v b>W fH[ lV m a[ RpV%JqhjaqJ } l.a ug V[ b>W yPfS rjla[ ds,a[ a[ vAqS sjlRpV%J rjla[ i'Bg v{S yvj debj m us'G zi'G h' w[ rjfl bjdHbjaJ wg r[dtbj dw l.a ug dHw,v[ W{n lV Rph s' qhjaqj VhgGlV m us'G vAqS sjl ug V[ dqiyJ tjV[ l.a ug } fp,dAbjdw Rph s' qhjaqJ dwo'G bjH[ lV a[ dwo[ eH[ hV m l.a ugW'v[ dw Rph aJ ds,vg fhp.y eH[ m ds,vg s[ sirj;[ a'G b>siv.z eH[ a[ Vjv hg WyV wgaj dw dHh' duh[ qhjaqj sg l[rjwiVg yjhgsg h{ m us'G vAqS sjl ug V[ fp,dAbj dw dHh qhjaqjw"S lV aJ RpV%J dwhj dw dHh WC[ RpKy w'Bg s[ qhjaqj lV mduo'G v.z ujS b,wJ } dqLig rg v,e lwsg h{ m u[ a.P RpV%Js[ VJ fp,AS[ hV aJ VJ rg s,l ds.s[ hJ m dHV%J s[ Vjq e'fgy.s a[ Fioig ug lV m

dHh WyV V"i y.s bjlj ijq a[ vAqS sjl sj fdirjingwig rjdvbJ a'G dqv[ hV m

Page 633: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

aP bjf[ bjdf bjdf lFp wiaj w'HgsPuj h'dH lp bri' whgb{Ÿ

\b>e 594|

dHw FjHg rugi dl>z w,yg F,py'G sj idhS rjvj WjWj ugsg l[rj dr,y sp,Z v{ w[ bjdHbj wisj lg m Rpl V[ i'; s[ dVIqbVplji s,pZ y'dHbj a[ s'hS[ dr,y fjdHbj u' dw fPij FdibjVhgG lg qV dr,y wpN L.wj f{sj h'Hg dw dHh fPij Fdibj VhgGdul wiw[ dHl sg Avw r,u[eg sp,Z h'i VhgG dqv lwsj lg myv' Rpl[ ai%J duaVJ sp,Z lg v{ w[ y,v dfbj m fi dHV%JdeSagbJ-dqSagbJ dr,y h"vg-h"vg apdibj bjRpGsj lg dwsp,Z dwa[ cp,v rg Vj ujr[ m be'G ijh dry'G w'Hg w,lg sj tjvjv.zSj f{Gsj lg m v.zS lq[G Rph sp,Z sj s'hS[ dli a'G o,v[bj dfbj m h{ijVg dHl e,v sg h'Hg dw s'hSj dc,e aJ dfbj@fi sp,Z dWvwpv rg cp,Ddv%bj VhgG m RplV[ s'hSj ljx wiw[ dxidli Rpfi yp,w dvbj m Rpl[ ai%J l.w'y Vjv apisj apisj WjWjug fjl fhp.y debj WjWj ug V[ be'G lqNjdHbj dw duhCjsp,Z ljcj lg@ duV%J lj} dVi.wji V[ s[Sj lg Rph cpdv%bJ VhgG ma[i[ qV dr,y xpiV[ WSs[ ih[ m fi lj} f+qjaqj V[ dHaVj hgs[Sj lg m ljcj sp,Z h'S wiw[ cp,Ddv%bj VhgG m dHh a[i[ qV dr,yu' xpiV[ WSs[ lV m Rph a{} drtjH[ hV dw u' lj} f+qjaqjV[ s[Sj h{@ Rphg s[Sj h{ m

r;gi dl>z W[Vag wgag dw lj} qhjiju dHl ai%J idh.sjh{ dw blgG r,Z a'G r,Z l[rj wigH[ aJ dw w'Hg wqg Vjidh ujH[ m WjWj ug V[ xpiqjHgbj@ � # #dw lj} bjfS[ l[rwJ

Page 634: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

s[ qV s[ l.l[ w,TS rjla[ w'Hg Vj w'Hg wRpaw riajRpSjf{Gsj h{ m$$

Rpfi.a r;gi dl>z qpbjxg q>eg a[ ujS sg bjdebj q>eg mfi WjWj ug V[ ujS sg bjdebj Vj ds,ag m bev[ dsV r;gidl>z sj vCwj fhp.y debj m Rpl dsV dxi r;gi dl>z V[ W[Vagwgag dw qhjiju q{} Rpcgw w[ zidsbJ V[ qp.c[ } F[dubjh{ m a[ dxi rg r;gi dl>z a[ Rpl s[ fp,ai } bjdebj Vj dqvg mdxi agli[ dsV dHV%J sj lgig zi'G v{S rjla[ bjdHbj m us'Gdxi agli[ dsV W[Vag wgag WjWj ug WyV wgaj Lp,Z h{@ ujY)$$bjdebj Vj s[S sj wjiV fp,dAbj aj qhjiju ug W'v[@ � a[ijw'Hg wLB sPi wgaj h{ m hpS zi ujY m Lp,Z h{ m$$

Rpfi.a r;gi dl>z } a[ Rpl s[ fp,ai a[ Vjv hg dHV%Jsj lgig da>VJ } bjdebj s[ ds,ag m

dHh WyV r;gi dl>z w,yg Fp,y'G s[ f'ai[ fjl'G dqdvbj m

u{lj wi[ lp a{lj fjH[bdFqjVg wg uC lifi ujH[Ÿ

\b>e 869|

WjWj ug s[ lq[G dr,y dHh' duhj lqJ rg lg dul dr,yfjSg sj WCj a'Cj idh.sj lg m dH,w rjig fjSg sj dHaVja'Cj dfbj dw WjWj ug s[ dHLVjV wiV rjv[ A,fC u' dwdB,vj ljdhW s[ dfAv[ fjl[ V[C[ hg lg dry'G fjSg dWvwpvz,B debj m fjSg sg a.eg lji[ Vei dr,y h' eHg m WjWjug V[ Vjvg sj fjSg \dul dr,y Vdhi sj fjSg resj lg|r,T w[ A,fC FiV sj hpwq ds,aj m a[ Veij rjv[ l[rwJV[ hpwq bVplji A,fC Fi dvbj m us'G A,fC Fdibj VdhigfBrjig V[ r[dtbj aJ Rpl V[ RpKfi dif'iB wi ds,ag a[ fBrjig

Page 635: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

sg dif'iB lpS w[ b{l cg Y b>ei[; bxli fCajv wiVrjla[ fhp.y debj m Rpl V[ q"w[ a[ fPij r,cj A,fC fjSgsj Fdibj s[dtbj m liwjig wj}V bVplji dHh ;piq lg mbtgi fPig ai%J fCajv wiV a[ faj v,ej dw u' wpN rgwgaj h{ dHh l.aJ rv'G h'dHbj h{ m RpV%J V[ hg fjSg r.Ddcbjh{ m qhJfpitJ V[ spdVbjrgG wj}V a'G RpKfi idhS rjv[ w.qwirjH[ liW,a s[ Fv[ rjla[ m fi w.q RpvBj f{ debj m dri'ZgbJ} q"wj dqv debj m LwjdHaJ wiV sj m u' wpN rg wgaj lglF Vei rjdvbj V[ dqv wgaj lg m

Rpl q"w[ a[ w'Hg rg b,e[ Vj bjdHbj dwRpGdw b>ei[;J sjiju h'S wiw[ v'wgG cis[ lV m lF V[ bjfSj tdhCj ApcjRpSrjla[ WjWj ug } b,e[ wi ds,aj dwRpGdw liwji l.aj } wgbjtSj m btgi } b>ei[; bxli lg m RpV%J } w'Hg ljZP fpitsg fit VhgG lg a[ h.wji rg lg m hwPqa sj VLj b{lj hghp.sj h{ m Rph bjfSj i'bF uqjRpGsj h{ m qhJ fpitJ sg dHVJ} w'Hg rg wsi VhgG hp.sg m Rpl V[ WjWj ug } qjqPvg ljZlqN w[ fp,A fCajv wiw[ dB,v[ Rpfi uj fhp.dybj m e,vJ-e,vJdr,y fdhvJ liwjig i'bF drtjdHbj m us'G RpV%J r[dtbj dwq[i[ a[ dViF{ W'vs[ hV a[ dxi ligi wiw[ rg WjWj ug } Z,w[qji[ m WjWj ug s[ bjfS[ Vjv s[ ljog a'G l'Bg v{ w[ Rph rgqjig m WjWj ug bjfS[ bjlS a'G o,v[ dc,e fH[ m dxi rg RplV[ W,l Vj wgag a[ WjWj ug s[ sjC%[ } h,o fjdHbj m dul r[v[sjC%[ } h,o fjdHbj aJ Rpl r[v[ WyV wgaj m L[i rieg brj;dr,y bj w[ ei; qjig Vi dl>z sj iPf ZjiV wi dvbj m WyVwgaj dHaVgbj l'BgbJ tj w[ a{} qpbjx wis[ ih[ m hpS a.Pepip s[ WtL[ h'H[ i'qJ a[ rg h,og l.w'y VhgG wgaj a[ dxi b{ljWyV qP.h dry'G dVwjdvbj a[ Rph WyV lhji Vj ldwbj m Rpl

Page 636: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

Rpfi w'Hg b{lg NfB fHg dw Rph ipCsj-ipCsj dB,v[ a'G o,v[bj debj m diCsj-diCsj Rpl sg wiVg sj xv dqdvbj aJrjfl yvj debj m Wjbs dr,y h'i rg sp,t awvgxJ h'HgbJ mlji[ fdirji dr,y dHaVgbj sp,t awvgxJ h'HgbJ u' dw wdhSa'G Wjhi hV m bjdti a[ Rpl rv'G rg a[ Rpl rg a[ fdirjirv'G rg WCgbJ W[Vagbj wgagbJ eHgbJ m fi w'Hg Vj lpSg m

l.a wj vgbj Zida dWsjiRpl.a wj dV.swp bwjl a[ BjiRpŸ

b>e 867

dHl WyV bVplji Rpl qhJ fjfg sg Whpa spi-sLj h'Hgba[ Whpa Wpig ai%J FBwsj dihj m

dHh WyV qjaj dfaj fjl'G v[tw V[ wHg rji lpdSbj m

Rpfi.a WjW[ Wp,Z dl>z s[ f'ai[ epvr.c dl>z dTv'G V[ alsgwwgag a[ dvdtbj m

dHh WyV Wp,Z dl>z dTv'G s[ f'ai[ fjl'G dqdvbj m

2

dul lq[G WjWj ug qhjiju iP.qg idh.s[ lV@ Rpl lq[G sgdH,w Vdhi s[ lir[ wiV lq[G duo[ WjWj ug sj bjlS lg Rphue%J dr,y bjRpGsg lg m Rpl lq[G Vdhi sg fpBjHg wirjRpSlq[G WjWj ug } RpnS rjla[ dwhj lg m fi.aP qhJfpit sj bjlSv,eSj ba[ RpnSj dwl[ i,Wg hpwq dr,y h.psj h{ m fi spdVbjrgGW.s[ sg lqN a'G fi[ m dHh e,vJ h'S wiw[ W.sj lqN VhgG lwsj mRph bjfSg qi;g bVplji hg l'ysj h{ m Vdhi qdhwq[ s[ bxliV[ rg WjWj ug } s' Z,w[ qji[ lV Rpfi.a h;Pi Rpl} rg WyV

Page 637: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

wgaj lg �a.P lj} s' Z,w[ qji[ hV m a{} dHV%J sj lr[i[ xvdqv[ej$$ Rpfi.a Rpls[ s' vCw[ lV ba[ s'r[G hg qi eH[ m bev[dsV Rpl w'v tWi bjHg m Rpl blojV Rpfi Vdhi sg fpBjHglq[G Vdhig lPbj r,v fj w[ w,DdTbj debj h{ m dHl sj f+a,tlWPa h{ m Rpfi.a Rpl bxli V[ Whpa dtqj q>eg m dxi q[his[ zi dr,y bj w[ Rpl a[ dw+fj h'Hg a[ Rpl} bxlig sj h.wjiA,c w[ Vjq ufS sj hpwq h'dHbj aJ dxi uj w[ dtqj dqvg m

dHh WyV r,c[ N.cj dl>z l[q[ rjv[ fjl'G dqdvbj m

wiqj Rpfdi dVWC{ u[ v'y{ lFp w'dH mm

\b>e 157|

dHw l[n bjfS[ fp,ai s[ drbjh dr,y VrgG drbjhg }h} v{ w[ q,oj B[wS vHg lS[ fdirji bjdHbj m ljdibJ sjVjq@ oJ fp,AS Rpfi.a WjWj ug bjfS[ dVIq bVplji lFsg Lij wirjHg m dul a[ drL[L dw+fj hp.sg Rplsg ljig qdiIjsjbjf bjfS[ h,og wis[ ba[ Vjv Rpl} dl,dtbj ds.s[ a[ rjdhepiP-rjdhepiP ufjRpGs[ u[ dh.sP h.psj aJ ijq whjRpGs[@ u[ qplvqjVhp.sj aJ wvqj fC%V vHg hpwq sg fjvSj lF vHg ;iPighp.sg lg m dH,w qhJfpit s[ siLV a[ Vjv-Vjv hg dlqiVwiV Vjv i'eg W.s[ Rpfi bV'tj hg bli f{Gsj lg m fi dHle,v } w'Hg drivj hg ujSsj ba[ lqNsj m Vj lqNS wiw[wHg r[i RpvBg e,v WS uJsg lg m l' Rpl fdirji dr,yr,cg Rpqi sj l[n lg m Rpls[ qV dr,y wHg ai%J s[ evadtbjv f{sj h'H[ l.ea dr,y W'v w[ WjWj ug s[ qpa,vw bfqjVrjv[ LWs wh[ m lF l.ea V[ lpS[ m Rpfi.a WjWj ug V[ Rpl

Page 638: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

VrgG drbjhg h'Hg vCwg sg ljig qdiIjsj dry[ hg i'w ds,agba[ WyV wgaj@ blgG aJ epiP VjVw sg dw+fj Vjv dHlw.dVbj a[ w'Hg WCj dWtCj lqJ v.zjRpS vHg ljij wpN wiwij ih[ lg fi u[ a{} VhgG lqN aJ ypf hg wi uJsj mhpS a.P W'v hg dfbj h{G a[ig qi;g m u' wpN FjSj riaVjh{ a.P bjf r[t vrgG m dHaVj WyV wiw[ WjWj ug V[ ljigqdiIjsj W.s wi ds,ag ba[ Rpl fdirji } ujS sj hpwqwi ds,aj m Rpfi.a dHh WyV l,a h'dHbj m Rpl vCwg sg fagVjv b{lg bSWS h'Hg dw wdhS ba[ dvtS a'G Wjhi hg h{ mepirjw h{ m

bjfS vgbj u[ dqv{ aj lFp w' Fjenp h'dHŸwiqj Rpfdi dVWC{ u[ v'y{ lFp w'dHŸmm

\b>e 157|

dHh f+l.e epvr.a dl>z dTv'G fjl'G f+fja h'dHbj m

lPy{ Fjc{ ljyp lqjr{ driv[ lPyjyjig mma.a{ wRp fiq a.ap dqvjdHbj VjVw lidS apqjig mm

\b>e 597|

hjCg sg rjTg taq h' yp,wg lg m wHgbJ V[ sjS[ w,T vH[lV ba[ wHgbJ s[ idh.s[ lV m WjWj ueaj dl>z dT,v'G rg sjS[w,TS dr,y fAC debj lg ba[ dfC dr,y hg W{nj lg m eiqgrg W[b>a f{Gsg lg m l.a e.cj dl>z ug dViqv[ Fp,y'G a'G RpKaiw[ l[q[G } uj ih[ lV m eiqg h'S wiw[ dfbjl Vjv drbjwpvh'H[ dsqje y,wi tj debj ilaj Fp,v w[ dfC dr,y WjWj ueajdl>z fjl'G h,o s[ dHLji[ Vjv fjSg q>debj m WjWj ueaj dl>zV[ fjSg sg Fig h'Hg A'Bg q,zg r,v dHLjij wgaj ba[ fgS

Page 639: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

vHg bjdtbj m l.a e.cj dl>z ug dHaV[ dahjH[ lV ljig q,zgfjSg sg vejaji fg eH[ m fjSg fgS Rpfi.a wpN lqJ ndhiw[l.aJ V[ sjS[ w,TS dr,y s[i h'S sj wjiV fp,dAbj m b,e'G WjW[ueaj dl>z V[ dwhj W.s[ z,B ba[ hrj Vj reS wiw[ s[ih'S sj wjiV s,dlbj m l.a e.cj dl>z ug V[ WyV wgaj dww,v } hrj rg y,v[eg m a.P awCj h' w[ w.q wigG m duaVj h'lw[ VW[C vrgG dwRpGdw Ljq } WjiL rg bjRpSg h{ m dHaVjWyV wiw[ l.a e.cj dl>z ug aj f+'eijq qpajdWw l[q[ yv[eH[ m bev[ dsV tPW hrj yvg WjWj ueaj dl>z V[ duaVjwp h' ldwbj w.q wgaj m sjS[ wpN w,T rg vH[@ wpN idh rgeH[ ba[ Ljq } WyV bVplji qgGh rg bjdHbj m Rpfi.a dH,ws' dsV Wjbs WjWj ueaj dl>z iP.qg r,v t[aJ dr,y debjba[ b,e'G l.a e.cj dl>z ug rg dqv eH[ m dxi RpV%J V[ lpa[dl,Z hg ueaj dl>z a'G fp,A dvbj@ dwRpG FjHg dl,tJ@ ljcj WyVl,a h'dHbj h{ m r[dtbj V;jij@ b,e'G q'C w[ ueaj dl>z V[dwhj WyV wgaj h'dHbj Rpl[ ai%J hg h{ fi.aP qhjiju blgGaJ dHh' duh' V;ji[ i'; hg r[ts[ hJ m l.a e.cj dl>z ug }WCg blyiuaj h'Hg m wdhS v,e[ dHh' duh[ V;ji[ aphj} dwo'Gr[tS } dqvs[ hV ba[ w"S drtjRpGsj h{ m WjWj ueaj dl>zV[ ljig bw,o whjSg lpSj w[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sjVjq dvbj ba[ wdhS v,e[ dHh' duh[ V;ji[ blj} Rph us'Grg ujHgH[ drtj ds.s[ hV m be'G l.a e.cj dl>z ug V[ fp,dAbjb,Aj blgG lr[i[ RpV%J s[ siLV wiJe[ ba[ Rpl[ dsV hg RpV%JV[ l[q[G Vei dr,y woj sg lqjfag wi ds,ag ba[ WjWj qhJhdiVjq dl>z ug s[ siLV wiV vHg Fp,Dy' Vei fdhvJ ueajdl>z s[ zi bjH[ m Rpfi.a WjWj ug s[ siLV wiV vHg i.pqgrjv[ c[i[ fhp.y eH[ m dH,w rji dqvS Rpfi.a WjWj ug V[ RpV%Jsj fpijS[ A,fC s[ W'hC h[n bjlS wi ds,aj m Rpl a'G WjbswHg dsV WjWj ug fjl dB,w[ ba[ wg debjV e'LBg h'Hg w'Hg

Page 640: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

faj VhgG m fi.aP wHg dsV dHo[ dBw[ ba[ us'G WjWj ug a'Gbjdebj v{ w[ eH[@ ujS lq[G WjW[ ueaj dl>z }P dqv[ aJueaj dl>z V[ fp,dAbj dw qhjiju bljc[ l.a w{l[ hV aJ b,e'Gl.a e.cj dl>z ug V[ RpKai ds,aj dw dHh qhjiju liW wvjlqi,o hV m l.a e.cj dl>z ug s[ WyV u' RpV%J WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug sg Rplaa dr,y wh[ WjSg ijhgG dHRpG hV m

lidV lq+o bwo lptsjaj dwifj dl.Zp Wc' sdHbjvŸ\dWvjrvp q ^ 5@ b>e 824|

dHh f+l.e u'de.si dl>z dTv'G fjl'G dqdvbj m

l.a lidS l.a Bhv wigZ.Zp W.Zp zip lev u.uji' bri wju a[ APdB fig m

\b>e 823|

dHw V.s ijq \uJ vjv| dulsj blvg df>c dsbjv fpijdqiu[ wj lg ijuj dl,t \VjHg| lg m dHh rg y.ej ufg afgljZP lg ba[ dHlsj dVaV[q WjiJ fjn lptqVg ljdhW i';jVjwiV[ lg m dwl[ lq[G dHls[ zi rjvg qi eHg lg m dHlV[bjfSg ujdHsjs b,Zg ba[ h'i lqjV df>c qvPw[ s[ epispbji[ajiPbjS[ ljdhW s[ ds,aj lg ba[ b,Zj l+g ijq dl>z ug s[blojV ijq dB,v[ s[ ds,aj lg m dxi dHo[ hg dBw debj lgdf,A[ l+g ijq dl>z ug s[ Fp,y' bjRpS lq[G dHh rg Vjv hglg m dHls[ RpKa[ WjWj ug sg dw+fj h'Hg lg m dH,w WhjVj WdSbj mdHlV[ w,fC[ Z'S vHg ljWS q>debj h;Pi s[ hpwq bVpljil[rjsji V[ b>si'G ljWS dvbj w[ ds,aj m Rpfi.a dHh w,fC[Z'S vHg y,Ddvbj debj m w,fC[ Z'Gsj Z'Gsj dfLjW wiV yvjdebj m dxi bj w[ wg r[dtbj dw ljWS wJ c'c yp,w w[ v{

Page 641: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

debj h{ m Rpfi.a WjWj ug fjl'G h'i ljWS sg q>e wgag m h'iljWS sg a{} wg v'C h{( WjWj ug fp,dAbj m dHl V[ W[Vagwgag ug ljWS aJ wJ c'c v{ debj m h;Pi V[ WyV wgaja.P w,fCgbJ w'v y,v a{} Rphg ljWS q>ej dsbJe[ m Rph h{ijVduhj h' w[ w,fC[ rjvg ue%J oj a[ RpKa[ fh.py debj m Rpo[ fh.pyw[ wg r[dtbj wJ c'c duhj bjdHbj ba[ RpKcsj h'dHbj dB,wglpB w[ yvj debj m dHls[ qV dr,y blyiu ba[ h{ijVg VjvqV dr,y e,v bjHg dw dwRpG Vj dHV%J qhJfpitJ a'G q>egH[ mw,fC[ Z'S Rpfi.a WjWj ug sg h;Pig dr,y fp,uS a[ h;Pi V[Rpl[ r[v[ hg fp,A dvbj W'v a{} wg s[HgH[ m RpKai dr,y dHlVjq sjV sg q>e wgag m WjWj ug V[ f+l.Vaj Vjv lptqVg ljdhWs[ fjn wiV sj hpwq wgaj a[ dHlV[ la WyV wiw[ q>V debj mdxi ljig Rpqi dVaV[q a[ l[rj dr,y epujig m

uV bjrV wj dHh{ lpbjRp mm uV w{ l.de dyda bjr{ VjRp mm\b>e 295|

dHh WyV iaV dl>z dTv'G qvPw[ rjv[ a'G dqdvbj m

u' apq wihp l'Hg Fvj qdV v[aj qpwaj mm

b>e 809

dHVljV hi lq[G bjfSg qa bVplji hi w.q wiV vHgdabji idh>sj h{ m dHl wiw[ dw W.sj fiv'w rv'G W[-tWihg idh.sj h{ m

ejxv hg idh.sj h{epi wg qda a.P v[dh dHbjV[ mm Feda dWVj Whp cPW[ dlbjV[ m$$

\b>e 288| \eRpCg lptqVg q! 5|

lF wpN lpSw[@ r[tw[ dHVljV qhJfpitJ sg l.ea dr,y

Page 642: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

bjw[ wpN f+jfa VhgG wi lwsj b{l[ fpiLJ sg WjWa ldaepiPV[ WjSg dr,y hpwq wgaj h{ m

qjdHbj qds qjaj h'Ag Wjaj dqvSp V ujHg Fiq ZCj$$\ijqwvg A.a q! 5|

hpS bjfSg lpia u'C' WjWj ug s[ dHdahjl Vjv qhjiju[fdBbjv[ s[ f+l.e r,v bjHgH[ m dH,w dsV y.e[ FjeJ rjvj bjdHbjba[ qhjijuj } bjfS[ ugrV sjV s[S rjv[ qhJ fpit epirjwh{@ �ljZ iPf bjfSj aV Zjdibj mm$$

qhJfpitJ s[ siLV wiV rjla[ hpwq v{w[ Vjv r;gi dwLVw"v h'i rg bdhvwjiJ lq[a ijSg svgf w"i siLVJ rjla[dB,v[ RpKfi fhp.y eH[ m Vqlwji wiV Rpfi.a W{n eH[ qdiIjsjf+La'q h;Pi V[ lpt bV.s fp,Ag m Rpfi.a dlix qhjijSg svgfw"i V[ hg Rpdy,a T.e Vjv dVqiaj ldha W[Vag wgag m qhjijujFpdf>si dl>z WjWj ug r,v dH,w B,w vejaji dyhi[ r,v r[tsjdihj lg@ dur[G fAjS wisj h'r[ m b>aiujqg WjWj ug V[ l.al+g ijq dl>z ug } l.W'ZV wiw[ Rph iujHg q>ej w[ Wp,wv qjiw[WyV wgaj v{ ijuj hpS dlbjS v{ WHg m Rpfi.a qhjiju[ h,ou'C s[ spWjij Vqlwji wgag m h'i wHg f+wji s[ WyV h'H[ba[ dwaV[ lq[G Wjbs qhjiju[ V[ W[Vag wgag dw qhjiju bjfdHaVg lqi,oj s[ qjvw bjf dHh' duhg oJ RpKfi W{n[ h' m WjWjug V[ WyV wgaj �ijuj blj} bu[ aw dHl[ ai%J hg idhSsj hpwq h{ m u[ a.P l[rj wiVg hg h{ aJ hgij qdhv riegw'ng WSj s[ m VjF[ rjv[ qhjiju V[ hgij qdhv WSjdHbj lg mRpl lq[G Rpl RpKfi y"Gsj v,t ip,Ddfbj tiy h'dHbj lg m dHhe,v bjq a"i RpKa[ qLhPi lg m dHaVj tiyj wiV sg q[i[ dr,ylqi,oj VhgG m qhjiju[ V[ urjW s[ ds,aj ba[ yp,f h' debj mRpl[ rwa hg qhjijSg svgf w"i V[ W[Vag wi ds,ag dw qhjiju

Page 643: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

u[ q{} hpwq h'r[ aJ q{G bjfS[ dr,a bVplji l[rj wi lwsghJ m dHl a'G Wjbs WjWj ug V[ qhjijSg svgf w"i } bjdebjs[ ds,ag m WgWg u[ a.P dr,a bVplji l[rj wisg h{G aJ wi m LpZh{@ RpZi hi hpwq } fPij wiV vHg l.a qvPw[ rjv[ l[rj dr,yhj;i lV m df>c s[ v'w@ l.eg l[rw wjhCVgbJ dr,y sp,Z v{w[ hj;i lV m hpwq lg iju[ } lS[ qvjHg sp,Z dfbjRp m dB,v[a'G h[nJ hpwq q>Vw[ l[rw sp,Z v{ w[ dabji tC[ lV m l+g ijqdl>z ug ljig d;.q[rjig l[rw s[ a"i a[ dVFj ih[ lV m r;gidwLV w"v b>si'G b>si ;dhi z'v dihj lg@ yjhp.sj lg ws'Gijuj dHo'G Rpn[ ba[ yvgH[ m qhjijuj aJ fdhvg rji siLVwiw[ hg qla duhj h' debj v,esj lg m

\df,A[ d;wi bj yp,wj h{ r;gi wpN h'i l'ysj lg| m duo[l[rw } l[rj wiw[ tpLg hp.sg h{ m Rpo[ dV.sw ypev t'i sjqV h'i hp.sj h{ m r;gi dwLV w'v V[ dH,w qt"vgH[ vdhu[ dr,ybjdtbj m

qpN w' Fg dHw b{lj Vi fgi@ dWriyg@ dFlag@ ti mm

dHh whg h'Hg e,v WjWj ug fjl fhp.y eHg m Rpfi.a h;PiV[ WyV wgaj da.V rji ljx-ljx-ljx m dHl rwa WjWj ugs[ y[hi[ Rpfi Wgi il rjvj uvjv yqw dihj lg m Rpfi.aliWS dl>z Fjeg rJsi rjvj dB,v[ a'G h[nJ bjdHbj m RDp,ZiWjWj ug iju[ } lZjiV a"i RpKa[ Rpfs[L wi ih[ lV m ijuja.P l'y a[i[ iju dr,y wg h' dihj h{ m a[ dfAv[ dwl[ uVq dr,ybljc[ Vjv dH,w lojV sj Vjq s,l w[ WyV wgaj Rpo[ a,fwgaj lg m bljcj f+q[Lri f+jfag rjla[ a,f lg ba[ a[i[ qVdr,y l.ljig F'eJ sg wjqVj h' eHg m a.P iju Fje v{ dvbj mhpS a[i[ Vjv dqvS sj lqJ wpsia V[ WSj ds,aj h{ m

sjV. fij fPiW[S F.py.a[ qhgfa[ mm dWfiga WpZ.% qjia v'wh

Page 644: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

VjVw dyi.wjv spt F'ea[ mm204 mm\lv'w lhldw+ag q! 5@ b>e 1356|

ijuj a.P l'y a[i[ iju dr,y wg h' dihj h{( a.P dH,w evaw.q wisj h{G m a[i[ bqgi rugi s,l w.q eva wis[ hV m RpV%Js[ fjf sj W'N a[i[ d;.q[ h{ m a[i[ r,c[-r,c[i[ epiP zi a'G WtdLLJv{ w[ iju Fje f+jfa wiw[ rg dl,t WS[ ih[ m RpV%J s[ v.eidr,y yji yji l" ljZP@ W+jhqS eigW b>V Aws[ ih[ m hpS a.PdwZi } apdibj uj dihj h{G( a[i[ v.ei dr,y yji yji l" uVjVgbJtJsgbJ hV m a.P dsV ija wjq w'+Z dr,y qla h{ m dHh a[ijrugi hg ljigbJ qplgWaJ sg uC% h{ m dHRpG WyV wiw[ dH,wdatg V;i Vjv rugi r,v a,dwbj m rugi Rpl r[v[ VgrgG Z"Swiw[ lpS dihj lg m Rpfi.a iju[ V[ h,o u'C w[ bjdebj q>egaJ WyV h'dHbj LpZ h{@ sp,Z A,w w[ ujSj h'r[ej m Rpl[ lq[Grugi V[ dwhj qhjiju liwji sg dlha bjdebj VhgG ds.sg@lpSw[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ VhgG sp,Z aJ fgSj hg fH[ej miju[ V[ la WyV wi ds,aj ba[ iju[ V[ x[i bjRpS rjla[W[Vag wi ds,ag m lF iju[ lq[a dB,v[ a'G h[nJ RpKai bjH[ mWjWj ug s[ hpwq bVplji Vgvj dl>z@ liWS dl>z Fjeg rJsirjvj ba[ h'i W[b>a l.ea FjHg y.sj dl>z ba[ biuV dl>zTgGclj \dHl q"w[ s[ Vjv dqvsg dH,w e,v h'i h{ u' v[tw V[dfaj ug a'G lpSg m RpV%J s[ bVplji dHh WyV l+g h;Pi WjWjqhJ hdiVjq dl>z Rpyjdibj wis[ lV m dHl r[v[ byjVw hgqhjijSg svgf w"i WjWj ug s[ yiVJ dr,y fhp.y w[ l.t[f duh[aigw[ Vjv zi'eg spt lpt s[ l.W.Z dr,y W[Vag wiw[ i' fHg mRpKai dr,y WjWj ug V[ WyV wgaj WgWg a.P rjdhepiP sg i;jdr,y ij;g ih' epiP VjVw ljdhW Fvg wiVe[ m dB,v[ ljdhW a'Gh[nJ bj w[ lF a'G fdhv[ evjl dr,y fjw[ qhjiju[ } sp,Z ds,aj

Page 645: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

dxi r;gi dwLV w"v } sp,Z s[S v,e[ RplV[ ndhiw[ sp,Z fgSWji[ wdhw[ dH,w fjl[ } h' debj m Fjeg rJsi rjv[ liWSdl>z s[ bVplji blgG wHg rji r;gi } sp,Z fgS vHg bjdtbj@r;gi hi rjig w'Hg Vj w'Hg WhjVj wiw[ Bjv ds.sj dihj mbtgi RpKa[ rugi dwLV w"v V[ qhjiju[ a'G fjl[ h' w[ l[rjsjiJ} zPi w[ wdh ds,aj q{} sp,Z fgS } VhgG wdhSj m h'i lFV[sp,Z fgaj m fi rugi s[ qV dr,y Vij;eg h'S wiw[ RplV[VhgG fgaj m iju[ s[ yv[ ujS Rpfi.a lF l[rjsji WjWj ugV[ Wpvj vH[ ba[ fp,AS v,e[ WHg dwl-dwl V[ sp,Z Adwbj ljdibJs[ Vjq deSw[ sl' m lF s[ Vjq deS w[ l[rjsjiJ V[ s,l[@ duV%Jdr,y rugi sj Vjq VhgG lg m rugi sj Vjq Vj bjdHbj mb>aiujqg WjWj ug wdhS v,e[ rugi V[ VhgG fgaj m l[rwJV[ W[Vag wgag qhjiju rugi V[ lj} iju[ a'G fjl[ h' w[ zPdibjlg m blgG cidsbJ dxi Rpl} dwhj hg VhgG m lpS w[ WjWj ugV[ WyV wgaj b,Aj rugi aJ b{r[G hg debj m da.V rji WyVdHh' hg wgaj m qhJfpitJ s[ WyV FjeJ bVplji hp.s[ hV dur[GWjSg dr,y xpiqjV h{-

u[r[h[ wiq wqjrsj a[r[h[ xva[ mmyW[ aaj v'h ljip drdy l.z{ fva[ mm

b>e 317

Rpfi.a l[rw l[rj wis[ ih[ m dHl a'G bevj f+l.e b,e[bjH[ej m rugi aJ b{r[ hg debj rjvj WyV dHl a'G Rpfi.awHg rji lpa[ dlZ hg wdh>s[ idh>s[ lV m dHh WyV wpN VjVwlil.ea s[ fpijS[ l.egbJ fjl'G lpS[@ wpN qjaj dfaj a'G lpS[ m

Page 646: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

dltg dldtbj epi rgyjdi mVsig widq v.zjH[ fjdi m

\b>e 465|

f>dca l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjv[ drsrjV l[rw lV mWjWj ug bjf rg dHV%J } ws[ ws[ hpwq s[ w[ l.ldw+a s[ e+.osg l.dobj wirjRpGs[ lV m dHV%J sj idybj dH,w wdW,a WjWjug sg Rplaag dr,y h{ u' h[nJ siu h{ m

W+hqj b" qh[L diLg qpVg ul ejr{ uj w'qja b" fajv v'w dry ul ejdHY h{iju'G qhjiju'G Wgy RpiZ lphjr{ ulFjV w[ lqjVbag a[u WS bjdHY h{ljZ l.a u'eg uag rKc[ rKc[ W+hqyjighji ypw[ RpVhg w[ dZbjV q{ Vj bjdHY h{l+g epiP qhJ hdiVjq dl.z a[u q{ f+WgV bagW{n RPy[ bjlS dei[L duRp lphjdHY h{

\dvta l+g ijq dl>z ug@ ijhgG WjWj Wvdr.si dl.z|

dHl ai%J iyVj lpSw[ WjWj ug V[ qvPw[ rjv[ l.aJ } hpwqs[ w[ wdraj wiV' i'w ds,aj ba[ Vjv hg WyV wgaj �dHhiyVj W.s wi'$$ m �uVq qiV aJ hg wdBbj ujH[ej aJ hgl[rj dr,y qV v,e[ej$$ m lpSw[ l+g ijq dl>z ug V[ la WyVwiw[ Vqlwji wi ds,ag ba[ l[rj dr,y a,afi h' eH[ m dH,wlq[G WjWj ug V[ l+g ijq dl>z ug } WyV wgaj lg m �a[ijdfAvj uVq apvlg sjl sj lg m a.P iqjdHS sg iyVj wgag

Page 647: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

h{ m$$ ws[ ws[ WjWj ug l+g ijq dl>z } sjsj wdhw[ WvjRpGs[ba[ ws[ ws[ apvlg sjl rg Rpyji w[ WvjRpGs[ lV m dH,w lq[Gw'Hg drsrjV bjfSg l.psi wdraj spbjij iyVj wiw[dvbjdHbj ba[ WjWj ug } lpSjHg m dxi b>aiujqg Rpls[ qVdr,y h.wji sg FjrVj r[tw[ Rplsj bh.wji a'CV vHg WyVwgaj dH,w bljcj l[rjsji rg a[i[ rieg wdraj WSj v{Gsjh{$$ m WjWj ug V[ l+g ijq dl>z ug } WpvjdHbj ba[ hpwq wgaj�a.P rg wdraj WSj w[ v{ bj$$ m WjWj ug bVplji l+g ijq dl>zug wdraj WSj w[ v{ bjH[ ba[ Rpl} lpSjHg m Rph drsrjVlpSw[ WjWj ug r,v r[t[@ ws[ l+g ijq dl>z ug r,v r[t' bjti} Rph drsrjV Vqlwji wiw[ dtqj q>e w[ yvj debj m

�f+F VijdHS eiWp f+hjig mm\b>e 225|

s[ WyV bVplji

Rplsj drdsbj sj h.wji bjfS[ l[rw ijhgG apCrj ds,aj m

dHh WyV iaV dl>z dT,v'G qvPw[ rjv[ a'G lpdSbj m

l[rw wRp l[rj WdV bjHg mmhpwqp WPdN fiq fsp fjHg mm

\b>e 293|

dHl lq[G qvPw[ rjv[ f>dca l+g ijq dl>z ug l[rj dr,y a,afilV m r[tS } aJ ligiw a"i a[ WC[ wq;'i v,es[ lV m fi.aPxpiag WCg lg m fdhv[ Vei dry'G sp,Z q>e w[ v{ bjRpSj dxiljij dsV u' l[rj h'r[ wiVg m ws[ ws[ ija } hj;i h'S sjhpwq s[Sj m dH,w lq[G dsV } sp,Z v{ w[ bjH[ Wsv rjHg h'Swiw[ w'Hg w'Hg wSg rg f{ ihg lg m dul lq[G sp,Z sj WiaV

Page 648: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

Fi w[ h;Pi w'v i,Ddtbj byjVw sp,Z RpKa[ dVejh f>dca ugsg fHg m sp,Z ljij hg fjB debj lg m api.a hg WjWj ug w'vW[Vag wi ds,ag dw l,y[ fjaLjh q{} lqN VhgG bjHg dw sp,Zdwr[G xdBbj@ WiaV aJ ljx wiw[ q{G v{ debj lg m lpSw[ WjWjug V[ WyV wgaj$$ sjsj a{} VhgG faj dHh e'Gs[ sg wjih{ m dwa[ Rplsg dVejh sp,Z Rpfi f{ eHg m blgG b{r[G rg VhgGlg fgSj y.ej h'dHbj sp,Z xpB debj m$$ Rpfi.a f>dca ug V[W[Vag wgag eigW dVrj;@ bjf ug V[ sp,Z rg A,wSj lg m hpSwg h'r[ej( Rpfi.a WyV h'dHbj duhCj sp,Z blgG A,wSj h{Rph l[rjsji v{ w[ bj dihj h{ m a.P WiaV ljx wiw[ dabjiwiw[ i,t v{ m dHh sp,Z Rpo[ c'Gvg duo[ w'Hg ujVri rg Vj r[tlw[ m hpwq bVplji sp,Z c'v w[ WiaV ljx wiw[ bu[ WjWjug sg h;Pig WiaV i,Ddtbj hg lg dw api.a hg fPhv[ a'G dH,wsp,Z sg c'hSg Fig h'Hg v{ w[ fhp.y debj m WjWj ug V[ bjfqdibjsj wirj w[ sp,Z v{ w[ Rplsj WiaV tjvg wiw[ Rpl} api ujS sj hpwq ds,aj ba[ Vjv hg l+g ijq dl>z ug }l.W'ZV wiw[ WyV wgaj s[S rjvj f+q[Lri h{ m duaVj tijWh'dHbj Rpl a'G r,Z bj debj m

fjtdS wgBp epfap h'dH ihaj aj y' qjiep Vjhg mmwh{ Z.Vj fPiV ajhP w' qa i[ ugb cijhg mm

ije bjlj WjSg Fea Z.V[ ug wg

WjSg sj b,ti b,ti la h{@ f+aga bjRpGsg h{ @ l[rw }qhJfpitJ sg l[rj dr,y idhw[ m dHl[ lq[G WjWj ug w'v l"S dl>zdTv'G rg hj;i lg m RplV[ lF wpN r[t w[ WyV wgaj �qhjijudHh f>dca sj ligi wq;'i h{ ba[ l[rj WC[ yjb Vjv wisjh{ m dHl } rg wpN dsYe[ m$$ RpKai dr,y WjWj ug V[ WyVwgaj l"S dlbJ@ l[rw } aJ wpN s[Sj hg f{Gsj h{ m b,e[ lF

Page 649: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

qjV{ hpwqp l'h{ sdi ljy{bjwg qidh bxjig mm

\b>e 992|

qhJfpitJ s[ siLV rjla[ bjRpS rjvj udebjlP duaVjl.ea dr,y ih[@ WCg hvgqg ba[ dVqiaj Vjv idhS rjvjl.eg l,aWyV sj bdZwjig hg v'w ba[ f+v'w s[ lpt f+jfawi lwsj h{ m qV qi;g ba[ hpuag VhgG wi lwsj m WjWjug s[ fpijS[ f>dca h.l iju V[ dH,w f+l.e lpSjdHbj m Fp,y'Vei sj hg dH,w l,uS ljZP F[L dr,y idh.sj lg dur[G ljdhWV[ WjSg dr,y xpiqjdHbj h{ ## u'e V Ferg wfCg u'ep V q{v[r[dl VjVw zdi W{dnbj u'e fjHgb{ ldaepi w{ Rpfs[dl mm$$ b{ljw'Hg drivj hg Rpaq dryji rjvj hp.sj h{@ duhCj qhJfpitJs[ WyV } lqN' m dHh l,uS b{lj dryjirjV aJ VhgG lg@ws[ ws[ bj w[ siLV wi uJsj lg dH,w lq[G dHh siLVwiV bjdHbj m WjWj ug V[ lpa[ dlZ hg fpA dvbj dwRpGl.a ug aplgG Wjhi b>si uJs[ h' m Ziq blojVj sg Ijaijrg wis[ h' m aphjcj ljZP r[L rg h{ m aplgG w'Hg FuV fjnrg wis[ h'($$ dHlV[ dwhj@ �ug q{G aj wpN VhgG wisj$$ WjWjug V[ dxi Rpfivj WyV sphijdHbj@ �VhgG WHg@ Vjq aJ ;iPiufSj yjhgsj h{ m a[ a.P rg udfbj wi m u[ Vjq VhgG ufSjx[i zi A,c w[ Wjhi ujS sj wg lpt h{( dxi a.P zi[ hg idh mbjfS[ W,y[ fjv ba[ w'Hg dwia wi m a[ij qVp,t uVq h{@ a.P

} ds,aj h{ ba[ dHl } rg ;iPi dsbJe[ m tjvg VhgG q"Cs[@a.P W[Lw r[t vrgG m

WyV dqdvbj wjwj u'de.si dl>z dTv'G fjl'G m

Page 650: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

lxv wi v{ m$$ dHlV[ dxi rg dHVwji wgaj m WjWj ug V[ dxiWyV wgaj u[ zi rg VhgG idhSj@ ljZP r[L rg wiVj@ w'HgFuV W.seg rg VhgG wiVg dxi wg t,dBbj m$$ RplV[ be'G qt"vgH[vdh;[ bjdtbj ug Wl@ q{G aJ b{Gr[ Njw[ rjw[ v{S hg uJsjhJ@ dulsj Fjr WjSg dr,y dHY woV wgaj h{ m

awdh Vjdi fijHgbJ vpdw b.sdi njSg mm\b>e 315| \eRpCg rji q! 5|

lpSw[ h;Pi V[ WyV wgaj lqN eH[ m hpS a.P uj lwsjh{ m dHaVj WyV wiw[ Rpl} hpwq s[ w[ a'i ds,aj m Rpfi.ao'C%[ hg dyi Wjbs Rpls[ zi rjvg sg byjVw q"a h' eHg mdxi Rphg l,uS V[ i' w[ ljig drbjdtbj lpSjHg m lpS w[ h;PiV[ WyV wgaj w'Hg dxwi rjvg e,v VhgG m WHg hpS a..P W[dxwih' w[ Njw[ rjw[ v{ dvbj wi m

dHh WyV f>dca h.l iju Fp,y'G dVrjlg V[ lpSjdHbj m

h'dV Vugdw tpsjdH s{ F[ap V dwl{ s[dV mm

\b>e 1384|

dHw lq[G Fp,y' Vei tpsj WtL Vjq sj a[vg lg m Rpl }bjq v'w tpsjHg wiw[ ujSs[ ba[ WpvjRpGs[ lV m dHh WgV rgrujRpGsj lg m WjWj ug V[ dH,w rji Rpy[yj l[rjsji F[u w[dHl} l,dsbj ba[ hpwq wgaj �bljcj WjLw Vje WgV lpVSgyjh.psj h{ m b,u ija } WgV lpSj m ##RplV[ h{ijV h' w[ W[Vagwgag@ �ug qhjiju dwhCj WjLw Vje($$ Rpfi.a WyV [email protected] lpSjs[ dwhCj WjLw Vje a{G fp,A w[ wg v{Sj h{ m$$ hpwqbVplji ija h' eHg a[ Rph WgV v{ w[ bj debj m dxi ljigija RplV[ WgV vejaji rujHg m WjWj ug lpSs[ ih[ m dul lq[G

Page 651: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

dsV yC%V sj lqJ h'dHbJ Rpl} dH,w ipfHgbj s[S v,e[ m Rphvr[ Vj m hpwq h'dHbj Vj WHg dHh aJ a{} blgG s[Sj hg h{a[ a{} v{Sj hg fr[ej m Rpl } ipfHgbJ s[S Rpfi.a hpwq h'dHbj@a{G l,s[ dWVJ bjRpSj VhgG h'r[ej m us'G l,sgH[ Rpl r[v[ ipwSjVhgG h'r[ej m Rpfi.a Whpa rji Rpl fjl'G WgV wHg rji lpSghi rjig Rpl} dH,w ipfHgbJ s[ ds.s[ lV m ljig ija vejajiWgV lpSs[ lV m

2WjWj ug s[ dB,v[ rjv[ blojV RpKa[ W[igbJ Whpa hp.sgbJ

lV ba[ h;Pi dHo'G v,wC w,BS r,TS a'G i'ws[@ fi wHg v'wb,ej dfAj wis[ ba[ r,T w[ v{ uJs[ lV m dHl Vei Fp,y'G dr,ydH,w hs{aj Vjq sj qplvqjV q'yg up,agbJ u'C[ WSjRpGsj lg mdH,w rji dB,v[ RpKfi W{dnbJ } dwl[ s[ v,wC w,BS sg brj;bjHg m l[rw F[u w[ faj wgaj aJ RplV[ s,dlbj dw qhjijuhs{a[ q'yg s[ fdirji dry'G w'Hg h{ m dxi l[rw V[ biu wgajug dHl } hBjHgH[ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj wHg rji hBjyp,w[ hJ dHh VhgG hBs[ aJ hpS VhgG hBjRpS[ dwl[ lq[G dHhrg v,wCj rJeP r,T[ ujSe[ m Rph WyV fjdwlajV WSV r[v[l,a h'dHbj m

2 WyV epvr.a dl>z dT,v'G fjl'G f+jfa h'H[ m

Page 652: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

dudV dudV wig brdebj muV wg a[ a{ sgH[ ipC©jHg mm

\b>e 1235|

dHw lq[G WjWj ug fjl dwl[ V[ bj w[ W[Vag wgag dw qhjijuWjW[ dVZjV[ } dH,w lisji V[ Z,w[ qirj w[ Rpl sg Whpa dVijsigwirjHg m WjWj ug V[ ljig e,v drloji Vjv s,lS sj hpwqwgaj m RplV[ dHRpG s,dlbj dH,w rji qhjijuj Fpdf>si dl>zfdBbjv[ s[@ dul ila[ a'G v.zSj lg@ Rpl ila[ bjq bjsqg} bjRpS a'G ipwjrB lg m fi.aP WjWj dVZjVj W[firjh x,wi@aV RpKa[ w,fCj w'Hg h{ VhgG lg m qhjiju[ s[ v.zS a'G fdhvJdH,w lisji eqsPi dl>z Vjq lg m Rplsg dcRpBg hp.sg lg dwlrjig bjRpS a'G fdhvJ ila[ RpKa[ Yhg W.sj h'r[ duhCj qhjijusj bsW wi lwsj h'r[@ ba[ y.eg fpugLV rjvj h'r[ m fi.aPRpo[ Rpl lq[G WjWj dVZjVj ug dHw,v[ W[firjh h' w[ dxis[ lV mfdhvJ aj s' dlfjhg bjH[ m RpV%J V[ dVZjVj ug } r[t w[ wdhds,aj dw WjWj ug qhjiju[ sg lrjig V[ v.zSj h{ m aplgG Rplr[v[ dHo[ Vj tC'%@ fjl[ h' ujY m dlfjhg aJ dHl ai%J bjt w[b,e[ v.z eH[ m dfA'G l+! eqsPi dl>z bj debj m RplV[ WjWjug } Rpo[ tC[ Whpa Wpij Fvj bjdtbj@ fi.aP WjWj dVZjVjug W[firjh x,wi@ qla Rpo[ tC[ hg lpSs[ ih[ ba[ dHZi RpZiVj hg eH[ ba[ bc'v hg tC[ ih[ dHl a'G Wjbs l+! eqsPidl>z duls[ Vjv s' da.V dlfjhg lV RpV%J } hpwq s[ w[WjWj dVZjV[ } Z,w[ qirj w[ lCw a'G sPi wirj ds,aj m dHhWyV lpSV Rpfi.a WjWj ug dH,w s,q bjfS[ bjlV a'G RpKn

Page 653: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

w[ W{n eH[ qvPw[ rjv[ f>dca ug l[rj dr,y lV m RpV%J } Wpvjw[ fpAS v,e[ eqsPi sj wg bio hp.sj h{ m f>dca ug V[ s,dlbjeigW dVrj; eqsPi sj bio h{ m dul s[ w'Hg Rpsjl uj equJ sp,t V[C[ Vj bjr[ m lpSw[ WjWj ug V[ WyV wgaj Rph aJeqsPi VhgG eq h;Pi h{ m FeaJ sg dVijseg wiV rjvj eqJa'G sPi dwr[G idh lwsj h{ m Rph aJ lsj eq h;Pi hg ih[ej mWjWj dVZjVj ljcj l[rw m wjq@ w'+Z@ v'F a'G idha qla W[dxwiW[-firjh@ Rplsg l[rj wiV rjvj aJ eqsPi h' lwsj h{ msPuj VhgG-dHh aJ eq h;Pi h{ �u' u' a[i[ Fea sptjH[ Rphaawjv apqqjihj$$ Rplsg hjva rg dHl ai%J sg h' eHg dwdwl[ wjiV Rphg ljig Rpqi ;[v% dr,y hg dihj m

dHh WyV f>dca l+g ijq dl>z ug a'G l+! Wvrgi dl>z ugwjdVbj rjvg rjdvbJ V[ lpdSbj a[ dvtjdHbj m

lj l[rj wgag lxv h{duap ldaepi wj qVp q>V[ mm

\b>e 314|

dHw lq[G byjVw hg WjWj bV.s dl>z ug Fs"C rjv[ lisjiJsg ;qgV dr,y duo[ dw bjq lisji dLwji t[cs[ lV@ rjZP;qgV Rpo[ uj bjlV vj dvbj m Rpfi.a dH,w lisji V[ bjw[ siLV wgaj ba[ uv fjSg sg l[rj fp,Ag ba[ zi bj w[dH,w V"wi s[ h,o fiLjs[ sj c,Wj F[u ds,aj m Rpl V"wi }qdibjsj sj faj Vj h'S wiw[ bVujS fpS[ dr,y f+Ljsj v{w[ fhp.y debj m dul rwa Rpl V"wi V[ WjWj bjV.s dl>z ugfjl f+Ljs[ rjvj c,Wj i,Ddtbj ba[ Vjv hg V"wi V[ s,dlbjug aphjc[ rjla[ lisji ug V[ f+Ljsj F[dubj h{ m fdhvJ aJWjWj ug V[ fp,dAbj dw lisji bjf VhgG bjdHbj@ aJ VhgG

Page 654: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

wdhS RpKa[ WjWj ug V[ f+Ljsj Vj A,Ddwbj rjfl q'C ds,ajba[ Vjv hg bjfSg qdibjsj u' f+Ljsj WVjRpS sg lg Rphrg s,l w[ dwhj u[ l[rj wiVg h{ aJ bjfS[ h,og y,wg RpKa[bjBj fgGh w[ WjSg fC%dsbJ f+Ljsj dabji wi' m Rph b>V blj}AwS rjla[ F[uSj m Vjq ufs[ hg v{ w[ bjY blgG epiP VjVwljdhW b,e[ bisjl wiw[ F'e vej w[ dxi b>V qP.h vjRpGs[hJ m dul rwa V"wi f+Ljsj v{ w[ zi bjdHbj@ Vjv hg WjWjug sg qdibjsj s,l w[ f+Ljsj dabji wiV vHg bjdtbj mRpl lisji s[ fdirji V[ dHh Vj ws[ wgaj lg Vj hpS wiVjyjdhbj b,e[ rjla[ f+Ljsj Vj bjdHbj@ W.s h' debj m Rpfi.adHo[ WjWj bV.s dl>z ug dHwg dsV ih[ ba[ wigiJ s[ c[v[a'C w[ tJs[ ih[ m c[v[ Whpa eiq h'S wiw[ dVejh } rg wq;'igbjHg dul rwa dHZi aj dHh FjSj@ RpZi b>si'G b>si Fp,y'sg b>siPVg aji tCw fHg m dxi lisjiJ s[ zi dr,y rg awvgxh'Hg m �l.aV spt fjH[ a[ sptg$$ rjvg e,v ria eHg m dullq[G Fjs"C s[ tjVsjV dry'G w'Hg Fp,y' siLV wiV bjH[ aJWjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ siLV hg Vj ds,a[ ba[ WyVwgaj �bljc[ fi[i[ h'H[ qhJfpit aphjc[ w'v eH[ ba[ aplgG uvfjSg Vj fh.pyjdHbj@ RpV%J V[ wigiJ s[ c[v[ a'C w[ tjZ[ m dHo[bj w[ siLV wiVj yjhp.s[ h' m ujRp fdhvJ qhJfpitJ fjl'G qjxgq>e' VhgG aJ duhC[ c[v[ RpV%J V[ tjZ[ hV Rph aphj} rg tjS[f{Se[ m dHl s"ijV df>c V{S[ rjv[ s[ lisji V[ wpN l[rj wgagaJ uj w[ dwl[ lq[G Fp,y' rjv[ WjWj ug V[ siLV ds,a[ m lisjis[ fdirji } tpLgbJ WtLgbJ m

dHh WyV l.a t[q dl>z ug WjWj bV.s dl>z ug s[ h;Pigl[rw WjWj h;Pij dl>z bjdsw lpSjRpGs[ ih[ ugrV NvwgbJdr,y rg siu h{ m

Page 655: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

u[ YdH dsldh Vidw ujs[aJ RpVwj sjVp V v{Sj mm

\b>e 1290|

wdvbjS lp,tj s[ idhS rjvj f>dca hi IL ijH[ bjfS[lq[G sj q>dVbj f+q>dVbj drsrjV lg m wdh.s[ aJ dHl} drsJaglg fi.aP li'a h{ dw dHh r[s fjng s[ Vjq a[ ujdSbj uJsjlg m dwl[ lq[G u.qP rjv[ qhjiju[ iSWgi dl>z V[ dHl RpKfif+l.V h' w[ Whpa l[rj wgag lg m f>dca hi IL ijH[ s[ wdhSRpKfi wdvbjSj rjvj q>si rg RplV[ WSj ds,aj m h'i ujdHsjsrg Whpa lg m dur[G dw drsrjV w'v w'Hg wqg VhgG hp.sg m dwl[lq[G hi IL r[sJag WjWj hdiVjq dl>z ug fjl sp,Z sg F[Bjv{ w[ hj;i h'dHbj m WjWj ug dwl[ sg w'Hg rlaP qp,v s[ w[qVP;i wis[ lV m w'Hg w'Hg drivj hg lal.eg hp.sj lg@ dulsgw'Hg rlaP We{i qp,v ds,DdabJ v{Gs[ lV m Rpl qdibjsj bVpljif>dca hi IL ijdH sj sp,Z q'C w[ v{ ujS sj hpwq wgaj mRpls[ Wji-Wji W[Vag wiV RpKa[ dxi h;Pi V[ WyV wgaj blgGaJ W+jhqS s[ zi sg w'Hg yg; v{Gs[ VhgG a[i[ Vjv b{Vg dibjdHawi ds,ag h{ m a[ig yg; blgG qp,v s[ w[ v{Gs[ hJ m u[ a{} qV;Pih{ aJ ngw h{@ VhgG s[raj bjfSj sp,Z q'C w[ v{ ujh m Rpfi.aw'Hg h'i RpKai f+LV VhgG@ fi.aP WjWj ug bjfS[ WyV RpKa[bB,v ih[ m bjdti a[ h;Pi V[ WyV wgaj dw a.P drsrjV h{ mu[ a[ig bjfSg wqjHg h'r[ aJ v{ vHgH[ m a[i[ zi dr,y aJb{l r[v[ fgS rjvj fjSg rg u.qP rjv[ iju[ sj h{ m f>dca ugiju[ sj tj w[ fyjRpSj Whpa qpLdwv h{ m iju[ sj tjZj f,ysj

Page 656: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

VhgG hp.sj m bu[ f>dca s[ Vjv WyV h' ih[ lV m ngw dHlq"w[ s[ RpKfi e'dW.s fpi[ s[ f+[qg bjfS[ dVIq s[ bVplji sp,Zsg Fig rvB'hg v{ w[ bjS fhp.y[ m l[rw V[ RpV%J sj Vjq v{w[ bjdebj q>eg u' RpV%J } Rpl[ rwa bjdebj dqv eHg mlF wpN f>dca ug s[ ljhqS[ h' debj m bjdti } f>dca hiILijH[ } sp,Z rjfl v{S ujS sj hpwq h'dHbj m WjWj ug V[ Rplsgl[rj qV;Pi VhgG wgag m

Rpfiv[ s' dl>zJ dry'G dH,w W;pie h;Pi dl>z Vjq sj e'dW.sfpij dVrjlg Rpl rwa q"w[ a[ hj;i lg m dHh f+l.e Rpl fjl'Gdqdvbj m

u' qdV dyda dHwp bijZs[ daV wgWiwda tjdh bl.t wi'C[

\b>e 306|

qjvr[ s[ dHvjw[ dr,y sRpZi Vjq sj qLhPi Vei h{ mdHl Vei sj dH,w l+! w[li dl>z Vjq sj epiqpt qjv s[qdhwq[ dr,y fBrjig lg m dwl[ fPiWv[ fp.VJ s[ l,sw[ dHl }WjWj ug sg l.ea dqv eHg m dHh w'Hg fPiWv[ fp.VJ s[ l,sw[dHl } WjWj ug Vjv dfbji Whpa h' debj m u' li WS bjRpGsjl[rj rg wisj lg m dHl w[li dl>z sj vCwj bu[ bnrgG uqjadr,y fC%sj lg m WtdLLJ s[ zi bj w[ dH,w lq[G WjWj ug V[dHl s[ vCw[ } WjWj ug q'ej dl>z wdhw[ W'vs[ lV m w[lidl>z V[ W[Vag wiVg qhjiju q'ej dl>z Vjq sj dw qavWh'dHbj WjWj ug V[ WyV wiV[ w[li dl>z w'Hg lqJ bjr[ejdHl q'ej dl>z sg q'ej Ldhi w'ng h'r[eg m dHh Whpa awCjbjsqg WS[ej m lqJ bjRpS RpKa[ WjWj ug s[ WyVJ V[ i.e

Page 657: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

Fje vjH[ m Rpl lq[G w'Hg drivj hg rwjva fjl wisj lg mfi.aP q'ej dl>z V[ vjh"i sg Wg H[ fjl wiV Rpfi.aWg!H[!b{v!b{v!Wg! \rwjva| fjl wi vHg m dHh f>u Fij hgWjWj ug s[ WyVJ Vjv dwl[ lq[G y.e[ bqgi h' eH[ m l+! dVi.uVdl>z V[ bxigwj dr,y idh w[ q'e[ bjfSg w'ng WSrjHg m q'ejdl>z ulWgi dl>z@ WijC rwgv WS[ m RpV%J s[ FjHg hiFuVdl>z Wgqj w.fVg dr,y uiVv q{V[ui ih[ aglij u'de.si dl>zsj bjfSj wji'Wji y.ej ba[ l,a e,cgbJ wvw,a[ dr,y u'de.sidl>z sj vCwj dH.siuga dl>z bjHg H[ b{l f>ujW liwji 1947a'G 1973 aw vejaji W.WHg dr,y dihj m w[li dl>z ug fBrjigdlix WjWj ug } sp,Z AwS sg l[rj wis[ lV m q'ej dl>zl+! ulWgi dl>z Rpl r[v[ bnrgG uqja dr,y fC%sj lg m Ap,BgbJs[ lq[G dHlV[ c[i[ uj w[ fC%Vj ba[ Rpo[ hg l"G ujSj m WjWjug sgbJ q[hiJ lswj b,u w'ngbJ dqvgbJ hV m WjWj ug V[w[li dl>z } dH,w ypbjVg WtLg lg m hpwq wgaj lg dw dHl}tujV[ dr,y i,tSj m qjdHbj sg a'B VhgG bjr[eg m Rph ypbjVgRpVgG l" adibjlg aw dHV%J s[ tjVsjV fjl ihg m 1810 a'Gv{ w[ 1910 sidqbjV s[ dHh WyV hV m

2l+! w[li dl>z fBrjig s[ r,c[ Fij dulsj Vjq V,oj dl>z

lg bjfS[ Fij } dqvS vHg Fp,y'G eH[ m sp,Z WjWj ug s[b,e[ i,t w[ q,oj B[dwbj m Rpfi.a WjWj ug Vjv e,vj wis[ih[ dHl s"ijV hV%[ij h' debj m WjWj V,oj dl>z s[ qV dr,yxpiVj bjdHbj m b>aiIjqg Rpls[ qV sg ujS w[ V,oj dl>z} wdhS v,e[ �V,oj dl>z hV%[ij h' debj h{ m a.P dwo[ w[lidl>z sj zi Fjvsj dxi[Gej ija } dHo[ hg f{ ujh m$$ hpwqq>V w[ V,oj dl>z Rpo[ hg v[B debj m ija } WjWj ug V[ Vi

Page 658: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

dl>z sj iPf Zji dvbj@ dul} Vei s[ v'w WjWj L[i hg bjts[lV m dul rwa Vidl>z sj iPf Zji w[ FWw qjig V,oj dl>zs[ RpKfi sg FWw qji w[ v.z eH[ m byjVw V,oj dl>z dHaVjcdibj dw dHlsj dfLjW rg dr,y dVwv debj m Rpfi.a Zgiuds,aj ba[ wdhS v,e[ dwRpG V,oj dlbJ@ a[i[ qV sg tjhL fPigh' eHg h{ m hpS a.P ciVj VhgG m

bfpV[ ydva bjdf wiS{hji mmwRpaw wi{ i.e bfji m

\b>e 279| \eRpCg lptqVg ljdhW|

3WjWj fjti dl>z@ w[li dl>z h'iJ s[ lji[ FijrJ dry'G A'Bj

h'S wiw[ dHl} lji[ Fij bjfS[ hpwq dr,y i,ts[ lV m fidHh r,c[ FijrJ s[ sWjb o,v[ idhS wiw[ b"tj lg m dHhfjti dl>z bjfS[ qV dr,y dHh Zji w[ W[Vag wiVg yjh.psjlg m b>aiujqg WjWj ug fjti dl>z sg qV sg ujS w[ dHlf+ag WyV wgaj a.P fjti dl>z s[ oJ h'i Vjq itrj v{ mdxi aJ ApBwjij h' lwsj h{ m u[ a.P H[hg Vjq iKt[ej dxi aJa{} ljig d;.seg FijrJ s[ sWjb o,v[ hg idhSj fr[ej m fjtidl>z } hpwq bVplji bjfSj Vjq VhgG Wsdvbj m Rpfi.a ljigd;.seg Rpl Vjv dHh' hg hjva ihg m l' WjWj ug s[ dHw-dHw WyV W.s[ s[ Rpqi Fi Vjv dVFs[ lV m u' WyV h'dHbjRph' hg h' w[ ridabj m

4w[li dl>z fBrjig bjfS[ Fagu[ } dulsj Vjq Vi{S

dl>z lg bjfS[ w'v Fp,y'G hg v{ bjdHbj ba[ dHlV[ b,n uqjaJaw dHo[ idh w[ fCjHg wgag m dHl Vi{S dl>z } WjWj ugWyV wis[ lV m a[i[ l,u[ f{i dr,y dH,w vwgi h{ m duhCg b,cg

Page 659: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

a'G y,v w[ f{i s[ b>ePn[ aw uJsg h{ m fi dryjdvRp B,pBg h'Hgh{@ u[ dwa[ dHh dryjdvYG Bp,Bg Vj hp.sg aJ Whpa y.ej lg ma{G dfAv[ uVq af,dlbj wgag h{ m a[ig af,dlbj dr,y drzVdfbj h{ m duo[ a.P af wgaj Rpl ue%J h[n ljwa fpiL sgbJh,cgbJ lV m dHl wiw[ drzV dfbj h{ m dxi rg Rpl af lsw[d;.seg Fi lpt fjH[Gej Vjv hg WyV wgaj �WyV af Vjv'Gr,cg Feag hp.sg h{ m a[i[ w'v af h{ Feag VhgG m dHl wiw[h,cgbJ V[ drzV fj ds,aj m dxi rg a.P lpt fjr[ej m$$

WjWj ug s[ WyV bVplji Vi{S dl>z fBrjig Fiag h'dHbj mdibjla Whjrv fpi u' hpS fjdwlajV dr,y h{ V"wig wgag mdxi fBrjig a'G ai,wg wiw[ sxai wj}V WS eH[ m Rpfi.ab,najvg ljv sg Rpqi dr,y q"a h'Hg m dHV%J s[ w'Hg W,yjVhgG lg m WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug WyVJ s[ lsw[ lF wpNf+jfa h'dHbj m u' qdV dyda dHwp bijZs[ daV wg Wiwda tjdhbl.t wi'C[ m

Z.V Z.V Z.V WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug eigW dVrj; m

dHh WyV buq[i dl>z f'aij l+! fjti dl>z dVrjlg sRpZifjl'G dqdvbj m

dlZ ljdZw debjVg dZbjVgbjwRpSp apZpV' a'v{ mm

\b>e 1102|

l+! epiWyV dl>z Fs"C rjv[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugsj WyV q>V w[ adhlgvsjig a'G blagxj s[ w[ l[rj wiVv,e fH[ lV m dHl lq[G f>dca ug qvPw[ rjv[ l[rj dr,y hj;ilV m dH,w rji l+! epiWyV dl>z ug V[ lpfV[ dr,y r[dtbj

Page 660: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

dw Fp,Dy'G c[i[ a'G Wjhi i,o e,DcgbJ q'BiJ W[b>a tC%gbJ hV mdsV[ dHV%J V[ WjWj ug } lpfVj lpSj w[ fpKdAbJ dw qhjijub{VgbJ q'BiJ wjiJ c[i[ a'G Wjhi dwr[G bj eHgbJ m dHl lpfV[s[ ds+LBJa sj WjWj ug V[ dHRpG RpKai ds,aj@ w'Hg lqJ bjr[ejq'BiJ wjiJ dHo[ hg bjRpSegbJ m dHh aphj} l[rwJ } dVi.wjiV[ fdhvJ hg drtj ds,aj h{ dHh q'BiJ wjiJ rjv[ lF bjfS[hg hV m us'G dHV%J sj lqJ bjr[ej m dHh rg bj ujSe[ mhpS dHh WyV l,a h' dihj h{ m

2l+! epiWyV dl>z bjfSg F{S s[ drbjh a'G Wjbs bjfSg

F{S lq[a WjWj ug s[ siLV wiV bjH[ m F[Bj s[ a"i bVjiJsgbJ f[BgbJ v{ w[ hj;i h'H[ m a[iJ f[BgbJ sg deSag wiw[WjWj ug WC[ f+l.V h'H[ m ljig qdiIjsj hpwq Vjv wirjHg mVjv hg dH,w WyV wgaj dw �WgWg qdh.sg sj i.e dur[GA[ag ydC%bj h{ m dHh RpKai rg A[ag ujr[ej m$$ dHh ep,Ng dwl[Vj lqNg m dHh FjSj dHRpG ridabj m fdhvJ aJ dHV%J s[ ziW,yj VhgG h'dHbj@ dxi o'C%[ lq[G dr,y hg yvjSj wi eH[ m

l+! epiWyV dl>z sg A'Bg F{S b,nrgG uqja dr,y fC%sglg m wpsia V[ lqJ b{lj WSjdHbj ba[ Rph WgWg sg q"ah' eHg m Rpfi.a WgWg sg qjaj Whpa r{ije wdibj wi[ m dur[Gdur[G W,yg } Ijs wi[ ba[ i'r[ m dH,w dsV dHl qjaj V[WjWj ug fjl W[Vag wgag dw eigW dVrj; q[ig W,yg q{}drtjY m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj dw i'Sj VhgG ciVjVhgG m dxi WyV wgaj dw u[ ;iPi r[tSg h{ aJ bljc[ bjlSs[ h[n r[t vRp m qjaj dulsj Vjq a[u w"i lg V[ hpwq q>Vw[ WjWj ug s[ h[n dH,w A'Bg duhg q>ug h[n bjfSg vCwg

Page 661: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

W{ng h'Hg r[tg m dxi qjaj a[u w"i V[ W[Vag wgag dw qhjijudHl sj wdvbjS wi' m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj dw dHha[ig f'aig h' w[ uVq Zji[eg m dHl hpwq bVplji Rpl vCwgV[ l+! epiWyV dl>z s[ zi uVq dvbj@ Vj dH.si fjv i,DdtbjWgWg s[ uVq a'G fdhv'G l+! epiWyV dl>z V[ WjWj ug w'v W[Vagwgag dw q[i[ zi W,yj h'S rjvj h{ m Rpl} uVq a'G WjbsepCag s[Sg h{ m wg hpwq h{( Rpfi.a WjWj ug V[ hpwq s[ w[l+! epiWyV dl>z } WjWj ug wv[iJ rjdvbJ w'v F[dubj m WjWjug Rpl lq[G N.e s[ dHvjw[ \hpS fjdwlajV| dr,y lV m lisjiug Rpo[ eH[ m Rpfi.a WjWj bjV.s dl>z ug V[ wpN f+Ljs s[w[ a'i ds,aj ba[ hpwq wgaj us'G uVq vr[ aJ dHl sg epCags[Sg m dxi Fp,y'G rjdvbJ fjl bjH[ aJ RpV%J V[ hpwq wgaj �Lp ,Zh{ m$$

h;Pi s[ hpwq bVplji W,yg } epCag Rpl[ f=Ljs sg ds,ageHg m Rpfi.a dHl sj dlsw dHaVj lg lji[ W,dybJ } Rpl[f+Ljs sg epC%ag ds,ag m Rpfi.a hpwq bVplji l+! epiWyV dl>zug lji[ w.q wis[ ih[ m epiWjSg bVplji dHls[ w.q WjWj ugq[hi wiw[ wis[ ba[ wijRpGs[ ih[ m

bfpV[ uV wj fisj Tjw{ mm bfV[[ l[rw wg lifi ijt{ mm\b>e 285|

dHh WyV WgWg dH.si fjv w"i V[ dvtjH[ m

Page 662: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

l+g ijq i.e bfji fPiV VhdVqt qV qdh rPdnbj mm

\b>e 705|

qhJfpitJ u' rg WyV wgaj dl,dtbj hg ds,ag m dwl[ rglq[G w'Hg bjdHbj@ dwl[ w.q bjdHbj@ RpV%J V[ dl,t qa hg ds,ag mliW,a sj Fvj v'dybj m dH,w rji WjWj ug dB,v[ a'G h[n R,paiw[ dHZi RpZi Bdhv ih[ lV m dH,w df>c sg qjHg lg@ dulsjVjq FjeS lg e'a Rplsj V,a h'S wiw[ v'w Rpl} V,aS wdh.s[lV m df>c s[ v'w bjfS[ fLP v{ w[ yjiV uj ih[ lV m RplqjHg w'v dH,w r,Ag lg duhCg Wjhi } F,ug uj ihg lg m Rpl} q'CV vHg V,aS qjHg V"urjV qp.dcbJ } Wji-Wji wdhihg lg m fi r,Ag qpCsg VhgG lg m WjWj ug lF wpN s[t ih[lV m Rpfi.a h;Pi V[ Rpl lq[G dl,dtbj s[S sj lqJ lqNw[ WyVwgaj V,aS[ u[ r,Ag hpS VhgG qpCsg aJ bjf[ Ljq } fLPbJs[ Vjv bj ujH[eg a{} r,Ag sg dxwi wiV sg v'C VhgG ma.P bjfS[ qV } q'C m dHh dwZi } uj dihj h{ m b{lj b{ljRpfs[L wis[ idh.s[ lV m dur[G dwhj h{ m

qV v'y{ WpdibjHgbJ epi LWsg dHhp qV h'Cgb{ mm

2dHw Fpy'G Vei sj l[rjsji lg dulsj Vjq l'Fj dl>z lg m

Rplsj ljij fdirji l[rj dr,y hj;i idh.sj lg m fi.aP zi dr,yeigWg h'S wiw[ h,ogG l[rj hg wis[ lV m dHl lq[G fdBbjv[

Page 663: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

a'G dH,w l[rw WjWj ug fjl fp,ai sg dH,Aj v{ w[ hj;i h'dHbj mRpfi.a h;Pi V[ q[hi s[ zi dr,y bj w[ fp,ai sj WyV wgaj mwpN lq[G Wjbs Rpls[ fp,ai h' debj m dxi l[rw dra bVpljiF[Bj v{ w[ yiVJ dr,y hj;i h'dHbj m WjWj ug V[ Rplsg F[Bjdxi v{S sj dHwiji wiw[ rjfl q'C ds,ag m Rpl rwa dHhl'Fj dl>z l[rj dr,y hj;i lg m wpN lq[G Wjbs dHV%J s[ zidH,w Ljsg wiV sj lqJ bjdHbj m dHh s'h[G ugbj V[ bjfldr,y lvjh wiw[ bjf[ WjWj ug sj Vjq sg dy,ng dvtw[ fdBbjv[fhp.y w[ Rpl l[rw a'G v'C bVplji tiy v{ bjH[ ba[ dHV%JV[ bjfSj qavW lji dvbj m Rpfi.a fdBbjv[ rjvj l[rw WjWjug s[ siLV wiV Fp,y'G fhp.dybj m RplV[ WjWj ug fjl W[Vagwi ds,ag fi.aP WjWj ug V[ aJ Rpl } F[dubj hg VhgG lg mh;Pi V[ Rpl[ lq[G dH,w l[rjsji Rpl} WvjRpS vHg F[u ds,aj mdxi l'Fj dl>z bjf aJ Vj bjdHbj Rplsj fdirji bj debj mus'G WjWj ug V[ Rpl } fp,DdAbj dw �aplgG ljc[ z,vS a'G We{idwRpG eH[( b,e'G WjWj ug } dwhj@ �blgG aphjc[ l[rw h'Swiw[ u[ q>e dvbj a[ dw v'C%j bj debj m ljcg eiu fPigh' eHg m Wjbs dr,y WjWj ug V[ Rpl} ujS sj hpwq ds,ajRpfi.a Rph zi } y,vg eHg m dHl e,v a'G Wjbs WjWj ugV[ fdBbjv[ rjv[ lisji } f{l[ v{S sj hpwq wgaj m fdhvJaj RplV[ Vj Vpwi wgag fi h;Pi a[ wdhS a[ Rph f{l[ v{ debj mdHl a'G dfA'G dH,w dsV WjWj ug ldhu lpFjb bjfS[ l[rwJs[ Vjq v{ w[ deSag wiV v,e fH[ m deSag wiV r[v[ Rpll[rw sj Vjq Vj dvbj m w'v W{n[ l[rjsji W[Vag wgag qhjijul'Fj dl>z sj Vjq VhgG dvbj h{ m Rph rg l[rjsji h{ m Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj@ �Rph aJ b{r[ hg debj h{ m$$

Page 664: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

l[rw wRp dVwBg h'dH dstjr{ m

\b>e 403|

WjWj ug wv[iJ rjv[ i,Wg q'u dr,y dryis[ Tp,cgw[ Vjqs[ df>c s[ Wjhi rji dH,w l,n zpqj s[ wigW \W[bjWjs ;qgVlg| dul} -T,w[$ bjts[ lV m Rpo[ uj bjlS vjdHbj m VeidVrjlg f+[qg o'C[ hg LiZjrjV lV m duaV[ wp siLV wiV vHgfhp.y eH[ m wpN wjvgbJ zBjrJ h' eHgbJ ba[ hrj n.cg y,vSv,e fHg m Rpfi.a WjWj ug V[ lF[ l[rjsjiJ } yv[ ujS sjhpwq wgaj m hpwq bVplji Vei dVrjlg aJ ziJ } qpC fH[ mqgGh hV%[ig s[ Vjv eC[ wjwC[ W[b>a rilS v,e vH[ m ljigija WjiL vejaji f{Gsg ihg m ziJ } bjH[ f+[qg WC[ dxwirjVlV m Rpl r[v[ wpN VhgG lg h' lwsj m wHg ai%J sgbJ l'yJdryjiJ qV dr,y bjHgbJ m dul lq[G o'C%g WjiL zBg@ Rplr[v[ dHh f+[qg dqvw[ bjfl dr,y dryjiV v,e[ dw WjWj ugs[ ligi sg wg hjva h'r[eg m bjY uj w[ faj wigH[ m u[ v'Ch'r[ aJ vwCg sj W.s'Wla rg wigH[ m hpS WjvS sg aJ v'Cf{Sg hg h{ mdHaV[ edCbJ dr,y ligi WySj qpLdwv h{ m dH,wf[+qg fdhvJ r[tS bjdHbj RplV[ bj w[ sPi'G hg siLV wga[ba[ Rpl[ ai%J a[ Rpo[ W{n[ hV m dHaVg s[i aw hV%[ij wpN z,Bh'dHbj m wpN f[+qg dxi fhp.y eH[ m Rpl[ lq[G WjWj bV.s dl>zug sjaS wi ih[ lV m RpV%J f[+qgbJ V[ uj Vqlwji wgag mWjWj ug V[ qplwij w[ fp,dAbj aplgG WC[ lr[i[ hg bj eH[@ lptaJ h{ m lF V[ dH,w ;WjV h' w[ bjfS[ qV sg l.l[ s,l ds,a[ mRpfi.a WjWj ug V[ RpV%J s[ ljhqS[ bjfSj bjlS NjdCbj m

Page 665: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

Rpl r[v[ W{n[ VgrgG ue%j RpKa[ lg fi bjlS NjCV lq[G eisRpKcg a[ Vjv hg WyV wgaj@ �dHo[ aJ wpN VhgG h'dHbj@$$ us'Gdw yji ypx[i[ uv hg uv lg m dHh blojV s[ bjl[ fjl[ aJ;qgV bjWjs h' eHg fi A'Bg AfCg bu[ aw W[bjWjs h{ mdwl[ l[rjsji V[ b,u[ aw dVLjVg wjdHq VhgG wgag m Tp,cgw[buga rjv rjvg lCw RpKfi dHh blojV h{ ba[ q";Psj l.aRpujei dl>z RpKy[ c[i[ Tp,cg w[ rjdvbJ V[ dHh blojV s[dtbj h{ m

2dHl lq[G Rpfi.a dul lq[G WjWj bV.s dl>z ug Fp,y' rjdvbJ

fjl siLV wiV vHg Fp,y'G bjH[@ RpV%J V[ WyV wgaj �qhJfpitTp,cg w[ dul lq[G wjv[ W,sv r[t w[ siLV wiV bjH[ f+[qgbJ} zi'G zig a'i ds,aj lg Rpl lq[G bjf rg dwl[ dW+A sj YBbjlij aw v{Sj lg m aphj} iC[ oJ Rpl A,fC dr,y VhgG lgW{nSj yjhgsj m duo[ aplgG bjlS vjdHbj Rph ue%J aJ WC[yapi W.dsbJ sg h{@ duV%J f{i f{i a[ wijqa FjvSg h{ m lpy[ah' w[ idhSj fr[ej m blgG ljig ija dxwi wis[ ih[ m dwa'Guj w[ yjVSg q>eg aphjc[ RpKa[ vj w[ fdhij s[Sj dfbj m$$ b,e'GWjWj bjV.s dl>z ug V[ h,o u'C w[ dtqj q>eg qhjiju evagh' eHg m

\dHh f+l.e l.a Rpujei dl>z ug fjl'G lpdSbj ba[ l.eafjl'G m|

Page 666: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

dul wj wjiu daV hg wgbjqjSlp dwbj r[yjij ijq mm$$

\b>e 784|

sPlig rji qhjiju Fpdf>si dl>z fdBbjv[ rjvj lqJ q>ew[ siLV wi vHg bjdHbj ba[ W[Vag wgag ug qhjiju f>ujWs[ qhJ ijdubJ sg y"S rjla[ q{G f+ZjVeg sg y"S vCVg h{ba[ rv{a ujSj h{ m q{} f+ZjV WSjRpS sg dw+fj wi' m Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj@ �ijuj dH,w aJ lrj v,t fjn ufpugljdhW sj wijRp ba[ lrj v,t ipdfbj sjV wi' m ijuj fp.VsjV wgdabJ fp.V WSs[ hV m fp.V Vjv lji[ lpt dqvs[ hV ma[i[ w'v aJ ;'i ;piq hg h{ duhCgbJ a[igbJ drbjh sg ijSgbjhV Yh idh ujS Wjwg lF zi'G zig a'i s[h@ be'G rjla[dHh w.q W.s h'Sj yjhgsj h{ m qhjiju[ V[ l,a WyV wdh w[W[Vag wgag dw q{} Vjv fjng rg dsY m WjWj ug V[ WyVwgaj@ �ljc[ w'v s' fjng hV Wjwg aP. bjf v{ v{ m$$ FjHg rdibjqdl>z ba[ FjHg hiy.s dl>z WgWg wj hpwq s[ w[ Vjv F[u ds,a[ mapiV lq[G qhjiju V[ rv{a a'G qpC bk w[ ijSgbJ a[ uVjVgbJa'iV sj WyV wgaj m sPlig W[Vag qhjiju[ V[ bjfS[ qpw,sq[Wji[ wgag dw q{G dHl dry'G Wig h' ujrJ m h;Pi V[ WyV wgajdw a[ij r;gi hg lF wpN wi wij dihj h{ m h'i w'Hg VhgG mdHl} hBj s[ m lF wpN ngw h' ujr[ej m h;Pi V[ WyV rgwgaj dHh b{r[G hg dVwv ujH[ej a{} ciV sg w'Hg v'C VhgG mRpl lq[G r;gi rg Vjv hg lg m Rpfi.a qhjijuj fdBbjv[ yvjdebj ba[ lrj v,t fjn bji.F wij w[@ a[ lrj v,t ipfHgbJ

Page 667: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

r;gi } s[ w[ hpwq wgaj duo[ v"C h'r[ lF } lJNj sjVwi' epispbjij@ q>si@ qlga dr,y w'Hg drawij VhgG wiVj mRpfi.a qhjiju[ sj dH,w dq,ai b>ei[; lg m Rpl vHg r,ti[ ipfH[s[ w[ Rpl} fh.pyjRpS sg ajwgs wgag m dHh da.V dcRPBgbJr;gi sgbJ vej w[ W.WHg W.siejh RpKa[ Rpl b>ei[; } dqvw[ dwhj dw a{} a[ig yg; r;gi dwLV w"v s[r[ej m q{G Rpl}d;.q[rjig ds,ag h{ m Rpfi.a qhjijuj rv{a yvj debj m rv{af+ZjVeg sg y'S du,a w[ us'G rjfl W.WHg bjdHbj@ lF a'Gfdhv[ Rph b>ei[; rZjHg s[S vHg dqdvbj m rZjHg Rpfi.aRplV[ u' iwq v{Sg lg Ijs wijHg m qhjiju[ V[ dwhj q{G fajwiJej m qhjiju[ V[ dcRPTg Wisji l+! dwLV dl>z Vjv e,vwgag dw dwLV w"v r;gi V[ q[ij dHaVj w.q rg VhgG wgajduhCj lrj v,t ipdfbj s[Sj lg m Rph dHlV[ dwRpG VhgG ds,aj(a.P dwl[ w'v e,v Vj wigG m q{G fCajv wiJej m q{}p r;gi RpKa[WCj dHaWji lg@ fi dHh dwRpG h'dHbj m b>si'G b>si r;gidsbj dwLV w'v ba[ dcRpTg Wisji dwLV dl>z dHw' hg lV mfi ijuj dHl e,v'G W[tWi lg m fdBbjv[ fhp.yS Rpfi.a bqgir;gi lF rZjHg s[S bjH[ m dwLV w'v rg fhp.dybj m qhjiju[V[ w'Hg dZbjV VhgG wgaj m rZjHg aJ q>V vHg fi r;gi b>si'GlqN debj dw w'Hg eCWC h{ m dcRpTg Wisji l+! dwLV dl>zV[ ljig e,v r;gi } s,l ds,ag Rpl[ lq[G hg ija } r;gidsbj dwLV w'v ija'G ija lqjV yp,w w[ fdBbjvj A,c debj mija } qhjiju[ V[ fdBbjv[ rjv[ r,c[ fpvgl bxli } Wpvjw[ hpwq ds,aj dw dsV yC%s[ } r;gi dsbj dwLV w'v u[vdr,y h'r[ m b,Zg ija lq[G dul rwa r;gi s[ zi fpvgl bxlidebj@ b,e[ r;gi aJ fdhvJ hg uj yp,dwbj lg m api.a hg qhjiju[} tWi ds,ag Rpl lq[G hg qhjiju V[ dcRpTg Wisji l+! dwLVdl>z } de+xaji wiV sj hpwq s[ ds,aj m Vjv hg ajwgs wgag

Page 668: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

dw Rpl} q[i[ w'v rg Vj bjRpS ds,aj ujr[ m l+! dwLV dl>zs[ Whpa wdhS RpKa[ rg iju[ } Vj dqvV ds,aj debj m de+xajigs[ lq[G zi sg avjLg Rpfi.a liwjig tujV[ dr,y y'ig h'dHbjyg;J Wijqs h'HgbJ iju Z'+h sj w[l y,dvbj@ dur[G WjSg dr,yxpiqjS h{ m

u[ w'Hg Rplwj l.eg h'r{ Vjv[ vH[ dlZjr{ mm\b>e 373| \bjlj q! 5|

r;gi dsbj dwLV w"v ba[ dcRpTg Wisji s'V'G hg dHw'lq[G eH[ m WjWj ug rjvj WyV �r;gi aJ b{r[ hg debj$$fPij h'dHbj m

dHh f+l.e l+! WvWgi dl>z ug V[ f>dca l+g ijq dl>zug a'G lpdSbj ba[ s,dlbj m

duV© qdV h'ip qpdt h'ip dl wJT[ wdybj

\b>e 488|

qhjiju[ V[ rjfl fdBbjv[ bjRpS Rpfi.a WjWj ug sjLpwijVj wiV ba[ siLV wiV vHg hpwq v{S vHg qhjijSgsvgf w"i } h;Pi s[ yiVJ dr,y F[dubj m hj;i h' w[ Vqlwjiwgag Vjv hg W[Vag wgag qhjiju ug ijuj bjf ug s[siLV wiV sg dH,Aj wisj h{ m Rpl} WtL' m ngw dHl lq[GdH,w drbwag WjWj ug sj Vjq lpS w[ fdhvg rji hg siLVwiV ba[ bjfSg e,v s,lS vHg hj;i h'dHbj m Rpl V[ i'w[ bjfSg drdobj lpSjHg dw q{G eigW aphjc[ si sj xdibjsghJ dwifj wi' m h;Pi V[ fp,DdAbj a{} wg awvgx h{( aJ RplV[W[Vag wgag l,y[ fjaLjh q[ig V"urjV vCwg } ijuj fdBbjv[rjvj ;'i Vjv yp,wSj yjhp.sj h{ m aawjv hg WjWj ug V[

Page 669: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

qhjijSg r,v r[t w[ WyV wgaj �WgWg@ bjh lpS v{ wg h'dihj h{($$ Vjv WyV wgaj f,B fRP fdBbjv[ VjFj ZjhJ qjiPej m$$Rpl} siLV VhgG h' lwsj m u' Rph bu[ rg VhgG hBsj aJdxi bljc[ siLV wiV sg dHAj Vj i,Dt[ m$$ Rpl dl,t } Zgiuds,aj dw a.P dxwi Vj wi m a[ig hrj r,v ijuj aJ wg u,qrg VhgG r[t lws[@ u[ bu[ rg Vj hdBbj aJ w'C% h' ujH[ej mRpfi.a dwaVg s[i aw y,pfg riag ihg m dwl[ } W'vS sgdh.qa Vj h'Hg m dxi qhjijSg svgf w"i V[ W[Vag wgag l,y[fjaLjh u[ iju[ } siLV VhgG s[Sj aJ q[ig l[rj wWPv wi' mWjWj ug Rpl lq[G WC[ a[u iPf dr,y lV m fi.aP qhjijSg }l[rj wiV sg ba[ siLV sg bjdebj dqv eHg m Rpfi.a bjRpSrjv[ l[rw } hpwq s[ w[ a'i ds,aj m dxi ijSg } rg ujSsj hpwq h'dHbj m Vjv hg iju[ } siLV wiV sg qVjhg wids,ag dw hpS lj} Rpl sg v'C VhgG m b{o[ wg WyV wiw[ debjba[ hBsj bu[ rg VhgG m WgWg u' wpN b,e[ wgaj a[ig W[Vagq>V w[ wgaj m dxi wHg rjig u[ siLV wiV sg bjdebj q>egfi.aP WjWj ug V[ Vj hg Rplsg W[Vag lpSg ba[ Vj hg siLVwiV sg bjdebj ds,ag m u' WyV bjdti a,w dVdFbj m

dHh f+l.e l.a Wdy,ai dl>z Fjeg WJsi rjdvbJ a'G f+jfah'dHbj m

bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg

\b>e 202|

l+! epiWyV dl>z adhlgsji V[ WjWj ug sj WyV q>V w[liwjig V"wig A,c ds,ag m fi dHV%J s[ dfaj l+! V,oj dl>z VhgGlV yjhp.s[ wg V"wig A,cg ujr[ ba[ l+! epiWyV dl>z V[ h;Pis[ hpwq bVplji hg V"wig a'G blagxj s[ ds,aj dH,w fjl[ hpwq

Page 670: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

q>VS wiw[ WjWj ug sg f+l.Vaj@ fi sPu[ dfaj V,oj dl>z sgVij;eg lh[C vHg m l+! V,oj dl>z V[ a.e wiVj LpiP wi ds,ajepiWyV dl>z ug s[ W[Vag wiV RpKa[ dfaj ug VhgG q>V[ m fil+! epiWyV dl>z ug V[ WjWj ug sg l[rj ba[ l.ea VJ A,cg mf+dhvjs Fea rjvj dHdahjl y,v dfbj m l+! epiWyV dl>zV[ WjWj ug fjl bisjl wgag ljig hwgwa s,lg Vjv hg WjWjug b,e[ W[Vag wgag eigW dVrj; q{} wg hpwq h{ m Rpl[ rwaWjWj ug V[ s'r[G h,o u'C w[ ;qgV RpKa[ qji[ Wgi il dr,y bjw[ wHg WyV wga[ ba[ l+! epiWyV dl>z V[ WjWj ug b,e[ Rpl[r[v[ hg W[Vag wgag m$$ �l,y[ fjaLjh dHRpG Vj wh' m Rph aJq[ij dfaj h{ m dHl a'G Rpfi.a hpwq s[ w[ l+! epiWyV dl>z }fdBbjv[ Fpdf>si dl>z fjl F[u ds,aj m ljig e,v lpS w[ qhjiju[V[ l+! V,oj dl>z } fdBbjv[ Wpvj w[ dwhj dw a[ij fp,ai h{a.P dHl } wpN s[h m dxi qhjiju[ s[ wdhS RpKa[ l+! epiWyVdl>z sg qjaj } yji l" ipfH[ hjCg ljRpSg sj tiyj ds,aj mdxi qpLdwv Vjv hg ep;jij y,dvbj m ljv lqJ v>zsj lg m

Vjdq ia[ da+FrS l'Ng h'dH mm

\b>e 941|

dHV%J hg ldqbJ dr,y WjWj ug byjVw hg dHLVjV wiVsj hpwq wi ds.s[ m l[rjsji FjHg Vgvj dl>z lji[ c[i[ uvFiV sg l[rj wisj m h'i l[rjsji qjHg FjHg hpwq bVpljifjSg T'Hg uJs[ m h;Pi dwaVj dwaVj lq[G dHLVjV hg wis[idh.s[ m dH,w h;Pig l[rw w'v tCj ufpug ljdhW s[ fjn lpSjRpGsjidh.sj m wHg z>B[ dVi.ai l[rj yvsg m dHh e,v bjq qVp,t

Page 671: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

sg lqN a'G Wjhi h{ fi.aP Rpl lq[G dwl[ l[rw V[ fp,AS sjuaV Vj wgaj m wHg dsV dHLVjV wiV Rpfi.a bjf hg WyVwgaj@ e.ej RpKa[ h,C WCj bj dihj h{ ljZP qhjaqj ipCs[ uJs[hV m w'Hg xC VhgG lwsj m dHl ai%J WyV wHg rjig vejajiwis[ ih[ m duhC[ l[rw Rpl rwa l[rj dr,y hj;i lV RpV%JV[ wHg rji duwi dHo[ l[q[ Vei r,cj N.cj dl>z V[ duV%J sgl[rj s[ wHg f+l.e df,A[ bj yp,w[ hV@ dHh fdirji qp,T a'G hgl[rj dr,y dihj m dHh r,cj N.cj rg Rpl r[v[ l[rj dr,y hj;ilg m dHlV[ hg dHh WyV s,dlbj ba[ dvtjdHbj Rpfi.a e.ejdr,y hC% ljv Wjbs dr,y bjdHbj m h;Pi V[ fdhv'G hg WyVwi ds,aj lg m

bjf[ Wgdu bjf[ hg tjhp mm

dTfjvg Vei a'G dH,w qjHg dulsj Vjq ljdhW w"i lg l[rjwisg hp.sg lg m dHl qjHg sgbJ yji vCwgbj Fp,y'G Vei dr,yhg drbjhgbJ lV m dH,w rji qjaj ljdhW w"i dH,w vCwg }v{ w[ WjWj ug fjl hj;i h'Hg ba[ W[Vag wgag dw qhjijudHl vCwg sj Vjq hi w"i h{ m dHl s[ drbjh } la ljvh' yp,w[ hV m dHls[ w'Hg W,yj VhgG h{ m hpS lhpi[ rg dHl} fl.sVhgG wis[@ q[hi wi' m w'Hg W,yj h' ujH[ aJ lptg ih[ m h;PiV[ fp,DdAbj �qjHg a[ig vCwg i,W i,W wisg h{ dw VhgG m dHl}wh' dw Vjq u,Ddfbj wi[ m$$ Rpfi.a vCwg a[ wpN lqJ dVaV[qwiV sj WyV wgaj m dxi WjWj ug V[ hpwq wgaj dw u[ dHlWyV } fpejH[Geg aJ w.dVbj a[ig a'Cg dr,y lrj l[i vPS

Page 672: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

dfbj wi[ej m Rpfi.a fp,ai h'S a[ Rplsj Vjq uei dl>z i,Ddtbj mdHh WyV l,a h'dHbj m Rpl WgWg sj fdirji b,u rg q";Psh{ m wpN lq[G Rpfi.a WgWg hi w"i s[ Vjv dH,w h'i WgWg bjHg mRplV[ rg W,y[ sg q>e wgag m Rpl} WyV wgaj �l[rj dlqiVa'G dWVJ wpN VhgG dqvsj m u[ wpN v{Sj h{ aJ l[rj dlqiVwi' m$$ Rpl WgWg V[ l[rj wiV a'G bjfSg q;WPig s,lg@ dulsjFjr lg VhgG h' lwsj m aJ WjWj ug V[ WyV wgaj dw �b{r[GVhgG dqvsj m dHh dwa[ W[igbJ s[ W[i V[ duhC[ ype vr[eg m$$Rpfi.a Rpl fjl'G Vj l[rj h' lwg Vj b"vjs sj xv dqdvbj m

\dHh WyV qjHg iju w"i V[ dvtjdHbj m|

2dHw rji h;Pi Wjhi c[i[ a'G tpvg oJ a[ W{n[ lV m a[ o'C%gbJ-

o'C%gbj wSgbJ f{ ihgbJ lV m dH,w lp,yj dl>z Vjq sj f[+qgRpo[ W'a[ yji dihj lg m lp,yj dl>z } WCg n.T v,eS v,e fHg mRplV[ l'dybj q[i[ RpKa[ t[l h{ m q{} dHaVg lisg v,esg h{ mWjWj ug aV RpKa[ qjqPvg wfC[ v{ w[ W{n[ hV m dHV%J } aJn.T v,esg h'r[eg m dHV%J rjla[ zi'G w'Hg lp,yj w,fCj v{ w[bjrJ m dHRpG dryji w[ zi bjdHbj a[ bjfSg qjaj } dwhjdw WjWj ug Wjhi n.T dr,y W{n[ hV m b{Vg n.T h{) a.P qjHgA[ag bjfSg WgwjV[ig sPhig v'Hg w,T s[@ q{G s[ bjrJ m dullq[G lp,yj dl>z v'Hg v{ w[ WjWj ug fjl bjdHbj a[ r[t w[ s.eidh debj m WjWj ug s[ bjl[ fjl[ lp,wg oJ Rpfi.a lp,yj dl>zV[ Rph v'Hg WjWj ug s[ RpKa[ s[ ds,ag m dxi WjWj ug V[ Rphv'Hg bjfS[ w'v WCg s[i aw i,tg ws[-ws[ WyV wiVj a[wdhSj dw dHh lp,yj dl>z sg dVLjVg h{ m

Page 673: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

bfVg l[rj bjdf wijHg mm\b>e 667|

bjfS[ wga[ WyV bVplji hg qhjijSg svgf w"i V[ hj;ih' w[ WjWj ug fjl'G dH,w w'ng u' b,u a,w q";Ps h{ Rplsg l[rjwiV sg bjdebj q>eg m b,e'G WjWj ug V[ WyV wgaj dw �WgWg@ljcj aJ lig uJsj h{ m blgG w'ng wg wiVg h{($$ dxi qhjijSgV[ W[Vag wgag$$ VhgG qhjiju@ q[i[ a[ idhq wi' m wpN aJ l[rjsj q"wj WtL' m$$ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj �WgWg fi Rpldr,y dwa[ v'hj VhgG vjRpSj$$aJWj uJ df,av hg v,e[$$WyVdr,y rg w'Hg be.qg F[a h{ m dfA[ l{GlS sg l'Bg sj f+l.e fC'%@dul l'Bg s[ h[nJ A'Bg duhg v'h[ sg l.q v,eg h{ m dHh l'Bgb,u rg c[i[ dr,y q";Ps h{ ba[ dH,w dVh.e dl>z dul sj f+l.edfAv[ dh,l[ dr,y h{ Rpl} LLaiJ lq[a hg dB,v[ RpKa[ l,Ddsbjba[ w'v hg i,dtbj lg dfA[ bj ypp,w[ hV m ijSg s[ ldaWyVwdhS a[ hpwq Vjv w'ng WSVg bji.F h' eHg m Rph w'ng b,ua,w q";Ps h{ m dul dr,y lF lqjV A'Bj ba[ r,cj aJW[ ba[df,av sj hg v,debj h'dHbj h{ m s' dqlaig ZV"v[ a'G lpujrvtJ ba[ VujW tJ VgIa wga[ eH[ m dH,w x"uj dl>z dTv'G ba[yai dl>z Fp,vi s' hg VjrJ sj faj h{ m ba[ Fp,Dy'G q>cg lB[LVRpKa'G e,cgbJ s[ Vjv c[i[ dr,y dH,BJ sg TpbjHg h'S v,e fHgfdBbjv[ a'G h'i lqjV v'C bVplji fhp.y debj m qjvPw[ rjv[f>dca l+g ijq dl>z ug } w.q sg s[tFjv wiV sj hpwq h'dHbj mi;j s[ qjvw WjWj ug V[ hpwq wiw[ f>dca l+g ijq dl>z }WpvjdHbj m xpiqjRpS v,e[ qhPia l'Z' m$$ RpV%J V[ hpwq bVpljiqhPia l'dZbj liW wvj lqi,o aJ WjWj ug bjf lV m hpwq

Page 674: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

bVplji l+g ijq dl>z ug V[ lF wpN wgaj lg m lF qhPia lFwpN LpF h{ m duV%J s[ hpwq dr,y lV@ fi l[rw sj wia,r aJhpwq q>VSj hg h{ m fdhvJ i'C dHw,n[ wiw[ ljC[ eH[ m i'CJs[ lCV Rpfi.a WjWj ug F,ngbJ s[tS eH[ m dH,w vwCg sjqp,T dry'G f'vj h'S wiw[ ba[ b,e a'G Wjhi idh debj lgba[ Rph ldCbj VhgG lg m WjWj ug w'v tdCbj a'G dH,w q;sPiV[ dHl qp,T RpKa[ l.s Vjv l'B qjig m Rpl dry'G dH,w yPhj dVwvw[ F,Ddubj m r[tw[ WjWj ug V[ WyV wgaj �Rph r[t'@ i,W ujdihj h{$$ a[ Vjv hg qplwijH[ m

2dHV%J dsVJ dr,y y"sJ sg u.e fPi[ ;'i RpKa[ lg m us w'ng

WVjRpS vHg dqlaig q;sPi dHw,n[ h'S[@ h;Pi V[ WyV wiw[fdhvJ lFVJ a'G fi[c wirjRpSg m fi[c wijRpS vHg w'Hg h'iW.sj VhgG lg l' bjf hg hpwq wiw[ ws[ dwl[ fjl'G a[ ws[dwl[ fjl' a'ig dxis[ lV m wpN dsV aJ lji[ dqlaig q;sPihpwq bVplji fi[c wis[ ih[ m dHV%J dry'G dH,w dsV dH,w dqlaiglujra tJ V[ h;Pi bVplji dur[G wdh.s[ lV fi[c wiV a'GdHVwji wi ds,aj a[ W'dvbj �blgG aJ dqhVa wiw[ i'BgwqjRpSg h{ m ljcj dHV%J fi[cJ Vjv wg qavW m$$ bev[ dsVus Rph w.q a[ Vj bjdHbj Rpfi.a ljog dqlaig } fp,dAbjaJ RplV[ s,dlbj dw Rpl s[ aJ e'c[ sis wis[ hV m WjWjug w'v Rplsg W[Vag fhp.yjHg eHg m WjWj ug V[ l[rw F[uw[ hpwq wgaj �u[ ljcg fi[c wi[Gej aJ ij;g h' ujH[Gej VhgGaJ dHr[G hg ih[ej m$$ Rpfi.a hpwq q>V w[ h"vg h"vg c[i[ bjdHbj@fi[c wgag@ dxi ngw h'dHbj m

Page 675: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

bjlj Fiq dWwji q'h dHV qdh v'FjVj mmNPnp lqe=g qdV rlg fjiW+hqp V ujVj mm

\b>e 815|

af wiV rjvj af,lrg@ di,ZgbJ dl,ZgbJ@ f+jfa wiw[ blvila[ RpKa'G Fp,v uJsj h{ m dxi ajwa sg ria'G Vgy w.qJ RpKa[tiy wiw[ ViwJ dr,y ujS sj ilaj dabji wisj h{ m WjSgdr,y xpiqjS h{ m af wia[ aflg FvjH[ m$$ b{l[ wijqjag fpiLJ} lhg ila[ vjdHbj sl[ fjaLjhgbJ V[ dxi WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug qhjiju V[ m dH,w ZV"v[ Vei s[ idhS rjv[ epidl,tdulsj Vjq FjV dl>z lg m dHh dH,w VPisgV Vjq s[ xwgisg l[rj wisj hp.sj lg m FjV dl>z sg l[rj a'G tpL h' w[ VPisgVV[ FjV dl>z } wpN q>eS vHg bjdtbj m be'G FjV dl>z V[W[Vag wgag fgi ug u[ q[i[ RpKa[ f+l.V h' aJ q{} bf,liJ sgdl,Zg WtL' m dur[G lpv[qjV f{e.Wi sj ipaWj lg@ q[ij Rphg siujh'r[ m aJ VPisgV V[ FjV dl>z } dwhj dHh yg; q[i[ w'v aJh{ VhgG@ dH,w q[ij fgi wpaWsgV h{ m Rpls[ fjl h{@ y,v Rpo[y,vs[ hJ m Rpfi.a VPisgV ba[ FjV dl>z wpaWsgV fjl fhp.y[ mbe'G wpaWsgV V[ VPisgV sg dLxjdiL q>V w[ FjV dl>z } dH,wwvjq s,lg m Vjv ajwgs wgag dw yjvg dsV wiCg ljZVjwiVg fr[eg m FjV dl>z V[ yjvg dsV ljZVj wiw[ dlZg aJf+jfa wi vHg m qV aJ b,e[ hg drwjig lg ba[ dxi drwjih'i rg r,Z eH[ m

Page 676: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

2dHZi Fp,y'G Vei dr,y WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ Vgvj

dl>z } bjfS[ w'v lsw[ hpwq wgaj Vgvj dl>z@ s' W.s[ bjih[ hV m RpV%J } bljc[ w'v VhgG bjRpS s[Sj m awCj h' w[fdhij s[rg m$$ dHaVj WyV wiw[ h;Pi V[ dB,vj ljdhW sg w'nCgsj sirj;j W.s wi dvbj m Rpl[ dsV us'G dfAvj fdhi h'dHbjaJ ljs[ duh[ dvWjl dr,y W.s[ bjH[ duV%J V[ WjWj ug s[ siLVwiV sg bjdebj q>eg m Vgvj dl>z V[ WjWj ug s[ hpwq bVpljiVJh wi ds,ag dHl dsV aJ dHh s'r[G qpC eH[ ba[ sPu[ dsVdxi bjH[ a[ siLV sg bjdebj q>eg m dxi dHV%J s'hJ } dHo[tC[ wiw[ bjdebj q>eg m b,e'G WjWj ug V[ RpKyg brj; dr,yVJh wi ds,ag m Vgvj dl>z } hpwq wgaj dHV%J } hpS[ hga'i s[ dHo[ tCV VhgG s[Sj m$$ dHl ai%J dHh wHg dsV bjRpGs[uJs[ ih[ m btgi dH,w dsV aJ dHV%J s'hJ V[ siLV wiV sgdH,Aj ;jhi wgag ba[ dwhj blgG siLV wga[ We{i VhgG ujSjdHRpG wdhw[ Rpo[ hg W{n eH[ m Rpfi.a Vgvj dl>z V[ WjWj ugfjl uj w[ ljig hwgwa s,lg m lpVS a'G Wjbs WjWj ug V[WyV wgaj �RpV%J } wdh s[ dw b,u a'G Rpo[ Rph dHo[ bjujS m RpV%J sj y'i ba[ dry'vj y'ig wijRpS rjvj lji[ hj;ih' ujSe[ m$$ Rpfi.a Vgvj dl>z V[ WjWj ug sj hpwq RpV%J }s,Ddlbj ba[ yv[ ujS vHg bjdtbj m Rpfi.a Rph s'r[ hg yv[eH[ m

3WjWj qhj hdiVjq dl>z ug bjlS RpKa[ dWiju[ h'H[ lV m

fdhi[sji V[ h;Pi s[ yiVJ dr,y hj;i h' w[ W[Vag wgag@

Page 677: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

�qhjiju@ da.V xwgi bjf ug s[ siLV wiVj yjh.ps[ hV mwg hpwq h{($$ b,e'G WjWj ug V[ hpwq wgaj �blgG RpV%J } Rpcgwih[ hJ m bj ujS dsY m$$ da.V[ hg yiVJ dr,y hj;i h' w[ dlusjwiw[ W{n eH[ m WjWj ug V[ WyV wgaj �y'i rg bj debja[ y'ig wijRpS rjvj rg$$ sPug rji@ dxi fdhi[sji V[ W[Vagwgag �qhjiju@ s' W.s[ h'i bjH[ hV ba[ siLV wiVj yjhp.s[hV m$$ h;Pi V[ RpV%J } rg Rpl[ r[v[ dB,,v[ RpKfi F[uS sj hpwqwgaj ba[ fdhi[sji } awCj h' w[ idhS sj hpwq wiw[ h[nJF[u ds,aj m dHl lq[G dH,w l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjv[ ba[Vgvj dl>z hg l[rj dr,y hj;i lV m Rpfi.a WjWj ug V[ qplvqjVxwgiJ } l.W'ZV wiw[ WyV wgaj dw �aplgG xwgi h' w[ ziWji aJ A,c ds,a[ ba[ zjB[ rjvj w.q Vj A,Ddcbj a[ v'wJ} rg dHl[ fjl[ hg a'dibj m dxi dHl dl,t } qplvqjVg wvjqJdltjHgbJ a[ dHh rg ugRPGsj FPa hg WS debj m$$ sPu[ r,vdHLjij wiw[ �dwRpG@ a{G Fi vHgbJ N'vgbJ figbJ dr,y idhw[ mhpS aphjcj dwr[G dHijsj h{($$ Rpfi.a s'hJ V[ aJ b,e[ vHgdHl w.q a'G dHVwji wiw[ FuV wiV sj dVLyj wi dvbjba[ qjxg q>eg m VPisgV } dwhj a.P ljij uVq hg W[-biWwi dvbj h{ a[ q,w[ dr,y idh w[ rg W.seg Vj wgag m bjfSgajwa sg eva ria'G wisj dihj h{ m VPisgV } Whpa lqNjdHbjRph Vj lqdNbj ba[ Rpl} WyV wgaj b,u a'G a[ig ajwataq h{@$$ FjV dl>z } dwhj hpS a.P wg yjhp.sj h{ m$$ RplV[h,o u'C w[ W[Vag wgag q[i[ a[ idhq wi' q{} Vjq WjSg dlqiVsg sja WtL' m dxi s'r[G qplvqjV VPisgV ba[ wpaWsgV aJdrsj wi ds,a[@ FjV dl>z } bjfS[ fjl i,t w[ Rpl fjl'G W[b>a

Page 678: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

ufpug ljdhW ba[ lptqVg ljdhW s[ fjn wijH[ m Whpa lqJl[rj dr,y i,Ddtbj m

dfAv[ da.V f+l.e l.a l+g ijq dl>z ug V[ lpSjH[ m

dsaj vHgH[ bjfSj bSdsaj dwAp ho Vj bjr{ mmWjWj qhj hdiVjq dl>z ug l[rj dr,y i,tS lq[G l[rw a'G

WyV dvbj wis[ lV@ dwl[ sg dlxjiL VhgG wi[Gej u[ wi[GejaJ a[ig wqjHg dry'G hg Rpls[ wjiu h'H[ej ba[ a[ij w.q h'idf,A[ fr[ej m$$ dur[G WjSg dr,y hpwq h{!

�u[hj Wgu{ l' vpS{ wiqj l.sCj t[a mm$$

dHl WyV a[ lF } fdhij s[Sj f{Gsj lg m l+! epiWyVdl>z Fs"C rjvj bjfS[ yjy[ l+! dwifjv dl>z } v{ w[ bjdHbj mRpfi.a WjWj ug s[ yiVJ dr,y Rpl sg s[h bi'eaj rjla[W[Vag wgag m WjWj ug V[ W[Vag lpVS Rpfi.a hpwq wgaj@�Fs"Cgbj dHlsj aJ ljc[ w'v w'Hg dhljW VhgG h{ m u' wpNa.P wgaj h{@ Rpls[ dry'G v,e[ej m$$ sPhig rji dxi W[Vag wgag mlpVS Rpfi.a WjWj ug V[ hpwq wgaj dHl} l'Bg xCj w[ a'i' m$$Vjvhg l'Bg xCj w[ apiV sj hpwq wgaj m b,e[ dHaVg wq;'ig lgs' bjsqg xC w[ WCg b"dtbjHg Vjv v{ w[ eH[ lV m dxi l'BgxC w[ WC[ bijq Vjv api fH[ m dxi F,py' q>cg r,v sPi aweH[ ba[ rjfl qpCV RpKa[ WjWj ug V[ fp,DdAbj wg tjr[Gej$$lisji ug V[ i'Bg a[ c[dvbJ sj bjyji q>debj m v,lg fgS} q>eg m hpwq h'S Rpfi.a Wjui[ sg i'Bg v,lg ba[ c[dvbJsj byji dqv debj m l+! dwifjv dl>z duhCj wHg qhgV[a'G b>V sj dH,w sjSj rg VhgG tj ldwbj m da>V f+Ljs[ Wjui[

Page 679: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

s[@ c[dvbJ sj byji ba[ v,lg dHRpG A,w debj dur[G ws[ Wgqjihg VhgG hp.sj m WjWj ug sj ljZjiV a"i a[ wgaj WyV bq'vwugrV Wtlsj lg@ RpV%J sg WtdLL hg dHaVg r,cg lg m

df>epv fiWa fjdi fi[ tv yapi Wwgaj mb.Zpv[ da+FrS lPdNbj epi F[dB fpVgaj mm \b>e ÐÉÈ|

u[rcp bjdf a[rc a[ig sjda mm

qhJfpit l[rj wiV rjv[ } lF ai%J sg dl,dtbj sgdtbjs[ w[ hi lq[G ljrZjV wis[ hV m l+! epiWyV dl>z Fs"C rjvjdH,w lq[G WjWj ug } f,tj wi dihj lg m byjVw hg WjWj ugV[ hpwq wgaj �Fs"Cgbj@ dHLVjV wiw[ bjRp m$$ hpwq bVpljilisji ug dHLVjV wi bjH[ m aJ hpwq h'dHbj �ljc[ ljhqS[W{n'@$$ lisji ug W{n eH[ m dxi lisji sj h,o xC w[ hpwqwgaj �bjt q{G a[ij@ q{G a[ij@ q{G a[ij m$$ dHl ai%J W[-b>a WyVv{S Rpfi.a hpwq wgaj �RpKn tCj h' m a{o'G bu[ spVgbjsjigsj w.q v{Sj h{ m a.P hpS dy.a ijq } v{ bj$$ dul rwa lisjiug dy.a ijq ug } v{ bjH[@ dxi dHV%J } dHLVjV sj hpwqh'dHbj m dHLVjV wiV a'G Wjbs Rphg qdiIjsj dy.a ijq ugVjv wgag m dHh rg lqJ dwl[ i,Wg WtdLL sj lg m

a+{ epS idha ih{ dVijig ljdZw dlZ V ujV{ mmiaV w'nCg b.dq+a l.fPiV ldaepi w{ tujV{ mm1 mm

\ijqwvg q! 5 b>e 883|

wpN lq[G Rpfi.a hpwq h'dHbj ##Fs"Cgbj@ bjfS[ hog dy.aijq } f+Ljsj AwjRp ba[ bsW i,tg@ dHh b,e[ rjvj dy.a

Page 680: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

ijq VhgG h{ m$$

l[rw wj h'dH l[rwp riaj wdi wdi dWVRp WpvjHg mm\lPhg q! 4 b>e 758|

hpwq bVplji f+Ljsj fdhv'G WjWj ug sg h;Pig dr,y v{bJsj m h;Pi V[ dVejh wiw[ hpwq ds,aj ##v{ ujY@ ba[ AwjRp m$$Rpfi.a l+! epiWyV dl>z f>dca dy.a ijq ug fjl fhp.y[ ba[f+Ljsj AwjRpS v,e[ m f>dca ug V[ bjfSj q>Ph t'v ds,aj l+!epiWyV dl>z V[ bjfS[ h,og dy.a ijq ug } f+Ljsj AwjdHbjba[ bsW i,dtbj m yji wp WpiwgbJ Rpfi.a f>dca ug V[ W,lsj dHLjij wgaj m Rpfi.a uv AwjdHbj m dxi dHLji[ Vjv hgy,v[ ujS sj hpwq wgaj m

\dHh f+l.e l! Yb>wji dl>z lfp,ai l+! epiWyV dl>z Fs"Crjv[ fjl'G dqdvbj m|

u' qjedh l'Hg l'Hg fjrdh l[drhdi w[ yiV iljdHS mm

q,v dl>z fp,ai iPC dl>z Vei b,wJ rjvg adhlgv qjVljsj rjlg h{ m q,v dlz s[ fPhv[ df>c VjVw[ lV m q,v dl>z us'GfPhv[ bjfS[ VjVw[ bjRpGsj aJ Fp,Dy'G rg siLV wi uJsj mdH,w dsV WjWj ug V[ q,v dl>z } fp,dAbj ##q,v dl>z a[ij w'Hgf+LV rg h{$$ RpKai dr,y q,v dl>z V[ W[Vag wgag@ l,y[ fjaLjh@s' drbjh hV a[ fp,ai w'Hg VhgG h{ m dwifj wi' b"vjs h' ujr[ mWjWj ug V[ WyV wgaj ##w'Hg fp.V sjV wi' fp,ai rg h' ujH[ej m$$q,v dl>z V[ Rpl[ rwa hg WyV wi ds,aj ug q{G w,y[ da.Vdrz[ ;qgV sjV wiJej m WjWj ug V[ WyV wgaj ##Lp,Z h{ m$$

Page 681: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

wpN lq[G Wjbs q,v dl>z s[ yji vCw[ h'H[ m FPij dl>z@ bqidl>z@ h;Pi dl>z ba[ wfPi dl>z m lqJ Wga debj ba[ q,vdl>z bjfSj WyV fPij Vj wi ldwbj m dwl[ lq[G FPi[ dl>zs[ x'C[ WC[ dVwv[ m dwa'G bijq Vj bjdHbj m Rpfi.a q,v dl>zV[ WjWj ug fjl W[Vag wgag m WjWj ug V[ WyV wgaj ##q,vdl>z a.P bjfSj WyV Ijs wi m$$ api.a hg q,v dl>z V[ qpbjxgq>eg a[ bisjl wirj w[ da.V drz[ ;qgV b,u a'G l+g epiPe+.o ljdhW ug s[ Vjq wirj ds,a[ m WjWj ug V[ WyV wgaj##Lp,Z h{ m$$ Rpfi.a FPij dl>z a.sipla h' debj m dxi rg q,vdl>z siLV a[ l[rj wisj dihj m

dHh f+l.e q,v dl>z s[ lfp,ai FPij dl>z dVrjlg w'BvgwvJ fjl'G dqdvbj

##ljdhWp l[rwp dHwp dHwp ds+lBjdHbj$$

l[rwJ s[ qV dr,y w"S A'Bj a[ w"S r,cj dHl ai%J s[dryji lsj hg bjRpGs[ hV m dxi l.dlbJ } Vdria qhJfpitbjfS[ bjf hg wi ds.s[ hV m dH,w rji Fp,y'G Vei s[ s' l,uS@dH,w u{ ijq f>dca q>si sj fpujig a[ dH,w dHlsj dq,ai@ s'r[Ghg WjWj bV.s dl>z ug s[ siLV wiV rjla[ vdhi[ tjV[ r,v} uj ih[ lV m ila[ dr,y i[v sg lCw RpKfi dH,w w'nCglg@ u' bu[ rg q";Ps h{ m WjWj ug wv[iJ rjdvbJ sj bjlSdHl w'nCg dr,y lg ba[ Wjhi dH,w l[rjsji fdhij s[ dihjlg m dHV%J s'hJ V[ Rpo[ fhp.y w[ l[rjsji w'v s,Ddlbj dw blgGFp,y' Vei a'G bjH[ hJ ba[ siLV wiV[ hV m l[rjsji V[ dwhj

Page 682: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

bu[ siLV VhgG hp.s[ m dHV%J V[ h{ijV h' w[ fp,DdAbj dwRpG VhgGhp.s[ m RpKai dr,y l[rjsji V[ dwhj dw siLV aJ Ljq } h'Se[a[ hpS rwa VhgG m Rpfi.a dHh s'r[G WC[ dVijL ba[ h{ijVh'H[ m hpS dfA[ qpCVj rg qpLdwv lg@ ba[ Rpo[ ipw rg VhgGlg lws[ m bjdti dr,y s'r[G u{ ijq f>dca ba[ ljog W[rL h'w[ df,A[ r,v qpC[ hg lV dw dHV%J } bjrj; s[ w[ WjWj ugV[ bjfS[ fjl Wpvjw[ fp,dAbj dw ##dwo'G bjH[ h'($$ dHV%J s'hJV[ wpN v{ygbJ sj f+Ljs i,t w[ q,oj B[dwbj ba[ dwhj ugFp,y'G Vei a'G bjH[ hJ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj dw wiqjrjv[ h'@ ljc[ epiP wg Veig a'G bjH[ ba[ blj} siLV ds,a[ mVjv hg WyV wgaj dw f+[qgY us'G rg bjY lq[G dli bjY ma[ dxi f>dca ba[ dHls[ ljog } wpN v{ygbJ sj f+Ljs ds,aj mWjwg f+Ljs fPCg lq[a bjfS[ w'v i,t dvbj ba[ ujS sg bjdebjds,ag m Rpfi.a dHh s'r[G hg rjfl Fp,y'G } y,v fH[ m Fp,y'G fh.pyw[ s'r[G hg iPqg rjv[ c[i[ WjWj qhJ hdiVjq ug fjl bj w[Vqlwji wiw[ W{n eH[ m Rpl[ lq[G hg WjWj ug V[ WyV wgaj##dwYG@ wi bjH[ qhJ fpitJ s[ siLV m aplgG eH[ aJ dWVJlq[G a'G lg a[ qhJfpit WCg sPi eH[ h'H[ lV m blgG l'dybJljc[ df>c s[ l[rjsji dVijL Vj qpCV s[ dxi RpV%J } l,DdsbjaJ aphjc[ Vjv WyV wga[ a[ f+Ljs ds,aj m$$ bjfS[ w'v'G v{ygbJsg Rphg fpCg w,T w[ dwhj m ##bjh vY@ Wjwg W,DdybJ f+Ljsh{ m$$ Rpfi.a Rph fPCg u{ ijq s[ ljog } xCj ds,ag m Vjv hgWyV wgaj ##aphjcj f+Ljsj RpV%J V[ ljc[ w'v fpyj ds,aj m blgGs'r[G dry'G dH,w hg hJ Wjhi s' ves[ hJ m ljcg qdiIjsj h'ih{ RpV%J sg h'i h{ m$$

Page 683: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

hq YdH dqv h'dH dHw i.ej mm\F{iRp q! 5|

\dHh f+l.e u{ ijq f>dca q>si s[ fpujig a'G dqdvbj m

qhjijSg svgf w"i WjWj ug s[ blojV RpKa[ WSg h'Hgw'ng duo[ b,u w,v bjt>c fjn y,vs[ idh.s[ hV sg l[rj wirjihg lg m dHh l[rj l.a l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ sg dVeijVgh[n h' ihg lg m dH,w rji l+g ijq dl>z ug V[ WjWj ug fjlW[Vag wgag ##qhjiju@ wpN qjdHbj sg v'C h{ m$$ Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj bjfS[ w'v'G tiy wi dsY m fi ijSg w'v'GVhgG q>eSj m$$ hpwq bVplji dHr[G hg h'dHbj m

\dHh wjwj u'de.si dl>z fjl'G dqdvbj WyV h{ m|

2dHw rji WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ Fp,y'G Vei s[ idhS

rjv[ dH,w epiqpt dulsj Vjq FjHg dVi.uV dl>z lg } WyVwgaj ##b,e[ a'G ljcj v.ei a[i[ zi f,Ddwbj wi[ej m$$ FjHg dVi.uVdl>z V[ la WyV wdhw[ q>V dvbj m dxi vejaji awigWVs' ljv v.ei dHl epiqpt s[ zi'G WdSbj m

liWg i.eg iPfg a.P h{ dal WtL[ dul Vsdi wi[ mm

dHw lq[G WjWj Wp,Z dl>z dTv'G siLV wiV bjdHbj b,e[WjWj ug Ljhg dvWjl fdhV w[ W{n[ h'H[ lV m dHh dvWjl uigsjifpLjwj@ da,v[ rjvj uigsji u'Cj@ w.eSJ sg u'Cg@ i[W fujqj@AjfJ o[r[ rjvgbJ@ dHh Ljhg dvWjl ejqj Vjq sg l{GlS dul}l'Bg v{ w[ ijSg WSjdHbj lg V[ fp,ai h'S a'G Wjbs F[GBj wgajlg@ dulsj f+l.e df,A[ bj yp,wj h{ m b,u WjWj ug } Vr[G iPfdr,y r[t w[ Wp,Z dl>z dTv'G V[ W[Vag wgag ##qhjiju@ b,u aJ

Page 684: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

Ljhg Wlai fdhV[ hV m$$ RpKai dr,y h;Pi V[ WyV wgaj@ ##blgGdwl[ lq[G iju rg wiVj h{ m ba[ duo[ W{n[ hJ dHo[ ljcg da.Vq>d;v w'ng WS[eg m ljcg WCg Fjig l{Vj h'r[eg m f>u qhJfpitx"u s[ uiV{v h'Se[ ba[ W+hq debjVg rg h'Se[ m a[iJ-a[iJsg deSag h'H[eg m duhC[ A[ ditg hV@ RpV%J V[ bjfSgbJ zirjvgbJ } dabjdebj h{ m RpV%J sj q[v wijrJe[ m y.sqJ sjrZSj@ zBSj W.s h'r[ej m dH,w rji Ziag b>V s[S a'G urjWs[ ujr[eg m dxi ljc[ iju dr,y dH,w rji Wgu[ a'G l,a xlvJdsbJ wi[eg m bipS df>evj h{ m dHl} ngw wiJe[$$ b{l[ bV[wFdr,ta WyV wga[ m Rpfi.a WjWj Wp,Z dl>z dTv'G } hpwq wgaj##b,u blgG f>dca } F'uV wijRpSj h{ RpV%J } WpvjY m$$ hpwqbVplji WjWj Wp,Z dl>z dTv'G V[ f>dca Wpvj dvbJs[ m dxi dHV%J} f+Ljsj AwjdHbj a[ swLVj ds,ag ba[ Ljhg dvWjl Rpajdibj m

\dHh WyV Wp,Z dl>z dT,v'G s[ f'ai[ epvr.a dl>z V[dvtjdHbj m|

ujdH Wlhp rcFjeSg ltgH[ l.ajl.de lqjHgb{

b>e 803

qjdHbj V[ l.ljig W.s[ RpKa[ bjfSg fwC dHaVg q;WPawgag h{ dw qhJfpitJ s[ siLV wiw[ dHRpG Fpvsj h{@ dur[GwpN r[dtbj hg VhgG hp.sj m fPiWv[ wiq wdh dsY uJ i,Wg q[hiwh' dxi dwl[ Vj dwl[ WhjV[ f+q[Li Ijs wirj hg ds.sj h{dur[G w'Hg lp,a[ h'H[ } uejRpS rjvg e,v h{ m FjHg iaV dl>zci'vg Vjv rg dHr[G riag m u' RpV%J sg bjfSg ;WjVg s,lg

Page 685: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

Rph dHl ai%J h{ m RpV%J s[ zirjvg qjaj u{ w"i dwl[ rwaWgqji h' eHg m Rpls[ rjla[ srjHg v{S rjla[ FjHg iaV dl>zci'vg@ ci'vg FjHg a'G fhjC rjv[ fjl[ awigWV yji f>udwv'qgBi RpKa[ df>c lv%gSj drt[ dH,w r{s w'v eH[ m Vei lv%gSjfhp.y w[ srjHg v{ w[ qpCV lq[G wpN y.e[ far.a[ l,uS xpvJs[ hji vHg uj ih[ lV m dHV%J V[ r[t[@ fpAS a'G faj v,Ddebjlpbjqg L.wiJ fpig ug bj ih[ hV m W;ji dry'G f+ljs v{ w[FjHg iaV dl>z ug rg L.wij fpig ug s[ siLV wiV vHgdHV%J s[ Vjv hg api[ fH[ m b,e[ dHV%J s[ fhp.yS a'G fdhv'G l.wijfpig bj yp,w[ lV m f+[qg LiZjvP bjf' bjfSg rjig bVplji f+Ljsi,t w[ q,oj B[w ih[ lV m FjHg iaV dl>z V[ rg rjig dqvSa[ f+Ljs i,t w[ Vqlwji wgag a[ W{n eH[ m ljig l.ea r,vr[tw[ FjHg iaV dl>z s[ r,v rg L.wiJ fpig ug V[ r[dtbj mdxi dH,w l[rw } dHLjij wiw[ bjfS[ w'v l,s w[ FjHg iaVdl>z } WpvjRpS vHg dwhj m l[rw dHV%J } Wpvj w[ v{ debj mFjHg iaV dl>z V[ lpbjqg ug fjl uj w[ Vqlwji wgag m lpbjqgug V[ fp,dAbj dwhCj Vei h{ a[ij dltj( FjHg iaV dl>z ugV[ RpKai ds,aj ug FjHg wg ci'vg@ dxi dHo[ dwr[G bjdHbj(sPuj lrjv lg m RpKai ds,aj ug q[i[ zi'G Wgqji h{ srjHg dHo[v{S bjdHbj hJ m dxi lpbjqg L.wij fpig ug V[ fp,dAbj dwl[ljZP qhJfpit sg l.ea wisj h{ dw VhgG m RpKai ds,aj ug VhgG mdxi lpbjqg ug V[ bjfS[ l[rjsji } dHLjij wiw[ WyV wgajdHl ci'vg rjv[ dl,t V[ duhCj f+Ljs F[Bj wgaj h{@ Rph bljc[V[C[ hg dfbj h{ m dHlsj f+Ljsj q'C dsY ba[ Vjv hg WyVwgaj dl,tj Fp,y'G dH,w qhJ fpiL hV m a.P RpV%J sg l[rj wiVg

Page 686: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

h{ m dHh a[ig qlaw sg i[tj W'v ihg h{ m a.P Rpo[ fhp.ySj h{ mdHh a[i[ f+Ljs V[ Rpo[ ujSj h{ m a[ij Rpo[ ujS sj lqJ rgV[C[ hg h{ m$$

wWgi ljZP l.ep fijfag dvdtbj h'dH dvvjB mqpwda fsjiop fjHgb{ njw V brzB zjB mm

\b>e 1377|

Rpfi.a FjHg iaV dl>z ug bjfS[ Vei ci'vg FjHg r,vyv[ bjH[ m

2dxi dwl[ l.ljig w>qJ s[ lW.Z bjfS[ lhpi[ Vei V,oPrjvj

us eH[ m Rpl[ lq[G qhjV drsrjV f>dca FjV dl>z ug V[ rgWyV sphijdHbj u[ l[rj wiVg h{@ zi Wji rg A,cSj h{@ aJdH,w qhJ fpit Fp,y'G hV m RpV%J sg l[rj dqv ujH[ aJ Rpaqh{ m F,py'G rjv[ qhJfpit uhj; epiP hV m duhCj rg uhj; RpKa[yC[ fji h' uJsj h{@ b{l[ hg lqi,o WjWj ug Fp,y' rjv[ hV mFjHg iaV dl>z aplgG uvsg fhp.y' aJ a[

aj a[ dWvqp fvp dTv Vj wgu{@ ujdH ljZP yidV vegu{ mm\wdvbjV q! 4 b>e 1326|

borjijdq Vjdq dyap ijf{ uj wj mm Rpfu.df silVp wgu{ aj wj mm

\eRpCg q! 1 b>e 228|

3dHw l.a Zjig ijq ug h'H[ lV m dHV%J sj Vei qpswg lg m

l.a Zjig ijq ug h'i l[rw Vjv WyV wis[ FjHg iaV dl>zV[ lpS[ m dw Fp,y'G rjv[ qhJfpit Whpa hg RpKy[ hV m RpV%J sg

Page 687: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

ljo'G dlxa VhgG h' lwsg m

4WjWj ug s[ c[i[ a'G fpi[ sg aix Rpl lq[G dHh oJ W[ bjWjs

lg m Ljq s[ rwa h;Pi hpwq s[ w[ ljWa s[lg A'v[ Rpo[ dtvjids.s[ lV m awigWV i'; rje.P hg dHh l[rj dwl[ } ds,ag uJsg mh{ijVg h{@ dwl[ fLP uJ f>Ag s[ w'Hg dVLjV VhgG ws[ rg dstjHgds,a[ m s,ls[ hV@ eHg ija } vpw w[ r[tS s[ Vjv rg w'Hgfaj VhgG lg v,esj m

bVaj ZVp aiSg ai{ bVa V yjdhbj ujdH mmbVa wRp yjhV u' eH[ l[ bjH[ bVa erjdH mm

\b>e 157|

dHVljV Whpa w.q wisj h{@ w'Hg t[ag wisj h{@ w'Hg spwjVwisj h{@ w'Hg drRpfji wisj h{@ w'Hg y'ig wisj h{@ w'Hg n,egbJqjisj h{ ba[ w'Hg uPbj t[csj h{ m lF sj dVLjVj qjdHbjsg f+jfag rjla[ h{ m dwl[ } dqv rg uJsg h{ m fi WhpdabJs[ f,v[ tpbjig f{Gsg h{ m bevg dqvg h'Hg qjdHbj rg epbjW{ns[ hV m

dHl WjWa epiWjSg s,lsg h{ mbjfS vgbj u[ dqv{ aj lFp w' Fjenp h'dH mmwiqj Rpfdi dVWC{ u[ v'y{ lFp w'dH mm3 mm

\ije eRpCg q! 1 b>e V.! 157|

dHl ai%J hg dH,w dl,t dulsj Vjq wjwP dl>z lg dulsjVei V,oP rjvj usgs lg m dHls[ uPbj t[c w[ hji hg f,v[

Page 688: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

fHg lg m zi ujdHsjs ;qgV lF wpN edhS[ h' debj m dHls[Vei dH,w qhjaqj f>dca FjV dl>z ug lV m RpV%J } dqvw[bjfSj sp,t s,dlbj@ f>dca FjV dl>z ug rg WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug } ujSs[ ba[ fAjSs[ lV m f>dca FjV dl>z ugV[ rg wjwP dl>z } Fp,y'G fhp.y w[ W[Vag wiV sg lvjh ds,agRpl lvjh bVplji wjwP dl>z F,py'G fhpp,dybj@ Rpfi.a WjWj ugV[ bjfSg qdiIjsj bVplji Vjq e'a dul ai%J dw lF } fp,DdAbj mRpfi.a hpwq h'dHbj ##a[ij f+LV wg h{$$ be'G wjwP dl>z V[ W[Vagwgag dw qhjiju q{G uPH[ dr,y lF wpN hji debj hJ m dw+fjwi' m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj ##a[ig d;.seg dr,y hga[i[ fp,ai y.eg wqjHg wiw[ lF wpN WSj v{Se[ a.P dHr[G hgih[Gej m hpS a{} ujS sg bjdebj h{$$ b,u Rpl fdirji sghjva Whpa hg y.eg h{ dHh WyV la h'H[ m

\dHh f+l.e l+! wjwP dl>z s[ fdirji fjl'G dqdvbj m|

ldaepip r[firjhp dli.sj mmV uqwjdS V A.sj W.sj mm

\b>e 1024|

W[f+rjh ldaepiP h{@ epiP VjVw ljdhW rg W[-f+rjh hV mba[ Rpls[ sl liPf rg W[-f+rjh hV m dul dhis[ dr,y VjqWjSg rl ujr[ LWs Vjv bF[s h' w[ qhJfpit W[-f+rjh h'uJs[ hV m epirjw h{ ##lda fpitp dudV ujdVbj ldaepi dalwjVjRp m$$

dHh WyV WjWj bjV.s dl>z ug V[ v[tw s[ dfaj ug }

Page 689: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

bjfSg ilVj a'G lpSjdHbj u' dHo[ dvdtbj uj dihj h{ m dH,wrji wv[iJ rjv[ WjWj ug Fp,y'G rjv[ WjWj qhJ hdiVjq dl>zug s[ siLV wiV rjla[ Fp,y'G fhp.y[ ba[ dxi wHg ai%J s[f+qjio s[ epu[ WyV h'H[ m WyV widsbJ-widsbJ Fp,y'G rjdvbJV[ xpiqjdHbj mm vRp qhJ fpit blgG b{awg sgrjvg a'G Wjbsligi A,cJe[$$ wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ xpiqjdHbj dHh WyVlpSs[ lji hg lj} dHYG v,ej dur[G h[n ;qgV dVwv ihg h'r[@qV dr,y h{ijVg ria eHg@ Rpl lq[G lj} h'i aJ wpN Vj lp,dNbj@blgG Fp,y'G rjdvbJ s[ yiV fwC vH[ ba[ dli RpV%J s[ yiVJRpKa[ i,t w[ b{Vj r{ije wgaj ba[ r{ije qHg W[VagbJ wgagbJduV%J dyi Fp,y'G rjdvbJ V[ lj} fp,dAbj Vj ##wg yjhp.s[ h'$$blgG yiV VhgG A,c[ dul lq[G dHh WyV wgaj y.ej dxi ##wpNlqJ h'i idh f{Gsj hJ$$ dHl ai%J wHg rji ws[ dH,w ljv Wjbsws[ s' ljv Wjbs dHh WyV wiVj@ dHl ai%J sl WjiJ ljvv.z eH[ m

epfap f+eBp lF ujSgb{u[ qVp ijt{ njdH mm

\b>e 57|

qhJ fpit s[ hpwq b>si l[rw ih[ m l[rj ba[ dlqiV rv'Gejxv Vj h'r[@ aJ qV dWiag RpKyg br,loj rjvg h' uJsgh{ m RpKygbJ br,lojrJ dr,y WC[ bV't[ w"aw rias[ hV m f>dcal+g ijq dl>z ug dHl lq[G l[rj dr,y hj;i lV m RpV%J dH,w epfayqawji r[dtbj u' dHo[ dvdtbj uj dihj h{ m f>dca ug V[

Page 690: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

dH,w V;jij r[dtbj dw b>ei[;g iPf i.e dyhV y,wi rjv[ W.s[hV@ duV%J dry'G yji W.s[ WjWj ug s[ fv.z } yp,wg uj ih[hV m h'i rg W[b>a hV dwl[ w'v y"i@ zdCbjv Vidl>z[ hVba[ u{ u{ wji rjv[ LWs W'vs[ h'H[ uj ih[ hV m aJ f>dcal+g ijq dl>z ug RpV%J s[ b,e[ h' w[ fp,AS v,e[ dw aplgG WjWjug } lS[ fv.z dwo[ v{ w[ uj ih[ h'@ aJ RpV%J V[ b,e'G urjWds,aj dw dHhVj qhJ fpitJ } ljigbJ ajwaJ s[ v{ w[ spVgbJs[ Fv[ vHg f+q[Li V[ F[dubj lg@ fi spVgbJ rjv[ v'w dHV%Jsg l[rj l.ea wiVj VhgG yjhp.s[ RpvB dVijsi wis[ hV m lj}f+q[Li V[ hpwq wgaj h{ aplgG RpV%J } v{ bjY@ l' WHg hpwqbVplji blgG dHV%J } v{ w[ uj ih[ hJ m dHaVg Nvw Rpfi.af>dca ug sg b,t tpv eHg ba[ qV dr,y WCgbJ dryjiJbjHgbJ m qV WCj drbjwpv h'r[ Zgiu Vj dihj m btgi RpKa[h"lvj wiw[ f>dca ug V[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug } W[Vagwiw[ fpA dvbj ##eigW dVrj; q{G b{lj ds+LBJa r[dtbj h{q{} lqN VhgG bjHg aplgG dw+fj wiw[ lqNjRp m aJ be'G WjWjug V[ RpKai dr,y WyV wgaj ##u' wpA a.P r[dtbj Rph ngwh{ dHh lj} yp,w w[ v{ ujS rjv[ b>ei[; VhgG lV m dHh W+hqj@drL}@ dLr bjdsw a[ag wi'C s[ra[ lV m$$dxi f>.dca l+g ijqdl>z ug V[ W[Vag wgag dw l,y[ fjaLjh l.a Whjv sjl ugrg bjf ug fjl'G wpN f+jfa wi eH[ hV@ l.a l.fPiV sjl ugba[ ditg bV.s dl>z ug rg N'vgbJ Fi w{ v{ eH[ ba[ l.ady.a ijq W[-b>.a ri'l w[ eH[@ eigW dVrj; q{G A'Bj duhjbjf ug s[ si bjdHbj ba[ bjf ug sg WtdLL a'G dwa[ tjvghg Vj idh ujrJ@ q[i[ eigW RpKa[ rg dwifj wiVg m W[Vag lpVS

Page 691: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

didZ dldZ lF Feaj yiSgvjeg epi w{ ldhu lpFjHg mm

\b>e 638|

duV%J LwagbJ } f+jfa wiw[ wHg qjS dr,y x,l uJs[hV RpV%J f+ag ljdhW sj hpwq h{ ##diZ dlZ lF q'h h{

##Vjqp V rl{ qV bjdHbj mm diZ dlZ brij ljs$$

fi.aP fPiV fs dr,y dryiV rjv[ di,Z dl,Z dr,y dryiw[ bjfS[ bjf dr,y hg upC[ idh.s[ hV m RpV%J sj hi dH,w WyVhg lp,a[ dlZ xvsjdHw hp.sj h{ m fi.aP bjq bjsqg sg lqNa'G Whpa RpKyj hp.sj h{ m dwl[ lq[G WjWj ug wv[iJ rjv[ Fp,y'GsiLV wiV bjH[ lV m WjWj bjV.s dl>z ug V[ Fp,y'G rjdvbJs[ yiVJ dr,y W[Vag wgag dw eigW dVrju wHg ljZP bljc[fjl L.wj wis[ hV dw aphjc[ r,c[ qhJfpit LwagbJ sg ria'G

Rpf>ia WjWj ug V[ WyV wgaj ##Lp,Z h{ a[ij lj} y[aj VhgGFpdvbj u' wpN a{} fsjio s[Sj h{ Yh a[i[ b>si hg e.T W.Vw[ i,dtbj h{ b,t xiwS a'G fdhvJ hg Rph e>T tpv ujH[eghiV FiV uj wj V[a+ x'ip f>dca ug h"lvj it' l[rj wig ujY$$Rpfi.a f>dca l+g ijq dl>z ug V[ W[Vag wgag dw qhjiju u[Rph s[ra[ lV aJ b>ei[;J s[ iPf dr,y dwRpG bjH[ wg s[rdabJs[ dsW liPf dur[G dw e+.oJ dr,y dvt[ hV m Rpl ai%J s[ VhgGhp.s[ m Rpf>ia l+g h;Pi WjWj ug V[ WyV wgaj ##u' raV sgliwji h'r[ Rpls[ iPf dr,y s[ra[ bjRpGs[ hV$$ Fjr dw RpV%JsgbJ risgbJ bjdsw liPf ZjiV wiw[ bjRpGs[ hV ##w'HgFiq wiV sg v'C VhgG lF Lp,Z h{ m$$

Page 692: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

Whpa wis[ hV m WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug V[ RpKai ds,aj##qhJfpit' RpV%J v'wJ } lqN hg VhgG dw blvg wijqja wgh{ m bjh duhCgbJ e,vJ b{r[ hg h' uJsgbJ hV dHV%J } hgwijqja lqN uJs[ hV m aplgG bjfS[ bV.s dr,y qeV idh.s[h'@ u[ w'Hg Whpaj tdhCj wi[ ba[ df,Aj hg Vj A,c[@ a[ Rpl}ljc[ r,v F[u dsbj wi' blgG ujSgH[ a[ Rph ujS[ u[ w'Hgblvg wijqja r[tS rjvj h'H[ej fdhvJ Rph r[tw[ dvuj rglwsj h{ ba[ fit wiJe[ dul ai%J aphjcg h'Hg h{ aplgG ujSs[hg h' m yjh[ zC[ dr,y r,Bj qjigH[ Fjr[G r,B[ dr,y zCj qjigH[ljWa ih[ej aJ v{ ujH[ej m u[ Bp,B debj aJ w'Hg dxwi VhgG##wy fwjHg Rpo{ fjdH$$ dHh' duhgbJ wijqjaJ aplgG rg drtjdsbj wi' aphjc[ w'v dwhCg h{ VhgG@ dfAv[ uVq dr,y aplgGrg drtjHg h{ m$$ be'G wv[iJ rjdvbJ V[ h,o u'C w[ W[Vag wgageigW dVrju q{} aJ w'Hg Ijs VhgG ws'G drtjHg h{ ba[ dwo[drtjHg h{ aJ Fp,y'G rjv[ qhjiju V[ RpKai ds,aj ##dul r[v[aplgG L[t W+hq s[ ujq[ dr,y lg fjw fBV$$ epiP VjVw ljdhWsj siLV wiV aplgG eH[ lg ba[ w.Z sg lrjig wiw[ w.ZFuj w[ v{ eH[ lg m dHh us'G beq dVeq sg l'Ng v{ w[ NjaqjigH[ x[i faj v,esj h{ m aplgG aJ ws[ dHl fjl[ Nja hg VhgGfjHg ba[ bjfS[ bV.s dr,y hg qeV h'@ dwa[ Nja qji dvbjwi' m$$

\dHh WyV WjWj ug wv[ij rjdvbJ a'G v[tw s[ dfaj ugV[ lpdSbj a[ dvtjdHbj m|

Page 693: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

##silV dVqt ajf a+Hg q'yVfila qpwda wia de+h wPf mm$$

\b>e 1253|

;qgV dr,y fdhvJ@ Wgu fjHgsj h{@ dxi WPBj WS w[ RpKesjh{ m epirjw h{ ##fdhv'G s[ uC b>si u.q{ RpKfi h'r{ AjRp$$ dwaVjlqJ v,esj h{@ Wgu Wgus[ r,Z[ xpv[ m dxi WPBj xpv s[r[ aJhg Yh WPBj l.fPiV lqdNbj uJsj h{ m Fp,y'G rjdvbJ fjl dH,wlisji fdBbjv[ a'G siLV wiV bjRpGsj hp.sj lg m RplV[ w'Hgsp,t awvgx bjfSg s,lg ba[ lpS w[ WjWj qhJ hdiVjq dl>zug V[ WyV wgaj ##dulV[ a[ij dHvju wiVj h{@ duls[ siLVwiw[ hg a[i[ spt sg Vdriag h'Sg h{ Yh r{s bu[ bjdHbjVhgG$$ dHl ai%J wiw[ Rph lisji vejaji wHg ljv bjRpGsjdihj W[VagbJ wisj dihj WjWj ug hi rjig dHh' hg urjWs[ w[ a'i ds.s[ ih[ m btgi } dH,w rji WjWj bV.s dl>z ugrg Fp,y'G bjH[ h'H[ lV@ ba[ Yh lisji rg bj debj@ lisjiV[ Vqlwji wgag@ Rpfi.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyVwgaj ##WHg lisji ug a[ij dHvju wiV rjvj bj debj h{ mhpS q"wj h{ m a.P bjfSj dHvju wirj v{ u[ yjhp.sj h{ m$$ Rpllisji V[ api.a hg wjhvg Vjv h,o u'C[ ba[ W[Vag wgag qhjijuA[ag dw+fj wi' sKl' Rpfi.a WjWj ug Rpl ue%j r,v duo[ WjWjbV.s dl>z ug sj bjlS lg@ RpZi } F[u ds,aj m b,e[ WjWjbV.s dl>z ug W{n[ h'H[ lV@ dHo[ fdhi[sji tCj lg m dHh lisjiW[-dZbV hg ba[ fdhi[sji s[ fp,A[ dWVJ hg b,e[ v.z debj

Page 694: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

wv[iJ rjv[ WjWj ug s[ bjlS s[ w'v hg uj tdCbj m Rpfi.aWjWj bV.s dl>z ug V[ dHl lisji } dH,w da+Ag dVejh Vjvr[dtbj ba[ WyV wgaj s' bjV[ sj W.sj h{ dwr[G qP.h y,pw w[beJh hg apdibJ bj dihj h{@ dH,w s' WyV h'i ajCVj s[vdhu[ dr,y bjt[ duV%J } lpS w[ lisji lhji Vj ldwbj ba[rjfl WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl fhp.y w[ i' w[ ljig e,vs,lg m Rpfi.a WjWj ug Fp,y'G rjdvbJ V[ dxi sphij w[ fp,dAbj##dw RpV%J qhJfpitJ sg dVejh dr,y aJ v,tJ hg dH.si@ Rpdf>s+@w"cg a'G t'B[ hV u[ a{} RpV%J V[ s' bjV[ sj wdh ds,aj aJwg h'dHbj qhJ fpitJ sg dVejh y s' bjV[ sg wgqa hg Whpahp.sg h{ m a[ij qp,v aJ f{ debj h{ s' bjV[ hg lhg uj a[ijwji; Lp,Z h{ m$$

##u' uVp dVisjr{ ih{ l' eV{ dH.s+ l' i.w mm$$\b>e 1373|

Page 695: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

c[ij WjWj i.pqg rjvj Fp,y'G wvJ

dHh blojV df>c Fp,y' wvJ drt[ h{ m u' w[ F,py'G q>cg a'GFea[ rjvg lCw a[ da.V wp dwv'qgBi s[ xjlv[ a[ h{ m df>cFp,y'G wvj Wdn.cj a'G sl dwv'qgBi s[ xJlv[ a[ h{ m Wdn.cj WiVjvjlCw a[ Fp,y'G w{GygbJ a'G s' wp xivJe s[ xjlv[ a[ h{ m duhCgbJW,lJ q'e[ a'G Wdn.c[ } Fea[ dr,y sg uJsgbJ hV Rph df>cFp,y'G wvJ h' w[ uJsgbJ hV m vpdZbjS[ uJ fdBbjv[ rv'G W,lJijhgG bjRpS rjv[ IjaiP Fp,y'G w{ygbJ a[ RpKai w[ l"t Vjvhg c[ij iP.qg rjvj Fp,y'G wvJ fhp.y lws[ hV m

du.VJ du.VJ drsrjVJ s[ e+.oJ dry'G ba[ RpV%J s[ dV,ugldhI'e Vjv lhjdHaj dqvg sjl RpV%J sj Z.Vrjsg h{ m fplawdqvS sj faj m

fplaw dqvS sj faj

l.a WjWj lpts[r dl>z

c[ij WjWj iP.qg rjvj

df>c[ a[ cjwtjVj Fp,y'G wvJ

\d;v%j Wdn.cj|

Page 696: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,wl.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgv

ugij d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisjiueaji dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+ar[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[df>c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[df>c s[ V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ mdHl drywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| VjvuJ dHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%Jsj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hVba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg mWjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfPvjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJfpiL hV mWjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsVhg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRGbj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%Jsg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbqsg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'GWjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjfV[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHg

Page 697: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

dabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBgWjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idhw[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPvFjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G WjbsWjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwliq>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHgba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sVdl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjfug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHgl[rj fPigbJ wgagbJ wjxg bu[ y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'GlwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y f>ujW@ IP!fg! ijulojV@qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ Ljdqv hV m awigWVw'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJy,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[ lV mbjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.a WjWjwp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJ w'Hg W[VagwiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v ] Fdibj dfbj] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ug V[ l[rj sj bjtSjWjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>ea dvbj w[ l[rjwijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>F h'Hg WjWj wp>sVdl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[q dl>z ug w'v FpKy'ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjf ug } l"Gf ds,aj] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj l.a WjWj t[qdl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[ V[Caj r,Z eHg mWjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[ s[L s[ w'V[ w'V[

Page 698: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-2 rjv[ qhJ l.fBfjn VjVw li sgbJ njnJ dr,y wirjH[ ba[ l>eaJ } b>dq+aA,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dha wHg i[v Ijaij@ W,lIjaij@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJ wgagbJ m l.a WjWjwp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs l.a WjWj lpts[rdl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHg dr,y 250 wqi[h;Pi ljdhW \liJrj| 5 epispbji[ ljdhW wHg v.ei yvjH[ a[ l>aWjWj t[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ug sg dcRPBg uf af$a[ vejHg duhCg bjf ug V[ W[tPWg dVFjHg dHl a'G tpL h' w[l.a WjWj t[q dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug } tpLgbJ WtLgbJdw blk s,l Vhk lws[ dw blk a[i[ $a[ dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVgWjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;PiljdhW@ 2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[Vjq wgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'Gdv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKv'G slaji W.sg wgageHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>cl[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJhdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[rdl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[e,sg ljdhW sg l[rj wirj ih[ hV m

¬¬¬

Page 699: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje V"rJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 700: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

2

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^

df+>Br{Kv146@ dH>cglB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

Page 701: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

FjS{ RpNC FjS{ ijhj mm FjS{ hdi epS epiqpdt ejrjhj mm 5l' WPN{ dul bjdf WPNjH[ mm 6bjH[ bdVw uVq F+dq liSg mmRpZip s[h b>Z wPf a[ vjrhp bfpVg yiSg mm 7w>yV wjdHbj wlgb{ r>Vg yC{ yCjRp mm 9a[ij hpwqp Fvj apZp Fjr{ 10cif{ Zida bwjlp Vt%a+j dli RPfdi bqip wijij mm 12dWtp b>dq+ap wiajdi RpfjH[ m l>lji dWit wRp spdH xv vjH[ m 14F[tjig a[ iju wijr{ ijuj a[ F[tjig 15bjdf vgH[ vdC vjdH sdi sir[l l[ mm 17dfAv[ epVh ldaepip Wtdl vH[ lda l>eda Vjdv ivjr{ mm 22hdi wg Feda qpwda Whp wi[ mm VjVw uV l>de w[a[ ai[$$ 23bjf[ bjdf lev qdh bjdf mm bdVw upeda idy ojdf Rpojdf mm 24b>Zpv[ dBw dViZV ZVp fjdHY f+F VjVw bdVw epVg mm 26VjVw sgV lidS bjH[ edv vjH[ 27H[wp aP h'di r[l Whp a[i[ mm VjVwp ujS{ y'u V a[i[ mm 30dtV qdh brip dtV{ qdh brij byiu yva apqji[ mm 30dtV qdh ojdf dVrju[ njwpi Vgy wgB a[ widh iju>ej m 32H[w{ H[w{ aP ijdHbj mm aRp dwifj a[ lptp fjdHbj mm 34fRpSp fjSg W{l>aip cif{ cif{ dH>s+ dWyjij mm 37wjBg W[ig feh a[ epdi wgVg W>ds tvjlp$$ 39ldaepi dlt wg wi{ f+dafjv mm 41qji{ ijt{ H[w' bjdf mm qjVpt w{ dwAp Vjhg hjdo mm 42aRp u[rcp sjajip V w'Hg ujywp lsj ujy'r{ 43VRp dVdZ a[i{ lev dVZjV mm dHAj fPiwp it{ dVsjV mm 46f+Fp VjijdHS eiW f+hjig m 47

aawij

Page 702: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

u' f+dF bfVg l[rj vjdHbj mm VjVw l' l[rwp shdsl f+eBjdHbj mm 49eHg Wh'Cp W>sg A'Cp dVi>wjip sptsjig mm 50duVj epip dfbjij qdV dyda daVj FjRp epiP s[rjHgbj mm 50hpwqp fAjV{ lp H[w' ujV{ W>sj whgb{ l'Hg 52lptp V fjdHdV qpeZ Vi l>a Vjdv th>s[ mm 54hpwq{ b>sdi lFp w' Wjhdi hpwq V w'dH mm 56bjdf Fvj wiaPda bda Vgwg m bjf[ ujV{ bfV[ ug wg 57a[ig wpsida aP h{ ujSdh bRpip V sPuj ujS{ mm 59zdi Wjhdi a[ij Firjlj aP uV w{ h{ l>de 60FH[ sdHbjv dw+fjv l>a uV aW dHh Wja WajHg mm 62qghp fdHbj fiq[ldi fjdHbj mm ugb u>a ldF lptg rljdHbj mm 65lF[ dHAj fPigbj vde f+F w{ fjr{ mm 66ijq ijdH h'dh W{s WVrjig mm bfV[ l>ah v[hp RpWjig mm 69wjB[ wlB fPi[ epis[r 70uVq Fr>a[ Vidw fC>a[ daV w[ wpv RpZji[ mm 71bfVg l[rj bjdf wijHg epi qda b>adi ujeg mm 72uj w{ qpladw Fje dl l[rj vjdHbj mm 73u{lg FPt a{lg wj fPiw lev zBj wj lpbjqg mm 75silVp s[ta s't Vl[ mm 76wha VjVwp aP ljyj ljdhWp wRpSp ujS{ a[i[ wjqj mm 77bjdf FpvjdH bjf[ qda s[r{ 78sjda wi{ VhgG fA'ajr{ mm H[wj Wtl dxdi Whpdi V Wpvjr{ mm 79l>a WjWj lpts[r dl>z ug 81q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 81

­­­

Page 703: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

FjS{ RpNC FjS{ ijhj mmFjS{ hdi epS epiqpdt ejrjhj mm

\b>e 98|

tjvg } Fi s[Sj ba[ Fi[ } tjvg wi s[Sj@ rlsg V[RpuC ujSj@ RpujCJ dr,y Ldhi Vei rl ujS[@ bVh'Sg }h'Sg wi s[Sj@ lF Rplsg i;j dr,y h{ m qhJfpit lF wpN ujSw[Rpl rjdhepiP sj i>e lqN w[ bV.s dr,y idh>s[ hV m

qhJijSg svgf w"i V[ WjWj ug a'G hpwq v{ w[ w'ng dabjiwijHgm i;j s[ qjvw WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju V[Rpl w'ng dr,y bjfS[ fdr,ai yiV VhgG fjH[ m ljig qpw>qvh'S Rpfi>a dul lq[G l>ea V[ W[Vag wgag dw qhjiju yiVfjY@ h;Pi V[ WyV wgaj ##blgG yiV VhgG fjRpS[ m hjwP yiVfj debj h{ m dHh WyV b,u a,w dwl[ s[ lqN dr,y VhgGbj ldwbj dw blvgba wg h{ m dxi ldhu lpFjb WyV wiV[dw dHl w'ng dr,y wWPai W'vSe[ m dHh WyV rg l,a h'yp,w[ hV m WjWj Vi{S dl>z ug qdhdSbj rjdvbJ s[ lq[G dr,yRpfi>a l>a HgLi dl>z ug i'Cg T>cjv rjdvbJ s[ lq[G dry@us'G rg dwl[ V[ W[Vag wiVg qhjiju@ u[ dHo[ wWPai W'v[aJ dxi wg WS[ej m$$ dxi WyV wiVj wWPai W'vSe[@ dxidwl[ lq[G bt>c fjn rg h'Se[ m$$ b,u Yh WyV f+a,t riaih[ hV ba[ w,y[ epiP WjWa WjSg dr,y xpiqjV h{ m

kbIr mwie mUMfau iqh gurU kI jw qy Brmu n jwie ]

Awp fuby chu byd mih cyly dIey bhwie ]\b>e 1370|

Page 704: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

l' WPN{ dul bjdf WPNjH[ mm

\b>e 368|

hpS WjWj ug s[ f+l>e r,v dZbjV wigH[

W>sj ws[ dwl[ i,Wg f+i[Vj dr,y bj w[ fp>V wi ds>sj h{ mRpl RpKa[ tiy rg wi ds>sj h{ m Rpfi>a wHg rji tiy v'Ca'G r,Z h'S wiw[ qV dr,y d?bjv hp>sj h{@ q{G dHaVj tiyVhgG lg wiVj m u[ q{G dHaVj tiy Vj wisj aJ b,u q[ij h,oa>e Vj hp>sj m spVgbJsjig dr,y W>sj dwaVj rg tiy wi s[r[d?bjv VhgG bjRpGsj m f+i>aP dHh d?bjv f+q[Li Vdqa tiywiw[ ;iPi bjRpGsj h{ m u[ wjdqv qhJfpit s[ hpwq Vjv wi[aJ Rph dHh l>lj dqBj rg ds>s[ hV m dHl q>si RpKa[@ u' c[ijWjWj iP.qg drt[ WdSbj h{ dul} w'ng wdh>s[ hV@ Rpl lq[G l'vJh;ji a'G wpN r,Z tiy bjH[ lV m l>V 1918-19 s[ wigWdHh qp>wqv h'Hg m dHl lq[G a[ Rpl lq[G s[ tiy sj b>sj;jv,ej vr' dwaVj xiw h{ m WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ lq[Gh;Pi dHl T>e Vjv l>lji dr,y ih[ dw l[rwJ s[ qV dr,y l>ljbjRpS hg VhgG ds,aj m lF } hpwq lg u[ w'Hg l>lj Fiq fr[uJ f+a,t s,Dl[ fp,A dvbj wi' m u[ w'Hg l>lj Fiq h'dHbj@ aawjvhg Rplsg Vdr+ag wi ds,ag m dH,w lq[G ijSg svgf w"i s[ qVdr,y w'Hg l>lj bjdHbj m RplV[ lpfV[ dr,y ds+LBJa r[dtbj mRpfi>a ijSg siLV wiV bjHg m RplV[ WjWj ug fjl W[Vagwgag l,y[ fjaLjh q{G dHh wpN r[dtbj h{ m$$ lpVS a'G Wjbs

Page 705: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

WjWj ug V[ WyV wgaj ##WgWg u' wpN a>P r[dtbj h{@ Yh lFwpN ngw h{ m a[ig l[rj sj xv u' h{ Yh wpN dHl ai%J hgh{$$ m

lPt qhv uj w[ RPy spbji[ mmaj qdh rjldh Fea dfbji[ mm

\b>e 739|

WgWg spVgbJ dr,y v'w wdh>s[ hV sl dHo[ ba[ l,ai b,e[ mepiP VjVw s[ zi dr,y aJ m

FrjVg Feda FjdH w'cg bei Fje ijt{ajdh epip liW dVZjV sjVp s[a h{ mm

a>P u' wpN l[rj wgag h{ dVLwjq h' w[ wgag h{ m a[ig l[rjsj xv a{} epiP VjVw V[ drtj ds,aj h{ m a>P b,e[ sj dxwiVj wi m WjWj ug } f+l>V r[tw[ qhjijSg V[ qhjiju[ } siLVs[S sg o'Cg uhg W[Vag wgag m WjWj ug V[ Rpo[ hg i'w ds,ajdw Rplsg bu[ w'Hg v'C VhgG m

bjH[ bdVw uVq F+dq liSg mmRpZip s[h b>Z wPf a[vjrhp bfpVg yiSg mm

\b>e 702|

apvlg sjl ug V[ FerjV dw+LV ug s[ qpt a'G Rpyjdibjh'dHbj woV dHM sKdlbj ] ^

uJ fi bag dw+fj q{G wi h>P mmaJ wj lpt l>fa lF hi h>P mm

Page 706: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

l>lji dr,y W>s[ RpKfi WC[ sp,t bjRpGs[ hV m sp,tJ dr,y W>sjsp,tg h' w[ hi eva w>q wisj h{ m dulsj Vaguj sp,t hg sp,thp>sj h{ m f+i>aP w'Hg fPiWvj fp>V uje fr[ aJ sp,t r[v[ WjSgdr,y qV v,esj h{ m uJ dqvsg h{@ Vjq ilgH[ qhJfpit sg l>ea mdHl ai%J ##spt sjiP lpt i'e FdHbj$$ m a[ dxi dw+fj hg dw+fjh{ m WtdLLJ s[ F>cji tp,v% uJs[ hV m dHw lq[G FjHg iaV dl>z##ci'vg$$ ba[ RpV%J sg lfp,aVg ##qjHg u{ w"i$$ s'r[G fag faVgl+g h;Pi WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg yiV LiV bjH[ m bjfSgqdiIjsj bVplji Vjq@ e'a@ VjVw[@ sjsw[@ fp,Aw[ hpwq h'dHbj##dw dH,w dH,w W'ig s[ dsRp a[ Rpl rS s[ h[n bjlS wijdsRp$$ m Rpfi>a w[li dl>z V[ WyV wgaj dw qhjiju dHh dl,taJ Rph h{ duhCj wHg ljv h'H[ bjdHbj lg a[ dxi y'ig F,udebj lg m RpKai dr,y WjWj ug V[ WyV wgaj ##w[lij@ Ys'GdHh dHw,vj hg lg m hpS dHh zi uj w[ a[ drbjh wijw[ dH,wa'G s' h' w[ bjH[ hV m dHl s[ zi rjvg V[ Vjv h' w[ l[rjwiVg lg@ aJ dHh F,u debj lg m hpS Lp,Z h{$$ m a[ dxi FjHgiaV dl>z a[ dHl s[ zi rjvg s[ f+Ljs r,v r[t w[ WyVwgaj m ##a[ij f+Ljs L>wij fpig V[ dwRpG q'dCbj m a{} faj h{a>P ljcj W>sj ]G ( ljcj a[ij fpijSj l>W>Z@ Yh a[ij f+Ljs dwr[Gv{ lwsj lg RplV[ Yl r[v[ hg ljcj Vjq v{ w[ a{} Fp,vg h'Hge,v Ijs wijHg aJ a>P dHo[ bjdHbj$$ m Rpfi>a v>ei dr,y'G f+LjsjA,wS sj hpwq h'dHbj duo[ dwo[ dwl[ } bijq wiV sj hpwqh'dHbj@ lF V[ bijq wgaj m Rpfi>a s' ljv dHo[ yiVJ dr,yi,Ddtbj fi l[rj VhgG ds,ag m yji f>u qhgV[ Wjbs zi ujSsg bjdebj s[Sg@ WyV wiVj@ zi e[Cj qji w[ bjRp@ ljij

Page 707: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

dwijdHbj FjCj w'v'G s[Sj m qjaj dfaj s[ zi ujSj dH,w uJs' dsV idh w[ dxi yiVJ dr,y hj;i h' ujSj m

w>yV wjdHbj wlgb{ r>Vg yC{ yCjRp mm

\b>e 146|

l'V[ a[ yJsg } Wji-Wji Tjv w[ Lp,Z wigsj h{ m dul lq[GLp,Z h' uJsj h{ m dxi spWjij dHl } Rpl lq[G hg h,o vjRpSjus'G@ dHlsj edhSj bjdsw WSjRpSj VhgG aJ t;jV[ dr,y Lp,ZiPf h' w[ dBdwbj idh>sj h{ ^ -

##u[ h'r{ Vsdi lijx wg WhpdC Vj fjHg ajRp$$\b>e 146|

epirjw h{ m WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg l[rj dr,y u'rg f+[qg bjdHbj u' hpwq h'r[ q>VSj Rpl RpKa[ dw>aP f+>aP wpNVhgG wiVj m

##lvjqp uWjWp s'r{ wi[ qp>Th zpoj ujdH$$\b>e 474|

dHh lF l[rjsjiJ vHg ;iPig hp>sj lg m f>dca l+g ijqdl>z ug h;Pig l[rj dr,y a,afi lV m dH,w rji dHV%J } hpwqh'dHbj Fp,y' df>c dr,y v>ei dr,y l[rj wiw[ bjdHbj wi' m l[rjdHo[ c[i[ dr,y rg ljig wiVg m dHo'G l[rj wiw[ bjdebj v{ w[l[rj v>ei dr,y uj w[ wiVg m Rpfi>a WjWj ug sg l[rj dr,yhj;i h'Sj m Fp,y'G wvJ dul } f,wg Fp,y' rg bjts[ hV@ dHo[WgWg wiq w"i ug s[ yp,v%[ hV m f>dca l+g ijq dl>z ug V[ wpNlqJ l[rj wgag m s' ojrJ RpKa[ fPig l[rj wiVg h{ aJ qpLdwvw>q fi>aP qi ugrC[ epiqpt dHl ai%J sg ejtCg l[rj wi uJs[

Page 708: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

hV m qhJfpitJ V[ l[rw sj qV r[tSj hp>sj h{ m u[ qV ldaWyV wisj h{@ aJ l[rj lxv h{ m l' dHl f+gdtbj dr,y f>dcal+g ijq dl>z ug lxv h'H[ m dH,w rji l+g h;Pi WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[ WyV wgaj@ \l>a w[li dl>z ug u' WC[ v>q[ bil[a'G WjWj ug fjl idh>s[ lV m Whpa FuV dlqiV wiV rjv[lV@ dHV%J sj f+l>e dfAv[ fjl[ dr,y bj yp,wj h{| m w[li dl>zug } l>W'ZV wiw[ WjWj ug V[ WyV wgaj ##w[li wlaPig@ a[igW>seg h'Hg fPig@ u' q>eSj h{ q>e v{$$ m dHh WyV wHg rjiWjWj ug V[ wgaj m fi>aP hi rji l>a w[li dl>z ug dHh'G W[Vagwi ds>s[@ ##QigW dVrj; q{} aJ dwl[ rlaP sg v'C VhgG mq[igbJ v'CJ lF aplgG fPigbJ wi ds,agbJ hV m$$ f>dca l+gijq dl>z ug r,v dHLjij wiw[ WyV wiVj@ ##dHh u' wpN q>esjh{ dHl} WtL dsY m dHl RpKfi q[hi wiVg m$$ Rpfi>a WjWjug V[ WyV wiVj ##Lp,Z h{$$ m l' dHl ai%J f>dca l+g ijq dl>zug RpKfi lq[G bVplji q[hiJ hp>sgbJ ihgbJ m

a[ij hpwqp Fvj apZp Fjr{\b>e 359|

u' hp>sj h{ dwl[ i,Wg f+[iVj bVplji hp>sj h{ m hpwq Vjv hgqhJfpit lF wpN wis[ hV m u' hpwq h{ Yh dVi>wji sj hp>sjh{@ fi>aP riasj dwl[ qhJ fpit s[ ijhgG h{ m uJ qhJfpit sgilVj a'G dVwv[ uJ RpV%J a'G dwl[ dHLji[ qjai RpV%J sj riajYh'r[ m WjWj ug s[ WyV bVplji w'ng qhjijSg svgf w"i V[l>fPiV wi ds,ag m fi>aP WjWj ug V[ bjfSj bjlS dHl w'ngdr,y VhgG vjdHbj m dH,w rjig rg w'ng dr,y yiV VhgG fjH[ m

Page 709: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

dfA[ fjnw fC% yp,w[ hV m wHg rji l>ea V[ W[Vag wgag lg@l+g epiP e+>o ljdhW v{ bjHgH[@ fi>aP WjWj ug V[ hpwq VhgG lgds,aj@ us'G w'ng WS eHg aJ dH,w rji dxi l>ea V[ W[Vagwgag dw qhjiju dHo[ l+g epip e+>o ljdhW dvbj w[ i,tgH[ m WjWjug V[ aawjv hg qV;Pig s[ ds,ag m hpwq wgaj ##f>u dl,t ujw[ l+g b>dq+ali a'G v{ bjY$$ m dul rwa W[Vag wgag dw f>udl,t dwhC[ hV Vjq s,l' m Rpfi>a WjWj ug V[ f>u h[n dvt[Vjq s,l[!

1| FjHg hiy>s dl>z Wgwg sj@

2| FjHg y>sj dl>z

3| qpVLg hids,a dl>z@

4| FjHg iaV dl>z ci'vg-

dHw Vjq sjl } drli debj h{ m

apiV lq[G WCg l?a dl,Ddtbj ds,ag ##l+g b>dq+ali fhp>yw[ fdhvJ hdiq>si ljdhW fhp>y w[ dHLVjV wiVj m dxi Rpo[s[e wirjRpSg m Rpo[ hg l+g epiP e+>o ljdhW v{ ujS rjla[ bisjlwiVg m dxi W;ji dr,y'G ldaepiP sj liPf v{ w[ dH,w zdCbjvVjv v{ w[ cPT[ dwijHg rjvg lgB RpKa[ ldaepiP dWnj w[ bjflgB a'G Fp>u[ vgCj drAjw[ xiL a[ W{n w[ WjSg fCdsbJ V[Wdn>c[ a'G b{o[ Fp,y' aw bjRpSj m l+g epiP e+>o ljdhW ug sgh;Pig dr,y W{n w[ WjSg fC%S sj wHg epSj r,Z xv h{$$ mdHRpG ljig qdiIjsj lqNj w[ f>u dl>z b>dq+ali a'i ds,a[ mRpfi>a hpwq bVplji l+g epiP e+>o ljdhW ug } v{ w[ bjH[ mdul r[v[ zdCbjv sg brj; WjWj ug a,w fhp>yg h;Pi bjfS[bjlS RpKa[ RpKn tv'a[ m dHaV[ } f>u[ l[rsji c[i[ a[ fhp>y

Page 710: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

eH[ aj WjWj ug V[ RpKZi } qpt wiw[ Vqlwji wgag m dHRpGw'ng dr,y l+g epiP e+>o ljdhW ug sj blojV wgaj m dul lq[GldaepiP sg l[rj bjdsw wiV vHg W[Vag wiw[ bjdebj q>egaj hpwq wgaj ##lqJ V[C[ hg h{ m dHV%J sg l[rj wiV rjvjf+eB h'S rjvj h{ m W[-b>a l[rj wi[ej ba[ wijr[ej bu[ YhqhJfpit epfa h{$$ m dHh dHLjij WjWj bV>s dl>z ug wv[iJrjdvbJ r,v lg m WjWj bV>s dl>z ug lq[G-lq[G bVplji lFdWh>eqj fjl'G l[rj wijRpGs[ ih[@ dur[G FjHg l>aj dl>z h{,c ijeg@FjHg iaV dl>z ci'vg a[ WjWj h;Pi dl>z ba[ h'i rg wHgdl>z dul} rg yjhp>s[ l[rj dr,y vj v{Gs[ lV-

dHl lq[G l>a wp>sV dl>z ug l[rj wi wij ih[ hV m

dHh f+l>e FjHg iaV dl>z ci'vg a'G dqdvbj m

cif{ Zida bwjlp Vt%a+j dli RPfdi bqip wijij mm

fRpSp fjSg W{l>aip cif{ cif{ dH>s+ dWyjij mm

\b>e 999|

WjWj ug s[ lq[G Whpa rJl fH[ hp>s[ lV m u[ dwl[ lq[G dwl[V[ Vei dr,y'G bj w[ W[Vag wiVg qhjiju@ qgGh sg v'C h{uJ hrj yvjRp aJ hpwq wiw[ w'Hg rJl duo[ hpwq s[Sj Rpo[i,t s[Sj aJ v'C bVplji WjiL@ hrj bjdsw y,v f{Gsg lg mdxi hpwq Vjv Rpo'G yp,w w[ sPu[ oJ i,tS Vjv WjiL hrj W>sh' uJsg lg m dH,w rji ljrS@ Fjsi'G s[ qhgV[ hrj W>s lg mhrj W>s h'S wiw[ lF ug u>a WC[ sptg lV m dwl[ V[ Veidr,y'G W[Vag wgag dw qhjiju hrj uqJ hg W>s h{ m wpN dw+fj

Page 711: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

wi' aJ WjWj ug V[ WyV wgaj ##hV[ig yvj s[HgH[ m$$ Rpl f+[qgV[ W[Vag wgag qhjiju dHl epq Vjv'G aJ hV%[ig y>eg h{ m h;PiV[ hpwq wgaj ##dxi dHRpG wi' bjh duhCg v'Bg dB,v[ RpKa[ fHgh{ dHl sj qP>h fhjC r,v wi dsRp$$ m hpwq bVplji wiV sgs[i lg dw wpN dq>BJ s[ b>si b>si dHaVg ;'isji hrj y,vga[ Vjv n>T h' eHg m duo[ b,e[ ligi RpKfi w,fCj VhgG lgi,Ddtbj uJsj@ n>Tg hrj y,vS wiw[ v'wJ V[ yJsij sgbJWpwvJ qjigbJ m Rpl lq[G WjWj Wp,Z dl>z dTv'G h;Pi s[ yiVJdr,y W{nj lg m RplV[ W[Vag wgag ##qhjiju hpS Wl wi' m Whpahrj y,vsg h{ m b,tJ dr,y dq,Bg f{Gsg h{ m apdibJ VhgG uJsj mVjv hg WjW[ Wp,Z dl>z dT,v'G V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju Rpl v'B[sj q>Ph duhCj hpwq bVplji fhjC } wgaj h{ m Rplsj q>PhsPu[ fjl[ wi dsbJ($$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##Wp,Z dlbJ dHV%Jv'Bj uJ WjlJ dr,y wpN VhgG m u' wpN h{@ hpwq dr,y h{ m hpwqVjv hg hrj y,vg h{@ hpwq Vjv hg W>s hp>sg h{ m dwl[ lq[Gv'B uJ WjlJ Wsv[ Vj vdCY m epiP VjVw sg dw+fj Vjv lFwpN hpwq dr,y h{ m$$

1| WjWj Wp,Z dl>z dTv'G s[ f'ai[ epvr>a dl>z s,Ddlbj dwdH,o[ dH,w rS sj si?a hp>sj lg m Rph rS dr,y'G f'vj h'S wiw[Rpl dr,y dH,w tp,c lg m Rpl t,pc dr,y dH,w z,peP idh>sj lg m RplrS s[ qp,T Vjv WjWj ug s[ hpwq bVplji dH,w dq,Bg sj dfbjvjfjSg sj Fi w[ i,Ddtbj hp>sj lg m hpwq Vjv hg Rpo[ wpN sjS[dtvji w[ i,t[ uJs[ lV m Rph rS sg tp,c dr,y'G Wjhi bj w[sjS[ ype v{Gsj ba[ fjSg fg w[ qpC w[ tp,c dr,y hg rC w[W{n uJsj lg m WjWj ug V[ zpeP sj Vjq ##bvxj$$ i,Ddtbj lg m

Page 712: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

2| duo[ dHVljV sg l'y ba[ lqN w>q VhgG wisg m ws[WjWj ug V[ hpwq wiVj ##y>ej u[ hrj sg v'C h{ aJ bvx[} bjt ds>s[ hJ f,tj yvj dsRPej m$$ Vjv hg hpwq Vjv ##bvxj$$hrj sg v'C h{@ ftj yvj s[ m zpeP V[ W'vSj LpiP wi s[Sj mhrj yv f{GSg m duaVg s[i hrj yvSg zpeP V[ W'vs[ idhSj mus'G hpwq s[ w[ zpeP } ypf wijRpSj a[ hrj rg W>s h' ujSg mwHg rji dHRpG rg hp>sj lg m W[-b>a t[c lg WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug qhjiju sg m wia[ fpit Vjv bF[s h' w[ lji[ t>cJdry W+dhq>cJ dry hpwq yvjRpGs[ lV dur[G WjSg dr,y xpiqjS h{ m

VjVwp wha lpVhp i[ v'ej l>a ilV w' WlhgbRp mm\b>e 700|

borjf+F ug Wldh ljZ wg ilVj mm

\b>e 263|

dHh f+l>e epvr>a dl>z fjl'G dqdvbj

dWtp b>dq+ap wiajdi RpfjH[ ml>lji dWit wRp spdH xv vjH[ m

\b>e 1172|

duo[ udhi h{@ Rpo[ b>dq+a rg h{ m u[ wpsia V[ epvjW riejxp,v f{sj wgaj@ f>+aP Rplsg cjhSg Vjv w.c[ rg W[-b>a hV mdHl l>lji dr,y duo[ qhJ fpit bjH[ Vjv ljwa fpit rg bjH[ mljwa fpit bjfS[ drRphji a'G VhgG Bv[ ba[ qhJfpit l>ljigba[ f+qjio s[ W[-b>a tpv%[ ex[ riajRpGs[ ih[ dur[G WjSg dr,yxpiqjS h{ m

wWgi l>ap V Ajc{ l>aHg uRp w'dBw dqvdh bl>a mm

Page 713: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

qdvbjeip FpI>eq W[dTRp a lgavaj V au>a mm\b>e 1373|

dHl[ hg Vei dr,y dH,w d;qgGsji lg dul sj Vjq qhJdl>z lg m Rph y>eg ujdHsjs sj qjvw a[ V>Wisji rg lg mdHlsj drhji lal>egbJ rjvj VhgG lg m dHl fpiL V[ i'; LijWfg w[ WjWj ug s[ blojV r,v bjRpSj@ vvwji[ qjiV[ wdhSj@##q{G qhJ dl>z u,B m$$ dul lq[G WjWj ug s[ blojV s[ V[C[ bjRpSjba[ W'vSj WjWj ug V[ dHl} ws[ s' ipfH[ a[ ws[ dH,w ipdfbjs[ w[ q'C s[Sj m u[ l[rjsjiJ V[ W[Vag wiVg dw qhjiju blgGwpN wp W>s[ v{ w[ V>Wisji } lqNjHgH[ m dHh LijW fg w[ i';dHl ai%J dwRpG wisj h{ m aJ hpwq wiVj ##dHl } u' wisjh{ wiV dsY u' wdh>sj h{@ wdhS dsY m hBjRpSj VhgG m$$ dHhdrhji Rplsj wHg ljv y,vsj dihj m dH,w rji FjHg Vgvj dl>zV[ W[Vag wgag dw qhjiju dHl qhJ dl>z V>Wisji w'v ;qgVrg h{ a[ dxi V>Wisjig rg wisj h{ m aplgG dHl} hBjRpS s[oJ w'v' ipfHgbJ ds>s[ h' m Rpfi>a WjWj ug V[ Vjv hg bjfS[h,o R,pa[ xPw qjig a[ WyV wgaj ##lF ;qgV a[ V>Wisjig RpKcujr[eg m

dHh WyV b,u aw f+a,t hV ria yp,w[ hV m

F[tjig a[ iju wijr{ ijuj a[ F[tjig

\b>e 1252|

lF a'G r,cj l>ljig fsjio hwPqa hg hp>sg h{ m A'B[ siu[sg QigWg@ Fp,t dVijsig h{ m dulV[ hwPqa wgag h'r[ m Rpl rjla[dVijsig lhjiVg Whpa qpLdwv hp>sg h{ m f+i>aP hpwq bB,v h{ mdHh ria w[ idh>sj h{ m epirjw h{ m

Page 714: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

hpwqp V ujHg q[dBbj u' dvdtbj l' Vjdv mm\b>e 1091|

fi>aP qhJfpit lsj sdHbj s[ zi dr,y rias[ hV m dwl[Vj dwl[ ai%J q'h qjdHbj dr,y ve[ ugr Fv[ w>qJ dr,y v,eS mdHh aJ hg h' lwsj h{ u[ WyV q>V w[ qV qi;g wiV a'GhB' m dH,w lq[G l+g h;Pi WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ qpVLghids,a dl>z ba[ f>dca l+g ijq dl>z } hpwq ds,aj ##dh>splajVdr,y dw>VgbJ dibjlaJ hV m lF sg deSag wi'$$ m dHV%J V[deSag wiw[ WjWj ug b,e[ W[Vag wgag ##qhjiju@ hpS wghpwq h{ m$$ dxi WjWj ug V[ hpwq wgaj ##dHV%J dibjlaJ s[ijdubj } dy,ngbJ dvt' ba[ bljc[ rv'G s,l' dw aphjcgbJdibjlaJ uj ihgbJ hV m aplgG dsV ija qjC[ w>qJ RpKa[ v,wW>dVbj h{ m$$ aplgG bljc[ w'v bjRp m epiP VjVw ljdhW sg dw+fjVjv aphj} dl,Z[ ijh fjHgH[ ba[ aphjcj iju Fje Wy ujr[ej mdw u[ WyjRpSj h{ aJ hpS q"wj h{ m ljc[ w'v fhp>y'$$ m Rpfi>aqpVLg hids,a dl>z ba[ f>dca l+g ijq dl>z l'yJ dr,y f{eH[ dw WjWj ug aJ W[-firjh hV m b>ei[; sg hwPqa h{ ma[ dxi iju[ dibjlaJ s[ qjvw dwa[ w'Hg h'i hg RpKfsi VtCj wi s[Sj m WjWj ug V[ wHg rji WyV wgaj m ##ciV sgv'C VhgG m aplgG dH,w rji dy,ng dvt' m dul} v'C h'r[eg bjujr[ej m Vj bjRp aJ Vj lhg@ aplgG ci' Vj dvt dsY m$$ Rpfi>aWyV q>V w[ lF } t,a dvt ds,a[ m fi bjdHbj w'Hg VhgG m

xigsj wPw[dsbJ yJe[dsbJ qag s[dsbJ dVa mm u' l{ajdV r>EjdHbj l[ dwa x[idh dya mm

\L[t xigs ug@ b>e 1378|

Page 715: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

bjdf vgH[ vdC vjdH sdi sir[l l[ mm

\b>e 488|

qjdHbj Vjq Fpv[t[ sj h{ m w'Hg fp,aiJ s[ q'h dr,y bj w[Fp,v uJsj h{ m w'Hg q'h bjdsw dr,y f{ w[ Fp,v uJsj h{@ u[ljZP l>a h{ aJ spVgbJ sg qjS rdcbjHg dr,y bj w[ Fp,vuJsj h{ m b{l[ driv[ RpKaq udebjlP rg hp>s[ hV@ duV%J }dVi>wji w'Hg Vj w'Hg spt wLB s[ w[ spt dr,y'G w,T w[ dl,Z[ila[ Rpfi v{ bjRpGsj h{ m dHl[ ai%J s[ wHg f+l>eJ dr,y'G dH,wf+l>e wijyg s[ l[nJ sj h{@ dHh s' lw[ Fij wijyg hpS fjdwlajVdr,y ldhuZjig dl>Zg l[n lV m dHV%J sg Rpl lq[G hgdibJ sgspwjV lg m u"hig lV hgi[ r[ys[ ba[ tigss[ lV m e+dhlaglV@ dHV%J sj fdirji rg lg m dH,w rji dHV%J sg spwjV RpKa[dH,w b>ei[; ba[ Rplsg q[q bjH[ m q[q V[ w'Hg hgij tigsSjlg m Rpl V[ wHg hgi[ r[t[ ba[ Rpls[ fl>s w'Hg Vj bjdHbj mbtgi RpKa[ dH,w u"hig s[ Fij V[ iaj wp Qp,l[ dr,y bj w[ bjtds,aj wpN tigsSj h{ aJ tigs' VhgG aJ bljcj rwa ?ijWVj wi' m b,e'G b>ei[; ba[ q[q ep,l[ dr,y bj eH[ m q[q V[ rgep,l[ rjvg e,v wdh ds,ag ba[ h,o dr,y xdCbj h'dHbj hgijq'C ds,aj m b>ei[; s[ q>V dr,y ep,lj aJ h{ lg m Rpfi'G spwjVdr,y'G RpaiV v,DdebJ q[q s[ f{i } n[cj v,e w[ b{lg dc,egdw Rpl s[ dli dr,y l,B v,e eHg m f"CgbJ dr,y'G diCsg lCwa[ bj eHg m q[q s[ dli a[ l,B lg m ?PV Whpaj dVwvS wiw[

Page 716: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

hlfajv uj w[ Rplsg q"a h' eHg m Rpfi>a fCajv h'Hg a[dHV%J s'hJ l[nJ RpKfi wav sj w[l WS debj m spwjV W>sh' eHg m s'r[G Fij u[v% dr,y W>s h' eH[ m bqgi W>s[ RpKa[ u[vsg fjW>sg m dH,w rji aJ qplgWaJ s[ fhjC dHV%J RpKfi bjdc,e[ m fi bqgi hp>s[ h'H[ rg WCg wdnV qdiIjsj Vjv dVaV[qwiVj bji>F wi ds,aj m dVaV[qg WC[ awC[ lV m f>ujh-f>ujhfjn ufpug ljdhW s[ s'r[G FjHg i'; wis[ lV m us'G ;[v% b>siW>s h'H[@ s'hJ V[ dqvw[ dryji wgag m dHl wav Vjv ljcjlW>Z w'Hg VhgG m dxi dHh ljc[ up>q[ dwRpG v,ej fi u[ w'Hg ljcjdfAvj wgaj h'dHbj wiq h{ @ dHh aJ epiP VjVw hg ujSsjh{ m Rpfi>a s'hJ FijrJ V[ u[v% s[ dr,y hg bisjl wiw[ dVaV[qr,Z wiVj bji>F wi ds,aj m f>ujh-f>ujh fjn b,e[ hg lVdxi f>Ng-f>Ng h'i rZj ds,a[ m i'; bisjl wiVg m f>Nai-f>Naifjn ufpug ljdhW s[ wiV[ m

uj wRp qplwvp bda WS{ T'Hg w'dH V s[dH mmvjeP h'H[ splqVj ljw dF Fdu tv[ mmlF' Fu{ bjlij yPw[ lFp blijRp mmdyda bjr{ Ylp fjiW+hq ve{ Vj aag rjRp mm

\dligijep qhvj 5 b.e 71|

Rpfi>a wpN dsVJ dr,y hg dH,w dsV b>dq+a r[v[ ;[v% s[dr,y hg epiP VjVw ljdhW s[ siLV h'H[ a[ hpwq h'dHbj ##aplgGWig h' ujYe[$$ m Wig h'S a'G Wjbs aplgG Fpy' d;v%j Wdn>cjdr,y dH,w Vei h{ Rpo[ fhp>y' m dHl a'G bevg e,v Yh wiVe[ba[ Vjv hg Fp,yG' rjv[ WjWj ug sj liPf siLV wirj w[ fAjSrg f,wg h' eHg m dxi ldaepip bv'f h' eH[ m

Page 717: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

2| Rpfi>a qpwsqj y,vsj dihj m dul rwa x{lvj h'S sjlqJ V[C[ bjdHbj l+g epiP VjVw ljdhW V[ wijyg dr,y v,e[h'H[ l{LV u,u } dul w'v qpwsqj lg } rg dwl[ iPf dr,ysiLV s[ w[ dHV%J } Wig wiV sj hpwq ds,aj m fdhvJ aJRplV[ dHl ds+LBJa } dH,w rdhq lqdNbj m sPug rji dHl}lta iPf dr,y siLV s[ w[ dxi ajCVj wgag@ dul wiw[ l{LVu,u wpN l'yS RpKa[ q;WPi h' debj m btgi RpKa[ w[l s[ x{lv[sj dsV bj debj@ b>ei[; l{LV u,u wpN ciV v,ej m fi>aPqV bu[ spdy,ag dr,y lg m dwl ai%J wgaj ujr[ m RpV%J l[nJsj dVaV[q ba[ bisjl bu[ rg Rpl[ ai%J hg ujig lg m fi>aPqV RpKyg br,loj dr,y lg m dH,w dsV dxi dHV%J l[nJ } hpwqh'dHbj ##dHo'G Wig h'S Rpfi>a aplgG lF a'G fdhv[ Fp,y'G fhp>ySjh{ m h'i w>q dxi wiVj m$$

x{lvj wiV lq[G b>ei[; l{LV u,u V[ dHV%J } luj s[SWji[ wpN l'y w[ dvta wiV v,ej m dxi Rpl lq[G f+a,t iPf dr,yw'Hg e{Wg brj; lpSjHg ds,ag ##dHV%J } w'Hg luj VhgG s[Sg mW[-wlPi hV dryji[ m dHV%J } Wig wi s[ m$$ dHh w'Hg WCgwCwrg brj; lg ba[ Rpl sg wvq hg Vj yv lwg m Rpfi>aq;WPi h' w[ Wig wiV sj hpwq s[ w[ Wj-dH,;a Wig wi ds,a[a[ dwhj aphjc[ dli s[ RpKa[ w'Hg r,cg ajwa h{ m aphj} RphWig wirj ihg h{ m q{G VhgG wisj m dHh i,Wg hpwq h{ m

dul w[ dli Rpfdi a.P lpbjqg l' sptp w{lj fjr{ mmW'dv V ujS{ qjdHbj qds qjaj qiSj ygda V bjr{ mmq[i[ ijqijdH a>P l>aj wj l>a a[i{ mma[i[ l[rw wRp FRp dwAp Vjhg uqp Vhg bjr{ V[i[ mm

\lPhg q! 5 b>e 750|

Page 718: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

hpwq bVplji s'r[G FiJ Rpl lq[G hg Fp,y'G r,v } irjVjh' eH[ m wijyg a'G yvw[ Wdn>c[ fhp>y eH[ m

3| dHZi c[ij iP.qg rjvj drt[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugbjfS[ bjlS RpKa[ dWijuqjV lV m byjVw hg hpwq wgaj##Vgvj dl>z ba[ iaV dl>z ci'vg } hj;i wi' m Vgvj dl>zba[ iaV ci'vg } hpwq h'dHbj$$ ##aplgG s'r[G Wdn>c[ ujY mRpo[ s' epiP VjVw ljdhW s[ Fea bjH[ hV m RV%J } v{ w[bjY$$ m Rpfi>a dHV%J s'hJ s[ fdhyjS wiV sgbJ dVLjVgbJs,l w[ drsjb wi ds,a[ m hpwq bVplji s'r[G Wdn>c[ fhp>y eH[fAjS w[ h'vg-h'vg apiw[ Fp,y' fhp>y eH[ m dul lq[G s'V'G l[nWjWj ug sg h;Pig dr,y fhp>y[ a[ dxi s'hJ V[ h[n dvdtbj LWsfdC%bJ_

hRp bjdHbj sPihp ydv w{ q{ awg aRp liSjdH ugRp mmq{G bjlj itg dyda qdh q[ij lF' sptp erjdH ugRp mm

\b>e 763 lPhg qhvj 5 epSr.ag|

dHh f>eagbJ dHV%J V[ dwl[ i>e dr,y bjw[ wHg rji fC%gbJduV%J } lpSw[ l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug Whpa hg f+l>Vh'dH m Rpfi>a s'hJ FeaJ sg iaV dl>z ci'vg s' rwa uvfjSg sg l[rj wis[ m dfaj ug s,ls[ lV Rpl lq[G dHV%J s'hJsg br,loj WCg qlajVg lg m hi r[v[ us'G wpN lpVS dr,ybjRpSj uJ aJ ufpug ljdhW s[ fjn sg brj; lpVSg m uJZ>V epiP VjVw sg dHl a'G dWVJ w'Hg spdVbjrgG e,v dHV%J a'GVhgG lg lpSg m dwl[ rwa dHV%J s'hJ } WjWj ug V[ ws[ Vjws[ bjfS[ w'v WpvjRpSj@ aJ dHV%J V[ bjf Wgag w'Hg e,vwiVg@ VhgG aJ yp,f idhSj m

Page 719: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

whp wWgi eP>e{ epCp tjdHbj fpA{ a[ dwbj whgb{ m\b>e 334|

dHw dsV ljig l>ea dr,y W{n[ h'dHbj hg WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[@ dHhVJ s'r[G l[nJ } bjfSg hj;ig dr,y Wpvjw[hpwq wgaj ##bjfSg ljig whjSg lpSjY m$$ dHh dHLjij Rplhwgwa r,v lg dul WhjV[ Fp,y' bjRpSj h'dHbj m dHo[ u' f+l>edHV%J V[ lpSjdHbj Yh df,A[ qp,T dr,y hg dvt ds,aj h{ m ljijf+l>e lpVS Rpfi>a WjWj ug V[ hpwq wgaj ##aphjcj w>q Lp,Zh{ m hpS zi ujY m Vjv[ bjfSg dwia wi' ba[ Vjq uf' m dHhdrzV u[ aphjc[ w>q dr,y Vj f{Gsj aJ aplgG q'h qjdHbj dr,yf{ ujSj lg m aphj} epiP VjVw ljdhW V[ bjf lF wpN FjSjriaj w[ dlZ[ ijh a[ dvbJsj h{$$ m Vjv hg hpwq wgaj ##Rplb>ei[; u,u s[ Vjv@ aplgG VhgG bjRpSj m aplgG spdVbjrgG dHAja'G idha h' a[ Yh spdVbjrgG q>ej sg f>c W>V%g dxisj h{$$ mRpfi>a s'hJ } bjdebj s[ w[ drsjb wgaj m FjHg Vgvj dl>za[ FjHg iaV dl>z ci'vg RphVJ } Wdn>c[ aw A,cS vHgVjv F[u[ m

wp>cvgbJl+g l>a qhJ hdiVjq dl>z u'C hjo fiVjq mmVjq sjV dwh' sjl } wi' liW wdvbjV mmwi' liW wdvbjS sjl } yiVg vjr' mmuVq lxv q{G wiV w' f+F a[ig Rplaa wig mmfiq fpiajV qhJfpit fiq u'a fiq[lig mm

Page 720: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

dfAv[ epVh ldaepip Wtdl vH[lda l>eda Vjdv ivjr{ mm

\b>e 855|

h,o dr,y wvq h'r[@ bjfSg w"q sg hwPqa h'r[@ sPlig w"qRpfi ;'i } ;pvq wiV a'G dxi dVi>wji hg Wyj lwsj h{@ ba[uJ dxi bjfS[ b>si hg Ziq sj dVbj wiV sg dH,Aj h'r[ mVhgG aJ dHVljV c'v uJsj h{ m dfAv[ f+l>e sj bevj dh,ljdHl ai%J h{ m us'G a'G dl>Zg l[nJ } b>ei[; l{LV u,u V[ Wigwi ds,aj m fi>aP u' RplV[ da>V rjig ds+LBJa r[dtbj s' rjiaJ lpfV[ dr,y dH,w rji f+a,t hg r[t w[ Rpl sj qV f+[dibjdebj m dl>Zg l[n aJ hpwq bVplji Rpl[ r[v[ siLV wiV eH[lV m \fC% yp,w[ h'| dHl b>ei[; l{LV u,u V[ vjh"i a'G dwl[ W>s[ijhg fdBbjv[ dH,w liwjig wiqyjig s[ Vjv iv w[ F,py'G fh>pySsg drRpGa WSjHg m dH,w vjh"i a'G bjfSj W>sj Vjv v{ w[@ fdBbjv[a'G dH,w wiqyjig } Vjv v{ w[ WjWj ug s[ h;Pi fhp>y w[ siLVwiV sg dH,Aj ;jhi wgag m h;Pi V[ bjdebj ds,ag m Rpfi>ab>ei[; u,u idha Wdha a,w w[ dH,w rjig l'yJ dr,y f{ debj mb>aiujqg h;Pi V[ dHl } l>W'ZV wiw[ WyV wgaj m ##ljcg idhSgWdhSg r,v Vj r[t m a>P bjfS[ qavW sg e,v wi m$$ dul lq[GdHlV[ WyV lpdSbj a[ lqdNbj brj; rg Rphg h{ duhCg dwlpfV[ dr,y ba[ f+a,t lpSg lg m qV } IwgV bj debj m Rpfi>adli dVrjw[ q,oj B[dwbj m WCg dVqiaj Vjv bjfSg dfAvg evagsg F,pv q>eg m Rpfi>a b"vjs sg q>e wgag WjWj ug V[ fp,DdAbj##LijW fgGsj h{ m qjl tJsj h{ m dHh lF wpN A,c w[ f+q[Li sg

Page 721: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

W>seg wdibj wi u'i ;pvq Vj wdibj wi m a[i[ b'vjs rgh' ujr[eg m RpV%J dl>Zg FeaJ sg l>ea wdibj wi$$ m Rpfi>awHg h'i rg WyV wiw[ Rpl} a'dibj m

dHh f+l>e qjaj dfaj fjl'G lpdSbJ m

hdi wg Feda qpwda Whp wi[ mmVjVw uV l>de w[a[ ai[$$

\b>e 265|

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg l>ea ba[ l[rj dulV[ rgwgag lF sj W[Cj fji h' debj m

u' u' lidS fi{ ljZP wg l' fjieijqg wgbJ$$\b>e 610|

ZV"v[ Vei s[ idhS rjvj epiqpt FjHg dwLV dl>z lg mdHl s[ dfaj sj Vjq sv dl>z lg m s' r,c[ Fij q,lj dl>zba[ u,lj dl>z lV m dHh s'r[G Fij l>ljiw w>qJ dr,y ipyg i,ts[lV m A'Bj FjHg dwLV dl>z ljZP lpFjb rjvj W>sj lg m dur[GWjSg dr,y ljdhW V[ xpiqjdHbj h{!

Feaj a{ l{ljigbj u'Cp ws[ V bjdHbj mm \b>e 145|

dHl WyV bVplji FjHg dwLV dl>z sg rg r,c[ FijrJVjv WSsg VhgG lg m dH,w dsV FjHg dwLV dl>z zi'G Rpfijqh' w[ Vei ap>erjvg bj debj m dHo[ dHV%J sg FPbj lg m Rpfi>adul qjvj sj qSwj lg Rpl qjvj dr,y fi'dHbj debj m

dHo'G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sgbJ dlxaJ lpS lpSw[ WjWj ug fjl Fp,y'G bj debj dxi wg lg WjWj ug sg l[rjV[ i>e vjdHbj m wHg ljv zjvSj zjvg m dH,w dsV WjWj ug

Page 722: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

dwLV dl>z } v{ w[ c[i[ a'G wpN sPi eH[ m ila[ dr,y dH,w si,taw'v dwLV dl>z } hpwq Vjv tCj wiw[ WjWj ug b,e[ v>zeH[ m b,e[ } eH[ aJ WjWj ug lV m fi dwLV dl>z wg r[tsjh{ dw b,e[ dy,B[ i>e sj L[i FWwj qjisj bj dihj h{ m dwLVdl>z ci w[ Rpl sit,a a[ dul s[ w'v WjWj ug dHl} tCjwi eH[ lV m RpKfi yC%V v,ej hg lg m dw RpZi'G WjWj ug bjeH[ a[ hlw[ WyV wgaj ##dwLV dl>z wg h' debj@ b,e'G dwLVdl>z V[ W[Vag wgag ##qhjiju L[i bj debj lg q{} aJ RplV[qji hg s[Sj lg m a[ qhjiju aphjc[ bjRpS sg s[i lg hpSaJ dHo[ wpN rg VhgG h{ m$$ b,e'G WjWj ug V[ WyV wgaj dHhaJ Vi dl>z braji sj iPf lg duV%J V[ a{} siLV s[ w[ajwaJ WtL ds,agbJ hV m$$ Rpfi>a dwLV dl>z V[ WjWj ugs[ yiVJ RpKfi q,oj B[dwbj WjWj ug V[ WyV wgaj ##a[ig wqjHglxv h' eHg m zjv oJ f{ eHg h{ m

bjf[ bjdf lev qdh bjdf mmbdVw upeda idy ojdf Rpojdf mm

\b>e 282|

slJ fjaLjhgbJ sj dHdahjl fC%gH[ aJ faj v,esj h{dw dul rg dl,t RpKa[ ldaepiJ V[ dw+fj ds+LBg wgag Rpl[ }hg dwl[ Wjhiv[ dHvjw[ dr,y epiP dl,tg sj f+yjiw WSj w[ F[dubj@FjHg q>N spbjW[ dry@ FjHg Wdhv'G ba[ FjHg FeaP qjvr[ dr,yljigbJ WtLgLJ s[ w[ b,c' b,c blojVJ RpKa[ dWnjH[@ epiPbqisjl ug V[ WjHg q>ugbJ wjdHq wgagbJ m wpN dsVJ dr,y

Page 723: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

dH,w f+[qg dWbjlj s[ dHvjw[ dr,y'G WjWj ug s[ siLV wiV bjdHbjba[ b,e[ rg LiZjvP h'S wiw[ siLV wiV bj uJsj lg mRpl V[ dH,w rji WjWj ug fjl b"vjs rjla[ W[Vag wgag dwqhjiju dw+fj wi' q[i[ zi fp,ai h' ujH[ m Rpfi>a l+g WjWj qhJhdiVjq dl>z ug V[ dwLV dl>z r,v dHLjij wiw[ WyV wgaj##dHl} bjfS[ df>c v{ ujY dHlsg l[rj wi' m dH,w fp,ai wgwHg h' ujSe[ m dHl WyV } dwLV dl>z ba[ bjRpS rjv[f+[qg V[ ##lda WyV ljZP Rpfs[L@ la wiw[ q>dVbj@ ujS lq[GdwLV dl>z } WyV wgaj qjV@ q'h@ q[ij-a[ij s[ NeC[ dr,yVhgG bjRpSj m ljigbJ WiwaJ epiP VjVw sg dw+fj Vjv a[i[w'v idhSegbJ m Rpfi>a l>a dwLV dl>z ug dHls[ Vjv Rplf+[qg s[ Vei eH[ m Rpo[ blojV RpKa[ bjlS vjdHbj m Rpl f+[qgs[ zi b"vjs rg h' eHg dwl[ lq[G l>a dwLV dl>z sj Fijq,lj dl>z RpV%J } dqvS debj Rpfi>a l>a dwLV dl>z sjnjn Wjn r[tw[ h{ijV rg h'dHbj ba[ ?pL rg m dxi dwl[ lq[Gq,lj dl>z V[ l>a dwLV dl>z fjl'G wpN qjdHbj sg q>e wgag mb,e'G dwLV dl>z V[ dwhj duhCg qjdHbj q[i[ w'v h{ uJ bjihg h{ dHh aJ l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg q[hi s[ lsw[h{ a[ l>eaJ sg l[rj rjla[ h{ m RpV%J V[ ds,ag h{ m dHh Vj aphjcgh{@ Vj q[ig h{ m Vj q{G aphj} s[ lwsj hJ u[ aplgG q>eSj hgh{ aJ WjWj ug a'G RpV%J sg q[hi q>e'G Rpfi>a l>a dwLV dl>zV[ q,lj dl>z FjHg } q'C ds,aj dxi rg q[vj e[vj WdSbj dihj m

qjdHbj qdh dulp it{ Rpsjlp mwdh wWgi hRp aj w' sjlp mm

\b>e 1157|

Page 724: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

b>Zpv[ dBw dViZV ZVp fjdHYf+F VjVw bdVw epVg mm

qhJ fpitJ w'v idhSj ba[ RpV%J s[ siLV wiV[ hg qhjVfp>V hV m r,cg dlxa hpwq q>VS rjvg ] m hpwq q>VS rjvjhg firjV hp>sj h{ m epirjw -

##hpwdq q>dVb{ h'r{ firjSp aj tlq{ wj qhvp fjdHlg$$

dHl[ ai%J dHh WyV Fjeg rJsi rjv[ lji[ l,a FijrJRpKfi u,ysj h{ m duV%J lqJ WjWj ug ligi wiw[ l>lji dr,yih[ lji[ FijrJ dr,y'G dH,w } ;iPi bjfS[ w'v i,Ddtbj m dH,wrji hjCg s[ q"lq lq[G dH,w Fij sPu[ } v{S bjdHbj m bjRpSlq[G bjfSj RPn Vjv v{ bjdHbj dw uvsg qpC bjrJe[ m dxihjCg rTJe[ m dul lq[G WjWj ug w'v'G bjfS[ Fij } Vjv v{ujS sg bjdebj q>eg h;Pi V[ WyV wgaj ##dwl lrjig RpKa[yC% w[ bjdHbj b,e'G W[Vag wgag dw ug Rph aJ RPn a[ yC%w[ q{} v{S bjdHbj h{ m b,e'G f{l[ xCj w[ WyV wgaj ##dHwipfHgH[ sg RPn } w>c fj w[ rS h[n W>V dsY m sPu[ rSh[n aplgG W{n ujY m$$ hpwq bVplji RpV%J V[ dHr[G hg wgaj mwpN dsV Rpfi>a aguj Fij bj debj m dHl ai%J h"vg-h"vglji[ Fij hg dHo[ dHw,n[ wi vH[ dHl lq[G hjCg r,T w[ sjS[w,T rg v{S[ lg m awigWV yjvg dsV WgaS Rpfi>a dxi rgdH,w Fij } w'v i,t w[ sPu[ ljdibj } bjdebj ds,ag dHhepiqpt fdirji rg b{lj ldaWyV sj bdZwjig lg ws[ hpwqVhgG lg q'Cs[ m

2| b{lj hg dH,w epiqp,t fdirji Vei ap>erjvg a'G lg m

Page 725: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

dHl W;pie sj Vjq FjHg q>ev dl>z lg m fdhvJ q>ev dl>zV[ bj ujSj@ s' wp dsVJ Wjbs dHls[ zi rjvg V[ bj ujSj@dfA'G vCwj dxi sPuj@ dxi lF a'G A'Bj qpw>s dl>z dulsj Vjqlg Rpl V[ bj ujSj m Rpfi>a WjWj ug V[ WC[ f+l>V h'Sj ba[WyV wiVj dHh q>ev dl>z dfAv[ uVq a[+a[ up,e dr,y Wjvgsj fp,ai b>es lg m Rps'G ljc[ Vjv h' w[ ijrS Vjv vdCbj mRpl lq[G a'G ljc[ Vjv bj dihj h{ m Vj A[ag q>ev dl.z ugbjdebj q>es[ lV@ Vj WjWj ug a'is[ lV m

dHh f+l>e qjaj dfaj a'G dqdvbj m

VjVw sgV lidS bjH[ edv vjH[

dVbjldibJ sj bjlij epiP VjVw sj zi ] m dwl rg[qa qaJai } q>VS rjvj u[ dWfaj s[ lq[G epiP VjVw s[ zisg YB awsj h{ aJ Rplsg aawjv hg lhjdHaj hp>sg h{ m epiPzi dr,y b{l[ bV[w hg f+l>e hV m Rpl[ ai%J epiP VjVw ljdhWs[ s,l liPf Rpfi>a dl,t f>o dr,y qhJfpit lsj hg epiP zisg qdiIjsj bVplji wis[ wijRpGs[ ih[ b{lj hg dH,w f+l>eV[fjv s[ qhjiju[ sj h{ dH,w lq[G V[fjv s[ qhjiju[ s[ q>sidr,y dLr ug s[ qpwB sj hgij y'ig h' debj m dHl q>si dr,yfpujig uJ q";Psj qhjijuj hg uj lwsj lg m h'i dwl[ sj ujSjW>s lg m hgij y'ig h' debj@ Rpfi>a V[fjv rjv[ qhjiju[ V[fCajv wgag m hgij Vj dqvS wiw[ wHg W[wlPi[ ljZP@ f>dcabjdsw xC[ eH[ m Rpfi>a wHg qaJ s[ ljZP dqv w[ Rpsjl h'wi w[ V[fjv a'G f>ujW } yv fH[ m fdhvj fCjRp e'it fpi@dxi qopij@ b,IpdZbj@ bjdsw ue%j RpKa[ fhp>y[ m lF } bjfSgawvgx s,lg m Vjv hg dHlsj Rpfjb fp,DdAbj dw dwr[G dHh

Page 726: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

sp,t Vdria h'r[ m lF V[ urjW s[ ds,aj a[ dwhj dw iju[ Vjvw"S q,oj vjr[ m Rpfi>a wpN lqJ dHo[ epuji w[ apiV sg dabjigwiV v,e[ m byjVw dHo[ f>ujW sg l>a q>cvg fhp>yg m dH,wwhjra h{ dw ##u[ dwl[ } spt h'r[ aJ Rph w'n[ R,pa[ yC% w[spt s,l[ m Fjr dw spt } vp,wj w[ Vj it[ dul rwa V[fjvrjv[ ljZPbJ V[ f>ujWg l>aJ w'v awvgx s,lg aJ b,e[ f>ujWrjdvbJ l>aJ V[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s,l fj w[ dwhjdw Rpl s[ si a'G w'Hg wsg tjvg VhgG qpdCbj m Rpf>ia liW,al>a WjWj ug r,v } y,v fH[ m dHV%J dsVJ dr,y wpN lq[G h;Pia'G bjdebj v{ f>dca l+g ijq dl>z ug qvPw[ bjH[ h'dH lV mv[tw s[ dfaj ba[ qjaj Rpl lq[G hj;i lV Rph sls[ hVdw byjVw WjWj ug V[ L[i dl>z Fjeg rJsi rjvj dul}h;Pi w"cj ijwL dwhj wis[ lV dHl s[ Vjv dH,w h'i l[rjsjiF[u w[ l>a l+g ijq dl>z ug } A[ag v{ bjRpS rjla[ hpwqwiw[ qvPw[ F[u ds,aj m lr[i[ api w[ Ljq } hpwq bVplji f>dcal+g ijq dl>z ug } v{ bjH[ f>dca ug V[ h;Pi fjl fhp>y w[Vqlwji wgag m aawjv hg WjWj ug V[ hpwq wgaj ##dHl[ r[v[hg Wdn>c[ fhp>y' m Rpo[ V[fjv a'G ljZP bj ih[ hV m RpV%J } v{bjY l+g ijq dl>z ug V[ la WyV wdh w[ dabjig wi vHgapiV lq[G WjWj ug V[ WyV wgaj RpV%J sj bjeP wqjv sjlVJ sj ljZP h{ m dHl[ Vjq a[ brj; s[Sg@ hpwq bVplji f>dcaug Wdn>c[ fhp>y eH[ m e,cg bjRpS Rpfi>a ljZP Rpai[ duV%J sgdeSag 30-35 s[ wigW lg m dxi WjWj ug s[ hpwq bVpljif>dca ug V[ wqjv sjl sj Vjq v{ w[ brj; ds,ag m ljZP wqjvsjl s[ V[C[ bjRpS a[ f>dca ug V[ s,Ddlbj dw blgG WjWj qhJhdiVjq dl>z ug s[ F[u[ h'H[ hJ m aphj} v{S bjH[ hJ aplgGdxwi Vj wi' m Rpfi>a lji[ ljZP hjug iaV epispbji[ fhp>y[ mq,oj B[wS a'G Wjbs Wdn>c[ a'G y,v w[ lF ljZP WjWj ug sg

Page 727: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

h;Pig dr,y fh>py[ ba[ Vqlwji wgag m Rpfi>a WjWj ug V[ wqjvsjl ljZP } fp,DdAbj ##aphjc[ V[fjv s[L sj wg hjv h{( b,e'GljZP wqjv sjl V[ ##h,o u'C w[ W[Vag wgag ##qhjiju@ aplgGb>aiujqg lF wpN ujSs[ h' m$$

zB zB w[ b>ai wg ujVa mm Fv[ Wpi[ wg fgi fAjVa mm

aplgG fp,A hg vdHbj h{ aJ W[Vag wisj hJ ijuj Whpasp,t s[ dihj h{ m fdhvg e,v dHh wdh>sj h{ dw w'Hg wijqjadstjY m uJ dxi dul q,a } q{G q>Vsj hJ Rpl q,a dr,y bjY mu[ w'Hg rg RpfivgbJ s'hJ e,vJ a'G dHVwji wi s[r[ aJ w{swi ds>sj h{ m Rpfi>a RplV[ W[-b>a ljZP w{s wga[ h'H[ hV mblgG WCg qpLdwv Vjv F,u w[ bjH[ hJ hpS dw+fj wi' m

##lidV a[ig idt v[hp q[ig liW q{G dVi>uVj$$\b>e 587@ dWhjeCj q ^ 5 A>a|

Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl w>q sg d;>q[rjigepiP VjVw ug V[ ljcg vjHg h{ m lji[ l>aJ } ;[v% dr,y'G wT'G mduh' duhg wijqja ijuj yjh[ drtj s[rJe[ m dHh w>q aJbljcj l[rjsji hg wi s[r[ej m dHl e,v sj aj dHh WhjVjhg h{@ ljc[ l[rjsji sj Rpo[ ujS sj@ Rpfi>a WjWj ug V[ WyVwgaj ##dfAv[ dH,w ujq[ dr,y blgG V[fjv dr,y idh w[ af,Ddlbjwis[ lg m hpS rjvj V[fjv sj ijuj ba[ ijSg bljc[ l[rjsjilV m dHh s'V'G l[rw dH,w f+gdtbj lq[G x[v% h' eH[ lV m u[wiVj x[v% hp>s[ aJ dHV%J sj iju dh>splajV a'G v{ w[ ygV awh'Sj lg m hpS w[rv dH,w A'Bj duhj hg BpwCj dqdvbj h{$$ mRpfi>a f>dca l+g ijq dl>z ug } hpwq h'dHbj m ##aplgG ujSsg dabjig wi' m w'Hg dxwi Vj wi' m Rpo[ uj w[ duhCj rgWyV wi'e[ fPij h'r[ej m lji[ ljZPbJ sg W>s tvjlg wijRp ma[ iju[ a'G ips+jtL sj dH,w qp,tg qSwj rg v{ w[ bjRpSj$$ m

Page 728: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

Vjv hg qplwij w[ WyV wgaj@ ##b,u a{} iju epiP WSj ds,ajh{ m a>P Fi[ siWji dr,y iju e,sg a[ W{nSj h{ a[ iju siWji[a[ig alrgi v,eSg h{ m dfaj ug u' dHl lq[G l>ea dr,y W{n[lV m s,ls[ lV dHh WyV wiV lq[G WjWj ug s[ y[hi[ RpKa[uvjv hg b{lj lg dw wdhS lpVS a'G Wjhi h{ m epiWjSg bVplji##wdhW{ wRp l'Fj VhgG s[tj hg firjV$$ rjvg e,v lg m dHaVjWyV wiw[ lF } bijq wiV sj hpwq h'dHbj m dwl[ lq[G dHwJadr,y f>dca ug } W{n[ r[tw[ Fjeg rJsi rjv[ L[i dl>z V[dwhj dw dxwi Vj wi' m u[ q{} qhjiju xJlg a'G ApCj lws[hV aJ aplgG rg W[-dxwi h' w[ ujY m

dHh WyV l+g ijq dl>z ug V[ l>ea dr,y lpSjH[ a[ l>aWvdr>si dl>z ug ijhg dqdvbj m

H[wp aP h'di r[l Whp a[i[ mm VjVwp ujS{ y'u V a[i[ mm\b>e 356|

dtV qdh brip dtV{ qdh brij byiu yva apqji[ mm\b>e 613|

duV%J epiqpt uVJ V[ WjWj ug s[ f+a,t siLV wga[ hV mRpV%J lFVj V[ dHh' WyV s,Ddlbj h{ dw w'Hg rwa b{lj hp>sjlg@ lr[i[ fdhi WjWj ug sj dyhV y,w+ iPf i>e h'i hp>sj lg@Ljq } h'i m fi>aP dyhi[ sj uvjv ba[ bV>s dr,y idh>s[ lV mujSs[ lV ##liWg i>eg iPfg a>P h{ dalp Wtl[ dulp Vsdi wi[$$ mWjWj ug s[ lq[G c[i[ dr,y sgrj VhgG lg WjvS sj hpwq m lFw>q hV%[i[ dr,y hg hp>sj lg m w'v W{nS lq[G dul ai%J WjWj ugsj siLV dsV[ wis[@ ija } rg Rpl[ ai%J hg hp>sj lg m l[rjwiV lq[G l[rw ws[ b,wSj o,wSj VhgG lg ujSs[ m l"S sgbjdebj dqvS lq[G dul rwa lr[i[ siLV wiV[ dHRpG v,eSj

Page 729: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

q>V } dt,y idhSg dur[G dw fdhvg rji siLV wi ih[ hJ msiLV rgyji dVa Vr[ hg v,es[ lV m

##l,y f+q[li dVa VrJ$$hg rjvj epi WyV riasj lg m \b>e ÊÈÈ|

ugrV fsrg hdi w[ sjl mduV dqdvbj bjaq fiejlp mmfPiW uVq w' v[tp V dqBHguVdq qi{ wj wRp s'lp Zi[ mm

\b>e 1014|

16

dHw lisji WjWj ug fjl bjdHbj m Fp,y' Vei dHls[ lhpi[lV m h;Pi s[ siLV wiV lq[G Vei dr,y'G bjfS[ diLa[sjia[ FjHg rdibjq dl>z } Vjv v{ w[ Rpls[ ijhgG W[Vag wgagdw l,y[ fjaLjh@ dHl lisji s[ zi W,yj \vCwj| f{sj h'dHbjh{ mu' dw dHl lq[G lta Wgqji h{ m dw+fj wi' W,y[ sg d;>segVjv hg qjaj dfaj sg d;>seg h{ m b,e[ bjf lF wpN ujSs[h' m lpVS Rpf>ia WjWj ug V[ WyV wga[ dw u[ aplk Vj q>V[aJ dxi Rph W,yj bjfS[ RpKa[ hg tiy wij w[ yvj ujr[ej$$ m

FjHg rdibjq dl>z V[ W[Vag wgag ##qhjiju@ u' hpwq wi'e[h' ujH[ej m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##rdibjq dl>z dHV%J V[wiVj VhgG m FjHg ug V[ dxi Rphg e,v sphijHg m Rpf>ia h;PiV[ WyV wgaj ##z,B' z,B dH,w l" ipfHgbj f>pV sjV wi' m lisjiV[ api>a hj wi ds,ag m WjWj ug V[ WyV wgaj ##u[ dHh e,vngw h{ aJ hpS[ zi fhp>y ba[ Wyj V" Wi V'G h{ ba[ bjfSgqJ sj sp,Z fg dihj h{ m bjfSg b,tgG r[t v{$$ Rpfi>a lqJ Wga

Page 730: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

debj m W,yj l'vJ ljv sj urjV h' debj fi WjWj ug sjWyV Vj q>dVbj debj Rpfi>a W,yj wpN dsV Wgqji idh w[yvjSj wi debj m

fpiW uVq w' v[tp V dqBHg uVdqqi{ wj wRp s'lp Zi[ mm

\b>e 1014|

dHh WyV rg qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m

dtV qdh ojdf dVrju[ njwpiVgy wgB a[ widh iju>ej m

\b>e 824|

dHw dryjij bag eigW dVbjlij FBwsj h'dHbj ba[ligi a'G i'eg@ Vjv hg qjVdlw i'eJ Vjv fgCa Whpa hg Wpi[hjv dr,y WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ yiVJ dr,y hj;ih'dHbj m dHl } bag sp,tg r[t w[ qV dr,y ail bj debj mhpwq wgaj ##dHl} dHLVjV wij w[ dvbjY m$$ hpwq Rpfi>al[rw dHLVjV wij w[ v{ bjH[ m dHl } bjfS[ fjl W{nj w[ljig qdiIjsj Fjr dw Lij wirjHg m Vjv hg hpwq ds,aj dHlsg Lij wiV ba[ wijRpS lq[G rjdhepiP-rjdhepiP ufs[ ufjRpGs[ih' m hpwq bVplji lF V[ dHl[ ai%J hg wgaj m Rpfi>a WjWjug sg h;Pig dr,y v{ bjH[ m h;Pi V[ q[hi Fig ds+LBg Vjvr[t w[ hpwq wgaj ##LpZ h{ m$$ Rpfi>a Rpl} l[rj dr,y i,t dvbj mtjl l[rj rg w'Hg VhgG@ hpwq bVplji duo[ W{nS sj hpwq wiV@dxi ljij dsV Rpo[ hg W{n[ idhSj m ija } duo[ f{S sj hpwqwiVj Rpo[ uj w[ Rpl[ T>e Vjv ija } l'Sj m hpwq bVpljiRpnS W{nS lq[G rjdhepiP-rjdhepiP ufs[ idhSj m r,Z a'G r,Z

Page 731: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

dH,w ljv sj lqJ v>dzbj h'r[ej m dH,w dsV w'v l,s w[ fp,DdAbj m##dwRpG WHg a[ig q>e wg h{@ Fjr bjfS[ qV sg dH,Aj s,l mRpl V[ W[Vag wgag qhjiju q{G si-W-si ipvsj@ aV qV sji'eg us'G sj c[i[ dr,y bjdHbj hJ q{G Whpa lptg hJ m fdhvJaJ q{G q>eaJ hg lg q[i[ qV sg rjLVjrJ ws[ qpwsgbJ hgVhgG lV ba[ hpS q{} w'Hg dH,Aj VhgG h{ m WjWj ug V[ dxiWyV wgaj ##a[ig Rpl r[v[ u' rg dH,Aj hp>sg lg hpS a{} slSghg fr[eg$$ m Rpfi>a Rpl V[ o'C%g uhg Liq q>V w[ sWg uhg;pWjV dr,y W'dvbj qhjiju q[ig dH,Aj hp>sg lg u[ yji f{l[ w'vhp>s[ wpN ;qgV ujdHsjs hp>sg aJ drbjh wirj w[ q"uJ wis[ mqhjiju hpS aJ q[ig Rpqi l,n ljv a'G Rpfi h' eHg h{ m w'Hge,v WS VhgG lwsg$$ m WjWj ug V[ WyV wgaj ##lF wpN WSlwsj h{ m a{} ligi rg VrJ dqv ujr[ej m u[ a{} dwl[ dibjlasj qjvw WSj s[HgH[ dxi aJ ngw h{ Vj$$ m dHl a'G WjbsRplV[ w'Hg RpKai VhgG ds,aj m Rpls[ qV sg e,v lqN w[ WjWjug V[ bjf hg WyV wgaj ##Lp,Z h{$$ m dxi qpVLg hids,a dl>z} fp,DdAbj ##dwhCg dibjla y>eg h{ uJ r,cg h{>$$ljigbJ dibjlaJs[ Vjq vH[ m dulsj Vjq WjWj ug } s,lS@ h;Pi dHVwji wis[S m lF a'G Wjbs ##erjvgbi## sj Vjq dvbj m WjWj ugV[ api>a hg hJ wi ds,ag m Rpf>ia s' yji dsV h'i Wga[ m dHhbjRpS rjvj wpN Wgqji h' debj m WjWj ug w'v W[Vag wgageHg a[ h;Pi rv'G hpwq h'dHbj ##dHl} lptqVg ljdhW s[ fjnlpSjY$$ m FjHg wfPi dl>z idhijlgbJ a[ FjHg iaV dl>z ci'vgs'hJ V[ rjig rjig fjn lpSjH[ m lr[i a'G v{ w[ Ljq h' eHgbJ mlPiu dAfS sj lqJ lg m wpN l>ea WjWj ug sg h;Pig dr,yW{ng lg m Rpl lq[G WjWj ug V[ WyV wgaj ##erjvgbi@ erjvgbi@erjvgbi$$ m Rpfi>a Rplsj ligi LJa h' debj m dHl lq[G FjHg

Page 732: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

wfPi dl>z V[ W[Vag wgag ##qhjiju@ Rph aJ bjwdCbj dfbjh{$$ m WjWj ug V[ WyV wgaj ##Rph aJ erjvgbi b,fC debjh{$$ m uVq wjv u'C hpwq u' h'dH lp q>V{$$ m dHl a'G Rpfi>aRpls[ ligi sj b>aq l>lwji wiV sj hpwq wi ds,aj debj mwpN lq[G Wjbs Rplsg dH,w F{S WjWj ug w'v bj w[ i'S v,eg mh;Pi V[ fp,DdAbj aJ dHl WgWg V[ Rpl } bjfSj Fij s,Ddlbja[ Vjv hg Rpl V[ W[Vag wgag dw qhjiju wHgbJ ljvJ sjsp,tJ sj qjdibj zi'G dVwv debj lg m

lj} w'Hg faj VhgG lg v,ej m Rpf>ia WjWj ug V[ WyVwgaj dw ##Yh aJ lji[ sp,tJ a'G ApBwjij fj w[$$ erjvgbisg dibjla sj qjvw WS debj h{ m WgWg a[i[ i'S sj RplRpKa[ w'Hg bli VhgG$$ m dHaVj WyV lpS w[ Yh vCwg rjflyvg eHg m

dHh WyV qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m

H[w{ H[w{ aP ijdHbj mmaRp dwifj a[ lptp fjdHbj mm

\b>e 884|

l[rw l[rj wisj h{ m fi>aP bjfS[ l>egbJ } rg f+[i w[l[rj dr,y v{Gsj h{ m dur[G WjSg dr,y hpwq h{ _

bjf aidh l>eg aijdh lF wpB>Wp aijr{ mmuVp VjVwp dalp Wdv hjiS{ u' q[i[ hdi f+F Fjr{ mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg l[rj dr,y l>a l+g ijq dl>zug qvPw[ rjv[ bjH[ m bjf rg l[rj wgag m duaVg l>ea qvPw[Vei sg lg@ lF } f+i[ w[ l[rj dr,y vjdHbj m dH,w f+l>e h'i

Page 733: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

dHl Wji[ lirS wi' ba[ fC%' m dH,w rji l,a b,n qjHg FjHgqvPw[ Vei a'G WjWj ug s[ siLV wiV bjH[ m Vjv sp,Z sgrvB'hg Fi w[ v{ bjH[ m WjWj ug V[ sp,Z sg Lij wiV sj hpwqds,aj m Vjv hg hpwq bVplji lF V[ i,u w[ Adwbj m da>V-yji l[i sp,Z dxi rg r,Z debj m h'i l>ea aJ siLV wiw[rjfl qvPw[ df>c } yvg eHg fi dHV%J dr,y'G s' f+[qg hjwqdl>z ba[ epiqpt dl>z dHo[ idh eH[ m wpN lq[G Wjbs h;PiV[ WyV wgaj dw ##duhCj sp,Z r,Z debj h{ Yh aplgG qvPw[rjv[ hg A,w' m dwl[ h'i } VhgG s[Sj$$ m Rpl lq[G ip,a eiqgsg lg a[ sp,Z tijW h' debj lg fi hjwq dl>z ba[ epiqptdl>z dul lq[G sp,Z fgS v,e[ aJ fg Vj lw[ m dxi s'hJ hjwqdl>z a[ epiqpt dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju sp,Z tijW h' debjh{ m ljo'G fgaj VhgG uJsj m WjWj ug V[ dHV%J s'hJ } hpwq wgaj##u' aplgG sp,Z A,w v{Gs[ aJ dHh WCj epSwji sp,Z lg$$ m fi>aPdHh s'r[G Wji-Wji WjWj ug s[ wdhS a[ rg Vj q>V[ m WjWjug V[ WyV wgaj ##u[ aplgG VhgG fgSj aJ dwl[ bjfS[ df>cs[ } dfbj dsY m dxi WjWj ug V[ WyV wgaj ##aplgG dwl[ bjfS[df>c s[ W>s[ } Ijs wi'$$ m dxi s'hJ V[ f>u l,a W>dsbJ s[Vjq vH[ fi RpV%J dr,y'G w'Hg rg dHo[ q";Ps VhgG lg@ a[ Vjapi>a bj lws[ lV m dH,w dsV h'i v>z debj m bev[ dsVh;Pi V[ fp,DdAbj ##dwY WHg aphjc[ df>c'G w'Hg W>sj VhgG bjdHbj$$aJ hjwq dl>z a[ epiqpt dl>z V[ W[Vag wgag$$ w'Hg VhgG mo'C%[ duh[ dyi dfA'G dH,w qvPw[ Vei sg qjHg dulsj Vjq y>sglg dHls[ fag sj Vjq dWLV dl>z lg@ bjfSg vCwg } Vjvv{ w[ yji s'ha[ a[ yji s'hagbJ lq[a siLV wiV vHg bjfh>pyg m h[n'G l[rjsji V[ W[Vag wgag qhjiju qvPw[ a'G dH,w qjHgsiLV wiV vHg bjHg h{ WjWj ug V[ api>a hg qjHg } RpKfil,s dvbj m qjHg sj df>c lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj ##qjHg

Page 734: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

dHw,vg bjHg h{$$ RplV[ dwhj ##ug VhgG@ dH,w q[ig Zg q[i[ Vjvh{ m yji s'ha[ s'hagbJ hV m blgG aphjc[ siLV wiV[ hV m$$WjWj ug V[ WyV wgaj ##Lp,Z h{$$ m Vjv hg hjwq dl>z a[ epiqptdl>z } WyV wgaj$$ dHl qjHg s[ fdirji } sp,Z AwjY@ s'wp,u[ dql+g s[ f+ag ugb sp,Z dr,y dqvjY$$ m hpwq bVplji RpaV[wp,u[ dql+g s[ Ve sp,Z dr,y dqvj ds,a[ m dHh fdirji ljij hgsp,Z A,w debj m Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##FjHg dHhsp,Z WC[ epS rjvj lg$$ m dHV%J s'hJ V[ fp,DdAbj ##qhjiju wgepS lg$$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl sp,Z dr,y epS aJ WC[lV m fi da>V epS Whpa r,c[ lV m

1| dHw epS duhCj dHh sp,Z fg v{Gsj ljig Rpqi Rpls[ s>ssjC VhgG dhvs[ uJ spts[ m

2| sPuj epS e'c[ deB[ sis VhgG wis[ m

3| aguj epS dVe%j duRpG wg daRpG ih[eg m

Rpl lq[G qjHg y>sg w'v hg W{ng lg m RplV[ W[Vag wgag

##qhjiju@ q{} i'; Vijaj h' uJsj h{ Fjr dw ija } ds,lsjVhgG m$$ Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##qjHg a[ij Vijaj b,ua'G hg qp,w debj m a[ig wpv dr,y RpfivgbJ WgqjigbJ VhgGhp>sgbJ m Rpfi>a qjHg WCg r,cg Rpqi sg h' w[ qig m btgia,w Rplsg dVe%j wjdHq-s>s ujC rg ngw ih[ ba[ u'CJ dr,yw'Hg awvgx VhgG h'Hg m fi>aP epiqpt dl>z a[ hjwq dl>z Wjbsdr,y Whpa fAajH[ m

epirjw h{_

dudV i>de w>ap V ijdrbj lj fA' i[ ajSg mm

hjo fA'C{ dlip ZpS{ uW i{dS drhjSg mm

Page 735: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

fA'ajrj Vj dqv{ uW yPw{eg ljig mm\b>e 725|

dHh f+l>e qvPwj dVrjlg FjHg epiqpt dl>z V[ lpSjdHbj mdxi iaV dl>z dTv'G V[ Fg s,Ddlbj a[ dvtjdHbj m

fRpSp fjSg W{l>aip cif{cif{ dH>s+ dWyjij mm

qhJfpitJ s[ w"aw spdVbjrgG drdsbj s[ z[i[ dr,y idhSrjvj W>sj lqN VhgG lwsj m dxi Yh q>Vsj rg VhgG m f+i>aPduVj s[ ljhqS[ lF wpN ridabj h'r[ Yh dHVwji VhgG wilws[ m dHo[ aJ wWgi ljdhW sj WyV ngw Tp,wsj h{-

wdh wWgi bW ujdVbj mm uW ujdVbj aRp qVp qjdVbj mmqV qjV{ v'ep V fagu{ mm Vj fagu{ aRp dwbj wgu{ mm

\b>e 656|

l>a l+g ijq dl>z qvPw[ rjv[ hjwq dl>z ba[ epiqpt dl>zda>V[ hg WjWj ug fjl W{n[ lV m W,sv rjHg qjCg q'Bg uhglg m fi>aP eiqg W[-b>a lg m hjwq dl>z V[ WjWj ug fjl W[Vagwgag ##qhjiju@ eiqg Whpa h{@ RpnSj W{nSj qpLdwv h{ m l+gijq dl>z l[rj wiw[ flgV'G flgVg h'H[ fH[ hV m ba[ qhjijub,Wv aJ qgGh fr[ aJ y>ej h{ VhgG aJ z,B'G z,B n>Tg hrjyvj dsY m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##hjwq dl>z@ b{l v'B[sj q.Ph t'v dsY aJ n>Tg hrj yv fr[eg m bjfS[ dBv[ s[dfAv[ fjl[ fpijS[ r>N ba[ q>u[ fH[ hV m dHV%J } tC[ wiw[tCwjY m dHh dH>si s[ra[ s[ lju hV m Yh lpSw[ ?pL h'r[ej m

Page 736: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

dxi qgGh rg f{ ujr[ej$$ m Rpfi>a hpwq bVplji s'r[G w>q hgwi ds,a[ m n>Tg hrj rg W[-b>a y,vg a[ qgGh rg W[-b>a bjdebj duhC[ l[rjsji b,e[ eiqg q>Vs[ lV Yh n>T rg Whpaq>VS v,e[ m dxi W[Vag wgag$$ ##qhjiju n>T rg Whpa h' eHgh{ ba[ qgGh rg W[-b>a h' debj h{ m W,l wi'$$ m dxi WyV wgaj##v'B[ sj q>Ph W>s wi dsY m duhC[ r>N ba[ q>u[ tC[ wga[ hV mYh v>q[ fj dsY m hpwq bVplji dHr[G hg wgaj m hrj ba[ qgGhs'V'G hg W>s h' eH[ m Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHV%Jv'BJ ba[ q>dubJ rjlJ dr,y wpN VhgG aplgG dwl[ q"w[ a[ rgdHV%J dfA[ NeCj Vj wdiY m Vjq uf'@ ljZ l>ea sg l[rj wi' mdHh u' wpN h{ epiP VjVw sg dwifj h{ m Rpl Vjv hg lF wpNh' dihj h{ m

h'dV Vugdw tpsjdH s{ F[ap V dwl{ s[dV mm\b>e 1384|

dHh f+l>e FjHg epiqpt dl>z qvPwj dVrjlg V[ dvtjdHbj

wp>cvgbJl+g l>a qhJ hdiVjq dl>z yiV wqv Vqlwji-wjiu lF lxv[ wi' v'w fiv'w lpZji-v'w fiv'w lpZji q{ bjdHbj si a[i[-WtL' brepS uVq uVq w[ dVqt Vj vjr' s[i[-apq h' WC[ Wtdl>s Viw dVrjiS Vihig-fiq fijri Vjo f+q u'a f+q[Lig-

Page 737: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

wjBg W[ig feh a[epdi wgVg W>ds tvjlp$$

FjHg L[i dl>z dul} WjWj ug w"cj ijtL dwhj wis[ lVvCjHg NeC[ wisj idh>sj lg m dH,w rji dwl[ vCjHg dr,yW>sj VpwljdVbj debj dul dr,y dHl} s' ljv sg w{s h' eHg mdwl[ lq[G L[i dl>z sj FS'Hgbj dWLV dl>z@ dH,w L[i dl>z s[zirjvg Vjq aJ dHlsj V>s w"i lg@ fi>aP WjWj dHl} VBSgwdh>s[ hp>s[ lV m dWLV dl>z a[ V>s w'i qvPw[ Vei } ujSlq[G F,pDy' siLV wiV bjH[@ q,oj B[dwbj m h;Pi V[ fp,DdAbj@ w"Sh{ a[ dwo'G bjH[ >$$ dHV%J V[ W[Vag wgag ##qhjiju@ q{ dWLVdl>z qjSwtjV[ a'G hJ m dHh q[i[ Vjv L[i dl>z Fjeg rJsirjv[ s[ zi'G V>s w'i h{ m Rpfi>a dr,y h;Pi V[ WyV wgaj ##w'c[ijtL s[ zirjvg VBSg h{$$ Vjv hg WyV wgaj ##VBSgH[ w'c[ijtL } hpS w{s dr,y'G Wjhi dvbjRpSj h{ dw VhgG>$$ Rpfi>aV>s w"i V[ W[Vag wgag ##qhjiju@ w'cj ijtL aphjcj h{ a[ aplgGRpls[ m aphjcg iuj h{ aJ w{s dr,y'G Wjhi v{ bjY m Rpfi>aWjWj ug V[ WyV wgaj dw duhCj blgG Rpl} dVaV[q wiVvHg dwhj h{ Yh aJ ;[v% dr,y rg wig uJsj h{ m wv% VhgGfil'G } bj ujr[ej$$ m Rpfi>a dWLV dl>z ba[ V>s w"i aJqvPw[ } yv[ eH[ m Rpfi>a L[i dl>z w{s dr,y'G dwl[ ai%J WjhibjdHbj m dHh f+l>e dHl ai%J h'dHbj dw vejaji qhjijujfdBbjvj Fpdf>si dl>z fdhvg ija WCj cdibj ba[ sPug ija

Page 738: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

Rpla'G rg@ h;Pi V[ WyV wgaj ##Fjeg rJsi sj L[i dl>z b,udHl[ r[v[ hg ;[v% dr,y'G Wjhi w,T s[ m$$ s' dsV s[ ci[ h'H[ qhjiju[V[ Rpl[ rwa hg ;[v% s[ si'e[ } b,Zg ija } B{vgx'V wgaj##Fjeg rJsi s[ L[i dl>z } dHl[ rwa hg ;[v% dr,y'G WjhiwT'G m Rpfi>a dr,y ;[v% s[ dH>yjiu V[ qhjiju[ } s,Ddlbj dwliwji Rplsg aJ bu[ w{s Wjwg idh>sg h{ m RpKai dr,y iju[V[ dwhj ##VhgG@ Rpl} hpS[ Wjhi wT' a[ q{} faj dsY w,DdTbjh{ dw VhgG$$ m Rpl[ rwa hg ;[v% s[ dH>yjiu V[ L[i dl>z }uj s,Ddlbj dw L[i dl>z q{} qhjiju[ V[ hpwq wgaj h{ a{}hpS[ ;[v% dr,y'G Wjhi ujSj fr[ej m Rpfi>a L[i dl>z cisj ;[v%y'G Wjhi Vj dVwv[ m wh[ b,Zg ija q{G dwZi } ujrJ m ;[v%dH>yjiu wdhS v,ej q{} aJ qhjiju[ rv'G hpwq h'dHbj h{ mq{G a{} i,t VhgG lwsj m a>P ;[v% dr,y'G Wjhi h' w[ W[-L,w ;[v%sg w>Z Vjv v,e w[ Wjwg ija w,B v{ m t{i Rpl[ lq[G hg L[idl>z } Wjhi dVwvSj dfbj m

bfpV[ l[rw wg bjf[ ijt{ bjf[ Vjqp ufjr{uh uh wju dwida l[rw wgahj ahj Rpdn Zjr{ mmÉ mml[rw wRp dVwBg h'dH dstjr{u' u' wh{ njwpi fdh l[rwp aawjv h'dH bjr{ mm1 mm

\b>e 403|

rjvj WyV f+a,t ridabj wisj lF wpN rjdhepiP hg h{fi>aP f+a,t dwl[ qhJ fpit ijhgG hp>sj h{ m

dHh f+l>e L[i dl>z w"cj ijwL s[ Fagu[ q[hi dl>z s[fp,ai q,v dl>z Fjeg rJsi rjv[ V[ dvtjdHbj m

Page 739: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

ldaepi dlt wg wi{ f+dafjv mm\b>e 286|

u' uV fjiW+hdq bfV[ wgV[ daVwj Wjhpdi wAp Vj Wgyji-ije B'cg q! Í mmqhJ fpit l[rw sj epS brepS VhgG r[ts[ hi r[v[ dqhi

s[ zi dr,y idh w[ spdVbjrgG fsjioJ rv'G zjBj VhgG bjRpSds>s[ m Fjeg rJsi rjv[ lji[ FijrJ } WjWj ug V[ lsj bjfSgh;Pig dr,y i,Ddtbj m u[ dH,w Fij Ap,Bg v{ w[ zi debj aJ sPu[} l[rj dr,y hj;i wiw[ fdhv[ } Ap,Bg s[ ds,ag m dHh lji[f+[q rjv[ lV m duhCj rg WjWj ug dVaV[q W?Ls[ lV@ lji[hpwq q>V w[ WjSg fC%s[ idh.s[ lV m dH,w dsV FjHg lirSdl>z sg dH,w q,N spZ s[S a'G hB eHg Rpl} qvPw[ a'G v{w[ Fjeg rJsi A,cS uj dihj lg m ila[ dr,y Fpy' i.Pqg rjv[c[i[ WjWj ug s[ siLV wiV vHg ipdwbj m Rpfi>a WjWj ugs[ fp,AS a[ lirS dl>z V[ s,Ddlbj dw qhjiju q[ig q,N sp,Zs[S a'G hB eHg h{@ dHl} Fjeg rJsi A,cS uj dihj hJ mRpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl q{Gh } fjSg s[ dA,B[ qjiw[ y' dvbj wi'$$ m dul q,N } b,e[ wp,B w[ uj i,lJ f{iJ }fj w[ WC[ IaV wga[ dxi rg sp,Z VhgG lg ds>sg WyV bVpljiFjeg rJsi Vei uj w[ fjSg s[ dA,B[ qji w[ awigWV da>VqhgV[ fPij sp,Z ds,aj m Vjej VhgG fjdHbj m dHh lg WjWj hdiVjqdl>z ug s[ dH,w lZjiV a"i a[ wga[ WyV sj f+a,t f+Fjr m

lda WyV ljZP Rpfs[L mm lda a[ uV uj w{ dis{ f+r[l mm\eRpCg lptqVg q! 5@ b>e 284|

dHh f+l>e q[hi dl>z s[ fp,ai q,v dl>z Fjeg rJsi rjv[fjl'G dqdvbj m

Page 740: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

qji{ ijt{ H[w' bjdf mmqjVpt w{ dwAp Vjhg hjdo mm

\b>e 281|

vCjHg@ NeCj@ wav ws[ dH,w V[ wgaj m dxi sPu[ V[ fdhv[dZi sj wav wgaj m dxi dHl vCjHg dr,y wHg df>c ba[ tjVsjVaWjh h' yp,w[ hV ba[ h' ih[ hV m WjWj ug dwl[ l[rw Rpfib{lj lqJ bjRpS WS[ a'G dwr[G i,Ddtbj wis[ ih[ hV m ##bdVwdWzV a[ ljZP ijt{$$ sg f+a,t dqljv l{GwC[ h;jiJ dr,y'G dH,wf+l>e h{ m Fjeg rJsi rjv[ A[ Fij L[i dl>z@ W,ej dl>z@ dV,wjdl>z@ lirS dl>z@ l,sj dl>z@ Vi{S dl>z@ bjdsw lV m Vi{Sdl>z Fjeg rJsi df>c dr,y idh>sj lg m df>c dr,y dwl[ VjvdHV%J sg Vijueg lg m Yh fjiBg dVwj dl>z h'iJ s[ zi b,e[bjw[ vvwji[ qjiV v,e fHg m b,e'G dHh rg dabji h' eH[ mfi>aP dHV%J dVwj dl>z h'iJ w'v dH,w s' Vjvg W>sPw lg m dHV%Jdr,y'G dH,w FjHg W>sPw v{ w[ w'n[ Rpfi yC% debj m dulsj VjqVi{S dl>z lg m s,l@ dHls[ fjl wjiaPl lV m Vi{S dl>z w'n[Rpfi'G s' wp wjiaPl fjw[ xjdHi wiV sg w'dLL wi[ m V[a dVi>wjisg b{lg h'Hg sl[ hg wjiaPl dql h' eH[ m i"vj e'vj Whpa dfbj mbtgi Vi{S dl>z s[ qV dr,y WCg h{ijVg h'Hg dw spLqS zib,e[ bj w[ lp,wj hg dVwv debj m dH,w rji aJ hBj ds,a[ eH[fi>aP Vi{S dl>z h'iJ s[ qV dr,y Wsv[ sg b,e qysg ihg mqV dr,y l'dybj dHh s,l wjiaPl aJ qjC[ hV i"s dvbj w[

Page 741: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

dHV%J sj qpwjWvj wigH[ m Wsvj vHgH[ m dHl dtbjv bVpljiwpN wjiaPl h'i dwa'G vH[ m qpCw[ rjfl bjRpS lq[G WjWj qhJhdiVjq dl>z ug fjl Fpy'G q,oj B[wS eH[ m dHV%J s[ Rpo[ ujSlq[G aawjv WjWj ug V[ WyV wgaj dw ##aplg b{r[G hg F,u[dxis[ h'> aphjc[ wjiaPlJ } wpN VhgG h'dHbj m Yh aJ blgGaphj} l>eg ujS w[ Wvsg b,e dr,y'G i,Ddtbj h{$$ m

qjVl uaV wia Whp Fjda mdalw[ wiaW dWio[ ujda m

aphjc[ fdirji sg i,Ddtbj wgag h{ m aphjc[ wjiaPlJ } wpNVhgG h'dHbj m hpS yvj w[ s[t' m hpwq bVplji Wjhi b{r[G hgyvjH[G aJ y,v eH[ m bjdti } WjWj ug V[ dqhi sg dVeJhwiw[ dHV%J s[ wi'Z } LJa wgaj a[ dxi dHh bijq Vjv rl[ mwv wv[L epi LWs dVrji[ mm dHl ai%J l>egbJ l[rwJ sg i,Ddtbjwis[ lV m Z>V WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju m

dHh f+l>e rg q[hi dl>z s[ fp,ai q,v dl>z Fjeg rJsirjv[ V[ dvtjdHbj m

aRp u[rcp sjajip V w'Hgujywp lsj ujy'r{

\b>e 964|

v{Sj@ s[Sj@ u>qSj@ qiVj rjdhepiP s[ h,o h{ m fi>aP qhJfpit sg l[rj ba[ dlqiV d;>seg dr,y hi fjl[ a'G dVijL h'H[W>s[ sgbJ bjlJ fPiV wiV dr,y wqjV' Bp,Bg h'Hg } dxi a'GugrV WtL ds>s[ hV m Fp,y'G Vei sj dH,w si;g dl,t lg dulsjVjq s[rj dl>z lg m dHV%J sg vCwg qvPw[ Vei drbjhg h'Hg

Page 742: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

lg m Rpl W;pie sj Vjq l+! Wp,Z dl>z lg m Rpls[ fdhv[ s' fp,aiy>VS dl>z a[ xp>qS dl>z b,n ljv a[ f>uj ljv sg Rpqi dr,yb,n dsV s[ xiw Vjv epui eH[ m l+! Wp,Z dl>z qV dr,y Rpsjlh'dHbj dH,w rji F,py' Vei bjfS[ lhpi[ zi bjdHbj m lhpdibJsg f+[iVj Vjv WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ siLV wiVbjdHbj m FjHg Wp,Z dl>z s[ fdirji V[ lF wpN s,l w[ a'dibjlg m dw u' wdhS a>P ##l,a WyV wig uJHg$$ m wHg rji Rpnjw[ dWnj w[ Lij wirjHg Vjq rg fp,A[ dvtjH[ m ngw dHl lq[Gl>a Whjv sjl u,lg f" rjv[ bj eH[ m l>a Whjv sjl ug }Rpl lq[G hg y>sj dl>z s[ zi uj w[ dHLVjV wiV sj hpwqh'dHbj m hpwq bVplji Whjv sjl ug FjHg y>sj dl>z dl,t s[zi yv[ eH[ m dfA'G hg qvPw[ rjv[ Wp,Z dl>z } rg Whjv sjlug s[ df,A[ ujS sj hpwq h'dHbj m api>a hg Wp,Z dl>z FjHgy>sj dl>z s[ zi uj w[ fhp>dybj m b,e[ Whjv sjl ug dHLVjVwiV v,e[ lV m Wp,Z dl>z V[ rg uj q,oj B[dwbj m api>a hg Whjvsjl ug V[ WyV wgaj FjHg u' wpN wiVj h{ WjWj ug V[ wiVjh{ m ljcj aJ dH,w WhjVj hg h{ m Rpfi>a Wp,Z dl>z WjWj ug fjlc[i[ fhp>dybj m dxi Wp,Z dl>z } zi yv[ ujS sj hpwq h'dHbj mRpfi>a Wp,Z dl>z s[ zi yji vCwgbJ Wl>a w"i@ f>ujW w"i@FerjV w"i@ epiVjq w"i h'HgbJ m dxi qV dr,y h'i rg Rpsjlgbj eHg m dHl sg l,l qhJ w"i V[ f+[i w[ dxi WjWj ug fjlF[dubj m h;Pi V[ ljig qdiIjsj wijHg m eiqg sj q"lq Zp,fWCg v,eg fi qV VhgG c'dvbj m o'C%j duhj dsV tC[ w[ dHlWp,Z dl>z } hpwq wgaj ##a>P dHl[ rwa hg qvPw[ fhp>y uj a[qvPw[ a'G hjwq dl>z de,v } api>a hg ljc[ w'v F[u s[HgG$$ mWp,Z dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju q[ig l'Bg a[ yjsi s[rj dl>z

Page 743: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

s[ zi fHg h{ m Rpfi>a WjWj ug V[ hpwq wgaj ##bjfSg l'Bga[ yjsi rg svgu dr,y tC% w[ zi'G Wjhi hg q>e v{Sg m a[a>P fjSg rg zi'G Wjhi tC% w[ fgSj h{ m ija qvPw[ uj w[ idhSjh{ m$$ la WyV wdh w[ Wp,Z dl>z zi'G Wjhi yjsi l'Bg v{ w[qvPw[ api w[ fhp>dybj m hpwq bVplji bjfS[ zi ujS a'G fdhvJhjwq dl>z de,v s[ zi uj w[ Rpl} WjWj ug sj lpV[hj ds,ajdw a{} WjWj ug V[ Fp,y' Ijs wgaj h{ m b,e[ hjwq dl>z i'BgtjS hg v,ej lg m fdhvg Wpiwg qP>h dr,y rg VhgG lg fjHg mWjWj ug sj lpV[hj dqvS lji hg i'Bg A,c w[ api dfbj m wpNlq[G Wjbs WjWj ug V[ l+g ijq dl>z a[ y>sj dl>z zpdqbjiWp,Z dl>z s[ zi F[u[ m dHV%J w'v WjWj ug sg dH,w t,si sgyjsi tiWPu[ rieg e'v tp,s[ duhg WSjHg h'Hg lg m us'G Wp,Zdl>z V[ Rph t'v%g aJ dr,y'G dH,w ipfHgbj dVwdvbj m Rpfi>aWp,Z dl>z s[ zi vCwj h'dHbj dulsj Vjq urjhi dl>z i,Ddtbj mvCwj h'S a'G wpN lqJ Wjbs Wp,Z dl>z WjWj ug fjl Fp,y' siLVwiV bjdHbj m Vjv hg dH,w ipfHgbj ba[ t,si sg Yhg yjsiq'CV vHg v{ bjdHbj m Rpfi>a WjWj ug V[ t,si sg yjsi aJi,t vHg@ ipfHgbj Wp,Z dl>z } q'C ds,aj a[ hpwq wgaj ##dHl}zi tujV[ dr,y i,t' m$$ dHl lq[G Wp,Z dl>z s[ qV dr,y dryjibjdHbj m dH,w fp,ai h'i h' ujH[ m Rpls[ qV sg FjrVj s[t w[b>aiujqg WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHw fp,ai hg Whpa h{@ Whpajvjvy VhgG wigsj$$

dHl lq[G rg dHh ipfHgbj Wp,Z dl>z s[ fdirji w'v h{ m

dHh WyV Wp,Z dl>z s[ fp,ai urjhi dl>z qvPwj dVrjlgV[ dvtjdHbj m

Page 744: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

VRp dVdZ a[i{ lev dVZjV mmdHAj fPiwp it{ dVsjV mm

\b>e 376|

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl spdVbjrgG fsjioJ s[Sv{S rjdvbJ sg hi lq[G FgC v,eg hp>sg lg m dHl si a'G w'Hgtjvg Vhk qpdCbj m

dfAv[ f+l>e Vjv dqvsj dH,w h'i f+l>e fC' m df>c ft'GwvJ a'G dH,w epiqpt lg dulsj Vjq e>ej dl>z lg m dHls[ f>uvCw[ lV m duV%J dr,y'G yji byjVw hg o'C%[ lq[G dr,y qi eH[ mFp,y'G a'G hdiVjq dl>z qjV dHV%J sj diLa[sji lg dwl[ rwae>ej dl>z Fp,y'G hdiVjq dl>z w'v bjdHbj Rpfi>a yji W,y[qi ujS sj WCj L"w q>dVbj m wdhbj dw yji qp>c[ qi eH[hV m dH,w hg Wdybj h{ m dHlsj rg q[i[ qV dr,y WCj dxwih{ dw wg WS[ej m dHh e,v lpVS a'G Wjbs e>ej dl>z } hdiVjqdl>z qjV w[ dwhj@ b{o[ ljc[ df>c l>a WjWj ug hV m lF v'wRpo[ uJs[ hV a[ bjfJ rg RpV%J w'v y,vgH[ m dHl ai%J dryjiwiw[ hdiVjq dl>z qjV ba[ e>ej dl>z@ dH,w e>ej dl>z sjvCwj@ epiWyV dl>z Rpqi s,l uJ WjiJ ljv Rph rg Vjvlg m dqvw[ da>V uS[ WjWj ug fjl iP.qg rjv[ c[i[ fhp>y[ m l[rjsjis[ ijhgG bjdebj v{ w[ b>si bjH[ m Rpfi>a hpwq bVplji dH,wl[rw V[ fdhvJ dHV%J s[ h,o ZpbjH[ m dxi dB,v[ RpKfi uj q,ojB[dwbj m dHo[ W{nS lji hg e>ej dl>z s[ fp,ai epiWyV dl>zV[ op,w ds,aj m hdiVjq dl>z qjV V[ W,y[ } zPi w[ dwhj dw

Page 745: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

dHo[ VhgG op,wSj m fi>aP WjWj ug V[ WyV wgaj ##w'Hg e,v VhgGWjv } t[cS dsY m$$ dHh dHLjij Rpl W,y[ epiWyV dl>z r,vlg m Vjv hg WjWj ug V[ fp,DdAbj ##dwr[G bjH[ >$$ Rpfi>a hdiVjqdl>z qjV V[ W[Vag wgag m e>ej dl>z r,v dHLjij wiw[ dwhjqhjiju@ dHh q[i[ qjq[ sj fp,a e>ej dl>z f,t'G wvJ a'G h{ m dHls[yji vCw[ byjVw hg qi eH[ hV m dw+fj wi' m Rpfi>a WjWjug V[ WyV wgaj ##Lp,Z h{ m w'Hg dxwi Vj wi' m$$ dxi WjWjug V[ bjfS[ yiV uv dr,y Z'w[ dr,y fajl[ fj w[ fgS vHgds,aj u' e>ej dl>z V[ bjfS[ fp,ai epiWyV dl>z } dfbj ds,aj mdH,w ipfHgbj e>ej dl>z V[ q,oj B[dwbj m Yhg ipfHgbj dH,wBjwg dr,y W>V w[ e>ej dl>z } q'C w[ hpwq wgaj m ##dHh qjdHbjtujV[ dr,y i,tSg m ZV sj rjZj h'r[ej m$$ dxi epiWyV dl>z} ojfg s[ w[ WyV wgaj ##rZs[ xpvs[ ih' m$$ Yh fdirji b,uWhpa rdZbj m qhJ fpitJ sg q[hi sg Vsdi lswj bV.s f+l>VhV m dHl a'G Wjbs e>ej dl>z sj vCwj epiWyV dl>z wHgrji c[i[ bj w[ WjWj ug Vjv t[csj idh>sj m WjWj ug Rpl}Whpa dfbji wis[ lV m

dHh f+l>e e>ej dl>z s[ lfp,ai epiWyV dl>z f,t'G wvJV[ dvtjdHbj m

f+Fp VjijdHS eiW f+hjig m

\b>e 224|

l[rw l[rj wisj h{ dul lq[G l[rj wiV sj qjS wi vr[@q{G l[rj Whpa wisj hJ m uJ q[i[ ligi dr,y WCg ajwa h{ mh>wji dwl[ rg Lwv dr,y h'r[ qhJ fpitJ } y>ej VhgG v,esj

Page 746: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

h{ m hi ug bh>wjip Vj FjrHg r[s wPw lpSjrdh-epirjw h{ mdHl ai%J dH,w l[rw epui dl>z Vjq sj qdhij dl,t w,yg Fp,y'sj WjWj ug vHg sp,Z v{ w[ bjRpGsj hp>sj lg m yji sp,Z sgbJFigbJ B'wSgbJ rdh>eg RpKa[ i,t w[ i[a s[ dBdWbJ Rpa'G sgv>z uJsj a[ owsj VhgG lg m dH,w rji yji sp,Z sgbJ FigbJB'wSgbJ v{ w[ WjWj ug fjl bj dihj lg m b,Z ila[ dr,y bjw[ dHl} W[b>a Fji v,ej m dH,w Wu'bjSj Vjq sg ue%j RpKa[fhp>y w[ dHl} apiVj hg qpLdwv h' debj m Rpfi>a B'wVg dr,yb,Zj wp sp,Z dHlV[ c'v ds,aj a[ b,e[ } y,v dfbj m Rpfi>asp,Z v{ w[ WjWj ug fjl fhp>y debj m dul lq[G epui dl>z V[B'wSgbJ sj qP>h t'v w[ WjWj ug b,e[ i,Ddtbj m yji[ B'wSgbJFigbJ h'HgbJ lV m ep,ui dl>z s[ qV dr,y h{ijVg h'Hg mb>aiujqg WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ epui dl>z@ duhCj a>Pc'dvbj lg Rph ljcj VhgG lg m ljcj sp,Z aJ Fdibj FijdHbjdHo[ fhp>y debj h{ m a{} faj h{ Yh aJ Rpo[ bdWea iPhJidh>sgbJ hV m A[ dr,y'G yji aJ fg eHgbJ s' Fp,tgbJ W{ngbJhV m Yh a{} tjSegbJ m Rpfi>a epui dl>z V[ Fp,v q>V vHg mWjWj ug V[ WyV wgaj ##epui dl>z a>P rjdhepiP rjdhepiP ufSjFp,v debj h{ aJ a[i[ a[ dHh rjfig h{ m$$ Rpfi>a epui dl>zV[ W[Vag wgag dw+fj wi' m q[i[ WyV sj w'Hg Rpfjb s,l' m q{o'GFp,v h' eHg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##a>P df>c qpCS lq[G ilajWsv v{ m$$ epui dl>z V[ fp,DdAbj ##ug@ dwr[G WsvJ$$ aJ WjWjug V[ s,Ddlbj ##b{o'G Fp,y'G q>cg } uj w[@ dxi wjhV dl>z rjvj@dxi ap>erjvg@ b,e[ FjeP dr,y'G h' w[ w,yg Fp,y'G ujrgG m$$ hpwqbVplji dHr[G hg wgaj m epui dl>z dHl a'G Rpfi>a rg l[rjwisj dihj m

dHh WyV vAqS dl>z Fv[igH[ a'G dqdvbj m

Page 747: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

u' f+dF bfVg l[rj vjdHbj mmVjVw l' l[rwp shdsl f+eBjdHbj mm

\b>e 285|

dHZi dur[G l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ RpKfi WtdLLhp>sg eHg m dar[G dar[G RpV%J sg q>V dWiag bc'v hp>sg eHg mVjv sg Vjv RpV%J sg dV>dsbJ LpiP h' eHg m fi>aP f>dca ugl[rj qeV h' w[ wis[ ih[ m dHh rg dH,w WjWj ug r,v'G f+gdtbjsj lqJ lg m

##dV>sj uV wRp tig dfbjig mmdV>sj Wjfp dV>sj qdhajig mm

epirjw h{ m$$ wsg WjWj ug V[ w[li dl>z } fp,AS@ w[liwlaPig@ a[ig Feag h' eHg fPig m wpN q>e v{ m$$ Rpfi>a w[lidl>z V[ dHh' hg urjW s[Sj qhjiju@ sjsj ug f>dca l+g ijqdl>z tjvg Vj ujr[ m u' wpN q>esj h{ dHl} dsRp m wHg rjidHh WyV h'dHbj dHZi WjWj ug V[ l+g ijq dl>z } V[fjv ujSsj hpwq wgaj Vjv WyV wgaj ##V[fjv uj w[ duh' duhg wijqjaijuj q>e[ drtjY@ ciVj VhgG m a{} iju epiP WVjRpSj h{ mbIp,DdZbj a,w dHw,v[ hg ujY m Rpl a'G b,e[ s' l[rjsji a[i[Vjv V[fjv a,w ujSe[ m bIp,DdZbj a'G bjl[ fjl[ dwa[ VhgGujSj m$$ Rpfi>a l+g ijq dl>z ug V[ q,oj B[dwbj ba[ WjWj ugV[ ##Lp,Z h{@ Lp,Z h{@ da>V rji WyV wgaj m$$

Page 748: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

eHg Wh'Cp W>sg A'Cp dVi>wjip sptsjig mm

\b>e 624|

Fjeg rJsi rjvj liWS dl>z a[ Rpls[ zi rjvg FjegrJsi a'G qvPw[ ujS lq[G ila[ dr,y'G v>zs[ h'H[ Fp,y' siLVwiV bjH[ m dul lq[G liWS dl>z ba[ Rpls[ zirjvg V[ q,ojB[dwbj m Rpfi>a zirjvg i'S v,e fHg m WjWj ug V[ fp,DdAbj##dHh vCwg dwRpG i'Gsg h{{$$ aJ liWS dl>z V[ W[Vag wgag##qhjiju$$ dH,w hg vCwj lg Yh qi debj h{ m dHl wiw[dHh i' ihg h{ m WjWj ug V[ WyV wgaj ##qiV rjv[ qp>c[ sjwg Vjq lg m$$ RpKai dr,y liWS dl>z V[ W[Vag wgag ug RplsjVjq ##Bdhvj$$ lg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##Yhg Bdhvj qpCw[ bjr[ej a[ Bdhvj hg Rplsj Vjq i,tSj a[ hpS i'Sj VhgG m$$Rpfi>a liWS dl>z s[ zi fp,ai h'dHbj m u' b,u aw ugRPGsjh{ m dHh f+l>e rg Rpl[ Bdhvj dl>z V[ dvtjdHbj m

duVj epip dfbjij qdV dydadaVj FjRp epiP s[rjHgbj mm

\b>e 648|

w'S dl,Z[ qV Vjv siLV wiV bj dihj h{@ dwlsj qVdlsw a'G tjvg h{@ dHl e,v } qhJfpit ujSs[ hV m

vdhi[ tjV[ sj dH,w dl>z Vjq dsbjv dl>z lg m dHh WjWjug s[ siLV wiV rjla[ i'; aJ VhgG@ fi>aP bjRpGsj ;iPi

Page 749: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

lg@ ba[ y>ej dlsw rjvj W>sj lg m dH,w rji dHh dsbjvdl>z siLV wiV vHg Fp,y'G } bj dihj lg m dH,w ydqbji dl,tdulsj Vjq zgvj dl>z lg@ dsbjv dl>z } ila[ dr,y dqdvbjba[ fp,AS v,ej ##dsbjv dl>z dw,o[ uj dihj h{>$$ dsbjv dl>zV[ RpKai ds,aj Fp,y' l>aJ s[ siLV wiV uj dihj hJ m dxizgvj dl>z V[ dwhj q{G rg a[i[ Vjv y,vsj hJ m dHl ai%J wdhw[ zgvj dl>z rg Vjv h' apdibj m Rpfi>a vdhi[tjV[ a'G dHw,n[apis[ Fp,y'G fhp>y eH[ m FjHg dsbjv sjl ug lqjZ w'v'G fhp>yw[ zgvj dl>z dfLjW wiV v,e dfbj dsbjv dl>z b,e[ apisjh'dHbj WjWj ug fjl fhp>y debj m b>aiujqg WjWj ug h,l w[W'v[ ##dsbjv dlbJ a[i[ Vjv sj dwo[ h{>$$ dsbjv dl>z V[ W[Vagwgag qhjiju@ ##Yh df,A[ idh debj h{ m$$ WjWj ug V[ WyVwgaj ##Rpl } df,A[ hg idhS s[ Yh aJ ijtL h{ m$$ dHl a'GRpfi>a dsbjv dl>z wjxg lqJ WjWj ug fjl W{nj dihj@ fi>aPzgvj dl>z siLV wiV rjla[ VhgG bjdHbj m

dHh f+l>e Rpujei dl>z vdhi[tjV[ rjv[ V[ dvtjdHbj ml+g l>a qhJ hdiVjq dl>z W>s' Wji' Wji mlgl dVrjr' yiV fi yiV ZPi dli Zji myiV ZPi dliZji wi q>V a>V dViqv h'dH mbjZ@ dWbjZ@ RpfjZ lF dAV qdh s[r{ t'dH mu' a[ig liSjeag da>V wg spiqa fi hig mu{ u{ u{ h' fpiL fpit fiq u'a f+q[Lig m

Page 750: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

hpwqp fAjV{ lp H[w' ujV{ W>sj whgb{ l'Hg

\b>e 1350|

Lwag bj ujSg uJ wijqjaJ sj ZVg WS ujSj h'i e,vh{ m fi>aP hpwq q>V w[ idhSj@ hpwq } fAjVSj r,cg e,v h{ mWjWj b,Bv ijdH ug sj q'hV } ugMsj wi s[Sj@ WjWj epids,ajug sj eRP ugRPGsg wi s[Sg@ dHl s[ Wsv[ bB,v ijdH ugsj ba[ WjWj epids,aj ug sj ligi dabjeSj dHl F[a }ldaepiP bjf hg ujSs[ hV m dH,w rji WjWj qhj hdiVjq dl>zV[ l>a Z>VJ dl>z ug } bjfS[ w'v l,s w[ hpwq wgaj ##dwa>P b>dq+ali uj w[ dHwr>uj ipf{ sg s[e wij w[ bj m$$ VjvWyV wgaj ##bjRpGdsbJ ljrZjV h' w[ idhSj m$$ dHRpG WyVwiw[ dHwr>uj ipf{ s[ w[ b>dq+ali } a'i ds,aj m Rpfi>a l>aZ>Vj dl>z ug b>dq+ali } yv[ eH[ m dHl a'G yji wp dsV WjbsbyjVw hg WjWj ug V[ WyV wiVj LpiP wi ds,aj m ##VgvjdlbJ Z>Vj dl>z ljrZjV VhgG dihj m$$ wHg dsV dHh'G hg WyVwis[ ih[ m sl dsV Wjbs WjWj ug V[ dH,w dsV Vgvj dl>z} q>si w'v fdhij s[S vHg hpwq wgaj dw ljc[ hpwq a'GdWVJ dwl[ } c[i[ dr,y VhgG bjRpS s[Sj m$$ wpN dsVJ Rpfi>al>a Z>Vj dl>z ug qpC w[ WjWj ug s[ siLV wiV b>dq+alia'G dl,Z[ Fp,y'G fhp>y[ m fdhi[sji ijhgG dul lq[G b>si bj w[ siLVwiV sg bjdebj q>eg aJ WjWj ug V[ wCwsg brj; dr,yWyV wgaj ##Rpl} wh' dw du,o[ tCj h{ Rpo[ hg ih[ m b>si

Page 751: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

bjRpS sg v'C VhgG m$$ hpwq bVplji l>a ug Rpo[ hg tC[ h'eH[ m lr[i a'G v{ w[ Ljq h' eHg m Rpfi>a Ljq } W[Vag wgagdxi hpwq wgaj ##VhgG ba[ Rpo[ hg ih[ m$$ hV%[ij h'H[ a'G hpwqwgaj ##dHw i'Bg@ dH,w evjl fjSg sj s[ bjY$$ b,n dsVdHl[ ai%J hg v>z[ m btgi ljig l>ea rg h{ijV h' eHg m dullq[G l>ea V[ cidsbJ cidsbJ WjWj ug w'v W[Vag wgag dw##qhjiju@ Z>VJ dl>z } WtL'$$ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj ##ujYZ>VJ dl>z } fp,A' RplV[ hig w[ f,aS RpKa[ wg w>q wgaj h{ mi,W sj Ligw WdSbj lg m$$ Rpfi>a l>a Z>Vj dl>z fjl'G l>eaV[ fp,DdAbj a[ Yh rg q>V eH[ dw duhCj Rpl r[v[ Rpo[ qvjhlg Rplsj qp>cj sis Vjv aCx dihj lg m q{} r[t w[ ailbj debj m Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##RplV[ qvjh s[zi'G qi w[ dH,w iju[ s[ zi uVq v{Sj lg m lp,t F'eV[ lV ma>P Rpl} Fp,t V>e dr,y W>V w[ dWnj bjdHbj h{ m$$ Rpfi>a Z>Vjdl>z V[ l>ea s[ ijhgG Fp,v q>Vg m dxi WjWj ug V[ WyV wgaj##dHl rji a{} WtL ds,aj m Vjv[ a{} s,l w[ a'dibj lg dwljrZjV h' w[ ihgG m b,e[ a'G a>P duo[ tCj h{ dHo'G hg q,oj B[ww[ qpC ujdHbj wi m$$ Rpfi>a l>a Z>Vj dl>z ug wHg ljv dHlai%J hg wis[ ih[ m wHg ljv Rpfi>a qjxg dqvg

qjxg rjvj f+l>e b,e[ bjr[ej m

dHh WyV qjaj-dfaj fjl'G dqdvbj m

Page 752: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

lptp V fjdHdV qpeZ Vi l>a Vjdv th>s[ mm

\b>e 316|

qhJ fpit Vjq ufs[ ba[ ufjRpGs[ hV m liW,a sj Fvjwis[ ba[ yjhp>s[ hV m fi>aP qjdHbjZjig W>s[ qjdHbj s[ qsdr,y bj w[ qhJfpitJ sg W[-bsWg wi uJs[ hV m wpsia rv'GW[-bsWg wiV rjdvbJ } b{lj hg xv dqv uJsj h{ m

l>a Whjv sjl ug u,lg f" rjvg idh>s[ lV m dHl blojVs[ bjl[ fjl[ l+! s[ fdirji sg ;qgV W[-bWjs fHg lg m dH,Do[dH,w ue%j } a'dabJ rjvg bjts[ lV m l>a Whjv sjl ugV[ hpwq s[ w[ dH,Do[ dH,w oCj dabji wirjdHbj lg m Rpl oC[RpKfi f>AgbJ } y'ej fj w[ dHo[ dHwJa dr,y bj dBwSj mdwaVj lqJ dHwJa idh w[ ##Wdvhjig wpsia rdlbj$$ sj V;jijr[t w[ bV>s dr,y idh>s[ lV m dHl s[ Vjv sg ;qgV sj qjvwl+! ijq uei dl>z lg m dHls[ yji fp,ai lV m dH>uV dl>z@ xp>qSdl>z@ u,ei dl>z@ siWjij dl>z ba[ B,vg f>urgG vCwg lg mdwl[ lq[G dHh ;qgV rjhpS vHg dabji wis[ lV m dW+A WPB[NjC bjdsw fp,Bs[ lV m a'dabJrjvg qdhi[ sg ue%j l>a Whjvsjl ug s[ wdhS RpKa[ q;sPi V[ tjvg A,c ds,ag m ija }dul lq[G q;sPiJ w>q wiw[ zi eH[ aJ RpV%J V[ s,Ddlbj wpN;qgV a'dabJ rjv[ qdhi[ sg u,lg f" rjv[ l>aJ s[ hpwq VjvA,c ds,ag h{ m l+! dH>uS dl>z V[ dwhj Yh ;qgV rg rjhgwi vr' m Rpfi>a q;sPiJ V[ urjW s[ ds,aj dw l>aj s[ wh[

Page 753: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

a'G RpvB blgG VhgG wiVj m l++! dH>uV dl>z V[ dwhj lr[i[ q{GVjv uj w[ bjf h,o Vjv lF wpN wiJej m l' bev[ dsV dH>uVdl>z lF q;sPiJ lq[a bj w[ bjf w>q wiV wirjRpS v,edfbj m ngw Rpl lq[G l>a Whjv sjl ug rg Rpo[ hj;i lV mRpfi>a bev[ dsV rg l>aJ V[ i'dwbj a[ dwhj dw b{awg ue%j} Vj A[C' m dHh WyV epq>Bg rjv[ FjHg qpw>s dl>z a[ h'iJV[ rg s,Ddlbj h{ dw Rpl r[v[ l+! dH>uS dl>z wpN W[-bsWgs[ WyV W'dvbj m whg qjiV vHg rg dabji h' debj m l>aWhjv sjl ug dWVJ wpN W'v[ Rpo'G yv[ bjH[ m Rpfi>a ija }b{lj FjSj ridabj dw l+! dH>uS dl>z ija } yCjHg widebj m bev[ dsV lr[i[ dwl[ f+[qg V[ bj w[ s,Ddlbj dw qhjijudH>uS dl>z api debj m l>a Whjv sjl ug V[ WyV wgaj ##dH>uSs[ qei c,DW[ rg ujSe[ m$$ dxi h'i Fij xp>qS dl>z@ u,ei dl>za[ B,vg bjdsw qi eH[ m awigWV ljij fdirji hg ?aq h'debj m dH,w siWjij dl>z vCwj dulsg Rpqi Rpl lq[G c[Twp ljv sg h'r[eg m Rpl W,y[ siWjij dl>z } v{ w[ qjHg ljdhWw"i u' dw l+! Ljq dl>z s[ zirjvg lg m \l+! siWji dl>z bu[a,w q"uPs h{| l>a Whjv sjl ug s[ yiVg uj fjdHbj ba[dtqj q>eg m Rpf>ia l>a Whjv sjl ug V[ W,y[ \siWjij dl>z|s[ dli a[ h,o i,t w[ WyV wgaj dHh L[i awCj h'r[ej m l+!siWjij dl>z sg Rpqi dHl lq[G b,nai ljv sg h{ m

dHaVgbJ LwagbJ s[ tujV[ lV m l+g WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug s[ l[rwJ w'v m dHh l>a Whjv sjl ug s[ blojVRpKa[ l>a@ h>l qpVg ug a[ ba[ h'i l>ea fjl'G f+jfa h'dHbj m

Page 754: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

wdW,afgC Vj idhV ds>s[ uJsg dHw fv dryZgiu WV%"s[ qV FJHg ds>s[ Zgi h{ mfgC f>u sPaJ rjvg ws[ Vj idhS ds>s[@wjq w'+Z rjvj y'vj wgaj vgi' vgi h{ mqV sg wp,CaV a[ afL dqBjdH ds>s[@n>Tj nji dsv dq,nj h'r[ dur[G r,c[ Lgi h{ ml+g qhJ hdiVjq dl>z b{l[ r,c[ fgi h'H[@duV%J s[ qpigs h'dH fgiV w[ fgi h{ m

hpwq{ b>sdi lFp w' Wjhdi hpwq V w'dH mm

\b>e 1|

bfS[ l[rw l>a l+g ijq dl>z ug } hpwq s[ w[ V[fjv} a'iV a'G fdhvJ l+g WjWj hdiVjq dl>z ug V[ dH,w lq[G byjVwhg hpwq wgaj ##vCjHg v,e yp,wg h{@ W>s[ Whpa qi ih[ hVba[ lj} bjfSj bjlS yp,wS sj hpwq bj debj h{ m$$ dHaVjWyV wiw[ WjWj ug \duo[ hpS l>ea q,oj B[wsg h{| dHl blojVRpKa[ bj w[ dWiju eH[ m dxi qpC w[ dB,v[ RpKfi VhgG eH[ m wpNlqJ bjf ug V[ bjfSj t;jVj dB,v[ ljdhW RpKa[ i,Ddtbj m dxihpwq bVplji Yh bjfS[ bjlS w'v l,u[ h,o r,v ue%j R,pa[dvbj w[ i,t dvbj m dH,w dsV l+g ijq dl>z ug } hpwq wgaj##sjsj ug dB,v[ RpKfi ujRp m Rpo[ w'nCg rjvj lagi Bp,B yp,wjh{ m Yh hpwq sj W,Zj tCj h{ m Rpl} wh' dw blgG dB,v[ a'Gh[n y,v[ eH[ hJ m a>P hpS ;qgV a[ dc,e fRp m aplgG ljcj hpwqlpSjRpS r[v[ Wjhi hg idhSj m$$ dHl hpwq a[ f>dca l+g ijqdl>z ug dB,v[ Rpfi eH[ m Wjhi tC[ h' w[ WjWj ug sj hpwq

Page 755: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

b,ti b,ti uj W'v[ m qjaj dfaj s,ls[ lV Rpl r[v[ dH,w r,cj;'isji tCwj h'dHbj ba[ lagi Bp,B debj Rpfi>a f>dca l+gijq dl>z ug dB,v[ a'G h[n RpKai bjH[ f>dca l+g ijq dl>z ug} WjWj ug l>ldw+a s[ e+>o rg l.dobJ Vjv fC%jdHbJ wis[lV m dH,w rji f>dca l+g ijq dl>z ug bjfS[ bjf hg e+>ov{ bjH[ m Rpfi>a WjWj ug } l.dobj s[S vHg W[Vag wgag mWjWj ug V[ b,e'G h,l w[ WyV wgaj ##a{} sjsj ug wg fajh{ blgG b{l r[v[ dwo[ W{n[ hJ aplgG e+>o v{ bjH[ h' fC%j ds>s[hJ m b,e[ rjla[ us'G blgG bjf whgH[ Rps'G e+>o v{ w[ bjRpSjh'r[ej m$$ Rpfi>a l+g ijq dl>z ug V[ la WyV wgaj m

dHh WyV l+g ijq dl>z ug s[ FjSu[ Ljla+g ug V[ dvtjdHbj m

Fp,Dy'G Vei s[ idhS rjvj dH,w f>dca h>l iju lg Rpl} rg WjWj ug V[ epiqptg sj RpCj@ bjCj sg f{Gag ba[ qphjiVgdltjHg lg m Vjv WyV lg blgG dwl[ } dHl a'G b,e[ VhgG fCjRpGs[ mb,e[ bjf dqhVa wiw[ fC% v{@ dHh WyV sj qavW spdVbjrgGfC%jHg a'G WQ{i f+qjio rg h' lwsj h{ m b,e[ blvg e,v WjWjug bjf ujVS m

bfVg eda bjdf ujV{ mm lpdS lpdS bri rtjV{

bjdf Fvj wiaPda bda Vgwg mbjf[ ujV{ bfV[ ug wg

\b>e 294|

qhJfpit dwl[ sj Fvj dwr[G wis[ hV@ dHh wpN r[tw[ ba[lpS w[ dHVljVg Wp,Z h{ijV h' uJsg h{ m

Page 756: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

Fp,y'G Vei s[ idhS rjvj dH,w qplvqjV q'yg dul sj Vjqu{aj@ s,ls[ hV m WjWj ug s[ hpwq bVplji f>siJ dsVJ uJqhgV[ dr,y sp-tp,vj V'wsji u'Cj dlRpGw[ dvbjRpGsj hp>sj lg mRpfi>a WjWj ug V[ dHl} Rpl lq[G dqhVa rg s[Sg u' ws[dHlV[ v{S a'G dHVwji wiVj aJ dHl} fp,ASj ##a>P wg yjhp>sjh{ ($$ Rpfi>a dHh e,v wHg ljv yvsg ihg ba[ dHh q'ygu'Cj dlRpGw[ v{ bjRpGsj dihj m dH,w rji dHh u'Cj dlRpGw[ v{bjdHbj WjWj ug dqhVa s[S v,e[ aJ dHlV[ W[Vag wgag qhjijuaplgG dHc[ r,c[ h' w[ q{} u'C[ sg dqhVa s[ w[ Bjv ds>s[ h' mw'Hg r,cg WtdLL dsY Rpfi>a WjWj ug V[ fp,DdAbj ##a>P bjf[s,l a{} r,cg yg; dwhCg yjhgsg h{$$ Rpfi>a dHlV[ W[Vagwgag q{} Viw sg b,e a'G WyjY m lpSw[ WjWj ug V[ WyVwgaj ##Vgvj dlbJ@ dHlsg Lij wij w[ dvbjRp$$ hpwq bVpljiLij wgag eHg h;Pi v{ bjRpGsj aJ WjWj ug V[ dHl} wvqjfCj% w[ dH,w qjvj bjfS[ w'v'G s[ w[ hpwq wgaj ##apisj dxisjdHl} x[isj dihj wi a[ a>P Viw VhgG ujH[ej m a[ij dhljWqp,w debj h{ m a[i[ Wjwg dsV o'C%[ hg hV m$$ Rpfi>a wpN dsVJWjbs byjVw hg dH,w T,n[ sg x[B v,eS Vjv dHlsg q"ah' eHg m dul rwa WjWj ug fjl u{a[ sg q"a sj d;wi h'dHbjb,e'G WjWj ug V[ WyV wgaj Rplsj dhljW h' debj h{ ba[u>qS qiV a'G idha h' debj h{ m

dHh f+l>e qjaj-dfaj fjl'G dqdvbj m

Ziq ijdH sdi wjes xji[ uV VjVw v[tj lqNj m\b>e 698| \u{alig q !4|

Page 757: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

a[ig wpsida aP h{ ujSdhbRpip V sPuj ujS{ mm

\b>e 1185|

WjWj ug s[ be>qg w"aw w'Hg Vj w'Hg WyV b{lj wiVjdul} lpS w[ l>ea ba[ h'i lpVS rjv[ h{ijV h' uJs[ lVdur[G epirjw h{ dw ##w[dabj w[ Wjf w[dabj w[ W[B[ w[a[ epiy[v[ hPH[ m$$ dHh rg f+a,t h' uJsj lg m dHl[ hg Fp,y' Vei sjdH,w a[vg qplvqjV hp>sj lg dulsj Vjq ##xuv sgV$$ lg m dHls[ligi RpKa[ wHg ai%J s[ i'eJ s[ dVLjV lV m r[tS rjv[ }WCg Vxia bjRpGsg lg m dsqjeg a"i RpKa[ rg xuv sgV fPijngw VhgG lg m sl f>siJ dsV Wjbs dHl} wHg rji l[rjsjiz,vw[ l,sSj dxi sp,Z dfvjRpSj@ wHg rji dHlV[ A[ag bj ujSjwHg rji bjwC ujSj m wHg rji l[rjsji F[uS[ fi>aP dHl}l,ss[ ;iPi lV dH,w rji xuv sgV } l,Ddsbj m dHh bjr[Vj m btgi RpKa[ dHl xuv sgV } l,s hg dvbj m bjRpS ljihg dHlV[ WjWj ug } W[Vag wi ds,ag W'dvbj qhjiju@ q{}l,s w[ sp,Z dfvjRpGs[ h' m wHg wHg lpV[h[ F[us[ h' q[i[ ligir,v r[t' m q[ij sp,t aJ hBjY m Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaja{} l,s w[ sp,Z rg dfvjRpSj h{ ba[ a{} ijug rg VhgG wiVj mRplV[ fp,DdAbj dwRpG@ ijug dwRpG VhgG wiVj> dHh wg e,v h'Hg maJ WjWj ug V[ WyV wgaj ##a>P dfAv[ uVq dr,y WCj FjigdrsrjV lg m a[i[ w'v fC%V rjv[ Whpa lV m duV%J dr,y blgG

Page 758: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

rg lg m fi a{ dwl[ } drdsbj VhgG lg ds,ag m hpS Rphg drdsbja{} lijf s[ ihg h{ m Rphg a{} i'e h{ m$$ aJ x;vsgV V[ W[Vagwgag ##q{} ijug ws' wi'e[$$ WjWj ug V[ WyV wgaj us'G blgGdxi ligi ZjiV wiw[ bjH[ Rps'G ljig e,v WS[eg ba[ hpSa[ij b>a l>Fjv vrJe[@ RplV[ dxi Yhg e,v sphijHg Rpfi>ah;Pi V[ WyV wgaj ##w'Hg lqJ bjH[ej dHo'G qplvqjV dVwvujSe[ Ys'G a{} l>Fjv vrJe[ m$$ dHh Fdr,ta WyV fjdwlajVba[ dh>splajV s[ WBrji[ r,v lg m dHl WyV bVplji xuvsgVsj b>a rg dHl c[i[ dr,y h'dHbj m l>a Vi{S dl>z ug qdhdSbjrjdvbJ V[ WjWj ug a'G Wjbs dHlsg l>Fjv wgag m

dHh WyV rg qjaj-dfaj fjl'G dqdvbj m

wp>cvgbJl+g l>a qhJ hdiVjq dl>z yiVV lgl dVrjdH mmspt sdvs+ fi hi' sdHbj wi' lptsjdH mmsdHbj wi' lptsjdH q[hi s[ zi dry bjRp mmsjl ujV wi sjl } f+FP Vjq ufjRpwh[ sjl ldaVjq dl>z wjB[ f+F Fiq Figapq h' VjoV w[ Vjo f+q u'a f+q[Lig mm

zdi Wjhdi a[ij Firjlj aP uV w{ h{ l>de

\b>e 677|

f>dca l+g ijq dl>z ug WjWj ug s[ hpwq bVplji V[fjv} yv[ eH[ m Rpo[ uj w[ dwVJ hjvaJ dr,y'G bjf ug } v>zSjdfbj m wiV wjiV lq+o aJ bjf WjWj ug lV m fi>aP epirjw

Page 759: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

bVplji dli Rpfdi njcj epiP lPij m VjVw ajw[ wjiu fPij mmlF wjiu ijl hp>s[ ih[ m wjnq>cP fh>pyw[ q>si s[ fpujig ijhgiju[ aw fh>py wgag eHg m fdhvg rji iju[ V[ dqvS lq[G u'f+LV wga[ Rpl r[v[ ijuj bjfS[ bjlS RpKa[ bv,e W{nj lg ml+g ijq dl>z ug bv,e W{n[ lV m dul r[v[ iju[ V[ fdhvJ f+LVwgaj m Rpfi>a l+g ijq dl>z ug V[ WyV wgaj ##ijuj@ duaV[rg a>P f+LV l'y[ hV RpV%J ljdibJ sj urjW a[i[ bjlS s[h[n fdhvJ hg dvdtbj dfbj h{ m a>P bjfSj bjlS y,pw w[ ljdibJsj urjW fC% v{ m dul r[v[ iju[ V[ bjfS[ h[nvj w,fCj yp,DdwbjbjfS[ dHw,v[-dHw,v[ f+LV sj R,pai fdCbj aJ iju[ sg al,vgh' eHg m Rpf>ia ijuj yiVJ RpKa[ Tdh dfbj m Rpf>ia iju[ V[l[rj fp,Ag aJ l+g ijq dl>z ug V[ WjWj ug s[ hpwq bVpljidH,w qptg ips+jtL sj qSwj ba[ Flq wCj q>e[ m Vjv hg lji[w{s wga[ ljZP A,cS sj hpwq wgaj m hpwq bVplji lji[ ljZPapi>a hg u[v% dr,y'G Wjhi w,T ds,a[ eH[ m ba[ b,e[ rjla[ iju[} hpwq h'dHbj w'Hg ljZP dwl[ rg q,a sj h{ Rpl} bjfS[ qabVplji dHLB RpfjLVj fPuj fjn wiV a'G i'wSj VhgG m ba[hi dH,w l>a w'v'G wijqa VhgG q>eSg m iju[ } hpwq h'dHbja>P bjfSg dHLB RpfjLVj dr,y f,wj ih' m l+g ijq dl>z ug V[WjWj ug s[ hpwq bVplji V[fjv rjv[ iju[ } dl,Ddtbj ds,ag miju[ V[ fPi[ bjsi ldawji Vjv l+g ijq dl>z ug } bjfS[fjl i,Ddtbj m

Page 760: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

FH[ sdHbjv dw+fjv l>a uVaW dHh Wja WajHg mm

\ijqwvg qhvj 9|

fjnw uV df,A[ fC% yp,w[ hV FjHg iaV dl>z ci'vg ba[Rplsg lpfaVg u{ w"i WjWj ug sg l[rj dr,y hj;i h'H[ m s'ljv l[rj VhgG ds,ag ba[ Vj hg zi } ujS ds,aj m yji f>uqhgV[ Wjbs@ w'v'G dwijdHbj s[ w[ hpwq wiVj ##ujY zi e[Cjqjiw[ bjY m$$ FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i V[ hpwq bVpljidHl ai%J hg wiVj m dH,w rji FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{w"i zi'G h' w[ dul rwa Fp,y' fhp>y[ aJ wpN dsVJ Wjbs WjWjug V[ iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i } fp,DdAbj ##us'G aplgG hpwqbVplji zi uJs[ h' zi wg wis[ h'$$ RpKai dr,y FjHg iaVdl>z ci'vg V[ W[Vag wgag ##blgG us'G zi uJs[ hJ aJ ziI'erdLLB e+>o$$ fC%s[ hJ m$$ lpS w[ WjWj ug V[ h,l w[ WyVwgaj ##I'erdLLB dr,y wg i,Ddtbj h{$$ dHaVj WyV wiw[ h;Piyp,f h' eH[ m Rpfi>a wpN dsV h'i Waga h'H[ m

wpN dsVJ Rpfi>a l>a Whjv sjl ug u,lg f" rjv[ WjWjug s[ siLV wiV bjH[ m dxi l>a Whjv sjl ug V[ ba[ WjWjug V[ wpN WyV wga[ duV%J sg iaV dl>z ci'vg } vt IaVwiV Vjv rg lqN Vj bjHg m dHl a'G Wjbs l>a Whjv sjlug y,v[ eH[ m wpN h'i lqJ WgaS df,A'G WjWj qhJ hdiVjq dl>zug bjf sp,Z A,wS a'G Rpfi>a wHgbJ l[rwJ } Vjq v{ w[ sp,Z

Page 761: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

AwjdHbj wis[ lV m dH,w rji dHV%J s[ lq[G dHh sp,Z AwjRpSsj dW+aJa h'dHbj m Vjq v{ v{ w[ lF } sp,Z AwjdHbj m fi>aPiaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i } Vj sp,Z AwjdHbj m dHh s'e,vJ WgaS Rpfi>a FjHg iaV dl>z ci'vg s[ qV dr,y dryjibjHg m FjHg iaV dl>z ci'vg V[ WjWj ug qhJ hdiVjq dl>zug b,e[ W[Vag wgag dw ##qhjiju@ dfAvg dsVg l>a Whjvsjl ug bjH[ lV m RpV%J Vjv bjf ug V[ u' WyV wga[ q{}lqN VhgG bjHg m sPlij b,u lF } Vjq v{ v{ w[ bjf ugV[ sp,Z AwjdHbj h{ a[ l,y[ fjaLjh q{} sp,Z rg VhgGAwjdHbj m$$lpVS Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##a{} brj;qji w[ sp,Z dwr[G dqv[$$ ba[ Whjv sjl Vjv h'H[ WyVJ sgdwr[G lqN bjr[ Rpfi>a FjHg iaV dl>z ci'vg V[ W[Vag wgagl,y[ fjaLjh@ q{o'G lr[i[ Rpdnbj Vhk uJsj m dxi WjWj ug V[WyV wgaj ##aplgG s'r[ ug awC[ h'r[ a[ dVaV[q wi' dHLVjVwi'@ lF wpN bjf[ hg h'r[ej m$$ dHl a'G Wjbs v>ei sg l[rjdqvg lF a'G fdhvJ WyV h'dHbj a[ fp,DdAbj ##aphjcg q>e wgh{ $$ FjHg iaV dlz ci'vg a[ u{ w"i V[ W[Vag wgag VjqsjV WtL' WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj Ãzi'G aJ fp,a v{SbjH[ lg m$$ Rpfi>a FjHg iaV dl>z ci"vg a[ u{ w"i V[ W[Vagwgag m ##l,y[ fjaLjh@ hpS fp,a sg w'Hg q>e VhgG m$$ Rpfi>aWyV h'dHbj ##fp,a rg h'r[ej a[ dxi Vjq sjV rg dqv[ej m$$

hpwq dHh lg1| v>ei dabji wiV r[v[ bjBj e.pVSj ba[ AjVSj m hi

lq[G qP>h b,e[ w,fCj i,tSj ba[ ufpug ljdhW s[ fjn RpndsbJ@Wdh>dsbJ hi lq[G wis[ idhSj m v>ei sg l[rj a'G hBw[ rgfjn wis[ idhSj m dHh VhgG Fp,vSj m

Page 762: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

2| v>ei s[ f+Ljs[ Vj w,y[ idhS m Vj RpV%J } lCS s[Sj mdwl[ rg xpvw[ } b,e sj sjij VhgG v,eS s[Sj m

3| duhCg l[rj aphj} ds,ag h{ dHh' hg wiVg m h'i dwl[l[rj wiV rjv[ Vjv Hgitj dV>dsbj ypevg VhgG wiVg m dwl[} i,tgH[ dwl[ } a'igH[ dwl[ sg dlxjdiL VhgG wiVg m u[ dwl[sg dlxjdiL wi'e[ aphjcj w>q df,A[ h' ujr[ej m dHl a'G Wjbsdur[G WjWj ug sg qdiIjsj lg VjVw[@ sjsw[@ lhpdibJ a[ h'ibJTg-epbJTgbJ s[ Vjq dvtjH[ m Rpfi>a Lij u' dw lF sgwis[ hV FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i s'hJ sg Lij wijHgeHg m dul lq[G FjHg iaV dl>z ci'vg sg bjfS[ h,oJ VjvLij wiV v,e[ aJ dwhj FjHg iaV dl>z ci'vg s[ sjs[ sjdH,w Fij lg ##f[+q dl>z$$@ a[ij dfAvj uVq Rpl sj lg m dxiWyV wgaj dw ##dwl[ dfAv[ uVq dr,y ijuj u>e Ldhi dr,yaplgG s'r[G ugb ijuj a[ ijSg lg aphjc[ iju dr,y blgG a,fwgaj lg ba[ aphjcj uVq ljc[ Vjv hg h{ m blgG ljZP iPfdry@ aplgG e+dhlag ih[ dHw,n[ hg hJ m fPiW uVq hq apqi[l[rw bW aRp dqdBbj V ujHg mm borj Rdi vjehp lpbjqgf+F q[i[ fPiW f+gda e'dW>s Wgyjihp m$$

btgi a[ WyV wgaj lrj v,t ipfHgbj v{ vY m ujY zi} l[rj A,c dsY m wHg dsV dHh WyV wis[ ih[ m btgi RpKa[l[rj hg q>eg m

l[rj q>e{ l[rw' vjHgbj bfVg l[r mm\b>e 43|

dxi l[rj dqv eHg m

Page 763: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

qghp fdHbj fiq[ldi fjdHbj mmugb u>a ldF lptg rljdHbj mm

dH,w WCg Fjig b"C v,e eHg m xlvJ lp,w ihgbJ lV mugb@ u>a ba[ ljig WVjlfag b,a sg eiqg dr,y lp,w lCihg lg m A,fCJ dr,y'G fjSg qp,w debj lg m WjWj ug s[ LiZjvPvdhij tjVj a[ Fp,y'G wvJ a'G dqvw[ WjWj ug fjl W[Vag wiVv,e[ dw ##l,y[ fjaLjh@ qgGh fjRp m$$ WC[ sp,tg h'H[ hJ m WjWjug V[ WyV wgaj ##lji[ df>cj sg f>yjdHa dHw,ng h' w[ A,fCfp,B' m qgGh f{ ujr[ej m$$ hpwq bVplji lF Vei-F,py'G Vei sg@vdhi[ tjV[ sg@ l[q[ sg ljig l>ea V[ dqv w[ A,fC fp,DdBbj mlr[i[ w>q bji>F wgaj m spfdhi r[v[ a'G wpN dfA'G A,fC fp,Bw[ qp>wqv wi ds,aj m dHl lq[G a,w WjWj ug rg bjfS[ bjlSa'G Rpn w[ Wjhi bj eH[ m A,fC fp,BS rjvg l>ea dr,y'G V"urjVJ} hpwq wgaj ##bjY bjfJ dHw,n[ h' w[ W'vgbJ fjHgH[ m$$ hpwqbVplji dHr[G hg wgaj debj m wpN lq[G Wjbs lPiu s[ w'vdH,w dV,wg duhg Wsvg drtjHg ds,ag m Rpf>ia WjWj ug V[ WyVwgaj ##vY WHg whgbJ v{ w[ bjf' bjfS[ t[aJ sgbJ r,BjW>V vRp m dH>si qp>cj bj debj h{ m$$ dHl WyV } lpVS ljihg wHg f+[qg aJ dHo'G } F,u eH[ m wHg Rpo[ hg tC[ ih[ m Rpfi>ao'C%[ hg lq[G dr,y dHaVg ;Wisla WjiL h'Hg lF t[aJ dr,yuv hg uv h' debj m A,fC rg Fi eH[ m

uv a[ ov wdi ov a[ wPbj wPf a[ q[ip wijr{ mm

Page 764: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

borjijuj l+q dqda VhgG ujVg a[ig mma[i[ l>aV wg hRpp y[ig mm

dHl f+l>e lq[G lPW[sji hidsbjv dl>z a[ Vjui dl>z vdhijtjVj rjv[ Vjv lV m

dHh WyV dqdvbj l+! Rpujei dl>z vdhi[ tjV[ rjv[ fjl'G m

lF[ dHAj fPigbj vde f+F w{ fjr{ mm

rjdhepiP sjaj s[ dihj h{@ lF } s[ dihj m dwl[ } fdhv'Gba[ dwl[ } wpN lqJ df,A'G m WjSg dr,y xpiqjV h{ -

ugr{ sjaj s[rShjip mm

borj##ugr{ sjaj qi{ V w'dH$$

dwl[ drsrjV sj woV h{ m lq[G a'G fdhvJ wpN VhgG dqvsjba[ dxi duaVj wp dqvSj h{@ Rpla'G r,Z VhgG dqvsj m dH,wepiqpt df>c FvjHgbjS[ a'G Vi{S dl>z Vjq lg m dHlsg fdhvgLjsg ijRpw[ h'Hg m Rplsj Vjq bai w"i lg m Ljsg a'G l'vJljv Wjbs w'Hg l>ajV VhgG h'Hg m Rpfi>a bai w"i ep;i eHg mVi{S dl>z sj qV Rpsjl h' debj m dHl s"ijV Vi{S dl>z zi'GWjhi ljZP l>aJ sg l>ea wiV v,e dfbj m Vi{S dl>z s[ s'Fij h'i lV@ W,ej dl>z a[ FerjV dl>z m W,ej dl>z V[ r,c[Fij Vi{S dl>z sj qV Rpsjl r[t w[ Vi{S dl>z } dH,w Fagujhgij dl>z Vjqg s[ ds,aj ba[ wdh ds,aj dHl} bjfSj fp,aiWSj vY m Rpfi>a hgij dl>z upbjV h' w[ bjfSg qV qi;g

Page 765: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

wiV v,e dfbj m dwl[ rwa Vi{S dl>z V[ hgij dl>z } dwl[e,v'G ajdCbj m dxi hgij dl>z sg qjHg V[ Vi{S dl>z } bjdtbjdw dHh fp,ai a{} zPiV rjla[ VhgG ds,aj m uJ aJ bjfSg;qgV dHls[ Vjq wij s[ m VhgG aJ dHl} zPiVj VhgG m Rpfi>aVi{S dl>z s[ qV RpKa[ dHl e,v sg WCg l,B r,ug m wpN dsVJWjbs Vi{S dl>z sj dH,w f>dca Vjv dqvjf h'dHbj m Vi{Sdl>z V[ Rpl f>dca } bjfS[ qV sj sp,t s,l w[ dHl sp,t }hBjRpS sj w'Hg Rpfjb fp,DdAbj m RpKai dr,y f>dca V[ WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug sj Vjq dvbj m dxi s,Ddlbj dw a>P Rpo[fh>py m a[i[ lF sp,t sPi h' ujSe[ ##liW lp,tJ s[ sja[$$ qhJfpitFp,y'G W{n[ hV m Rpo[ fh>py m Vjv f>dca V[ s,Ddlbj dHh qhJfpitsp,Z hg f+l>V h' w[ rias[ hV m dHl a'G Wjbs lr[i[ Vi{S dl>zV[ Rpn w[ s' qhgbJ sj sp,Z y' w[ WiaV dr,y fj w[ WjvPbjS[lB[LV a'G e,cg yC% w[ Fp,y'G q>cg lB[LV a[ bj fh>pdybj m Rpfi>adul rwa Vi{S dl>z Fp,y'G fhp>dybj l>ea rg W{ng lg u' l[rjsjiRpl r[v[ hj;i lV-WjWj HgLi dl>z ug i'Cg rjv[@ FjHg iaVdl>z ci'vg@ FuV dl>z qdhij vJeig@ FjHg Vgvj dl>z q"w[RpKa[ hj;i lV m dHl a'G Wjbs Vi{S dl>z awigWV c[T ljvl[rj dr,y dihj m dxi dHl s"ijV wHg rji Vi{S dl>z s[ ziRpls[ Fij bjH[ m fi>aP dwl[ Vjv w'Hg e,v VhgG wiVg m Vi{Sdl>z V[ zi ujSj m dxi qpC w[ l[rj dr,y hj;i h' ujSj m dH,wrji Vi{S dl>z zi bjdHbj m wg r[dtbj dHV%J s[ Vei sjy>eg ujdHsjs sj qjvw ;qgV Fagdubj s[ Vjq wirj w[bjf i'Bg dHV%J s[ zi' tj dihj h{ m Vi{S dl>z V[ bjfSg qjaja'G ljig e,v fp,Ag aJ qjaj V[ s,Ddlbj dHh i'Bg v'wJ s[ zi

Page 766: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

hg ws[ dwa[ ws[ dwa[ tJsj h{ m dxi Vi{S dl>z s[ qV dr,ybjHg dw q[i[ Vjv rg dHr[G hg h'Sg lg m bev[ dsV Vi{S dl>zdxi Fp,y' fhp>y debj m q,oj B[wS lji hg h;Pi V[ WyV wgaj##a[ij dH>a;jq wiJe[ m$$ fi Vi{S dl>z dHl e,v } lqN VJldwbj m wpN dsVJ Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##Vi{S dl>za[i[ s' fp,ai hV$$ Rpfi>a Vi{S dl>z V[ W[Vag wgag ##l,y[ fjaLjh@q[i[ zirjvg aJ qi eHg m l'vJ ljv aw Rpls[ zi b"vjsVhgG h'Hg m$$ wpN dsVJ Wjbs hg WjWj ug V[ WCg eiurgG brj;dr,y b>si W{dnbj brj; ds,ag ##Vi{S dl>z a{} WCj ;iPigw>q h{ m a>P zi fhp>y m$$ dHl WyV bVplji bjdebj v{ w[ Vi{Sdl>z zi bjdHbj aJ be'G Vi{S dl>z sg qjaj w'v Vi{S sgdH,w FiujHg W{ng lg m Rph Vi{S dl>z s[ ujSlji hg W'vg##v{ dulsg e,v wisgbJ lg Rph rg bj debj h{ m$$ a[ dxiRplV[ bjfSg Fagug sj diLaj v{ bjRpS sg e,v wgag m Vjvhg Vi{S dl>z } dwhj ##blgG a[i[ r,v b,u W>sj F[u ih[ lg m$$Rpfi>a Vi{S dl>z V[ lqdNbj FiujHg qt'v wi ihg h{ m dHZiVi{S dl>z V[ dwhj ##q[ig Rpqi drbjh wijRpS sg VhgG m$$btgi e,v l,yg dVwvg m dxi diLaj f,wj h' debj b>aiujqgWjWj ug s[ ##lev li>uq wi[ f+F bjf[$$ s[ rjw bVplji lFwjiu h' eH[ m drbjh rg h' debj m drbjh a'G Wjbs Vi{Sdl>z a[ dHlsg sPug zirjvg sjV w"i q,oj B[wS bjH[ m Rpfi>aWjWj ug s[ hpwq bVplji s' vCw[ rg h' eH[@ epiVjq dl>za[ hdiVjq dl>z@ u' b,u a,w q"uPs hV m

1| l+g l>a qhJ hdiVjq dl>z a>P l>q+o sjaji sjajiJ dli sjaji a[i[ siLV a'G Wdvhji

Page 767: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

silV a'G Wdvhji h[ lF zB w[ sjajiqV sg drdobj ujSsj lisjea f+afjilev FrV w[ VjdHwj silV Wtl' dHw zigfiq u' iPf fPiV fiq[li fiq u'a fiq[lig

dHh f+l.e hdiVjq dl>z fp,ai Vi{S dl>z FvjHgbjS[ V[dvtjdHbj m

ijq ijdH h'dh W{s WVrjig mmbfV[ l>ah v[hp RpWjig mm

dHw WgWg dul sj VJ WyV w"i lg m sPi' V[C[ diLa[sjigdr,y duRPS[ q"C sg FiujHg v,esg lg m dHlsg diL[asjig w,ygFp,y'G lg m ugRpSj q"C Fe"Cj h'S wiw[ qei fpdvl v,eg lg mlji[ diLa[sjiJ dr,y ci ba[ ldhq AjdHbj h'dHbj lg m dHlqjHg WyV w'i } bduhj vj-dHvju i'e v,ej@ v,t IaV wiVVjv rg i'e Vj hB[ dwl[ } Wgqjig lqN Vj bjr[ m i'e i'usg i'u r,Zsj ujr[ m btgi WyV w"i qjHg Ljq w"i } Vjvv{ w[ WjWj ug fjl fhp>yg ba[ bjfSg awvgx s,lg m lpS w[WjWj ug V[ WyV wgaj ##Vgvj dlbJ@ dHl qjHg } fjSg dr,yepC z'v w[@ dr,y wSw sj bjBj fj w[ dfvj dsY m$$ hpwqbVplji dHr[G hg wgaj debj m Rpfi>a duhCg WyV w"i b,e[Whpa a>e lg hpwq Vjv fjSg fgS lji hg bi'e h' eHg mlr[i[ a'G v{ w[ Ljq aw W{ngbJ ihgbJ Ljq } WjWj ug V[zi ujS sg bjdebj ds,ag m dHh lg qhJfpit s[ siLV sgdlxa ba[ WyV bjB[ sg ypBwg epC sg i'Cg uJ fjSg m WjSgdr,y xpiqjV h{ !

Page 768: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

bRpts bjH[ ijdl drdy bjdf tv'dHbj

dHh f+l>e vA,qS dl>z Fv'igbj w,yg F,py' rjlg fjl'Gdqdvbj m

wjB[ wlB fPi[ epis[r

df,A[ fjnw FjHg iaV dl>z ci'vg a[ RpV%J sg Ziq faVgu{ w"i } l[rj dqvS sj f+l>e fC% yp,w[ hV m dHV%J dsVJ dr,yu{ w"i V[ byjVw lpfV[ dr,y dH,w qpisj bjfS[ ligi Vjvv,ej r[dtbj ba[ Rpl dr,y'G WCg WpsWP bj ihg lg m dxi sPugba[ agug ija rg dHh' wpN r[dtbj m dur[G-dur[G dsV Wgas[eH[ dHh i'u ija } dsl[ ba[ y'o[ ba[ f>ur[G dsV aJ dHhf+a,t h' debj m ligi RpKa[ Fji rg dfbj v,e[ ba[ WsWP duhCglpfV[ dr,y bjRpGsg lg m y"o[ dsV f+a,t ujeS lq[G rg bjr[i'Bg tjS lq[G i'Bg dry@ a[ fjSg fgS lq[G fjSg dr,y'G WsWPbjr[ m bjdti u{ w"i V[ WjWj ug } dfAvj ljij f+l>e s,lw[ W[Vag wgag dw ##l,y[ fjaLjh q{} dHh wLB h{ m$$ Rpfi>aWjWj ug V[ WyV wgaj ##s[rg@ dHh a[ij dhljW dwajW dVWCdihj h{ m duhCj a{} qpisj y>WdCbj ba[ WsWP bj ihg h{ dHha{} l,a uVq wh'C h'Sj lg a[ij l,a uVq sj w'hC l,a dsVija lpfV[ dr,y Fpea ujr[ej m h"lvj i,t dVaV[q wiVj VhgGA,cSj m l[rj wig ujY m dHla'G dWVJ u' aphj} ds+LBJa dsl[ljc[ a'G urjW vY m$$

dHl a'G Rpfi>a bjfSg f+l>Vaj WtL w[ qV } yCsg wvjWtLg m

dHh WyV dvtjig } qjaj u{ w"i V[ s,Ddlbj m

Page 769: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

uVq Fr>a[ Vidw fC>a[ daV w[ wpv RpZji[ mm

dHw dsV WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ hpwq s[ w[ fdhi[RpKa[ FjHg Vgvj dl>z tC%j wgaj h'dHbj lg m Rpfi>a Vgvj dl>zV[ WjWj ug fjl fhp>y w[ W[Vag wgag dw qhjiju Wjhi w'HgsiLV wiV bjdHbj h{ m WjWj ug V[ hpwq wgaj ##Rpl} Wjh'GxC w[ hj;i wi' m$$ hpwq bVplji WJh a'G xC% w[ v{ bJsjdebj m ljhqS[ bjRpS lji hg h;Pi V[ WyV wgaj ##Fi vHgbjN'vgbJ drL[ F'e w[ m a[ hpS bjfSg hjva r[t bu[ rg r[vjh{ l>Fv uj m$$ Rpfi>a RplV[ yiVJ dr,y Vqlwji wgag dxihpwq h'dHbj ##dHl} dHLVjV wijY m dHLVjV wijRpS a'G Wjbsrjfl yiVJ dr,y hj;i wgaj m dxi hpwq bVplji Lij wijHga[ qPv q>ai sj ujf wijw[ dH,w qjvj WtL w[ hpwq wgaj##w'ng s[ WiJc[ dr,y dWnj dsY m bevg e,v x[i wiJe[ m$$hpwq bVplji dHr[G hg wgaj debj m v>ei s[ lq[G RpKa[ v>eiAwjRpS sj hpwq FjHg iaV dl>z ci'vg } h'dHbj dul lq[GFjHg iaV dl>z ci'vg f+Ljsj AwjRpS rjla[ debj Rpfi>aRplV[ lqjZg hg VJ t'v%g m qpC w[ WjWj ug fjl W[Vag wgag mlpS w[ h;Pi V[ WyV wgaj ##x[i lhg m dryji[ } qlj qlj bjV>sf+jfa h'dHbj h{ m W{nj idhS dsY m$$ Rpfi>a Rph dsV ljijWaga h' debj m dsV dAfS s[ lq[G WjWj ug V[ hpwq VjvlqjZg tpv%jHg m wpN o'C%j duhj f+Ljs AwjdHbj m Rpfi>a WjWjug V[ WyV wgaj ##dwRpG WHg duo[ b,e[ N,t qjisj dihj h{G

Page 770: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

Rpo[ bV>s lg dw b{o[ h{ m$$ Rpfi>a RplV[ ljigbJ Fp,vJ sg dtqjq>eg u' dqv eHg lg m a[ dxi hpwq h'dHbj ##hpS z,B'-z,B dH,wljv Rpo[ ih' duo[ w'Hg brj; Vj lpS[ m Vj w'Hg dsl[ m$$Rpfi>aljig qdiIjsj wij w[ ujS sg bjdebj dqvg m ujS lq[G Rplf+[qg V[ tjS sg WjWa bjdebj q>eg aJ hpwq h'dHbj ##dudVugRp sgbj l-diuw b>Wijr{ lF zB Fgadi hjBp yvjr{ m a>PW[dxwi h' w[ Vjq ufp m$$

dHh f+l>e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m

bfVg l[rj bjdf wijHgepi qda b>adi ujeg mm

W>sj lqNsj h{ q{G bjfSg ajwa Vjv l[rj dlqiV wisjhJ m fi>aP WjSg sj xpiqjV h{ ##bjfhp wAP V h'dH f+F VsdidVhjvgb{ m$$ u' a>P wijRpSj h{@ Rphg h'Sj h{ m a[ig dqhi dr,yhg lF wpN h{ m dH,w rji WjWj ug qhjiju V[ FjHg iaV dl>zci'vg } hpwq wgaj ##b,u ija } f,t[ sg l[rj a>P wiVg h{ m$$hpwq bVplji ljig ija hg dH,w l[rjsji f,tj wisj lg m dxihpwq bVplji hg dHw' ue%j tC[ h'Sj vj;qg lg m fdhvJ aJqV _dr,y dtbjv bjdHbj dw ljig ija dwl ai%J ep;i[eg mhpwq bVplji f>u dHLVjV wiw[ q>Ph b,e[ w,fCj wiw[ ija} f,t[ sg l[rj bji>F wi ds,ag m Rpfi>a l[rj dr,y b{lg dWiagv,eg ba[ bV>s bjdHbj u' wdhS woV a'G Wjhi h{ m ijaWgasg qvPq hg Vj h'Hg m Rpl rwa hg faj v,ej dul r[v[fhp xpBS sj lqJ h' debj m Wjhi'G dyCgbJ sg brj; bjRpS

Page 771: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

v,e fHg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##dwRpG ija uJsg sj fajv,ej h{ aJ iaV dl>z ci'vg V[ W[Vag wgag ##qhjiju@ w'Hgfaj VhgG v,ej m$$Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl br,lojdr,y l[rw } v{ w[ ujw[ l[rj wijHgsg h{ m$$

dHl br,loj dr,y hg fpijS[ ditg hujiJ ljv lqjZg vjRpGs[lV m

uj w{ qpladw Fje dl l[rj vjdHbj mm

ngw dHl[ lq[G hg V>Wisji HgLi dl>z qvPwj dVrjlg }l[rj wiV sj lpFje f+jfa h'dHbj m Vjq@ e'a VjVw[@ lhpi[@ljw-lW>Zgbj lF s[ Vjq fp,A[ ba[ dvtjH[ m bjfSg qdiIjsjlqNj w[ l[rj WtL ds,ag duV%J V[ l[rj wgag@ siLV wga[@RpV%J epiqtJ s[ FjeJ sg dlxa s[ra[ rg VhgG wi lws[ mdryjij qVp,t w"S h{ u' RpV%J sg dlxa wi lw[ m awigWV s'ljv vejaji dHl epiqpt V[ l[rj wgag m dHls[ lq[G duV%J sjdVlajij wgaj hpS RpV%J s[ f+l>e lpS' m VjF[ sj dH,w f>dcalg wJLg a'G drdsbj fC% w[ y>ej drsrjV WS debj lg m fi>aPdHls[ b"vjs VhgG lg m fPhv[ Vei dHlsg diLa[sjig h'S wiw[bjRpSj ujSj WdSbj lg m dH,w rji fPhv[ Vei a'G WjWj ugsg dlxa lpS w[ siLV wiV bj debj m ba[ fPhv[ rjv[ rglV m dul lq[G WjWj ug sg h;Pig dr,y hj;i h'H[ m VqlwjiwiV Rpfi>a W{n eH[ m drsrjV s[ qV dr,y drdsbj sj qjSh'Sj wpsiag h{ m WjWj ug b>aiujqg lF wpN ujSs[ lV m bjfhg fp,A dvbj ##bjY f>dca ug@ Vjv[ fp,a q>es[ h' Vjv[ lrjv

Page 772: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

urjW wiVj yjh>s[ h'$$ f>dca V[ dH,w rji dxi Vqlwji wgag mRpfi>a l>ldw+a sj dH,w lv'w f+LV s[ iPf dr,y fdC%bj m WjWjug V[ RpKai s[ iPf rg l>ldw+a sj lv'w W'dvbj m aJ f>dcaug V[ sPuj lv'w W'dvbj m h;Pi V[ dxi urjW ds,aj m us aglijlv'w f>dca V[ Rpyjdibj aJ RpKai dr,y WjWj ug V[ agli[lv'w s[ w[ Vjv hg WyV wgaj ##WjuJ Vjv WB[ig tdh>sg dxisgt>F thjRpS } m$$

aawjv hg f>dca ug V[ Vqlwji wiw[ Fp,v WtLjHg m W[Vagwgag ##eigW dVrj;@ dw+fj wi'@ u[ dHh WB[ig w>q bj ujr[aJ h'i wg yjhgsj h{ m$$ Vjv b,tJ Fi bjHgbJ a[ dxi WjWjug V[ bjfSg qdiIjsj wijHg m WyV wgaj dw ##Lp,Z h{$$ a[dxi f>dca ug V[ W[Vag wgag ##qhjiju dw+fj wi' q[i[ fp,aiVhgG m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHw yjhgsj h{ dw s'$$ f>dcaug V[ h,o u'C w[ dwhj ug s' m WjWj ug V[ WyV wgaj ##Lp,Zh{ m s' h'Se[ m s'hJ sgbJ dVLjVgbJ s,l w[ WyV wgaj ##u[dHh dVLjVgbJ h'S aJ ljc[ ds,a[ lqN[ m$$ wpN lq[G Wjbs ngwRpV%J dVLjVgbJ lq[a s' hg fp,ai h'H[ m Rpfi>a f>dca siLVwiV bjdHbj ba[ dVLjVgbJ rg s,lgbJ a[ LpwijVj wgaj mdxi ljig Rpqi siLV wiV bjRpGsj dihj m

dHh f+l>e iaV dl>z dT,v'G V[ qvPwj dVrjlg HgLi dl>za'G lpdSbj a[ dvtjdHbj m

Page 773: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

u{lg FPt a{lg wj fPiwlev zBj wj lpbjqg mm

fhPv[ df>c sg qjHg dulsj Vjq hdiVjq w"i lg@ WjWj ugs[ siLV ba[ l[rj wisg h>psg lg m i'u l[rj wiV bjRpSj@df>c } ujSj@ bev[ dsV dxi bjRpSj Rplsj i'u sj V[q lg mdH,w dsV WjWj ug V[ tpLg dr,y bj w[ f,pdAbj ##WgWg@ a>P wgyjhp>sg h{ u' a[ig dH,Aj h{ s,l m$$ aJ RplV[ W[Vag wgag ##qhjiju@q[i[ f'a[ f'ag w'Hg VhgG m dw+fj wi' m$$ WjWj ug V[ fp,DdAbj ##w'HgvCwj drbjdhbj h{{$$ RplV[ W[Vag wgag ##ug s'r[G vCw[ hgdrbjh[ h'H[ hV m s'r[G V.PhJ tjvg W{ngbJ hV m$$WjWj ug V[ WyVwgaj ##lr[i[ s'hJ V.PhJ } Vjv v{ w[ bjHg m Rpfi>a Rph qjHgyvg eHg m bev[ dsV s'r[G V.PhJ Vjv dvbjHg a[ ila[ dr,ys'hJ } dl,Ddtbj s[ w[ dvbjHg dw WjWj ug Lij wiV wijRpSe[ maplgG qV dr,y Vxia uJ dziSj VhgG@ lda WyV whg ujSj mbjfS[ r,v'G y>eg ai%J dltj ds,agbJ m hp>sj Yhg h{ u' qjvw} qV;Pi h{ m Rpfi>a da>Vj V[ bj q,oj B[dwbj m W{nS lji hgWjWj ug V[ fp,DdAbj m ##qjHg a[ig r,cg V.Ph dwhCg h{ WyV q>Vw[ RplV[ r,cg V.Ph b,e[ wi ds,ag a[ dxi hpwq bVplji RplsgLij wgag m dxi WyV wgaj ##Lp,Z h{ m$$ us'G sPlig VP.h sg LijwiV v,e[ Yh df,A[ hB eHg m qjHg V[ Whpa lqNjdHbj fiRph VJ q>Vg m RplV[ Lij Vj wijHg dH,w rji rg WjWj ug s[hpwq bVplji rjdhepiP-rjdhepiP Vj wdhbj m rji-rji wdhS

Page 774: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

a[ rg RplV[ dH,w rji rg rjdhepiP Vj udfbj m aJ WjWj ugV[ qdiIjsj W>s wij ds,ag m qjHg V[ W[VagbJ wgagbJ ##qhjiju@dHl a[ rg dw+fj wi' m q{G aJ Whpa f,wgbJ wgagbJ lV m$$ WjWjug V[ WyV wgaj ##dHh tjvg ih[eg m$$ Rpfi>a qjHg s[ WhpaW[Vag wiV a[ WyV wgaj ##r,cg s[ s' h' ujSe[ m dH,w A'Bgsg N'vg fj s[Sj m$$ dHh WyV l,a h'dHbj m r,cg a'G dH,w qp>cjv{ w[ Rplsg N'vg fjdHbj m

dHh f+l>e h>l iju f>dca fjl'G dqdvbj m

silVp s[ta s't Vl[ mm

dHw rji Fp,y'G Vei s[ idhS rjvj f>dca dulsj Vjqijq ug sjl lg m dHl sgbJ ujhCJ sis wisgbJ lV m dHhWjWj ug fjl bjdHbj m Vqlwji wiV Rpfi>a W{n debj m h;PiV[ f,pdAbj ##s[raj@ dwr[G b"S[ h'H[>$$ aJ f>dca V[ W[Vag wgagug q[igbJ ujhCJ sptsgbJ hV m WjWj ug V[ WyV wgaj ##a[blgG wg wigH[ aJ dxi f>dca V[ dwhj ug duaVj dyi q{}bijq VhgG wis[@ q{G VhgG ujSj m Rpl lq[G WjWj ug dH,w dw,wisg AJr[ W{n[ lV a[ ijq ug sjl dHRpG wdhw[ ljhqS[ h' w[W{n debj m f>siJ rgh dq>B Wjbs WjWj ug V[ WyV wgaj##w[li dl>z@ dvbj dHh aJ VhgG uJsj m$$ dxi w[li dl>z V[ijq ug sjl } WjWj ug s[ V[C[ wi ds,aj a[ Rph W{n debj maJ WjWj ug V[ WyV wgaj ##dur[ blgG W'vJe[ ljc[ qei W'vgujHg m$$ aJ ijq ug sjl V[ l,a WyV dwhj m Rpfi>a WjWj ugb,e[-b,e[ fCg eH[ ba[ f>dca df,A[-df,A[ W'vsj dihj m l,a rji

Page 775: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

fC%V Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##v{ s[raj@ hpS a{} Ijsh' debj h{ m hpS v'wJ sj Fvj wigG a[ vjvy Vj wig m$$ b,uaw Yh WyV bVplji Fvj wisj h{@ fi s,lsj VhgG m

wha VjVwp aP ljyj ljdhWpwRpSp ujS{ a[i[ wjqj mm

qhJfpit lF sj Fvj v'ys[ hV a[ wis[ hV m l>ljig W>dsbJsg lqN a'G Wjhi h'S wiw[ Fvj wij VhgG lws[ m dHl lq[GqvPw[ Vei sj y>sj dl>z Vjq sj dl,t siLV wiV bjdHbj mdHls[ Vjv hdiVjq dl>z dT,v'G rg lg m hdiVjq dl>z w,yg Fp,y'Gdrbjdhbj lg m l[rjsji ijhgG bjdebj dqvS a[ Wjhi RPnW>V% w[@ b>si uj w[ dH,w ipfHgbj b,e[ i,t w[ q,oj B[dwbj mRpfi>a WjWj ug Vjq fp,Ag eH[ m y>sj dl>z dTv'G dvtjHg debj mbtgi a[ WjWj ug V[ WyV wgaj ##dw a{o'G f,yg ipf{ v{S[ hV m$$dHl lq[G y>s dl>z w'v f,yg ipfH[ hg lji[ lV a[ dH,w q,ojB[w ds,aj lg a[ Wjwg y'rg hg lV m f,yg fPi[ h' VhgG lg lws[ mWjWj ug w'v W[Vag wgag ##qhjiju@ q[i[ w'v aJ z,B ipfHgH[hV m$$ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj ##uJ f,yg ipfH[ fPi[ wi@ VhgGA,Wg q;WgbJ s[ Vjq dvt m$$ dxi y>sj dl>z l'y-l''y dvtjRpSv,e dfbj dxi bnjiJ qlJ fPi[ h'H[ ba[ dwhj ##ug@ q{} aJdHaV[ hg Ijs hV m$$ dH,w aJ Rpl lq[G bWjsg rg z,B lg msPuj y>sj dl>z fdC%bj rg VhgG lg ba[ dHh rg VrgG e,vlg Vjq dvtjRpS[ m

t{i dxi rg l'y-l'y w[ WCg qpLdwv Vjv dvtjH[ a[ Rpfi>a

Page 776: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

WjWj ug V[ bjdebj ds,ag a[ df>c y,Ddvbj debj m awigWVs' qhgV[ Wjbs WjWj ug V[ dH,w l[rw } l,s w[ dwhj ##a>Pf,yg ipf{ qvPw[ uj w[ y>sj dl>z dT,v'G } s[ w[ bj m$$ dxi l[rjsjiy>sj dl>z dT,v'G } ipfH[ uj ds,a[ m y>sj dl>z Rpl lq[G zi q>u[a[ W{nj lg m fdhvJ aJ f{l[ v{S a'G dHVwji wgaj m fi>aP l[rjsjiV[ dwhj ##q{} aJ s[S sj hpwq h{@ u[ q'CV[ hV aJ bjf ujw[ q'C s[ m$$ fdhvJ Vjv bjRpS } dabji h' debj dxi bjf[hg wdhS v,ej ##fdhvJ A,Wg aJ qlJ fPi[ wga[ lV hpS tWiVhgG wg fp,ASe[ m$$ dHRpG wdhw[ W{n debj a[ VhgG bjdHbj ma[ fdirji hpS aw l[rj wi dihj h{ m

dHh WyV iaV dl>z dTv'G y>sj dl>z s[ f'ai[ V[ dvtjdHbj m

bjdf FpvjdH bjf[ qda s[r{

dHw rji qjN[ a'G dH,w qjHg bjHg a[ RplV[ fp,ai rjla[W[Vag wiVg lg m dul lq[G Rph Vqlwji wiV v,eg h;PiV[ i'w ds,ag dw ##b,e[ VhgG bjRpSj Vj hg q,oj B[wSj h{ m$$fi>aP qjHg dlsw FjrVj rjvg lg hpwq bVplji Rpo[ hg W{neHg ba[ i'S v,e fHg m whg ujr[ ##q{G N'vg b,c w[ W{ng hJ@tjvg VhgG qpCVj m$$ Rpl lq[G FjHg iaV dl>z ci'vg l[rj dr,yhj;i lg m l[rj wi ih[ lV m WjWj ug s[ hpwq bVplji RpV%JV[ uj w[ fp,DdAbj ##qjHg a>P wg yjhp>sg h{>$$ qjHg V[ W[Vag wgag##ug@ dH,w fp,ai yjhgsj h{ m$$ iaV dl>z ci'vg V[ WjWj ugfjl Yhg W[Vag wi ds,ag ##ug@ qjHg fp,a q>esg h{ m$$ h;Pis[ hpwq bVplji qjHg } WjWj ug s[ w'v WpvjdHbj a[ RplV[dxi rg fp,a sg q>e wgag m b,e'G WjWj ug V[ WyV wgaj ##a[i[

Page 777: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

FjeJ dr,y h{ VhgG m dwo'G s[HgH[>$$ Rpfi>a qjHg V[ WV[ag wgag##qhjiju@ aplgG FjeJ dr,y WSj dsY m q{G aJ a[i[ si a[ N'vgb,cg h{ m$$ WjWj ug V[ dwhj ##u[ fp,a h'dHbj aJ cJe xC[ej m$$dxi qjHg V[ N'vg b,c w[ dwhj@ $$duhCj h{ s[ dsY m$$ dxiqjHg hpwq bVplji zi } yvg eHg m lqJ fj w[ qjHg s[ zifp,ai h'dHbj ba[ r,cj h' w[ lF a'G fdhvJ qJ dfRp Vjv hgvC[ m sptg h' WjWj ug fjl bjH[ ba[ ljig drdobj lpSj w[W[Vag wgag dw aphjcj ds,aj h{ a[ aplgG hg ngw wiVj h{ mlpVS Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl} ljc[ w'v A[ qhgV[A,c dsY m$$ hpwq bVplji A[ qhgV[ l[rj dr,y dihj m A[ qhgV[Wjbs qJ dfRp dxi bjH[ m RpV%J s[ ljhqS[ WjWj ug V[ qp>c[} l,s w[ dwhj ##bjh cJe yp,w w[ q'T[ RpKa[ i,t v{ m$$ RplV[dHr[G hg wgaj m dxi WjWj ug V[ hpwq wgaj ##hpS qji m$$ RplV[dli VgrJ wi dvbj dxi hpwq wgaj ##hpS cJe dl,B s[ m$$RplV[ cJe lp,B ds,ag m aJ WyV wgaj ##hpwq bVplji cJexCg lg@ hpwq Vjv dl,B ds,ag h{ m hpS VhgG qjisj m v{ ujYzi } m$$ dxi bjdebj s[ w[ a'i ds,a[ m Rpfi>a dxi rg RphLiZjvP WS[ ih[ m

dHh WyV qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m

sjda wi{ VhgG fA'ajr{ mmH[wj Wtl dxdi Whpdi V Wpvjr{ mm

dHw lq[G WjWj ug fjl WgwjV[i a'G l[n bjdHbj aJ RplV[bjRpS lji hg h,o u'C w[ bjfSg uWjV dr,y W'dvbj ##TqwT{ m$$ dulsj qavW ##q,oj B[wsj hJ m$$ b,e'G WjWj ug V[ WyVwgaj ##vjWC fPAC fPa lfPai dW+Z zlJ zl z>ql z{L$$ bioja

Page 778: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

a[ig v>qgbJ fPAJ rjvgbJ ejHgbJ h'S@ fp,a f'a[ r,cg Rpqih'r[ m Rpfi>a hpwq h'dHbj dw ##a[ij f+LV wg h{>$$ RplV[ fp,aisg wjqVj s,lg aJ dxi WyV wgaj ##a[ig ujdHsjs dr,y'G b,ZvrJe[$$ Rpfi>a RplV[ l,a WyV wgaj m WjWj ug V[ WyV wgaj##b{o[ beP>nj vj s[$$ RplV[ dwhj ##ug@ q[i[ w'v wje; w'HgVhgG m$$ aJ dxi WyV wgaj ##;qgV RpKa[ hg vj s[ m$$ b>ePnjvj w[ Rpl} ujS sg bjdebj dqv eHg m fi dHl r[v[ dV,wjijq WjSgbJ rg q";Ps lg m wpN dsVJ Wjbs dV,wj ijq rgRpl l[n w'v fhp>dybj a[ wdhS v,ej ##q{} WjWj ug V[ F[dubjh{ m sl h;ji ipfH[ s[ dsY m$$ RplV[ fdhvJ aJ dwhj dw ##qp>cjh'H[a'G dsRpGej m fi Wjbs dr,y wdhS v,ej fdhvJ wg a[ dfA'Gwg@ s[Sj aJ h{ hg@ a>P v{ hg uj m$$ RplV[ sl huji ipfHgbjs[ ds,aj m fi>aP dHls[ zi fp,ai Vj h'dHbj m dxi RplV[ WjWjug fjl bj w[ W[Vag wi ds,ag ##ug@ q{G sl h;ji ipfHgbjrg aphjc[ l[rw } s[ ds,aj fi q[i[ qp>cj VhgG h'dHbj m$$ lpSWjWj ug V[ WyV wgaj ##blgG w'Hg l[rjsji a[i[ w'v ipfHgbjv{S VhgG F[dubj m$$ Rpfi>a RplV[ dV,wj ijq sj Vjq dvbj mWjWj ug V[ l[rjsji F[u w[ dV,wj ijq } l,s dvbj a[ Rpl}dwhj ##a>P ljcj Vjq v{ w[ f{l[ dwRpG q>e[$$ a[ dxi Whpa ajdCbjba[ ljij ipdfbj bjfS[ w'v'G lS[ drbju q'C w[ WyV wgaj##uj@ fp,ai rg WtdLbj m$$ Rpfi>a dHh l[n WgwjV[i a'G dqLigv{ w[ bjRpGsj dihj m

dHh WyV qjaj-dfaj fjl'G dqdvbj m

V"rJ dh,lj lqjfa q>evj yiV wp>cvgbJ

l+g l>a qhJ hdiVjq dl>z a>P WjSg Vjv bF[sA[ Ljla+ dl>q+a fpijV b>a Vj ujVdh W[s

Page 779: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgvugij d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisjiueaji dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+ar[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[df>c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[df>c s[ V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ mdHl drywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| VjvuJ dHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%Jsj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hVba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg mWjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfPvjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV mWjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsV

b>a Vj ujS{ W[s F[s W+hqj VhgG fjr{

Vjis dWL} dLr eS[L lF apv[ dZbjr{e>ej uqVj liplag yiVV ZPi fpVga wigZiq fpijaV qhJ fpit fiq u'a f+q[lig mm

Page 780: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

hg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRGbj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%Jsg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbqsg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'GWjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjfV[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHgdabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBgWjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idhw[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPvFjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G WjbsWjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwliq>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHgba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sVdl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjfug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHgl[rjrJ fPigbJ wgagbJ wjxg bu[ y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'GlwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y f>ujW@ IP!fg! ijulojV@qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ Ljdqv hV m awigWVw'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJy,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[lV m bjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.a

Page 781: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

WjWj wp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJw'Hg W[Vag wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v] Fdibj dfbj ] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ugV[ l[rj sj bjtSj@ WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>eadvbj w[ l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>Fh'Hg WjWj wp>sV dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[qdl>z ug w'v FpKy' ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjfug } l"Gf ds,aj ] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ugsj l.a WjWj t[q dl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[V[Caj r,Z eHg m WjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-apw rjv[ qhJ l.fB fjn VjVwli sgbJ njnJ dr,y wirjH[ba[ l>eaJ } b>dq+a A,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dhawHg i[v Ijaij@ W,l Ijaij@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJwgagbJ m l.a WjWj wp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbsl.a WjWj lpts[r dl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHgdr,y 250 wqi[ h;Pi ljdhW \lijrJ|@ 5 epispbji[ ljdhW@ wHgv.ei yvjH[ a[ l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ugsg dcRPBg uf af $a[ vejHg duhCg bjf ug V[ WjtPWg dVFjHgdHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug} tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhk lws[ dw blk a[i[ $a[dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVgWjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;PiljdhW@ 2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[

Page 782: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

Vjq wgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'Gdv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKu'G slaji W.sg wgageHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>cl[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJhdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[rdl>z ug Fp,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[e,sg ljdhW sg l[rj wirj ih[ hV m

¬¬¬

Page 783: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje slrJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj ip>qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 784: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

2

df+>Bi ^

df+>Br{Kv146@ dH>cglB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 785: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

aawij

ugrV wRpaw 1aP byiup wpsida a[ig dWlqj 6duap hRp vjHg daap hRp veg aP lpdS lyp l.s[lj 7u' dwAp wi{ lp qdV q[i{ qgnj mm aj dHhp byiup V{Vhp cgnj mm 8bSq>Ddebj sjVp s[rSj whp VjVw lyp lqjdv ugRp 9bfpV[ l[rw wg bjf[ ijt{ bjf[ Vjqp ufjr{ 11bfpV[ sjl wRp s[dH rcjHg 13apqig eda dqda apq hg ujVg l[ l[rw duV Fje qo'ig mm 13WjWj dul aP. s[dh l'Hg uVp fjr{ 17epdi apn{ lF dwAp fjdHbj uV VjVw lsp Wdvhji mm 18dudV dudV wig brdebj uV wg a[ a{ sgH[ ipC©jHg mm 19l.a wj s'tg dHRp dWvvjdH mm duRp uv dWhPV qApvg aCxCjdH mm 21l[r wig apqig daV w[ lF hge+dh s[tgba siW Fi'l' mm 23bdy.a w.q widh f+F daV w[ duV hdi wj Vjqp dfbjij mm 24u' f+dF bfVg l[rj vjdHbj VjVw l' l[rwp sh dsdl f+eBjdHbj mm 26whp VjVw wia[ wgbj WjaJ u' dwAp wiSj lp wdi idhbj mm 28u' u' hpwqp FdHY ljdhW wj l' qjo{ v[ qjdVY mm 30uj w{ qladw Fje dl l[rj vjdHbj mm 31V[Cj ] sPdi V ujdSbhp dVa ljip l.qjv[ mm 34t[sp V sPtp V cjVp dah uj wRp Vsdi wig bfpV[ l[rw wg 35u{lg FPt a{lg wj fPiw lev zBj wj lpbjqg mm 37l'dH bdy>aj ujde bdy>aj mm uhJ whJ f+DFp aP. ria.aj mm 38b>aiujqg lFp dwAp ujV{ 39Rpl a[ whj AfjdHbj mm 39fjf wi[Gs[ fdaa RpZji[ mm 40

Page 786: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

l'Hg h'dH du wia[ Fjr{ wdh w{ bjfp rNjrSj mm 42ldaepip dlt wg wi{ f=dafjv mm l[rw wRp epip lsj sdHbjv mm 44iaV ur[hip vjvp hdi Vjq epdi wjdT avg dstvjdHbj mm 46uh bdWeap Feap ah bjdf mm 48uh fli{ fjljip l.a fiajdf mm 48Fjr{ Zgiw Fjr{ Zw[ H[w rcjHg s[dH mm 50dlZ ljdZw debjVg dZbjVgbj wRpSp apZpV' a'v{ mm 51l.a wj l.ep rcFjeg fjHgb{ mm l.a wg l[rj Vjqp dZbjHgb{ mm 52liW wvj FifPip dsl{ ua waj mm 54w'dH V dwl hg rdl lFVj dHw Zi mm 56fjv[ Wjvw rjde s[ w{ bjdf wi mm 56bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg mm dVa f=dafji{ Wjf u{l[ qjHg mm 59hdi Vjq' q>a= ds=C%jdHsj wB[ hRpq{ i'ep mm 61rcg hP rcj bfji a[ij qiaWj mm 62u' aP> widh l'Hg firjSp mm ljy[ ljdhW a[ij lyp xpiqjSp mm 64qjVl wg whp w[aw Wja mm uq a[ ijt{ s[ wdi hjo mm 65VjVw epfap riasj dfbjij epiqdt fieBp h'dH mm 66lFp a[i' t[vp apN qdh lqjdh mm 68ljHg wji wqjrSg Zpdi A'cg da>DV{ fjdH mm 69ljZ w{ l.de V wahP. Zjr{ mm ljZ l.de bldoda qVp fjr{ mm 70dulp dlqia h'a lPw[ hi[ mm dulp dlqia cPWa fjhV ai[ mm 72i.w a[ ijRp wia dtV Fgadi f+DFp q[i' bVjo w' Vjo mm 73uV VjVw ldaepip q[v[ bjf[ hdi bjf[ Neip ypwjr{ mm 75l' dfip dfbjij q{ Vsdi V s[t{ hRp dwRp wdi Zgiup fjrj mm 77u{lj aP. a{lj aphg dwbj Rpfqj sgu{ mm 81bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg mm dVa f=dafji{ Wjf u{l[ qjHg mm 83f+F wj wgbj uV qgn vejVj mm u{lj lj a{lj ds=lBjVj mm 85fdaa fjrVp hdi dWisp lsjH[ dHw davp Vhg F.V{ zjv[ mm 87

Page 787: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

qV wg qda qajevp qaj mm 88u' dwAp W'vgb{ lFp ta' taj mm 88u' l{ajdV r.EjdHbj l[ dwa x[idh dya mm 90t'B[ ti[ apZp bjdf RpfjH[ mm 91FPv[ wRp epdi qjide fjdHbj mm 94bri dabjde hdi Feag vjdHbj mm 94hjo s[dH ijt{ bfV[ wRp ljdl ljdl f+dafjv[ mm 96epip fgip hjqj aj Fi[ uj qpisjip V tjdH mm 99bfpV[ uV wj fisj Tjw{ mm bfV[ l[rw wg lifi ijt{ mm 100dlZ lqjdZ widh dVa Neij 104sphp v'yV dwbj h[i{ mm 104b>adi u'da lWsp ZpdV uje{ 104ldaepip Neip dVW[i{ mmËmm 104u[ w' h'dH W] sjajip mm dalp s[Vhjip ujV{ ejrjip mm 108dlthp lWsp dfbjdih' uVq qiV wg B[w mm 110afda qjdh njdT riajHg mm bVsp FdHbj spt Vjn[ FjHg mm 113wp.cvgbj 117bjdf FpvjdH bjf[ qda s[r{ 117ugbj qjdi ugrjv[ l'Hg brip V w'Hg it{ mm 119l'Hg h'dH du wia[ Fjr{ wdh w{ bjfp rEjrSj mm 121a[ij hpwqp bfji ] w'Hg b>ap V fjH[ mm 122bjfS{ FjS{ u' yv{ FjHg drApdC y'Bj tjr{ mm 123l>a WjWj lpts[r dl>z ug 125q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 125

Page 788: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

aP byiup wpsida a[ig dWlqjb>e 564

l[rw } hj;i i,tSj ba[ dwl[ rg lq[G qV } c'vS Vhks[Sj ba[ Rpl s[ lji[ wjiu rg wis[ idhSj@ dHh' duhj aigwjrg ws[~ws[ WjWj ug ria v{Gs[ lV m V.Wisji HgLi dl>z qvPw[} dHw rji zi'G lpV[hj dHl sj lgig dul sj Vjq ipvgbj dl.zlg@ v{ w[ bjdHbj ba[ s,Ddlbj dw aphjcj RPn epbjy debj] m fCajv wi vr' m Rpfi.a lpV[hj s[ w[ lgig aJ b,De[ dwa[w.q ydvbj debj m ngw Rpl[ lq[G WjWj ug rg lpS ih[ lV mLjq } WjWj ug fp,AS v,De[@ ##V.Wisjij@ lgig wg bjtsj lg ($$V.Wisji V[ dwhj@ ##qhjiju ug@ Rph lpV[hj ds>sj lg dw bjfSjRPn epbjy debj ]@ bj w[ fCajv wi vr' m$$ lpS w[ WjWjug V[ WyV wgaj@ ##Rpl V[ lhp. tj w[ dwhj lg RPn epbjy debj] m$$ V.Wisji V[ W[Vag wgag Rpl V[ lhp. aJ Vhk tjZg m Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##u[ aJ Rph Wjvqgw sg lhp. tj w[ bjtsjRPn epbjy debj ] x[i aJ l,y lg m$$ a[ fdhi[sji V[ rg fp,AS$a[ s,Ddlbj dw Rpl V[ dHw,vj lpV[hj ds,aj ] a[ lhp. Vhk tjZg maJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##u[ lhp. Vhk tjZg aJ RPn epbjdybjVhk m$$ Rpfi.a V.Wisji } bjdebj s[ ds,ag dw ujRp r[t vr' m

dul lq[G V.Wisji V[ zi uj w[ faj wgaj a[ RPnepbjdybj dqv debj lg m lr[i[ V.Wisji qpC w[ bj debj mWjWj ug fp,DdAbj@ ##dwM FjHg@ dwr[G V.Wisji V[ zi uj w[ fajwgaj a[ RPn epbjdybj dqvdebj ($$ V.Wisji V[ W[Vag wgag

Page 789: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

ug@ RPn v,F dfbj ] aJ WjWj ug V[ dxi Rphg WyV wgaj@ ##u[Rpl V[ lhp. hg Vhk tjZg aJ Rpn epbjdybj hg Vhk lg m$$

\dHh WyV iaV dl>z dT,Dv'G qvPw[ dVrjlg a'G dqdvbj m|

duap hRp vjHg daap hRp vegaP lpdS lyp l.s[lj

\b>e 959|

dHw lq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ FjHg iaV dl>zci'vg } bjfS[ w'v l,s w[ hpwq wgaj@ ##aP. rg lPiu sj dZbjVwiVj ba[ ljij dsV tC[ idhSj m$$ Rpfi.a dHw LWs rgs,Ddlbj@ hpwq lg@ ##Vjv dHl sj fjn wis[ idhSj m$$ hpwqRpfi.a bev[ dsV bji.F wi ds,aj@ fdhvJ v.ei dabji wiw[ dvbjRpSj a[ riajRpSj m dHh l[rj wiV a'G Wjbs dHhRpfivj f+I'e wiVj m awigWV f>u wp dsV wgaj h'H[ej@ lPiusg i'LVg a[; h'S wiw[ b,tJ } awvg` wpN d;bjsj h' eHg mRpfi.a WjWj ug w'v W[Vag wi ds,ag@ lpS w[ h;Pi V[ dli $a[h,o i,Ddtbj ba[ Li%j wijHg m Rpfi.a b,tJ sg awvg` rg hBeHg a[ WyV wgaj@ ##aP.. dHh w.q aJ idhS s[@ dul V[ dHhw.q wgaj ]@ aP. Rpl sg l[rj wik m$$ dHh dHLjij l.a dy>a ijqr,v lg m Rpfi.a l.a dy>a ijq ug sg l[rj dqv eHg m Rph l[rjdHl f+wji lg@ dHw favj wSw sj xpvwj v{ w[ dV,wg~dV,wgWpiwg wiVg m dxi Rpl dry sjv fjRpSg@ wpN lqJ fHg idhSa'G Wjbs WjWj ug sg dVejh wirjRpSg m h;Pi V[ WyV wiVj@##lpZ ] m$$ dxi dHw fjSg sj zCj Fi w[ dli $a[ i,t v{Sj@dHw Z'ag Vjv v{ w[ WjWj ug a'G bjdebj v{Sg m Rpl lq[G hg

Page 790: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

duo[ l.a dy>a ijq ug W{n[ hp.s[@ bjf ug V[ dl,Zj Rpo[ hg F[us[Sj ba[ ws[~ws[ l.a dy>a ijq ug V[C[ hg hp.s[ lV a[ ws[~ws[sPi@ fi h;Pi sg ds=LBg lF oJ Rpfi hp.sg dal a[ sPi whjw' ujdH mm epirjw bVplji WjWj ug Rpo[ hg hpwq wi w[ F[uds>Ds[ lV m Rpo[ uj w[ fdhvJ dy>a ijq ug sj dHLVjV wijRpSjdxi Rpl ue%j a'G fjl[ wi w[ Vrk Z'ag W.V%Sg@ bevg t'v%SgaJ dwa[ h"vg~h"vg wiw[ RphVJ f+Ljsj AwSj@ dwMdw l.a dy>aijq ug aJ Ws[h hg idh>Ds[ lV@ dHhVJ } Zp,f~AJ@ eiqg~lisgsj w'Hg d?bjv hg Vhk lg m

VjVw spt lpt drbjfa Vhk duo{ bjaq ijq f+ejl mm rjvg brloj dry idh>Ds[ lV@ dHh f+Ljs[ sg l[rj b,nkG

fdhik hpwq Vjv hp.sg lg m\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj m)

u' dwAp wi{ lp qdV q[i{ qgnj mmaj dHhp byiup V{Vhp cgnj mm

\b>e 887|

WjWj ug fjl Fea Z.Vj dl>z Vjq sj Fp,Dy' Vei sj idhSrjvj l[rjsji lg m dHl V[ dHw lq[G WjWj ug fjl W[Vag wgag@##qhjiju@ ljc[ zi dry blk s' ugb hJ a[ ljcj bjfl drywv[L Whpa idh>sj ] m$$ WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##wv[L dwl e,vsj ] ($$ Fea V[ s,Ddlbj dw@ ##q[i[ s' vCwgbJ urjV hV@zi dry eigWg ] m q{G bjtsj hJ vCwgbJ fp>V sgbJ drbjh

Page 791: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

s[HgH[ a[ zi rjvg bjtsg ]@ lji[ diLa[sji l,s w[ qdnbjHgbJfwj w[ drbjh wiJe[ m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##us'G zieigWg ]@ qdnbjHg dwr[G f,Dw[eg ($$ aJ Z.V[ Fea V[ dwhj@ ##ug@vCwgbJ s[ f{l[ v{ w[ hg h' lwsj ] m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@##vCwgbJ s[ f{l[ Vhk v{S[@ dHh Whpa fjf ] m$$ aJ Z.V[ FeaV[ dwhj@ ##ug q[i[ zi rjvg Vhk q>Vsg m$$ WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##aP. bjfS[ f+S $a[ cdBbj ihp a[ Rpl } ujS s[@ aJZ.V[ Fea V[ dwhj@ ##ug@ ngw ] m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@##Lp,Z ] m$$ Rpfi.a wpN lq[G Wjbs Z.V[ Fea s[ zi'G qi eHg mdxi Z.Vj Fea WjWj ug w'v bj w[ b`l'l wiV v,ej m b,De'Gh;Pi V[ WyV wgaj@ ##a{} aJ dwhj lg@ Rpl } ujS s[ a[ Rphyvg eHg@ hpS W[d`wi h' w[ Ziq wjiu wi m$$ Rpfi.a Z.V[ FeaV[ s'rJ vCwgbJ s[ drbjh fp>V~bio wga[ m

\dHh f+l.e epvr.a dl.z dT,Dv'G fjl'G dqdvbj m|

bSq>Ddebj sjVp s[rSj whp VjVw lyplqjdv ugRp

\b>e 73|

dHw f>Ddca dibjla fdBbjv[ sj idhS rjvj lg m dHhf>Ddca y.ej drsrjV ba[ u'daL drdsbj sj rg ujSP lg m dHwrji dwl[ diLa[sjig dry dqvS debj m RphVJ sg f+[iVj VjvWjWj ug s[ siLV wiV bjdHbj m dHl s[ diLa[sji rg VjvlV m fdhvJ aJ dHh q>Vsj Vhk lg fi dul rwa diLa[sjibjH[ aJ Vjv dHh rg bj debj m lF V[ Vqlwji wgag ba[

Page 792: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

W{n eH[ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aphjcj f+LV wg ] m$$RpKai dry lFVJ V[ W[Vag wgag@ ##ug@ dHh ljcj diLa[sji] a[ s' LjsgbJ wgagbJ hV fi b"vjs dwl[ s[ Vhk h'Hg m$$Rpfi.a WjWj ug V[ Rpl f>Ddca r,v r[t w[ WyV wgaj@ ##dwMs[raj@ aP. u'daL drdsbj ujSsj ]G@ a[ig drdsbj wg bjtsg] ($$ f>Ddca V[ W[Vag wgag@ ##ug@ q[ig drdsbj V[ aJ q{} s,lds,aj dw l,a uVq fp,ai Vhk h' lwsj m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@##a[ b,nr[G uVq sj rg faj wi v{Sj lg m$$ f>Ddca V[ W[Vagwgag@ ##qhjiju@ dHl a'G b,De[ q[ig lqN Vhk uJsg m ug@ q{Gdrbjh rg s' wi vH[ m Rpqi rg dfAvg h' eHg ] m$$ WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##u[ s'hJ WgWgbJ s[ zi b"vjs h' ujH[@ dxiaJ ngw ] ($$ aJ f>Ddca V[ W[Vag wgag dw@ ##qhjiju@ e+.o aJurjW s[ eH[ hV m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##epiP VjVw s[zi dry lF wpN ]@ aP. dVijl Vj h' m$$ Rpfi.a f>Ddca V[ ;ijwp a[;g dry bj w[ dwhj@ ##u[ q[i[ b"vjs h' ujH[@ q{G e+.o ljCdsbJej m e+.oJ dry aJ q[i[ zi b"vjs sj w'Hg I'e VhkWSsj m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##e+.o rg ngw wdh>Ds[ hV maP. dxi us'G bjr[G@ s'VJ WgWgbJ } Vjv v{ w[ bjrk m$$ aJ w'vW{n[ Rpl s[ diLa[sjiJ V[ dwhj dw aP. hJ wi s[ m Rpfi.a RplV[ hJ wi ds,ag m dxi bjdebj dqvS Rpfi.a fdBbjv[ rjvjf>Ddca bjfS[ zi yvj debj ba[ dxi dHw qhgV[ Wjbs s'rJB,WiJ } Vjv v{ w[ bjdHbj ba[ diLa[sji rg Vjv lg mdiLa[sji fpijSj bjMsj h'S wiw[ Rpl } ljig qdibjsj sjfaj lg m Rpl V[ s'hJ WgWgbJ } ljij wpN fdhvJ hg lqNj ds,ajlg m dul rwa yji[ WjWj ug s[ h;Pi fhp.y[@ Vqlwji wgag mRpfi.a WjWj ug V[ VjVw[@ sjsw[@ lhpi[@ dul ai%J b,De[ fp,As[a[ dvts[ lg@ dvtrjH[ a[ dxi hpwq bVplji dul } Li%j wdh>Ds[

Page 793: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

lV@ wirjHg m Rpfi.a WyV wgaj@ ##ujRp Lp,Z ] m$$ dxi f>DdcasgbJ s'hJ zirjvgbJ s[ zi dHw~s' qhgV[ s[ `iw Vjv W,Dy[h'H[ m Rpfi.a f>Ddca lq[a fdirji h;Pi s[ yiVJ dry hj;ih'dHbj m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dwM f>dca ug@ blk l,Dy[dw a[ig drdsbj l,yg ($$ f>Ddca V[ Vqlwji wgag aJ WyVwgaj@ ##dHh s' W,Dy[ a[i[ b,nr[G uVq dry h'S[ lV a[ a{} hpS[dqv eH[@ dHh epiP VjVw sg d*fj ] m$$ Rpfi.a f>Ddca } ?pLgbJs[ w[ a'dibj m

wp.cvgbjl+g l.a qhJ hdiVjq dl>z a[ig vgv%j bfi bfjia[ wdhS lpSV a'G Wjhi ]G W[b>a W[LpqjiW[b>a W[Lpqji hi oJ hj;i Vj;i;jhi wvj dstjH[ w[ Vj h'H[ ujhiwh[ wrg ldaVjq dl>z Wji Wji W.sV wigbjds fpit bWyv bBv fiq u'a fiq[lig

\dHh s'V'G f+l.e HgLi dl>z V.Wisji ba[ iaV dl>z a'G dqv[ m|

bfpV[ l[rw wg bjf[ ijt{bjf[ Vjqp ufjr{

\b>e 403|

WjWj ug s[ lq[G dwl[ rg l[rjsi } b"wC bjr[ api.a hgh,v wi ds>Ds[ lV m HgLi dl.z dT,Dv'G dul lq[G l[rj dry lgHgLi dl>z sj dfaj lp.si dl>z a[ qjaj dwLV w"i s'r[G dHwrji Fp,Dy' HgLi dl.z w'v bjH[ a[ wdhS v,De[ dw zi y,v fi.aPHgLi dl>z V[ WjWj ug s[ hpwq a'G dWVJ ujS a'G dHVwji wi

Page 794: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

ds,aj m fi dHl s[ qjaj~dfaj Whpa vC[@ r,Z~z,B e,vJ wgagbJfi b,De'G V.Wisji Vhk W'dvbj m RphVJ s[ yv[ ujS a'G Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##V.Wisjij@ a[i[ qjaj~dfaj wg bjts[lV ($$ Rpfi.a V.Wisji V[ W[Vag wgag@ ug aplk rg lpSs[ hgih[ h' m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$ dHl a'G Wjbsqjaj~dfaj V[ us'G rg bjRpSj a[ vCVj dHh awigWV dlvdlvjwj`g dyi y,vsj dihj@ Rpfi.a RphVJ V[ HgLi dl>z s[ zi'G WgWgFjeg } a.e wiVj LpiP wi ds,aj l'dybj hpS zi hg bj ujH[m fi.aP WjWj ug sg wpN h'i hg i;j lg@ dur[G WjSg dry hpwq]@ ##bfSj dyadrbj hdi wi{ up q[i{ dyap V h'dH m$$ V.WisjiV[ dHh e,v WjWj ug fjl wi ds,ag dw qhjiju hpS q[i[ qJ~dfRpq[ig zi rjvg } a.e wis[ hV aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@##Lp,Z ]@ aplk dqv w[ l[rj wi' a[ Rpl } dHo[ v{ bj m$$ hpwqbVplji V.Wisji bjfS[ zi rjvg } rg v{ bjdHbj@ dxi s'r[Gdqv w[ l[rj wiV v,De[ m dHh rg WjWj ug V[ WjSg bVplji ##lFdy>aj eSa dqBjHg$$ a[ WyV wgaj@ ##a[ig l[rj } i.e Fjev,eS@ l[rj wig y,v m$$ V.Wisji a[ dHl sg zi rjvg l[rjwis[ ih[ m V.Wisji HgLi dl.z w,yg Fp,Dy' drbjdhbj h'dHbj lg m

\V.Wi 5 a[ 6 dHh iaV dl>z dT,Dv'G V[ V.Wisji HgLi dl>z a'GlpS[ a[ dvtjH[ m|

Page 795: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

bfpV[ sjl wRp s[dH rcjHg\b.e 285|

dHw rji WjWj ug sg sjC% dVwv eHg m HgLi dl>zV.Wisji u' Rpl rwa l[rj wisj lg@ Rpl V[ l.Fjv vHg mb>auIjqg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##V.Wisjij@ duhCg aP. ljcgsjC% l.Fjv w[ i,tg ]@ Rpl } l.Fjvg i,tk@ a[i[ b,De[ w'Hg bC[ejVhk m$$ dHl hpwq } V.Wisji V[ lda wi w[ q>DdVbj a[ hi r[v[bjfS[ w'v i,tSg m dwl[ rg W.s[ V[ Rpl s[ ljhqS[ bCV sgdh>qa Vj wgag@ lF V[ dfbji rg wgaj@ Rpl RpKa[ dwl[ V[ h,oVj yp,Ddwbj@ u[ w'Hg e{i~hj;ig W'dvbj@ ljhqS[ bjH[ a'G yp,fwi uJsj lg m WyV bVplji Rpl sg fPig i,Ddtbj hp.sg ihg m

apqig eda dqda apq hg ujVgl[ l[rw duV Fje qo'ig mm

\b>e 208|

qhJfpit dwl[ Vjv dwaVj dfbji wis[ hV@ w'Hg V[C[ ]w'Hg sPi ]@ dHl dry wg be.qg F[a ]@ dHh aJ Rph bjf hgujSs[ hV m WjWj ug s[ lq[G awigWV c[i[ l,n wp wp,Da[ lV mdHhVJ dry dHw c,DW[ i.e sj wp,aj lg ba[ dHl sj w,s rg WhpaawCj lg m fi wp,DdabJ rjvg e,v dHl dry w'Hg Vhk lg m h'iwp,Da[ bjfl dry vCs[ lV fi dHh dHw,vj hg W{nj idh>sj lg

Page 796: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

a[ wp,DdabJ s[ dry rg Vhk lg dqv w[ W{nsj m us'G WjWj ugsp,Z Aws[ lV@ bjfSj lga f+ljs dHl } ;iPi ds>Ds[ lV m dwl[h'i wp,Da[ } Vhk lg ds>Ds[ m dHw rji V.Wisji HgLi dl>z V[fp,DdAbj@ ##qhjiju@ dHl } lga f+ljs ds>Ds[ h'@ h'i dwl[ wp,Da[} Vhk ds>Ds[@ wg wjiS ($$ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@##V.Wisjij@ dHh W,ej wp,aj ljcj lwj Fij ] m dHl sj Vjqsl"GZj dl>z lg@ Rpl lq[G dHh V.Wisji rg lg m r,Tg bjdsw Whpav{Gsj lg@ WCj wpwiqg lg aJ dHh dHl uPV dry bjdHbj ] m$$dxi V.Wisji V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ aplk b{c[ lqi,o@ aphjcjsiLV wi w[ v'w ai eH[ a[ dHh wp,aj WS debj m$$ aJ h;PiV[ WyV wgaj@ ##V.Wisjij@ u' wisj ]@ Rpl } FiVj rg f{sj] m dHo[ dwl[ sj dvhj; Vhk m W.s[ } bjfSj Fji v{ w[ hg v.zSjb"tj ]@ duhCj dwl[ sj h,w qjiVj@ dV>Ddsbj@ ypQvg wiVg@dHh dwl[ sj Fji yp,wSj ] m

wWgi Fji fijHg dldi yi{ ydvY yj] WjB mmbfV[ Fjidh Vj ci{ bje{ bRpzB zjB mm

\b>e 1369|

hpS ljc[ lq[G dry bj debj ] m dHl sj lF wpN dV,WCujH[ej m$$

wv[ik VjVwli WjWj V.s dl>z ug s[ lq[G rg wp,DdabJ drydHw dy,DB[ i.e sj wp,aj hp.sj lg m dul rwa WjWj ug VjVwlinjn dry l.ea } siLV s[S bjdHbj wis[ lV aJ lFwp,DdabJ dry'G Rpl V[ F,u w[ WjWj ug b,De[ uj v[BSj m WjWj ugRpl Vjv l'Bg Aphj w[@ ws[ u'C[ dry'G yiV w,T w[ Rpl Vjvvjc wiVj a[ qp,t a'G wdhSj@ ##bj FjHg qh.aj m$$ dHw rjifPiVqjLg s[ dsV Ljq sj sgrjV v,ej@ Rph dy,Bj wp,aj dwr[G

Page 797: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

Vj dwr[G WjWj ug s[ ljhqS[ sgrjV dry bj debj m WjWj ugW{ijeS $a[ lqjZg dry lV m dHw l[rjsji Rpl wp,Da[ } Wjhiw,DT[@ Rph wp,aj i"vj fjr[ m WjWj ug V[ W{ijeS i,t w[ WyV wgaj@##dHl } fpywji w[ Wjhi v{ ujRp m$$ l[rw V[ dHl[ ai%J wi w[Wjhi w,DdTbj m dxi hpwq wgaj dw dHl } v.ei dry v{ ujRp mvJeig } hpwq wgaj dw dHl } tgi a[ wCjh f+Ljs iuj w[tpbjRp m Rpfi.a wpN dsVJ Wjbs Rph wp,aj qi debj m l[rwV[ W[Vag wgag@ ##ug@ Rph w,paj qi debj ] m$$ dxi WjWj ugV[ hpwq wi w[ Rpl sj dHLVjV wij w[ w,fCj fpbj w[ l.lwjiwij ds,aj m

\dHh w"aw l.a t[q dl>z ug V[ r[dtbj ba[ dvtjdHbj m|

\2|

WjWj ug s[ lq[G Whpa wp,Da[ lV m fjnw df,DA[ fC% yp,Dw[ hVdw dwl[ q;hWg dl,t V[ dHw wp,aj qji ds,aj a[ l[rjsji V[ h;Piw'v W[Vag wi ds,ag a[ Rpl sj Vjq s,l w[ dwhj ug Rpl q;hWgV[ bjfSj wp,aj qji ds,aj ] m WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##Rpl} WpvjRp m$$ uJ fp,DdAbj@ ##aP. wp,aj dwM qjdibj ($$ Rpl V[ dwhjug@ Rph hvdwbj lg m WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##duhCj l[rjsjii'Bg fjMsj lg@ Rpl } fp,DA'G bjfSj w'Hg w,paj hvdwbj lg m$$Rpl V[ dwhj ug Vhk@ q[i[ i'Bg fjRpS lq[G dHh wp,Da[ } Fuj w[v{ debj lg m dxi q;hWg a'G fp,DdAbj dw dHw aJ aP. dWVJ wlPia'G sir[L } qjdibj@ sPuj aP. NPn W'dvbj dw Rph hvdwbj lg m$$Rph dxi rg Vj q>DV[ m b?gi $a[ WyV wgaj@ ##Rph Vhk lghvdwbj@ aP. hvdwbj ]G m aP. Rpl[ q"a qi[Gej m$$ Rpfi.a dHh WyVlda h'dHbj m

Page 798: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

\3|

fiagda hgb{ bjHg duV uV w{daV wRp fsrg Rpy FHg mm

\b>e 1402|

qhJ fpitJ w'v w'Hg f+[qg bj w[ bjfS[ Fv[ rjla[ W[Vagwi[@ u' qhJ fpit WyV wiV Rpl } lda wi w[ q>DV[@ dHh[r,Dc[ FjeJ sg dVLjVg ] m wHg rji l'ysj ] u' wpN q{} dwhj] @ dHh e,v dwr[G rg Vhk h' lwsg m qhJfpit sg iq; Vj lqNlwS wiw[ wpN f+jfa Vhk wi lwsj m dHl[ ai%J hg dHw rjiqjVw ?jV[ rjdvbj Vjv h'Hg m dHw lq[G qjSw ?jV[ a'G wpN f+[qgWjWj ug fjl bj w[ W[Vag wiV v,De[ dw l,Dy[ fjaLjh d*fjwi'@ ljcj Vei r,lsj h'dHbj rg W[bjWjs duhj v,esj ]@ df>cdry w'Hg i"Sw Vhk ba[ rjZj rg Vhk h' duhj@ aphjc[ sia'G w'Hg ?jvg Vhk qpdCbj@ dqhi wi' m Rpfi.a WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##dul Vei rjv[ bjfS[ r,c~rc[dibJ sg l[rj wiVg A,cs[S@ Rph v'w lptg Vhk r,ls[ m$$ f>yjdHa rjdvbJ V[ fp,DdAbj@##qhjiju@ blk r,c~rc[dibJ } fPus[@ q>Vs[ hJ m$$ WjWj ug w'vdHw qjCg duhg waPig W{ng lg@ Rpl r,v dHLjij wi w[ WyVwgaj@ ##dul aphjc[ r,c~rc[i[ V[ df>c W.dV%bj lg@ dHh Rpl sgzi rjvg ] m dryjig ipvsg dxisg ] m dHl } v{ uj w[ l[rjwi'@ dxi aplk rZ' xp,Dv'e[ m$$ RphVJ dry'G wHg W.s[ wdhS@ Vhkug@ b{r[G aphjcj d?bjv ]@ wp,agbJ dry wg Zdibj ] a[ wp,agsj df>c sg e,v Vjv wg lW.Z m aplk d*fj wi' m fi.aP WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##Vhk ljij lW.Z hg dHl Vjv ]@ r[t vRp l[rjwi w[ dwr[G i.e~Fje v,es[ hV m$$ fi RphVJ V[ WyV Vhk

Page 799: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

q>DdVbj@ w,pag Vj v{ w[ eH[ m Rpfi.a Rph Vei b,u aw rg Rph'duhj hg ] m

\dHh WyV rg HgLi dl>z V.Wisji s[ lq[G h'H[ iaV dl>z dT,Dv'Gijhk dqdvbj m|

WjWj dul aP. s[dh l'Hg uVp fjr{\b>e 922|

Fp,Dy' rjv[ WjWj ug duaVj lqJ ligi wiw[ l.lji dry ih[@wv[iJ rjv[ WjWj ug fjl u' rg v'Cr.s bjdHbj@ wv[iJ rjv[WjWj ug V[ lF } Fp,Dy' F[dubj m bjf lqi,o h' w[ rg dwl[ sjw.q Vhk wgaj m fpijaV epidl,t rg ldaepiP s[ lq[G dHh' hgqdibjsj sj fjvS wis[ ih[ m WjWj V.s dl>z ug sj dHw l[rwdul sj Vjq v,Zj ijq lg@ dHl s[ b"vjs Vhk lg Wysg@ h'w[ qi uJsg lg m dHl V[ bjfSg awvg` WjWj ug w'v s,lg mlpS w[ wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ hpwq wgaj dw ljc[ epis[r Fp,Dy'rjv[ hV@ aplk Rpo[ ujRp m$$ dHl hpwq bVplji FjHg v,Zj ijqa[ Rpl s[ zirjvg s'r[G hg WjWj ug fjl bjH[ m Vqlwji wiVa'G fdhvJ hg WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##bjeH[ V[ fp,a v{S rjv[ m qhJfpit ljc[ w'v F[u ds>Ds[ hV@ RphVJw'v dwa[ ] Vhk lg m$$ Rpfi.a FjHg v,Zj ijq V[ W[Vag wgag@##ug@ d*fj wi' m$$ ba[ Whpa W[VagbJ wgagbJ m Rpfi.a WjWjug V[ dHw wPuj dqLig sj N'vg dry fj w[ a'i ds,aj m dHhfdirji dHl lq[G l'Vgfa dry r,l dihj ] m

\bV.s li'ri dry'G|

Page 800: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

epdi apn{ lF dwAp fjdHbj uV VjVwlsp Wdvhji mm

\b>e 218|

dul lq[G HgLi dl>z V.Wisji qvPw[ rjv[ } l[rj wis[ }awigWV s' ljv h' eH[ m dHl s[ zi rjvg } W,yj h'S rjvjlg m Rpl HgLi dl>z V[ WjWj ug fjl s,l w[ bjdebj q>eg fiWjWj ug V[ bjdebj Vj ds,ag m dHl dry rg w'Hg F[s lg m dHldsV HgLi dl>z a[ dHl s[ zi'G WgWg@ dul sj Vjq Fjeg lg@l[rj wi ih[ lV@ w'B Lqgi rjv[ l.a duRPS sjl ug z'Cj WjhiW.V% w[ b>si bj eH[ a[ bjRpS lji hg WyV wgaj@ ##dHh l.ab,De[ rg siLV wiV bjMs[ lV@ fi dHl rji w'Hg WjWj ugr,Dv'G b>siPVg f+[iVj h'Hg a[ bjfS[ bjf hg WyV wgaj@##njS[sjigbJ@ lisjigbJ wjdHq@ WCgbJ ?pLgbJ@ i.e~Fjev,eSe[@ i,u w[ tjRpe[@ df>c dry y"Zi dqv[eg m$$ Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj@ ##V.Wisjij@ aplk s'r[G ugb h,o Z' w[ l.aJs[ yiVk h,o vjRp m$$ hpwq bVplji dHhVJ s'hJ V[ l.a duRPSsjl ug s[ yiVk h,o vjH[ m WjWj ug V[ l.a duRPS sjl ug} hpwq wgaj@ ##b,De[ rjv[ lji[ WyV wi' m$$ a[ qpSLg } hpwqwgaj@ ##aplk qpSLg ug dvt vr' m$$ Rph WyV l.a ug whg eH[ba[ qpSLg ug dvtg eH[ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z] m$$ dT,Dv'G fdirji } dHl aigw[ Vjv W?dLL h'Hg m

Page 801: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

\2|

dHhVJ dsVJ dry uiqV sg u.e ;'iJ a[ lg m dHw rjibyjVw hg WjWj ug qpSLg hids,a dl>z } l,s w[ WyV wgajdw@ ##a[ij debj b>ei[;j iju RpH[@ a{G WC[ drejC[ wju RpH[ m$$qpSLg ug dvtg eH[ m da>V rji dvtjdHbj@ dxi bjf ug V[ WyVwgaj@ ##qpSlg@ duhCj bjfJ dvdtbj ]@ dHl $a[ vwgi qjidsRp m bu[ b>ei[; } Vhk w,TSj ba[ uiqV aJ dHhVJ Vjv'Grg F{Cj ] m$$ Rpfi.a qpSLg ug V[ dvt[ Rpfi vwgi x[i ds,agu' bu[ aw Rpl[ ai%J ] m dxi hpwq s[ w[ duo[ b,u w,v q>si]@ dHl oJ Rpfi dHw v,wC sj qVp,t WSj w[ dlfjhgbJ s[ w,fC[fpbj w[ tCj wi ds,aj m u[ dwl[ V[ fp,ASj@ ##qhjiju@ dHh wg] ($$ aJ WyV wiVj@ ##dHh ljcj dlfjhg ]@ uiqV } b,De[bjS a'G i'w[ej m$$ dHw rji V.Wisji HgLi dl>z } WyVwidsbJ `piqjdHbj@ ##V.Wisjij@ aP. r[t[Gej us'G b>ei[;J s[ujS sj lqJ h'dHbj@ dHhVJ V[ f{ik up,ag rg Vhk fjRpSg m$$

\dHh WyV rg iaV dl>z dT,Dv'G qvPwj a'G dqdvbj m|

dudV dudV wig brdebj uV wg a[a{ sgH[ ipC©jHg mm

\b>e 1235|

dHl[ lq[G WjWj V.s dl.z ug wv[iJ a[ l.ea siLV wiVbjH[ m dHl lq[G WjWj ug Vjv qptg lisji u'de>si dl>z@ ;{vsjiejdvW wvJ a[ l! epids,a dl>z V,Do'rjv a[ iaV dl>z b"vtwv[iJ a'G dwLV dl>z b"vt@ dHhVJ Vjv wv[iJ a'G w[hi dl>z

Page 802: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

lptqVgbj@ rdibjq dl>z ejdvW wvJ a'G wpN lqJ ndhi w[ WjWjug s[ siLV wi w[ qjN[ s[ dHvjw[ r,v yv[ eH[ m ujS a'G WjbsVdhi s[ qdhwq[ sj Yrilgbi@ dul sj Vjq y.VS dl>z lg@dul sj Vei W'fjijdH lg@ Fp,Dy' b,fC w[ WjWj ug wv[iJ rjdvbJsg WjWa wdhS v,ej@ ##RphVJ V[ Vdhi sg fBCg~fBCg bjfSge,cg dvbj w[ Q{i~wj}Vg w.q wgaj ] a[ q{G RphVJ } l;jwijRpSg ] a[ hpS dwo[ hV@ q{} s,Dl' m$$ b,De'G Fp,Dy'G rjdvbJ V[WyV wgaj@ ##qhJfpitJ sg l[rj wi w[ ?pLg vHgsg ]@v'w~fiv'w lpZjigsj ] m RphVJ sg dVeijVg wiV rjv[ sj wpNVhk idh>sj m$$ y.VS dl>z s[ h,o dry dHw favg duhg l'Bglg@ ;qgV $a[ qji w[ wdhS v,ej@ ##Vhk@ dHh e,v Vhk h'lwsg m$$ Rpl r[v[ Fp,Dy' rjv[ qhjiju v.q[ fH[ h'H[ lV m bjlSa'G RpKn w[ W{n eH[ a[ WyV wgaj@ ##b,u sp,Z AwSj lg@ a[ijw.q VW[C w[ hg AwJe[ m RphVJ s[ dhis[ dry epiP VjVw r,Ddlbj] m RphVJ s[ aJ wp,DdabJ } rg l;j Vhk h' lwsg m lF sjsiejhg v[tj qp,w debj ] m$$ dHM WyV wi w[ bjfS[ s'hJh,oJ sgbJ avgbJ qvgbJ m Rpl lq[G dHM bjrj; bjHg dur[Gw'Hg v,wC Bp,Bsg ] a[ WyV wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ dHl spLB} Wjh'G xC w[ ljc[ bev[ Wji dry'G v{ w[ dB,Dv[ rjv[ Wji dry'Gw,T s[ m$$ hpwq bVplji dHr[G hg wgaj debj m WyV wgaj@ ##a{}y"ijlg v,t uPV F'eSg fr[eg m

qja v'w dry F"Gsj dxi[Gej@ a{} fjajv dry rg njhi Vhkdqv[eg@ blqjVJ dry fp,nj B.debj ujH[Gej m

tjdibJ lqp>siJ dry e'a[ tjr[Gej@ a{} dwa[ lpt Vj dqv[eg mu.q~u.q w[ qi[Gej@ a[i[ dT,c dry qPv bJsiJ evSegbJ mqhJfpitJ s[ s'tgbj@ a[ig dHh hjva h'H[eg m$$ dfaj~qjaj duhC[Rpl lq[G Rpo[ hj;i lV@ V[ s,Ddlbj dw dul lq[G Rpl } xC w[

Page 803: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

hpwq bVplji Wjhi w,DT w[ A,Ddcbj aJ WCg qpLdwv Vjv apiw[ bjfSg wji@ dul RpKa[ yC% w[ df,Aj wgaj lg@ aw debja[ yvj debj m Rpl Vjv b,De'G wg Wgag@ b,De[ fC%' m

l.a wj s'tg dHRp dWvvjdH mmduRp uv dWhPV qApvg aCxCjdH mm

\b>e 280|

dxi l! y.VS dl>z sg rg aV a[ qV wiw[ RpfivgbJf>eagbJ rjvg hjva h' eHg m #bljZ i'e Rpfdubj aV FgaiBiap V wjhP BjdiY mm$ rjvg f>eag sj `piqjV fPij h' debj ml! y.VS dl.z z'vgH[@ l.a epvjW dl>z ug sj LiZjvP lg@ l.aepvjW dl>z ug vdhi[ ?jV[ rjv[ WjWj rZjrj dl>z ug s[ epiFjHglV m l.a epvjW dl>z ug V[ dHl } spbjHg s[Sg LpiP wgag fi.aPspbjHg tjS Vjv y.VS dl>z sg awvg` h'i rZg m l.a epvjWdl>z V[ dHh l'y w[ dw b,u aw ljcg spbjHg dul V[ tjZg ]@lF } bjijq bjdHbj ]@ fi.aP dHo[ aJ e,v hg h'i ] m dur[Gdwl[ dlbjS[ V[ dwhj ] ^

spbj a' hq s[a[ ]G v[dwV L`j s[aj ] aP m?jw q[G bwlgi w[ ;"hi dstj s[aj ] aP m;dhi q[G Fg a[ig wpsida L`j q"uPs ] mepiP idhqa Vj h' a[ig a'dibjw Fg W[ lPs ] m

qhJfpitJ s[ WyV sj agi y,Ddvbj spdVbjrg w'Hg yg;Rpl } q'C Vhk lwsg m fi.aP l.a epvjW dl>z ug V[ dul r[v[y.eg ai%J l! y.VS dl>z s[ fjl'G a`agL wgag aJ RphVJ }blvg e,v sj faj v,Ddebj aJ RphVJ y.VS dl.z } dwhj dw

Page 804: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

##aP. q{} fdhvJ dwM Vhk s,Ddlbj m$$ Rpfi.a l.a epvjW dl>zug WjWj ug wv[iJ rjdvbJ fjl b,De[ rg uJs[ lV@ dHl rjiguj w[ y.VS dl>z sg awvg` s,l w[ dwhj@ ##Rpl sg V"wig ?aqh' eHg ]@ q>Du[ RpKa[ dfbj ] m dVa FPtj wPw[ dahjdHbj mm rjvji,Wg `piqjV Rpl RpKa[ ria dihj ] m$$ b,De'G WjWj bV.s dl>zug V[ WyV wgaj@ ##blk wpN Vhk dwhj m$$ l.a epvjW dl>z ugV[ dwhj@ ##ug@ l.a Fp,Dy' rjdvbJ V[ WyV wgaj ]@ aplk W?LjdsRp m$$ aJ wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##RphVJ b,De[w'Hg W'vS sg rjh Vhk m blk dwl[ lq[G hpwq Vjv eH[ aJ f+l.Vr[t w[ W[Vag wi dsbJe[ m b,De[ RphVJ sg dur[G i;j ] m$$Rpfi.a l.a epvjW dl>z rjfl qpC eH[ m dHl lq[G vdhi[ rjv[l.a rZjrj dl>z ug fjl'G WjWj bV.s dl>z ug fjl W?LjRpSvHg W[Vag wgag eHg m Rpfi.a wpN lq[G Wjbs WjWj bV.s dl>zug Fp,Dy' siLV wiV bjH[ aJ Rpl lq[G WjWj ug V[ y.VS dl>zsj Vjq vH[ WQ{i W[Vag wi ds,ag dw Rph Whpa Wgqji ]@ dwifjwi' m$$ Fp,Dy' rjdvbJ V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##Rph w"S ] qhJfpit'@Vjq s,DDl' m$$ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##ug@ y.VS dl>z Vdhirjvj m$$ dxi Fp,Dy' rjv[ WyV wiV v,De[@ ##Rpl sj Vjq Vj vr'@Rph da>V wjv Vhk W?dLbj ujH[ej m$$ Rpfi.a WjWj bV.s dl>zug V[ dxi W[Vag hg Vhk wgag m

\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G lpdSbj m Rpfi.a wv[iJ sg l.eafjl'G rg lpdSbj m|

Page 805: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

l[r wig apqig daV w[ lF hge+dh s[tgba siW Fi'l' mm

l[rw l[rj wi w[ f+l.Vaj v{ w[ qhJfpitJ a'G qV~dy>Ds[fsjio f+jfa wi w[ zi dry idh w[ u' WyV apiV lq[G wis[@RphVJ RpKa[ fPij RpaiV rjv[ sj Vjq dHdahjl dry bjsildawji Vjv dvdtbj uJsj dihj ] m dHl[ ai%J V.Wisji HgLidl>z V[ rg WjWj ug s[ zi hpwq bVplji ugrV Waga wgaju' dHl V[ zi a'iV lq[G WjWj ug V[ WyV wga[ Rph dHM [email protected] s[ zi rjvg WgWg Fjeg } W,yj h'S rjvj lg@ dHlV[ zi ujS sg bjdebj q>eg m WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##VhkujSj@ dHo[ hg ngw ] m$$ dul rwa WgWg Fjeg } faj v,ejaJ Rpl V[ zi ujS vHg hn wgaj@ Vj q>Vg m Rpfi.a WjWj ugV[ WyV wgaj@ dHo[ idh>Ds[ aJ y.ej lg a[ WyV wgaj@ vCwjh'r[ Vjq wfPi dl>z i,tSj m r,cj h' w[ njS[sji WS[ej@ VjvWyV wgaj@ ##r,cj h' w[ t[cS v,e uJsj aJ blk bjdebjds.Ds[ m$$ Rpl lq[G Fjeg rJsi rjvj liWS dl>z l[rj dry hj;ilg@ Rpl } WyV wgaj dw a[i[ rg fp,ai h'H[ej m dHh f+l.e df,DA[b,nr[G dh,Dl[ dry bj yp,wj ] m Rpo'G fC%' m apiV lq[G WjWj ug V[bjfS[ a[C rjvg yjsi vjh w[ bjf Vrk W.V% vHg m fdhvgyjsi s[ s' dh,Dl[ wi w[ V.Wisji HgLi dl>z a[ liWS dl>z] b,Dc'~b,c s[ w[ WyV wgaj@ ##lJF w[ i,tSj@ us'G dwa[ v'Cf{ ujH[ liwji[~siWji[ Vjv v{ ujY@ du,a h'r[eg m dwl[ W,Dy[ }

Page 806: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

w'Hg awvg` h' ujH[@ Rpl s[ RpKa[ fj dsRp@ a.sipla h' ujH[ej m$$dHh yjsi b,u rg V.Wisji s[ fdirji w'v q"uPs ] ba[ liWSdl.z s[ fdirji V[ l.Fjv Vhk wgag@ dwa[ ep.q h' eHg ] m dxiliWS dl>z Fjeg rJsi rjv[ V[ W[Vag wgag qhjiju@ V.Wisjis[ qp>Dc[ } aJ lisjig a[ q[i[ qp>Dc[ } rg wpN aJ dsRp@ aJ WyVwgaj@ ##a[i[ w'v ;qgV Whpa ] a[ aP. ufpug ljdhW sj fjndVaV[q Vjv wdibj wi duo[ blk Rpo[ aP. m$$ a[ dxi V.WisjiHgLi dl>z } WyV wgaj dw aP. zi $a[ f,wg dH,B Vhk vjRpSgw,yj hg i,tSj m V.Wisji bjfSg d;.seg dry dHl WyV $a[wjdHq dihj m

Rpfi.a HgLi dl>z qvPw[ fhp.y debj@ hpwq bVplji Rpls[ fp,ai hg h'dHbj@ Vjq wfPi dl>z i,Ddtbj@ ojS[sji rg WSdebj m HgLi dl>z } dfaj sg V.Wisjig rg dqv eHg@ dxi s'V.WisjigbJ df>c sgbJ h'i dqv eHgbJ ba[ qgibjWg rg dqveHg m 30 ljv fPig lisjig wgag@ lji[ Vei dry dl,wjy,Ddvbj m WjWj ug s[ lji[ WyV lda h'H[ m

\dHh f+l.e V.Wisji HgLi dl.z dT,Dv'G qvPw[ rjv[ a'G dqdvbj m|

bdy.a w.q widh f+F daV w[ duV hdiwj Vjqp dfbjij mm

\b>e 638|

dHw rji siug dl,t ijqfpij q>cg a'G bjdHbj a[ Rpl V[l[rj q>eg m Rpl sj Vjq@ e'a@ uja@ VjVw[@ sjsw[@ lhpi[ bjdswfp,A w[ WyV wgaj@ ##wg l[rj wi[Gej@ aP. eigW ]G m h,ok l[rjwi v{ m$$ Rpl V[ lda WyV wi w[ dwhj@ ##ug@ q{G h,ok l[rj wi

Page 807: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

lwsj hJ@ wpN Wlai dlRpS sg l[rj dsRp m$$ Rpfi.a WjWj ugV[ bjfS[ w'v' ipfH[ s[ w[ WyV wgaj@ ##s' l" e; v,nj ?igsw[ wAdhi[ dlM w[ dvbjRp m$$ hpwq bVplji Rpl V[ dHr[G hgwgaj m dul lq[G Rph siug wAdhi[ dlM w[ v{ bjdHbj aJV.Wisji HgLi dl>z Rpo[ q"uPs lg m Rpl V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ dHo[ w'Hg rg wAdhi[ Vhk fjMsj ba[ bjf rg VhkfdhVs[ m dxi dHh s' l" wAdhi[ dwl w.q ($$ h;Pi V[ WyV wgaj@##V.Wisjij@ wAdhdibJ rjv[ dl,t rg ljc[ w'v hV m dHh RphVJs[ bjRpS a'G fdhvJ hg WSj w[ i,t ds,Da[ hV m$$ Rpfi.a s' l"wAdhi[ W'igbJ dry fj w[ Li%j wij w[ b>si itj ds,Da[ m dHhbjRpS rjv[ lq[G r,v dHw dHLjij lg u' dw b,u f+a,t riadihj ] m l.a t[q dl>z ug a'G fdhvJ l.a HgLi dl>z i'Cg rjdvbJV[ rg dHLjij wi ds,aj lg m u' wpN wiVj wijRpSj WjWj qhJhdiVjq dl>z ug V[ hg ] m

wiV wijrVhji lpbjqg mm lev zBj w[ b>aiujqg mm\b>e 1080|

epiWjSg sj `piqjV ] m dHw lq[G HgLi dl>z V.Wisji V[WjWj ug fjl W[Vag wgag@ ##qhjiju@ aplk qP>eg Z'ag sg sjvbS~y'fC[ xpvw[ w'Hg qljvj bjdsw Vhk rias[ m$$ WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##V.Wisjij@ aP. r[tk WCgbJ sjvJ lW;gbJ@ WC[qljv[ ria[ ujdHbj wiVe[ ba[ dzRp ria[ ujdHbj wiVe[ mblk lF wpN uq%J wig uj ih[ hJ m$$

b,u dHh WyV f+a,t ria ih[ hV m

bBv WyV ljZP uVj lF qdh f+eBjdHbj mm\b>e 812|\dWvjrvp qhvj 5

dHw rji f+[qg V[ siLV sg bjdebj q>eg@ h;Pig dry l,s

Page 808: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

w[ fp,DdAbj@ ##wg w.q wisj ]G a[ a[ig ;ja wg ] ($$ Rpl V[s,Ddlbj@ ##q{G q;hWg hp.sj hJ ba[ wjv[ dHvq sj w.q wisjhJ m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rph q>ai lj} rg Ijs wij s[ m$$Ijs wiV Rpfi.a lpSj w[ WyV wgaj aP. ljcj drdsbj epiP WSdebj ]G lj} ojfCj s[ m Rph wpN ci[ aJ WyV wgaj@ ## ciVj@ ljcg i;j rg dHr[G ] m$$ Rpfi.a Rpl V[ ojfCj ds,aj@ WyVwgaj@ ##Lp,Z ] m a[ij rg RpZji h' debj m$$ blyiu w"aw lFWjWj ug s[ bjRpS rjv[ lq[G r,v dHw dHLjij lg u' dw b,uf+a,t ria dihj ] m fdhv[ l.a HgLi dl.z i'Cg rjv[ bjfS[ lq[GbjfS[ w'v dwifjV i,tS v,e fH[ lV a[ wCj rg h,o dryfdhVS v,e fH[ lV m r,Dc[ qhjiju qhJ hdiVjq dl>z ug s[WyVJ s[ bVplji l.a HgLi dl>z ug i'Cg rjdvbJ V[ rg dHLjijwi ds,aj lg@ u' wpN wiVj wijRpSj@ WjWj qhJ hdiVjq dl>zug V[ hg ] m

wiV wijrVhji lpbjqg mm lev zBj w[ b>aiujqg mm\b>e 1080|

epiWjSg sj `piqjV ] m

u' f+dF bfVg l[rj vjdHbjVjVw l' l[rwp sh dsdl f+eBjdHbj mm

\b>e 285|

fjnw uV fC% yp,Dw[ hV dw l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjv[WjWj ug s[ hpwq bVplji qvPw[ a'G V[fjv eH[ m Rpfi.a lF ljZPu[v% dry'G dihjb wirjH[ m qhjiju[ sg lF ai%J sg al,vgwijHg@ hpwq Vjv bsFpa yqawji dstjH[ m WjWj ug d*fj Vjv

Page 809: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

iju epiP WS[ m Flq wCj@ dHw qptg ips=jtL sj qSwj@ hpwqbVplji dHw WjWj ug rjla[ tgVtj` sj w,fCj w'B rjla[ v{w[ lF rlaPbJ bjfS[ qjdvw s[ yiVJ dry i,t w[ dlidVrjdHbj a[ f+[q s[ b,oiP V[aiJ dry'G dwi[ m drA'C[ lq[G drI'esg uvV } V[aiJ s[ fjSg Vjv n.T fjHg m dHl lq[G f>Ddcaug Vjv f+[qg rg lV m rjig~rjig lF V[ lgl dVrjdHbj ba[hpwq fj w[ yiVJ dry W{n eH[ m WjWj ug V[ lF sg lp,t~bV.sf,pAg m ila[ sg ?Wi@ V[fjv s[ lqjyji f>Ddca ug V[ bjds a'Gb>a aw WjWj ug s[ hpwq bVplji wdh lpSjH[ m lpSV a'G Rpfi.aWjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##aP. bIp,DdZbj ijqy.si s[ q>si wg v{Sdebj ($$ l+g ijq dl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##QigW dVrju@ lB[LVRpKa[ e,cg s[ bjRpS dry da>V z>DB[ lV@ q{G l'dybj dHo[ da>Vz>DB[ W{n w[ wg wiJe[@ rwa fPij wiV vHg Rpo[ yvj debj mW?L vRp@ q{G Fp,vShji hJ m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@##Rpo[ l'V[ sgbJ yji qPiagbJ hV m$$ l+g ijq dl>z ug V[ h,ou'C w[ WyV wgaj@ ##ug hJ@ ngw ] m$$ wHg Vr[G f+[qg Rpl r[v[l.ea dry hj;i lV m Rph Whpa ]ijV h'H[ dw WjWj ug } dwr[Gfaj v,e debj a[ l.ea dry zpli~qpli h'S v,e fHg m Rpllq[G WjWj l"S dl>z dT,Dv'G@ FjHg rdibjq dl>z@ FjHg y.sj dl.z@FjHg hiy.s dl>z bjdsw hj;i lV m WjWj ug V[ WyV wgaj@##hpS aplk bjfS[ lojV RpKa[ uj w[ l+g ijqy.si sg fPuj wi' mhpS aphj} RphVJ s[ siLV Rpo[ hg h'Se[ Vhk aJ dHo[ b,uhg h' ujS[ lV m Rpo[ siLV fia,t h'Se[ m$$ Rpfi.a l+g ijq dl>zug V[ yiVJ $a[ dli dVrjdHbj a[ lda WyV wgaj m dHaV[ dyi} v.ei f,w w[ bj debj m lF } v.ei dry ujS sj hpwqh'dHbj m

lF l.ea A,w w[ hj;i h' eHg m dxi WjWj ug V[ hpwq s[

Page 810: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

w[ dHw A'Bj duhj Vrjig fv.z q>erj w[ hpwq wgaj m dHl Rpfisjsj ug } dWnjRp m l[q[ rjv[ s'r[G N.c[ ba[ Fjeg rJsi rjv[dV,wj dl>z@ lirS dl.z h'i qvPw[ sg l.ea } hpwq h'dHbjdw aplk sjsj ug } uj w[ q,oj B[w' m hpwq Vjv lF V[ dHr[Ghg wgaj m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##w'Hg lqJ bjr[@ aplkdHhVJ sg l.ea wiVg@ lp,Z ] m$$ a[ dxi f>Ddca l+g ijq dl>zug } w'v Wpvj w[ hpwq wgaj@ ##w'Hg q>e h' aJ s,Dl' m$$ f>Ddcal+g ijq dl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##q{} bjfSj liPf W?L' m$$f>Ddca ug V[ da>DV[ rjig dHh' q>e wgag m Rpfi.a hpwq wgaj@

##a{} dHw `'B' s[rJe[ m$$ dxi bjfS[ w'v'G dHw yjsi s[w[ hpwq wgaj@ ##dHl yjsi RpKa[ ljcj `'B' bjH[ej m us'G dsvwi[ r[t v{Sj m$$ dHh yjsi bu[ aw ijq dB,Dv[ l.Fjv w[ i,tgh'Hg ] a[ dxi bevg lr[i[ qvPw[ ujS sj hpwq wi w[ WyVwgaj@ ##ujY bjijq wi' m$$

\dHh f+l.e l+g ijq dl>z ug sg l.ea fjl'G dqdvbj m|

whp VjVw wia[ wgbj WjaJu' dwAp wiSj lp wdi idhbj mm

\b>e 469|

u' wisj ] fiq[Li bjf hg wisj ] m dHVljV sg lqNa'G Wjhi ] m W.sj W[L,w Vj lqN[ uJ Vj q>DV[ fi.aP h' lF wpNhpwq b>si hg dihj ] m WjSg dry `piqjV ] ^

u' dwAp wi{ l'Hg Fv qjVRp aj qV lhdu lqjSj mm\b>e 783|

Page 811: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

dHw rji FjHg iaV dl>z ci'vg V[ l.a dy>a ijq ug }f+Ljsj AwjRpS ujS r[v[ WjWj ug a'G bjdebj q>eg \b,De[ rghpwq bVplji bjdebj v{ w[ hg uJs[ lV| b,De'G h;Pi rg duo[dy>a ijq lV@ s,l w[ hpwq wgaj@ ##bjRpS v,ej Vjv hg v{bjHk m$$ b,De'G iaV dl>z ci'vg V[ lda WyV dwhj ba[ l.ady>a ijq ug r,v y,v fH[ m dul lq[G l.a dy.a ijq ug fjl fhp.y[a[ l.a dy>a ijq ug h,l w[ wdhS v,De[@ ##FjHg iaV dl>z@ b,uq{} qhjiju ug V[ l,Ddsbj ] m$$ b,De'G FjHg iaV dl>z ci'vgV[ dwhj@ ##ug hJ@ l,Ddsbj ] m$$ Rpfi.a l.a dy>a ijq ug sjdHLVjV wijdHbj@ Wlai Wsv[@ f+Ljsj AwjdHbj ba[ RpKn w[Vjv h"vg~h"vg y,v fH[ m ila[ dry dy>a ijq ug wdhS v,De[@##FjHg iaV dl>z@ V[fjv uj w[ iju~epiP WS w[ aJ l+g ijq dl>zbj debj ba[ fPuj rg Rpl V[ wijHg ba[ iju[ sj w'hC~wLBqhjiju q{} s[ ih[ hV m$$ Rpfi.a l.a dy>a ijq ug hjH[~hjH[wiV v,e fH[ ba[ wp,DW[ h' eH[ m Rpl lq[G WCg qpLdwv Vjv apiw[ h"vg~h"vg WjWj ug fjl b,fC w[ i' w[ W[Vag wgag@ ##eigWdVrju@ q{} dwM sptg wi ih[ h' ( iju epiP aJ qvPw[ rjvjl+g ijq WS[@ a[ fPuj~f+daLBaj rg wijr[ fi q{} dwM a.e wiih[ h' m$$ b,De'G WjWj ug h,l w[ WyV wiV v,De[@ ##b{Vj wLBaJ a{} N,vSj hg fr[ej@ l+g ijq Vhk N,v lwsj m$$ Rpfi.a FjHgiaV dl>z } hpwq h'dHbj@ ##aP. dy>a ijq } w'ng s[ WiJc[ drydWnj s[ m$$ dxi dWnj ds,Da[ eH[ m Rpfi.a wpN lqJ hjH[~hjH[ wis[ih[ m dxi ngw h' w[ Wjbs dry dy>a ijq ug bjfSg q"u dryRpKn w[ Wjhi } yv[ eH[ m

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 812: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

u' u' hpwqp FdHY ljdhW wjl' qjo{ v[ qjdVY mm

\b>e 1000|

hpwq q>VS rjvj hg l[rw btrj lwsj ]@ hpwq dryidhS rjvj hg hpwqg W.sj ]@ f+qjio sg vCjHg hpwq dry idhw[ hg h' lwsg ] m

l' dltp ltj W.Zfp ] FjHg du epi w[ FjS[ dry bjr{ mm\b>e 602|

hpwq q>V w[ dabje sj Fg dabje wi s[Sj m dHhg hpwql'idn qhvj Ë dry ] m l' bev[ dsV lr[i[ dxi f>Ddca l+g ijqdl>z ug } hpwq h'dHbj dw@ ##b,u aplk bjfS[ Vei qvPw[ ujRp@Rpo[ dBw' m ws[~ws[ bj w[ siLV q[vj wi ujdHbj wi' m$$ Rpfi.al+g ijq dl>z ug V[ lpfV[ rjvj ds=LBJa u' df,DA[ bj yp,Ddwbj]@ lpSj w[ W[Vag wgag@ ##l,Dy[ fjaLjh@ bu[ wpN lqJ sjl }h'i l[rj sj q"wj W?L' m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ hpwq wgaj dw@##a{o'G l[rj Rpo[ W{n[ a'G hg wijrJe[ m aP. ljc[ rjla[ f[n[ sgqdnbjHg WSj w[ ba[ Wi`g WSj w[ i'; V[q Vjv F[uk@ blkAdwbj wiJe[ m$$ dxi l+g ijq dl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##QigWdVrju@ dwaVj lqJ ($$ h;Pi V[ W[Vag wgag@ ##duaVj lqJ aP.l[rj wi[Gej@ blk l.lji dry ihJe[ m$$ Rpfi.a l+g ijq dl>z ugV[ Vqlwji wgag m wpN lqJ c.cRpa f+Vjq dry hg ih[ m dliVhk y,pDdwbj@ us dli yp,Ddwbj aJ l+g ijq dl>z ug s[ V[aiJdry'G r{ije sj uv re w[ dyhij Z'aj h'dHbj lg m

Page 813: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

ttCgbj lphjrgbj veCgbj bw w.dn mmdW+h drA'Cj ZSg dlRp VjVw lhl{ e.n mm

\b>e 319| \lv'w qhvj 5|

rjvg hjva WSg h'Hg lg m qV aJ WjWj ug sg h;Pig dryhg lg@ fi.aP ligi qvPw[ yvj debj m drAdCbJ sg e,a dr,AC[ujVS@ h'i Vj sPuj ujS[ m dul ai%J ep,cg aJ hrj s[ ip? VjvRpZi@ duZi hrj v{ ujH[@ uJsg ]@ fi.aP dul s[ h,o c'i h'r[@idh>sg Rpo[ hg ] m qvPw[ fhp.y w[ u' WjWj ug qhjiju sj hpwqlg@ f[n[ sg qdnbjHg ba[ Wi`g rjig~rjig V[q Vjv bjMsgihg m s' epidl,t dHw aJ FjHg epiqpt dl>z ba[ V.s Fea dHhVJs'hJ V[ h;Pi fjl fhp.yj s[Sg m wHg ljv dHh l[rj dVi.ai y,vsgihg m

\dHh f+l.e l! WvWgi dl>z ug wjdVbJ rjvg rjdvbJ a'G a[h'i l.ea fjl'G lpdSbj m|

uj w{ qladw Fje dl l[rj vjdHbj mmaj wg fPiV bjl duV© ljZ l.ep fjdHbj mm

\b>e 457|

dHw lq[G l.a Whjv sjl ug V[q bVplji siLV wiV bjH[ mRpfi.a wpN Vei s[ f+[qg rg W{n[ lV aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@##Whjv sjl@ lj} w'Hg h;Pig l[rw s[ m fi h'r[ lda WyV sjbdZwjig m$$ b,De'G l.a Whjv sjl ug V[ lda WyV dwhj ba[bjdebj v{ w[ rjfl u,lg f" rjvg yv[ eH[ m l.a Whjv sjlug V[ WjWj ug s[ WyV wiV Rpfi.a WCg r,cg dryji ba[ fitwiV a'G Wjbs l.a Vi{S dl.z ug qdhdSbJ rjdvbJ } bjfS[

Page 814: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

fjl Wpvj w[ WyV wgaj dw FjHg dl,tj@ ljc[ epiP WjWj qhJhdiVjq dl>z ug iP.qg rjdvbJ } dHw h;Pig l[rw sg v'C ]a[ RphVJ V[ dHw l[rw s[S sj hpwq lj} wgaj ] m ljcj dryji] dw u[ dwa[ dHh l[rj aP. wi lw[G aJ a[i[ rg WC[ RpKaq Fjeh'S m a[i[ Vjv ljc[ rg b,De[ aP. ljcj l[rw ]G m dxi RphVJ sjl[rw WS w[ ljo'G rg RpKyj h' ujH[Gej@ fi dHw' Lia ] ljcgrg ba[ RphVJ sg rg@ Rpo[ lda WyV sj bdZwjig h' w[ ihk@duaVj r,cj yjh[Gej RpaVj hg r,cj WS ujH[Gej@ fi r[tk dwa[c'v Vj ujrk m b,De'G l.a Vi{S dl>z ug V[ lda WyV bjt w[l[rj wiV rjla[ qV WSj dvbj a[ dabji h' eH[ m apiV lq[Gl.a Whjv sjl ug V[ l.a Vi{S dl>z ug } dHw dy,fg s[ w[WyV wgaj@ ##bjh dy,fg aJ dHw Whpa z,B wgqa rjvg ]@ fiepiPbJ sg l[rj dry uj w[ aP. dHh l'V[ sg lqN vHk m dHh dHwds=LBJa ] b,De[ aP. lqN v{ m$$ Rpfi.a l.a Vi{S dl>z ug V[ Fp,Dy'wvJ rjv[ c[i[ WjWj ug fjl yiVJ $a[ q,oj B[dwbj m b>aiujqgWjWj ug V[ bjf hg WyV wgaj@ ##Whjv sjl V[ F[dubj ] ($$b,De'G l.a Vi{S dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##ug hJ m$$ dxi WjWjug V[ WyV wgaj@ ##l[rj wi[Gej ($$ l.a Vi{S dl>z ug V[ dwhj@##ug hJ@ wiP.ej m$$ aJ WjWj ug s[ ljhqS[ dHw rS sj si,?alg@ Rpl r,v dHLjij wi w[ WyV wgaj@ Rpo[ uj w[ tCj h' uj mbevg e,v dxi wiJe[ m$$ hpwq bVplji l.a Vi{S dl>z ug ujw[ tC[ h' eH[ m s,ls[ hV dw b,n fdhi vejaji tC[ ih[@ VjWjWj ug V[ w'v l,Ddsbj@ Vj l,Ds[ dWVJ bjH[ m fdhvg f+gdtbjdry hg hpwq q>VS rjvg ejtCg l[rj rjvg h' eHg l[rw sgaJ f{i f{i $a[ f+gdtbj hp.sg ] m dHl[ lq[G $a[ s' f+[qg l.a Vi{Sdl>z ug s[ Vei a'G WjWj ug s[ siLV wiV bjH[ a[ RphVJV[ l.a Vi{S dl>z ug } rS h[n tC[ r[t w[ WpvjdHbj m fi.aP

Page 815: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

l.a Vi{S dl>z ug W'v[ Vhk m dHl a'G RphVJ f+[qgbJ V[ WjWj ugfjl bj w[ Vqlwji wi w[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ ljc[ df>crjvj Vi{S dl.z rS h[n dwM tCj wgaj ] ( Rpl sgbJ v,aJrg lp,ugbJ fHgbJ hV m$$ b,De'G WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Rphw,v% sj tCj ] m$$ Rph ]ijV h' w[ fp,AS v,De[@ ##qhjiju@ w,v%sj dHo[ dwM tCj ] ($$ h;Pi V[ W[~firjhg s[ b>sj; dry`piqjdHbj@ ##hpwq Vjv hg tCj ]@ vRp hpS Rpl } Wpvj v{Gs[hJ m$$ dxi hpwq wi w[ l,s w[ fp,AS v,De[ dw a[ig q>e ba[ qV'iowg ] ( b,De'G l.a Vi{S dl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##eigW dVrju@q[ij uVq qiV w,B dsRp m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##lp,Z ]@dHw l" dHw fjn ufp ug ljdhW sj i'; wiVj h'H[ej m$$ l.aVi{S dl>z ug V[ lda WyV wi w[ q,oj B[dwbj@ dxi l[rj dqveHg m dHw l" dHw fjn rjvj WyV l.a Vi{S dl>z ug V[ d;>segFi dVFjdHbj m l[rj wiV s[ lq[G a'G v{ w[ l.a Vi{S dl>z ugWjWj ug s[ lq[G a'G Wjbs ljij lqJ A,ag ljv sj ] m Rph dHwl" dHw fjn sj V[q fPij wis[ ih[ m dHh WjWj qhJ hdiVjq dl>zug sg dqhi sg dVLjVg ] m WjWj ug sg h;Pig dry hi lq[GaV qV wiw[ hj;i idhSj@ ligi T,wS vHg dHw favg W'ig@Rpl s[ dry'G sg ev w,T w[ txVg duhg WSj w[ hi lq[G hiq"lq dry ev i,tSg@ dli RpKa[ rg t,si sj fiVj duhj WSjw[ i,tSj@ lF fjl[ a'G W[firjh h' w[ l[rj dry aafi ih[ m

Z.Vp l[rj l[rwp firjS mmVj dal Fpt Vj Vgs Vj tjSj l'rSj m

FjHg episjl ug sj woV RphVJ RpKa[ Tpwsj ] m dsV ijaWjWj ug s[ bjlS rjv[ blojV sirj;[ s[ ws[ l,Du[ fjl[@ ws[t,DW[ fjl[ qP>h b,De[ w,fCj i,t w[ dsV[ ija tC[ idhSj ba[ ufp

Page 816: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

ug ljdhW sj fjn hi lq[G wis[ idhSj m eiqg s[ q"lq dryljig~ljig ija dHw' oJ tC' w[ f,tj wis[ idhSj@ v,aJ ba[ yiVJdry wgdCbJ V[ s.sgbJ r,T w[ tp,cJ wi ds,agbJ lV@ dwMdww,yg ue%j h'S wiw[ F"S ba[ wgC[ bjq lV m WjWj ug dHhVJ\Vi{S dl>z| sj Vjq Vhk v{Gs[ lV@ #Wjvj$ wdh w[ WpvjMs[ lV mb{lg l[rwp l[rj wi{ mm dul sj ugRp dalp bje{ Zi{ mm rjvg wiVgwgag h'Hg lg@ l' b,De[ hi oJ Wjvj hg bjr[ej m b{lg ejtCgl[rj WjWj ug d*fj Vjv wirj ih[ lV m bfVg l[rj bjdf wijHgepiqda b>adi ujeg mm

\b>e 667|

\dHh WyV qjaj~dfaj a'G lpdSbj ba[ Fp,Dy' Vei sg lF l.ea fjl'G m|

V[Cj ] sPdi V ujdSbhp dVa ljip l.qjv[ mm\b>e 489|

qhJfpit l[rwJ s[ sp,t~lpt aJ l.Fjvs[ lV m dwa[ dqhi s[zi dry bj w[ l[rwJ s[ l.W.Zg sj sp,t sis rg dVrji ds>Ds[lV m FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ RphVJ s[ zi'G u{ w"i h;Pis[ yiVJ dry l[rj wi ih[ lV m dHw dsV lr[i[~lr[i[ WjWj ugV[ hpwq wgaj dw ci'vg rjv[ f+[qg } hj;i wi' m hpwq bVpljiFjHg iaV dl>z ci'vg hj;i h' eH[ m Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgajdw ##FjHg@ df,DA[ a[i[ df>c a[ig F{S Wgqji ]@ aP. Rpo[ fhp.y m$$hpwq bVplji dabji h' eH[ m apiV lq[G h;Pi V[ bjfS[ qpWjiwh,oJ Vjv A'Bg duhg dqLig sg cvg s[ w[ WyV wgaj@ ##bjhcvg aP. ujS lji hg WgWg s[ qP>h dry fj s[Hk m Wjwg bjf tj

Page 817: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

vHg m dwl[ h'i } Vhk s[Sg m Rph vCwg a{} w"Cj W'v[@ yp,fihk m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ w'v'G dwijdHbj s[ w[ a'i dsaj m dullq[G FjHg iaV dl>z ci'vg df>c bjH[@ Rpl lq[G Rpl sg F{S l?aWgqji lg ba[ w'Hg W.sj ?Wi wiV vHg bjRpS v,ej lg mbyjVw FjHg iaV dl>z ci'vg fhp.y debj m dHl V[ hpwqbVplji ujS lji hg dqLig sg cvg o'C%g duhg a'C w[ F{S s[qP>h dry fj ds,ag m Rpl[ r[v[ Rph RpKn w[ W{n eHg m lF ]ijVh' eH[ dw dHl s[ WyS sg Rpqgs Vhk lg@ z'iCP r,u dihj lg@b>aq ljhJ RpKa[ lg@ fi dwl[ } wg faj \##f+F Fjr{ dWVp ljla[ ijt{$$ mm| dHh Wiwa aJ WjWj ug s[ WyV b"i f+Ljs drylg m Rpl sg F{S V[ RpKnS ljig hg iaV dl>z ci'vg } dwhjdw dwo[ Z,Dw[ tJsj ]G m Rpfi.a w'v W{n[ lji[ h,l fH[ m WjWj ugs[ WyV bVplji iaV dl>z ci'vg V[ Wjwg f+Ljs bjfS[ qP>hdry fj dvbj m dxi Rpo[ ndhi[ Vhk ba[ Vj hg hpwq ndhiVsj lg@ Rpl[ lq[G hg rjfl yv fH[ a[ Fp,Dy' fhp.y eH[ m

\dHh f+l.e v[tw V[ dfaj ug fjl'G lpdSbj m|

t[sp V sPtp V cjVp dah uj wRp Vsdi wigbfpV[ l[rw wg bjf[ ijt{ bjf[ Vjqp ufjr{

\b>e 253|

WjWj ug wv[iJ rjv[ WjWj bV.s dl>z ug WyV wdibj wis[lV m l[rw hpwq bVplji l[rj dlqiV wi[ m ldaepiJ sg l[rjwgag@ W[bio Vhk uJsg m epiP ljdhW V[ a[ RphVJ a'G ri'ljH[qhJ fpit W?dLLJ wis[ ih[ m #dHw davp Vhg F.V{ zjv{ m$ WjWjug qhJ hdiVjq dl>z s[ lq[G dHw f+[qg bjfS[ Vei u.cj rjvja'G sp,Z sg l[rj wisj lg@ Rpl sj dHh dV,aV[q hg lg@ i';

Page 818: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

bjRpSj a[ ujSj m dHw rji WjWj ug V[ fp,DdAbj a[ig q>e wg]@ u' q>eSj ] q>e v{ m Rpl V[ W[Vag wgag@ qhjiju@ q[ig q>ew'Hg Vhk ] m b,De'G h;Pi V[ WyV wgaj@ ##a[ a[ig l[rj lr[i a'GW.s m$$ fi Rph dxi rg sp,Z v{ w[ bj debj m h;Pi V[ WyV wgaj@##a{} w,v% i'dwbj lg@ aP. b,u dxi sp,Z v{ w[ bj debj ]G m$$Rpl V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag qhjiju sp,Z sg l[rj r,Dc[ wiqJVjv dqvsg ]@ aplk bjf[ hg l[rj vjdHbj a[ hpS i'ws[ dwMh' m WjWj ug V[ WyV wgaj dw a[ig q>e aJ w'Hg ] Vhk@ aP.i'; bjRpSj a[ ujSj@ b"tj w.q ] u[ a[ig q>e b,De[ Vhk a[ hpSq>e v{ m Rpl V[ Vj wpN q>Ddebj ba[ Vj l[rj A,cg m dHw dsVRph f+[qg sp,Z v{ w[ bjdHbj a[ WjWj ug } Vqlwji wgag m Rpllq[G hg h;Pi V[ l.a Vi{S dl.z ug } hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@dHl sg Lij wij w[ ljc[ w'v hj;i wi' m$$ Rpl hpwq bVpljihj;i wgaj m Rpfi.a WjWj ug V[ Rpl s[ dli $a[ h,o i,t w[ WyVwgaj@ ##v{@ aP. aJ wpN q>esj Vhk lg fi blk siejhg hpwqbVplji a{} Whpa r,cg rlaP s[ ih[ hJ m du>Vg qi;g bjr[ riaga[ qp,Dw[eg Vhk m

tja tiya dVWha i] epi lWsp btPBfPiV FHg lqeig wWhP Vhg aPB mm

\dWvjrvp qhvj 5@ b>e 916|

dHl a'G Rpfi.a rg Rph f+[qg l[rj wisj dihj ba[ W[b>alqJ l[rj wisj dihj m

\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[qj dVrjlg V[ dvtrjdHbj m|

Page 819: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

u{lg FPt a{lg wj fPiwlev zBj wj lpbjqg mm

\b>e 613|

blvg q>eS rjvg rlaP aJ fiq[Li sj Vjq hg ] m h'irlaPbJ Vjq s[ WijWi Vhk h' lwsgbJ m Vjq apdv wAp briV h'dH mm fi dHl bq'v rlaP v{S rjvj wi'CJ s[ dry'G dHwhg hp.sj ] m

VjVw epiqpdt Vjqp fjr{ uVp w'dH mm\b>e 265|

dHl[ ai%J WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl lF q,aJ s[ lFai%J sg q>e wiV rjv[ qhjaqj bjH[ m fi ?jvg dwl[ } Vhkq'dCbj m dwl[ rwa WjWj ug fjl Fp,Dy' HgLi sjl Vjq s[ qhajqjbjH[ m WjWj ug V[ bjfSg qdibjsj bVplji Vjq@ ;ja@ e'a@VjVw[@ sjsw[ fp,A w[ WyV wgaj@ ##hpS siLV ] dw w'Hg f+LV] m$$ aJ l.a HgLi sjl V[ W[Vag wgag@ qhjiju@ q{G FPa drdsbjs[ WC[ yjvgl[ wga[ m fi w'Hg l`vaj Vhk dqvg m Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj@ ##aplk ljc[ wPwiJ } cjvg q>e w[ i'BgbJfjRp m dHh yg; dqv ujH[eg m fi Lia dHh ] dw ljc[ w'vbjRpS a'G fdhvJ u' a[ij epiP l.a lg dHl a'G Wjbs rg a[ijepiP Rph' hg h'H[ej m u[ a{} w'Hg epiP fp,DA[ aJ Rpl sj Vjq v{Sj@bljcj Vhk v{Sj m$$ Rpfi.a l.a HgLi sjl V[ lda WyV wiw[ l[rj wiVg bji.F ds,agm hpwq bVplji s' r[v[ wPwiJ } cjvgwi w[ i'BgbJ yPi w[ fjRpSgbJ@ dxi ija } hpwq bVplji duo[

Page 820: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

fdhvJ A'v[ dtvjis[ lV@ Rpo[ uj w[ A'v[ dtvjiV[@ Whpa lqJdHl ai%J vejaji l[rj wgag m dHw dsV WjWj ug fjl W[Vagwgag@ qhjiju@ hpS q{{} dHM bjrj; bjMsg ] dur[G w'Hg sjS[y,Wsj ] m aJ b,De'G WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l.a ug@ a[ij wjiuLp,Z ]@ hpS aplk dwl[ blojV RpKa[ uj w[ dBw'e[ m$$ Rpfi.a Rphqhjaqj hpwq bVplji dwa[ uj w[ dBw eH[ m dHh l.a rg bjfS[lq[G dry WC[ f+dl,Z ljZP h'H[ hV m

\dHh f+l.e v[tw } dfaj ug fjl'G dqdvbj m|

l'dH bdy>aj ujde bdy>aj mmuhJ whJ f+DFp aP. ria.aj mm

\b>e 1136|

dHw rjig WjWj ug V[ l.a Vi{S dl>z ug } hpwq wgaj@##Wjdvbj@ a[ij epiP Whjv sjl ] ba[ hpS[ hg Rpl } q,oj B[ww[ qpC bj ba[ ujSj rg dHo'G fdhvJ Wdn>Dc[ } ] m$$ Rpfi.al.a Vi{S dl>z ug y,v fH[ m ila[ dry l'ys[ hV Wdn>Dc[ a'Gh' w[ u,lg f" rjvg ujSj~bjRpSj@ ilaj v.qj ] m dxi qpC w[WjWj ug sg l[rj dry hj;i rg h'Sj ] m dwa[ ipwSj rg Vhk mb,De[ dul rwa Wdn>Dc[ uj w[ u,lg f" rjvg } qpCV v,De[ b,De'GdHw u,lg sj d;qksji dqdvbj@ Rpl V[ fp,DdAbj@ ##Vi{S dl>bJ@dwZi } y,Ddvbj ]G m$$ l.a Vi{S dl>z ug V[ s,Ddlbj dw q{}WjWj ug V[ hpwq wgaj ] dw Whjv sjl sj siLV wi w[ bj ml' RphVJ s[ hpwq bVplji q{G Wdn>Dc[ a'G h' w[ u,lg fhp.ySj ba[rjfl rg dHl[ ila[ a'G v.zSj ] m q{} dHh' hpwq ] m fi Rplf+[qg V[ dwhj dw l.a Whjv sjl ug wHg dsVJ a'G Wjhi WgwjV[i

Page 821: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

r,v eH[ h'H[ hV@ b,u RphVJ V[ qpCVj ]@ q{G rg Rp[o hg ujSj]@ l' aP. q[i[ Vjv Wdn>Dc[ lB[LV RpKa[ hg y,v m Rpfi.a l.a Vi{Sdl>z ug Rpo'G hg lB[LV r,v } y,v fH[ m dul lq[G lB[LV RpKa[fhp.y[ b,De[ l.a Whjv sjl e,cg a'G RpKai w[ bj ih[ lV m l.aVi{S dl>z ug V[ Vqlwji wgag m aawjv hg l.a Whjv sjlug V[ WyV wgaj@ ##v{ FjHg Vi{S dl>zj@ hpS WjWj ug sj WyVq>DdVbj debj aP. dHo'G hg qpC uj@ RphVk f{ik hg m$$ l.a Vi{Sdl>z ug df,DA[ qpC fH[ rjfl WjWj ug fjl fhp.y[ m bj Vqlwjiwgag m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dwM Wjdvbj@ dqvbjdHbj ]G bjfS[ epiP } ($$ l.a Vi{S dl>z ug V[ W[Vag wgag@ug hJ qhjiju@ dqv bjdHbj hJ m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z] m$$ dHl blyiu w"aw Vjv WjWj ug V[ l.a Vi{S dl>z ugs[ lF ai%J s[ l.l[ dqBj ds,Da[ m

\dHh WyV l.a Vi{S dl>z ug V[ dHo[ l.ea dry lpSjdHbjlg m|

b>aiujqg lFp dwAp ujV{Rpl a[ whj AfjdHbj mm

\b>e 381|

l.a Vi{S dl>z ug s[ Vei a'G s' f+[qg dHw rji WjWj ugs[ siLV wiV bjH[ m dul lq[G RphVJ V[ WjWj ug s[ fjl bjw[ Vqlwji wgag ba[ W{n eH[ m Rpfi.a RphVJ V[ WjWj ug w'vbjfSg W[Vag wiV sg bjdebj q>eg aJ WjWj ug V[ WyV wgajdw ##aplk aJ ljc[ Wjv[ w'v'G dfAvj wi; v{S bjH[ h' m$$ dHlai%J WyV wi w[ WjWj ug V[ dHw f'Bvg@ dul s[ dry wpN ipfH[

Page 822: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

W.V%[ lV@ dHw W.s[ r,v lp,B w[ WyV wgaj@ ##v{@ aP. bJ bjfS[ipfHgH[ drbju lS[ deS v{ m$$ Rpfi.a Rpl V[ deS vH[ u' fPi[dVwv[@ sPu[ } WyV wgaj@ ##aP> bjtsj lg q{G aJ l.aJ w'v'G v,cPtjS[ hV@ a[i[ v,cPbJ sj rg W.s'Wla wis[ hJ m$$ ngw hg Rpl[lq[G dHw q>cg a'G l[n v,cPbJ sj f+Ljs v{ w[ hj;i h' debja[ dxi sPli[ ljog r,v dHLjij wi w[ WyV wgaj@ ##v{ aP. rgbjfS[ l'y[ h'H[ v,cP tj v{ m$$ dHl a'G RphVJ f+[qgbJ } bjdebjs[ ds,ag@ WyV wgaj@ ##b,De[ a'G dwl[ l.a sg dHM fit Vhkwigsg m$$

fjf wi[Gs[ fdaa RpZji[ mm\rji FjHg episjl ug|

dHl Fp,Dy' Vei s[ idhS rjvj dHw dl,t@ dul sj Vjq w[hidl>z V.Wisji lg@ ws[~wsjHk WjWj ug s[ siLV wiV rjla[bjMsj m du>Vg h' lw[@ l[rj rg wisj hp.sj lg m dHw rji dHls[ vCw[ s[ drbjh s[ q"w[ RpKa[ u.E Vjv dHw ejRpS rjvg }v{ ujS rjla[ ljHg wi bjH[ m dul lq[G WjWj ug } faj v,ej@WjWj ug V[ Rpl[ r[v[ hg V.Wisji w[hi dl>z } l,s w[ WyVwgaj@ ##V.Wisji@ blk lpdSbj ] aP. qp>Dc[ s[ drbjh dry u.Es[ Vjv ejRpS rjvg dvujSg ] m$$b,De'G V.Wisji V[ W[Vag wgag@##ug@ q[i[ r,l sg e,v Vhk@ qp>Dc[ hg lF wpN wi w[ bjH[ hV m$$WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##u[ qp>Dc[ wi bjH[ hV@ aJ urjW s[s[ m epidl,tJ sgbJ u.EJ dry qpui[ y.e[ Vhk v,es[ m$$ Rpfi.aV.Wisji zi yvj debj a[ dul rwa u.E yC%V sj dsVbjdHbj aJ bjfS[ dHwiji RpKa[ qpui[ rjvg rg bj eHg m dHZi

Page 823: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

WjWj ug w'v rg ?Wi fhp.y eHg m WjWj ug V[ Rpl[ lq[G hg l[rjsjiF[u w[ V.Wisji w[hi dl>z } Wpvj dvbj a[ fp,DdAbj@ ##V.Wisjij@ejRpS rjvg aJ bj eHg a[ aP. Rpl } q'dCbj Vhk m$$ V.WisjiV[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ q{G qp>DdcbJ } Whpa dwhj lg@ Rphq[i[ wh[ Vhk v,De[ m Rpl } hBjRpS w'Hg Vhk debj m$$ WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##V.Wisjij@ Rpl } ljHg s[ wga[ f{l[ s[ w[ dfAJhq'C s[@ bjfJ qpuij Vhk h'S s[Sj m$$ Rpfi.a V.Wisji lda WyVwi w[ zi yvj debj m dul rwa ejRpS rjvg Vjv wga[ ipfH[s[ w[ dwhj dw blk qpuij Vhk wirjRpSj aJ ejRpS rjvg V[dwhj dw v'wk aJ w.q wij w[ rg f{l[ Vhk ds>Ds[ a[ aplk dWVJw.q a'G hg f{l[ s[ w[ q'C ih[ h' m b,De'G V.Wisji V[ dwhj dw ljc[dHw qhJfpit i,W sj iPf hV@ q{G RphVJ s[ WyV bVplji a{}f{l[ s[ w[ q'C dihj hJ m dHl e,v Vjv ejRpS rjvg sj qV f+[dibjdebj m Vjv s[ s' ljogbJ } wdhS v,eg dw yv' b{l[ qhJfpitsj siLV wigH[ m w'Hg fPiWvj fp>V ujdebj m Rpl s[ lsw[ siLVwiV WjWj ug s[ blojV $a[ fhp.y eH[ m be[ fdhi[sji ijhkbjdebj dqvS $a[ b>si bj eHg m dul lq[G dli Npwj w[ dliyp,Ddwbj aJ dHw~Bw r[t ihg lg a[ qV sg q{v b,t ijhk fjSgiPf h' w[ re ihg lg m epVjhJ sj flyjajf h' dihj lg m Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ b{o'G wiq>cv dry uvv{ w[ s[rg s[ ho~f{i Zpbj w[ hj;i wi' m$$ hpwq bVplji Vgvjdl>z V[ h,o~f{i lp,Dy[ wi w[ h;Pi s[ yiVJ $y uj dWnjHg m WjWjug V[ WyV wgaj@ ##w.dVbj@ blk b,De[~b,De[ wvqj fC%s[ hJaP. ljc[ df,DA[~df,DA[ fC%g ujHk m$$ fC%V Rpfi.a WjWj ug Rpl sgLi%j wirjRpS v,e fH[ m Li%j wiV lq[G Vjv s[ ljog wpN W'v[ mWjWj ug V[ L[i rieg FWw qjig@ cis[ h'H[ s'r[G w'ng s[ Yhv[uj w[ vpw eH[ m Li%j wiV Rpfi.a dxi Rpl ejRpS rjvg s[ dli

Page 824: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

$a[ h,o i,t w[ WyV wgaj@ ##W.seg wi w[ qVp,t uVq lxv wi' m$$

FHg fijfda qjVpt s[hpigbj mme'dW>s dqvS wg dHh a[ig Wigbj mm

\b>e 12|

dHl dqhi s[ lsw[ ^

duRp v'hj fjil Ap] y.sV rjlp dV>q qdhwjHg mmflP fi[ahp s[r wi fPi[ ldaepi sg rdcbjHg mm

\FjHg episjl ug|

dHh `iqjV lda h' debj m

qpuij wiV rjvg Vjq ufS rjvg WS eHg m dxi rg siLVwiV bjMsg ihg m us'G dwa[ siLV wiV bjMsg@ dw>Vj~dw>VjlqJ WjWj ug s[ b,De[ c.cRpa dry hg fHg idh>sg m wHg rjiaJ WjWj ug V[ hpwq s[ w[ RpnjRpSj m hi lq[G h,o dry qjvjhg i,tsg@ idh>sg ljs[ dvWjl dry m

\dHh WyV v[tw } dfaj ug fjl'G dqdvbj@ Rpl lq[G l[rj dry lV m|

l'Hg h'dH du wia[ Fjr{ wdh w{bjfp rNjrSj mm

\b>e 1086|

dHw rji wLqgi rjv[ qhjiju[ V[ dul sj Vjq f+ajf dl>zlg@ Rpl V[ b?Wji dry ?Wi AfrjHg dw dHl lq[G Fjia riLdry w'Hg b{lj l.a dwl[ F[t dry Vhk dul sj hpwq q>DVS a[fp>V sjV I,e bjds wigH[ a[ fp,ai h' ujH[ m fpijS[ lq[G dry diLg

Page 825: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

fpa=[LB I,e wirj w[ fp,ai s[ ds>Ds[ lV fi.aP hpS w'Hg Vhk u'w'Hg b{lj h'r[ m us'G dHh ?Wi b?Wji ijhk l+g ijq dl>z ugqvPw[ rjdvbJ fjl fhp.yg m aJ l+g ijq dl>z ug V[ WjWj ug }lpSjHg@ WjWj ug V[ Rpfi.a WyV wgaj@ ##l+g ijq@ aplk iju[ w'vujRp@ dqv'@ bljcj Vjq v{ w[ s,Dl' dw bu[ dh>splajV epiP VjVwsg d*fj Vjv b{l[ qhjaqJ a'G ?jvg Vhk h'dHbj m aP. ljc[ w'vbj w[ dHw ljv ljc[ fjl ih' a[ WyV q>V@ dsV deS vrk@a{} fp,a s[ w[ a'iJe[ m$$ dHl Rpfi.a WjWj ug V[ l+g ijq dl>zug } bjf ujS sj hpwq wi ds,aj m qvPw[ f>Ddca l+g ijq dl>zug sj dHw dqD,ai ljZP lg u' dw Fp,Dy' hg idh>sj lg@ Rpl V[ dHhWyV lpdSbj ba[ l+g ijq ug } wdhS v,ej@ ug@ aplk aJqhjiju s[ hpwq Vjv V[fjv uj bjH[ h' a[ dHl rji q{} WjWjug sj hpwq s[ w[ wLqgi F[u dsRp m ##Rpfi.a f>Ddca l+g ijqdl>z ug V[ Rpl l[rw sj Vjq v{ w[ W[Vag wgag qhjiju@ u[hpwq wi' aJ q{G Rpl sj Vjq v{ w[ dHl } F[u dsbJ m$$ Rpllq[G WjWj ug V[ w'Hg RpKai Vj ds,aj m l+g ijq dl>z ug V[ dHlyp,f } bjdebj q>V Rpl l[rjsji } l+gVei F[u ds,aj m Rphl[rjsji wLqgi fhp.y debj m ijuj f+ajf dl>z } dqvS a'GfdhvJ iju[ s[ Fij Vjv qpvjwja h' eHg m Rpl l[rjsji V[ ljijlqjyji lpSj w[ dwhj dw q{G qhjiju } dqv w[ s,lS bjdHbjhJ dw bu[ Fjia riL qhJfpitJ a'G ?jvg Vhk h'dHbj m dHwqhJ fpit Fp,Dy' Vei d;vj Wdn.cj f>ujW dry idh>Ds[ hV@ RphVJV[ hpwq wgaj ] dw ijuj ljc[ w'v lS[ ijSg bjH[ m dHw ljvih[@ fp,ai s[ w[ a'iJe[ m fi.aP iju[ sj FjHg yjhp.sj lg dw iju[s[ zi b"vjs Vj h'r[@ iju~e,sg q{} dqv[ m iju[ s[ Fij V[ Rpll[rjsji } ajC w[ dwhj@ ##l.a ug@ aplk dHl[ r[v[ hg dibjladry'G Wjhi h' ujY@ u[ dwa[ aphj} b,u a'G Wjbs dHo[ r[t dvbj

Page 826: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

aJ ljig Rpqi u[v% dry hg w,BSg fr[eg m$$ iju[ s[ Fij V[bjfSg lg!bjHg!cg! rg A,cg h'Hg lg m dHl e,v } i'wS vHgdxi aJ Rpl V[ h'i rg f,wj f+W.Z wi ds,aj m l[rjsji sj w'HgIaV Vj y,Ddvbj@ dur[G WjSg sj `piqjV ] ^

wWgi wjiVp Wfpij dwbj wi{ uRp ijqp V wi{ lhjdH mmduh duh cjvg fep ZiRp l'Hg qpdi qpdi ujdH mm

\b>e 1369|

rjvg e,v h' eHg m dVijl h' w[ rjfl qpC dfbj m\dHh f+l.e l! WvWgi dl>z ug wjdVbJ rjvg rjdvbJ fjl'G dqdvbj m|

ldaepip dlt wg wi{ f=dafjv mml[rw wRp epip lsj sdHbjv mm

\b>e 286|

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug l.ea dry WyV wdibj wis[lV dw l[rw } l[rj dry vj w[ Vjq ufj w[ fv~fv Rpl s[qV b>si Njag qji w[ r[tSj yjhgsj ] dw dwa[ w'Hg t'B aJVhk wi dihj m dur[G dw qJ bjfS[ fp,ai sg fjvSj wisg ] mfdhvJ f[B b>si@ dxi uVq s[S a'G Wjbs rg u[ hpwq Vjv l[rw} dwa[ ligiw a"i $a[ sPi z,v s[hgH[ dxi rg dVejh i,tSg f{Gsg] m bjfS[ dV,u bV.s } z,B wi w[ rg r[tSj f{Gsj ]@ dHh fiqbV.s rjvg brloj dwa[ l"tg aJ Vhk v,esg@ fdhvJ aJ LwagbqjVa rJeP s[Hgsg ] m dxi dwa[ sjV s[ iPf dr,y wigsg ] mbqjVa aJ q'C rg vHgsg ] fi sjV s[ w[ Vhk q'Cg uj lwsg mdHw rjij WjWj bV.s dl>z ug V[ FjHg iaV dl>z ci'vg w'vWyV lpS[ u' dw lpS w[ dvdtbj uj dihj ]@ s,Ddlbj dw WjWj

Page 827: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

ug wv[iJ rjdvbJ V[ blk dwa[ ila[ a'G sPi u.ev dry W{n[ lg@s' ljZP dwa[ ljc[ w'v bj eH[@ blj} wdhS v,De[@ aplk b{cgsPi u.ev dry W{n[ h'@ duo[ ilaj rg dwa[ V[C[ Vhk@ u[ W.segwiVg ] aJ ljZ W[vj Vjq ug dHw ue%j ]@ Rpo[ dli` af wiVrjv[ hg ljZP idh>Ds[ hV m w'Hg w,fCj dihjdHL sj w'Hg d`wi Vhk@aplk Rpo[ uj w[ ih' a[ bjf rg Rpo'G hg bj ih[ lJ m ilaJ Fp,vw[ dHZi } bj eH[ m WjWj ug V[ WyV wgaj@ dHh lpS w[ ljc[qV dry rg d?bjv t'C% duhj bj debj dw Rpo[ y,vgH[ m d?bjvbjdHbj hg lg dw Rpl[ lq[G hg ljcg df,n RpKa[ c.cj r,Ddubj Vjv[bjrj; bjHg dw dqvSj i,W } a[ lpVSgbJ W[v[ sgbJ e,vJ@ Rpo[i'Bg sj d`wi Vhk m l+g WjWj ug V[ s,Ddlbj blk bjrj; fAjSg@dHh aJ Fp,Dy' rjv[ qhjiju ug sg ] m blk Rpl[ r[v[ hg duo[ W{n[lg@ F,u api[ m Rph ljZP ljc[ r,v s[ts[ a[ bjrj;J qjis[ ih[ mblk dHw Vj lpSg m

duRp uVVg lpap udS fjvag ijt{ Vsdi qNjdi mmb>adi Wjhdi qpdt s[ deijlp dtVp dtVp f'yjdi mmdaRp ldaepip epi dlt ijtaj hdi f+gda dfbjdi mm

\eRpCg W{ijeS qhvj 4@ b>e 168|

dHh WyV WjWj ug wv[iJ rjdvbJ a'G v[tw s[ dfaj ugV[ lpdSbj m WjWj ug V[ s,Ddlbj dul lq[G blk Fp,Dy' fhp.y[ lFa'G fdhvJ Fp,Dy' rjdvbJ V[ WyV wgaj@ #lj dwVSgbJ ljZ W[v[sgbJ e,vJ$ blk yiVJ $a[ c.cRpda wi w[ qj`g q>eg@ qhjijuFp,v h' eHg m WyV wis[ lV dHl ai%J ldaepiP l[rwJ sg fjvSjwis[ lV aJ dwa[ uj w[ fPig f{Gsg lg m

wWgi xv vje[ xvdV fjwdV vje[ bJW mmujdH fhPydh tlq wRp uRp Wgdy V tjhg wJW mm

\b>e 1371| \lv'w Fea wWgi w[|

Page 828: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

iaV ur[hip vjvp hdi Vjqjepdi wjdT avg dstvjdHbj mm

\b>e 880|

dHw rji WjWj ug sp,Z AwS v,De[ lV@ l.a Vi{S dl>z ugqdhdSbJ rjv[ hpwq bVplji ?;jV[ dry'G wpN v{S yv[ eH[ lV mdHw FuV dl>z Vjq sj l[rjsji hpwq bVplji w,fCj v{ w[ N,vqji w[ sp,Z dry q,tg f{S a'G Rpcj dihj lg m sp,Z Aws[ lq[G h;PiV[ dHw sp,Z sj A'Bj WiaV Fi w[ dul lq[G qp,t s[ V[C[ v{ w[eH[ byjVw Rpl dry dHw q,tg dc,e fHg a[ Rpl lq[G w,fC[Vjv N,v qji ih[ FuV dl>z sg dVejh f{ eHg a[ Rpl[ lq[G hgFuV dl>z V[ bjrj; s[ w[ bjdtbj@ ##qhjiju@ ndhi ujRp m$$h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##dwM wg e,v ] ($$ aJ FuV dl.z V[ dwhj@##ug@ sp,Z dry q,tg dc,eg ] m$$ Rpfi.a Rpl V[ q,tg w,T ds,agba[ h;Pi V[ sp,Z A,w dvbj m h;Pi sp,Z AwS lq[G sp,Z dryiPh~dwRpCj LiWa l.sv@ WgwjV[ig dqLig bVjiJ sj il ba[qagi[ sj fjSg bjdsw dqvj w[ ws[~ws[ e.ej uv rg dqvjv{Gs[ lV m WjWj ug V[ sp,Z AwS Rpfi.a h,o lj` wi w[ hpwqwgaj@ ##FudVbJ@ aP. h,o f{i Z' w[ hj;i h' m a{} dHw rji drtjih[ hJ@ aP. rji~rji r[tS sj hn Vj wik m dHh WyV wi w[dHh WyV v{ w[ hpwq wgaj m hpwq bVplji FuV dl>z h,o f{iZ' w[ hj;i h' debj a[ W[Vag wgag ##qhjiju@ q{G hj;i hJ m$$dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aP. rjdhepiP~rjdhepiP uf a[ dHo[W{n uj m$$ lda WyV wdh w[ FuV dl>z W{n debj m h;Pi V[

Page 829: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

dli $a[ h,o dBwjdHbj aJ FuV dl.z qla duhj h' w[ W{nj dihj mwpN lq[G Wjbs WjWj ug V[ dli a'G h,o yp,Ddwbj aJ FuV dl>zV[ bjrj; ds,ag@ ##eigW dVrju dHh wg wgaj m$$ WjWj ug V[WyV wgaj@ ##FudVbj@ aP. sl a{} faj v,ej dw l.lji dwo[] a[ q{G dwo[ hJ m$$ FuV dl>z V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ q{}aJ dHGM@ v,ej dur[G q[i[ w'v wi'CJ hg lPiu ba[ y.s yC% eH[h'S m dxi WyV wgaj@ ##a{} q,tg ds,lg ($$ aJ FuV dl>z V[dwhj@ ##ug@ Vhk m$$ WjWj ug@ ##FudVbJ@ blk aJ hi r[v[ dHo[W{n[ hJ@ lj} q,tg sj dwr[G faj v,De[@ b?gi $a[ WyV wgaj@##aplk awC[ h' w[ l[rj wi' aphj} lF } dHo[ fh>pyjRpSj ljcjw.q ] m lqJ bjRpS $a[ lF wpN h'H[ej m$$ WjWj ug wv[iJrjdvbJ fjl wrg lg@ Vjq Rpl sj qZPlPsV dl>z lg@ fi.aP WjWjug wrg ug wdh w[ WpvjMs[ lV m RphVJ s[ dHw rji ds,vgidhS lq[G wpN l.eg h'i rg lV@ dry sjl dvtjig rg lg@ wrgug V[ s,Ddlbj dw q{G fdhvJ WjWj ug fjl wv[ik bjdHbj lg@dHw lq[G wrg ug } WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##wrg ug ljcgf,e xCjHk m$$ wrg ug V[ hpwq bVplji@ dul lq[G WjWj ug }f,e xCjRpS vHg vjhg h'Hg f,e } h,o vjdHbj aJ wrg ugsg hjva rg RphVJ s[ s,lS bVplji wpN b{lg hg h' eHg lg mduaV[ rg WjWj bV.s dl>z ug s[ dVwB riag l[rw lV lF} b{lj uvrj d*fj ds=LBg spbjij drtj w[ hg l.ea dryi,Ddtbj lg a[ dxi RphVJ sj qV dwr[G c'v ujH[@ b?gi awVhk c'v[ m

Page 830: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

uh bdWeap Feap ah bjdf mmuh fli{ fjljip l.a fiajdf mm

\b>e 292|

dHw lq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug bjfS[ ljHk i.e i,Da[lsj rJeP bjlS RpKa[ dWiju[ h'H[ lV m lqp>si lsj rJe Fdibja[ e.Fgi rg ] m dul ai%J lqp>si dry RpAjvJ bjRpS lq[G h'irg e.Fgi h' uJsj ]@ byjVw WyV wgaj@ ##w'Hg hj;i ] ($$ngw Rpl[ lq[G W{ng h'Hg l.ea dry'G FuV dl>z Vjq sj l[rjsji] u' WjWj ug s[ h;Pi W{nj lg@ V[ W[Vag wgag h;Pi FuV dl>zhj;i ] m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##h'i w"S~w"S hj;i] m lF s[ Vjq deS' m$$ Rpfi.a FuV dl>z V[ hpwq bVplji Vjqv{S[ LpiP wi ds,Da[ m dHw qjHg t[qg u.cJ rjv[ rjvg ci'vg rjvgWgWg u{ w"i@ sjaji w"i njS[sjiVg Vgvj dl>z@ FjHg wfPi dl>zihijlgbj@ q>ev dl.z ap.erjvg dHaV[ hj;i hV m Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$ dxi WyV wgaj dw aplk FeaJs[ siLV wiV[ hV dw s[rdabJ s[ m FuV dl>z V[ W[Vag wgagdw qhjiju lF s[ wij dsRp m WjWj ug V[ WyV wgaj@ lF s[Vhk h' lws[@ a[ig qi;g Vhk y,vSg m Rpfi.a FuV dl>z V[W[Vag wgag@ qhjiju@ d*fj wi' lF s[ hg wij dsRp ljcg aJdHh' W[Vag ] m WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##b,Aj@ fdhvJ qPv q>aisj fjn wi'@ dxi FeaJ sg WjSg dry'G LWs uJ lv'w fC%' m$$hpwq bVplji wiV Wjbs wg r[ts[ hV dw WjWj ug s[ bjlSs[ bjl[~fjl[ dHw fjl[ dy,Bj a[ vjv i.e sg Nvw rjvj f+wjL

Page 831: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

hg f+wjL h' debj ] m Rpfi.a WjWj ug s[ l,Du[ fjl[ bSdeSahg blyiu iPf rjv[ W{n[ hV m qVq'hSg lpe.Zg x{v ihg ] mbV[w i.e Whp ai.e liW w' ZVg rjvj V;jij WS debj ] mh;Pi V[ WyV wgaj@ ##dwM wg dsl dihj ] m$$ aJ u' wpN dsldihj lg l[rwJ V[ W[Vag wi ds,ag m WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$Rpfi.a b,t s[ fvwji[ dry lF wpN bv'f h' debj dxi WyVwgaj@ ##aphjc[ w'v'G fdhvg fRpCg sj ujf dHl vHg wirjdHbjlg dw hpS lqJ epiP VjVw sj ]@ bjlS dVLjV rg epiP VjVwhg ]@ FeaJ s[ siLV wijRpS wiw[ FeaJ sg WjSg aphj}fC%jHg@ s[rdabJ s[ a[ FeaJ s[ siLV h'H[ m

dxi FuV dl>z V[ W[Vag wgag@ dxi qhjiju s[rdabJ sjf+wjL WCj hp.sj lpdSbj ] aJ WyV wgaj@ ##u[ dHw,Dv[ s[ra[h'S aJ hp.sj ] m dHo[ ljc[ ljhqS[ VjVw sg d*fj ] m dxi WyVwgaj s[rdabJ sj vjv dHl wiw[ ]@ Rpo[ qjdHbj hp.sg ] mepirjw ] ^

qjdHbj b>adi FgV[ s[r \b>e 1160|

FeaJ dry qjdHbj Vhk hp.sg@ Fea qjdHbj a'G idhahp.s[ hV m

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 832: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

Fjr{ Zgiw Fjr{ Zw[ H[w rcjHg s[dH mm\b>e 349|

WjWj ug dwl[ RpKa[ bjf d*fj wis[ m dwl[ RpKa[ dwl[ l[rjsjis[ ijhk m h;Pi sj hi WyV WCj blyiuaj rjvj hp.sj lg mdwl[ lq[G dHw qplvqjV `wgi WjWj ug fjl bjMsj ba[ WjWjug s[ bjlS a'G sPi wigiJ dry tv' w[ RpKyg~RpKyg bjrj; drywpN W'vsj ba[ bjf[ hg W'v w[ yvj uJsj m wpN dsV aJ dwl[V[ w'Hg dZbjV Vj ds,aj m dHh W'vsj rg Whpaj lj` Vhk lg@a'avg duhg ;WjV dry hg wpN bjtsj ba[ yvj uJsj m dHwdsV s' l[rjsji Vei dry bjH[ ba[ RphVJ V[ WjWj ug } W[Vagwgag@ qhjiju dHh wg W'vsj ] m dHl } hBjHgH[ m h;Pi V[ WyVwgaj@ ##Lp,Z ] m dHl } hBj w[ cij w[ Fuj dsRp fi qjiVjVhk m$$ Rpfi.a FjHg y.sj dl>z bjds l[rjsjiJ V[ cijdHbj ba[Rph dHhVJ s[ b,De[ F,u apdibj m b,De[ t[aJ dry Rpl lq[G cp.q[hp.s[ lV@ RphVJ Vjv hg cij w[ Fuj w[ A,c bjH[ m qpC WjWjug w'v bj W[Vag wi ds,ag@ qhjiju@ hpwq bVplji Wdn>Dc[ s[V[C[ A,c bjH[ hJ m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ Rph bjfSjw.q wi debj@ aplk bjfSj w.q wi dvbj m$$ Rpfi.a dHl drywg F[s lg@ Vj dwl[ V[ fp,DdAbj Vj WjWj ug V[ w'Hg WyV wgaj m

\dHh WyV u'de>si dl>z dT,Dv'G fjl'G dqdvbj m|

Page 833: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

dlZ ljdZw debjVg dZbjVgbjwRpSp apZpV' a'v{ mm

\b>e 1102|

FjHg iaV dl>z ci'vg h'iJ V[ s,Ddlbj dw blk dHw rjil+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg l[rj wi ih[ lg m dHw f>DdcadulV[ q,Do[ RpKa[ davw vejdHbj h'dHbj@ dHw A'Bg duhg fplawRpl s[ fjl ipqjv dry vf[Bg h'Hg@ WjWj ug fjl bj w[ hdi~hdiW'v w[ tCj h' debj m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##f>Ddca ug@ W{n' m$$dxi WyV wgaj@ ##siLV ] dw f+LV ($$ Rpl V[ dwhj q[i[ f+LVsj urjW aplk s[r'e[ m dHaVj wpN wdh w[ f>Ddca W{n debjba[ h,o rjvg fplaw sj ipqjv t'v%S v,e dfbj dxi bu[ fplawRpl V[ t'v% w[ fC%Vg bji.F Vhk lg wgag dw WjWj ug Rpl lq[Gv[B[ h'H[ lV@ dxi h;Pi RpKn w[ W{n eH[@ bjfS[ q>Du[ s[ yiVJrjv[ fjl[ a'G w,fCj yp,Ddwbj@ h[n'G wjQ; w,T w[ Rpl f>Ddca r,vlp,DB[ a[ WyV wga[@ ##vRp f>Ddca ug@ aplk fC%V sg b"dtbjHgVj wi' a[ fdhvJ bjfS[ f+LV sj RpKai fC% vRp m$$ f>Ddca V[wjQ; xC dvbj@ fC%V a'G fdhvJ dvta s[tS lji hg W'vdfbj@ dw b{h' duhg dvta aJ q[i[ drdsbj epiP sg hp.sg lg mRpl a'G Wjbs q{G dHo[ r[tg ] m WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@##f>Ddca ug@ a[i[ bjRpS a'G wpN dyi fdhvJ a[ij epiP rg dHo[bj w[ debj ] m$$ ]ijV h' w[ Rpl V[ dwhj@ ##ug@ q[i[ drdsbjepiP } aJ lrierjl h'H[ } l,ai ljv h' eH[ hV@ dHo[ dwr[Gbj debj ($$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##dHo[ bjfSj sp,t hBjRpS

Page 834: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

bjdHbj lg m$$ Rpl V[ fp,DdAbj@ ##ug dwhCj sp,t m$$ Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj@ bjfS[ l,Du[ h,o sj sp,t m Rpfi.a WyV wgaj@##Wjdvbj@ bjfS[ yp,v%[ s[ qei wigi RpKa[ dHw vgi W.V%g ]@dvbj m$$ l.a Vi{S dl>z ug hpwq bVplji dB,Dv[ s[ df,DA[ eH[ a[dHw q{vg duhg vgi v{ bjH[ m dxi f>Ddca V[ rg r[tg a[ dlidVrj w[ W'dvbj@ qhjiju@ lda ]@ lda ] m Rpfi.a h;Pi V[ WyVwgaj@ ##a[ij epiP dHw dwl[ l.a Vjv yiyj wi dihj lg@ a[i[epiP V[ l,Du[ h,o Vjv l.aJ s[ Z,xj qji ds,aj@ RphVJ V[ WyVwgaj@ a[ij h,o dx,B ujr[ m Rph qhJ fpit lg@ dHh WyV ldah' debj m Rpl sj h,o ev debj dHl[ ai%J qi debj m hpS Rphij;g h' w[ debj ] m Rpfi.a f>Ddca V[ yiVJ } h,o vjRpS sgbjdebj q>eg h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Vhk@ aP. uea epiP ]G a{}hpwq Vhk@ fi aP. wpN q>e v{ m$$ Rpl V[ N'vg b,c w[ dwhj ugu' s[Sj ] s[ dsRp aJ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m aP. drL} FerjVsj RpfjLw ]G a[ RphVJ sg RpfjlVj wdibj wi m q>eSj tjSjyiyj wiVg A,c s[ m$$ Rpfi.a Rpl V[ dli dVrj w[ lda WyVwgaj a[ yvj debj m

\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj m|

l.a wj l.ep rcFjeg fjHgb{ mml.a wg l[rj Vjqp dZbjHgb{ mm

\b>e 265|

dHw aJ hp.sg ] lpq,a@ sPug hp.sg ] lhjdHaj m v[tw sglqN bVplji s'V' r[tS } b,c~b,c hV fi dry'G dHw e,v ] mdHw lq[G sj d;wi ] m FjHg iaV dl>z ug ci'vg WjWj ug qhJhdiVjq dl>z ug } f,Dt[ sg l[rj wi ih[ lV a[ WjWj ug V[ WyV

Page 835: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

wgaj dw aphjcj s'hJ ugbJ sj l[rj wiV a'G dWVJ dV,aV[q dw>Vjwp ] ( aJ b,De'G W[Vag wgag@ qhjiju blk s'r[G ufp ug ljdhWs[ f{Gag~f{Gag fjn wis[ hJ m b,De'G WyV wgaj@ ##dHh aJ uqJhg o'C%[ hV m fPi[ wiV df,DA'G ljij dsV drhv[ wg wis[ h' ($$wpN s[i yp,f idhS df,DA'G WyV wgaj@ ##awC[ h' w[ y,wg N'dHbjwi' m$$ Fjr dw dV,aV[q rZjRp m dxi WyV wgaj@ ##aP. hpS f,tjwi a[ Vjv~Vjv fjn lpSj a[ a[i[ Vjv a[i[ zi'G s[rg rg wi[ m$$hpwq bVplji dHr[G hg wgaj m dHw fjn fPij wiV df,DA'G hpwqwgaj@ ##Lp,Z ]@ awC[ h' w[ dVaV[q wi' m$$ dHl a'G Wjbs u' wpNbVpFr wgaj@ s,Ddlbj ] fi wdhS woV a'G Wjhi epiP rjw] u' f[t[ dalp WdS bjr{ m dHl a'G Rpfi.a l[rj a[ dlqiV l.egljog WS eH[ m wHg rji dwa[ dVaV[q wiV lq[G w'Hg wqgbjRpSg aJ Rpl lq[G ljrZjV wi s[Sj aJ deSag i';jVj dVIqbVplji zBS Vhk s[Sg aJ WjWj ug sg d*fj Vjv l,ai~l,aifjn i';jVj ufp ug ljdhW s[ wis[ lV m

31dHw rji dHo[ l.aJ sj btjCj bj debj m hpwq bVplji

dB,Dv[ s[ df,DA[ fjl[ Rpajij h' debj m RphVJ fjl hjog lV m df,fvJs[ h[n hpwq Vjv W.V% ds,Da[ eH[ m df>c dry'G rjig~rjig dVMsjbjRpSj bji.F h' debj m dxi dHw s' dsV Rpfi.a RphVJ V[bjdebj q>eg m WjWj ug V[ WyV wgaj bu[ aJ ljcg qdibjsjhg Vhk h'Hg m fPig wi w[ a'iJe[ m wHg rji RphVJ V[ bjdebjq>eg hi rji dHh' hg WyV wis[ ih[ b>a } ujS sg dabjigwi w[ bjdebj v{S bjRpS sg dabjig dry lV m RphVJ sjdHw hjog tp,v% w[ byjVw hg dwa[ F,u debj m i"vj lpS w[ WjWj

Page 836: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

ug V[ l[rjsji F[dubj dw ;ij faj wi' i"vj dwl e,v sj ] ml[rjsji V[ faj wi w[ W[Vag wgag@ ug RphVJ sj hjog dwa[tp,v% debj ] faj Vhk v,e dihj dw dwo[ yvj debj ] m h;PiV[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] dHh l.a rg ujS sg wjhvg dry lV mhjog dwa[ Vhk debj bjf[ bj ujH[ej m$$ Rpfi.a WC[ dVijL h'H[ mhpwq bVplji Ljq } hjog rjfl bj debj m vejaji wHg dsVdHl[ ai%J h'dHbj dxi RphVJ V[ bjdebj q>eSg A,c ds,ag m wpNlq[G Wjbs bjf hg Ap,Bg s[ ds,ag m dHl ai%J wHg q,aJ s[ ljZPrji~rji bjH[ m b?gi } bjRpSj A,c ds,aj m

liW wvj FifPip dsl{ ua waj mm\b>e 965|

dHw lq[G dHw f>Ddca WjWj ug s[ siLV wiV bjdHbj mWjWj ug V[ bjfSg qdibjsj bVplji dur[G lF s[ Vjq@ e'a@VjVw[@ sjsw[ fp,As[ lV ba[ dHl f.Ddca } rg fp,AS v,De[ fi.aPdHh f>Ddca wdhS v,ej dHhVJ sg wg v'C ]@ WjWj ug h,l w[Rpl s[ dfaj sj Vjq a[ qjaj sj VJ v{ w[ W'v[@ ##s,l s[ hpSaJ q"wj ] m$$ ?{i fi Rpl V[ VJ dvtjH[ m dHaV[ dyi v.ei f,ww[ bj debj dxi v.ei sg qdibjsj hpwq bVplji h'S v,e fHg m\dHh v.ei sg qdibjsj dHlai%J hp.sg dw s'~s' f+Ljs[ duaVgs[i h;Pi #Lp,Z ]$ WyV Vj wis[@ dHh deSag rji~rji hp.sgidh>sg m dxi sjv sg wCAg Fi~Fi sjv s[ dry hg fjMs[idh>Ds[ m Rpfi.a WjWj ug #Lp,Z ]$ sj WyV wis[ dxi v.ei dryf>ea v,e w[ v.ei riasj m duaV[ f+Ljs[ tjS[ hp.s[ RpaV[ dHwrji hg dqv uJs[ lV dxi Vhk m uPnj f+Ljsj Vhk A,cSj Vjdwl[ ujVri } fjRpSj@ FJc[ qJuS a'G fdhvJ Z'S[ dxi lp,w

Page 837: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

qJu wi w[ hg v.ei dry i,tS[ m dwl[ V[ rg uPnj WiaV VhkqJuSj m dHl aiJ wiw[ qdibjsj ljsg a[ drv,tS lg m Rplf>Ddca } rg hpwq h'dHbj@ ##ujY v.ei dry bVpfjV wi' m$$hpwq bVplji f>Ddca ug v.ei dry bjH[ f>ea dry W{n eH[fi.aP dul rwa f>Ddca ug V[ f+Ljs[ bS~y'fC[ a[ sjv qP>egsg Z'ag dWVJ dqiy qljv[ hvsg a'G r[tg qV dry wpN dziSjh'Hg m l.es[ h'H[ o'C%g sjv a[ dHw xpvwj dvbj m dul rwaAwSj bji.F wgaj@ bV.s b{lj bjdHbj dw wHg rji q>e s[sjv f+Ljsj Adwbj m Rpl lq[G f>Ddca ug s[ dyhi[ a'G hg bV.sNvw dihj lg m #FPt[ tjra vjup V bjr{$ #FPt[ ljs{ e.Tp$bliyu lpbjs bjdHbj@ i,u w[ v.ei Adwbj m Rpfi.a h,o lp,Dy[wi w[ h;Pi s[ yiVJ dry bj q,oj B[dwbj ba[ W[Vag wgag@qhjiju q{o'G Fp,v h' eHg m hpS q[i[ lF b.e~ljwJ s[ Vjq u'dvtSj yjh' dvtj vr' m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##f>Ddca ug@aplk aJ ljsj b>V fjSg r[t w[ h'i l'dybj lg@ dxi q>e w[ lFwpN Adwbj m$$ f>Ddca V[ W[Vag wgag eigW dVrju@ aphjcgbJaplk ujS'@ q{G aJ wpN h'i l'dybj lg fi dHo[ aJ lF wpN h'i] m #lpSgb{ bri bri dWZ WpNgb{ WwV woV idha mm wpN b{l[WyV bliyuaj dry f>Ddca V[ bjt[ m Rpfi.a f>Ddca V[ lFs[ Vjq dvtjH[ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aplk dwl sgRpfjlVj wis[ h' ($$ RpKai dry f>Ddca ug V[ s,Ddlbj@ ##ug@FerjV Vidl>z ug sg m$$ dxi fp,DdAbj ws[ siLV rg h'H[ hV mf>Ddca ug V[ dwhj@ @@ug@ h' eH[ hV m$$ WjWj ug V[ fp,DdAbj@##lqjZg dry uJ lpfV[ dry m$$ f>Ddca V[ W[Vag wgag@ ug@ lpfV[dry m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##b,Aj b,u ija dHo[ ih' maphj} f+a,t siLV h' ujSe[ m$$ dxi WyV wgaj@ ##Vidl>z sgRpfljV Feag blk rg wgag ] u[ f=a,t h' ujS f,pA w[ lj}

Page 838: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

s,lSj dw ljc[ RpKa[ tpL ] dw Vhk m$$ Rpfi.a f>Ddca ug ija} c[i[ dry hg ih[ m bev[ dsV WjWj ug V[ f>Ddca ug } l,sw[ fp,DdAbj@ ##s,Dl' f>Ddca ug@ ija } Vidl>z ug V[ wg WyVwgaj m$$ Rpfi.a f>Ddca ug WjWj ug s[ yiVJ $a[ Vqlwji wiw[ W'v[@ ##qhjiju@ q{} bjf ug hpS Vidl>z FerjV s[ iPf drydsl ih[ h' m ija rg aplk hg lg@ q{G dwl } s,lJ m$$ h;Pi V[WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ Lp,Z ]@ Lp,Z ] m$$ Rpfi.a Rpl f>Ddca } qjSldawji Vjv drsj wgaj m dHl a'G Rpfi.a rg siLV wiVbjMsj dihj m

\dHh WyV qjaj~dfaj fjl'G lpdSbj l! WvWgi dl.z ugwjdVbJ rjvg rjdvbJ fjl'G wpN `iw Vjv lpdSbj m|

w'dH V dwl hg rdl lFVj dHw Zi mmfjv[ Wjvw rjde s[ w{ bjdf wi mm

\b>e 957|

Fea l.lji dry idh>Ds[ h'H[ rg l.lji a'G bv,e idh>Ds[ hV ml.ljig W.s[ RphVJ sg bjaqw brloj a'G W[~?Wi hp.s[ h'H[ RphVJsg l[rj~l.Fjv Vhk wis[ m fi.aP fiq[Li aJ lji[ l.lji sg l.Fjvwisj ] m fi.aP Fea uVJ sg s[t~i[t hi lq[G a[ hi oJ wisj] m a[i[ Fea FeaV wj bjf m epi `piqjV ] ^ VjVw ldaepidlt wRp ugb Vjv lqji{ mm dHw rji WjWj ug s[ lq[G v.eidabji h' w[ bjdHbj m v.ei sg ljig qdibjsj a'G Rpfi.a v.eiriaS lq[G h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ v.ei dry'G s' f+Ljs[a[ o'C%g duhg sjv fpbj w[ v{ bj m$$ l.a Vi{S dl>z ug hpwqbVplji v{ bjH[ m dxi hpwq wgaj dw f'S[ dry vf[B w[ dB,Dv[

Page 839: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

RpKa[ i,t dsRp m l.a Vi{S dl>z ug V[ dHl[ ai%J hg wgaj mvejaji da>V dsV s' r[v[ dHl ai%J hg wis[ ih[ m dHw dsVFuV dl.z qdhi[ dl,t V[ fp,A dvbj@ ##qhjiju@ dHh wg wis[h' ($$ aJ hpwq wgaj@ ##ljHk v'wJ a{G ljcg e,v dry'G wg v{Sj@a{} wg m aP. y,pf ihp m$$ agu[ dsV spfdhi lq[G s' ljZP Fer[w,fdCbJ rjv[ fdhi[sji } bj w[ wdhS v,De[ dw blk l.aJ s[siLV wiV[ hV m Rpfi.a fdhi[sji V[ WjWj ug w'v W[Vag wids,ag dw qhjiju s' Fer[ WlaiJ rjv[ ljZP siLV wiVj yjhp.s[hV m WjWj ug V[ hpwq wgaj dw RphVJ ljZJ } b>V~fjSg AwjRp@fi siLV bu[ Vhk s[S[ m dHh RphVJ } rg s,l dsRp m l[rjsjiV[ dHl[ ai%J hg uj hpwq lpSjdHbj m Rpfi.a ljZPbJ V[ v.ei dry'Gf+Ljsj Adwbj m RphVJ V[ dxi siLV wiV sg bjdebj q>egaJ hpwq wgaj@ ##bu[ aJ blk aphjc[ Vjv s[ rjla[ i'BgbJT'b ih[ hJ@ Rpl s[ bjH[ a'G siLV dsbJe[ m$$ RphVJ ljZPbJ} Rpl[ lq[G hg hpwq wi ds,aj@ ##Rph s' uS[ s' r[v[ v.ei dry'Gf+Ljsj A,w w[ dB,Dv[ $a'G fi[ df,fv h[n bjijq wdibj wiV@ bu[ujSj Vhk m$$ s' dsV h'i v.z[@ WjWj ug dB,Dv[ RpKa[ sjv i'BgitrjMs[ ih[ m dHl a'G Rpfi.a agli[ dsV dHw rji byjVwhg WjWj ug bjfS[ bjlS a'G da>V rji RpKn[@ o'C%j dyi tv' w[W{n uJs[ ih[ m duhC[ l[rjsji Rpl r[v[ hj;i lV@ Rph rg r[ts[ih[ m RpKnS lq[G qp,t a'G #hi[$ WyV wi w[ W{n ujS m dHw dsVWyV wgaj@ ##b,u dHw Fea bj dihj ] m Rpl s[ vHg da>Vq[v sj f+Ljs WSjRp m$$ hpwq bVplji f+Ljs dabji h' debj mwpN lqJ Wgdabj@ dHw h'i fpijS[ xB[ duh[ Fer[ w,fC[ fjHgdHw qla duhg hjva dry ljZP fdhi[sji ijhk hpwq v{ w[b>si bjdHbj@ duV%J sg WjWa ljdhW WjSg dry `piqjMs[ hV ^

duV fB b>sdi Wjhdi epsCp a[ Fv[ l.ljdi mm

Page 840: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

daV V[hp vej iW l[ag s[tV[ rgyjdi mm\b>e 473|

Rpl s[ bjRpS Rpfi.a WjWj ug V[ h,o u'C w[ #hi[$ WyVwgaj@ Rpl } dfbji ba[ ldawji Vjv dWnj w[ W'v[@ ##w[lij@dHh Fea Whpa RpKyg wqjHg rjvj ]@ dHl } wg s[HgH[ ($$ aJw[li dl>z V[ dwhj@ ##ug@ dHl } b,De[ hg Whpa wpN dqdvbj] m h'i u' wpN q>esj ]@ s[ dsRp m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@##lp,Z ] m$$ dxi Rpl sg b>sivg a[ Wjhivg Li%j wirjHg m dxiRpl s[ dli $a[ h,o i,t w[ WyV wgaj@ ##W'v@ ijq~ijq m$$ dHlai%J dHw l" dHw rji ijq~ijq whj w[ dxi WyV wgaj@ ##Rphu' s' ljZP fdhvJ bjH[ h'H[ hV@ RphVJ } hj;i wi' m$$ Rpfi.aRph rg hj;i h'H[ m dxi RphVJ } hpwq wgaj@ ##wi' siLV m$$RphVJ V[ rg Vqlwji wgag aJ WjWj ug V[ WyV wgaj dw aplkfdhvJ aJ dHl } Vjv v{ w[ api[ a[ dxi ijh s[ dry hg A,capi[ m RphVJ V[ WyV wi[ dw ##ug@ blk lr[i[ RpKn w[ dHLVjVwi w[ FuV wi w[ A[ag api f{Gs[ lg m dHh W{n w[ FuV wisjRpKnsj hg Vhk lg m blk l'dybj dw dH>Vj v.qj l`i api w[ ws'Gqp,Dw[ej m blk dHl } A,c w[ api bjH[ m$$ WjWj ug V[ s,Ddlbj@##u[ aplk dHl } A,c api[ a[ i'Bg RpV[ dsV dHl } blk fh.pyjMs[ih[ m$$ Rpfi.a hpwq wgaj@ ##dHhVJ } ljc[ bjlS a'G Wjhi wiw[ dWnjRp a[ f+Ljs AwjRp m$$ dul rwa Rph ljZP f>ea dryW{n w[ f+Ljs AwS v,De[ aJ Rpl[ r[v[ hg RphVJ V[ w'Hgyqawji r[dtbj ba[ bjfl dry l{Va qjig fi aglij ljZPqla hg W{nj dihj@ wpN Vhk W'dvbj m f+Ljs AwS Rpfi.a da>DV[hg RpKn W{n[ ba[ l+g WjWj ug sg h;Pig dry fhp.y[ m WjWj ugV[ hpwq wgaj@ ##dHhVJ s'hJ s[ bjlS b,De[ rjvg oJ RpKa[@ duhCjb,u bjdHbj ] dHl sj bjlS w'ng s[ WiJc[ dry wijRp m$$

Page 841: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

dHl[ ai%J hg wgaj debj a[ bev[ dsV da>VJ ljZPbJ } Wpvjw[ hpwq wgaj@ ##hpS aplk ujRp@ aphj} bjdebj ] uj lws[h' m$$ Rpl lq[G duhCj ljZP dHhVJ a'G Wjbs dHw,vj bjdHbj lg@Rpl V[ WjWj ug } s' rji Vqlwji wgag m h;Pi V[ WyV wgaj@##lj} epfa idhS s[@ u' ] qV dry hg i,t m$$ Rpfi.a hpwqh'dHbj@ ##ci'vg rjv[ s'r[G ugb hj;i wi' m$$ hj;i h'S $a[ hpwqwgaj@ ##dHl ljZP } Vqlwji wi' m Vjqs[r rjvg brloj sjqjvw ] dHh m$$ Rpfi.a FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i V[Vqlwji wgag m

WyV wgaj@ ##lp,Z ] m$$ Rpfi.a dHh da>DV[ ljZP drsj wga[ m\dHh f+l.e qjaj dfaj a'G v[tw } f+jfa h'dHbj m|

bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg mmdVa f=dafji{ Wjf u{l[ qjHg mm

\b>e 202|

dHw WpTvjc[[ a'G WjWj ug sj dH,w l[rw lg m h;Pi V[ dHwrji e.ej a'G uv dvbjRpS rjla[ hpwq wgaj m l[n V[ W[Vagwgag dw eigW dVrju q{G WpTvjc[ a'G h' w[ dHw V"wi } ljijw.q lqNj w[ yvj ujrJ aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##a[ij w.q blkbjf[ l.Fjv vrJe[@ aP. A[ag e.ej $a[ fhp.y w[ ljc[ rjla[e.ej~uv v{ bj m$$ hpwq bVplji l[n aJ e.ej ug } yvjdebj m Rpl a'G Wjbs dwl[ rwa byjVw hg l.a dy>a ijq ugV[ fjSg sg q>e wgag dw q{} fjSg dfvjY@ q[i[ b>si dHM qjvPqhp.sj ] dur[G b,e q,y ihg h'r[ m Rpfi.a l.a dy>a ijq ug fjSgfgS v,e fH[ m FjHg iaV dl>z ci'vg zdCbJ ijhk fjSg dfvj

Page 842: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

ih[ lV m dy>a ijq ug W[b>a fjSg fg ih[ lV@ l,a zC[ fjSgs[ fg yp,Dw[ lV a[ Vgvj dl>z V[ dwhj dw dHh aJ qhjiju sgvgv%j ] m RphVJ w'v W[Vag wigH[ m dxi WjWj ug w'v W[Vagwgag m h;Pi V[ yji~ypx[i[ bjfSg dVejh s"CjHg a[ Rpo[ dHwA'Bg duhg w"vg fHg lg@ hpwq wgaj@ ##dHl w"vg } qJu w[ q,Bgdry'G uv Fi w[ dvbjRp m$$ Vgvj dl>z V[ hpwq bVplji dHr[Ghg wgaj m Rpfi.a w"vg $a[ WjWj ug V[ dVejh wi w[ hpwq wgajdw dy>a ijq } dfbj dsRp m dxi Vgvj dl>z V[ Rph w"vg rjvjuv dy>a ijq ug } Awj ds,aj m Rpfi.a l.a dy>a ijq ug V[uv AwSj W.s wi ds,aj a[ Wjhi } yv[ eH[ m Wjbs dryWjWj ug V[ qpSLg hids,a dl>z } wje; wvq spbja v{ w[hj;i h'S sj hpwq wgaj m qpSLg ug hj;i h' eH[@ hpwq wgaj@##b,u sj dsV@ rji@ aigw@ qhgVj lF wpN dvt vY ba[ lJFw[ i,tSj@ dwa[ v'C f{ ujH[eg m$$ a[ hpwq wgaj dw dvt[ r[ir[lq[a dy>a ijq V[ fjSg fgaj a[ wg WyV wh[ m Rpfi.a l[n e.eja'G uv v{ w[ bjdHbj a[ zi } a'i ds,aj m Rpl r[v[ w'Hg WyVVhk wgaj m dHl a'G Rpfi.a da>V qhgV[ Wjbs l[n siLV wiVbjdHbj aJ WCj Rpsjl lg m Rpl sg Rpsjlg r[t w[ h;Pi V[ WyVwgaj@ ##dwM FjHg@ aP. Rpsjl dwM ]G ($$ Rpl V[ zi } b,ev,eS rjvg ljig whjSg s,l w[ W[Vag wgag@ ##qhjiju ug@ u'h'Sj lg h' debj@ hjvg rg aphjcg d*fj ] m$$ WjWj ug } W[Vagwgag dw qhjiju@ W;ji dry ljcg spwjV ba[ Rpfi ljcgdihjdHL lg m Rpl } b,e v,e eHg@ v'wJ V[ WpNjRpS sg WCgw'dLL wgag@ b,e rg WCg a[; lg m ljc[ fdirji V[ bjf ugsj dZbjV Zi w[ bisjl wgag@ wpsiag bjwjL dry W,sv h'eH[@ qkh ri%V v,e dfbj aJ dwa[ uj w[ b,e WpNg m ypWji[ sgA,a dc,e fHg qlJ fdirji f"Cg ijhk Rpadibj m fdirji aJ

Page 843: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

ij;g~?pLg ] fi qhjiju qjvg VpwljV h' debj m WjWj ug V[hpwq s[ w[ Rpl[ r[v[ qpSLg } Wpvj w[ dy>a ijq s[ fjSg fgSsj dsV@ rji@ qhgVj sl w[ dvta drtj w[ WyV wgaj dw ##a[ijljij w.q aJ dy>a ijq V[ wi ds,aj ]@ aP. d`wi Vj wi m$$

\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj ba[ u'de>si dl>z dT,Dv'G V[rg lpSjdHbj m|

hdi Vjq' q>a= ds=C%jdHsj wB[ hRpq{ i'ep mm\b>e 957|

qhJ fpit l[rw sg qV' wjqVj bVplji spdVbjrg fsjiobjf bjfS[ l[rwJ s[ ijhk W?L w[ v'w f+v'w lpZjiV vHgepiWjSg sj fjn wirj w[ epiP s[ vC vj w[ epiP sj dLL WSjMs[hV m dHl Fp,Dy' Vei sg qjHg dul sj Vjq VijdHS w"i lg@qjV h.s f,ag dHl s[ f[dwbj sj zi lg@ sjV dl>z rjv[ dHls[ lhpi[ lV m dHl qjHg s[ w'Hg b"vjs Vhk lg m dHh WjWj ugs[ siLV wisg@ us'G dwa[ f[w[ zi Fp,Dy' bjRpSj@ dHl sj V[qhg lg m dHw rji qjHg V[ WjWj ug w'v fp,ai sg sja rjla[W[Vag wgag@ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aplk w[li dl>z w'v bi;wi' m$$ hpwq bVplji qjHg V[ w[li dl>z w'v'G fp,ai sg q>e wgag mw[li dl>z V[ WyV wgaj@ ##h' ujH[ej m$$ FjHg w[li dl>z q>Du[RpKa[ dfbj hg ufp ug ljdhW sj fjn wi dihj lg m wpN lqJRpfi.a qjHg s[ zi fp,ai h' debj m Rpl W,Dy[ sj Vjq siWjijdl>z i,Ddtbj m dxi qjHg siLV wiV bjHg aJ W,Dy[ siWjij dl>z} Vjv v{ bjHg m siWjij dl>z r,v a,w w[ WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##dHl vCw[ V[ iju[ s[ zi uVq v{Sj lg@ dHh sjV[ rjv[sj af,lrg ] fi dHl sg dHo[ v'C lg@ dHh ljij f+ajf ufp

Page 844: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

ug ljdhW s[ fjn sj ]@ dHl sj dHo[ uVq h' debj m$$ a[ WjWjug siWjij dl>z } #Wjvj$ bjt w[ WpvjMs[ lV m dul rwasiWjij dl>z sg Rpqi b,n~V"G ljv sg h'Hg dxi l.a sv dl>zrjv[ c[i[ fC%V v,e dfbj m dHw rji siWjij dl>z WjWj ug s[siLV wiV bjdHbj aJ WjWj ug V[ w'v dWnj w[ ufp ug ljdhWsj fjn wirjdHbj m fjn wiV lq[G Vjv~Vjv QvagbJ s,lw[ fjn Lp,Z wirjdHbj m dxi Rpl } fjn wiV sg qdibjsjs,l w[ i'; fjn wiV sj hpwq wgaj u' hpwq bVplji b,u awwi dihj ] m dxi WjWj ug V[ qjHg Vi{S w"i } dHw yjsi ba[s' ipfH[ s[ w[ WyV wgaj@ zi dry i,tS[@ fsjio sg zjB VhkbjH[eg m

\dHh WyV FjHg siWjij dl>z V[ dvtjdHbj@ Vei y.VS t[Cj V[ m|

rcg hP rcj bfji a[ij qiaWj mm i.efi.e bV[w V ujfdV wiaWj mm

\b>e 965|

dHw rji siWjij dl>z Vjv dHw f>Ddca@ dHl f>Ddca sjdf>c es'G c'W lg@ a[ Vjq hig d*LV lg@ WjWj ug s[ siLVwiV bjdHbj m fdhi[sji ijhk siLV wiV sg bjdebj q>egaJ WjWj ug V[ Rpl } b>si Wpvj dvbj m f>Ddca V[ Vqlwjiwgag@ Rpfi.a WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##dwr[G bjH[ f>Ddca ug ($$a[ f>Ddca ug V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ siLV hg wiV[ lV m$$Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##w'Hg f+LV ] aJ s,Dl' m$$ aJf>Ddca ug V[ W[Vag wgag qhjiju w'Hg WyV lpSjRp m Rpfi.a

Page 845: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

WjWj ug V[ yji lv'w l.ld*a dry Rpyji[ lv'w lpS w[ f>DdcaV[ W[Vag wgag@ ug dHhVJ s[ bio WC[ ePC%[@ q[ig lqN'G WjhihV m q{G fdhvg rjig lpS[ hV@! Rpl lq[G blqjV dry dHw dV,wgduhg W,svg h'Hg lg@ byjVw hg Rpl dry'G qkh bji.F h' debj mf>Ddca W,svJ r,v r[tS v,e dfbj m f>Ddca } w'nCg s[ Wjhi'Gu{wji[ A,cS sg bjrj; bjHg a[ f>Ddca ]ijV h' w[ Wjhi r,v} r[tS v,e dfbj a[ WjWj ug V[ bjfS[ f,B $a[ h,o qji w[WyV wgaj@ ##Wjyj W.s$$ Rpl[ r[v[ wSgbJ ba[ u{wjdibJ sgbjrj; W.s h' eHg m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##f>Ddca ug@ ci'Vj bu[ aJ dHw hg L[i e,Ddubj ] m$$ dHl Rpfi.a WjWj ug V[f>Ddca } fp,DdAbj@ ##f>Ddca ug a[i[ Vjv dHw W{Sj WjSgbj lg@Rph dwo[ ] ($$ aJ f>Ddca V[ dwhj@ ##ug@ dHo[ Wdn>Dc[ RplsgvCwg ]@ Rpo[ b,u ih[ej a[ w,v% } dHo[ bjH[ej m dHo[ Rpl sgFagug ] m$$ dHhVJ ljigbJ e,vJ $a[ f>Ddca ]ijV h' w[ Vqlwjiwi w[ yvj debj m WjWj ug s[ lq[G wpN ue%j WjWj ug V[ Lijwirj w[ i,tg h'Hg lg@ Rpo[ op,wS sg qVjhg lg@ u[ w'Hg op,ws[Gsj aJ s'~s' zC[ fjSg s[ fpbj w[ lj` wirjMs[ lV m Rpllq[G c[i[ dry w[li dl>z } hg q>uj dqdvbj h'dHbj lg h'i ljigl.ea ;qgV $a[ hg l"Gsg lg m

\dHh WyV l! siWjij dl>z V[ dvtrjH[ m|

Page 846: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

u' aP> widh l'Hg firjSp mmljy[ ljdhW a[ij lyp xpiqjSp mm

\=b>e 376|

qhJ fpit dwl[ Vjv w{lj drhji wis[ hV dHh aJ Rph bjfug ujSs[ hV m f+>aPP l[rwJ s[ qV dry L.wj bj ujr[ a[ lqi,ofpit Rpl } A[ag hg Vdria wi ds>Ds[ hV m WgWg ljdhW w"isjsP q,n rjvg dHw dHl Vjv qjlBiVg WgWg bqi w"i lg@ WjWjug dHhVJ } hpwq Vjv sp,Z fgS vHg ds>Ds[ m dHw dsV Vgvjdl>z s[ qV dry bjHg dw WjWj ug lj} l[rjsjiJ } fp,As[ Vhka[ dHhVJ vCwgbJ } sp,Z fgS } ds>Ds[ hV m dHZi WjWj ugqV sgbJ Wp,NS rjv[ #drS W'dvbj lF dwA ujSsj$ rjvglqi,oj i,ts[ lV m bev[ dsV Vgvj dl>z } l,s w[ sp,Z sjFdibj WiaV s[ w[ hpwq wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ yp,w sp,Z fg v{@aP. w,v% bjtsj lg lj} sp,Z ws[ fp,DdAbj Vhk@ dHhVJ WgWgbJ} sp,Z dfbjMs[ hV fi u[ aP. dHaVj FuV wisj ]G aJ sp,Z} h,o fjHk m Vgvj dl>z rg dHl iq; } lqN debj@ Rpl V[N,B hg qj`g q>e vHg m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z] m$$

Page 847: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

qjVl wg whp w[aw Wja mmuq a[ ijt{ s[ wdi hjo mm

\b>e 1149|

l[rwJ sg lsj hg i,Ddtbj wiVg bjds wjv a'G qdibjsjyvg bjHg ] m w'Hg sp,t u[ l[rjsji } v,Ddebj fiq[Li V[aawjv hg sPi wi ds,aj m l[rjsji } sp,t v,eSj rg dxi dHlsp,t sg Vdriag wiVg dHl dry rg w'Hg i,Wg F[s hp.sj ] m dHwrji FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i s'r[G hg v.ei fwjRpSujS rjla[ dabjig wi ih[ lV m byjVw hg FjHg iaV dl>zci'vg W[h'L h' w[ dc,e fH[@ qP>h dry fjSg fjRpS sg w'dLL wgagba[ fjSg rg Vj v.dzbj m dxi Rpl[ lq[G hg WjWj ug } ?Wiwi ds,ag eHg m Rpfi.a h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ aP.a[ FuV dl.z b,u s[rg Vjv v.ei fwj w[ dvbjRp ba[ aP.Wjdvbj@ aP. ba[ wfPi dl>z iaV dl>z ci'vg } yp,w dvbjRp m$$hpwq bVplji FjHg iaV dl>z ci'vg } yp,w w[ WjWj ug sg h;Pigdvbj w[ fj ds,aj m WjWj ug V[ hpwq wi w[ FjHg wfPi dl>z} dwhj@ ##wfPi dl>bJ@ aP. ufp ug ljdhW s[ f,yg fjn ljc[ w'vW{n w[ lpSj m$$ dHl lq[G WjWj ug bjfS[ h,oJ Vjv FjHg iaVdl>z ci'vg sg Lij wiV v,e fH[@ dli a'G v{ w[ f{iJ aw bjfSgqdibjsj bjf hg wis[ ih[ m Ljq sj v.ei f,w w[ bj debj@dul lq[G v.ei f,w w[ h;Pig dry fhp.yjRpS sg W[Vag WjWj ugw'v wgag@ h;Pi V[ v.ei sg ljig qdibjsj dur[G df,DA[ dvdtbj]@ wirj w[ v.ei riajRpS rjla[ hpwq wgaj m RpZi v.ei

Page 848: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

riaS v,e dfbj@ WjWj ug V[ FjHg iaV dl>z ci'vg } WjhxC w[ dwvwjig qji w[ ;'i Vjv WyV wgaj@ ##ljc[ W{n[ w"S] u' a{} wpN bjt lw[ m$$ Rpfi.a FjHg iaV dl>z ci'vg RpKnw[ W{n debj m dxi hpwq wi w[ WyV wgaj ##duhC[ fjn Wjwgidh>Ds[ hV lpS w[ RpKng m$$ Rpfi.a lji[ fjn lpSjH[@ hpwq wgaj@##uj v.ei dry bVpfjV wi v{ m$$ hpwq bVplji uj w[ f+LjsjA,w dvbj m Rpfi.a FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i } hj;iwi w[ awC[ h' dVaV[q wiV sg bjdebj ds,ag m

\dHh f+l.e v[tw } qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

VjVw epfap riasj dfbjijepiqdt fieBp h'dH mm

\b>e 605|

WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju ligiw a"i $a[ aJdHw oJ RpKa[ dWijus[ ih[ fi.aP dry dwo[~dwo[ dwl~dwl sglhjdHaj wgag@ dwl~dwl } iPhjVg berjHg wi w[ dVrjdubju' f+l.e dqv[ dh,Ddlbj dry bj yp,Dw[ hV@ b,u b,De[ h'i f+l.efC%' m epiWjSg dry p̀iqjV ] ^

aP wdi wdi r[tdh ujSdh l'dH mmuV VjVw epiqdt fieB h'dH mm

\b>e 12|

dHw rji spfdhi s[ lq[G v.ei dabji h' w[ bjdHbj ba[WjWj ug b{l[ lqjZg bldoa h'H[ dw dwl[ ai%J rg Vj W'v[ m l.aVi{S dl>z ug qdhdSbJ rjv[ b,De[ dul aigw[ Vjv bjrj; s[w[ WpvjMs[ lV@ RphVJ V[ rg WpvjdHbj fi w'Hg RpKai Vj bjRpS

Page 849: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

wiw[ Rph rg yp,f wi ih[ ba[ dxi FjHg w[li dl>z } wpN f+[qgbJV[ W[Vag wgag dw qhjiju sg lqjZg tpv%rjRp a[ RphVJ V[ rgw'Hg RpKai Vj ds,aj m bj?i a[ Rpcgw widsbJ lr[i[ sj v.eif,w w[ bjdHbj spfdhi s[ TvS sj lqJ h' debj dHaVg s[i} wpN l.ea Wjhi'G rg siLV wiV } bj eHg a[ fdhi[sjiRphVJ } b>si bjRpS sg bjdebj Vj s[r[ m RphVJ V[ hpwqWQ{i b,De[ bj w[ siLV wga[@ df,DA[ qpCV@ dsV TvS rjvjh' debj m l.ea ba[ l[rjsji lF Fp,Dt[ W{n[@ dHaVg s[i } l.ady.a ijq ug dB,Dv[ RpKa[ W{n[ lV a[ RpKn w[ tC[ h' eH[ a[ yC%s[r,v qP>h wi w[ ;'i Vjv bjrj; s[ w[ WyV wgaj@ ##qhjiju@aplk aJ Wsig VijdHS r,v api[ dxis[ h'@ dHo[ dsV TvS rjvjh' debj ] a[ l.ea Fp,tg dahjHg W{ng ] m Wjhivg l.ea siLVwiV bjHg ]@ dqhi wi'@ duV%J V[ siLV wiV[ hV@ RphVJ }siLV dsRp ba[ v.ei sg qdibjsj wijRp m l.ea f+Ljsj Aw[ ml+g dy>a ijq ug s[ bjrj; s[S sg s[i hg lg@ Rpfi.a WjWjug t>zPij qjdibj a[ WyV wgaj@ ##dy>a ijqj@ u[ aP. r[t dvbjlg aJ lj} bjrj; s[ w[ yp,f wi uJsj@ blk bj uJs[ m a{}duo[ blk W{n[ lg@ Rpl oJ sj VJ v{ w[ W'vS sg v'C Vhk lg mb,De[ a'G aP. lj} r[t lw[Gej fi a[ij W'vSj W.s m$$ Rpfi.a v.eisg qdibjsj wijHg a[ l.ea dry v.ei ridabj m bjHg h'Hgl.ea } siLV s[ w[ a'dibj m

bfV[ ydva bjdf wiS{hji mmwRpaw wi{ i.e bjfji mmqV qdh bjdf qV bfpV[ qjdh mmVjVw wgqda whVp V ujdH mm

\b>e 279|

\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[q[ rjdvbJ a[ dxi qjaj~dfaj a'G lpdSbj m|

Page 850: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

lFp a[i' t[vp apN qdh lqjdh mm\b>e 1181|

df,DA[ fjnw fC% bjH[ hV dw WjWj ug s[ blojV RpKa[f>ujh~l,n wp,Da[ lV m Rpl lq[G WjWj ug s[ blojV RpKa[ w'Hgyji~sgrjig rQ{ij Vhk lg@ dul rwa WjWj ug sj bjlS dB,Dv[a'G h[nJ bj debj@ ljig ue%j bjq a"i RpKa[ tp,v%g fHg hp.sg lg mdul l[rw } hpwq hp.sj@ Rph hpwq bVplji dul ue%j sj WjWjug hpwq wis[@ Rpo[ NjCP x[iV sg l[rj wi ds>sj m dHw rjiFjHg Vgvj dl>z hpwq bVplji dB,Dv[ RpKa[ NjCP sg l[rj wiVdebj wg r[dtbj dw dB,Dv[ RpKa[ qi[ fLP sj wpi.e dfbj ] m RplV[ wpi.e rg Rpo'G dwr[G Vj dwr[G yp,w~ypwj ds,aj@ V`ia a[ Qp,Dl[dry lpFjdrw hg qP.Dh'G wp,DdabJ s[ Wji[ dVwv debj m YdH aphj}Wgqjig f{ ujH[ m aplk wpi.e dHo[ v{ bjH[ m Rpfi.a Ljq s[ lq[Gdul rwa l[rjsji wp,DdabJ } i'Bg fjRpS eH[@ fi.aP l,sS s[WjruPs rg wp,aj w'Hg Vj bjdHbj@ duo[ fH[ lg fH[ ih[ m Rpfi.al[rjsji V[ WjWj ug w'v W[Vag wgag@ qhjiju wp,Da[ Wgqji h'H[v,es[ hV@ i'Bg } qP>h Vhk vjMs[ ba[ WjWj ug V[ WyV wgaj@##ljc[ wp,Da[ Vgvj dl>z V[ Wgqji wga[ hV@ Rpl } wh' dur[G WyVwi w[ Wgqji wga[ hV@ Rpl[ ai%J hg ij;g wi[@ WpvjRp Vgvj dl>z} m$$ hpwq bVplji Vgvj dl>z } Wpvj w[ fp,DdAbj ba[ Rpl V[W[Vag wgag@ qhjiju q{G Qp,Dl[ Vjv Vhk lg wpN dwhj q[i[ qP>Dhdry' aJ lpFjdrw hg dVwdvbj lg aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@##FjHg qP>h dry'G WyV wiV v,De[ V[ l'ySj lg m hpS aP. hg dHhVJ

Page 851: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

} i'Bg fj w[ ij;g wi m$$ Rpfi.a FjHg Vgvj dl>z V[ WjWj ugsg bjdebj Vjv i'Bg fjHg a[ WyV wgaj m dxi wp,Da[ rg ngwh' eH[ m

\dHh r,Dc[ N.cj dl>z fjl'G dqdvbj m|

ljHg wji wqjrSg Zpdi A'cgda>DV{ fjdH mm

\b>e 475|

hi dHw qhjaqj sg siejh dry'G w'Hg l[rj v,esg ]@ Rphhg dHl } fPig wisj ] fi spVgbjsji W.sj lqN Vhk lwsj mfi.aP qhJfpit dHl i,Wg F[a } ujSs[ hV m dwl[ rwa Rph dHl} f+eB rg wi ds>Ds[ hV m dwl[ lq[G l.a debjVg lp.si dl>zug dF>ciJrjv[ Vei dry bjH[ m Rpo'G WjWj qhJ hdiVjq dl>zug sg li'a ba[ dl`a lpS w[ siLV wiV bjH[ m WjWj ug sgh;Pig dry hj;i h' w[ epiWjSg sg f>eagbJ fC%gbJ m

qV v'y{ hdi dqvS wRp dwRp silVp fjHgbj mmq{ vt drCa[ ljdhWj u[ dW>s W'pvjHgbj mmq{ yji[ wp.cj Fjvgbj apZp u[rc Vj ljHgbj mmq{ sdlhp qjiep l.ah' dwRp f+DFP dqvjHgbj mm

\b>e 1098|

dHw sPli[ } bsW ldawji Vjv dqv[ m Rpfi.a WjWj ugV[ RpKai dry f>eagbJ fC%gbJ ^

qVp bidfhp hRpq{ auhp dHap f>Ddo upvjHgbj mmdVa l[drhp ljdhWp bjfSj ldal.de dqvjHgbj mmlF[ bjlj fPigbj epi qhdv WpvjHgbj mmapZp u[rcp h'ip V lpNHg q[i[ dqa+ e'ljHgbj mm

\qjiP rji qhvj 5@ ctS[| \b>e 1098|

Page 852: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

a[ dxi u' WyV filfi h'H[ RphVJ dry'G wpN dHl f+wji hV ^

##duV%J qhJfpitJ qpev[ rjdvbJ V[ aphj} drdsbj sg sjaW?Lg ]@ aplk RphVJ w'v idh w[ wqjHg wgag ]@ Rph fPiV fpitlV m RphVJ V[ hg i,Wg hpwq bVplji aphj} drdsbj s[ ?;jV[W?L w[ dHl fjl[ vjdHbj ] m aplk u' wpN wi ih[ h'@ dHh rgdHw i,Wg hpwq hg ] m blk u' wpN wi wij ih[ hJ@ dHh rgi,Wg hpwq ] m spVgbJ } epiP zi Vjv u'C w[ epiqda sj debjVW?L' m$$ dHl lq[G dfaj ug rg h;Pig dry hj;i lV m RphVJV[ hg dvtjig } WyV lpSjdHbj m

\dHh WyV qjaj~dfaj fjl'G lpdSbj m|

ljZ w{ l.de V wahP. Zjr{ mmljZ l.de bldoda qVp fjr{ mm

\b>e 271|

l[rw } l[rj W?L w[ dxi qV dry f,wj dlsw Fi'lj s[Sj mdHh lF wpN lqi,o qhJfpit duaVg wp l[rj v{Sg ba[ duaVgwp W?dLL wiVg Rpl s[ bVplji bjf hg lF wpN wis[ hV mbjfSg l[rj bjf wijHg epiqda b.ai ujeg m dHh i,Wg `piqjVfPij Tpwsj ] m l.a Vi{S dl>z ug qdhdSbJ rjv[ duV%J sg WjWadf,DA[ d;wi bjdHbj ] m dwr[G WjWj ug V[ bjf d*fj wi w[bSo,w dlqiV wijdHbj Vjv hg Vjv l[rj rg wijHg m dHwdsV dHw l[rjsji h;Pi s[ rjla[ sp,Z v{ w[ bjdHbj m Rpfi.aRpl V[ sp,Z i,t w[ q,oj B[dwbj ba[ W{n debj m ba[ dHl a'GRpfi.a WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ ?;jV[ dry'G s' bjV[v{ w[ bj@ dHl } s[HgH[ m$$ l.a Vi{S dl>z ug ?;jV[ dry eH[ m

Page 853: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

Rpo[ dHw Fia sj eCrj dfbj lg m Rpl dry uj w[ f{l[ w,TS} h,o fjdHbj m b,De[ eCrj ?jvg dfbj lg m Rpfi.a l.a Vi{Sdl>z ug Wjhi bjH[@ Rpl rwa WjWj ug fjl wpN l.ea h'i rgW{ng lg fi l.a Vi{S dl>z ug yp,f wi w[ dHw fjl[ h' w[ tC[h' eH[ m dHl a'G Wjbs l.a Vi{S dl>z ug } da>V rji WjWjug V[ ?;jV[ dry F[dubj ba[ da>V rji hg ?jvg Wjhi bj w[tC[ h' uJs[ ih[ ba[ y"og rji WjWj ug bjf RpKn w[ b>si eH[ba[ spbjVg dvbj w[ s[ ds,ag m Rpfi.a dHl a'G wpN lqJ WjbsWjWj ug V[ dxi l.a Vi{S dl>z ug } ?;jV[ dry qjdHbj v{SF[dubj m hpwq bVplji l.a Vi{S dl>z ug V[ b,De'G dHVwji Vhkwgaj@ Vj hg lrjv wgaj dw q{G b,De[ da>V rji debj hJ@ Rpo[qjdHbj dwo' bjHg@ eCrj ?jvg dfbj ] m WyV h'dHbj@ b>siujRp m bjf b>si yv[ eH[@ dul rwa l.a Vi{S dl>z ug b>sieH[ aJ duhCj eCrj b,De[ ?jvg dfbj s[dtbj lg@ Rphg eCrjqP>h aw Fdibj h'dHbj lg m duaVg qjdHbj v{ bjRpS sj hpwqlg@ RpaVg dvbj w[ s[ ds,ag m dHl a'G Wjbs l.a Vi{S dl>zug sj qV l.Fv debj ba[ dlsw bj debj dur[G WjSg drydwhj ] ^

epip fiq[lip H[w' ujSp mm\b>e 864|

l.aj wRp qda w'Hg dV>shp l.a ijq ] H[w' mm \b>e 793|

\dHh WyV l.a Vi{S dl>z ug V[ bjf l.ea } lpSjdHbj m|

Page 854: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

dulp dlqia h'a lPw[ hi[ mmdulp dlqia cPWa fjhV ai[ mm

\b>e 183|

Vjq ilgH[ a[ epiP VjVw Vjv bF[s qhJ fpit RphVJ s[WyV ba[ RphVJ sg dqhi sg dVejh dry dwaVg Wiwa hp.sg]@ dHh e,v ] aJ wdhS woV a'G Wjhi ] fi u' f+l.e dqv[hV@ dHw dHo[ siu wi ih[ hJ m dHl Fp,Dy' Vei s[ s' Fij WjWjug fjl bjH[@ duV%J s[ Vjq Wta"i dl>z Fp,vi ba[ dV,wj dl>zFp,vi lg m dV,wj dl>z Fp,vi sj vCwj dul sj Vjq u'ij dl>zug@ dHh ligi wiw[ wpN dT,vj idh>sj lg a[ s'r[G Fij dqv w[WjWj ug fjl v{ w[ W[Vag wiV bjH[ dw qhjiju W,Dy[ } s[hbi'eaj W?L' m WjWj ug V[ bisjl wWPv wi vHg@ wpN lq[GWjbs W,Dy[ u'ij dl>z sg s[h bi'e h' eHg m Rpfi.a WjWj ugfjl v{ w[ bjH[ a[ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dHl qp>Dc[ sjVjq wg ] m$$ dV,wj dl>z Fp,vi V[ s,Ddlbj ug dHl sj VJ u'ijdl>z ] m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##F'ij Fi qp>cj ] aplkdHl sj Vjq u'ij dl>z i,Ddtbj @ dHh aJ ;'i sj hg sWjdHbjdfbj ] m awCj dwr[G h'r[ m aplk dHl sj VJ qjCj i,Dt' dxi r[t'dw>Vj awCj hp.sj ] m$$ Rpfi.a b,u aw qjCj dl>z Vjq hgf+y,va ]@ Rpl Wgqjig sgbJ dVLjVgbJ ligi RpKa[ hV fi.aPRph Wgqjig dxi Vhk h'Hg m

\WyV qjCj dl>z Fp,vi fjl'G dqdvbj m|

Page 855: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

i.w a[ ijRp wia dtV Fgadi f+DFpq[i' bVjo w' Vjo mm

\b>e 828|

qhJfpit dqhi s[ zi dry bj w[ spVgbJ s[ fsjio W?LSv,De[ s[i Vhk vjMs[ m dHw rji dHw qijlg dwa[ v.zsj h'dHbji'Bg tjS rjla[ c[i[ bj fh.pdybj m dul rwa WjWj ug sg h;Pigdry f[L h'dHbj ba[ hpwq bVplji fdhvJ v.ei dry'G f+LjsjAdwbj@ sPlig rji dxi us'G WjWj ug fjl hj;i h'dHbj aJh;Pi V[ d*fj wi w[ Rpl } dHw ypbjVg s[ w[ WyV wgaj dwdHl } ?;jV[ dry lJF w[ i,tg m ypbjVg v{ w[ qijlg aJ yvjdebj m Rpl dsV a'G qijlg sj w.q~wji b{lj y,Ddvbj dw Rplsg ]ijVg sg h,s Vj ihg m lg aJ dHw ypbjVg fi dHl $a[qhJfpitJ sg dqhi@ Wiwa RphVJ s[ WyV sg hp.sg ] dur[G dwWjSg dry wWgi ug sj WyV ] ^

wWgi ljig dliuVhji wg ujV{ Vjhg w'dH mmw{ ujV[ bjfV ZVg w{ sjlp sgrjVg h'dH mm

\b>e 1373| \lv'w wWgi ugRp w[|

qijlg w'v w.q~wji Whpa h' debj m wpN lq[G Rpfi.a Rphqijlg dxi Fp,Dy' bj debj m WjWj ug s[ siLV wga[@ dxi bjfS[w.q dwl[ h'i df>c yvj debj m dHl ai%J bjRpSj~ujSj h'i rZdebj m b?gi Rpl s[ qV dry dfbji f{ debj dw us'G dwa[bjr[@ s'~s'@ da>V~da>V dsV vejaji ih[ ba[ WjWj ug NjCP x[iV

Page 856: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

sg l[rj rg Rpl } W?L dsbj wiV m dHl ai%J Rpl sj dfbjirZ debj m dHw dsV dwa[ WjWj ug V[ qijlg } l,s w[ WyVwgaj@ ##sjsj@ ljcg ypbjVg q'C s[ m$$ dHaVj WyV lpS w[ qijlgWjWj ug s[ bjlS s[ b,De[ v.qj f{ debj ba[ i' w[ W[Vag wiVv,ej@ ##qhjiju@ i,W s[ rjla[ QigW qji Vj wi' m b,De[ ypbjVgs[ w[ WiwaJ fj w[ q{} dHo'G aw fh.pyjdHbj ]@ hpS rg ailwi' m aphjc[ w'v w'Hg ypbjVgbJ sj zjBj ] m$$ WjWj ug V[ h,lw[ fp,DdAbj@ ##dwM WHg@ ljcg ypbjVg Vjv a{} wg `iw dfbj] ($$ Rpl V[ dwhj@ ##q{} Whpaj aJ faj Vhk@ fi dul dsV sgq{} ypbjVg dqvg ]@ q[i[ Fij~FjHg@ diLa[sji duhC[ dsV~ijaq{} Wpig dVejh Vjv r[ts[ lV@ Rph lji[ q[i[ Vjv dfbji wiVv,e fH[ hV m b,De[ q[i[ w'v'G qjCj~q'Bj RpZji v{ w[ qp,wi eH[lV@ Rph bjfS[ bjf hg q{} s[ eH[ m rdi%bJ sgbJ eHgbJh'HgbJ yg;J q{} dqv eHgbJ hV m q{G lqdNbj dw dHh aphjcgypbjVg sg Wiwa ] m$$ WjWj ug V[ h,l w[ dxi WyV wgaj@ ##VhkWHg@ ypbjVg aJ a{} q'CVg hg fH[eg m$$ dxi aJ qijlg V[ h,ou'C[ a[ Whpa W[VagbJ wgagbJ m b?gi RpKa[ wdhS v,ej@##qhjiju@ u[ aplk ypbjVg v{Sg hg ]@ W[L,w v{ vr'@ q[ij w'Hg;'i Vhk m Rpl ypbjVg sg aphj} wg v'C@ a[ q[ij eigW sj wjiulig uJsj ]@ dur[G hpwq wi'@ q{G hj;i hJ m$$ Rpfi.a WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##dwM WHg w[lij@ dwr[G wigH[ m$$ w[li dl>z V[dwhj@ ##ug@ aplk lqi,o h' m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@##lp,Z ] m dHl sg fit hg wiVg lg@ h' eHg ] m$$ x[i qijlg} w'v l,s w[ WyV wgaj@ ##ljcj dHw w.q wi[Gej m$$ Rpl V[api.a hJ wi ds,ag ba[ WjWj ug V[ dHw qjvj yp,w w[ u' dwRpo[ hg fHg lg@ Rpl } xCj w[ WyV wgaj@ ##v{@ dHh alWgi'; x[dibj wi m$$ Rpfi.a Rpl } wvqj Ijs wij ds,aj m WjWj

Page 857: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

ug V[ da>V aigw[ wvqj fC%V s[ Rpl } lqNj w[ WyV wgaj@##dHhVJ dry'G duhCj a{} l"tj v,De[ wi dvbj wi m$$ dxi WyVwgaj@ ##a[i[ q;hW sj dHh blPv ]@ aP. wvqj fC%V lq[G q,Dw[r,v qP>h wi dvbj wi m dwl[ lq[G a[ig W.seg r,Z eHg aJ a{}bjf[ hg lF wpN faj v,e ujH[ej m$$ dHl a'G df,DA'G rg qijlgl[rj dry bjMsj ba[ wHg~wHg dsV dHo[ hg ep;jisj dihj m

wWgi duh sdi bjra ujdabhp hBw{ Vjhg w'dH mml' sip w{l[ A'cgb{ u' sip b{lj h'dH mm

\lv'w Fea wWgi ug w[@ b>e 1366~67|

uV VjVw ldaepip q[v[bjf[ hdi bjf[ Neip ypwjr{ mm

\b>e 720|

dHw dsV dHh' qijlg bjdHbj ba[ vejaji f>u~A[ dsVdHo[ hg dihj m dHw dsV v.ei ria dihj lg@ df,DA[ qijlS rgbj eHg ba[ bjRpS lji hg Rpl V[ qijlg Vjv vCVj bji.Fwi ds,aj m b{Vj vCg@ RpKyg~RpKyg W'vg@ dwl[ s[ wdhS $a[ rgy,pf Vj wi[ m v.ei dry i"vj lpS w[ WjWj ug V[ Vgvj dl>z} hpwq wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ v.ei dry i"vj dwl e,v sj ] m$$Vgvj dl>z V[ faj wi w[ s,Ddlbj@ ##qhjiju@ qijlg duhCj dHo[l[rj wisj ]@ Rpl sg zi rjvg bjHg ] a[ Rpl Vjv vC ihg] m$$ WjWj ug V[ hpwq wi w[ Vgvj dl>z } F[dubj dw aP. ujw[ qijlg a[ Rpl sg zi rjvg } whp dw s'r[G ljc[ w'v bjYa[ s,DDl' dwM vCs[ h' m Rpfi.a qijlg a[ Rpl sg zi rjvg s'r[G

Page 858: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

hj;i h'H[ ba[ WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##dwM WgWg@ a[ij fag Vjvwg NeCj ] m$$ Rpl V[ dwhj@ ##qhjiju@ dHh wHg~wHg dsV zi'GWjhi hg idh>sj ] m q{} faj ]@ q[i[ w'Hg upbjw Vhk@ dHhdrbjh h'i wijRpS } dxisj ] m$$ dHh lpS w[ WjWj ug Whpah,Dl[@ h,ldsbJ h'dHbJ V[ WyV wgaj@ ##u[ a[i[ hg upbjw h'ujS m$$ Rpl V[ wpN yp,f duhg r,Bg a[ dwhj@ ##ug@ q{} rgh ljvdrbjhg } h' eH[ hV m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##epiP VjVws[ zi dry w'Hg zjBj Vhk@ aP. ljvJ sg deSag~dqSag Vjwi a[ WyV q>V@ u' whJe[ wi vHg@ a[i[ b"vjs h' ujH[eg m$$ngw dHl[ lq[G ijqfpij q>cg a'G dHw l[n v,cPbJ sj f+Ljs v{w[ bjdHbj a[ q,oj B[dwbj m f+Ljs sg Li%j wi w[ h;Pi V[ s'v,cP yp,w w[ qijlS r,v dVhji wi w[ WyV wgaj@ ##v{ sjsg@N'vg wi m$$ Rpl V[ N'vg wi ds,ag m h;Pi V[ s' v,cP Rpl sg N'vgdry lp,B w[ WyV wgaj@ ##uj@ s' fp,ai v{ eHg a[ hpS vCjHgVj wik m$$ dHl a'G Wjbs qijlg siLV wiV bjMsj dihj@ dulrwa Rpl s[ fdhvj fp,ai h'S rjvj lg@ qijlg siLV wiVbjdHbj aJ WjWj ug V[ fp,A dvbj@ ##lpSj sjsj@ a[ij wg hjv] ($$ Rpl V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ q[i[ zi Rpa[ bjf sj Whpaidhq ] m$$ aJ WyV wgaj@ ##sjsj@ us'G zi fp,ai h'r[ aJ lj}api.a hg faj s[rk m aP. ljcj l[rw hpS WdSbj ]G@ a[ij fp,ailjcj fdhv'G a'G l[rw ] m$$ Rpfi.a dul lq[G qijlg s[ zi W,yjh'S sj rwa V[C[ bjdHbj aJ Rph hpwq bVplji hj;i h' debj mWjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ ?;jV[ dry'G a[iJ ipfHgH[ deSw[ sjs[ } dvbj w[ s[h m$$ l.a Vi{S dl>z ug V[ hpwq bVpljia[ij ipfH[ dvbj w[ h;Pi s[ ljhqS[ i,Dt[ ba[ WjWj ug V[ RphipfH[ yp,w w[ qijlg } s[ w[ WyV wgaj@ ##sjsj@ bjh ipfH[ v{uj@ sjsg } f>ugig ivj w[ tpbjHk a[ aP. alWg x[iVg Vj Fp,vk m$$

Page 859: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

l' dfip dfbjij q{ Vsdi V s[t{ hRpdwRp wdi Zgiup fjrj mm

\b>e 562|

dHw l[rw aJ l[rj wi w[ bjfSgbJ v'CJ fPigbJ wi eH[ba[ w'Hg l[rjsji l[rj bap,B wi dihj ]@ Rpl s[ qV b>siwHg ai%J s[ Rpaji~yC%jb bjMs[ m wpsiag e,v ] dHhVJ e,vJ} r[t w[ l[rjsji sj qV Tdh>sgbJ wvJ dry bj uJsj ] mRpl s[ qV sg hjva } lqN w[ Rpl[ r[v[ hg Rpl s[ qV } e,vJVjv Vhk fiyjdHbj m blvgba drtj w[ f,wj wgaj m dHh f+l.eFjHg Vgvj dl>z s[ Vjv rjfdibj@ dHo[ b>Ddwa wgaj uJsj ] mWjWj ug s[ c[i[ duaVj fjSg i'; sg ria'G dry bjMsj lg@Rph ljij fjSg FjHg Vgvj dl>z ug s[ ijhk tPhg dry'G dt,y w[w,DdTbj uJsj lg m h'i ljig l.ea tPhg RpKa'G fjSg c[i[ v{ bjMsglg m WjWj ug s[ lq[G ljij fjSg FjHg Vgvj dl>z ug hg dt,yw[ w,Ts[ lV m du>Vj lqJ WjWj ug ligi wiw[ l.lji dry ih[@dHh l[rj Vgvj dl>z ug s[ d;>Dq[ hg ihg m Rpl lq[G l.a Whjvsjl ug WjWj ug s[ siLV wiV bjMs[ lV m Vjv l.a~q>cvghp.sg ba[ WjWj bV.s dl>z ug wv[iJ rjv[ bjMs[@ RphVJ Vjvws[ qjN[ sg l.ea ba[ ws[ qjvr[ sg l.ea bjMsg mFjHg Vgvj dl>z ug lF wpN r[ts[ idh>Ds[ ba[ WjWj ug sgbJ

lda WyV wdh w[ WyV q>V w[ qijlg drsj h'dHbj m Rpfi.al[rj ba[ l.ea qijlg dxi rg wisj dihj m

\v[tw } qjaj~dfaj fjl'G dqv[ m|

Page 860: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

sjaJ sg rdcbjHg lpSs[ idh>Ds[ m r[t~r[t w[@ lpS~lpS w[ Vgvjdl>z ug s[ qV dry dryji bj debj@ dHhVJ l[rwJ } WjWjug V[ dHaVj wpN W?dLbj ]@ dwa[ q[ig rg rjig bjH[eg@ dwa[q[i[ $a[ rg dqhi sg dVejh h'H[eg m

dhw sP. dhdw yjC[ bdVw dfbji[dVa wis[ F'e dWvjlj mmdaV%j s[dt qdV yjRp Rpn.sjhRp wds fjHg epSajlj mm

\u{alig qhvj 5@ A.a@ b>e 704|

RpZi Vgvj dl>z ug s[ qV dry Rpaji~yC%jb bjH[@ dHZib>aiujqg WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug lF wpN ujS eH[ a[ Vgvjdl>z } fp,A dvbj@ ##Vgvj dlbJ@ wg l'ysj ]G m q{} wpN Vhkdqdvbj@ Whjv sjl v{ debj@ wv[iJ rjv[ v{ eH[ m l+g ijq qvPw[rjv[ v{ eH[@ h'i W[b>a v{ eH[ m a.P wjhvg Vj wi@ aP. dHw,vjVhk@ a[i[ Vjv s[ h'i rg Whpa hV m wpN lqJ ndhi ujRp@ aphj}lF } sjaJ s[SgbJ hV m u' RphVJ } dqdvbj@ RphVJ } s[w[ blk ?jvg Vhk h' eH[ m epiP VjVw sg d*fj ]@ du>Vj RphVJ} ds,aj ] Rpl a'G r,Z bu[ Whpa dfbj ] m epiWjSg dry`piqjV ] ^

debjVgbj wj ZVp Vjqp ] lhdu widh rjfjip mmbVdsVp vjhj hdi Vjqp v{dV btpB Fi[ F.cji mmVjVw a'dB V bjrHg sgH[ s[rShjdi mm

\dligijep qhvj 3@ b>e 68|

epiWjSg bVplji ^

iaV vjv uj wj wAP V q'vp mm

Page 861: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

Fi[ F.cjip btPB ba'v mm\b>e 186|

epirjw ]@ aP. awCj h' w[ l[rj wi@ a[ij fjSg sj dHw~dHwzCj blk dvtg uj ih[ hJ m h'i u' rg dHo[ l[rj wis[ hV@ lFsj dhljW ljc[ w'v ] m blk aphj} aphjcg wqjHg lS[ drbjus[S sg dabjig dry hJ m$$ dHh WyV aJ Vgvj dl>z Vjv h'eH[@ Rpl V[ lpS rg vH[ fi.aP r{ije dry hg dihj m ws[~ws[b,tJ dry'G w'Hg b,oiP rg dwi uJsj m dHl[ hg dsV Ljq } ihijdlljdhW s[ fjn a'G Wjbs WjWj ug V[ hpwq wi w[ lF l[rjsjiWpvj vH[ m dxi WyV wgaj@ ##dul V[ wpN s[tSj ] ljc[ l,Du[~t,DW[W{n ujRp m$$ u' l[rjsji Rpl r[v[ hj;i lV@ qjHg t[q w"i a[Rpl sg vCwg Ljq w"i u.cJ rjv[ a[ FjHg wfPi dl>z ihijlgbj@FuV dl>z qdhij dl,t@ FjHg Vjui dl>z lPiqj dl,t@ lFijrJa'G q>ev dl>z@ ap.erjvg a'G FjHg Vgvj dl>z@ l.a HgLi dl>zug i'Cg rjv[@ qpSLg hids,a dl>z fdBbjv[ a'G@ qjHg t[q w"isj vCwj wjvj dl>z u.cJ rjv[ a'G@ FjHg iaV dl>z ci'vg@RphVJ s[ zi'G u{ w"i ci'vg a[ wpN h'i f+[qg lV@ duV%J s[ Vjqq{} Fp,v yp,Dw[ hV m dHl lq[G WjWj ug bjfS[ qp,t a'GrjdhepiP~rjdhepiP RpyjiV wig eH[ m wpN lqJ WgaS a'G WjbsWjWj ug s[ bjlS s[ bjl[~fjl[ f+wjL hg f+wjL h' debj m lFs[ ligi lp.V h' eH[ m dHl lq[G WjWj ug V[ Vgvj dl>z } bjrj;s[ w[ WpvjdHbj a[ Rph WCg qpLdwv Vjv RpKn w[ WjWj ug s[o'C%j duhj V[C[ uj w[ W{n debj m Rpfi.a v.qj f{ debj m Rplsj ligi lp.V~qp>V h' debj ba[ bjfS[ bjf } wjWP Vj i,tldwbj m lF r[t ih[ lV dw WjWj ug V[ Vgvj dl>z s[ dli $a[h,o i,t w[ WyV wgaj@ ##Vgvj dl>z@ awCj h'@ Lwag bj ihg

Page 862: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

]@ l.Fjv m$$ Rpfi.a Vgvj dl>z sgbJ ygwJ dVwv eHgbJ m W?LvRp@ W?L vRp wisj h'dHbj WjWj ug s[ b,De[ c.cRpa dryv.qj f{ debj m y'B lhji{ lWs wg ajl epiP q{ sjl mm Rpfi.aWjWj ug V[ dxi WyV wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ w,v~fil'G sj qVdry deSagbJ deS dihj lg@ bu W,l dHw rji r[t w[ hgi'S v,e dfbj m duhCg L{b aP. r[tg ]@ dHh a[i[ dhis[ drylqjRpSg ] m aplk du>DV[ l[rjsji dHo[ l[rj wi ih[ h'@ lF }dHh rlaP s[Sg ]@ w'Hg ?jvg Vhk ih[ej m aphjc[ fp>V fjf lFepiP VjVw V[ lj} s[ ds,Da[ hV m w'Hg lqJ bjH[ej@ ljo'G lajiJljv Wjbs aphj} w'Hg wpN dHl ai%J Vj drtjH[ej m Vgvj dl>bJ@wpN q>e v{ m$$ Rpfi.a Vgvj dl>z V[ dHh' wpN q>Ddebj dw q[igbjf ug s[ yiVJ dry hg d;>seg Waga h'r[ m WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##Lp,Z ] m$$ df,DA[ f+l.e l+g ijq dl>z ug sj 14 V.Wi f+l.efC%' mm

l+g l.a qhJ hdiVjq dl>z hRp fdibj apZ liVjdH mepS brepS Vj dyajigH[ ijt vhp ev vjdH mijt v[hp ev vjdH bjfSj dWis fAjV' mq{ bujV qa q.s apqig dwbj dlxa WtjV' mwh[ sjl ldaVjq dl>z q{ dAV dAV FPv wig mapq fjrV faa fpVga fiq u'a fiq[Lig m

Page 863: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

u{lj aP. a{lj aphg dwbj Rpfqj sgu{ mm\b>>>>e 858|

slq fjaLjh sj ujf ljdhW dry WyV ]_Vqla.bquW[ mm lji[ ZiqJ dry hp.sj h'dHbj rg lF a'G dVbjij ] mepiP VjVw fjaLjh dwl[ F[t dry W,N w[ Vhk ih[@ WjSg dry

p̀iqjV ]_hdi wj dyhV l'Hg hdi uV wj hdi bjf[ uV qdhbjf itjda mm l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug Fg dwl[ Ziq s[blPv dry W,N w[ Vhk ih[ m bjfSg lpa.ai idhSg WdhSg ba[ljsg idha i,tg m blv qwls ugb sjV s[ Feag vjdHdV hdidlRp v{dV dqvjH[ mm l.a Whjv sjl ug Rpsjlg l.fisj dry@ l.ady>a ijq ug dLrug s[ RpfjLw@ l.a l+g ijq dl>z ug ijqy.siug s[ RpfjLw@ WjWj V.s dl>z ug wv[iJ rjv[ epiP VjVw ljdhWs[ RpfjLw@ duV%J qplvqjV rgiJ sj df,DA[ f+l.e bjdHbj ]@ Rphh;ia qph.qs ljdhW s[ qpigs@ duo[~duo[ dwl[ sg FjrVj Feaglg@ l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ lF } Rpo[~Rpo[ i,t w[hg fif,w wgaj@ bjf dVbji[ hg ih[ m dHl[ ai%J dHw f>Ddca dul} egaj fjng wdh w[ WpvjMs[ lV@ Rpl s[ df>c s[ Vjq ba[Rpl s[ Wji[ w'Hg faj Vhk v,e ldwbj m dHh hi[ d*LV hi[ d*LVsj ujf wisj idh>sj lg m bjfS[ wiq~Ziq dry y.ej f+f,wlg m dHh dHw rji Ljq } WjWj ug } egaj sj fjn lpSj dihjlg m dHw fjn fPij wiV Rpfi.a dHl } dHw fjn h'i wiV sjhpwq h'dHbj m hpwq bVplji dHl V[ sPuj fjn bji.F wi ds,aj mfjn widsbJ~widsbJ duo[ egaj dry biuV lrjv wisj

Page 864: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

]@ FerjV d*LV urjW ds>Ds[ hV@ us'G Rph f>Ddca Rpo[ fhp.yw[ fC%V v,De[ d*LV ug s[ RpKai rjvj lv'w fC%V r[v[ Rpl} w'Hg r,tig duhg bjrj; lpSjHg ds,ag@ dHw rji bjrj; lpVSlji hg Rpl V[ b,tJ t'v% w[ r[dtbj m dHh bjrj; WjWj ug r,Dv'Gbj ihg lg m sPli[ lv'w lq[G dxi Rphg bjrj; bjHg m hpS Rpl} WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug d*LV iPf dry dsl[ m Rph f>DdcaNB tCj h'dHbj ba[ wdhS v,ej@ ##Rph W.lg rjv[@ aP. dHo[ rg]G m$$ Rpfi.a Rph V;jij WjWj ug V[ W.s wi dvbj ba[ WyVwgaj@ ##dwM f>Ddca@ aP. aJ dHaVg e,v r[t w[ hg i"vj fjRpSv,e dfbj@ bu[ a{} drijB iPf Vhk drtjdHbj m yp,f wi W'vSsg v'C Vhk@ aP. Feag wig y,v@ w'Hg lqJ bjH[ej dHl } xvv,De[ej m$$ Rpfi.a Rph egaj fjng WjWj ug s[ yiVJ sj bdab>aLiZjvP WS debj m

l+g l.a qhJ hdiVjq dl>z a[ig qdhqj qhj qhjV mZia wje; WV iju wvq wi aRp V h'dH WtjV maRp V h'dH WtjV H[w ugr dwbj ujV{ maP wiaj hiaj uea w' fpit iPf FerjV{ maP. liW dVi.ai idr idhbj Viw dVrjiV Vihig mVqlwji ] Wji Wji Ziq u'a fiq[Lig m

b{l[ lqi,o lV WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug m

idrsjl FS{ u' ujS{ l' ujSp mml.a bV.adh b>aip Vjhg mm \b>e ÌÐÎ|

Page 865: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

bfV[ l[rw wRp bjdf lhjHg mmdVa f=dafji{ Wjf u{l[ qjHg mm

\b>e 202|

dHw rji WjWj ug V[ FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w'is'hJ } Wpvj w[ fp,DdAbj@ ##aphjc[ df,DA[ zi w"S ] ($$ ljij wpNb,De[ rg WjWj ug w'v W[Vag wgag lg@ s,Ddlbj lg@ b>aiujqglF wpN ujSs[ rg lV@ fp,A dvbj a[ dxi s,lSj ;iPig lg@ hpwqbVplji W[Vag wi ds,ag@ dHw q[ig qa[i F{S drZrj ] a[ dHwq[ig vCwg ]@ b,n~V"G ljv sg Rpqi dry@ Rph Rpl s[ w'v ] mlpS w[ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aplk s'r[G ugb zi ujY a[ w.dVbj} Vjv v{ bjY@ b,u hpS[ dabjig wi' m$$ W[Vag wgag qhjijuv.ei dabji wi w[ dvbjRpS sj rwa ]@ aJ hpwq wgaj@ ##Lp,Z]@ v.ei dabji wi w[ Awj w[ ujRp m$$ qpSLg } hpwq wgaj@##qpSLg@ dHhVJ ci'vg rjv[ s'hJ ugbJ V[ zi ujSj ]@ bjRpSujS sj dwijdHbj dhljW wi w[ s,Dl' m$$ dul lq[G v.ei dabjiwi w[ Awj w[ hB[ dxi h;Pig dry Wpvj w[ hpwq wgaj@##dwijdHbj v{ ujRp m$$ dul lq[G dwijdHbj v{S a'G dHVwji wgajaJ h,l w[ W'v[@ ##ljcj aphjcj wpN r.dcbj Vhk ]@ ujRp WyVVj q'C' m$$ Rpfi.a dwijdHbj v{ w[ bjdebj bVplji zi yv[eH[ dHw ija idhS sj hpwq lg m bev[ dsV qpCV sg ajwgswgag lg m hpwq bVplji qpCV sg dabjig dry lV@ dHaV[ dyi

Page 866: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

} ci'vg Vei dry'G dHw y.e[ epidl,t fdirji sg vCwg dulsj Vjq svgf w"i lg@ dHh WgWg l.eiPi rjv[ iju[ s[ r,Dc[bdhvwji l! hwgwa dl>z ug s[ Vjv drbjhg h'Hg lg@ lhpi[zi dli` dHw rji hg eHg@ qpC w[ ljig d;>seg dfaj s[ zidxi FijrJ w'v hg W.seg wi w[ Waga wgag m Rpl V[ rg zibj w[ WjWj ug sj siLV wiV sg dH,Aj ;jhi wgag m dxi Vjvdabji h' w[ Fp,Dy' } y,v fHg m Rpfi.a FjHg iaV dl>z ci'vg@u{ w"i dHw dHhVJ sg vCwg hiW.l w"i@ y"og WgWg svgf w"iyji[ hg bev[ dsV y,v w[ Fp,Dy' fhp.y eH[@ lF a'G fdhv[ WgWgsvgf w"i V[ WjWj ug s[ b,De[ bjfSg W[Vag wgag m Rpl sgW[Vag lpS w[ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##WgWg a[ij wHg uVq a'Gv[tj a[i[ fag Vjv dHr[G hg dvdtbj ydvbj bjMsj ] m ws[aP. Rpl sj fag a[ ws[ Rph a[ij fag@ aphjcj drbjh h' uJsjdihj ] fi aplk dHw,Dn[ h' w[ d;>seg ws[ rg Waga Vhk wgaga[ hpS aP. bjfS[ zi W{n w[ FuV wi a[ij qV LJa ih[ej@h'i wpN Vhk h' lwsj m$$ dHl a'G Rpfi.a WgWg svgf w"i } ujSsg bjdebj dqv eHg@ ngw Rpl[ lq[G hpwq wgaj@ ##ci'vg rjv[s'r[G ugb@ RphVJ } rg bjdebj ] m$$ dxi FjHg iaV dl>z h'iJs[ fdirji V[ W[Vag wgag@ qhjiju lj} dwM ujS sj hpwqwgaj ] blk aJ aphjc[ hpwq bVplji hg zi } eH[ a[ qpCbjH[ m dHh lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aphj} dHw,DdvbJ} bjRpS~ujS sj hpwq lg m aplk dHl vCwg \svgf w"i| }Vjv v{ w[ bjfSg qi;g dwM wgag m dHw rjig dHl s[ Vjvzi ujRp ba[ dxi bj ujRp m Lp,Z ] m$$ hpwq bVplji dxi zi} qpC bjH[ m dHw ija ih[ bev[ dsV dxi l[rj dry hj;ih' eH[ m

Page 867: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

f+F wj wgbj uV qgn vejVj mmu{lj lj a{lj ds=lBjVj mm

\b>e 282|

dHw lq[G dul sg l.ea wi w[ dul sj siLV wi w[ qV} LJag bjHg h'r[@ dwl[ lq[G w'Hg qV } wvfSj h'r[ aJ duo[lpt bV.s dwl[ } dqdvbj h'r[@ Rpl[ fjl[ } hg udebjlP bjw[ bjfSj sp,t Vdria wiV vHg IaV wisj ] m dul ai%JdHw rjig fjSg fg w[ dfbjl WpNj w[ sPug rji fjSg s[ WiaVr,v dVejh wigsg ]@ FjHg Vi{S dl>z dltCj duV%J sj f+l.edh,lj A[rJ V.Wi sl RpKa[ ]@ FjHg Vi{S dl>z sj Faguj l?aWgqji h' debj m b?gi RpKa[ w'Hg yjij Vj y,Ddvbj a[ dxi FjHgVi{S dl>z Fp,Dy' } y,v dfbj m RphVJ ldqbJ dry b,u rJeP.A[ag fhp.yS s[ ljZV Vhk lV m f{svg api w[ Fp,Dy' fhp.dybj mqV dry ?jdhL Fagu[ sg s[h bi'eaj rjla[ WjWj ug w'vbisjl wiV sg lg m dul lq[G FjHg Vi{S dl>z Fp,Dy' h;Pi s[fjl fhp.dybj@ Rpl[ lq[G hg h;Pi V[ WyV wi ds,aj@ ##FjHg dl,tjdul w.q rjla[ a. bjdHbj ]G@ Rph aJ FjSj ria debj ] mhpS wpN Vhk h' lwsj m aP. df,DA[ qpC uj m$$ Fjr dw dul sg

dHh ljig hpwq sg t[c ] m fC%V lpSV rjvj aJ wdh s[r[ejdw dHw rji zi ih[ a[ dxi qpC bjH[ a[ wg `iw ] m

Vhk fjnw uV'@ `iw ]@ hpwdq q>DdVb{ h'r{ firjSp aj tlq{wj qhvp fjdHlg mm

\dHh lji[ f+l.e v[tw V[ qjaj~dfaj fjl'G lpS[ m RphVJ s[ l[rjdry hj;i h'S lq[G b,tJ s[ ljhqS[ ria[ m|

Page 868: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

50dHl Fp,Dy' Vei dry dHw qpvajVg Vjq sj qplvqjV hp.sj

lg m Rpl s[ Rpfi WjWj ug sg WCg d*fj lg m dHh qpvajVg fp,AJbjdsw rg ds>sj lg m Rpl } WjWj ug V[ hpwq wgaj h'dHbjlg dw ##blk a{} us'G rg bjrj; s[HgH[ Rpl[ rwa lji[ w.qA,c w[ ljc[ w'v fhp.yk m$$ Rpl V[ dHl hpwq sg wHg rji fjvSjwgag m dHw rji t[a } uj dihj lg m b>aiujqg WjWj ug idhqas[ zi dry bjH[ m dHl sj w'Hg wLB BjvS vHg bjfSg bjrj;dHl aw fhp.yjHg a[ qpvajVg bjrj; lpS w[ Rpo'G hg df,DA[ qpCw[ WjWj ug fjl c[i[ b,fC debj m bj w[ Vqlwji wgag@ WjWjug V[ fp,DdAbj@ ##qpvajVg@ aP. dwZi } m$$ aJ dHl V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ q[i[ A'v[ Wgu[@ tC[ f,wS rjv[ hV m l[q[ Vei s[ v'wfp,B w[ v{ uJs[ hV@ q{G ijtg wiV uj dihj hJ m$$ Rpfi.a h;PiV[ WyV wgaj@ ##dHo[ W{n uj m$$ WyV q>V w[ qpvajVg W{n debj@dlsw sj f,wj lg m s' z>DB[ Wjbs WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##uj@t[a e[Cj qji bj m$$ RpZi dul lq[G qpvajVg t[a debj aJ f,Dw[h'H[ A'v[ Whpa lji[ fp,DB[ eH[ lV@ t[a ?jvg dfbj lg m hpS wgh' lwsj lg@ qpvajVg t[a sj VpwljV r[t w[ NPisj h'dHbj rjflqpC w[ dl,Zj WjWj ug fjl fhp.dybj a[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@q[i[ t[a dry'G f,Dw[ A'dvbJ sj e,cj Fi w[ w'Hg v{ debj ] m$$lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a[i[ t[a sj wpN Vhk dredCbj@du>DV[ A'v[ fp,DB[ eH[ hV@ RphVJ sj zjBj tdCbJ dry'G fPij widsbJe[ m aP. d`wi Vj wi@ a[i[ A'v[ fp,BS rjv[ da>V W.s[ lV maP. Rpo[ uJsj@ a[ig vCjHg h' uJsg@ b,u a[i[ h,Do'G W.sj qiVjlg@ a[ij lqJ Bv debj ]@ d`wi Vj wi m$$ Rpfi.a qpvajVgs[ s,lS bVplji A'v[ rg bVpqjV a'G r,Z h'H[ m

\dHh WyV qjCP dl>z Fp,vi fjl'G dqdvbj m|

Page 869: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

fdaa fjrVp hdi dWisp lsjH[ dHwpdavp Vhg F.V{ zjv[ mm

\b>>>e 785|

WjWj ug sg dHh qdibjsj lg dw u' rg w'Hg f+Ljs s[ a"ia[ w'Hg rlaP rg v{ w[ uJsj@ Rpl s[ f{l[ s[ w[ hg Rpl sg l[rjqV;Pi wis[ lV m dHw rji dHw l[q[G Vei sj d;qksji WjWjug fjl bj w[ W[Vag wiV v,ej@ ##l,Dy[ fjaLjh@ b,u ija q{Gzi'G hv u'C w[ bjdHbj lg@ ija r,cg lg a[ q{G dsV sj o,Ddwbjh'dHbj h'S wi w[ t[a bj w[ l'dybj@ bu[ ija r,cg ] N,BzCg l"G ujHgH[ a[ qhjiju q{G l"G debj a[ Wvs q{G hv sg r[vVjv W.V% w[ RpKa[ dli i,t w[ l"G debj m q{G b{lj lp,aj dw dsVyC%[ aw uje Vhk bjHg a[ us'G q{G ujdebj@ s'r[G Wvs fajVhk w'Hg y'i v{ debj uJ bjfS[ bjf yv[ eH[ m q{G b,u ljigdshjCg Fjv[@ dqv[ Vhk m qhjiju@ d*fj wi'@ Rpa'G l"Sg sg rjTga[ hjCg sg dWujHg q{G QigW W.sj A'B[~A'B[ Wjv~W,Dy[@ q[ij ep;jijdwr[G y,Dv[ej m$$ lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aP. d`wi Vjwi m fiq[Li lF sg fjvSj wisj ] m a.P dHw WyV q>DV m$$ RplV[ dwhj@ ##ug@ W[L,w sl qVj vr' m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ dHl sg Li%j wirj s[ m$$ Vjv hg hpwqwgaj@ ##Li%j wiV lq[G rjdhepiP~rjdhepiP wisj ihk m$$ Lij wiVRpfi.a WyV wgaj@ ##hpS W[d`wi h' w[ zi uj@ dur[G dul rwab,De[ t[a bj w[ hv u'dCbj lg@ duZi } dli f{i wi w[ lp,ajlg@ Rpr[G hg uj w[ l"G ujHk@ a[i[ Wvs bj ujSe[ m$$ Rpl V[ rg

Page 870: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

qV wg qda qajevp qaj mmu' dwAp W'vgb{ lFp ta' taj mm

\b>e 351|

W.sj u' rg w.q wisj ]@ y.ej ujS w[ hg wisj ] fiRpl sj xv dq,nj ] dw w"Cj@ lpt iPf ] dw sp,t iPf@ spdVbjrgW.s[ V[ aJ b{lg Fp,v wiVg hg h'Hg dwMdw Rph aJ b{lj hg wilwsj ] m wHg rji dwl[ bdebjVaj sj w.q ljZP rg wi W{ns[hV dul sj xv sp,t iPf h' w[ v,esj ] m WjSg dry `piqjV ] ^

tlqp drljdi wgH[ il F'e mmaj adV Rpdn tv'H[ i'e mm

\b>e 1256|

dlsw i,Ddtbj@ b,Zg ija } zi'G RpKdnbj@ bj w[ t[a dry v.qjf{ debj m o'C%j dyi h'dHbj aJ ]ijVg Vjv dHZi~RpZi r[tsjdihj m b?gi Rpl } Vks bj eHg m wpN lq[G Wjbs b,t tp,v%gaJ hCWCj w[ RpKdnbj@ Rpls[ s'V'G Wvs Rpo[ W.V%[ h'H[ lg m ?pLgsg h,s Vj ihg m Rpl V[ RpKn w[ hv u'C w[ f{vg rjhg@ u'ajvjRpS Rpfi.a Ljq } WjWj ug fjl sp,Z v{ w[ bjdHbj aJ WjWjug V[ WyV wgaj@ ##us'G blk iP.qg idh>Ds[ hp.s[ lg@ a[i[ dfRp V[lj} sp,Z AwjdHbj lg a[ Rpl V[ dvbj wpN Vhk lg@ blk a[i[Wvs dvbj w[ a[ij wi;j vjdhbj ] m hpS blk a[ij wpN Vhkv{Sj m$$ Rpfi.a Rpl sj sp,Z q'C ds,aj m

\dHh WyV r,Dc[ N.cjdl>z l[qj dVrjlg V[ s,Ddlbj m|

Page 871: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

b{lj hg dHw ljZP dwl[ qa sj lg@ w'Hg qplvqjVg wvjqsj yjvgbj wiV v,e dfbj m fPig qdibjsj Vj ujVS wi w[Rpl s[ ligi } i'e h' debj m dsV[ aJ B,BgbJ v,egbJ idhSija } qi debj wdh w[ Rpdnbj wi[ ba[ Rpl s[ hqsisJ V[Rpl } sptg r[t w[ Whpa IaV wga[ wijH[ fi lji[ drbio hgeH[ m dxi RphVJ } dwl[ V[ dwhj dw dHl } iP.qg rjv[ l.aJ w'vFp,Dy' v{ ujRp m ngw h' ujH[ej aJ dxi f>u l,a l[rjsji dqvw[ Rpl } e,Dc[ RpKa[ fj w[ v{ bjH[@ dul rwa WjWj ug sg h;Pigdry hpwq Vjv dvbj w[ fjdHbj@ r[tS lji hg h;Pi V[ WyVwgaj@ ##YdH ljZj@ l,y s,l a{} dHh w.q wiV sg wg v'C lg@aP. fiq[Li sg Feag wiVg lg u[ qi rg uJsj aJ a[ig d;>segl`v hp.sg a[ hpS ujH[G aJ f+[a WdSbj apdibj dxi[Gej m Vj a[ijb,Dej Vj df,Aj m$$ Rpl V[ W[Vag wgag@ qhjiju@ dHw rji W?LvY dxi dHh w.q Vhk wisj m aJ WjWj ug V[ WyV wgaj #Lp,Z] m$ dHl sg Lij wirj w[ q,Bg dry'G b>Ddq=a s[ dsRp m hpwqbVplji Lij wij w[ b>Ddq+a s[ ds,aj@ bi'e h' debj dxi WyVwgaj u[ dxi awvg` h'r[ aJ f{Gag qphjiVg fC% vrk ngw h'ujH[Gej m dwo[ aJ Rpl } q>Du[ RpKa[ fj w[ dvbjH[ m Rpfi.a WjWjug s[ WyVJ a[ siLVJ s[ lsw[ bi'e h' w[ debj m dHl a'GWjbs wg h'dHbj bev[ f+l.e dry fC%' m

Page 872: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

u' l{ajdV r.EjdHbj l[ dwa x[idh dya mm\b>e 1378|

dul rwa W.sj Wgqji h'r[@ bjfS[ bjf } vj~dHvjulqNsj h'r[ aJ qV s[ d?bjv h'i hp.s[ hV m fi.aP a.sipla W.sjh'i ai%J s[ qV Vjv l'ysj ] m dur[G WjSg dry ldaepiP V[

p̀iqjdHbj ] ^

qV tpBhi a[ij Vhg dWljl aP. qhj Rpsqjsj mm\b>e 815|

wpN b{lg hg dHl l.a Vjv h'Hg@ dul rwa a.sipla h' w[bjfS[ dBwjS[ RpKa[ fhp.dybj qV dxi b,De[ rjvg hjva drybj debj@ dryji h'i h' eH[ wpN dsVJ Wjbs Rphg yvgljduhCj b,De[ wisj lg@ LpiP wi ds,aj@ Rphg awvg` dxi h' eHg mwHg rji f{Gag qphjiVg fC%g fi bjijq Vj bjdHbj@ dul rwablv'G hg dVTjv h' debj a[ dxi RphVJ W.dsbJ Vjv dqv w[iP.qg rjv[ c[i[ Fp,Dy' fhp.dybj m h;Pi V[ r[tS lji hg WyV wgaj@##dwM YH[ WPpodVbj@ aP. Vj hdBbj bjfSgbJ wiaPaJ a'G m$$fi.aP Rph wpN Vhk W'dvbj m WjWj ug V[ dxi WyV wgaj@ ##ljc[hpwq dWVJ fC v{ f{Gag qphjiVg m$$ wpN bjijq wgaj Rpl V[ blkaJ a{} WyjdHbj dw aP. dl,DZ[ ijh bj ujr[Gej@ Feag wi[Geja[ig lhjdHaj wiJe[ fi aP. qpCsj Vhk m hpS y,v beJh } a[ijdHo[ w'Hg dHvju Vhk m$$ hpwq h'dHbj@ v{ ujRp[ dHl } dHl sjw'Hg dHvju Vhk m Rpfi.a Rpl s[ Rph lhjdHw rjfl q'C w[ v{eH[ dxi faj Vhk Rpl Vjv wg rjfig m

Page 873: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

t'B[ ti[ apZp bjdf RpfjH[ mm\b>e 119|

qhJ fpiLJ sg vgv%j hg wpN b{lg hp.sg ]@ RphVJ sg l.eadry y.e[ a'G y.e[ RpKaq udebjlP rg hp.s[ hV@ Vjv wpN W.s[w'NgbJ hiwaJ rjv[ rg hp.s[ hV m y.debJ sg fit hg qjdCbJdry'G hp.sg ] m sl[ fjdaLjhgbJ s[ dHdahjl dry b{l[~b{l[ wHgf+l.e dqvs[ hV m WjWj ug wv[iJ rjdvbJ sg l.ea dry rgwHg l.eg l[rw b{l[ lV m dHl ai%J dHo[ Fp,Dy' rg dHw qjHg dulsj Vjq sjaji w"i @ dHl sj fag ojS[sjig dry'G qpb,av h'dHbjfi.aP dHl sj lpFjb Whpa l?a ba[ bCg rjvj lg m dul rwadHl qjHg s[ fdirji } l[rj dqvg dHl s[ da>V f+LV lV m

dHw q[ij fag V"wig RpKa[ v,e ujH[ m

sPlij q[i[ zi fp,ai h' ujH[ m

aglij q[ig vCwg s[ zi b"vjs h' ujH[ m

WjWj ug V[ duhCgbJ LiaJ l[rj s[S r[v[ hi dHw Vjvwis[ lV m dHhVJ Vjv rg wgagbJ m

1! dHw aJ aplk dwl[ l[rjsji Vjv Hgitj Vhk wiVg m

uV FeaV w'G wh' V qjV'G wgY bfV' fHg ] m\b>e 524|

h'i

spt lpt wia qhj F=dq WPc' bdVw u'dV F=qHg ] mwha wWgi ijq Vjq dWVp qP>c ZpV[ fApaHg ] mm

Page 874: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

2! dwl[ sg dl`jiL uJ ypevg Vhk wiVg m

3! blk dwl[ } i,tgH[ dwl[ } a'igH[ aplk s?v Vhk s[Sj m

Rplada dV>sj s'RP dWWidua auhp qjVp bdFqjVj mm\b>e 1123| \ijep w[sjij Fea wWgi ug|

qjV bdFqjV q.DZ[ l' l[rwp Vjhg mm\b>e 51|

fi.aP dHl qjHg sjaji w"i sj lpFjb hg b{lj lg@ lisjiJrjvj i'hW~sjW hi lq[G hi e,v dry i,tSj@ hi dHw l[rjsiVjv w'Hg Vj w'Hg NeCj wi v{Sj@ ?jl wi w[ FjHg Vgvj dl>zVjv m dHw rji Vgvj dl>z Vjv dHl qjHg sj NeCj h' debj mapi.a hg WjWj ug V[ i'dwbj a[ WyV wgaj@ sjaji w'i[@ a[i[wga[ h'H[ WyV aP. Ijs wi m l[rwJ Vjv NeCj Vj wi m fi.aPRpl qjHg V[ WjWj ug s[ WyV r,v w'Hg dZbjV Vj ds,aj m dHo[l[rwJ dry l[rj wiV sj yjb WjWj ug V[ d*fj ds=LBg wiw[ b{lj Fdibj lg@ l[rjsji } h;Pi V[ dul sj rg Vjq v{ w[bjrj; s[Sg@ dwl[ bV't[ yjb Vjv l[rjsji F,u w[ WjWj ugfjl fhp.ysj m dHl e,v } sjaji w"i y.ej Vhk lg lqNsg dwMdw Rph r[tsg lg ligi sg Wjhivg d*bj ba[ WjWj ug fCs[lV l[rw sj qV@ lF l[rjsjiJ } hpwq hp.sj@ duhCg aphj}l[rj ds,ag ]@ Rpl l[rj a'G Wjbs drhv[ Vhk W{nSj@ dVaV[qwi'@ u[ w'Hg Vhk fdC%bj fdhvg fRpCg uJ rjdhepiP LWs sjujf wi[ m dHl hpwq bVplji lji[ l[rjsji hg l[rj dlqiV dryv,De[ idh>Ds[ lV m deSag dry aJ l[rw o'C%[ lV fi.aP dVaV[qs[ dvhj; Vjv Whpa uS[ h' dV,WCs[ lV m l.a w[li dl>z ugc[T l" fjn ufp ug ljdhW s[ i'; wis[ lV m l.a Vi{S dl>zug h;Pig l[rw WjWj ug s[ hpwq bVplji dHw l" dHw fjn ufp

Page 875: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

ug ljdhW sj wis[ lV ba[ hi r[v[ WjWj ug sg h;Pig drybjlS rjvg w'nCg s[ sirj;[ ws[ l,Du[ fjl[@ ws[ t,DW[ fjl[ qP>hRpKa[ w,fCj W.V% w[ tC[ hg idh>Ds[ lV m us'G dwa[ hpwq bVpljiWjWj ug } f,tj wiV v,e f{Gs[@ dur[G WjSg dry ljdhW V[`iqjdHbj ]@ #v{ ftj df+b NvRp fjdH mm$ borj fjSg ftj fglsjl w{ aW h'dH dVhjv mm b{l[ b{l[ epiqpt WjWj ug s[ yiVJdry idh>Ds[ lV m dur[G df,DA[ FjHg Vgvj dl>z ug sj f+l.ebjdHbj ] s[t' f+l.e V.Wi f>ajvg m Rpl dsV a'G FjHg Vgvj dl.zrg qla duhj h' w[ wpN W'vsj idh>sj lg fi lqN Vhk lgbjMsg m WjWj ug V[ dqhi wi w[ qV dwa[ u'C ds,aj lg m WjWjug sj siLV hg b{lj lg@ WjSg dry `piqjV ] ^

F[Ba l.de fjiW=hq dyda bjdHbj mml.eda wiV l.a'tp qdV fjdHbj mm

\b>e 889|

dHh `piqjV WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ siLV RpKa[Tpwsj ] m qjHg sjaji w"i wpN Vgvj dl>z ug Vjv dya'G tjitJsg lg m dHw rji dwa[ FjHg Vgvj dl>z ug s[ Vjv dHh WhpavCg dxi WjWj ug V[ lqNjdHbj@ s[rg l[rjsjiJ Vjv NedCbjVj wi m dHl qjaj V[ w'Hg firjh Vj wgag m dHw rji dwa[FjHg Vgvj dl>z } bjt ds,aj@ q[ij dHw w.q aJ h' debj@ RplV[ fp,DdAbj dwhCj m sjaji w"i W'vg q[i[ f[B dry W,yj ]@ aP.wg wi vr[Gej ( b,De'G FjHg Vgvj dl>z V[ ldhu lpFjb WyVwgaj@ u[ a[i[ f[B dry W,yj ] aJ d`wi Vj wi@ u.qsj Vhkf[B dry hg ih[ej m Rpfi.a Rpl V[ dHh' hg dLwjdHa WjWj ugw'v wi ds,ag m h;Pi V[ Vgvj dl>z } l,s w[ fp,DdAbj@ Rpl V[rg Rphg e,v sphij ds,ag m lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@##sjaji w'i[@ aP. dHhVJ l[rwJ } A[dCbj Vj wi m dHh F'v[~Fjv[

Page 876: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

94

FPv[ wRp epdi qjide fjdHbj mmbri dabjde hdi Feag vjdHbj mm

\b>e 864|

agio Ijaij wiVg qV li wiq sp,t Fp,t a[h ligi RpKa[N,vSg m uJ fp>V sjV I,e bjdsw wiq wiV[ dHh wiq y.e[hV fi.aP r,cj wiq ] dwl[ fiqjio s[ ila[ a'G Fp,Dv[~FBw[ h'H[} dxi fiq[Li Vjv u'CVj m dHh w.q siejhg qhJ fpit hg wilws[ hV ba[ wgaj rg ] m l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[bjfS[ lq[G dry W[b>a ljZPbJ } fiq[Li s[ ila[ RpKa[a'dibj@duV%J dry WjWj ug wv[iJ rjv[ Whpa f+dl,Z h'H[ ba[ h'iW[b>a qhJfpiL epfa h'H[ duV%J s[ Vjq ba[ dBwjS[ sj fajVhk v,e ldwbj m fi.aP qjaj~dfaj s[ idhS lq[G wHg ljZP bjH[@ljZVj wiw[ N'vgbJ Fi w[ fiqjio s[ fsjio v{ eH[ m dHwrji da>V ljZP WjWj ug s[ h;Pi bjH[@ dul rwa WjWj ug s[

hV m hpS aJ u' WyV Vgvj dl>z V[ wgaj ]@ Rphg h'H[ej m u[W?LjRpSj ] aJ dHl s[ f{ik h,o vj s[ m sjaji w"i V[ dHh WyVVj q>DdVbj m

qV duRp bfpV[ f+F FjrRp mmVgyhp Vgyp Vgyp bda VjVj h'dH eigWp WpvjrRp mm

\b>e 529|

dHl qjHg b>si Vj dVqiaj bjHg ba[ Vj dHl sj w'Hgwjiu l`v h'dHbj m

Page 877: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

RphVJ V[ siLV wga[ a[ dHw ljZP W'v Rpdnbj@ qhjiju bjfa' ueVVjo s[ q>si q[G eH[ o[@ Rpl ue%j fi q{V[ bjf wj H[wWji siLV wgbj ] m Rpfi.a WjWj ug V[ Rpl } bjfS[ fjlWpvj w[ WyV wgaj@ ##aP. dHhVJ e,vJ a'G wg v{Sj ]@ aP. bjfS[qavW sg e,v wi m$$ dxi Rpl V[ s,Ddlbj@ ##ug@ q{G dli` uvRpKa[ ligi i,Ddtbj yjvg~yjvg dsV@ ljZVj wnV a'G wnV wgagligi aJ wq;'i h' debj@ qV sg Ljag Vhk dqvg m$$ lpSV a'GWjbs h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aP. bjfSj qV dwl[ } s[ s[@ a{}LJag dqv ujH[eg m$$ Rpl V[ fp,DdAbj dw qhjiju@ ##dwr[G ds,ajujH[@ q{} lqNjRp m$$ aJ h;Pi V[ WyV wgaj dw blk u' wpNwhJe[ lF la wiw[ q>VSj h'H[ej m epiq>ai sj ujf wiVj ba[hpwq dry idhSj u[ qV } LJag Vj bjr[ aJ ljcj d;>qj mRpfi.a Rph ljZP q>V debj aJ WjWj ug V[ Rpl a'G dHw l" dHwrjig q{G a[ij~q{G a[ij sj WyV dvbj dxi Rpl } hpwq h'dHbj@##u' q>ai a[i[ epiP V[ a{} s,Ddlbj@ Rph lpSj m dxi Rpl V[ Rphrg lpSjdHbj a[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$ dHl[ hg q>aisj ujf wiVj h'H[ej@ aP. dli` b,nJ fdhiJ dry F'uV wiVjh'H[ej@ dli` dHw rjig@ dwl[ Vjv e,v Vhk wiVg@ yp,f idhSj mRpl V[ lda WyV wgaj@ Rpfi.a hpwq Vjv Rpl sg Lij wirjHgeHg ba[ WjWj ug s[ bjlS a'G dAfs[ fjl[ wpN l.zS[ duh[ dW+Aba[ NjCgbJ@ Rpo[ Rpl sj bjlS s' W'igbJ s[ w[ wirj ds,ajdebj m dxi FjHg iaV dl>z ci'vg } hpwq h'dHbj dw dHl sgl[rj f+Ljs[ fjSg sg aP. wiVg ] m l.a dy>a ijq sg l[rj ba[v.ei sg l[rj b,De[ hg wis[ lV m hpwq bVplji dHh l[rj rgl..Fjv vHg m awigWV qhgVj~c[T qhgVj WgaS a'G Wjbs Rplqhjaqj } bjfS[ h;pi Wpvj w[ hpwq wgaj@ ##bu[ w.q w,yj] dHl[ ai%J h'i dlqiV ljZVj wi' m$$ a[ dxi c[T qhgVj h'idlqiV ljZVj wiV a'G Wjbs bjfSg h;Pig dry Wpvj w[ WyV

Page 878: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

96

hjo s[dH ijt{ bfV[ wRpljdl ljdl f+dafjv[ mm

\b>e 682|

dHhVk dsVk epispbjij lpZji vdhi h"vg~h"vg ;'i fwCihg lg m dwl[ lq[G dViqv[ ba[ Rpsjlg l.a epispbjdibJ sgs[t~Fjv wis[ lV m duV%J ldqbJ dry dl>z u.evJ dry idh>Ds[lV@ epi~blojVJ } dViqdvbJ ba[ Rpsjlg l.aJ V[ dur[G rgh' ldwbj@ l.Fjdvbj ba[ dVLjV wjdHq i,Dt[ m wpN lq[G sj f+Fjrb{lj h'dHbj dw dHl vdhi sj Vjq hg epispbjij lpZjivdhi h' debj m lji[ dViqv[ uJ Rpsjlg l.a qjC[ Vhk lV mdur[G hpS epispbjij f+W.Z sg y"Zi ?jai wg~wg h' dihj ] m?{i@ dHl lq[G Rpsjlg l.aJ dry rg bxij~axig x{v eHg m dHhVJV[ wHg wjV`i.lJ wgagbJ m dHl lq[G WjWj ug V[ l.a Whjv sjlu,lg f" rjdvbJ } Rpy[yj l[rw F[u w[ bjfS[ w'v WpvjdHbjba[ WyV wgaj@ ##Whjv sjl@ RpsjlgbJ s[ dwl[ dHw,n $a[ VhkujSj@ dHhVJ dHw,nJ dry e,vJ lpS w[ qV dry t'F hp.sj ]ba[ dy,a dWiag bc'v Vhk idh>sg m u[ a{} t'F h'dHbj ba[dxi lj} rg h'H[ej m dHh u' wpN h' dihj ]@ hpwq dry hg h'

wgaj dw hpS ngw ][@ f,w debj ]@ ujRp dHw ue%j RpKa[ W{n'dBw w[ oJ~oJ dxiV sg v'C Vhk m dHl a'G Rpfi.a Rpl qhjaqj} bjdebj s[ w[ a'i ds,aj m dHl ai%J WjWj ug V[ Fp,Dv[ FBw[} dl,DZ[ ila[ RpKa[ a'dibj@ dlqiV dry vj w[ ljigbJ ljZVJl`v wij ds,agbJ m ugb sjVp s[dh Feag vjdHV hdi dlRp v{dVdqvjH[ mm

Page 879: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

dihj ] m aP. bjV.s Vjv ihp m$$ Rpfi.a dxi WjWj ug V[ fp,DdAbj@##a[ hpS dwl[ dHw,n dry aP. debj lg ($$ l.a Whjv sjl ugV[ W[Vag wgag@ ##ug qhjiju@ sqsqj ljdhW s[ w'v dHwdHw,n h'dHbj@ q{G Rpo[ debj lg m$$ dxi WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##Rpo[wg e,v h'Hg ($$ l.a Whjv sjl V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ dHh'hg e,v h'Hg lg dw bjfJ } bwjvg epispbjdibJ dry'G w,Tih[ hV m bjfJ bwjvgbJ } qjigH[ m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@##a[ aP. rg wpN W'dvbj lg ($$ l.a Whjv sjl ug V[ s,Ddlbj@ ##ug@q{G wpN Vhk W'dvbj a[ lpdSbj Whpa wpN ] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@##a[i[ qV } t'F h'dHbj ($$ Whjv sjl ug V[ W[Vag wgag@ ##ughJ qhjiju@ h'dHbj m$$ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Whjvsjl@ u[ a[i[ qV } t'F h'dHbj aJ lj} rg h'dHbj m dHhVJbwjvgbJ } qjiV rjvj w'Hg h'i bj ujH[ej@ Rpsjlg Vhkqji lws[ m dHh lF wpN hpwq sg t[c ] m hpwq Vjv hg y,vg] a[ hpwq Vjv hg W.s h' ujH[eg m bjfJ dHl dry s?v Vhks[Sj m$$

hpwq{ b>sdi lFp w' Wjhdi hpwqp V w'dH mmVjVw hpwq{ u[ WpN{ a hRpq{ w] V w'dH mm

\l=g ufp ug ljdhW|

Rpfi.a l.a Whjv sjl ug V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ l.ljidry idh>DdsbJ w'Hg Vj w'Hg dZi WSjRpSg f{Gsg ]@ dwl[ sge,v lpVSg f{Gsg ] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Vhk@ bjfSg dZifiq[Li ]@ h'i spdVbjrg dZiJ Vhk WSjRpSgbJ m$$ Rpfi.a l.aWhjv sjl ug V[ lda WyV wiw[ WyV q>V dvbj m

WjWj ug s[ Rpfs[L sj lji dHl LWs dry'G f+eB hp.sj ] ^

Page 880: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

98

O ldaepi f+ljds mmijep bjlj zip Ê qhvj Ì mmdwl hg ZCj wgbj dqa= lpa Vjdv FjHg mmdwl hg ZCj wgbj wpCq lw[ Vjdv urjHg mmdwl hg ZCj wgbj dlwsjiyRpZig Vjdv bjfS{ lpbjHghqjij ZCj hdi idhbj lqjHg mmhq hdi dlRp ZCj wgbj q[ig hdi B[w mmq{ hdi dWVp ftp ZCj brip V w'HghRp hdi epS ejrj bl.t bV[w mm ihjRp mmduV dlRp ZC[ widh l[ ujdh NPnp ZC[ wdi fA'ajdh mmdoi V idhh qdV t'Bp wqjdh mmhq hdi dlRp ZCj wgbj dul wj w'Hg lqiop Vjdh mmH[h ldF ZC[ qjdHbj q'h fljig mmqjdHbj wRp vPNdh ejrjig mmuVdq qidh uPb{ Wjug hjig mmhqi{ hdi ZCj du hvap fvap lFp lrjig mmwdvupe qdh ZC[ f>y y'i NeCjH[ mmwjqp *'Zp v'Fp q'hp bdFqjVp rZjH[ mmdul V' d*fj wi[ dalp lal.de dqvjH[ mmhqij hdi ZCj dudV H[h ZC[ ldF erjH[ mmdqdobj sPuj FjRp ZC[ Wdh fjr{ mmfijdHbj dAs= bBwv{ bjfSj bh.wjip rZjr{ mmu{lj Wgu{ a{lj fjr{ mmuV VjVw wj hdi ZCj Ziqp lF dl+ldB dudS bjr{ mm

\dHh WyV Fje dl>z u,lg f" rjvg s[ fp,ai q>ev dl>z y,wgrjvj Wdn>cj dVrjlg a'G dqdvbj m|

Page 881: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

epip fgip hjqj aj Fi[ ujqpisjip V tjdH mm

\b>e 141|

WjWj ug s[ siLV wiV rjla[ s' f+[qg bjH[ ba[ s'hJ V[hg rjig~rjig dHw~dHw ipdfbj q,oj B[dwbj m dul r[v[ dHh s'r[GW{n eH[@ Rpl lq[G h;Pi V[ WyV wgaj@ ##i.e dy,Bj t>F wjv[@RpKc uj daiqygH[ m$$ dHh WyV da>V rji sphijdHbj m Rpfi.aRphVJ s'hJ dry'G dHw b,De[ dHw df,DA[ W{nj lg@ dfAv[ r,v dHLjijwi w[ WyV wgaj@ ##WHg@ aP. bjfSj ipdfbj y,pw v{ ba[ A[agwi@ dHo'G apisj h' m$$ Rpl V[ bjfSj ipdfbj yp,w dvbj ba[ RpKnw[ tCj h' debj a[ dxi fp,DdAbj@ ##qhjiju@ dHl sj ipdfbj aJqV;Pi wi dvbj@ fi q[ij q{} hg q'C ds,aj m Vjv hg wdh ds,ajdw dHo'G apisj h' m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aphjcjs'hJ sj df>c rg dHw ]@ dHl sj ipdfbj aJ h,w sg wqjHgsj ] a[ aP. bjfSgbJ s' wpCgbJ s[ ipfH[ vH[ a[ RphVJ ipdfbJdry'G lj} ipdfbj q,oj B[dwbj m dHh ipdfbj fjf iPf ] a[ dHldry'G dHw lj} s[ dihj ]@ dul } aJ Vhk faj@ Rph aJ a[ijipdfbj v{ vr[@ lj} aJ faj ]@ blk dwM vHgH[ m a[i[ zi sjfjSg fgSj rg fjf ] m$$ dHl a'G Wjbs Rpl Vjv w'Hg WyVVhk wgaj ba[ dxi sPu[ f+[qg r,v dHLjij wi w[ WyV wgaj@##a[ig wg dH,Aj ]@ aP. s,l m$$ Rpl V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ zidry eigWg ]@ A'B'~A'B[ W,Dy[ hV m dqhi wi' m$$ Rpfi.a Wjvj ug} hpwq h'dHbj dw dHl f+[qg sg Li%j wirj w[ hj;i wi' m dxi

Page 882: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

100

bfpV[ uV wj fisj Tjw{ mmbfV[ l[rw wg lifi ijt{ mm

\b>e 285|

dHw WjWj ug sj fpijSj l[rw lg m qjaj~dfaj s[ l[rj dryujS a'G fdhvJ hg l[rj wisj hp.sj lg m dHl sg V"urjV vCwgdrbjhpS I'e lg m dHw rji dHl sg zi rjvg V[ WjWj ug w'vW[Vag wgag@ ##qhjiju@ ljcg wpCg drbjhpS I'e ] m$$ bjfS[zi rjv[ r,v dHLjij wi w[ W'vg@ ##dHl } aJ w'Hg d`wi Vhk@q{G aJ dHl } Whpa dwhj ] m dHh aJ firjh hg Vhk wisjug m aplk hg dHl } wpN wh' m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ Rpl }fp,DdAbj@ ##dwM WHg@ aP. dwM Vhk vCwg sj wjiu wisj ($$RpKai dry Rpl V[ W[Vag wgag@ ##ug qhjiju@ q[[i[ zi rjvgyjhp.sg ] dw q{G wpCg s[ f{l[ v{ w[ drbjh wiJ m q{G f{l[ Vhk

Wjvj ug Rpl sg Li%j wij w[ v{ bjH[ m dxi Rphg ipdfbj bjfS[h,o Vjv yp,w w[ Rpl } hg q'C w[ hpwq wgaj@ ##dHl } zidvuj w[ lJF w[ i,tSj m sp,Z~fp,a sg a'B Vhk bjH[eg m a[i[ df>cw'Hg epispbjij ] aJ Rpo[ uj w[ s' r[v[ q,oj B[wSj m a[ hpSaP. uj m$$ dHh ljij wpN Rpl s[ ljhqS[ rjfdibj m qhJfpitW[firjh@ dur[G WjSg dry ljdhW V[ s,Ddlbj ] f+F wRp dlqidhl[ W[qphaju[ mm dHw qjdHbjZjig ijulg W.sj vjfirjh ] mW[firjh qhJfpit hg hp.s[ hV m

V ujVg l.aV f+F dWVp bjV mm\b>e 1302|

Page 883: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

v{S[@ fp>V sj drbjh wiVj ]@ dul r[v[ q[i[ dry dh>qa fRPeg@wi dsbJej m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dwM s[rg@ Zg s[ f{l[v{ w[ dwl uVq dry q'C[Geg ( b{Vj r,cj fjf dwa[ rg W?dLbjVhk ujH[ej m$$ Rpl WgWg V[ bjdtbj@ ##qhjiju@ u[ ljc[ drydh>qa h'r[ aJ blk wi ds>Ds[@ aplk s,Dl' hpS dwr[G wigH[ m dHhaJ aphjc[ w'v hg W{nj idh>sj ] m$$ dxi Rpl l[rjsji r,v s[tw[ WyV wgaj@ ##dwM WHg@ aP. ws[ bjfS[ zi sg w'Hgsp,t~awvg` Vhk s,lg m$$ Rpl V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ q{G aJbjfSj b,ej lrjiV rjla[ l[rj dry v,Ddebj idh>sj hJ m q{Grg aphjcj hJ@ fdirji rg aphjcj hg ] m$$ dHh lpS w[ WjWjug WC[ f+l.V h'H[ a[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m lr[i[ aplk s'r[G us'Gzi'G bjdHY aJ w.dVbj } rg Vjv v{ w[ bjdHY m$$ Rpl a'G bev[dsV Rph s'r[G a[ aglig vCwg Vjv v{ w[ hpwq bVplji hj;ih' eH[ m WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ lji[ fdirji sg Li%jwirjY m$$ b>sivg Wjhivg Li%j hpwq bVplji l.a Vi{S dl>zug V[ wirjHg m Rpfi.a wpN lqJ lji[ fdirji } bjfS[ ljhqS[dWnj w[ w'Hg dqhi sg dVejh wgag a[ hpwq wgaj@ ##ujY@ w'Hgzi r[t w[ w.dVbj sj drbjh wi dsRp@ lptg ih[eg m$$ apiVv,De[ Rpl f+[qg V[ dxi W[Vag wgag@ ##qhjiju@ faj Vhk ws'G w'Hgzi dqv[ q[ig l[rj dry Vjej Vj fr[ m q{G dwa[ zi r[tS VhkujSj m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aP. zi b,fC@ uj w[ r[t epiPVjVw wg wisj ] m$$ Rph zi b,fdCbj@ b,De[ dHl sj V[C[ sjl.W.Zg zi bj dqdvbj a[ wdhS v,ej dw q{G a[ig vCwg rjla[dHw ue%j RpKa[ vCwj fl.s wgaj ]@ aP. y,v w[ r[t m dHh wdhSv,ej dw u[ a[i[ fl.s ] aJ lF wpN ngw ] m dHh Rpl s[ V[C[a'G diLa[sji lg m dHl V[ Rpl } LeV s[ w[ a'i ds,aj a[ Vjvhg drbjh sj dsV Vgba h' debj m bev[ dsV dxi l[rjsji

Page 884: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

102

sp,Z v{ w[ hj;i h' debj a[ WjWj ug V[ Rpl[ rwa hg api ujSsj hpwq ds,aj m Rpfi.a l[rjsji s,l debj dw WjWj ug liWwvj lqi,o@ u' yjhp.S l' wi rg lws[ hV a[ wirj rg lws[hV m b,De[ rg dHh dirju hp.sj lg dw a[ hpS rg ]@ drbjhLjsg s[ q"w[ RpKa[ b>si dv,f f'y w[ lpbjiVj m u[ dh>qa fr[aJ wpN VrJ rg dabji wi v{Sj@ dHh w'Hg w,yj w'nCj A'BjlqjV i,tS vHg dabji wi ih[ lV m wpN oJ fp,Bg@ ;qgV h[n'GwpN yJsg s[ ipfH[ dqv eH[ m epiWjSg dry l,y bjdtbj ] ^

fjA. wi'da be+Sgrh dVijl. bjl fPiVh mmdViZV FI. ZVr.ah i'egb> i'e t>cVh mmFea¥. Feda sjV. ijq Vjq epS wgiaVh mmfjiW+hq fpit sjajih VjVw epi l[rj dw>V vF¥a[ mmÊÈmm

\lv'w lhld*ag@ b>e 1355|

fPiV qhJfpit sg dVLwjq l[rj V[ i.e vj ds,aj m qhJfpitJsg f+l.Vaj rjdhepiP sg f+l.Vaj@ zi dry ?pLg sg vdhi s"CeHg m e+dhlag W.sj@ zi dry drbjh idybj h'dHbj@ eigWg]@ byjVw hg qjdHbj dqv eHg@ ljigbJ l'yJ dryjiJ qp,weHgbJ m WjWj V.s dl>z ug WyV wis[ hp.s[ lV@ e+dhlag w'vep;ji[ u'eg qjdHbj Vj h'r[ aJ Rph w"cg a'G t'Bj ]@ dwMdwe+dhlag sj w'Hg Fg wjiu qjdHbj a'G dWVJ dl,Zj Vhk h' lwsj mu[ ljZ w'v qjdHbj bj ujH[@ Rpl sj qV Vjq ufS dry Vhkv,esj m u[ ljZ h' w[ drwjiJ sg dyarVg dry ] aJ Rph rgw"cg a'G t'Bj h' uJsj ] m ?pLgbJ dry drbjh h' debj aJdrbjh s[ dsVJ dry dHl f+[qg V[ l[rj wiV sj V[q Vhkdabjdebj m dHl f+[qg V[ vCwg sg Ljsg wi ds,ag ba[ lpi?iPh' debj m dVIq bVpljji l[rj wisj dihj m wpN lq[G Rpfi.a dHhf+[qg bjfSg vCwg } Vjv v{ w[ WjWj ug s[ siLV wiV Fp,Dy'

Page 885: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

r,v } bj dihj lg m wpN lqJ rg ngw Vhk lg@ dHh s'r[G dfRp~ZgvCwg s[ drbjh rjv[ wpN w,fC[@ qjCj~q'Bj edhSj rg fjdHbjh'dHbj lg@ dHhVJ } ila[ dry vp,BS~t'hS rjv[ dqv eH[ mdHZi c[i[ dry WjWj ug dWiju[ h'H[ lV ba[ byjVw hg WyVwgaj@ ##Wjdvbj@ lj} dHw cJe dvbj w[ dsRp m$$ hpwq bVpljil.a Vi{S dl>z ug V[ cJe dvbj ds,ag m WjWj ug V[ Rpl rwat,si sj lj`j bjfS[ qp,t RpKa[ vf[dBbj h'dHbj lg m cJe v{SRpfi.a hpwq wgaj@ ##ljc[ bjlS rjvg w'nCg sj sirj;j W.swi' m du>Vj dyi blk b>si'G bjrj; Vj s[HgH[@ Wji Vhk t'v%Sj m$$hpwq bVplji sirj;j W.s wi ds,aj m wj`g lqJ awigWV dHwuJ c[T z>Bj sirj;j W.s dihj m dHl[ s"ijV wpN f+[qg Wjhi'GsiLV wiV bjH[ a[ sirj;j W.s r[t w[ Rph ]ijV lV m b,usirj;j W.s dwM wgaj ] m wpN lq[G Wjbs sirj;j t'dv%bjdebj m dul lq[G sirj;j t'dv%bj@ WjWj ug sj ligi i[a[ Vjvdv,WdCbj h'dHbj lg m dHh r[t w[ l.ea rg ]ijV lg ba[ l[rwrg ]ijV lV m lF } hpwq h'dHbj@ ##ljc[ ligi a'G i[aj NjC' m$$lji[ ligi } l.ea V[ dqv w[ lj` wgaj m ]ijV ba[ blyiulji[ lV m Rpfi.a Rph l[rjsji bjfSg vCwg lq[a bj hj;ih'dHbj m q,oj B[dwbj@ Rpl[ rwa hg Rph vCwg W'v fHg@ wdhSv,eg@ ##WjfP@ b,u bjfSg iPqg rjv[ WjdWbJ V[ i,Ddtbj wgag ] mduhC[ bjfJ } t'hS rjv[ dqv eH[ lV@ Rpl r[v[ dul V[ bjfSgi,Ddtbj wgag lg@ Rph dHhVJ WjdWbJ riej ba[ s' W.s[ dHhVJs[ Vjv h'i lg m$$ WjWj ug V[ Rpl[ rwa hg Rpl vCwg } yp,fwij ds,aj m Rpfi.a Rpl vCwg s[ dfaj } zPi w[ dwhj@ ##a.Pzi'G apiV r[v[ r[vj~wpr[vj Vhk r[tsj@ u[ b,u a[ig ijtg Vjhp.sg aJ wg WSsj@ RphVJ V[ vCwg t'h w[ v{ ujSg lg m$$

\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[qj dVrjlg a'G dqdvbj m|

Page 886: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

104

dlZ lqjdZ widh dVa Neijsphp v'yV dwbj h[i{ mm

b>adi u'da lWsp ZpdV uje{ldaepip Neip dVW[i{ mmËmm

\b>e 489|

qhJfpitJ sg dVa d*bj r[t w[@ idhSg~WdhSg r[t w[ wHgldal.eg l'yJ~dryjiJ dry bj w[ wpN l'y v{Gs[ hV@ us dwblvgba wpN h'i rg hp.sg ] m dHw rji WjWj V.s dl>z ug wv[iJrjv[ Fp,Dy' siLV wiV bjH[ lV a[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugV[ hpwq s[ w[ wv[iJ rjdvbJ sj bjlS dB,Dv[ Rpfi wirj ds,aj mbev[ dsV lr[i[~lr[i[ WjWj V.s dl>z ug dB,Dv[ Rpfi f{iJ dryu'Cj fj w[ Bdhv ih[ lV m Rpl lq[G qjHg sjaji w"i ojS[sjiVgV[ WjWj ug fjl uj w[ dLwjdHa wi ds,ag a[ dwhj@ ##[email protected] dl>z dB,Dv[ RpKa[ up,ag lS[ apdibj dxisj ] m$$ Rpl lq[G WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug ldhu~lpFjb bjfSg q"u dry v.q[ fH[lV@ RpKn w[ W{n eH[ ba[ WyV wgaj@ ##dHw rji dxi Rpl[ ai%Jwh' m$$ Rpl V[ dxi Rphg Rpfivg e,v sphijHg dw V.s dl>z dB,Dv[RpKfi up,ag lS[ apdibj dxisj ] m WjWj qhJ hdiVjq dl>z V[i'h dry bj w[ WyV wgaj@ ##ujh@ dB,Dv[ RpKa[ uj w[ r[t dwa[w'Hg up,ag sj dVLjV ] ($$ Rpl V[ r[t w[ ]ijV h' w[ WyV wgaj@##Vhk qhjiju@ up,ag sj dVLjV Ziag RpKa[ dwa[ Vhk ] m$$ dHh

Page 887: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

105

60dHw rji sjl dfaj ug Vjv VjVwli siLV wiV rjla[

debj m b,De[ WjWj HgLi dl>z ug Vjv dfAv[ Fp,Dy' s[ WyV y,Dv[ mRpfi.a WjWj HgLi dl>z ug V[ dfaj ug } fp,DdAbj@ ##WjWj ci'vg@bjfS[ WjWj ug sj Fjr wv[iJ rjv[ WjWj ug sj blvg Vjqwg ] ($$ b,De'G dfaj ug V[ RpKai ds,aj@ ##ug@ aphj} lF wpNfaj ]@ q{G wg s,lJ m$$ WjWj HgLi dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##Vhk@aP. hg s,l m$$ ##Fp,Dy' rjv[ WjWj ug qhJfpit rg wdh>Ds[ lV@ ditgug rg wdh>Ds[ lV@ duaV[ rg ldawjiI'e Vjq lV@ Rpl ai%JWpvjMs[ lV@ vjc Vjv ws[~ws[ h'i Vjq Vjv rg Wpvj v{Gs[lV m duhC[ blk Vhk wdh uJ dvt lws[ m$$ dxi WjWj HgLidl>z ug V[ WyV wgaj@ ##Vhk@ WjWj ug sj ligiw Vjq wg v{Gs[lV m$$ aJ b,De'G W;pieJ V[ s,Ddlbj@ ##ligiw Vjq aJ V.s dl>zrg v{Gs[ lV m$$ aJ b,De'G WjWj HgLi dl>z ug V[ WyV wgaj@##WjWj ug sj blvg Vjq bV.s dl.z ]@ bV.s v`; fiq RpKybrloj sj uSjdHw ] m bV.s FdHbj q[ig qjH[ ldaepiP q{

lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Rpl s[ f{iJ h[n s[rdabJ h,oi,Dt[ h'H[ hV@ Rpl s[ yiVJ sg ZPC } s[ra[ rg v'ys[ hV m hpwqdWVJ dwl[ } Vhk dqvsg m dHh V.s dl>z b,De[ rjvj V.s dl>zVhk ]@ hpS dHh bV.s dl>z ]@ qhJfpit ] m b,De[ rjla[ u[ljc[ w'v w'Hg wpN wdhSj h'r[ aJ dHhVJ } qhJfpit wh' m lFwpN dHl s[ dry ]@ dur[G a.P dwhj ]@ dHM ws[ ljc[ w'v Vjbjtk m dHl rji aJ a{} W?dLbj m

\dHh WyV qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 888: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

106

fjdHbj mm dHh f>eag WjWj HgLi dl>z ug V[ fC%g@ Vjv hgs,Ddlbj dw blk w[hi dl.z ijeg } bjt w[ dHw fiwiS dabjiwirjdHbj ] ^

bVs' bVsp zSj q{ l' f+DFp cgnj ijq mmyjdtbCj yjdtbCj q{ hdi ilp qgnj ijq mmhdi ilp qgnj qV qdh rPnjldaepip aPnj lhup FdHbj mmde+Dhp rdl bjdHbj q>evp ejdHbjf>y splB YdH Fjde edHbj mmlgav bjzjS[ b>Ddq+a WjS[ljuV l.a Wlgnj mmwhp VjVw hdi dlRp qVp qjdVbjl' f+DFp V{Sg cgnj mmÉmm

\bjlj A.a qhvj 5@ b>e 452|

dHh WyV WjWj HgLi dl>z ug sg ilVj a'G v[tw V[ bjfS[w.Vk lpdSbj ] m q[ig lqN bVplji l" `glsg l,y ] m u[ w'Hgl,uS bjfS[ bjf } WjWj HgLi dl>z ug Vjv'G dlbjSj lqNsj] aJ Rph ujS[ m

h'i WjWj V.s dl>z ug s[ dVwBriag h;Pig l[rw WjWjh;Pij dl>z ug rg WjWj ug Vjq ldawji ru'G bV.s dl>z hgv{Gs[ lV m h'i l.a l+g ijq dl.z qvPw[ rjdvbJ sg u' dvtadvtjig fjl ]@ Rpl dry Fp,Dy' rjdvbJ sj Vjq qhJ hdiVjqdl>z ba[ wv[iJ rjdvbJ sj Vjq bV.s dl>z hg ] m Rpfi.au' wpN qjaj~dfaj a'G v[tw V[ lpdSbj@ WjWj ug sj Vjq bV.sdl>z hg lpdSbj ] m

bV.s lWs figfPiS LWs ] m

Page 889: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

107

W+hq debjVg w{ qdV fiqjV.s mmW+hq debjVg w{ zdi lsj bV.s mm

lptqVg ljdhW sg b,nrk bLBfsg sg f>urk fRpCg ljigfC% w[ s[t vr'@ ldaepiP V[ bV.s fs sg wg drbjdtbj wgag] m epiP bqisjl ug V[ `piqjdHbj ] ^

w] VjVw bV.sp h'bj ldaepiP q{ fjdHbj mmldaepiP Vjv bF[s epiP VjVw Vjv dHw~dq,w bV.s LWs

WjWj ug sg fiq RpKy brloj } uVjRpS rjvj ] m v[tw sjlV[ aJ hg ridabj ]@ q[ij w'Hg Vrk e,v dvt w[ bjfSgdrL[LajHg uVjRpS sj IaV Vhk ]@ duV%J LWsJ dry Fp,Dy'rjdvbJ V[ WjWj ug rdcbjH[ ba[ RphVJ LWsJ Vjv hg WjWjug sg rdcbjHg v[tw V[ wiVg fiq Ziq lqdNbj ] m u[ sjlV[ bjfS[ w'v'G w'Hg e,v WVjRpSg dvtg h'r[ aJ ldaepiP ujSs[hV uJ sjl ujSsj ] m

lr{IjFPv yPw u' FHg hq a[ epil' dw>wi apq a[ W?Ljra mvju it' dVu Vjq bfV[ wgdl,t q{ apqi' ue qjdh whjra maP. Wtdl>s lsj lptsjdHwl' qv Vjdh dWt{ ApdBwjra mv'h[ a[ hq fjil@ bdi>c a[ y.sVqjVpt a[ lpi aP. hg WVjra m

\v[tw_wrg l.a't dl>z ug|

Page 890: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

108

u[ w' h'dH W] sjajip mmdalp s[Vhjip ujV{ ejrjip mm

\b>e 282|

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju sg WCg Wdy,ai vgv%jlg m ws[~ws[ dwl[ fjl'G RpZji[ ipfH[ q>e v{S[@ dwl[ V[ lqNSjdw l.a WC[ v'Cr.s hV@ dHhvJ w'v ep;ji[ u'e[ f{l[ rg VhkhV m wHg rji dHw ipdfbj uJ b,n bjV[ w'v'G s[ w[ WyV wiVj@bjfS[ ?;jV[ dry l..Fjv w[ i,tk WCg Wiwa fr[eg m duV%J~duV%JV[ Rph ipfH[ l.Fjv w[ i,Dt[ V[ wHgbJ s[ f+l.e aplk fC% yp,Dw[ h'Rph b,u v,tJfag WS[ hV m dtV qdh bri dtV{ qdh brijbyiu yva apqji[ m qhJ fpitJ } uJ aJ Rph lqN[ u' RphVJriej h'r[ uJ Rph lqN[ u' RphVJ s[ hi hpwq sg fjvSj wiVrjvj h'r[m dHl ai%J Fp,Dy' dHw dl>z bjdHbj dul sj Vjq higdl>z lg m dHl s[ w'v w'Hg b{lg rlaP lg dul yg; sg dHl} v'C hp.sg@ dHl } dqv uJsg lg m dHh w'Hg LWs sj ujfwisj lg uJ wpN h'i upea lg@ dHl F[a } WjWj ug ujVS mdul lq[G dHh f+[qg bjdHbj WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ bjfSjriajRp dHl ai%J sj wi dvbj@ dul ai%J WjWj ug hi f,Dt'Ghi dHw yg; s[ WC[ v'Cr.s h'S m dHl f+[qg s[ qV dry fajVhk wg d?bjv bjdHbj@ dHl V[ d?bjv } v{ w[ wpN qjdHbjWjWj ug } s[Sg yjhg duhCg upea dHl } s,lg lg wHg rjidHl V[ riag@ fi.aP wjqIjW Vj h'dHbj m Rpfi.a dHl f+[qg V[WjWj ug fjl W[Vag wgag@ ##qhjiju@ q[ig upeag dHo[ w.q Vhk

Page 891: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

109

wisg m$$ WjWj ug V[ dHl } f,pDdAbj@ ##aP. dwhC[ LWs sj ujfwisj lg m$$ dHl V[ LWs rg W'v w[ s,Ddlbj lpS w[ h;Pi V[WyV wgaj@ ##a{} dHh upeag dwl V[ s,lg lg m$$ aJ Rpl V[WjWj ug wv[iJ rjdvbJ sj Vjq dvbj aJ lpS w[ WjWj ug V[WyV wgaj@ ##RphVJ w'v u' wpN rg ]@ Rph ljcj ds,aj h'dHbj] m aP. dHh wpN wiV v,De[ V[ ljo'G bjdebj Vhk vHg aJ a[ijw.q fPij Vhk h'dHbj m aP. Wjhi uj a[ hpS wi m$$ Rpl V[ Wjhiuj w[ Rph wpN wgaj a[ qpC bjdHbj m WjWj ug V[ f,pDdAbj dwMWHg a[ij w.q WdSbj ] ($$ Rpl V[ W[Vag wgag@ qhjiju b,De[Vjv'G b,Zj WdSbj ]@ fPij aJ Vhk WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##b,De[Vjv'G b,Zj hg ih[ej@ fPij Vhk h'H[ej m$$ Rpl V[ W[Vag wgagqhjiju fPij dwM Vhk h'H[ej aJ RpKai dry WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##u[ a.P bjdebj v{ w[ wisj dxi aJ fPij WS uJsj aP.bjfSg qi;g wiV v,e dfbj aJ fPij Vhk WdSbj m b,Zj rga[ij aJ dihj ] a{} dHh yg; qhJ fpitJ V[ W?dLL wgag ]a[ij dvhj; wgaj@ Vhk aJ dHh rg Vhk lg idhSj@ hpS a{}bjdebj ] m a[ aP. R[hg ]G Vj duhCj dHw rjig lj} u.cj rjv[dqdvbj lg m Rpl V[ i' w[ dwhj@ ##ug@ q{G Rphg hJ m$$ Rpfi.aRpl f+[qg } Rpo'G yv[ ujS sj hpwq h'dHbj m

\dHh f+l.e v[tw } dfaj ug fjl'G f+jfa h'dHbj m|

Page 892: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

110

dlthp lWsp dfbjdih' uVqqiV wg B[w mm

\b>e 320|

lqi,o qhJ fpit l[rwJ a'G l[rj rg v{Gs[ hV@ l[rj s[Vjv~Vjv Vjq dlqiV wiV sg dwl ai%J lpq,a s[Gs[ hV@ w'vW{nj w[ dHw,vg~dHw,vg f>eag dwl ai%J lqNjMs[ lV m dHw rjiWjWj ug V[ iaV dl>z ci'vg } bjfS[ w'v Wpvj w[ hpwq wgaj@##lj} lptqVg ljdhW sj fjn lpSjRp m$$ hpwq bVplji fjnlpSjRpSj bji.F wi ds,aj m Rpl lq[G hg WjWj ug V[ lpq,a s[w[ l.fB vjRpS sg qdibjsj lqNj w[ fjn wijdHbj dxi hpwqwgaj@ ##dHw fjn i'; lpSjdHbj wi m$$ wpN dsVJ Wjbs s' fjni'; wiV sj hpwq wgaj@ h"vg~h"vg rZj w[ hpwq bVplji f>ufjn i'; wiV sj hpwq ds,aj m wHg dsV vejaji f>u fjnlpSjRpS a'G Wjbs da>V LWs h'i s,Dl[ ^

dayip qPdv V opCgs' duyip bjdf dw+fjvp mmlWs btpBp WjWj VjVwj tjdh tidy ZVp qjvp mm

\lv'w rjiJ a[ rZgw@ qhvj 5@ b>e 1426|

Ziq bio bip wjq q't qpwda fsjio Vjo mmlev qV'io fPdibj VjVw dvdtbj qjo mm

\ijqwvg A.a qhvj 5@ b>e 927|

uJ aP q[i{ rdv ] aj dwbj qphA.sj mmapZp lFp dwAp q{V' lRpdfbj uj a[ij W.sj mm

Page 893: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

111

63sMqn kY sunIAq pRB kI bwq ]kQw kIrqnu Awnµd mMgl DuinpUir rhI idnsu Aru rwiq ]1] rhwau ]

vtqg a'dB V bjrHg tjdH tidy ih.sj mmvt yRpijlgh q[sVg lF l[r wi.sj mmH[h r{ig dqa= lF wgdabj Vh q>edh q>sj mmv[tj w'dH V fpAHg uj hdi Wtl.sj mmbVsp FdHbj lptp fjdHbj dqdv epi e'dr>sj mmlF[ wju lrjdib{ uj apZp Fjr.sj mmÏmm

\qjiP rji ctS[ qhvj 5@ b>e 1096|

Rpfi.a da>VJ LWsJ sj rjig~rjig l.fB lptqVg ljdhW dryvpbj w[ dxi da>VJ LWsJ sg qjvj Vjv fjn sg qdibjsj lqNjw[ WyV wgaj@ Rpfiv[ s' LWs dwl[ lq[G wi v{S[ ba[ agujVhk wiVj dHh dwl[ lq[G w'v dWnj w[ wijrJe[ m aguj lF a'Gr,Z wdnV d*bj rjvj ] dHl dry FjHg q>N rjvg f+gdtbj hp.sg] m dHw rji dxi WyV wgaj Rpfiv[ s' LWs wiV[ h'S aJblk hpwq s[ w[ wijHgH[@ fp>DdVbj sg ija h'r[ dwl[ dB,DW[ RpKa[a{} dWnj s[HgH[@ us'G fjn wis[ } da>V z>DB[ h' ujS aJ fajvdry'G L[LVje sg W.l rjv[ dy,DB[ l,f qjdHbj v{ w[ bjRpSe[ mdHw~dHw q'hi uJ hgij v{ w[ b,De[ i,tSe[ ba[ Vqlwji wiw[ df,DA[ qpC ujSe[ dxi WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m bevg e,v dxiwiJe[ m$$ dHl a'G Wjbs awC[ h' w[ l[rj wiV sj hpwq h'dHbj mm

\dHh WyV v[tw } qjaj dfaj a'G lpdSbj m|

Page 894: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

112

kir ikrpw Apny pRiB kInynwm Apuny kI kInI dwiq ]AwT pihr gun gwvq pRB kykwm k®oD iesu qn qy jwq ]1]iqRpiq AGwey pyiK pRB drsnuAMimRq hir rsu Bojnu Kwq ]crn srn nwnk pRB qyrIkir ikrpw sMqsMig imlwq ]2]4]84]

\dWvjrvp qhvj 5@ b>e 820~21|

dHl lq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju fjl l[rjsjiFjr[G deSag dry o'C%[ lV fi.aP l[rj dlqiV r,cg deSag dryWjWj ug sg d*fj Vjv h' dihj lg m l.a Vi{S dl.z ug qdhdSbJrjv[ h;Pig l[rj wiV s[ Vjv Vjv dHw l" dHw fjn ufp ugljdhW sj i'; wis[ lV m l.a w[li dl>z ug hi lq[G ufp ugljdhW s[ fjn dry qeV idh.s[ lV@# dHhVJ } us'G rg r[t'fjn wis[ #RPna W{na l'ra Vjq whp VjVw uV w{ ls wjq mmdHhVJ sg dHh brloj lg m l.a dy>a ijq ug rg qla idh>Ds[lV m FjHg Vgvj dl>z ug } dur[G dfAv[ f+l.e dry dvdtbj@Rpl lq[G V;jij r[t w[ hi lq[G qlag dry NPqs[ idh>Ds[ lV mFjHg wfPi dl>z ihijlgbj@ qjHg t[q w"i a[ Rpl sg vCwg u.cJrjv[ rjvg hi lq[G h,o dry qjvj v{ w[ dlqiV dry v,eg idh>sglg m FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w'i W[L,w eH[ dwl[ spdVbjrgq>e ?jai lV@ fi.aP WjWj ug sg dqhi sg V;i lswj qV h'isj h'i hg h' debj lg m dHh lF W?dLLJ WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug qhjiju sg lg m l.a q>cv dry u' epS f>ur[G fjaLjhV[ woV wga[ hV@ Rph lF dHo[ ngw Tpws[ lV m

sMq mMfl mih hir min vsY ]

Page 895: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

113

afda qjdh njdT riajHg mmbVsp FdHbj spt Vjn[ FjHg mm

qhJfpit wiaj fpit Vjv bF[s@ u' wpN rg wiV@ dwl[ T.eaigw[ Vjv wiV@ wiaj fpit } lF wpN qV;Pi hp.sj ] m

hdi ugRp l'Hg widh du Fea a[i[ ujydh H[hp a[ij

sMq mMfl mih durqu sBu nsY ]sMq mMfl mih inrml rIiq ]sMqsMig hoie eyk prIiq ]1]sMq mMflu qhw kw nwau ]pwrbRhm kyvl gux gwau ]1] rhwau ]sMq mMfl mih jnm mrxu rhY ]sMq mMfl mih jmu ikCU n khY ]sMqsMig hoie inrml bwxI ]sMq mMfl mih nwmu vKwxI ]2]sMq mMfl kw inhcl Awsnu ]sMq mMfl mih pwp ibnwsnu ]sMq mMfl mih inrml kQw ]sMqsMig haumY duK nsw ]3]sMq mMfl kw nhI ibnwsu ]sMq mMfl mih hir guxqwsu ]sMq mMfl Twkur ibsRwmu ]nwnk Eiq poiq Bgvwnu ]4]

\F{iRp qhvj 5@ b>e 1146|

Page 896: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

114

dWisp mm\bjlj qhvj 5@ b>e 406|

dHw rji dHw w'hCg dwl[ aigw[ Vjv WjWj ug s[ blojVRpKa[ bj fhp.dybj m fdhi[sji V[ b>si bjRpS a'G i'dwbj m Rpfi.aRpl V[ WjWj ug w'v W[Vag wi ds,ag dw ##qhjiju@ dHw w'hCgq>eaj tCj ]@ b>si bjRpSj yjhp.sj ] m wg hpwq ] m$$ lpSVRpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rpl } b,De[ v{ bjRp m$$ bjdebjdqvS Rpfi.a w'hCg q.eaj b>si bj debj m Rpl } ljhqS[tCj r[t w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m Wjdvbj dHl }ljc[ avjb dry dHLVjV wirj w[ dvbjRp m$$ dHl hpwq Rpfi.al.a Vi{S dl>z ug Rpl } dHLVjV wirj w[ v{ bjH[ m dxi WjWjug V[ WyV wgaj@ ##dHl s[ Rpfi h'i yjsi fj w[ dHl } a[iJfjn lptqVg ljdhW s[ lpSjRp m$$ FjHg wfPi dl>z ihijlgbj ba[FjHg iaV dl.z V[ rjig~rjig a[iJ fjn lptqVg ljdhW s[ lpSjH[ mfjn lpSjRpS a'G Rpfi.a WjWj ug fjl uj w[ W[Vag wi ds,ag mdxi h;Pi V[ hpwq wi w[ bjfS[ fjl dWnj dvbj m dWnj w[ WyVwgaj@ ##Lp,Z ] m dHl sg yjsi vjh dsRp m$$ hpwq bVplji yjsivjhpS Rpfi.a lF V[ s[dtbj@ Rpl s[ ligi RpKa[ wLB sj w'HgVjq~dVLjV Vhk lg m Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##dHh lFlptqVg ljdhW sj f+ajf ] m lptqVg sj dVaV[qg dwl[ wpLBg RpKa[dVejh Fg wi s[r[ aJ dxi rg wpLB hB lwsj ] m$$ dxi Rphw'hCg } fp,DdAbj@ ##dwM WHg@ w'Hg awvg` ] ($$ aJ Rpl V[dwhj@ ##ug@ w'Hg Vhk m$$ a[ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dHlsg Li%j wij w[ dvbjRp m$$ hpwq bVplji Li%j wirjHg m Rpfi.aWjWj ug V[ Rpl } fp,DdAbj dw aP. dh>sP ]G dw qplvqjV m RplV[ h,o u'C w[ dwhj ug@ w'hCg sj w'Hg Ziq Vhk hp.sj m WjWjug s[ Wji~Wji wdhS $a[ Rpl V[ s,Ddlbj dw q{G dh>sP hJ m Rpfi.a

Page 897: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

115

Rpl } ijq~ijq sj q>ai W?L w[ hpwq wgaj@ dHl } ufsjihk m epiP VjVw Fvj wiVe[ m

dxi Rpl } fp,DdAbj@ ##aplk dw>DV[ uS[ dHw,Dn[ h' w[ q>eSbjH[ lg m$$ Rpl V[ dwhj@ ##ug@ A[ W.s[ q{o'G dWVJ h'i lV m$$ aJWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m u[ aplk lji[ dHw,Dn[ hg dHo[bj uJs[ aJ lF sj Fvj h' ujSj lg m b,u lqJ hg b{lj lg maP. hpS dwl[ Vjv w'Hg e,v Vhk wiVg a[ dHw,Dv[ V[ hg idhSja[ Vjq ufSj ] m$$

dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m qhJ fpitJ sg dqhi lswj

dHh idhqpiq mwih TwiF vrqweI ] Andu BieAw duK nwTy BweI ]

jnm mrn ky imty AMdysy ] swDU ky pUrn aupdysy ]

Bau cUkw inrBau hoie bsy ] sgl ibAwiD mn qy KY nsy ]

ijs kw sw iqin ikrpw DwrI ] swDsMig jip nwmu murwrI ]

iQiq pweI cUky BRm gvn ] suin nwnk hir hir jsu sRvn ]7]\eRpCg lptqVg qhvj 5@ b>e 287|

n.cj y.siqj rg ] ba[ y.sV rg n.cj ] blvg n.cg qhJfpit sg d*fj ds=LBg ] m #W+hq debjVg ds=LB b>Ddq+a Wilg m

y.sV y.s V lis ipda qPdv V dqBHg zjqlgavp ogr{ VjVwj uf>sC' hdi Vjqp mm

\b>e 709|

afs[ lCs[ qV aV } n.c W?Lg a[ ijq q>ai W?l w[f+v'w rg lpZji ds,aj m

\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 898: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

116

65!VjVw epiqpdt yvap ] r[thp v'wj bjdH mmv'wp dw r[t{ WfpCj dul V' l'Ng Vjdh mmdul r[tjv{ l' r[t{ dulp rdlbj qV qjdh mm

\b>e 847|

qhJ fpit s[ dVa Vr[G w"aw r[t w[ rg dwl[ driv[ sg LiZjWSsg ] m WjWj ug WyV wis[ hp.s[ lV dw hpS blk W{n[ hJw'Hg Vhk bjMsj@ ljc[ qei'G bj w[ f,oiJ $a[ q,Do[ iedCbjwiVe[ m b,u Rph' WyV l,Dy[ h' ih[ hV@ b{c[ b{c[ r,Dc[ w"awwi ds,Da[@ bu spVgbJ fC~lpS w[ ]ijV hp.sg ] qhJ fpitJ sgqjdHbj b{lg f+Wv hp.sg ] us'G yjhpS qjdHbj fj w[ Fpvj ds>Ds[hV m dHhVJ hg dsVJ dry WjWj ug V[ Fpv[tj s[S vHg dHwVrJ w"aw idybj m df>c Fp,Dy' sgbJ q;hWSJ } l,s w[ s'~s'da>V~da>V z>DB[ de,Zj fpbjRpSj ujS lq[G lF } s'~s' bjV[ s[S[vejaji dHw qhgVj dHh w"aw idybj m dHw qhgV[ s[ b>sib.si dul sj dwl[ sj qjCj q'Bj Fi'lj bjdHbj@ Rph rg Bp,Bdebj m le'G lji[ df>c dry wHg ai%J sg dV>Ddsbj h'Sg LpiP h'eHg m dwbj dryjij u.a uj bjdf FpvjdHbj mm dHl ai%J WjWjug V[ l.ljig W.s[@ Vei dVrjlg Fpv[t[ dry fj w[ h'i hg ai%Jsg vgv%j iy ds,ag m lF ai%J sg vgv%j drtj w[ fCsj fj ds>Ds[lV m

Page 899: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

117

bjdf FpvjdH bjf[ qda s[r{\b>e 225|

WjWj ug fjl dHw l.a ljZjiV duh[ w,fC[ fjH[@ wpN qlajVgduhg hjva dry byjVw dxisj~dxijMsj fhp.y debj m dullq[G fdhi[sji ijhk bjdebj v{ w[ WjWj ug s[ ljhqS[ bjw[siLV wga[@ WjWj ug V[ Rpl r,v dVejh wi w[ WyV wgaj@##Lp,Z ]@ duo[ bjRpSj lg bj debj m$$ Rpfi.a Rpl } W{nS rjla[W'ig s[ w[ w'ng s[ WiJc[ dry bjlS vrj ds,aj m dxi hpwqbVplji s' r[v[ v.ei dry'G f+Ljsj AwS sj hpwq h' debj mRpfi.a s' r[v[ v.ei dry'G f+Ljsj A,w v{Sj a[ dxi dHwJa dryhg W{n[ idhSj m awigWV dHw qhgVj WgaS df,DA'G WjWj ug V[

wp.cvgbjFea uea w' nea ] Fea Vj nje{ w'dH mFeaV w' l'Hg ne{ u' FeaV u{lj h'dH mFea u{lj h'dH qiV a' dWV qi ujr{ mbjfj Fjr erjdH dlqiV l[rj dya vjr[ mwh[ sjl ldaVjq dl>z Fpdvbj idh>sj uea mbjfSj bjf ApfjdH uea w' nes[ Fea m

\dHh f+l.e qjCP dl>z Fp,vi Fp,Dy' dVrjlg a'G dqdvbj m|

Page 900: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

118

dHw dsV dHl qhjaqj } bjfSg h;Pig dry Wpvj w[ WyV wgaj@##a[ij epiq>ai wg ] ($$ Rpai dry Rpl qhjaqj V[ s,Ddlbj@ ##ug@rjdhepiP ] m$$ dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dZbjV da=wpBg sjdw dw>Ds[ sj m$$ Rpl V[ s,Ddlbj dw da=wpBg dry dZbjV wisjhJ m dxi aglij WyV WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##a{} da=wpBg s[ dryu' f+wjL bVpFr hp.sj ] Rph dwaVj wp ] m ##Rpl V[ s,Ddlbj@##ug@ e'vw ] dHw npfjHg s[ du>Vj ] m Rpfi.a WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##Lp,Z ] a[i[ epiP sj wgaj h'dHbj WyV fPij wi w[ a'iJe[ mawCj h' w[ ihk m$$ ngw dHl a'G wpN lqJ Wjbs Rpl sg hjvaWCg drbjwpv h' eHg[ dur[G WjSg dry dwhj ]@ dabwa uv.Vh ugr qgV. Vh dabjde yjda+w q[z q>cvh mm WjS W[Z.y wpi.wVjs. bdv W.ZV wplq WjlVh mm yiV wqv iy>da l.ah VjVwbjV V ipya[ mm \b>e ÏÈÐ| ba[ hi lq[G W{ije rjvg brlojdry ih[ m n.c[ n.c[ ljh vr[G f>o dVhji[ wjqVg v'yV Fig v[Rpljlj mm Rpl sj tjSj~ fgSj Whpa zB debj m dHw dsV WjWjug V[ w[li dl>z } fp,DdAbj@ ##w[li@ dHh duhCj ljZP VrJbjdHbj ] dHl sj wg hjv ] ($$ aJ w[li dl>z V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ Rph aJ dsV ija aCxsj idh>sj ] m$$ Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj ##u[ rlaP ailj~ailj w[ dqv[ aJ wsi hp.sg] m Lp,Z ] m$$ dxi dHl a'G wpN dsV Wjbs WjWj ug V[ Rplqhjajqj } bjfS[ fjl l,s w[ WyV wgaj hpS a[ig f+gdtbjh' yp,wg ] hpS bevg e,v a[i[ Vjv wiJe[ a[ dxi hpwq bVpljibjlS iP.qg wij ds,aj a[ Rpl V[ hpwq bVplji iP.qg idh>Ds[ LWsbdFbjl wgaj m dHw lq[G bj w[ F'uV A,w ujsj dHw dsV dullq[G F'uV AwS bjdHbj@ Rpl s[ qp,t $a[ bugW ai%J sg Nvwba[ ?pLg lg m b>aiujqg WjWj ug V[ Rpl[ rwa hg Rpl } bjfS[h;pi Wpvj w[ hpwq wgaj@ ##v.ei dry'G F'uV A,w w[ hpS aplk

Page 901: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

119

ugbj qjdi ugrjv[ l'Hg bripV w'Hg it{ mm

\b>e 150|

dHw rji y[a sj qhgVj lg a[ qkh hV[ig a[ eC[ W[b>afH[ m eC[ f{S wiw[ ujVri Fg qi[ m Rpl lq[G Ljq sj rwalg a[ WjWj ug V[ sp,Z AwS sg dabjig wi vHg m l.a Vi{Sdl>z ug V[ hpwq bVplji ljij ljqjV dabji wi w[ WjWj ugb,De[ W[Vag wi ds,ag m Rpfi.a h;Pi bjfS[ bjlS a'G RpKn w[sp,Z AwS vHg W{n eH[ m byjVw hg WjWj ug sg dVejh w'nCgs[ sirj;[ r,v eHg@ Rpo[ dHw qig h'Hg dyCg fHg lg m h;PiV[ l.a Vi{S dl>z ug } fp,DdAbj@ ##Wjdvbj@ b"h wg dfbj ] ($$RpKai dry l.a Vi{S dl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ b,u

uj lws[ h' m aphjcj wjiu Lp,Z ] m$$ d*fj wBjt brv'wV wgV'sjlp sj sPt dWsjdiY mm

ujl a[u wi y.s lPi wia[ f+wjlj mujl Vjq w' ufa Fiq F{ h'ra Vjlj mujl hpwq w' qjV frS dxiag y"x[i[ mujl Vjq w' ufa wjv Vdh bjra V[i[ ml'Hg Vjq bypa wiajfpit da=epS baga ls idha ] ml'Hg iPf qhJ hdiVjq dl>zbV.s dl>z w' wdha ] m

\dHh f+l.e rg qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 902: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

120

eC%[ Whpa fH[ lV m duV%J dry dyCgbJ@ uV"i Whpa qi[ hV mdHh dHw dyCg aphjc[ bjlS s[ ljhqS[ qig fHg ] m$$ Rpfi.ah;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@ RpKa[ dB,Dv[ rjvg qBwg dry'G uvdvbj w[ dHl s[ RpKa[ fj s[ m$$ hpwq bVplji l.a Vi{S dl>zug V[ dB,Dv[ rjvg qBwg dry'G uv dvbj w[ dyCg Rpfi o'C%jduhj fj ds,aj m dqiaw wRp ugrjvVhji mm qhJrjw bVpljidyCg duMsg h' w[ Rpc eHg m Rpfi.a WjWj ug WC[ h,Dl[ Rpllq[G FuV dl>z Vjq sj qdhij dl,t WjWj ug sg h;Pig dry W{njlg m Rpl V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ ujVri W[b>a qi[ fH[ hV m$$lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##ljHk v'wj@ u' h'dHbj@ Rpl s[hpwq Vjv h'dHbj dHh w'Hg aqjLj Vhk u' b{r[G drtjdHbj ujr[aP. bV.s ihp m$$ dxi FuV dl>z V[ dyCg sg e,v yvjHg lpSw[ h;Pi V[ WyV wgaj@ #blk dwa[ dfAv[ lq[G dry af,Ddlbjwis[ lg@ dHw d;qksji sj fdirji ljcg l[rj wisj hp.sj lg mdHh dyCg Rpl sg vCwg lg@ dHh vCwg us'G rg ljc[ w'vbjMsg qV } t'v wiV rjvgbJ e,vJ wisg@ Whpa lqNjH[a[ rg Vj lqNg m dHw dsV dwa[ ljc[ w'v'G dHl } WyV dVwvdebj aP. dyCg rJe W'vg uj ihg ]@ ypf wi w[ W{n m Rpl lq[Ga'G dHh qi w[ dyCg s[ iPf dry bj ihg ] m dHl rji qi w[dHl[ ujq[ dry hg dHl } sPug rji dyCg sj ujqj Fpeaj dsaj] m dHl a'G b,De[ dHl sj wdvbjS h'H[ej m

ujl Vjq w' Vje ufaj dsV ijagujl Vjq s' l.a Fea ejra fiFjagujl Vjq epiP e+.o q[G ldaepip Rpyji[ujl Vjq V" t>c idrY W+dhq>c qNji[l' Vjq fdaa fjrV fpVga qV uVq uVq wg sdha ] ml' iPf qhJ hdiVjq dl>z bV.s dl>z w' wdha ] m

Page 903: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

121

l'Hg h'dH du wia[ Fjr{ wdh w{bjfp rEjrSj mm

\b>e 1086|

l.ea wiVg@ qhJ fpit sg l[rj wiVg@ i;j dry idhSj@qhJ fpit sj siLV wiVj@ qhJ fpit sg iq; Vj lqN lwSg@qhJ fpit wpN wdhS uJ Vj wdhS W.s[ sj Fvj bjfS[ bjfwpN wdhSj@ qhJ fpitJ fjl'G l[rw wHg rji Fpv[t[ dry f{ uJsj] m dHo[ WjWj ug fjl dHw l[rw lg@ Rpl V[ WjWj ug fjl lrjvfjdHbj a[ wdhS v,ej q{G rg aphjcj l[rw hJ ba[ ci'vg rjv[s'r[G uS[ aphjc[ l[rw hV@ Rph rg QigW hV a[ q{G rg QigWhJ m u[ aplk hpwq wi' aJ RphVJ sg vCwg sj diLaj q[i[ vCw[Vjv h' ujr[ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##RphVj sg w.dVbjaJ w.dVbj hg ih[eg@ e+dhla s[ u.ujv dry Vhk xl[eg m RplV[ dHl WyV } Vj lqdNbj Rphg Rpfivg e,v wHg r[i sphijHg mdHl a'G Wjbs us'G rg lqJ dqvsj aJ dHh l[rw dHh' hg e,vwisj m WjWj ug w'Hg WyV Vj wis[ ba[ ypf hg idh>Ds[ m dHwrji dHl l[rw V[ WjWj ug fjl dxi dHh W[Vag sphijHg dwqhjiju q{G ljig Rpqi l[rj wgag@ wpN aphjc[ fjl'G q>Ddebj Vhk mWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aP. hpS wpN q>e v{ m$$ Rpfi.a Rpl V[Rpfivg diLa[ rjvg e,v dxi whg m WjWj ug dHh e,v lpS w[h,l fH[ a[ WyV wgaj@ ##u[ blk a[i[ qp>Dc[ } dHhVJ sg vCwgsj diLaj wijRpS v,De[ x[i aP. Vhk q>VSj m$$ Rpl V[ dxi W[Vagwgag@ ##ug@ q{G dabji hJ m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@

Page 904: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

122

a[ij hpwqp bfji ] w'Hg b>ap V fjH[ mm\b>e 396|

dHw rji WjWj ug V[ FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i@agug dHhVJ sg vCwg da>VJ } h;Pig dry Wpvj w[ hpwq wgaj@##Vgvj dl>zj da>VJ sg Lij wi w[ dvbjRp m$$ Rpfi.a hpwqbVplji Vgvj dl>z ug Li%j wij w[ dvbjH[ a[ dHl a'G WjbsiaV dl.z ci'vg a[ u{ w"i } dVaV[q Wji[ fp,DdAbj aJ dHhVJV[ du>DV[ hpwq bVplji ufp ug ljdhW s[ fjn wis[ lV s,Dl[ mug s'r[G l,ai~l,ai fjn ufp ug ljdhW s[ wis[ hJ aJ WyVwgaj@ ##Lp,Z ] m$$ dxi fp,DdAbj w'Hg ds=LBJa V;i bjdHbj a[dxi W[Vag wgag@ ##qhjiju@ lj} s'hJ } dHM dsdlbj dur[Gblk tC[ hJ@ ljc[ b,De[ dHw tPh ] Rpl sj fjSg bjfS[ bjfWjhi } bj dihj ] m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dHh q[hi sgdVLjVg ] awC[ h' w[ dVaV[q a[ l[rj wi' m$$ ngw dHhVJ dsVJdry WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##ljc[ w'v qhJ fpit bj ih[ hV@RphVJ Vjv l.ea Fg h'r[eg@ aphj} Rpl l.ea sg l[rj wiVsg upeag s,lgH[ m$$ aJ FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i V[W[Vag wgag@ ##s,l' qhjiju m$$ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj dw

##v{ lpS v{ a[i[ qp>c[ } diLaj f,wj@ dHl w.dVbj sg Rpqi b,ndsV sg ] a[ij qp>cj rg ujH[ej diLaj f,wj m s,l@ a{} qV;Pi] m$$ dHh WyV lpSs[ lji hg Rph l[rw yp,f h' debj dHl a'GWjbs Rpl V[ b,De[ rjla[ e,v wiVg W.s wi ds,ag m

\dHh WyV qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 905: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

123

bjfS{ FjS{ u' yv{ FjHgdrApdC y'Bj tjr{ mm

\b>e 602|

dHw rji u[n~hjC s[ qhgV[ WCg hV[ig bjHg m ljig ijadq,Bg Rpcsg ihg m Rpl lq[G duaV[ l[rw WjWj ug sg h;Pig drylV lF V[ ija uje w[ dWajHg m b,De[ dul lq[G WjWj ug s[ bjlSsj sirj;j tp,v%sj lg Rpl[ lq[G hg sirj;j tp,Ddv%bj aJ h;PiV[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@ wpN l[rjsji Wpvj w[ ljc[ ligi ba[bjlS RpKa'G i[aj dq,Bg NjC dsRp m$$ Rpfi.a Vi{S dl>z ug V[duV%J duV%J l[rwJ s[ Vjq WjWj ug V[ vH[ RphVJ } Vjv v{w[ WjWj ug s[ ligi ba[ bjlS RpKa'G i[aj bjdsw NjC ds,aj mi[aj NjCV lq[G WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dHh duhCj i[aj ljc[ligi Vjv dy>WC debj ] dHh i[aj y"rg WgqjigbJ sg srjHg

us'G qhJ fpitJ s[ Vjv bjHg l.ea v.ei A,w w[ hB[ aplk RphVJs[ uPn[ FJc[ qJuS rjla[ v{ ujS[ u[ fp,AS aJ aplk bjfS[ bjf} VjHg wdh s[Sj m dxi dHh l[rj dqv[eg@ du>DV[ A'B[ WS w[ l[rjwi'e[ xv rg RpaVj hg r,cj dqv[ej m

qV duRp bfpV[ f+F FjrRp mmVgyhp Vgy Vgy bda VjVj h'dH eigWp WpvjrRp mm

\b>e 529|

dHl upea Vjv l[rj wiV sj T.e ba[ qhjaq lqNjdHbj m\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 906: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

124

] m$$ dHh ljig l[rj wiV Rpfi.a FuV dl.z cjvg qpC w[bjdHbj aJ wpN lq[G df,DA'G FuV dl>z s[ f[B sis LpiP h' debj m;'i~;'i sg hjH[~hjH[ wiV v,e dfbj m c[i[ dry WjWj ug sjhpwq lg@ w'Hg l[rjsji Wgqji h' ujH[ lj} ?Wi wi' m dHh hpwqbVplji WjWj ug w'v FuV dl>z sg Wgqjig sg ?Wi wi ds,agbe'G WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##FuVj rg v'wJ sj dHvju wisj] hpS aJ w.q dHr[G hg y,Dv[ej m Rpl } fp,DA' wg h'dHbj ] a[dwr[G h'dHbj ] m$$ dul lq[G FuV dl>z } fp,DDdAbj aJ Rpl V[dHl ai%J s,Ddlbj b,u lr[i[ dul r[v[ WjWj ug s[ ligi RpKa'Gi[aj NjC ih[ lg aJ WjWj ug V[ dwhj lg@ ##dHh i[aj y"rgWgqjigbJ sg srjHg ] m$$ dHh lpS w[ wpN i[aj bjfS[ w'v i,tdvbj lg m dul r[v[ q{G df>c dry cjvg wiV debj b,e[ dHwzi dr,y vCw[ s[ dT,c dry sis h' dihj lg@ q{G ail wi w[Rph qhjiju s[ ligi rjvj NjdCbj i[aj dHw ypBwg Rpl qp>Dc[} tpbj ds,aj@ qp>cj aJ Rpl[ r[v[ hg ij;g h' debj fi q[i[ dT,cdry o'C%j sis duhj h'S v,e dfbj a[ dxi h"vg~h"vg rZ debj@cjvg wi w[ bjRpS df,DA'G Whpa rZ debj m dHh' ?Wi WjWj ugw'v s,lg Vjv hg W[Vag wi ds,ag@ ##qhjiju@ FuVj aJ Whpab"tj ]@ dqhi wi' m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dsV Tvs[ awdHh' w.q ih[ej dxi bjijq wiJe[ m V.s vjv sg dHh' i;j ] m$$

bjfS[ FjS{ u' yv{ FjHg drAC y'Bj tjr{ mm\dHh WyV r,cj N.cj dl>z l[qj dVrjlg a'G dqdvbj m|

Page 907: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

125

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgvugij d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisjiueaji dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+ar[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[df>c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[df>c s[ V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ mdHl drywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| VjvuJ dHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%Jsj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hVba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg mWjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfPvjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV mWjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsVhg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRGbj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%J

Page 908: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

126

sg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbqsg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'GWjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjfV[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHgdabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBgWjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idhw[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPvFjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G WjbsWjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwliq>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHgba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sVdl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjfug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHgl[rj fPigbJ wgagbJ wjxg bu[ y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'GlwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y f>ujW@ IP!fg! ijulojV@qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ Ljdqv hV m awigWVw'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJy,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[lV m bjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.aWjWj wp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJw'Hg W[Vag wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v

Page 909: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

127

] Fdibj dfbj ] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ugV[ l[rj sj bjtSj WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>eadvbj w[ l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>Fh'Hg WjWj wp>sV dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[qdl>z ug w'v FpKy' ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjfug } l"Gf ds,aj ] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ugsj l.a WjWj t[q dl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[V[Caj r,Z eHg m WjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-2 rjv[ qhJ l.fB fjn VjVw li sgbJ njnJ dr,y wirjH[ba[ l>eaJ } b>dq+a A,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dhawHg i[v Ijaij@ W,l Ijaij@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJwgagbJ m l.a WjWj wp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbsl.a WjWj lpts[r dl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHgdr,y 250 wqi[ h;Pi ljdhW \liJrj| 5 epispbji[ ljdhW wHgv.ei yvjH[ a[ l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ugsg dcRPBg uf af $a[ vejHg duhCg bjf ug V[ W[tPWg dVFjHgdHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug} tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhk lws[ dw blk a[i[ $a[dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVgWjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;PiljdhW@ 2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[Vjq wgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqg

Page 910: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

128

s[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'Gdv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKv'G slaji W.sg wgageHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>cl[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJhdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[rdl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[e,sg ljdhW sg l[rj wirj ih[ hV m

¬¬¬

Page 911: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

1

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju

c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje debjirJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJ

WjWj t[q dl>z ugf+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q""uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP>qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 912: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

2

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJ

WjWj t[q dl>z ugf+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^

df+>Br{Kv146@ dH>clB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

Page 913: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

aawijbjf[ s[t{ bjf[ WPN{ bjf[ ] rSujij 5FPvdh Wjdiw bdVw vt Wigbj bV nRpi Vjhg uh ujaj 7w'dB bfijZ t>cV w[ sja[ apN dWVp wRpVp RpZji[ 8udv odv qhgbdv fdPi fPiV wgB hlda lqjdVbj 11sphj dldibj wj bjdf lpbjqg mm t[v{ dWel{ b>aiujqg mm 13l[rw wg qVlj fPig FHg mm ldaepi a[ dViqv qda vHg mm 16sjlV sjl i[Sp sjlV wg uV wg Bhv wqjrRp 17whp wWgi dudV sgbj fvgaj dadV a{lg Nv s[tg 19a[ig wpsida aP] ujSdh bRpip V sPuj ujS{ mm 22lFp w'dH qgnj q>Dde s[t{ tlq Fjr{ l' wi[ 24Fpdvbj bjdf lqpNjdHlg uj wRp Vsdi wi[ mm 26lj l[rj wgag lxv ] duap ldaepi wj qVp q>DV[ mm 28ldaepiP lsj sdHbjvp ] FjHg drSp Fjej dwbj fjHgb{ mm 29hdi ilp fg uV lsj da=fajl[ dryhp bjfp erjH[ mm 30dlt wg epip spiqda qvp dhi{ mm epi WyVg hdi Vjqp Rpyi{ mm 32wjh[ F+qa hRp apq F=qhp V FjHg idrbj i[ idrbj l+W ojV mmÉmm 33a[ij FjSj lFp dwAp h'r{ mm qV hdn wgy{ b>da dre'r{ mm 35H[hj Feda uVp ugra qi{ mm epi filjsg Fruvp ai{ mm 39bjfS{ FjS{ u' yv{ FjHg drApdC y'Bj tjr{ mm 42lj l[rj wgag lxv ] duap ldaepi wj qVp q>DV[ mm 44ijq ijdH h'dh W{s WVrjig 45Fea qpt{ a[ W'vs[ l[ ryV h'r.s[ mm 47u[rcp ljdhWp a[rc sjag s[ s[ wi[ iujHg 50epiWjSg l.ea dWVj sPug YB Vhg ] ijHg 51wv[iJ sg l.ea V[ Fp,Dy' siLV wiV bjRpSj 53dul V' ljdhWp rcj wi[ l'Hg rc ujSg mm 55epi wg dlt w' drivj v[r{ mm VjVw dulp bjdf rdcbjHg s[r{ mm 59l' WpN{ dulp bjdf WpNjH[ mm 64

Page 914: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

wgaj v'Cdh l' widh apN dWVp wAp Vjdh mm 65bjdf RpfjrV bjdf lZiVj mm bjdf wijrV s'lp V v{Vj mm 67qV YdH dsVl Z.dV firjVj 71uj w{ sidl fjf w'dB Rpaji[ 73bdVw dWzV a[ ljZP ijt{ 75zdi a a[i{ lFp dwAp ] dulp s[dh lp fjrH[ mm 78l.t[f ba[ ;iPig ZgiRp s[dt apqji[ i.ej mm 82q{ f[dtY ig RPyj q'hVp lF a[ RPyj mm 89qjdHbj qqaj q'hSg dudV drSp s.aj uep tjdHbj mm 96w'dB dWzV dhi[ dtV qjdh mm 97bjlj qVlj lF a[ig q[i[ lpbjqg 99H[wp aP h'di r[l Whp a[i[ mm VjVwp ujS{ y'u V a[i[ mm 102t[ap up qJdcY lPiqj bW uPNV w' sjRp mmÉmm 104u' aP widh wijrdh lpbjqg lj qlvda firjSp mm 105u{wjip wgY Ziqgbj wj fjfg wRp c.cp sgYdH mm 107u{lg bjlj a{lg qVlj mm u{lg qVlj a{lg slj mm 108dHdV qjdHbj uesgl epljHg apqi[ yiV dWlji[ mm 109u' apq wihp l'Hg Fv hqi{ f[dt VjVw lpt yiVji{ mm 111whp FgtV spdH V{V l.a't[ uh s[tj ah l'Hg mm 112yjwip whgb{ tlq wj lRph[ Rpai s[dH mm 113FH[ d*fjv lpbjqg q[i[ ugRp mm 114dulp Fjr{ dalp bjfV VjdH vjr{ mm dulp Fjr{ dalp t[v dtvjr{ mm 119apqig dWdZ apq hg ujVhp 120fPij epip fPig WSa WSjHg mm VjVw Fea dqvg rdcbjHg mm 123uj wj hdi lpbjqg f+DFp W[vg m fgC eHg dxdi Vhg sph[vg m 124Fidq FpvjHg lFp uep dxig xjrg h'Hg Fjdv mm 128uj wRp Wtl[ q[v[ l'dH mm b{o{ Yo{ lsj lptp h'dH mm 131l>a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 133

­ ­ ­

Page 915: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

bjf[ s[t{ bjf[ WPN{ bjf[ ] rSujij

l[rw l[rj wi w[ sjaJ f+jfa wisj ] m sjaJ f+jfa wiw[ dxi l[rj wi[ aJ h'i W?dLLJ v{S sj bdZwjig WSsj ] mh'i W?dLL dqvS lq[G f+gdtbj sg wlr,Bg rg v,esg ] m fjlh'S RpKa[ Vr[G bhps[ qpijaW[ dqvs[ hV m dHw rji l.a Z.Vj dl.zug } FjHg iPf[ Vei a'G Wpvj w[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[hpwq wgaj@ ##aplk l+g b>Ddq+ali ujRp m ljc[ r,Dv'G Rpo[ dHw l" dHwipfH[ sg s[e wij w[ bisjl wirj w[ bjRp m Vjv hpwq wgajdw bjRpS ujS lq[G ljrZjVg i,tSg m dHl WyV s[ dry w'HgF[s lg m hpwq bVplji l.a Z.Vj dl>z ug l+g b>Ddq+ali } y,vfH[ m higw[ f,aS sdibj fji wiV lq[G Rpl r[v[ W[Cg yC% w[ fjih'Hgsj lg m dul lq[G l.a Z.Vj dl>z ug V[ sdibj fji wiV lq[Gq,vjh } dwhj dw blk fji ujSj ]@ W[Cg yvjRp aJ q,vjh V[dwhj dw b"h r[t'@ q[ij f,pai sis Vjv qi dihj ]@ N,B~fv sjf+jhpSj ] m q{o'G dHh w.q z,DB'~z,B b,u aJ Vhk h'Sj m Rpfi.a l.aZ.Vj dl>z ug V[ rg vCw[ sg hjva r[tg@ duhCg dw Whpa hgsptsjHg lg m qV dry ail bj debj m Rpl[ lq[G sdibj dry'Glp,yj uv v{ w[ WjSg sj fjn wi w[ uv s[ ds,aj m fgS ljihg W,yj a.sipla h' debj m dHo[ Fp,Dy' byjVw hg Rpl lq[G WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ Z.Vj dl.z} u' blk WyV wgaj lg dw ljrZjV h' w[ ihk@ Rph ljrZjVVhk dihj m$$ Vgvj dl>z V[ W[Vag wgag@ ##ug@ lqN Vhk bjHg m$$b,De'G WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Rpl s[ bjH[ a'G faj v,e ujH[ej m$$

Page 916: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

Rpfi.a FjHg Vgvj dl>z yp,f wi debj m ngw dHl WyV a'Gda>V~yji dsV Wjbs Ljq s[ lq[G WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##Vgvjdl>bJ@ aP. Wjhi fdhi[ $a[ tCj h' uj@ h'i dwl[ } Vhk i'wSj@ u[Z.Vj dl>z bjr[ aJ Rpl } i'w s[Sj m wdhSj dw duV%J f{iJ RpKa[tCj ]@ dHo[ hg tCj h' uj m dxi lj} ?Wi wi s[Sg m$$ hpwqbVplji FjHg Vgvj dl>z fdhi[ RpKa[ tCj h' debj m

dul rwa l.a Z.Vj dl>z ug bjH[@ siLV wiV sgbjdebj q>eg aJ b,De'G FjHg Vgvj dl>z V[ WjWj ug sj hpwqlpSj ds,aj m Rpl lq[G l.a Z.Vj dl>z ug@ duV%J wsqJ Rpfi tC[lV@ Rpo[ hg tC[ h' eH[ m Rpfi.a FjHg Vgvj dl>z ug V[ h;Pis[ fjl fhp.y w[ Z.Vj dl>z ug sg W[Vag wi ds,ag m h;Pi V[lpS w[ WyV wgaj@ ##fil'G e,v wiJe[ m$$ dul rwa Ljq sjrwa h'dHbj@ v.ei dabji h' w[ bjdHbj@ l.ea s[ dry v.eiriaS lq[G dxi l[rwJ V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ l.a Z.Vjdl>z } v.ei rias[ lq[G b>si l,sgH[ dw Rpo[ fpyj s[HgH[ ($$h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rpl } Vj b>si Vj Wjhi dwa[ v.eiVhk s[Sj m$$ dHl ai%J l.a Z.Vj dl>z ug dVi bjhji Fjr Fp,Dt[dahjH[ hg dHw' oJ Rpfi tC[ ih[ m agli[ dsV hpwq wi w[ Wjhihg v.ei Awj w[ hpwq wgaj@ ##a{} F[dubj dwl w.q a[ aP.wgaj wg m q,vjh s[ fp,a } aP. uv dwM ds,aj m a{} faj ]Rpl V[ qi w[ iju[ s[ zi uVq v{Sj lg@ aP. Rpl } Fp,t V.es[ zi W.V% w[ dWnj bjdHbj ]G m aP. y.eg e,v Vhk wgag m hpSaP. dHo'G hg FjHg iPf[ ydvbj uj m c[i[ dry du>Vj dyi a{} Vjl,sgH[@ aP. Vhk bjRpSj m$$ Rpfi.a l.a Z.Vj dl>z ug V[ W[Vagwgag@ ##q[i[ fjl'G Rph l[rj wijHg ujRp u' b,De[ FjHg iPf[ drywi~wij ih[ h' m dHaVg dqhi wi' m$$ hpwq wgaj@ ##Lp,Z ]@ Rphl[rj aP. wig y,v m$$ Rpo'G hg Vqlwji wi w[ l.a Z.Vj dl>z

Page 917: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

FPvdh Wjdiw bdVw vt WigbjbV nRpi Vjhg uh ujaj

l.a FjHg Z.Vj dl>z ug sj WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[hpwq bVplji WjWj ug s[ ljhqS[ bjRpSj ujSj W.s h' debjlg fi.aP l[rj Vhk A,cg m b,De[ aJ ws[~ws[ bj w[ siLV wis[lV m dxi FjHg iPf[ Vei a'G l[rj dry sp,Z dHw,nj wi w[ F[uds>Ds[ ih[ m Vjv ws[~ws[ l[rj wiV rjv[ ijhk siLV wiV rjla[W[Vag wi s[Sg m WjWj ug V[ lpS w[ ws[ yp,f idhSj ba[ ws[WyV wiVj dw bu[ Vhk m l[rjsji V[ dHhg WyV b,De[ l.a Z.Vjdl>z ug } uj wdhSj m l.a Z.Vj dl>z ug V[ lda WyV wis[Sj m dHl ai%J dVi.ai l[rj y,vsg ihg m Rpfi.a dHw dsV WjWjug V[ l[rjsji s[ W[Vag wiV Rpfi.a hpwq wgaj@ ##Rpl } wh'dw hpS us'G bjRpSj yjh[@ bj ujr[ m$$ wpN lq[G Wjbs hg l.aZ.Vj dl>z ug sp,Z v{ w[ bjf fhp.y eH[ m fdhi[sji ijhk bjdebjdqvS Rpfi.a h;Pi s[ siLV wga[@ dli dVrjdHbj m Rpl lq[Gl.a Z.Vj dl>z ug s[ V[aiJ dry'G w'Hg~w'Hg h.NP dc,e dihj lg@qjV'G drA'C[ sg b,e } V[aiJ s[ fjSg ijhk WpNj ih[ h'S mdwaVj lqJ dli Npwj~Npwj w[ Wji~Wji yp,ws[ ih[ m s'hk fjlkyp,f AjHg ihg m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##b,De[ rjla[dHh w.q Vhk wiVj m$$ l.a Z.Vj dl>z ug V[ h,o u'C w[ dtqjq>eg@ Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ v.ei dry'Guv~fjSg ria' m$$ ##bjdf FpvjdH bjf[ qda s[r{$$ s[ qhJ rjwbVplji dHh f+l.e lqjfa h'dHbj m

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G f+jfa h'dHbj m|

ug FjHg iPf[ yv[ eH[ m l[rj vejaji y,vsg ihg m WCg s[iWjbs qj`g dqvg@ dHl a'G b,De[ qj`g rjvj f+l.e fC%' m

Page 918: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

w'dB bfijZ t>cV w[ sja[apN dWVp wRpVp RpZji[

qjvr[ dry dHw Vei dul sj Vjq #q,aj$ ] V[C[ s[ df>cJsj Vj s'sj h{ m s' df>c V[C[~V[C[ h'S wiw[ dHw,nj Vjq #s'sjq,aj$ wdh>Ds[ hV m #q,Da[$ Vei sj dHw epiqpt fdirji fjdwlajVs[ dHvjw[ y,w hpwq fpij d;vj lie'Zj dry idh>sj lg m dHhVJs[ W;pieJ } Rpl lq[G sg b>ei[; liwji r,Dv'G y"sJ sg u.elq[G qpi,DW[ dHVjq s[ a"i $a[ dqv[ h'H[ lV m ljij fdirji Rpo[ hgwj`g lq[G a'G dBdwbj h'dHbj lg m dHh epiqpt fdirji l.a l[rgfdirji lg dHl lq[G u' ljZP dHhVJ } dqdvbj h'dHbj lg dHhfdirji ljZP lqN w[ lF ai%J Vjv l[rj wis[ lV m fi.aP RplljZP s[ qV dry wpN h'i e,v lg@ l! edu>si dl>z ug s[ s,lSbVplji dHw dsV dHl qhjaqj } slaJ sg Wgqjig v,e eHg@Rpl lq[G dHl fdirji V[ W[b>a l[rj dHl ljZP sg wgag ba[ dHlsg s[h bi'e h' eHg m dHl s"ijV wp.F sj fpiW bj debj dHll.a V[ dul sj Vjq dHhVJ V[ #brZPa$ ug W+jhqS dWijsigdry'G lV dHl ai%J s,Ddlbj ] brZPa ug V[ l! edu>si dl>zug a'G s' l" ipfH[ q>De[ Vjv hg wdhbj dw q{G wp.F $a[ uj w[ I,ewiVj ] m dHl fdirji V[ dHh e,v qV dry l'y w[ u[ bjfJbrZPa ug s[ Vjv hg wp.F s[ q[v[ $a[ y,vgH[ siLV wiJe[ dwhjbrZPa ug blk rg aphjc[ Vjv hg wp.F $a[ y,vJe[ m Rpo[duo[~duo[ aplk hpwq wi'e[ Rpo[ hg blk sjV wi dsbJe[ dHl

Page 919: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

wiw[ lj} rg Vjv v{ y,DdvY m Rpl lq[G aJ brZPa ug V[ hJwi ds,ag m epi rjw ] ##Vi yjha wpA bRpi bRpi{ wg bRpi{FHg$$ rjvj p̀iqjV l,y h'dHbj m Rpfi.a wp.F q[v[ s[ V[C[ uj w[Rpl dHvjw[ dry ];[ sg Wgqjig x{v eHg m dHl wjiV dHlfdirji V[ brZPa ug } W[Vag wgag@ brZPa ug ) Rpo[ aJWgqjig sg ?Wi b?WjiJ dry bj eHg ] bjfSj Rpo[ ujSjngw Vhk m lpS w[ brZPa ug aJ yp,f wi eH[ fi qV yp,f Vjh'dHbj m qV dry aJ b,De[ hg h'i dryji lV m dxi dHl lq[GaJ dryji rg F{C[ h' eH[@ #dHlp wg l[rj u' wi[ dalp hg wRpdxi tjdH$$ s[ WyV bVplji brZPa ug w'v diZgbJ dlZgbJlV@ byjVw hg l! edu>si dl>z s[ zi'G WgWg ijdu>si w"i W[h'Lh' eHg m dHw rji aJ w'dLL wiV Vjv W[h'Lg sPi h' eHg m dHla'G Wjbs dsV dry wHg wHg rji W[h'L h' ujSj Rpfi.a brZPaug aJ lisji ug s[ s,lS bVplji dwa[ yv[ eH[ ba[ WgWgijdu>si w"i ug dsV dry wHg wHg rji W[h'L h'S v,e fH[ mRpfi.a l! edu>si dl>z WgWg idu>si w"i sj dHvju wijRpSv,e fH[ m dxi wHg rji W[h'Lg sg hjva dry WgWg ijdu>siw"i V[ W'vSj lj} brZPa ug V[ F[dubj ]@ lj} v,cP tjS }dsRp m ijdu>si w"i s[ W'vS bVplji wHg rji v,cP rg ds,Da[ mfi.aP Wgqjig rZsg eHg ljij fdirji a.e idhS v,e dfbj ml! edu>si dl>z sg diLa[sjig df>c Wu'bjS[ dry lg dwl[ lq[GWu'bjSj bjH[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg dl`a lpS w[ ila[dry'G wpA xvJ sj f+Ljs v{ w[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[yiVJ dry fhp.y[ m b,De[ fdhis[ji ijhk bjdebj dqvS Rpfi.ac[i[ b>si fhp.y[ m dfAv[ fdhi sj rwa lg m wpA f+[qg WjWj ugs[ bjlS rjvg ue%j $a[ W{n[ Wjhi lptqVg ljdhW sj fjn wiih[ lV m lptqVg ljdhW s[ fjn sj r[irj dli` dHw f+l.e $y'G

Page 920: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

hg dqdvbj m fjn sj F'e f{S Rpfi.a w'nCg sj sirj;jtp,Ddv%bj@ liW,a l.ea V[ Vqlwji wgag@ l! edu>si dl>z ba[WgWg ijdu>si w"i V[ f+Ljs i,t w[ Vqlwji wgag m Rpfi.a WjWjug V[ hpwq wgaj@ ##Lij wijRp m$$ hpwq bVplji Lij wgag eHgdxi hpwq h'dHbj ##q,Bg dry'G b>Ddq+a dsRp m$$ l[rjsji V[ q,Bgdry'G uv ds,aj@ Vjv hg WyV wgaj@ ##wjv Rpfu{ WjeC'G WpijW+jhqS a' h'dH$$ dHl iq; Vjv sp,t v,eS sj wjiV rg s,lds,aj m q,Bg dry'G b>Ddq+a A,wS wiw[ qpC w[ Wgqjig rg hB eHg mRpfi.a WjWj ug s[ yiVJ Vjv bap,B f+[q rZ debj m dxi dwl[lq[G siLV wiV bjH[ qV dry dH,Aj lg dw WjWj ug a'G fp,aisg sja q>egH[@ siLV wiV bjH[ m l! edu>si dl>z ba[ WgWgijdu>si w"i } WjWj ug V[ hpwq wi w[ bjfS[ w'v ljhqS[ W'igRpKa[ W{nS sj hpwq wgaj m hpwq bVplji WgWg ijdu>si w"i W'igRpKa[ W{n eHg m dHl lq[G l! edu>si dl.z dwl[ wjiV dfLjWbjdsw wiV vHg c[i[ a'G Wjhi bj eH[ lV m WjWj ug V[ hpwqwgaj@ ##Wjdvbj@ dHl vCwg s[ h,oJ dry'G w.eSJ sg u'Cg vphjw[ ljc[ b,De[ i,t s[ m$$ l.a Vi{S dl>z ug V[ hpwq bVplji WgWgijdu>si w"i s[ h,oJ dry'G w.eS vphj w[ WjWj ug s[ b,De[ i,tds,Da[ m Rpfi.a WgWg ijdu>si w"i s[ qV dry bjHg lisji ugdHGl r[v[ w'v Vhk lV@ WjWj ug V[ w.eS vphj vH[ hV m dHhW[firjh hV faj Vhk wg h'r[ wC[ q'CV uJ Vj q'CV m dHZiWgWg ijdu>si w"i s[ qV dry wHg ai%J s[ Rpaijb yC%jb bjih[ hV m dHZi liW wvj lqi,o WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug lFwpA ujSs[ hV m dur[G `piqjV ] m

hdi ujS{ lFp dwAp@ u' ugdH ria{ f+DFp zjdvbjdwl{ wj dHwp davp V erjHg mm$$

\ije e'Gc yRpfs[ qhvj Ì@ b>e ÐÈÑ|

Page 921: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

wpA lq[G Wjbs WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@s[rg } wC[ q'C s[@ dHl s[ qV dry ] dw l.a dwa[ w.eShg Vj i,t v{S@ Lp,Z ] m$$ dxi l! edu.si dl>z ba[ WgWg ijdu>siw"i } f+l.V h' w[ bjdebj W?Lg dxi lq[G bVplji s' fp,ai dHhVJs[ zi h'H[ m duV%J s[ Vjq Widu>si dl>z r,cj ba[ iAfjv dl>zA'Bj s' fp,ai w.eSJ s[ WhjV[ W?dLL wga[ m

epNg A.Vg Vjhg Wja mmepip VjVwp apnj wgVg sjda mm

\bjlj qhvj Í@ b>e ËÑÎ|

s[ WyV bVplji q[hi h'Hg Rpfi.a dHh fdirji b,u awLiZjvP ] m

\dHh f+l.e edu>si dl>z ug V[ bjf dvtjdHbj m|

udv odv qhgbdv fPdifPiV wgB hlda lqjdVbj

qhJ fpitJ sg idhSg@ WdhSg da>VJ v'wJ a'G dVbjig Fjrdw i,Wg hpwq bVplji hp.sg ] m l.ljig W.sj r[t w[ ]ijV hp.sj] dw dHh dwl ai%J h' debj uJ dHh h' Vhk lwsj m df,DA[ fjnwuV fC% yp,Dw[ hV dw WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sgidhSg~WdhSg WCg blyiuaj rjvg lg m lisg eiqg a'GdViv[f ba[ hi q"lq dry iujHg RpKa[ i,tSg lisg s[ lq[G f,tjwirjRpSj@ b,u rg dHw blyiu w"aw ridabj byjVw hghpwq wi w[ qjHg sjaji w"i@ qjHg t[q w"i u.cJ rjv[ rjvg@qjHg u{ w"i ci'vg rjvg da>VJ } hpwq wgaj@ ##aplk da>DV[ ljcgqp,ng yjfg wi' m$$ hpwq bVplji l[rj LpiP h' eHg m wpA lq[G Rpfi.a

Page 922: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

dHw l.a q>cvg l[rjsji ijhk bjdebj v{ w[ siLV wiV rjla[b>si bjHg ba[ b>si bj w[ Vqlwji wi w[ W{n eHg m Rpfi.aWjWj ug V[ lpt bV.s fp,Ag ba[ bjRpS sj wjiV fp,DdAbj m fiRphVJ V[ wpA y.eg ai%J dwl[ e,v sj urjW Vj ds,aj h;Pi V[WyV wgaj@ ##lqN eH[ aplk W+hqyjig h' a[ ljc[ r,v r[t w[devjVg wgag ] m dxi l.a Vi{S dl>z ug } WpvjdHbj@ #Wjdvbj@dHhVJ l.aJ s[ qp,tg l.a sg Lij wijRp m$$ hpwq bVplji dullq[G r,Dc[ l.a sg Lij wij w[ WjWj ug sg h;Pig dry v{ w[ bjH[ mRpfi.a Rpl V[ WjWj ug } blyiu iPf a[ i.e dry a,w w[l.ld*a s[ wHg lv'w fC[% WjWj ug lpS w[ h,ls[ ih[ b?gi RpKa[bjf hg fp,A dvbj@ ##dwM hpS Wl wi a{G wg r[dtbj m$$ RplV[ Vqlwji wgag dli` dHaVj hg wpA dwhj ug q[ig al,vg h'eHg q[ig Fp,v W?L dsRp fi.aP WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l.aug@ lF wpN s,l dsRp wHgbJ sj Fvj h'H[ej m$$ hpwq bVpljiRpl qhjaqj V[ dHM s,Ddlbj qhjiju blk Wsig Vjo a'G y,Dv[aphjcg dl`a WCg lpSg fi.aP dHo[ bj w[ r[dtbj dw V"urjVqjHgbJ aphjcg l[rj wi ihgbJ hV r[t w[ qV dry wHg ai%Js[ d?bjv bjH[ dwMdw blk W+hqyjig lg@ uag lg ba[ dHlaiga'G blk dziSj wis[ lg m fi.aP bjf ug V[ d*fj wi w[ lj}Viw dry dc,eS a'G Wyj dvbj ] m WjWj ug V[ WyV wgaj@##u' h'i r[dtbj ] Rph rg s,Dl' m$$ dxi Rpl qhjaqj V[ dHl ai%Js,Ddlbj@ qhjiju ) ug q{G bjf ug sj ligi aJ wi'CJ lPiuJ sgai%J f+wjL s[ dihj r[dtbj ]@ W[b>a s[rg s[ra[ h,o W.V% w[ tC'a[h'H[ hV m bjf ug tgi lqp>si dry dWiju ih[ h'@ L[L Vje sgl[u ]@ qjaj v,Aqg bjf ug sg l[rj wi ihg ] m$$ w'dB s[rgujwRp l[rdh vdtqg bdVw Fja Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@##Lp,Z ] m$$ aphjcg Ijaij lxv ] m b,De[ rjla[ w'Hg L.wj Vhk

Page 923: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

wiVg m blk dwl[ i.e dry ihgH[ Rpfi.a dHhVJ qhjaqj sguv fjSg sg l[rj wiV Wjbs ujS sg bjdebj s[ ds,ag Rpfi.ada>VJ qjHgbJ qjHg sjaji w"i@ qjHg t[q w"i@ WgWg u{ w"i ci'vgrjvgbJ } qp?jaW wi w[ WyV wgaj dw@ ##s[rg aplk da>DDV[wHg dsVJ a'G l[rj wiVg yjhp.sgbJ lg fi l.esgbJ s,l sgbJVhk lg@ ujY b,u aphjcg rg dH,Aj fPig h' eHg m

qV wg dHA fpujrS hjij mmlsj lsj ujHg Wdvhjij mmdHAj fPiwp liW lpt sjajhdi uj w{ rdl ] wjqZ[Vj mm

\ZVjlig qhvj Ì@ b>e ÎÎÑ|

\dHh f+l.e v[tw } qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

sphj dldibj wj bjdf lpbjqg mmt[v{ dWel{ b>aiujqg mm

duaVj lqJ Fp,Dy' rjv[ ligi wiw[ l.lji dry ih[@ WjWjbV.s dl>z ug V[ dwl[ l[rw sg l.ljiw v'C bjf fPig Vhkwgag m dul V[ rg w'Hg W[Vag wgag@ Rpl } hpwq wi w[ Fp,Dy'F[dubj m w'Hg h;Pig l[rw i,tSj lg aJ Rpl } rg hpwq wiw[ F,pDy' F[dubj m dHl qdibjsj } fPi[ a"i a[ dVFjdHbj m dHl[ai%J dHw V.Wisji wiaji dl>z b"vt f,ag wv[iJ Vei dry'Glg m dHl } rg bjfSg qdibjsj bVplji hpwq wgaj@ ##ujh@Fp,Dy' uj w[ hj;ig vpbj w[ bj m$$ WyV wgaj@ ##a[i[ $a[ d*fjwi w[ a{} yiV rg xCj s[Se[ m$$ hpwq bVplji wiaji dl.z

Page 924: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

Fp,Dy' fhp.dybj@ Rpl[ lq[G hg h;Pi WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ dHl } ljc[ yiV xCj s[ m$$ l.a Vi{Sdl>z ug V[ hpwq bVplji yiVJ a'G iujHg yp,w w[ V.Wisji }yiV fwCj ds,Da[ m wiaji dl>z V[ yiVJ $a[ Vqlwji wgag mRpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a{} yiV dwl V[ xCjH[ m$$wiaji dl>z V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju ug@ q{} aphjc[ yiVVi{S dl>z Wjv[ V[ xCjH[ hV m$$ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@##Vhk@ Vi{S dl>z w"S hp.sj ] yiV xCjRpS rjvj m a{} yiVqhJfpit wv[iJ rjdvbJ s[ hpwq bVplji blk xCjH[ hV m

Rpfi.a wiaji dl>z b"vt V[ dwhj@ ##ug@ lda WyV@ ngw] m$$ Rpl lq[G bu[ lPiu dAdfbj Vhk lg m h;Pi V[ WyV wgaj@##ihijlgH[ } l,Ds'@ ihijdl sj fjn lpSgH[ m$$ aJ wiaji dl>zV[ W[Vag wgag@ ##eigW dVrju@ bu[ aJ dsV tCj ]@ fjn sjlqJ Vhk ] m$$ aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##duo[ blk hpS W{n[hJ@ Rpo[ hpS hg lqJ ] m Rpfi.a ihijdl sj fjn h'dHbj@ lPiudAfS s[ lq[G ujVri Whpa W'v ih[ lV m WjWj ug V[ WyV wgajdw dHh w"S W'v dihj ] aJ V.Wisji wiaji dl>z b"vt V[W[Vag wgag@ ##qhjiju@ ujVri W'v ih[ hV m$$ h;Pi V[ WyVwgaj@ ##lF bjf'~bjfSg hj;ig siejh dry vpbj ih[ hV mVjq ufs[ hV m$$

u' W'va ] dq+e qgV f>Dt[iPlp dWVp hdi ujfa ] Vhg h'i mmÊmmËmm

\qvji qhvj Ì@ b>e ÉÊÎÍ|

dxi hpwq wgaj@ ##dHl } dy>a ijq sj siLV wijRp m$$

hpwq bVplji FjHg iaV dl>z ci'vg V[ dy.a ijq s[ w'vdvuj w[ dWnj ds,aj m Vjv hg dwhj@ ##dy>a ijq ug@ wiaji

Page 925: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

dl>z V.Wisji siLV wiV bjdHbj ] m$$ dy>a ijq V[ h,l w[dwhj@ ##hJ@ wv[iJ rjv[ ditgbJ sj l[rw ] m$$ Rpfi.a WjWj ugV[ sPi'G bjrj; s[ w[ WyV wgaj@ ##W,l Lp,Z ] m$$ dHl ai%JV.Wisji Fp,Dy' dH,wg dsV dihj m dHw dsV V.Wisji wiaji dl>zV[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ vpdZbjS[ dHw rjS r,BSj l.a a[dH,w qjHg y.s' idh>sg ] m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##f+qjios[ f>uJ t>cJ dry'G fdhv[ t>c sj qjvw ] rjS r,BSj spdVbjrgV"G t>cJ dry'G rg fdhv[ t>c sj qjdvw ] m$$ a[ b?gi RpKa[ WyVwgaj@ ##b,Zg ija s[ lq[G i';jVj rjS r,BSj a[ qjHg y.s'vpdZbjS[ w'v xv"i s[ fpv RpKa[ lj} dqvs[ hV m Rpo[ dHhVJV[ wg wiVj wg Vhk wiVj@ hpwq v{ w[ bjf' bjfS[ fjl[ yv[uJs[ hV m$$ Rpfi.a wiaji dl>z b"vt } bjdebj W?L w[ a'ids,aj@ hpwq wgaj@ ##ujY@ qhJfpitJ sg l[rj wi' m$$ V.WisjiV[ apiV lq[G W[Vag wgag@ ##qhjiju@ aphjc[ w'v W{n[@ u' dy,awi[ fp,A vHgH[@ w'Hg ci Vhk v,esj ba[ ditgbJ w'v aJ W'dvbjhg Vhk uJsj ba[ ci rg WCj v,esj ] m ljh hg lp,Dw[ idh>Ds[hV m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dHo[ dHr[G hg ngw ]@ Rpo[ Rplai%J hg ngw ] m$$ Rpfi.a bjdebj v{ w[ wiaji dl.z b"vtdl,Zj WjWj bV.s dl>z ug fjl fhp.dybj m WjWj ug V[ ljijlqjyji fp,A w[ f+l.Vaj W?Lg a[ l[rj dry i,t dvbj m

\dHh WyV wiaji dl>>z b"vt V.Wisji wv[iJ V[dvtjdHbj m|

Page 926: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

l[rw wg qVlj fPig FHg mmldaepi a[ dViqv qda vHg mm

dH,Do[ dHw epiqpt dfbjig iPh WjWj ug fjl Fp,Dy' fhp.yg@ dulsj ligi qZij@ dyhi[ s[ i'q lj` r[tS lji WjWj ug WC[ h,Dl[ mdHl sj Vjq@ e'a@ uja@ df>c lF wpN fp,DdAbj ba[ dHl V[dvtjdHbj m Rpfi.a WjWj ug V[ bjfS[ w'v i,t dvbj m dHlepiqpt sj Vjq FjHg Wjrj dl>z lg ba[ df>c lh"vg s[ idhSrjvj ijqeC%gbj dl,t lg m dHw dsV WjWj ug V[ hpwq wgaj@##ljc[ v.ei rjla[ v,wCJ fjC s[ m$$ Wjrj dl>z V[ W[Vag wgag@##ug@ q{} ho"Cj ba[ A{SgbJ q>ej dsRp m$$ Fp,Dy' Vei dry'GdqlaigbJ s[ ziJ dry'G ho"Cj ba[ A{SgbJ v{S eH[ fi.aPRphVJ V[ Yfij W.sj ujS w[ Vj ds,agbJ m dxi dwhj dw u[ i.Pqgrjv[ c[i[ l[rj wiVg ] aJ f{l[ s[ w[ l.s v{ uj m Rpfi.a Wjrjdl>z V[ dHl[ ai%J hg wgaj m W[b>a v,wCJ s[ qp,T fjC w[ uq%Jwi ds,a[ m b?gi RpKa[ dHl sg l[rj $a[ WjWj ug V[ f+l.V h' w[Wjrj dl>z } ?pLgbJ ds,agbJ ba[ Wjrj dl>z ug V[ rg l[rjwiV Rpfi.a dqlaigbJ } ho"Cj A{SgbJ rjfl wi ds,agbJa[ bjfS[ f{l[ q'C dvbjdHbj m dHl ai%J Wjrj dl>z vejajiyjvg dsV Fp,Dy' WjWj ug fjl dihj m h'i rg l[rj sj u' hpwqhp.sj lg@ wisj dihj m apiV lq[G Wjrj dl>z } WyV wgaj@ ##a[igqhJfpitJ Vjv WS bjr[eg m RphVJ fjl aP. l[rj wiVg ] m$$ Wjrjdl>z V[ W[Vag wgag@ ##ug@ q{G aJ dwl[ qhJfpit s[ w'v Vhk

Page 927: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

debj@ Vj q{G dwl[ } ujSsj hg hJ m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@##lqJ bjRpS $a[ lF wpN h' ujH[ej m$$ dHl V[ lda WyV wgaj mRpfi.a Rpo'G yvj debj m dxi Wjrj dl.z ug V[ ljig Rpqi wv[ikVjVwli WjWj ug fjl hg ep;jig m

l[rwp wg YCdw dVWhg f+gda s[ rjw bVplji WyV l,ah'dHbj m

\dHh f+l.e FjHg Wjrj dl>z ug s[ qp,t a[ dxi qjaj dfajfjl'G rg lpdSbj m|

sjlV sjl i[Sp sjlV wg uV wg Bhv wqjrRp

dHw rji Fp,Dy' rjdvbJ sj siLV wiV rjla[ WjWj bV.sdl>z ug qhjiju wv[iJ rjv[ bjH[ m Vjv qjN[ sg l.ea l! lpi{Sdl>z@ l! ?pLjv dl>z@ vjvj ZVfa ijH[ a[ vjvj sjl ijq Bdhvdl.z \Lhgsj| FjHg y.sj dl>z rJ tji[ a'G ba[ dHhVJ sg qjHgFjeS a[ h'i Whpa l.ea lg m dHl l.ea s[ fhp.yS a'G wpN lqJfdhvJ WjWj qhJ hdiVjq dl>z V[ hpwq wgaj@ ##ci'vg rjv[ s'r[GugbJ } hj;i wi' m$$ hj;i h'S Rpfi.a hpwq wgaj@ ##qhJfpitbj ih[ hV@ Vjv l.ea ] a[ aplk RphVJ sg l[rj wiVg ] m$$bjf hg upea s,lg a[ WyV wgaj@ ##aplk qhJfpitJ sg l.easg l[rj wiVg ] a[ Rpl r[v[ u[ w'Hg aphj} fp,DA[ aJ aplk bjfS[bjf } VjHg wdhSj dw blk dHl lq[G rjla[ qhjiju s[ hpwqbVplji l[rj wiVg ] m dxi aJ aphj} l[rj dqv ujH[eg@ Vjvlisji hV@ Rph l[rj s[ s[Se[ m b{r[G l[rj Vhk dqvSg m$$ FjHgiaV dl>z ba[ u{ w"i V[ hpwq bVplji lda WyV wgaj m Rpfi.al.ea lq[a WjWj V.s dl>z ug fhp.y eH[ m h;Pi V[ dHw,Dv[~dHw,Dv[

Page 928: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

sj Vjq fp,AS Rpfi.a ?pLgbJ W?LgbJ m hpwq bVplji FjHg iaVdl>z a[ u{ w"i V[ l[rj wgag m s'r[G rwa v.ei A,wS Rpfi.aWiaV lj` wis[ ih[ m dHo[ b,De[ bjfS[ WiaV bjf lj` wiVsj hpwq lg m l.ea s[ FJc[ qJuS lq[G dul V[ rg dHhVJ }uja fp,Ag@ hpwq bVplji dHhVJ V[ bjfS[ bjf } VjHg hgs,Ddlbj m dxi dwl[ V[ dHaij; Vhk wgaj@ l[rj vejaji dqvsgihg m dHl lq[G WjWj ug wv[iJ rjdvbJ V[ W[Vag wgag@ ##eigWdVrju@ sjl } w'Hg lpq,a W?L' m$$ Rpfi.a WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit'@ WCj dFbjVw lqJ bj dihj]@ aplk l.FjvSj ] m epiP VjVw sj dZbjV a[ dlqiV l.ea }wirjRpSj ] m w'Hg l.a qhJfpit Vj epiP VjVw Vjv'G r,cj ]Vj epiP VjVw s[ WijWi ] m du>Vg zjvSj wi w[ aplk epiP VjVw} f+a,t wgaj ]@ dHaVg dwl[ a'G Vhk h' lwSg m dul ai%J sjliPf aplk epiP VjVw sj r[dtbj ]@ Rpl Vjv ivsj~dqvsj epiPVjVw sj x'B' dabji wirj w[ ljhqS[ itjRp m epiP VjVw ]aJ qV WjSg sg fhp.y a'G fi[ Vhk h' lwsj m fi aplk lqi,olF wpN wi~wij lws[ h' m$$ dHl lq[G wpN h'i rg WyV wga[@dwl[ lq[G dxi l.eaJ } siLV wijH[ ujSe[ m Rpfi.a WjWj ugV[ bjRpS sg dabjig wi w[ bjdebj q>eg m h;Pi Fp,Dy' rjdvbJV[ ?pLgbJ s[ w[ a'i ds,aj m Rpl lq[G dHw lisji V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ bjh duhC[ s'r[G ugb VjHg l.ea s[ FJc[ qJuS sgl[rj wis[ ih[ hV@ hpwq wi' dHhVJ } wg s[HgH[ m$$ da>V rjilisji V[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug } W[Vag wgag@ h;Pi V[w'Hg RpKai Vj ds,aj@ yp,f ih[ m Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug V[Fp,Dy' rjdvbJ s[ bjlS a'G Wjhi bj w[ hpwq wgaj@ ##Rph VjHgduhC[ hV l.ea s[ FJc[ qJuS rjv[@ RphVJ } WpvjRp m$$ Rpllq[G l! ?pLhjv dl>z FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i } Wpvj

Page 929: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

w[ v{ bjdHbj m Rpfi.a WjWj V.s dl>z ug qhjiju r[t w[ wdhSv,De[@ ##dwM WHg@ aplk s'r[G wpN v{ vRp m$$ Rpfi.a FjHg iaVdl>z ci'vg V[ h,o u'C w[ f{l[ v{S a'G dHVwji wi ds,aj ba[W[Vag wgag@ ##ug@ blk qhjiju sj hpwq q>V w[ l[rj wgag ] m$$dxi WjWj V.s dl>z ug o'C%j duhj qplwij w[ wdhS v,De[@ ##yv'@dHhVJ sg qi;g m$$ Vjv hg l! ?pLhjv dl>z } qp?jaW wi w[WjWj ug wv[iJ rjdvbJ V[ WyV wgaj@ ##hpS aJ dHh l[rj wieH[@ f{l[ dHh v{Gs[ Vhk m aplk fdhvJ fp,A v{Sj lg dw dHh w"ShV m$$ Rpfi.a WjWj ug wv[iJ rjv[ l.ea lq[a rjfl qjN[ }yv[ eH[ m

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G f+jfa h'dHbj m|

whp wWgi dudV sgbj fvgajdadV a{lg Nv s[tg

hpS f+l.e fC%' dw dwl ai%J WjWj bV.s dl>z ug V[ epiPVjVw ljdhW ug sj x'B' dabji wiV sg l[rj l! Fea dl.zsg vjHg m dul lq[G Fp,Dy' rjv[ qhjiju siejh } yv[ eH[ ba[WjWj bV.s dl>z ug VjVwli rjv[ blojV Rpfi bjlS vejw[ l.eaJ } ajiV v,De[ m dHw rji Ljq s[ sgrjV dry WjWjbV.s dl>z ug dWiju ih[ lV@ dHw f+[qg V[ epiP VjVw ljdhWsj x'B'@ duhCj Rpl lq[G f+y,va lg@ LgL[ RpKa[ WpdSbj h'dHbj@dvbj w[ WjWj ug s[ b,De[ f[L wgaj m h;Pi V[ wpN lqJ Rpl x'B'r,v r[tS Rpfi.a WyV wgaj@ ##V,oj dl>bJ$$@ \dHh W;pieueijM v'f'G s[ berjC a'G l.eg l[rw lg dHl } l.W'ZV wi

Page 930: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##FjHg@ w'Hg epiP VjVw sj x'B' dabjiwiV rjvj ] aJ aP. v{ w[ bj m dul ai%J sj blk yjhgH[@ x'B'dabji wi s[r[ m$$ b,De'G V,oj dl>z V[ W[Vag wgag@ ##ug@ q[i[V[C[ hg dHw dqlaig Fea dl>z wjvj dl>z sj fp,ai ] m Rphv,wC RpKa[ y.ej w.q wisj ]@ Rpl } q{G v{ w[ bjrJej m$$ WjWjug V[ WyV wgaj@ ##y.ej@ aP. lr[i[ Vjv hg dvbjrk m$$ dHl hpwqbVplji bev[ dsV V,oj dl>z ug wjvj dl>z a[ Fea dl>zdfRp~fp,aiJ } v{ bjH[ m sgrjV dry bj w[ q,oj B[dwbj m Rpfi.al! V,oj dl>z ug V[ WjWj ug fjl W[Vag wi ds,ag@ ##ug@ ueijrJa'G dqlaig wjvj dl>z a[ Fea dl>z hpwq bVplji bjH[ hV mhpwq wi' m$$ Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug V[ dHLjij wi w[ Feadl>z } bjfS[ w'v l,s w[ WyV wgaj@ ##wjwj@ dul ai%J blks,lgH[@ dZbjV Vjv r[tk ujHk m$$ l! Fea dl>z V[ lda WyVwgaj m WjWj bV.s dl>z ug V[ fdhvJ epiP VjVw ljdhW rjvjx'B' yp,Ddwbj ba[ dHw h,o dry xC w[ sPu[ h,o sg Mev VjvdHLjij wi w[ s,lS v,De[@ WjWj ug Mev x[ig eH[ mdHw,Dvj~dHw,Dvj b>e dabji wiVj s,Ddlbj@ p̀iqjdHbj@ ##dHwyiV Wjhi@ dHw h,o Wjhi@ s'r[G hg b>e l,Du[ h'S@ yiV dryfsq sj siLV h'r[ m lgl s[ df,DA[ LpVdhig f+wjL h'r[ m ldaepiPs[ V[ai tp,Dv%[ h'S m$$ WjWj ug V[ Mevg s[ dHLji[ Vjv vwgirJe x'B' RpKa[ x[i w[ lF wpN lqNjdHbj m Rpfi.a l! Fea dl>zdf,DA[ l.ea dry bj w[ W{n debj m dHw~s' dsV Rpfi.a Feadl>z s[ dfaj l! wjvj dl>z V[ WjWj ug fjl hj;i h' w[ W[Vagwgag@ ##qhjiju@ q[ij qp>cj ija } l"Gsj Vhk@ W{nj idh>sj ] mq{} aJ ci ] dw dwa[ wqvj hg Vj h' ujr[ m$$ W[Vag lpSVRpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##wjvj dl>bJ@ qp>Dc[ } wpN Vhkhp.sj d`wi Vj wi m ljc[ x'B' RpKa[ Mev Vjv vwgi x[iV $a[

Page 931: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

qp>Dc[ } w'Hg V;jij dsdlbj ] m dHl } Rph qlag ]@ ij;g h'ujH[ej m$$ wpN lq[G Rp[fi.a Fea dl>z ngw h' debj@ dHw x'B'dabji wi w[ l! Fea dl>z dvbjdHbj m WjWj ug V[ r[t w[@s,l w[ wpN h'i ngw wiV sj WyV wgaj m dxi v{ w[ bjdHbj@WjWj ug V[ qV;Pig s[ ds,ag m Rpfi.a l! Fea dl>z l[rj wiVv,e dfbj m Rpl lq[G VjVwli dry ba[ l.egbJ s[ ziJ drydHh x'B' fhp.y eH[@ siejhg dcRPBg Fp,Dy' rjdvbJ s[ hpwqbVplji WjWj bV.s dl>z ug V[ l! Fea dl>z sg hg vjHg mdHl lq[G aJ dur[G WjSg dry `piqjdHbj ] ^

WjWj h'i qda h'i h'i mmu[ lRp r[i wqjHgb{ wPC{ wPCj u'ip mmÉmm ihjRp mm

\dligijep qhvj É@ b>e ÉÏ|

lF wpN h' dihj ] mdt>Du'ajSp wi[dV dZXjSj mm

rjvg e,v ] u' bV.s l! Fea dl>z s[ WS[ h'H[ liPfJ drylg@ Rph hpS Vhk ]@ WSj aJ Whpa ih[ hV m blv blv hg] a[ Wjwg lF Vwv hV m blv a'G sPi m Rpl lq[G VjVwli drywHg x'B' dHl ai%J s[ lV@ lji[ Vhk lV m l,Du[ t,DW[ ljhqS[ dulfjl[ a'G h' w[ siLV wi'@ dHM qjvPq hp.sj lg dul ai%J q[i[ r,vhg r[t ih[ hV m dHh ujS w[ Vhk WSjH[ lV@ wpsiag hgWS[ lV m

\dHh f+l.e WjWj h;Pij dl>z ug a'G wHg rji lpdSbj@ dxidfbjij dl>z y,wg rjvj wv[iJ dVrjlg a'G lpdSbj m|

Page 932: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

a[ig wpsida aP] ujSdhbRpip V sPuj ujS{ mm

dHw rji WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ FjHg iaV dl>zci'vg } hpwq wgaj@ ##aP. ljcg dy,ng qhJfpitJ w'v v{ uj m$$FjHg iaV dl>z ci'vg lda WyV wi w[ dabji h' debj m apiVlq[G h;Pi WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##blkqhJfpitJ } aji fj ds,ag ]@ RphVJ sj l[rw a{} b,De[ v{Sbj ujH[ej m$$ dHh rg dHw bV'tg iq; ] m dHw fjl[ hpwq@ blkaji fj ds,ag ] m sPu[ fjl[ hpwq dw aP. dy,ng v{ uj m FjHg V.svjv ljdhW ug s[ woV bVplji ^ h' wpiWjV dfbji[ Rpa'G RpuiVj qPv'G yjhk m epidltg s[ sjdHi[ b>si ue%j Rpui sg Vjhk mhpwq bVpplji qpSLg hids,a dl>z fjl'G dhljW wij w[ s'~ai`jdwijdHbj s[ ds,aj m Rpfi.a Fp,Dy' q>cg lB[LV a'G y,v w[ WijlajZPig vpdZbjS[ a'G ueijM bj RpKai[ m h'i lF lrjigbJ aJbjf'~bjfS[ ila[ yvgbJ eHgbJ m FjHg iaV dl>z ci'vgdHw,vj hg idh debj m RpZi'G byjVw hg dHw dl,t dqv dfbj@Rpl V[ fp,A dvbj@ ##FjHg@ aP. dwo'G bjdHbj ]G m a[ij Vjq wg] a[ aP. dwl } dqvSj ] m$$ FjHg iaV dl>z ci'vg V[ dwhj@##q{G Fp,Dy' a'G bjdHbj hJ@ q[ij Vjq iaV dl>z ci'vg ] m$$ bjRpSrjv[ dl,t V[ s,Ddlbj@ ##q[ij Vjq h;Pij dl>z ] ba[ q{G a{} hgv{S bjdHbj hJ m q{} l.aJ V[ F[dubj ] m$$ Rpfi.a FjHg iaVdl>z ci'vg a[ FjHg h;Pij dl>z s'r[G y,v w[ Ldhi'G Wjhi dAfs[

Page 933: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

fjl[ r,v yv[ eH[ m b,De[ WjWj bV.s dl>z ug V.a[ v'%BgH[ s[ tPh$a[ dHw qS%[ RpKa[ W{n[ lV m lPiu dAfS sj lqJ lg@ s,tS sghrj re w[ blqjV RpKa[ eis yC%g h'Hg lg m FjHg iaV dl>zci'vg@ dur[G Fp,Dy' rjdvbJ sj hpwq lg@ dy,ng vf[B[ h'H[ wje;dry WjWj bV.s dl>z ug s[ b,De[ i,t w[ Vqlwji wi w[ dHwfjl[ h' eH[ m WjWj bV.s dl>z ug V[ Rph wjQ; faj Vhk t'v%w[ fdC%bj uJ Vhk@ Rpfi.a FjHg h;Pij dl>z ba[ iaV dl>zci'vg dsV dAfS lq[G dHw fjl[ h' w[ W{n eH[ m dHw wSw ba[q,wg sg dq,lg i'Bg b,Zg~b,Zg wi w[ tj vHg m dHw r,S sjdlihjSj WSj w[ ija ep;jig m

iPt' F'uVp FPdq l{Vltg df+b l.de lPdt dWhja mmÊmmËÉmmÌÊmm

\wjVCj qhvj Í@ b>e ÉËÈÎ|

bev[ dsV lr[i[ WjWj ug a'G rjfl dHw wje; Rpl[ ai%Jvf[dBbj v{ w[ rjfl Fp,Dy' fhp.y eH[ ba[ wje; h;Pi s[ yiVJdry i,t w[ Vqlwji wgag m Rpfi.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugV[ fp,DdAbj@ ##qhJfpit ij;g ?pLg lV@ wpN W'v[ aJ Vhk m$$ FjHgiaV dl>z ci'vg V[ s,Ddlbj@ ##ug@ ij;g ?pLg lg@ wpN W'v[ rgVhk m$$ dxi bev[ dsV hg hpwq wgaj@ ##dul l[rw sg wjfgdry'G wje; fjC w[ lj} qhJfpitJ V[ dy,ng sj urjW ds,aj]@ Rpl wjfg sg wgqa s' bjV[ ] m aP. s' bjV[ uj s[ w[ bj m$$hpwq bVplji dHh rg w'Hg cP.zg iq; lg m aP. byiup wpsidaa[ig dWlqj hpwq bVplji s' bjV[ s[S rjla[ Fp,Dy' a'G y,v w[ueijM bj w[ s' bjV[ s[ w[ rjfl qpC bjH[ m b{l[ bV't[ w"awlV WjWj ug qhjiju s[ m

\dHh f+l.e v[tw V[ dfaj ug a'G lpdSbj m|

Page 934: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

lFp w'dH qgnj q>Dde s[t{tlq Fjr{ l' wi[

l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sj dHw l[rw ws[~ws[ bjw[ siLV wi uJsj lg m dHw rji dHl V[ WjWj ug fjl W[Vagwgag eigW~dVrju q[ij dHw vCwj drbjhpS I'e ] m u[ bjfhpwq wi w[ ci'vg rjv[ iaV dl.z sg vCwg sj diLaj q[i[qp>Dc[ Vjv wirj dsY m q{G rg bjf ug s[ zi sj l[rw ba[dHh rg bjf ug s[ l[rw hV m q[hi wi' ljcj s'hJ sj wjiudl,Z h' ujH[ m lpS w[ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##dHh vCwg e+dhlags[ u.ujv dry Vhk bjH[eg w.dVbj hg ih[eg m$$ Rpl f+[qg V[ dHliq; } Vj lqdNbj dxi wHg rji vejaji W[VagbJ wisjdihj m b?gi us'G Rph W[Vag wiV'G Vj hdBbj aJ dHw dsV WjWjug V[ WyV wgaj@ ##v{ WHg@ aP. i'; hg wdh>sj ]G a[i[ qp>Dc[ sjdiLaj b,u ci'vg rjdvbJ Vjv f,wj wi s[HgH[ m$$ Rpl V[ ?pLh' w[ dwhj@ ##ug wi dsRp m$$ b,De'G WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@##v{ hpS dwa[ qp,wi Vj ujHk m$$ Rpl V[ dwhj@ ##ug Vhk qp,wisj m$$Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a[i[ qp>Dc[ sj dHhVJ sg vCwgVjv diLaj f,wj m dHl w.dVbj V[ A[ag qi ujSj ] a[ a[ij qp>cjrg Vjv hg ujH[ej@ v{ s,l@ a{} qV;Pi ] aJ hJ wi s[ m$$ Rphl[rw aJ WyV lpSV lji hg WjWj ug w'v'G Wjhi sPi yvj debj mh;Pi V[ fp,DdAbj@ Vgvj dl>z Rph l[rw duhCj diLaj q>esj lg@dwo[ ] ( W'vsj Vhk m$$ b,De'G Vgvj dl>z V[ W[Vag wgag@ ##ug

Page 935: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

Rph aJ dwa[ c[i[ dry hg Vhk ds,lsj@ F,u debj ] m$$ Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##yv' y.ej h'dHbj b,De[ i'; tdhC[ dfbjidh>sj lg m$$ dHl a'G Rpfi.a Rpl l[rjsji V[ cis[ h'H[ c[i[bjRpSj hg A,c ds,aj m WjWj ug sj lF l[rjsjiJ } hi i';VrJ hpwq hp.sj lg dw b,u dwl[ fjl[ yC%s[ vdh>Ds[ r,v Rpais,tS fPiW f,Aq r,Dv'G ?jl a'i $a[ dHw fjl[ i'w ds>Ds[ lV m RpldsV Rpl lq[G Rpl fjl[ w'Hg l[rw Vhk lg uJsj hp.sj m dHw~s'f+[qg r[tS fitS vHg eH[ lV m RphVJ } Whpa awvg` h'Hglg dxi lji[ ci eH[ lV m dHw dsV h;Pi V[ dB,Dv[ s[ qei ujSa'G lF } i'dwbj h'dHbj lg m Rpl dsV FjHg iaV dl>z ci'vgsg vCwg dul sj Vjq hiW.l w"i lg@ W,DdybJ Vjv t[csg~t[csgRpl fjl[ r,v yvg eHg m dB,Dv[ s[ qei dHw A,fC lg@ eiqgsj q"lq lg@ W,DdybJ Vjv dHh vCwg VhjRpS v,e fHg m WjWjug sj hpwq bB,v lg@ dur[G df,DA[ l[rw } xpiqjdHbj lg m dHlV[ b,u a'G agu[ dsV dHl w.dVbj V[ qi ujSj ] aguj dsVrg bj debj m FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i v.ei fwjRpSrjla[ i'; rJe df>c dry eH[ h'H[ lV m df,DA'G hg dHh hpwq riadebj m dul lq[G v.ei fwj w[ rjfl bjH[ aJ Rpl lq[G vCwgqig h'Hg } WjWj ug s[ hpwq bVplji A,fC a'G Wjhi w,T w[i,Ddtbj h'dHbj lg m FuV dl>z qdhij a[ Fjeg rJsi rjv[ liWSdl>z w'v W{n[ lV@ dul lq[G ci'vg rjv[ s'r[G ugb rjfl v.eifwj w[ WjWj ug sg h;Pig dry fhp.y[ aJ h;Pi V[ WyV wgaj@##awC[ h' w[ l[rj wi' v.ei riajRp dlqiV wi'@ i'Sj [email protected] sj llwji dxi wiVj m$$ hpwq bVplji dHl ai%J hgh'dHbj ##a[ij FjSj aPh{ qVjdHdh$$ s[ WyV bVplji bjf[ WvW?L w[ lF wpN wijdHbj dxi WyV wgaj@ ##dHo'G lF wpN FjSjq>VS rjv[ } hg dqvsj ] m$$ Rpfi.a FjHg iaV dl>z ba[ u{

Page 936: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

w"i Whpa i"S v,e fH[ FuV dl>z qdhij a[ liWS dl>z FjegrJsi rjv[ V[ WjWj ug fjl W[Vag wgag eigW dVrj; wg e,v] b,u wHg dsV df,DA'G s'r[G ug ci'vg rjv[ dwM i'Gs[ hV aJh;Pi V[ WyV wgaj@ ##dHhVJ s[ qV dry lg dw lj} vCwgsj w'Hg q'h Vhk bjdHbj dHh rg dHw h.wji lg@ a'C ds,aj] dvbjY Wpvj w[ m$$ h;Pi V[ bjfS[ w'v l,s w[ WyV wgaj@##hpS dwM i'Gs[ h'@ aplk lqdNbj lj} q'h Vhk xpisj aphjcjq'h aJ sPi wgaj lg bjfS[ bjf Vhk lg h'dHbj m$$ Rpfi.a hpwqbVplji Lijb wirjHg eHg dxi dwa[ uj w[ wpN lpia ngw h'Hg m

b>aiujqg lFp dwAp ujV{ Rpl a[ whj AfjdHbj mm

\bjlj qhvj Í@ b>e ËÐÉ|\dHh WyV r,cj N.cj dl>z l[qJ dVrjlg a'G dqdvbj m|

Fpdvbj bjdf lqpNjdHlguj wRp Vsdi wi[ mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl W[b>a ljZP bdFbjlg bjH[@h;Pi V[ hi q,a s[ ljZP `wgi } dl,DZ[ ila[ fjdHbj m dHl ai%JdHw lq[G dHw ljZP bjdHbj dul sg ligiw hjva wpN qlajVgduhg lg m Rpl } h;Pi V[ bjfSg qdibjsj bVplji lF wpNfp,DdAbj m Lijb wijHg Rpfi.a WyV wgaj@ ##aP. bjfSj epi q>ailpSj m$$ Rpl V[ W[Vag wgag@ ug q{G qPv q>ai sj ujf@ v'q@ drv'q@igag bVplji wisj hJ m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##wi w[ lpSj m$$Rpl V[ fC% w[ lpSjdHbj lpS w[ ljig l.ea ]ijV h' eHg m dxiWjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl ai%J wiV Vjv a{} wpN f+jfah'dHbj ($$ Rpl V[ W[Vag wgag ug q[i[ q,Do[ s[ dryjv[ da=DwpBg

Page 937: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

rjv[ oJb RpKa[ aji[ du>Vj f+wjL ws[~ws[ hp.sj ] m fi us'G dHhf+wjL hp.sj ] wHg~wHg dsV dli } y,wi bjMs[ idh>s[ hV mWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a{} b,u a'G Wjbs y,wi Vhk bjRpSe[a[ f+wjL rg hi lq[G dsl[ej m fi duhCg dHl a'G bevg e,v] Rph qhJ fpit a[i[ w'v bj w[ lF wpN wiVe[ m$$ Rpfi.a Rpl} ?pLg W?L w[ a'i ds,aj m

\2|

dul lq[G Fp,Dy' rjv[ siejh } yv[ eH[ WjWj bV.s dl>zug wv[iJ rjv[ dul lq[G Wdn>Dc[ dc,eg dry wpN lqJ ndhi[ Rpllq[G dHw dsV WjWj ug l{i wis[~wis[ Vjv FjHg iaV dl.zci'vg uj dihj lg m Vdhi sg fBCg a'G fjl[ h' w[ WjWj ug V[tC[ h' w[ dwhj@ ##ci'vg ) b"h r[t w[ bj w"S W{nj ] m$$ FjHgci'vg hpwq bVplji r[t w[ bj w[ s,Ddlbj@ ug w'Hg ljZP ] mdHM lpS w[ WjWj bV.s dl>z ug Rpo[ bjf hg fhp.y eH[ a[ RplljZP Vjv wHg WyV wga[ duV%J dry wHg iq; rjv[ WyV lV mduV%J } lpSV $a[ Rpl qhjaqj sg al,vg h' eHg m Rpfi.a RplV[ Vqlwji wgag dur[G WjSg dry s,Ddlbj ^

whp wWgi eP.e{ epCp tjdHbjfPA[ a[ dwbj whgb{ mmÌmmÏmmÍÉmm

\b>e ËËÌ|

ila[ dry qpCV lq[G WjWj ug V[ WyV wgaj ci'vg dHl }aP. fAjdSbj Vhk m dHh ljZP dHw lq[G Fp,Dy' siLV wiV rjla[debj lg RphVJ V[ b,u s[ lq[G Wji[ WyV wgaj lg dxi FjHg ci'vgV[ rg W[Vag wi ds,ag@ ##ug ) q{} Ijs bj debj ngw ] m$$

\dHh f+l.e v[tw V[ dfaj ug fjl'G lpdSbj m|

Page 938: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

lj l[rj wgag lxv ]duap ldaepi wj qVp q>DV[ mm

WjWj bV.s dl>z ug l.ea dry WyV wis[ hp.s[ lV dwl[rw us'G rg q"wj r[t[@ l[rj wiV sj rwa h,Do'G Vj ujS s[r[ mqhJfpit q>DV[ Vj q>DV[@ l[rj wijr[ Vj wijr[ m dHl[ ai%J Fp,Dy'rjdvbJ } s'~da>V WgWgbJ V[ dqv w[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@aphjcg i;jHg s[ Ve.s[ Bp,DB[ fH[ hV m hpwq dsRp aJ blk Ve.s[Vr[G fj s[HgH[ m$$ dwMdw h;Pi hi lq[G i;jHg sg Wp,wv qji w[i,ts[ lV m lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Vhk s[rg@ Lp,Z ]@bu[ Vhk m$$ dHl ai%J wHg rji W[VagbJ wgagbJ@ fi WjWjug V[ l[rj Vhk W?Lg m wHg qhgV[ df,DA'G dxi W[Vag wgag aJWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##hJ Lp,Z ]@ b,u Ve.s[ qji dsRp m fidHh i;jHg ljc[ bjlS a'G Wjhi Vhk w,TSg@ b>si hg i,tSg] m$$ lF V[ lda WyV dwhj a[ WjWj ug V[ i;jHg l[rj wiVrjla[ qjHgbJ } xCj ds,ag m Rpl lq[G qjHg sjaji w"i spbjW[rjvg V[ W[Vag wi ds,ag@ ##qhjiju@ b>si hV[ij ]@ Ve.s[ y.egai%J r,uS[ Vhk m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Vhk s[rg@ aphj} Vhkfaj ijuj dH>si dHl i;jHg } s[tSj yjhp.sj ]@ blk r[tSVhk ds>Ds[ m u[ Rpl V[ r[t vHg aJ fiv' bj ujr[eg m dHl i;jHg} ljc[ bjlS a'G Wjhi Vhk dvujSj m$$ Rpfi.a qjHg t[q w"iu.cj rjv[ rjvg@ qjHg sjaji w"i@ WgWg u{ w"i ci'vg rjvgi;jHg } Ve.sS v,e fHgbJ ba[ WjWj ug W{n[~W{n[ byjVw

Page 939: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

bjijq dry h' eH[ m Rpl lq[G qjHg sjaji w"i V[ dHw dh,lj i;jHgsj dB,Dv[ rjv[ fjl[ qjCj duhj Wjhi wi dvbj m ngw Rpl[ lq[Ghg WC[ ;'i sj W,sv e,Ddubj m WjWj ug N,B hg RpKn w[ W{n eH[a[ WyV wgaj@ ##aplk s[rg Rphg e,v wgag@ duhCg Vhk lgwiVg m aplk f,vj i;jHg sj Wjhi dwM w,DdTbj m A[ag wi' lj}i;jHg xCj dsRp m$$ dHl hpwq bVplji Rpl[ lq[G i;jHg h;Pi V[q'C w[ RpKa[ v{ eHg m Rpl lq[G wHg Zje[ Bp,DB[ h'H[ Wjhi hg lV mdxi wHg ljv Rph i;jHg bjfS[ w'v'G fjl[ Vhk wgag m

wrV rcjHg wdh lwRp W[b>a epVgaj mm\dWvjrvp qhvj Í|

aP byiup wpsida a[ig dWlqj mm\rch.lp qhvj Í|

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

ldaepiP lsj sdHbjvp ] FjHg drSpFjej dwbj fjHgb{ mm

dHw rji WjWj bV.s dl>z ug Fp,Dy' siLV wiV bjH[@ VjvRpl lq[G dli` da>V~yji l[rjsji lV m dHw l! u'de>si dl.z;{vsji ejvW wvJ a'G@ w[hi dl>z lptqVgbj f,ag wv[i a'G ba[l! dwLV dl>z b"vt wv[iJ a'G m dHl fdirji sg ;qgV hpSVjVwli a'G w"dwbJ sg ai` ] m y.e[ i.e~Fje v,De[ h'H[ hV mdHhVJ da>VJ } WjWj ug V[ ila[ dry lqNj ds,aj lg dw b,uFp,Dy' fhp.yS lq[G aplk dr,a bVplji u' li[@ q,oj B[w s[Sj@ qV;Pih' ujH[ej m dxi RphVJ V[ l[rj qV;Pi Vhk wiVg m dHhVJ da>VJ

Page 940: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

V[ lda WyV wgaj m dul lq[G Fp,Dy' fhp.yS lq[G da>VJ V[ dHw~dHwipdfbj q,oj B[dwbj ba[ WjWj ug WC[ ?pL h'H[ m WyV wgaj@ ##Lp,Z] m$$ Rpfi.a w[hi dl>z lptqVgH[ r,v dHLjij wi w[ WyV wgaj@##v{ lptqVgbj@ dHw ipdfbj aP. v{ uj@ zi i,tk@ WCg Wiwafr[eg m$$ lptqVgH[ } dHl wiw[ WyV wgaj dw dHh VjVwliWjWj ug fjl lptqVg ljdhW sj dHw fjn i'; V[q Vjv wisjhp.sj lg m y,vS lq[G WjWj ug Fp,Dy' rjdvbJ hpwq wgaj@##qhJfpitJ sg l[rj ba[ l.ea wiVg Vj A,DdcRp m$$ Rpfi.a w[hidl>z lptqVgH[ fjl'G h;Pi sj ds,aj h'dHbj ipdfbj dwl[ wjiVwiw[ l.Fjdvbj Vj debj m

wi qdh b>Ddq+a bjdS dVljdiY mmdtldi edHY FPq fdi cjdiY mm

\dHh f+l.e l.a t[q dl>z ug a'G lpdSbj m|

hdi ilp fg uV lsj da=fajl[dryhp bjfp erjH[ mm

dHw rji Fp,Dy' WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl qjHg sjajiw"i V[ s,Ddlbj dw qhjiju wv[iJ rjv[ ditg ug s[ i[W fujqjyPCgbJ rjvj duh' duhj Wp,TgbJ fjMsgbJ hV@ fjdHbj hp.sj] m lpS w[ h;Pi V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##v{ s[rg@ aP. b,De[ Vhks,Ddlbj@ hpS us'G bjH[ aP. lj} s,lk m$$ WjWj ug fjl Fp,Dy' bjlSs[ dlihjS[ rjv[ fjl[ dHw a.e duhg oJ lg m dul s[ dry dHwfjl[ hg v[dBbj uj lwsj lg@ Rpl sj Vjq LpwgV zi i,Ddtbjh'dHbj lg@ dul } LpwgV zi sg d;>Dq[rjig ds>Ds[ lV@ Rpl sg

Page 941: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

whg h'Hg e,v VhgG lg q'Cs[ m dHo'G aw dw us'G dwa[ uv fjSgrias[ aJ fdhvJ LpwgV zi s[ l[rjsji a'G fp,A w[ Vhk aJVhk rias[ m b{lg bV'tg vgv%j lg RphVJ sg m dHl wiw[ W.sjlqN Vhk lg lwsj m lq[G bVplji us'G WjWj bV.s dl>z ug Fp,Dy'bjH[ aJ qjHg sjaji w"i V[ h;Pi } dxi Ijs wijdHbj mqhjiju hpS rg ditgbJ V[ i[W fujqj fjdHbj ] r[t vRp aJh;Pi V[ WyV wgaj@ ##b,Aj s[rg@ us'G ljc[ w'v bjH[ aJr[tJe[ m$$ Rpfi.a dul lq[G WjWj bV.s dl>z ug V[q bVplji q,ojB[wS eH[ aJ Fp,Dy' rjdvbJ V[ Rpl[ lq[G hg fp,A dvbj@ ##qhJfpit'@aplk i[W fujqj fjMs[ h'@ lj} aJ drtjRp m$$ b,De[ Fp,Dy' rjv[us'G dwa[ bjf Ljhg dvWjl fdhVs[ lV aJ i[W fujqj bjfug rg Rpl lq[G fdhVs[ lV m lF wpN ujSs[ h'H[ F'v[~Fjbdryis[ lV m dur[G FjHg episjl ug V[ s,Ddlbj ] ^

epi dltg epi dlt lpSb>sihp dlbjSj Wjhihp F'vj mm

RphVJ sj riaqjV dHM lg m Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ugV[ W[Vag wgag@ ##hJ eigW dVrju@ blk i[W fujqj aJ fjMs[hJ@ lj} ikh sj sis ] m dHl Vjv wpN bjijq idh>sj ] m$$b,De'G Fp,Dy' rjdvbJ V[ WyV wgaj@ ##ditg ug@ aplk ljc[ bjlSRpKa[ yiV i,t w[ lj} i[W fujqj dstjRp m$$ dxi wv[iJ rjdvbJV[ W[Vag wgag@ ##eigW dVrju@ sdHbj wi' m aphjc[ bjlS RpKa[f{i i,tS rjvj q{G w"S hJ m$$ dxi Fp,Dy' rjdvbJ V[ h,l w[ WyVwgaj@ ##qhJfpit'@ aplk ;iPi ljc[ w'v q>Du[ RpKa[ f{i i,Dt'@ blki[W fujqj r[tSj ] m$$ wHg rji WyV wiV Rpfi.a WjWj bV.sdl>z ug V[ h"vg~h"vg bjfSg dHw v,a yp,w w[ Fp,Dy' rjdvbJ s[bjlS RpKa[ q>Du[ s[ l[iP RpKa[ i,t w[ dwhj@ ##vRp eigW dVrju@

Page 942: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

r[t vRp m$$ dxi Fp,Dy' rjdvbJ V[ WjWj ug s[ i[W fujq[ } yiVJsg b,cg w'v'G vC xC w[ h[nJ a'G Rpl sgbJ dHw,vgbJ~dHw,vgbJyPCgbJ deSgbJ m dxi Rpfi'G h[nJ } deSs[ eH[ m wHg rjideSag wiV Rpfi.a WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ qhJfpit' Lp,Z ] m$$b?gi $a[ WyV wgaj@ ##V.s' wpCg V[ lp,oS lpbjHg f"Gy[ i,t vH[FgC[ qavW bui rlaP } ui v{Sj m$$ v[tw r,Dv'G W[Vag ]dw ldaepiP W?L vr[@ dHh WyV h'dHbj wiw[ dvdtbj m dvt[dWVj h'i yjij Vhk lg@ WjWj ug W?dL>s hV m ljZ l.ea ugsjl v[tw s[ b?giv[ f+l.e hV dtqj wiVj m sjl ldaVjq dl>z m

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G lpdSbj m|

dlt wg epip spiqda qvp dhi{ mmepi WyVg hdi Vjqp Rpyi{ mm

dHw rji WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ hpwq wgaj@ ##ci'vgrjvj iaV dl>z ba[ Vgvj dl>z } hj;i wi' m$$ hpwq Rpfi.as'r[G hj;i h'H[ aJ dHhVJ } hpwq wgaj@ ##aplk s'r[G Wdn>Dc[ fhp.y'@Rpo[ dHw i[v a'G Rpai w[ dHw fgi a[ dHw Rpl sj y[vj Vjv]@ RphVJ } v{ bjRp m$$ hpwq bVplji FjHg Vgvj dl>z a[ iaVdl>z ci'vg s'hJ } v{ w[ Fp,Dy' fhp.y' m dHhVJ V[ yiVJ dry hj;ih' w[ dli NpwjdHbj Rpfi.a h;Pi V[ dHl fgi } #Vjefpi rjvj$wdh w[ WpvjdHbj a[ lpt bV.sp fp,Ag m dHl fgi sg Rpqi Rpllq[G Whpa r,cg lg m dHl s[ fdhv'G WjWj ug Vjv dqvS sj f+l.efdhv[ dh,Dl[ dry bj yp,wj ] m dHl lq[G dHl Vjv WyV widsbJh'dHbJ WjWj ug V[ dwhj@ ##aP. bjfSg DdWiag Rpfi } yp,w blvg

Page 943: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

oJb aj RpKa[ ] m duo[ aP. tCj ]G dHo[ wpN Vhk m$$ Rpfi.a dHlRpKa[ q[hi sg dVejh h'Hg m

d*fj wBjt¥ brv'wVp wgV' sjl wj sPtp dWsjdiY mm

Rpfi.a wpN dsV Fp,Dy' idhS a[ dHl } drsj wgaj hpwqbVplji FjHg iaV dl.z ci'vg ba[ Vgvj dl>z dHl } Wdn>Dc[aw A,c bjH[ m

wjh[ F+qa hRp apq F=qhp V FjHgidrbj i[ idrbj l+W ojV mmÉmm

dHw rji FjHg iaV dl>z ci'vg V[ h;Pi a'G zi bjRpSsg bjdebj q>eg m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$ lr[i[ yv[ujSj m ija WgaS Rpfi.a hpwq wgaj@ ##ci'vg rjv[ iaV dl>z} hj;i wi' m$$ a[ dxi qpSLg hids,a dl>z } hpwq h'dHbj@##bjRpS ujS sj dwijdHbj dhljW wi w[ s,Dl' m$$ qpSLg hids,adl>z V[ hpwq bVplji dhljW wi w[ lpSjdHbj m lpSV Rpfi.ah;Pi V[ WyV wgaj@ ##dHh o'C%j ] m h'i dsRp dHl V[ vpdZbjS[dry'G h' w[ ujSj ] m$$ a[ dxi WyV wgaj@ ##aP. rjS r,BS[ w'v'Gh' w[ b,De[ ujSj ] m$$ b,De[ FjHg ci'vg V[ dwhj@ ug hJ ) qVdry aJ dHr[G hg ] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##rjS r,BSj a{}rgh wiqJ b,De[ h' w[ dqv[ej m$$ Rpfi.a h;Pi V[ ?pLg W?Lg WyVwgaj@ ##bjMsj uJsj dV,aV[q wisj ihk a[ zi dHw ija hgw,BSg m$$ bjdebj dqvS Rpfi.a FjHg ci'vg Fp,Dy'G a'G e,cg yC%w[ vpdZbjS[ Rpai[ m b,De[ V[C[ hg i[v s[ fp,v h[n Rpl \rjS r,BSj|sj dBwjSj lg m ci'vg ug s[ fhp.yS a'G fdhvJ rjS r,BSj l.a

Page 944: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

dwl[ l,Bj fp,AS rjv[ qei l'Bj v{ w[ s"dCbj lg dwMdw l,Bjfp,AS rjv[ Whpa a.e wis[ lV m ci'vg ug s[ Rpo[ fhp.yS lq[Gl.a rjB r,BSj ug Rpo[ hg tC[ h' eH[ ba[ WyV wgaj dl,tjfdhvj wiqJ fPigbJ wi v{ bevg e,v dxi wiJe[ m Rpfi.aFjHg iaV dl>z ci'vg V[ wiqJ dqSgbJ@ l.a ug rg Vjv hgdeSag wis[ ih[ m dxi WyV wgaj dwM dl,tj ngw ] m a[igh' eHg al,vg m

sjdabJ s[ sja[ w'v'G bj w[ q>edabJ w'v wg v{SbjdHbj ]G m

uj w' njwpip RPyj h'Hg mml' uVp fi zi uja V l'hg mmÉmm

\b>e ËËÈ|

ldaepi ljdhW Ac w{ q>edabJ V' q>eS ujhg mm

dHl a'G Wjbs FjHg iaV dl>z ci'vg u' f+Ljs v{ debjlg@ Rpl f+Ljs dry'G l.a ug V[ wpN v{ w[ bjf Adwbj ba[ h'ifiqjio s[ wHg WyV wga[ m ngw dHl lq[G dHw w'Hg f+[qg l.aug rjS r,BS[ w'v bjdHbj m Rpl r,v r[t w[ l.a ug V[ dwhjbu[ q{G ldaepiJ s[ l[rw Vjv e,v Wja wi dihj hJ@ aP. dxidwa[ bjHk m Rpfi.a Rpl f+[qg } a'i ds,aj m wpN lq[G Wjbs FjHgaiV dl>z ci'vg } a'i ds,aj Vjv WyV wgaj dw Rph si A,cw dwa[ FBwS sg v'C Vhk ba[ FjHg iaV dl>z ci'vg bjfS[Vei ci'vg hpwq bVplji dHw ija idhS Wjbs Fp,Dy' l[rj dryhj;i h' eH[ ba[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ h,l w[ WyVwgaj@ ##dwM x[i rjS r,BSj l.a wg W'dvbj ($$ hpwq bVpljiu' wpN l.a ug rjS r,BS[ V[ wdhbj lg@ b,ti~ b,ti Rpl[ ai%JW'v w[ s,Ddlbj m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##a[ij ljij w.q h' debj

Page 945: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

Lp,Z ] m$$ Rpfi.a l.a rjS r,B ug V[ u' WyV fiqjio s[ FjHgci'vg Vjv wga[ h;Pi V[ Rph rg s,Dl[ m dHh qhajqj lP`g q,asj qplvqjV ujq[ dry lg m fdhvJ dwl[ lq[G vjh"i dry rg ih[hV m dwl[ lq[G liwjig V"wig rg wgag ] ba[ e+dhlag lV mvpdZbjS[ dry Whpa ljv dBw[ ih[ ba[ ijqeC%gbj epispbji[s[ w'v dHhVJ sj b>aq blojV ] m dHhVJ } xPl rjvj WjWjug bjt w[ v'w Ijs wis[ hV m

a[ij FjSj lFp dwAp h'r{ mmqV hdn wgy{ b>da dre'r{ mm

Wgqji W.sj cjwBi w'v dHvju rjla[ uJsj ] m cjwBiRpl } Wgqjig s[ dHvju rjla[ spbjHg ds>sj ] m Vjv spbjHgtjS sj aigwj ba[ f+h[u s,lsj ] m qig; } cjwBi sg ijdHbVplji lF wpN wiV sg bdab.a v'C hp.sg ] m u[ Wgqji cjwBisg ijdH bVplji lF wpN wi[ej aJ Wgqjig hB[eg m a.siplagbjH[eg m u[ Wgqji bjfSg qi;g bVplji y,Dv[@ cjwBi sgVlgha RpKa[ bqv Vj wi[@ cjwBi yjh[ dwaVj lqNsji dwMVj h'r[@ dw>Vg y.eg spbjHg s[r[@ Wgqji a.sipla Vhk h' lwsj mdHl[ ai%J qhJ fpit s[ hpwq bVplji RphVJ s[ fjl idh w[ lqJWaga wi[ dxi udebjlP s[ sp,t awvg` hB lws[ hV m u[ dHl[ai%J fPiV qhJ fpit sj rg u[ WyV Vj q>DV[ l.ljig ugr wpNf+jfa Vhk wi lwsj m wWgi ug sj WyV ] ^

wWgi ljyj ldaepip dwbj wi{ uRp dltj qdh yPw mm

dHl[ ai%J hg dHw dl,t q[rj dl>z Vjq sj lg@ dul sj Veiw'i[ rjvj ci'vg FjHg s[ dry'G hg bjWjs h'dHbj ] m dHl FjHg

Page 946: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

q[rj dl>z s[ zi dry w'Hg wpsiag hg drzV f{sj h'dHbj lg mdul s[ Vjv ljij zi ba[ fdirji sptg lg m lF ai%J s[ dHvjuwij w[ o,w w[ dVijl h' w[ dHh l! q[rj dl>z rg Fp,Dy' b,fdCbj mfdhvJ aJ FjHg iaV dl.z ci'vg sj ujSP h'S wi w[ dHl }zi sg awvg` s,lg ba[ Vjv hg WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugfjl bjfSg WjWa dl`jiL wiV vHg dwhj@ lpS w[ FjHg iaVdl>z ci'vg V[ s,Ddlbj m q[rj dl>z dHl blojV RpKa[ dul } rgWjWj ug l[rj ds>Ds[ hV@ lF rjla[ dHh' hg Lia hp.sg ] dwl[V[ dwl[ sg dl`jiL Vhk wiVg m bjf WjWj ug dwl[ } i,tS uJa'iV dwl[ sj w.q wiV@ Vj wiV m lpS w[ q[rj dl>z V[ ]ijVh' w[ bjdtbj dHh aJ Vrk e,v ] hi dHw s[ sp,t awvg` sjdHhVJ } dwr[G faj v,esj ] m b,De'G FjHg iaV dl>z V[ dwhjq[rj dl.z dHhVJ a'G Fjr Ddw WjWj ug a'G wpN Vhk Fp,Ddvbj dHo[aJ b>aiujqg ujV{ mm dWVp W'va bjdf fAjS{ mmËmm rjvg e,v f+a,triasg ] ljc[ ljhqS[ m aP. dHw rji siLV aJ wi m$$ q[rj dl>zdul lq[G WjWj ug s[ ljhqS[ bjdHbj@ bjfS[ bjf hg WjWj ugV[ WCg eiurk bjrj; dry WyV wgaj@ ##bj WHg w'i[ rjv[rjdvbj q[rj dl>bJ@ FPa~f+[a zi dry rjC w[@ qplvqjVJ `wgiJVjv vC w[ NeC w[ a{G wg lpt fjdHbj a[i[ zi s[ ug aJ sptgh'S[ lg m fLP rg sptg hV m$$ Rpfi.a h'i rg wHg WyV epfa f+eBzi dry h'H[ uJ h' ih[ lg lF s,Dl[ m lpSV lji q[rj dl>z sjligi fjSg~fjSg h' debj ba[ dHl lq[G dli Npwj w[ W{n debjba[ W[Vag wgag@ ##eigW dVrj; ) d*fj wi' q{G Whpa sptg hJ m$$dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a{} yjvg dsV dHo[ idhSj fr[ej ma[i[ zi sj sp,t sis lF w,DdBbj ujH[ej m a[i[ zi s[ dry a,agbJhrjrJ resgbJ hV m n.cgbJ nji h'S a'G Wjbs a{} a'iJe[ m$$ba[ q[rj dl>z V[ lda WyV wgaj h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$

Page 947: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##dHl w'i[ rjvgH[ } dHw f,vg s[dsRp Rpl rS h[n fj dsRp m$$ duo[ hpwq lg rS h[n fj ds,aj mdHl q[rj dl>z } e,vJ wiV sj lpFjb lg dHo[ Vj w'Hg bjr[Vj bj w[ Wpvjr[ m us'G w'Hg w'v hg Vj bjr[ e,vJ dwl[ Vjv wilw[ m dHo[ dWVJ FjHg iaV dl>z ci'vg a'G dwl[ Vjv ujS fAjSrg Vhk lg m WjWj ug V[ lF l[rwJ } hpwq bVplji rjZP e,vJa'G i'dwbj lg lF } w'Hg Vj w'Hg l[rj ds,ag h'Hg lg m Rpl lq[GdHl } dHw,Dv[ } WCg awvg` h'Hg m W'va W'va WTdh dWwjij mmdWVp W'v[ dwbj widh Wgyjij mm s[ woV bVplji WCg qpLwv Vjvs' wp dsV w,DB[ agu[ dsV WCj b"tj h' w[ fdhvJ FjHg iaV dl>zci'vg fjl debj ba[ wdhS v,ej@ ##iaV dl>bJ ) q{G WCj b"tjhJ m$$ ci'vg V[ fp,DdAbj@ ##dwM q[rj dl>z ) a{} wg b"dtbjHg ] m$$wdhS v,ej@ ##iaV dlbJ H[o[ yjvg dsV ws'G fPi[ h'Se[ m q{G aJs' dsV qlJ fPi[ wga[ hV m y,v q{} l.aJ w'v v{ y,v m$$ ci'vgug wdhS@ ##v,De[ q{G a[i[ Vjv Vj b,De[ apdibj hJ a[ Vj hpS ujSj] m dwMdw lj} hpwq Vhk ] m aP. bjf[ uj w[ W[Vag wi v{ m$$dHl a'G Wjbs bjf[ hg WjWj ug fjl debj fi wpN W'v Vj ldwbjqpC bjdHbj m dHw~b,Zj dsV h'i w,DdBbj bev[ dsV Wp,Zrji lgWjWj ug lF } Wpvj w[ dHw,Dv[~dHw,Dv[ } fp,DdAbj wis[ lV m aP.l[rj dwl qV'io rjla[ wisj ] hpwq bVplji lF s,Ddlbj wis[lV m dHl dsV dHl q"w[ RpKa[ q[rj dl>z Fg fhp.y debj m b,De[WjWj ug WC[ W[firjhg s[ vdh;[ dry lF } dHM Wpvj ih[ lVdur[G fdhvJ dwl[ } ujSs[ hg Vj h'S i'; idhS rjv[ l[rwJ} faj lg m q[rj dl>z VrJ~VrJ debj lg m dHw dHo''G idhS $a[qV Rpsjl lg m dHh lF wpA r[t w[ h'i rg Rpsjl ba[ ]ijVh'dHbj m b?gi RpKa[ q[rj dl>z sg rjig rg bjHg a[ dHl } rgRpl[ vdh;[ dry hg ##aP. w"S ] ($$ fp,DdAbj a[ dwo'G bjdHbj ]G m

Page 948: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

dwl rjla[ bjdHbj ]G ( Rpfi.a q[rj dl>z V[ df,DA[ dvt[ bVpljibjfS[ zi sg awvg` s,lg Vjv hg wdh ds,aj m qhjiju aplkq{} yjvg dsV dHo[ idhS rjla[ dwhj ] m q[i[ w'v'G aJ da>V dsVhg qpLdwv Vjv w,DB[ eH[ hV m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@##hJ@ ngw ]@ a{} yjvg dsV dHo[ idhS sj hpwq aJ h'dHbj]@ a[ig l[rj dlqiV ljc[ w'v w'Hg Vhk m dul s[ lsw[ a[ij w.qA[ag h' ujr[ m a{} yjvg dsV fPi[ wiV[ hg f{Se[ m dxi q[rj dl>zV[ dwhj ug yjvg dsV aJ b"t[ hV@ q{G idh Vhk lwsj m WjWjug V[ WyV wgaj@ ##b"tj l"tj w,B v{ aP. bjfs[ zi sg hjvar[t m$$ Vjv hg WyV wgaj@ ##yjvg dsV fPi[ wi uj@ dul V[ a[i[dry drzV fjdHbj ]@ Rph qplvqjV dHo[ bj w[ a[i[ w'v'G qj`gq>De[ej m$$ q[rj dl>z V[ dxi rg wdhSj Vj q>DdVbj a[ wdhS v,ejug iaV dl>z ci'vg rjv[ s'r[G ug FjHgyji[ dry'G q[i[ Fij~FiujHgv,es[ hV Rph dHo[ l[rj wis[ hV m RphVJ a'G fp,A vr' WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##ci'vg rjv[ s'hJ ugbJ sj FjHgyjij ljc[ Vjvhg ] aP. bjfSj w.q wirjRpSj ] aJ wirj v{ yjvg dsV fPi[wi v{ m$$ lF wpN r[t w[ lpS w[ q[rj dl>z sj qV idhS rjla[Vhk q>DdVbj m Rpfi.a Rpo'G RpKn bjdHbj dur[G apvlg sjl ug V[dvdtbj ] ^

lev fsjio ] ue qjhk mmFje hgV Vi fjra Vjhk mm

h'i rg dwhj ] ^

FjehgV w' Vj dqv{ Fvg rla w' F'e mmsjt f,Dw[ a[ h'a ] wjw fjw wj i'e mm

dHl a'G Wjbs zi W[b>a awvg` h'Hg duV%J V[ r[dtbj RphgujSs[ hV m \dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 949: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

H[hj Feda uVp ugra qi{ mmepi filjsg Fruvp ai{ mm

dul ai%J dh,Dl[ f>ur[G s[ dry fjnw l,uS fC% y,pDw[ hV madhlgv yPVgbJ s[ idhS rjvj Vi{S Fea dul V[ WjWj bV.sdl>z ug sg RphVJ s[ af,Ddlbj wiV lq[G vejaji wdnV l[rjwgag@ WjWj bV.s dl>z ug sg wdnV ba[ bap,B zjvSj r[tw[ Fp,Dy' rjdvbJ s[ siLV wiV bjdHbj ba[ Fp,Dy' rjdvbJ a[Vi{S sjl \Fea| V[ WjWj ug s[ ba[ Fp,Dy' rjdvbJ s[ fpijS[l.W.Z fp,DA[ m Fp,Dy' rjv[ qhjiju V[ upeJ~upeJ s[ fpijS[ l.W.Z s,lw[ fdhvJ aJ Vi{S Fea } ]ijV wgaj ba[ dxi fC%V lpSVrjv[ h'i rg ]ijV h'H[ m dHh l.W.Z upeJ~upeJ a'G upCs[ hV mupeJ~upeJ a'G ljig~ljig d;>seg zjvSj hg zjvSj wiVg f{Gsg] aJ dwa[ uj w[ fiqjio sgbJ q>Dd;vJ dli[ v,esgbJ hV a[siejhg bhps[ qpijaW[ dqvs[ hV m Fp,Dy' rjv[ WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug rg ba[ WjWj bV.s dl>z ug wv[iJ rjv[ rg WyVwdibj wis[ lV m dHh rlaP dwa[ si,?aJ Vjv Vhk v,eg duo'GW.sj a'C w[ v{ ujH[ej m dHo[ spdVbjrg fC%jHg fPig wiVg fr[aJ W.s[ } dw>Vj lqJ lwPvJ@ wjvuJ@ IPVgridlBgbJ dryep;jiV[ f{Gs[ hV m dwaV[ wp W.s[ hV duhC[ y.e[ V.WiJ $a[ fjlhp.s[ hV m u[ deSag wi' aJ Whpa z,B dqvSe[ m dHo[ spdVbjrgfC%jHg dry aJ i'v~zy'vj f{ uJsj ] fi duo[ lqi,o qhJfpitJsg berjHg dry fiqjio sg fC%jHg wiVg fr[@ Rpo[ aJ ##Yo{

Page 950: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

ly' hg lyp dVWC{$$ rjvg e,v hp.sg ] m WjWj ug qhJ hdiVjqdl>z ug fjl u[ dwl[ l[rw V[ W[Vag wiVg dw qhjiju q[ijdVaV[q wiV uJ l[rj wiV } dsv Vhk wisj uJ q{o'G l[rjdlqiV Vhk hp.s[@ Rpl l[rw } ws[ Rpl[ lq[G hg wdhSj dw dHlsg Li%j wijY ws[ wpN lqJ yp,f idhS df,DA'G Li%j wijRpSg mbjfSg qdibjsj wijRpS a'G Wjbs l[rj dlqiV wiV sj bV'tjhg RpaLjh f+jfa hp.sj lg m dHh il duV%J } dqdvbj@ Rph ujSs[hV m dHh upeJ~upeJ sg ba[ l:jl~l:jl zjvSj wqjHg wiV sjfaj dfAv[ WyV dw qhJfpitJ sj a=[a[ upe a'G bljc[ Vjv lW.Z]@ dhljW wi' dw a=[a[ upe a'G v{ w[ ljij spbjfi upe Wjwgh;jiJ ri%[ wvupe sj lqJ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s,Ddlbjwis[ lV@ ##duhCj lqJ b,u blk ds,aj ]@ dHl lq[G dwl[ l[rwsg wgag Qvag uVqJ~uVqJ s[ y,wi dry fj s[r[eg m r[dtYdwa[ w'Hg Fp,v Vj wdiRp m$$

dHw rji WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WjWj bV.s dl>zug wv[iJ rjdvbJ } `piqjdHbj@ ##aphjcj dfAvj dHw uVqfjw fBS dry L[? W+hq sj lg m aphj} s' rjig epiP VjVwljdhW uj w[ dqv[ lV a[ qhJfpit'@ aplk Rpl lq[G w.Z Fuj w[v{ eH[ lg m epiP VjVw sj siLV wiV rjla[ aphjc[ qV dryf+Wv aJz lg m dHl a'G Rpfi.a dHw rji WjWj bV.s dl>z ugqhjiju V[ wv[ik WyV wgaj lg dw ci'vg duV%J qhJfpitJ V[qhjijuj iSuga dl>z sg qJ a"C[ dry fj w[ s,Wg h'Hg wTjHglg@ Rph Fp,Dy' rjdvbJ sj dfAvj uVq lg m dxi WyV wgaj dwFp,Dy' rjv[ us'G rg l.lji dry bjH[ v.qg bjiuj v{ w[ bjH[ m slr[GfjaLjh a'G v{ w[ Fp,Dy' rjdvbJ sj dHh aguj ligi lg m dHhVJV[ hi ligi r[v[ bjfSg idhSg WdhSg dHh' duhg hg i,tg ]@dur[G dHl lq[G ih[ hV@ dxi bjfSg WjWa dHaVj wp hg s,Ddlbj m

Page 951: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

slr[G fjaLjh a'G v{ w[ b,u aw A'Bg~A'Bg bjiuj rjv[ ljc[wHg ligi h'H[ hV m

hRp dwbj ljvjhg dwiq u.ap rcg a[ig rdcbjHg mm\rji lPhg@ b>e 792|

q{ f[dtY ig RPyj q'hVp lF a[ RPyj mmbjV V lqldi w'RP vje{ TP.dc ih[ hq qPyj mm

\b>e 534|

dHw rji WjWj bV.s dl>z ug qhjiju wv[iJ rjdvbJ V[WyV wgaj lg dw b,u lj} ds=LBJa h'dHbj@ dul ai%J Fp,Dy'rjdvbJ V[ ligi ZjiV wi dvbj ] a[ Rph diC%[ dxis[ hV m blkq,oj B[dwbj a[ Rph tv' eH[ a[ blk W[Vag wgag dw eigW dVrju@hpS dwM ligi Zjdibj aJ b,De'G Rph h,l fH[ m dxi W[Vag wgagdw eigW dVrju@ u' aplk d*fj ljc[ RpKa[ wgag ]@ blk aphjc[yiVJ dry i,t s[HgH[ a[ dxi Wjv~liPf Fp,Dy' rjv[ h,l w[ b,De[yv[ eH[@ dxi w'Hg WyV Vhk wgaj m dHo[ VjVwli dry dHwrji WjWj HgLi dl.z ug V[ sgrjV dry 16 dHw'aigbJ lq[G WyVwgaj lg@ hpS duhCj qhJfpit bjdHbj@ ljo'G h;jiJ epSj r,Zajwa rjvj bjH[ej m dHl lq[G v[tw rg l.ea dry lg@ h'i aJh'i \WjWj| HgLi dl>z ug WyV wis[ lV@ blk u' wpN wgaj ]@WjWj ug sg d*fj Vjv hg wgaj ] m dHl ai%J h'i wHg WyV WjWjug V[ v[tw s[ dfaj Vjv v[tw s[ ljhqS[ wga[ m ##a[ig rdcbjHgaP] ujSsj apZp u[rcp brip V w'Hg mm$$

dHhVJ Rpfiv[ WyVJ dry'G wHg WyV v[tw } dfaj ug fjl'G@dxi wHg WjWj h;Pij dl>z ug fjl'G a[ wHg l.egbJ fjl'G dqv[ m

Page 952: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

bjfS{ FjS{ u' yv{FjHg drApdC y'Bj tjr{ mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ lq[G v.ei dabji wiV rjv[} lF } dhsjdHa hp.sg lg dw bjBj ep.V%S lq[G@ sjv WSjMs[lq[G@ xpvwj fwjMs[ lq[G ba[ w'dvbJ RpKa[ ijC%s[ lq[G qP>h b,De[w,fCj i,tSj a[ w'Hg rjZP e,v Vhk wiVg m r,Z a'G r,Z WjSgfC%' m v.ei dabji wiV lq[G FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"isg l[rjsji } WjWj ug a'G hpwq v{ w[ dul Vjq h;Pi V[ v{SjRpl } Vjv v{ ujSj m ws[ Fjeg rJsi rjv[ liWS dl>z ba[dV,wj dl>z uJ Vgvj dl>z ws[ FuV dl>z qdhij dl,t Vjv v{ujSj ws[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju V[ WyV wiVj@##aplk s'r[G ugb ujY m$$ hpwq bVplji dHl[ ai%J hg hp.sg lg mdHw rji v.ei dabji wiV ujS lq[G hpwq bVplji FuV dl>zqdhi[ dl,t } Vjv v{ eH[ m Rpo[ v.ei dabji wiV r[v[ FuVdl>z V[ e,vJ wiVgbJ LpiP wi ds,agbJ Whpa dyi e,vJ dryv.zj ds,aj m b>aiujqg WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ Vgvj dl>z} hpwq wgaj@ ##Vgvj dlbJ@ aP. v.ei dabji wiV rjdvbJw'v uj@ RphVJ Vjv v.ei dabji wirj dihj FuVj lF } e,vJdry vjHg dxisj ] Rpl } hBj w[ dHo[ z,v s[ m$$ hpwq bVpljijFjHg Vgvj dl>z ug v.ei dabji wiV rjvg oJb RpKa[ fhp.yw[ bjf v.ei dabji wirjRpS v,e fH[@ Vjv hg FuV dl>z} hpwq wgaj m$$ FudVbj a{} WjWj ug V[ WpvjdHbj ] m aP. c[i[

Page 953: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

fhp.y uj m FuV dl>z Rpo'G aJ y,v dfbj@ dwl[ wjiV wiw[ c[i[Vj fhp.dybj m dHl s"ijV v.ei dabji h' w[ fhp.y debj m h;Pis[ fjl fhp.yS Rpfi.a FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i }qp?jdaW wi w[ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##dwM FuV[ Vjv i,u w[e,vJ wi vHgbJ us'G aphj} hpwq lg dw v.ei dabji wiVlq[G rjZP e,v Vhk wiVg aJ aplk FuV[ } yp,f dwM VhkwijdHbj m$$ Rpfi.a hpwq h'dHbj dw FuV[ } hj;i wi' m dHls"ijV FuV dl>z c[i[ fhp.y debj cisj WjWj ug s[ ljhqS[Vj h'r[ h;Pi V[ eCwrk bjrj; dry WyV wgaj@ ##FudVbj@ljhqS[ bjRpSj fr[ej m$$ FuV dl>z cisj ba[ ldhdqbjh'dHbj WjWj ug s[ ljhqS[ hj;i h' debj m ##Zdi hdi w.f{ WjvjugRp mm Vj ujVj dwbj wilg fgRp mm$$ WjWj ug V[ FuV dl>z} lqNjdHbj@ ##ljHk v'wj@ aP. b{cg Qvag wgag@ v.ei sgqdibjsj sj@ a{} faj ] dHo'G sj f,Ddwbj v.ei dwo[~dwo[fhp.ysj ] m dwV%j~dwV%J W?LgbJ iPhJ s[ qP>h dry f{Gsj ] m b,uv.ei f,ws[ dry'G u[ a{} dry'G Vj hBjMs[ aJ ljij uPnj h' ujSjlg ba[ lF V[ Fp,Dt[ idhSj lg m FudVbj hpwq a'G Wjhi w'Hgw.q a[ e,v Vj wi' m FudVbj blk a{} dHw e,v lpSj w[ dl,Ddtbjs[ ih[ hJ@ aplk lji[ lpS vr' m$$ Rpfi.a WjWj qhJ hdiVjq dl>zug qhjiju V[ dHw A'Bg duhg ljtg lpSjHg@ ##dHw qhJ fpitdfAv[ lq[G dry h'dHbj ] m Rpl sj dHw l[rw l[rj wiV dryWCj dlbjSj lg a[ Rph qhJ fpit rg l[rw sg l[rj $a[ WC[?pL lV m dHw rji Rph l[rw bjfS[ epiP sg bjdebj a'G Wjhih' w[ dwa[ ydvbj debj m Rpl s[ ujS df,DA'G dwl[ V[ l.ea dryfp,,DdAbj@ ##qhjiju@ Rph l[rw dwo[ ] aJ qhjaqj wdhS v,De[dw Rph dwa[ RpKn debj ] m aJ qhjaqj wdhS v,e[ Rph debjRpl sg qi;g@ ljcj wpN Vhk dredCbj m Rpl sj hg wpN

Page 954: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

dredCbj ]@ dur[G fagW+aj dHlaig fag s[ hpwq a'G Wjhi dwa[yvg ujH[ aJ Rpl s[ fagW+aj Ziq RpKa[ wv.w v,esj ] h'iwpN Vhk m$$ h;Pi V[ dHh ds=LBJa qjai ljtg lpSjHg a[ WyVwgaj@ ##FudVbj dHh e,v Ijs i,tk aP. dwa[ b,De[ rjla[ dHh'duhg Qvag Vj wik dHw Qvag uVqJ~uVqJ sg dr,o fj ds>sg] m l'y lqN w[ y,vk m Rpfi.a FuV dl>z V[ Fp,v q>Vg aJ dwa[uj w[ qj`g dqvg@ Rph rg WCg s[i Wjbs m

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

lj l[rj wgag lxv ]duap ldaepi wj qVp q>DV[ mm

dwl[ lq[G sg wgag l[rj hg i.e vj ds>sg ] m dHw lqJ hp.sj] m Whpaj lqJ l[rj wiVg f{Gsg ] m dHw rji WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug W[ig h[n W{n[ lV m lr[i sj rwa lg Vei sj dHwdl,t w'v sg v.dzbj bjrj; ds,ag w"S ] ( RpKai dry RplV[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ q{G y.VS dl>z Njx[ wj hJ m w'Hg l[rjs,Dl' m hpwq wgaj@ ##v,lg dvbj lwsj ]G ($$ Rpl lq[G sp,Z z,Blg m Rpl[ lq[G hg y.VS dl>z zi bjdHbj awigWV l[i wp sp,Zzi lg m dHh ljij hg v{ debj m Rpfi.a dHl dry WjWj ug V[l[i wp fjSg fjdHbj ba[ A,w eH[ m Rpfi.a y.VS dl.z wHg dsVl[rj wisj dihj m lqJ bj debj dwa[ dHh y.VS dl>z bjfhg bjfS[ fp,ai s[ Qp,Dl[ dry bj w[ bjf hg v,a qji W{nj ba[fp,ai qi debj WjSg dry WyV ] m #bedV *'Z y.cjv$ ep,ljb{lg hg yg; hp.sg ] df,DA'G W.sj flyjajf wisj ] m dxi i'Gsj

Page 955: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

h'dHbj dxi[ t[a } ujr[ aJ i'r[ dHw dsV i'Gsj h'dHbj c[i[ w'vsg v.dzbj WjWj ug V[ bjrj; s[ w[ fp,DdAbj@ w"S i' dihj ] (ug@ q{G y.VS dl>z Njx[ wj hJ m q[ij dHw fp,a lg Rph qi debj mq[ig Qvag Vjv m hpS q[i[ w'v i'S a'G dlrjH[ w'Hg yjij Vhk m$$dxi dHw s' dsV i'Sj lpVS a'G Wjbs WyV wgaj@ ##hpS Vhki'Sj m q,zi a[ u,ei s' bj ih[ hV m$$ Rpl lq[G qV } Zgiurg h' debj dxi i'dHbj Vhk lq[G dli s' fp,ai rg h'H[ m

lj l[rj wgag lxv ] duap ldaepi wj qVp q>DV[ mmuJ ldaepi wj qVp q>DdVbj aj fjf wl.qv F.V[ mm

\rji eRpCg qhvj Ì@ b>e ËÉÌ|

\dHh f+l.e Fp,Dy' wvJ a'G l.ea a'G dqdvbj m|

ijq ijdH h'dh W{s WVrjig

l[rj wiV rjdvbJ s[ sp,t dwr[G sPi wis[ lV m dHl sjdHw f+l.e dHo[ fC%[ dHh dl`aJ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugqhjiju dry lV m dHw rji byjVw hg W{n[~W{n[ WjWj ug V[WyV wgaj@ ##w'Hg hj;i ] m$$ Rpl lq[G FuV dl>z qdhij dl,tl[rj dry hj;i lg m Rpl V[ W[Vag wgag@ ##ug@ q{G FuV dl>zhj;i hJ m$$ Rpfi.a WyV wgaj@ ##h'i w"S hj;i ] m$$ ##ug@dHw r,cj N.cj dl>z l[q[ rjvj hj;i ] m$$ aJ WyV wgaj@ ##Rpl} idhS s[ aP. dHw,vj hg ljcgbJ v,aJ yiVJ a'G RpKa[~RpKa[ zp,Bs[ yiVJ } h,o Vhk vjRpSj m$$ Rpfi.a hpwq bVplji FuV dl>zl[rj wiV v,e dfbj m dHl lq[G v.ei fwjRpS ujS sj lqJlg m FjHg iaV dl>z ci'vg s[ zi'G byjVw Wgqji h'S wiw[v.ei sg l[rj dry dwl[ } Vjv v{ ujS rjla[ bjdebj v{Sg

Page 956: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

lg dw dwl } v{ w[ ujrJ bjdebj v{S rjla[ h;Pi s[ yiVJdry fhp.y eH[ ba[ W[Vag wgag@ ##qhjiju ) q{G iaV dl>z ci'vgrjvj W[Vag wi dihj hJ m q[i[ zi'G byjVw hg dT,vg h' eHg] ( v.ei fwjRpS ujSj ] m dwl } bjdebj ] Vjv v{ ujSsg m$$ Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##blk b,u WgqjiJ rjla[spbjHg r.c ih[ hJ@ aP. l[rj wi v{@ Rph ij;g h' ujH[eg m$$ hpwqbVplji FjHg iaV dl>z ci'vg l[rj wiV v,e dfbj m awigWVz>Bj wp Fi l[rj wiV df,DA'G h;Pi V[ WyV wgaj@ ##ujY s'r[Gugb hg b,u v.ei dabji wi' m Lp,Z ] m$$ Rpfi.a FjHg iaVdl>z ci'vg dul rwa l[rj wiV a'G Wjbs qpC w[ bjH[ wgr[dtbj dw u{ w"i } dwo[ b,De[ bjfS[ bjf sg h'L Vhk lgV"G~Wi~V"G a.sipla lg m v.ei fwjRpS vHg ujS sg dabjig wiihg lg Rpl dsV s'r[G uS[ uj w[ v.ei dabji wi w[ v{ bjH[i'; sg ai%J l.ea dry ridabj m dul lq[G v.ei sg l[rj Rpfi.aWjWj ug fjl h;Pig dry bjH[ aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##dwMs[rg@ Wgqjig hB eHg m$$ Rpfi.a u{ w"i V[ yiVJ dry Vqlwjiwgag aJ WyV wgaj@ ##s[rg f,yg fjn ufp ug ljdhW s[ lj}lpSj m$$ Rpfi.a f,yg fjn lpSjH[ m

dxi Ap,Bg dqvg hpwq h'dHbj@ ##Lp,Z ]@ uj w[ bjijq wi' m$$

uVq uVq w[ sPt dVrji{ lPwj qVp ljZji{ mmsilVp F[Ba h'a dVhjvj hdi wj Vjqp Wgyji{ mm

\b>e ØÎÉÐ|

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 957: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

Fea qpt{ a[ W'vs[ l[ ryV h'r.s[ mm

dHw dsV WjWj l+g qhJ hdiVjq dl>z ug ljHk i.e~i,Da[bejZ[@ bWjZ[@ bV.sg@ liPf[@ bjfS[ liPf dry qeV W{n[ siLVs[ ih[ hV m byjVw hg WyV wgaj@ ##w'Hg hj;i ] ($$ Rpfi.al.a Vi{S dl>z ug qdhdSbJ rjv[ h;Pi s[ bjlS s[ Wjhi hghi r[v[ ljrZjVaj s[ iPf dry q"uPs idh>Ds[ lV a[ b,u rg tC[lV@ V[ N,B hg bjrj; ds,ag@ ##qhjiju@ q{G Wjvj hj;i hJ m$$h;Pi V[ WyV wgaj@ ##L,pZ ] Wjdvbj@ dsV ] dw ija ($$ aJl.a Vi{S dl.z ug V[ WyV wgaj@ ##qhjiju@ dsV sg spfdhi] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@ ci'vg rjv[ s'hJ ugbJ }hj;i wi' m$$ Rpl[ lq[G l.a Vi{S dl>z ug FjHg iaV dl>z ci'vgba[ u{ w'i } Wpvj w[ v{ eH[ m s'hJ V[ Vqlwji wgag@ W[Vagwgag@ ##qhjiju@ ci'vg rjv[ hj;i hV m$$ aJ h;Pi V[ WyVwgaj@ ##Lp,Z ] m$$ aphj} blk dHw WyV dvtj ih[ hJ@ dvtvr' m$$ dxi dvtjdHbj ba[ dvtjRpS Rpfi.a WyV wgaj@ ##dHl} Rpl rwa fC%Vj@ dul lq[G W[b>a wLB h'r[ a[ ligi Whpasptg h'r[@ da>V rji fC% vr' uJ dwl[ } lpSj dsRp m lF sp,tawvg` sPi h'H[eg m dHl WyV } l.Fjv w[ i,tSj m$$ Rpfi.a dullq[G FjHg iaV dl>z ci'vg lq[a u{ w"i wv[ig WjWj bV.s dl>zug fjl l[rj dry bjH[ m dHw rji N.e qdzbjS[ \fjdwlajV|s[ dHvjw[ df>c WjeJ dry lV m Rpl rwa WjWj bV.s dl>z ugwv[iJ rjdvbJ sj ligi dT,vj h' debj m dHw dsV WjWj bV.sdl>z ug V[ fp,DdAbj@ ##ci'vg@ w'Hg Fp,Dy' rjdvbJ sj WyV lpSj m$$

Page 958: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

ci'vg ug V[ dHw ljtg lpSjHg a[ WjWj ug V[ dwhj@ ##Vhk@ h'i m$$a[ dxi dHw h'i ljtg lpSjHg m Rpfi.a WjWj ug V[ lf,LB a"i$a[ WyV wgaj@ ##a{} Fp,Dy' rjdvbJ V[ w'Hg WyV sp,t wLB r[v[fC%V rjvj dvtjdHbj ] m$$ aJ ci'vg ug V[ dwhj@ ##ug@ RphdvtjdHbj ]@ q[i[ zi rjvg s[ w'v wjfg ] m$$ Rpfi.a WjWj ugV[ ajCVj s[ iPf dry dwhj@ ##Wp,ZP bjsqg Vj h'r[@ a[i[ Vjv'G aJRphg dlbjSg ] m WyV aJ dvt w[ l.Fjdvbj ]@ aP. aJ Ijshg Vhk wgaj a[ hpS[ uj@ uj w[ WjegG epispbji[ dry'G v{ w[ bja[ lj} lpSj m$$ Rpl lq[G ija s[ debjiJ ru[ lV m ci'vg ugA[ag~A[ag WjegG epispbji[ bjH[ a[ Rph dvdtbj h'dHbj WyVv{ w[ WjWj ug fjl dFCwg fhp.y[ m Rpl lq[G WjWj bV.s dl>z ugV[ WyV wgaj@ ##dvbjRp@ dHw yjsi ljc[ dlihjS[ r,vdrAjRp m$$ Rpfi.a WjWj HgLi dl>z ug V[ dHw yjsi drAjHg ml+g WjWj bV.s dl>z ug V[ hpwq wgaj@ ##WHg ci'vg@ epiPbJ sjWyV ]@ dHl s[ RpKa[ W{n w[ lpSj m$$ Rpfi.a Rph WyV da>V rjifdC%bj@ lpVS Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug RpKn w[ W{n eH[ ba[WyV wgaj@ ##v{ WHg@ ligi aJ dHM h' debj dur[G ws[ Wgqjih'H[ hg Vhk hp.s[ m$$

\2|

sPug rji epidsbjv dl.z siug dl,t wv[iJ rjvj us'GWjWj bV.s dl>z ug fjl wv[ik wgiaV wisj hp.sj lg m dHwrji dHl s[ r,cg qjaj \y[yw| dVwv bjHg m epidsbjv dl>zs[ zi'G WgWg V.s w"i V[ WjWj h;Pij dl>z ug ijhk WjWj ug fjlbi; wgag dw w,v } fPiVqjLg ]@ epidsbjv dl>z s[ qjajdVwv bjHg ]@ Rph Whpa b"tj ] m W[Vag lpSV Rpfi.a WjWj

Page 959: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj dw h;Pij dl>bJ@ Rph WgWg } Fjrdw V.s w"i } wh' wv[ik df>c ci'vg s[ zi rjvg w'v Fp,Dy'rjdvbJ sj dvtjdHbj WyV ] m Rph WyV da.V rjig lpS vr[@qjaj sj Vjq~dVLjV Vhk idhSj m Rpfi.a WgWg V.s w"i wv[ikqjHg u{ w"i w'v bjHg m WjWj ug sj hpwq lpSjdHbj m WgWg u{w"i V[ WjWj ug s[ hpwq bVplji Rph WyV FjHg epidsbjv dl>z} lpSjdHbj u' dw WjWj ug sg d*fj Vjv wpN z>DdBbJ dryhg a.sipla h' debj m Rph FjHg epidsbjv dl>z b,u aw q"uPs] m dHh Rpfivj WyV qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj a[ h[nvj 2 V.WiWyV epidsbjv dl>z V[ bjf dvtjdHbj m

dHl a'G Wjbs dHw lq[G WjWj bV.s dl>z ug wv[iJ rjdvbJV[ fp,DdAbj@ ##ci'vg@ us'G aphj} Fp,Dy' rjdvbJ V[ l[rj ds,ag lg@wg WyV wgaj lg ($$ ci'vg ug V[ s,Ddlbj@ ##ug@ RphVJ V[ WyVwgaj lg dw aplk da>V uVq a'G ljc[ Vjv bj ih[ h'@ dHl wiw[l[rj ds,ag ] m$$ lpSV Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug wv[iJrjdvbJ V[ WyV wgaj@ ##dHh u' WyV Fp,Dy' rjdvbJ V[ a{}dvtjdHbj ]@ aP. dHl } dHM lqN dur[G a[ig da>V uVq sgl[rj a'G Wjbs a{} W?dLL dqvg ] m dHl } l.Fjv w[ i,Dt'@ b{r[GVhk i'vSj m dwl[ rwa w.q bjH[ej m$$

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 960: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

u[rcp ljdhWp a[rc sjags[ s[ wi[ iujHg

qhJ fpitJ sg W?dLL faj Vhk dwl lq[G a[ dwl Rpfi h'Hg] dHw rji lisg sg q"lq dsV sj lqJ lg h;Pi V[ WyV wgaj@##Wjdvbj@ Vgvj dl>z } hj;i wi' m$$ hpwq bVplji Vgvj dl>zV[ hj;i h' w[ W[Vag wgag m qhjiju ) q{G Vgvj dl>z hj;i hJ@hpwq wi' m aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Vgvj dlbJ@ aP. dwv%[w'v duhCj tPh ] Rpo[ fhp.y Rpo[ s' W[i r[yS rjvgbJ W{ngbJhV RphVJ } Wpvj w[ v{ bj m$$ hpwq bVplji s' \y.eCVgbJ|W[i r[y ihgbJ lV m RphVJ w'v uj w[ Wpvj w[ v{ bjdHbj dHwaJ Rpl[ lq[G hg Vjv api fHg sPlig wpN s[i Wjbs y,v fHg mRpfi.a Vgvj dl>z c[i[ b,fC debj m WjWj ug w'v W[Vag wids,ag@ ##qhjiju@ W[i r[yS rjvg hj;i ] m$$ dxi qpSlg hids,adl>z } hpwq wgaj@ ##qpSLg fdhvJ dHl s[ W[iJ sj dhljW wiw[ f{l[ dsRp m$$ duaV[ wp f{l[ WS[ s[ ds,a[ Rpfi.a hpwq wgaj@##dHl sj dB,Dv[ s[ V[C[ u' avjb A,fC lg Rppo'G f>u dHLVjVjwij w[ dvbjRp m Rpfi.a Rpl sj qP>h h,o Z'S a'G Wjbs dulrwa hpwq bVplji ljhqS[ tCg wgaj m Rpl qjHg V[ h[ ijqug@ h[ f+F ug@ h[ izpfag wHg ai%J s[ VjrJ Vjv WjWj ug }l.W'ZV wgaj a[ h,o u'C w[ tCg ihg Wjbs dry dxi Rpl V[q,oj B[dwbj m Rpl lq[G l.a HgLi dl>z ug i'Cg T.cjv rjv[ duhC[WjWj t[q dl>z ug a'G fdhv[ lV m dHh RpKV sgbJ qjvj WjWj

Page 961: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

ug s[ hpwq bVplji WSj w[ dvbjMs[ lV m dHw RpKV sg qjvjv{ w[ Rpl } s[ w[ WyV wgaj@ ##uj Whpaj i"vj Vj fj uj w[bjfSj w.q wi m Rpfi.a Rph qjHg qjvj v{ w[ yvg eHg m

u[rcp bjdf a[rc a[ig sjda mmdudV dsVp wdi w{ wgag ijda mm

dHl ai%J W?dLLJ r.dcbj wis[ lV m WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug qhjiju m

\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[qj dVrjlg a'G dqdvbj m|

epiWjSg l.ea dWVj sPug YB Vhg ] ijHg

dHw l[rjsji WjWj ug fjl sp,Z v{ w[ bjMsj hp.sj lg m RplV[ dHw rji W[Vag wgag@ ##qhjiju@ dHw W.sj q[i[ w'v'G RpZjiv{ w[ qp,wi debj ] ds>sj Vhk wHg qhgV[ h' eH[ hV m d*fjwi' q[ij wjiu ijl wi' Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aP. l+g epiPe+.o ljdhW sj ljZjiV fjn wirj s[ a[ij wjiu ijl h'ujH[ej m$$ hpwq bVplji Rpl l[rjsji V[ ljZjiV \ldhu| fjnwirj ds,aj dHw qhgVj WgaS Rpfi.a Rpl V[ dxi W[Vag wgagqhjiju q[ij w.q Vhk hd'Hbj aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##fjnwiV rjvj fjng fjn dry'G A,c debj ] aJ a[ij wjiu ijlVhk h'dHbj aP. dwl[ dsV fjng } ljc[ w'v v{ w[ bjHk m$$ Rpfi.aRph l[rjsji Rpl fjng } Vjv v{ w[ bjdHbj ba[ WjWj ug fjlW[Vag wgag qhjiju fjng hj;i ] m WjWj ug V[ Rpl lq[G hgfjn wiV rjv[ } bjfS[ ljhqS[ tCj wi w[ eC%wrk bjrj;dry fp,DdAbj@ ##dwM WHg@ l,y W'vg fdhvj f>u l" b>e a'G v{

Page 962: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

b,n l" aw@ dxi V"G l" a'G v{ w[ debjiJ l" aw aP. b{Vj fjnA,Ddcbj ] u[ qp,wdibj aJ a{} hpS[ hg wLB h' ujH[ej@ A[ags,l m$$ Rpfi.a Rph dl>z bjfSg Qvag q>V debj Fp,v rg q>VgWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ uj m$$ hpS spWjij fjn wi dxiRpl dl.z V[ sPug rjig fjn wgaj m Rpfi.a dHh dl>z sp,Z v{w[ i'; rJe l[rj dry bj dihj lg m ila[ dry dHw qplvqjV`wgi qS%[ Rpfi W{nj lg Rpl sj dHw qpigs Rpo[ q"uPs lg Rph`wgi bjfS[ y[v[ } wdhS v,ej dGHl dl,t s[ duhCj w'B fjdHbj] aP. vjh w[ v{ bj m Rpl V[ dHl[ ai%J hg wgaj Rpfi.a dHll[rjsji } yv[ ujS vHg dwhj m dHh api dfbj a[ dxi df,DA'Gbjrj;J s[ w[ dHl sj w'B dHl } q'C ds,aj m Rpfi.a dHhl[rjsji WjWj ug fjl Fp,Dy' b,fdCbj api.a hg h;Pi V[ fp,A dvbj@##b,u dxi ijh dry dwr[G h'Hg ($$ dHl dl,t V[ w'B v{S rjvga[ dxi q'CV rjvg whjSg lpSjHg aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##ujdHw sq A[ag zi fhp.y s[S rjvj a[i[ zi bjdHbj W{nj ] m$$hpwq bVplji dHh zi bjdHbj b,De[ duhC[ q>De[ a'G Vhk lg ds>sjRph lS[ drbju q'C w[ debj Vjv[ bjfSg Qvag q>Vg m Rpfi.adHl l[rjsji V[ s,Ddlbj@ Fijrj@ aP. rg b,De[ rjvj hg ]G ba[q{G rg Rphg hJ m dHh lF d*fj iP.qg rjv[ qhjiju ug sg ] mdHh e,v lpS w[ Rpl V[ dwhj dw q{} RphVJ s[ siLV wij mdxi Rph rg dHl s[ Vjv dqv w[ siLV wiV bjdHbj m bjRpSlq[G hg WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##dwM WHg@dHl a'G fdhvJ aP. dw>DV[ W.dsbJ sgbJ bqjVaJ tjZgbJ hV m$$Rpl V[ l,y~l,y s,l ds,aj a[ bjdtbj@ ##qhjiju@ q{G ljig d;>segduo[ rg sjb v,e lwsj lg lF ai%J wi w[ vjdHbj ] m$$ Rpfi.aRpl } WyV h'dHbj@ ##dHh fjfJ s[ v,Ds[ h'H[ e,Dc[ ws'G dVW[C[Gejypijlg v,t uPV FpeaSg fH[eg dwa[ T'Hg Vhk dqvSg m

Page 963: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

fjf wqjrdsbj a[ij w'dH V W[vg ijq mm

Rpfi.a Rpl V[ qj`g q>eg aJ WyV wgaj@ ##aP. lda WyVsj bdZwjig Vhk WSVj a[ij w.q Vhk h'Sj m$$ dHl a'G WjbsRpl } a'i ds,aj m

\dGHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

wv[iJ sg l.ea V[Fp,Dy' siLV wiV bjRpSj

dHw lq[G WjWj bV.s dl>z ug V[ wv[iJ a'G l.eg Wpvj w[hpwq wgaj@ ##aplk lji[ Fp,Dy' uj w[ siLV wi' m Rpo[ bjf fiq[LiW{nj ] m$$ ljZ iPf bjfSj aV Zjdibj m dHl hpwq bVplji wpNf+[qg l.ea s[ iPf dry dHw,Dn[ h' w[ api fH[ m FjHg epidsbjvdl.z ijeg@ FjHg qhJ dl>z u{s@ FjHg dqhi dl>z debjVg u{s@FjHg y.VS dl.z wv[i@ l! HgLi dl>z lif>y@ lpsjei dl>z eje[sj dfaj@ FjHg q[rj dl>z ijeg m dHaV[ hg Vjq dqv[ hV m h'irg wHg f+[qg lV@ WyV dl>z b"vt sj vCwj dVi.uV dl>zT'vwg dyqB[ Vjv LWs fC%s[ h'H[ Fp,Dy' fhp.y[ m dul lq[G Fp,Dy' Veis[ V[C[ fhp.y[@ l.ea V[ dxi wgiaV bji.F wi ds,aj m

q{G l'Fj lpS w[ bjdHbj@ RpKyj si WjW[ VjVw sj mRPy bfji W[b>a lpbjqg wRpSp ujS{ epS a[i[ mm

u'BgbJ Vjv LWs fC%s[ h'H[ WjWj ug s[ blojV s[ V[C[fhp.y[ m fdhi[sji V[ LWs wgiaV lpS w[ WjWj ug w'v W[Vagwgag@ ##ug@ wv[iJ rjdvbJ s[ l[rw LWs y"Gwg wis[ bj ih[

Page 964: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

hV m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##bjRpS dsRp@ dur[G bj ih[ hV mLp,Z ] m$$ Rpfi.a hpwq wgaj@ ##dHhVJ s[ T'vwg dyqB[ hpS rjvgw'ng dry itj w[ b,De[ dvbjRp m$$ dHl ai%J wiV Rpfi.a lFl.ea V[ h;Pi s[ b,De[ uj w[ Vqlwji wgag m api.a hg WjWjug V[ WyV wgaj@ ##r[t V.egbJ avrjiJ@ dWLV' F,u eHg m$$da>V rji dHh WyV wgaj Fjr dw qjdHbj iPfg dWLV' FeagiPfg avrji s[ b,De[ Vhk ndhi lwsg m

wjdT tCep epi debjVp wijijdWtp A[ds A[ds ilp fgu{ mm

\ije wdvbjV qhvj Ì@ b>e ÉËÊÌ|

ija } v.ei dry'G f+Ljsj A,w w[ lF V[ bjijq wgaj m dxibev[ dsV lF l.ea } bjf'~bjfS[ Vjq dvtjRpS sj hpwqh'dHbj m ija } lF l.ea V[ bugW dwlq sj i,Wg w"aws[dtbj m b,Zg ija } cJe~l'B[ sj tCjw@ xC vRp@ qji vRp@awC[ h' ujRp sgbJ bjrj;J c[i[ a'G Wjhi@ dxi h'i V[C[~V[C[bj eHgbJ m c[i[ dry bj eHgbJ m b?gi RpKa[ lF l.ea dHwrji aJ ci w[ RpKn W{ng m byjVw hg dHh bjrj;J W.s h'eHgbJ m Rpfi.a lF l.ea b,De[ rJe hg l"G eH[ m wpN lq[G WjbsdsV ydC%bj@ lF RpKn W{n[ m Rpfi.a FjHg epidsbjv dl>z ijegdsV yC%[ c[i[ s[ b>si Wjhi r[tsj dxi[ m dHo[ ija WCj i"vjdfbj lg@ fi.aP w'Hg faj Vj v,De[ ba[ W[b>a ?pLW' rg yji~ypx[i[a'G bj ihg lg m dHl c[i[ dry dHw FjHg w[li dl.z Vjq sjepidl,t duhCj dw l"~c[T l" fjn ufp ug ljdhW sj i';jVj wisjhp.sj lg m dur[G epirjw ] ^

b>DZ[ H[dh Vj bjtgbdV duV qpdt v'dHS Vjdh mmb>DZ[ l[Hg VjVwj tlqhp zpo[ ujdh mmÉmm

\rji ijqwvg qhvj Ê@ b>e ÑÍÌ|

Page 965: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

dHh WyV dHl epiqpt RpKa[ fPij Tpwsj lg m Rph dHlepidsbjv dl.z ijeg } wdhS v,ej@ ##wjwj@ wg r[tsj ]G ($$b,De'G epidsbjv dl>z ijeg V[ dwhj@ ##ug@ ija dHo[ c[i[ dryvCjHg WCg h'Hg lg@ i"vj WCj dfbj lg m hpS aJ w'Hg YfijW.sj V;i Vhk bj dihj m Rph q{G r[t dihj hJ m$$ b,De'G FjHgw[li dl>z V[ dwhj@ ##wjwj@ Rph vCjHg Vhk lg@ Rph aJ b,Zgija s[ lq[G Lhgs dl>z u'L Vjv eawj t[cs[ bj ih[ lV mRpfi.a hpwq bVplji Rph bjH[ a[ yv[ eH[ m bjh r[t duhCgrjLVj \lpe.Zg| bj ihg ]@ dHh lF RphVJ V[ iPh~dwRpCjdACdwbj ] m$$ Rpfi.a bev[ dsV lF V[ Vjq dvtjH[@ WjWj ugV[ lF } ?pLgbJ W?L w[ drsj wgaj a[ WyV wgaj@ ##qhJfpitJsg l.ea wis[ idhSj m$$

\dHh WyV FjHg epidsbjv dl>z ijeg wv[iJ dVrjlg a'Gdqdvbj m|

dul V' ljdhWp rcj wi[ l'Hg rc ujSg mmaP. zdB zdB dHwp riasj lyp ljdhW yva{ mm

dul epiP fjl'G sjaJ vHgbJ@ Rpl sj LpwijVj dwr[G wiVj]@ qjS~rdcbjHg f+jfa wi w[ dxi epiP b,De[ dli Npwj w[ bjfrg LpwijVj wiVj@ l.ea } dHw,vg } Fp,Dy' F[uSj m us'G bjfrg ujSj l.ea r,Z a'G r,Z Vjv v{ w[ ujSj m dHh dl`aJ WjWjbV.s dl>z ug qhjiju dry lV m sjl v[tw aJ dHh wpN wh[ej@dHh fPiV[ rg WjWj bV.s dl>z ug wv[iJ rjdvbJ V[ hg fjH[hV m dHl lq[G WjWj ug wv[iJ rjv[ qjN[ s[ dHvjw[ dry'G bjH[ mVjv l.ea rg qjN[ sg lg m du>DV[ wp Vjq dqv[@ Rph f+[qg dHh

Page 966: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

lV_l! lpi{S dl>z@ l! ?pLhjv dl>z@ vjvj sjlP ijq@ f,Da' q.cga'G y.sj dl>z@ dHl sg qjaj FjeS@ rJ tjiJ a'G vjvj ZVfaijH[@ yPVgbJ a'G l! iAfjv dl.z@ WdhCrjv a'G qjHg q'wv ba[dHl sg }h@ h'i rg f+[qg lV ba[ WjWj ug qhJ hdiVjq dl>zug } lF V[ rjig~rjig Vqlwji wgag m Rpl lq[G FjHg iaVdl>z ci'vg WjWj ug } dVaV[q bVplji lptqVg ljdhW sj fjnlpSj ih[ lV m liW,a l.ea V[ rg fjn lpdSbj m Rpfi.a WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug V[ lF l.ea sg hj;ig dHw,Dv[~dHw,Dv[ sjVjq v{ w[ vpbjHg m dxi WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ wv[iJrjv[ WjWj ug } qp?jaW h' w[ WyV wgaj@ ##dwM qhJfpit'@ ljcjfjng y.ej fjn wisj ] ($$ wv[iJ rjdvbJ V[ RpKai dry W[Vagwgag@ ##eigW dVrju@ aphjcj lF wpN y.ej hg ] m$$ aJ Fp,Dy'rjdvbJ V[ RpKai ds,aj@ ##Vhk qhJfpit'@ fjng Wji[ fp,DdAbj ]@dw fjng dwh' duhj ] m aplk fjng RpKa[ q'hi vjRp m$$ Rpfi.aWjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##us'G aplk q'hi vjHg@ lFsg v,e eHg m$$ aJ Fp,Dy' rjdvbJ V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit'@ Lp,Z] m$$ Rpfi.a ljig l.ea } w'ng s[ WiJc[ dry ba[ WjWj bV.sdl>z ug } dB,Dv[ RpKa[ bjlS vjRpS sj hpwq h'dHbj m l! ?pLhjvdl>z } fdhi[ sj hpwq h'dHbj m dxi v.ei fwj w[ FjHg iaVdl>z ci'vg ba[ u{ w"i v{ bjH[ m qdibjsj lji[ v.ei sg h'SRpfi.a l.ea V[ v.ei Adwbj m dxi WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugV[ FjHg iaV dl>z ci'vg } l,s w[ hpwq wgaj@ ##aplk s'r[G ugbuj w[ qhJfpitJ } q,oj B[w' m$$ hpwq bVplji l! ?pLhjv dl>zijhk bjdebj v{ w[ Vqlwji wgag m b,De'G wv[iJ rjdvbJ V[WyV wgaj@ ##aplk dHo[ wg v{S bjH[ h'@ hpS ujRp m$$ Rpfi.as'r[G dB,Dv[ a'G h[nJ bj eH[ m dul rwa WjWj qhJ hdiVjq dl>zug fjl bjH[ aJ RphVJ V[ WyV wgaj@ ##uj bjH[ qhJfpitJ w'v (

Page 967: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

RphVJ V[ wg WyV wgaj m$$ aJ W[Vag wgag@ ##ug@ RphVJ V[ WyVwgaj dw aplk dHo[ wg v{S bjH[ h' ($$ b,De'G WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[ o'C%j duhj h,l w[ WyV wgaj@ ##aplk wdhSj lg dwaP. dHo[ wg v{S bjdHbj ]G ($$ FjHg iaV dl>z ci'vg V[ W[Vagwgag@ ##blk wpN Vhk W'v[ m$$ dxi Fp,Dy' rjdvbJ V[ WyV wgaj@##Lp,Z ]@ qhJfpitJ b,De[ W'vSj rg Vhk yjhgsj m$$ dHl[ lq[G WjWjug s[ siLV wiV rjla[ WjWj bV.s dl>z ug V[ bjdebj q>egaJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##bj ujS dsRp@ Lp,Z ] m$$ Rpfi.a WjWjbV.s dl>z ug V[ l.ea lq[a bj w[ Vqlwji wgag a[ W{n eH[ mRpl lq[G h;Pi V[ FjHg iaV dl>z ci'vg } hpwq wgaj@ ##aP.lptqVg sj fjn tCj h' w[ lpSj@ a[i[ zi'G s[rg f,tj wi[ m$$ ljijfjn WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ lq[a WjWj ug wv[iJ rjdvbJs[ l.ea dry W{n w[ lpdSbj m fjn sg lqjfag Rpfi.a WjWjug wv[iJ rjdvbJ s[ dHLji[ Vjv sjlP ijq f,Da' q>cg rjvjRpdnbj m Rpl V[ dHw qvqv sj ojV RpKa[ wpN ipfH[ i,t w[ WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug s[ yiVJ RpKa[ i,t w[ Vqlwji wgag m Rpl[lq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit'@ dHhwg ] ($$ RpKai dry wv[iJ rjdvbJ V[ W[Vag wgag@ ##eigWdVrju@ vjvj sjlP ijq V[ qvqv s[ ojV RpKa[ ipfH[ i,t w[Vqlwji wgag ]@ qV;Pi wi' m$$ b,De'G l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>zug V[ WyV wgaj@ ##yp,Dw'@ A[ag wi' m Whpa qjCj w.q h' debj mditg ug@ fdhvJ fp,A v{Sj lg m b,u qvqv sj ojV a[ vjv[sg F[Bj Vhk lg v{Sg m WjSgbj v{ debj m$$ da>V rji dHh WyVwgaj@ Vjv qvqv sj ojV a[ ipfH[ q'C ds,Da[ ba[ WjWj bV.sdl>z ug V[ WyV wgaj@ ##eigW dVrju@ ljo'G Fp,v h' eHg@ lpq,aW?L' m$$ b,De'G l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@##ditg ug@ epiP VjVw sg d*fj ]@ u' wpN siejh'G hpwq riaSj

Page 968: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

hp.sj ]@ ldaepiP V[ lj} dHo[ F[dubj ] m dq+a~q>cv drydWnjdHbj ] m Rph hpwq aJ fiq[Li sj y,vsj ]@ fi dwl[ rwaljo'G fp,A w[ rg riasj ] m

hdi ugRp l'Hg widh du Fea a[i[ ujydh H[hp a[ij dWisp mm\ije bjlj qhvj Í@ b>e ÌÈÎ|

b,u iju sg r.c h' ihg lg blg W[Vag wis[ lg@ h[ ldaepiPiju~Fje dwl[ Ziqg W.s[ } W?L' m ditg ug@ ljig Rpqi blkt,si hg ridabj ]@ qvqv Vhk riag m Ljhg dvWjl ws[~ws[fdhVs[ hJ@ Rph rg bjf WjsLjhg wiVg wiw[ m hpS b>ei[;a'G Wjbs WjSgbj dxi v{ debj m aplk fp,A w[ F[Bj i,tSg lg m$$dHh WyV awigWV 1924~25 l.V s[ hV@ b,u fia,t riaih[ hV m hpS lrjv f{sj hp.sj ] dw wg WjSgH[ Ziqg Vhk hV mWjSg dry p̀iqjV ] ^

Vjdv dwijCj s'lag wPC{ wPCg fjdH mm\lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj É@ b>e ÉÌÉÊ|

dwijC uJ WjSgH[ a'G Fjr ] bjfS[ dh,aJ } v'C a'G r,Zb,De[ i,t w[ lF w.q wiVj~wijRpSj m dHl lq[G lF oJ $a[ lFw.qJ dry b{lg qV'~dWiag rjv[ v'w hg f+ZjV hV m Rpl lq[GWjWj ug wv[iJ rjdvbJ V[ W[Vag wgag@ ##ug@ blk Fp,vShjihJ@ W?L vr' m hq FPvh apq lsj bFPvj hq fdaa apq fdaaRpZigbj mm dHl eigW sg wpN F[Bj aJ qV;Pi wi' m$$ hpwqbVplji bjfS[ ?;jV[ dry'G ipfH[ q>ej w[ dVejh wi w[ sjlPijq } s[ w[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m ?;jV[ dry i,tS[@ ZV sga'B Vhk bjH[eg m$$ dHh ipfH[ b,u aw Rpl fdirji w'v hV mdHh fdirji b,u wv% wjVfpi IP!fg! dry r,lsj ] m

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 969: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

epi wg dlt w' drivj v[r{ mmVjVw dulp bjdf rdcbjHg s[r{ mm

l[q[ Vei sj epiqpt fdirji dHh ljij hg WjWj ug sj l[rwlg m V[q Vjv bjRpSj@ l[rj wiVg@ ?pLg Vjv bjdebj s[Sg aJujSj m dHhVJ sj dHw diLa[sji duaV[ wp dHh lal.eg lV@fi RpaVj hg Rph RpvB ujS rjvj lg m Feaj a{ l{ljigbj u'Cpws[ V bjdHbj mm rjvj WyV fia,t ria dihj lg m dxi rgdHl fdirji V[ WjWj ug sg l[rj ba[ l.ea Vhk A,cg m dHwrji Rpl s[ zi'G w'Hg qi debj@ duo[ h'i diLa[sji fhp.y[@ l[q[a'G dHh fdirji rg fhp.y debj m F'e a'G Rpfi.a dq+aw s[ xp,ve.ej dry f+rjh wiV lq[G@ r,Dc[ N.cj dl>z } lF V[ Vjv ujSvHg dwhj m b,De'G r,Dc[ N.cj dl>z V[ dwhj dw q{G aJ i.Pqg rjv[qhjiju a'G hpwq v{ w[ ujrJej m Rpo[ dHl } rg q[i[ Vjv ujSjfr[ej m Rph l.W.Zg Vj yjhp.sj h'dHbj rg q>V debj m apiV lq[Gr,cj N.cj dl>z a[ sPlij Rph f+[qg WjWj ug fjl fhp.y[ ba[ ljigdrdobj s,l w[ bjdebj q>eg aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ujRp fi bjfSg qdibjsj wi w[ m$$ r,cj N.cj dl>z V[ aJ Rpl[r[v[ ljig Li%j wirj vHg fi.aP Rph f+[qg Vj q>DdVbj m WjWj ugfjl dHh e,v fhp.yg aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##ljcg qdibjsjwirjH[ dWVJ blk Vhk ujS s[Sj m$$ dxi N.cj dl>z V[ Rpl }lqNjdHbj u[ aJ q{} Vjv v{ ujSj ] aJ aP. bjfSg Li%j wirj

Page 970: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

v{@ Vhk aJ q{G Vhk ujSj m dxi diLa[sji V[ ljig qdibjsjbSq>DV[ duh[ dy,a Vjv wijHg m h;Pi V[ WyV wgaj@

WZj yBg u' Fi[ Vj epSp V Rpfwjip mml[ag tplg lrjigb{ VjVw wjiup ljip mm

\lv'w qhvj Ê@ rji lPhg@ b>e ÏÐÏ|

##ujRp Lp,Z ] fi N.dcbj@ aP. dHl s[ Vjv uj w[ e.ej a'Gh'i fjl[ dHl } dxiV s[rk@ aP. Vhk ujSj b,De[ m dHh ujS[ uJRph ujVS m uJ blk ujSgH[ m$$ Rpfi.a r,Dc[ N.cj dl>z V[ ldaWyV dwhj a[ y,v fH[ m e.ej x,pv aji w[ ija idhS rjla[ liJdry uj ih[ lV m Ljq } dHl V[ r,Dc[ N.cj dl>z } dwhj dwbjfJ dxi api bjHgH[ m aJ r,Dc[ N.cj dl>z V[ dwhj@ ##q{} qhjijusj hpwq Vhk@ q{G Vhk uj lwsj m$$ dxi Rph dHw,vj hg dHwfjl[ } yvj debj m dxisj~dxisj e.ej a'G sPi u.ev rjv[ fjl[dVwv debj m dHo[ dsV rg dAf debj m bSujS W.sj h'S wiw[ilaj Fp,v debj@ df,DA[ qpCV sg oJ dwl[ h'i fjl[ } h' apdibj mbe[ u.ev ba[ df,DA[ wpN Vj dsl[ m tCj h' w[ l'y dihj lg dwwg wiJ m dHaV[ } u.ev r,Dv'G wpN qVp,t h,o dry qLjvJ v{w[ bjfS[ r,v } bjMs[ r[t w[ dHh rg Rpo[ hg tCj h' debj mdHaV[ lq[G dry Rph s' rg dHl s[ fjl fhp.y eH[ m dHw bjfS[Vjv s[ ljog } fp,Asj ]@ dHh w"S ] m aJ sPlij b,De[ rjvjW'dvbj@ ##iP.qg rjv[ WjdWbJ sj l[rw sj ljog ] m dHh bjfS[qi[ h'H[ diLa[sji s[ xp,v v{ w[ bjH[ hV m dHl sj ljog li%Jdry Rpcgw dihj ] m dHh dHo[ ijh Fp,v w[ apdibj dxisj ] m$$dHl V[ dHh e,v lpSg aJ ]ijV h' debj m fp,AS v,ej dw aphj}dHhVJ ljigbJ e,vJ sj dwr[G faj v,ej aJ RphVJ V[ b,De'G urjWds,aj dw lj} lF faj ] m Rpfi.a Rph s'r[G Rpo[ hg tC' eH[ mdur[G df,DA'G dwl[ bjRpS rjv[ sg dH>a;ji wis[ h'S m dHl ai%J

Page 971: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

df,DA[ h'i W.s[ bjMs[~bjMs[ dHw,n h' debj m lji[ y,vs[~y,vs[e.ej dwVji[ b,fC eH[ ba[ bjfl dry h,ls[ ih[ m dur[G WCg?pLg s[ lq[G dry uj ih[ h'S m Rph aJ lji[ dHo[ tv' eH[ ba[dHl } api ujS vHg bjdtbj m dHl V[ dwhj@ ##aplk q[i[ Vjvy,Dv'G@ dHo[ w'Hg idhS rjvg oJ aJ ] Vhk m$$ RphVJ V[ dwhjdw blk dHo[ hg ipwSj ]@ aP. b,De[ ydvbj uj m dxi dHl V[fp,A hg dvbj dw aplk q{} bjfSj rg wpN s,Dl' aJ RphVJ V[b,De'G urjW ds,aj m blk lr[i[ spfdhi aw dHo[ ndhiVj ] m dHo'GdHw W.s[ } Vjv v{ w[ df,DA[ qpC ujSj ] m dHaVg e,v lpS w[dHl } wpN F{ duhj bjdHbj a[ RphVJ r,v r[dtbj a[ h'i rgldhq debj m b?gi dHw uS[ V[ RphVJ dry'G hg h,l w[ dwhj@##w.q dVW'C[@ dHl } hg v{ y,Dv' m$$ sPu[ V[ dwhj@ ##RpdH Vhk@ dHhiP.qg rjv[ WjdWbJ s[ l[rw Vjv bjdHbj ] aJ hg dHl } A,cSbjH[ hJ a[ hpS aw ugMsj ] m$$ dxi dHl } zPi w[ dwhj@ ##u[wpN r[tSj ] aJ spfdhi[ dHo[ bj ujHk m hpS dHo'G apisj h' m$$dxi dHh api aJ dfbj fi qV dry WCj ci lg m liJ drybj w[ r,Dc[ N.cj dl>z } ljig e,v s,lg m r,Dc[ N.cj dl>z V[ h,lw[ dwhj@ ##dHh aJ w'Hg Av ] m$$ a[ ljig ija cis[ a[ ujes[h'H[ V[ Waga wgag m dsV yC%[ e.ej $a[ dHLVjV wiV eH[ m Rpo[tCj hg h,o Vjv dHLjij wi w[ N.cj dl>z } s,lS v,ej ba[Vjv hg dw q[i[ Vjv aP. hpS[ hg y,v m b,De'G r,Dc[ N.cj dl>z V[urjW ds,aj@ ##q{} qhjiju V[ a[i[ Vjv e.ej $a[ dHLVjV wiVvHg hpwq wgaj ]@ h'i dwl[ fjl[@ dwl[ w.q q{G a[i[ Vjv VhkujSj m$$ Rpfi.a s'r[G liJ dry fhp.y eH[ m spfdhi[ Rph dHw,vjhg e.ej s[ dwVji[~dwVji[ Rpl fjl[ } h' apdibj m v'wJ sgbjrjujHg h' ihg ] m dHh apdibj uj dihj ] m bev[ fjl[ a'Gda>V~yji RPn api[ bj ih[ hV m df,DA'G dHw V"urjV vCwj dHl

Page 972: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

s[ WijWi a'G h' w[ bj debj m Rph RPn rg V"urjV s[ WijWifhp.y eH[ m h'i lF RPn b,De[ v.z eH[ ba[ dfAv[ RPn V[ v,ayvjHg m Rpl qp>Dc[ s[ dT,c dry r,ug ba[ V"urjV Rpo[ hg dc,edfbj a[ i"vj q,y debj m lF v'w ijq~ijq wiV v,e fH[ m Rpo'GdHl V[ fjSg dry'G ypvg Fi w[ ijq~ijq wis[ V[ qp>Dc[ s[ qP>hdry fjHg m wpN lq[G Wjbs V"urjV aJ h'L dry bj debj fi.aPdHh Rpo'G hg df,DA[ qpC bjdHbj m bjRpS lji hg r,Dc[ N.cj dl>z} wdhS v,ej@ ##y,v y,vgH[ m$$ lB[LV $a[ bj w[ r,Dc[ N.cj dl>zV[ dwhj@ ##wpN f+Ljs aJ v{ y,v zi@ v'wk q>eSe[ m$$ dHl V[dwhj@ ##q{} aJ w'N Vhk lp,Nsj@ aP. v{ y,v m$$ r,cj N.cj dl>zf+Ljs bjdsw v{ w[ bjdHbj m dBwB v{ w[ i[ve,cg $a[ yC% w[s'r[G Fp,Dy' bjS Rpai[ m dHo[ bj w[ N.cj dl>z V[ dwhj@ ##v{ aP.@b,Zj f+Ljs v{ w[ bjfS[ zi uj m$$ b,De'G Vjv s[ ljog V[ dwhj@##q{G rg a[i[ Vjv hg iP.qg rjv[ c[i[ a'G h' w[ ujRPGej m$$ Rpfi.ac[i[ fhp.y[ aJ WjWj ug b,De[ ihijdl sj fjn lpS ih[ lV m bisjla'G Wjbs r,Dc[ N.cj dl>z V[ bjfSj ba[ bjfS[ ljog sj Vjqs,l w[ hj;ig vpbjHg m dxi hpwq bVplji lF V[ v.ei Adwbjba[ V[q bVplji l[rw dHw,vj~dHw,vj WjWj ug w'v Vjq s,lw[ duo[ dwl[ } hpwq hp.sj lg@ Rpo[ uj w[ bjijq wis[ lV mRpl lq[G h;Pi V[ r,Dc[ N.cj dl>z ba[ Vjv s[ ljog } hpwq wgaj@##aplk bjf Wgag lpSjY m$$ ##ug@ lF bjf ug sg dqhi ] m$$N.cj dl>z aJ dHaVg W[Vag wi w[ yp,f h' debj m dxi sPu[ ljogV[ bjfS[ b,tk dc,ng rjiaj lpSjHg a[ dxi f+LV wgaj@ ##ug@q{} lqN Vhk bjHg m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aP. b,u sg ijadHo[ hg ]G@ ujesj ihk m u' Rpo[ b,De[ h'r[ej@ aP. r[t vrk m$$a[ r,Dc[ N.cj dl>z } hpwq wgaj dw aP. dHl s[ Vjv hg W{njihk m Rpfi.a lF l[rjsji aJ hpwq bVplji WiJc[ s[ bev[ fjl[

Page 973: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

uj w[ W{n eH[ m Rpfi.a N.c[ s[ ljog V[ wg r[dtbj@ Rpl lq[Gija bu[ o'C%g eHg lg dw b,De[ wpN dHM dsl dihj ]@ e.ejsj dwVjij ]@ h'i lF u.ev RpujC ] m qjqPvg duhg i"LVg ]@;qgV $a[ W{n[ hg Rph qVp,t duh[ b`l'l wi ih[ hV m w'Hg wpNbjt dihj ]@ w'Hg wpN m RphVJ dry'G dHw wdh>sj@ ##duhCjfdhvJ bjfJ } dqdvbj lg@ Rpl[ } hg v{ y,vs[ m$$ sPlij wdh>sj@##Rph aJ iP.qg rjv[ WjdWbJ s[ c[i[ uj w[ Rpo[ hg ljig qdibjsjwij w[ bjdHbj lg m RphVJ s[ l[rw Vjv hg e.ej $a[ bjdHbjlg m l[rw s[ Vjv h'S wiw[ dwr[G v{ y,vs[@ h'i aJ dHh bjfS[Vjv api ldwbj a[ Wdybj dihj m Rpl V[ q"w[ $a[ hg ijq~ijqwidsbJ Rpl s[ qP>h dry fjSg fjdHbj a[ ljig WSg~WSjHge,v dreC eHg m$$ lpS w[ dHl sj qV w.W dihj lg m dHZi'G w'ngqei'G WjWj ug sg bjrj; #rjdhepiP~rjdhepiP$ s[ iPf dry lpSjHgds,ag m dHh lF wpN dslS'G W.s h' debj m

lWsp lpS[ aj sPihp Fje{qap qji[ hdi ugRp r[firjhj h[ mmÏmm

\qjiP l'vh[ qhvj Ë@ b>e ÉÈÍÌ|

uh ljZP e'dW>s FuVp wgiaVp VjVw Vga mmSj hRp Sj a>P Sh ApBdh dVwdB V ujHgbhp sPa mmÉmm

\eRpCg WjrV btig qhvj Í@ b>e ÊÍÎ|

dsV ydC%bj aJ ljig l.ea lq[a dHh s'V'G hg siLV wiVbjH[ m h;Pi lqjZg dry lV m dHl V[ wjhvg Vjv yiVk h,ovjH[ m h;Pi V[ eiurk bjrj; dry WyV wgaj@ ##w"S yiVkh,o vj dihj ]@ dHl } hBjRp m$$ Rpfi.a l.a Vi{S dl>z ug V[i'dwbj@ dwMdw hi dHw } yiVk h,o Vhk lg vjRpS ds>Ds[ ml.ea V[ dwhj dw qj`g q>e v{ m qj`g q>eS Rpfi.a WyV wgaj@##r[t dvbj lF wpN@ bu[ rg lqJ ] m$$

Page 974: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

buhP wAp dWediY Vhg u' f+F epS ejr{ mm

dHl V[ W[Vag wgag ^

bjf bjfSg dWejig ejig bjiuj dWwjiJ dry m Fp,vedHY qV RpiNjdHY agf ajf m ajfa ] qV aVLJag Vj lpfV qdh m vfB ZfB qV h'dH Vhg Vjqujf m ujfa ] b{l[ u{l[ Zla uja hP. q{ m wi wi IjsqV WyV *q wi[ fjf m fjf wi w[ a[i[ si f{ fpwji[wi[ ijt' bVjo Vjo spt sis hi' bjf m

Rpfi.a hpwq h'dHbj dw rjdhepiP~rjdhepiP udfbj wi m Fv[w.q wdibj wi m dHo[ hj;ig Fdibj wi m dxi l[rj dlqiV rgwisj dihj m

\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[q[ dVrjlg a'G lpdSbj a[dvdtbj m|

l' WpN{ dulp bjdf WpNjH[ mm

cjwBi qoij sjl V[ q'e[ dry b,tJ sj hlfajv Vrj~VrJyjvP wgaj lg m l.a~l[rg lpFjb sj h'S wiw[ dHl V[ WjWj qhJhdiVjq dl>z ug sg dl`a lpSg m siLV wiV bjdHbj@ fdhi[sjiijhk bjdebj dqvS Rpfi.a b>si bjdHbj m Rpl lq[G WjWj ugsg h;Pig dry v.ei f,w w[ bjdHbj lg a[ V[q bVplji v.eisg qdibjsj wi ih[ lV m u'B[~u'B[ f+Ljs[ ba[ sjv sgbJwCAgbJ Fi w[ a"Cg dry fj ih[ lV Rpl lq[G WjWj ug f+Ljs[dHM V[C[ h' w[ r[t ih[ lV m dur[G dVejh Whpa hg wq;'i h'r[ mwHg rji f+Ljs[ } Whpa V[C[ wi wi w[ r[dtbj m ##W+dhq debjVgwg ds=ldB bdq=a Wilg$$ s[ woV bVplji ljig qdibjsj l.fPiV

Page 975: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

h'Hg m hpwq Rpfi.a v.ei ridabj m lF } v.ei AwjRpS sj hpwqh'dHbj m Rpl lq[G cjwBi qoij sjl rg f>ea dry W{n w[ v.eiA,w dihj lg m F'uV r[t w[ ba[ A,w w[ blyiu h' dihj lg mdxi lF l.ea lq[a hj;ig Fig dHl V[ rg bjfS[ bjRpS sjqV'io s,Ddlbj a[ l[rj q>eg m aawjv hg WjWj ug V[ dHl } Wjh'GxC w[ bjfS[ V[C[ wi w[ w'ng s[ WiJc[ s[ oqv[ r,v Mev wiw[ WyV wgaj m ##Rph r[t o.q% RpKa[ FPigbJ wgCgbJ qP>h dry bJc[vHg uj ihgbJ hV wg a{} dslsgbJ hV ($$ dHl s[ VJh wiVRpfi.a hpwq wgaj ##V[C[ h' w[ r[t$$ a[ dxi cjwBi V[ rg r[dtbj@u' ngw lg m Rpfi.a h,l w[ WyV wgaj@ ##aP. bjfSg dVejh ljo'GWSrj v{ ws[ ?ijW Vhk h'H[eg m blk aJ bu[ WpC%[ Vhk h'H[ m dHhdHLjij fiqjio sg l'Ng r,v lg m

epiqpdt WpT[ ws[ Vjhg duVj b>adi lpida debjVp mm\lv'w qhvj 3@ b>e ÉÌÉÐ|

dHl V[ blvgba } lqN w[ NB dtqj q>e vHg WyV h'dHbj##Lp,Z ] m$$ dxi bjdebj dqv eHg m

\dHh WyV f>ca h.l iju Fp,Dy' wvJ a'G dqdvbj m|

wgaj v'Cdh l' widhapN dWVp wAp Vjdh mm

dlswrjV w'Hg l{GwC[ h;jiJ dry'G dHw hg hp.sj ] m dHwdlswrjV s[ lsw[ lF ais[ hV@ dur[G dwl[ dlbjS[ sj woV]@ ##WPhj dlsw sj lPHg s[ V,w riej v.z w[ w'Hg firjV h'r[ m$$qhjijSg svgf w"i fdBbjv[ rjvg WjWj ug s[ siLV wiVbjHg@ dHl lq[G Whpa zWijHg h'Hg lg ba[ i' w[ W[Vag wiV

Page 976: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

v,eg@ ##eigW dVrj;@ i,Ddtbj wi' m lF wpN ?aq h' dihj ] maphjc[ i,tS s[ hJ m$$ h'i wHg W[VagbJ W{nS a'G fdhvJ~fdhvJhg wi eHg m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##WgWg@ ljig e,v lqNeH[ hJ@ hpS aP. W{n uj m$$ l[rjsji } hpwq h'dHbj@ ##WgWg }dHw W'ig RpKa[ dWnjRp m$$ W{n ujS Rpfi.a rg i'Sj Vhk ipdwbj mwpN lqJ spr,vg yp,f AjHg ihg@ dxi WyV wgaj@ ##ljcj aJ a[i[fag V[ dHw rg WyV Vhk q>DdVbj@ u[ q>V v{Gsj aJ Vrk dWfajVj f{Gsg m$$ Rpl lq[G v.ei ria dihj lg@ hpwq wgaj@ ##v.eidry ujRp@ wpN b>V%fjV wi' m$$ fi.aP ijSg Vhk RpKng m dxi hpwqwgaj@ ##u[ Whpag wjhvg ] aJ W'ig s[ h[n'G lF wpN yp,w v{ m$$qhjijSg V[ W'ig yp,wg@ Rpl lq[G W'ig s[ o,DdvM dHw w'ij wje;dqdvbj@ dul } r[tS lji hg qhjijSg sg Qqg ?pLg dry WsveHg a[ h;Pi V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##WgWg@ dlbjS v{@ a[i[ fagsg dvta rjvj wje; hg ] m$$ qhjijSg V[ h,o u'C w[ W[Vagwgag@ ##ug@ dlbjS dvbj ] m$$ dxi WjWj ug V[ h,l w[ WyVwgaj@ ##hpS uj w[ v.ei dry'G b>V%fjV wi' m dxi bjdebj ]@lp,Z ] m$$ Rpfi.a FuV dl.z qdhij dl,t a[ h'i l[rw hj;i lV@RphVJ V[ blvgba ujSV rjla[ W[Vag wgag m Rpfi.a hpwqwgaj@ ##FudVbj@ drFyjig W.dsbJ Vjv dHh' wpN hg hp.sj ] mu[ b,u q"wj Vj l.Fjvs[@ dibjla Fjvg Vhk lg dobjRpSg m$$fdhvJ rg WyV wis[ lV@ b,u dxi wgaj@ ##f,B fRP fdBbjvjVjFj ZjhJ qjiPej m$$ h'dHbj dHh lg dw qhjiju[ s[ LijWg hjvadry dwl[ V[ T.e Vjv w'i[ wje; RpKa[ sl?a wirj vH[ lV m

slq fjaLjh sj WyV ] ^

qs wdi q,a FH[ u[ ijuj mm daV w[ eH[ b{l hg wjuj mm

\dHh f+l.e r,Dc[ N.cj dl>z l[qj dVrjlg a'G dqdvbj m|

Page 977: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

bjdf RpfjrV bjdf lZiVj mmbjdf wijrV s'lp V v{Vj mm

bF[saj sj bio ] dHw iPf dur[G epirjw ] ^

liepV dViepV dVi.wji lp.V lqjZg bjdf mmbjfV wgbj VjVwj bjf[ hg dxdi ujdf mm

\eRpCg lptqVg qhvj Í|

bjfdh lPtq bjfdh bloPvj mmvtg V ujHg VjVw v%gvj mm

\eRpCg WjrV btig qhvj Í|

spfdhi sj lqJ lg m bjf dur[G dw b,De[ rg W{ns[ lV@byjVw hg dHw fjl[ bjfS[ bjlS RpKa[ hg W{n[~W{n[ dc,e fH[ mlF l[rw Rpl lq[G hj;i lV m dxi RpKn[ a[ WyV wgaj@##Wjdvbj@ WjBg dvbj m$$ l.a Vi{S dl>z ug V[ df,av sg WjBgb,De[ wi ds,ag m dxi WyV wgaj@ ##qP>h b,De[ wi' m$$ qp,t b,De[wiV Rpfi.a Rpl dry op,Ddwbj@ dul dry ?PV lg m hpwq h'dHbj@##r[t' wg ] m$$ W[Vag wgag@ ##ug@ dry ?PV ] m$$ dxi hpwqh'dHbj@ ##y.eg ai%J r[t' m$$ dxi r[dtbj aJ W[Vag wgag@ ##eigWdVrju@ dry dV,Dw[~dV,Dw[ wpai[ h'H[ wje; s[ BpwC[ hV m$$ WyVwgaj@ ##qhJfpitJ s[ Vei dry ldaepiP l+g epiP e+.o ljdhW ugsg dwl[ spLB V[ W[bsWg wgag ] m$$ Rpfi.a dul ai%J lV@ Rpl[ai%J dWiju eH[ uJ dc,e fH[ m l.ea dry l.VjBj Aj debj myp,f ria eHg m dwAp V WpN{ dwAp V dlN{ mm

Page 978: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

rcj lJe ridabj vt Vj lw{ wpsida w'Hg mm

rjvj WyV h' dVWdCbj m dHw sPu[ s[ q>Ph r,v a,wS v,efH[ m qjaj~dfaj rg Rpl lq[G h;ji hg lV m h'i aJ wpN dwl[} Vj lpdNbj@ qpSLg hids,a dl>z } lF V[ dwhj dw ditg ugdHl lq[G qjN[ dry hV@ aplk Rpo[ fhp.y ujRp m dwMdw WjWj bV.sdl>z ug bjdebj v{S lq[G dul fjl[ } ujSj hp.sj lg@ s,l w[bjdebj v{Gs[ ba[ uJs[ lV m Rpl l[Z bVplji qpSLg ug apifH[ m WjWj bV.s dl.z ug qjN[ f,Da' q>cg ba[ NvjiJ s[ drywji#bjlS$ rjvg ue%j RpKa[ lV m ngw Rpl[ dsV b>Ddq+a r[v[ s[lq[G Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug V[ h;Pig l[rw wiaji dl>zb"vt V.Wisji } l,s w[ WyV wgaj dw b,u dVaV[q dry qVVhk v,Ddebj@ u[ w'Hg W.sj Wjhi'G bjr[ aJ A[ag ?Wi wik m dfAv[fdhi s[ b?gi aw qpSLg hids,a dl>z ug b,fC eH[ m h;Pigl[rw V[ hpwq bVplji b>si ?Wi wi ds,ag ba[ dwhj ug@ ##RphWhpa zWijdHbj ba[ wjhvg wi dihj ] m$$ WjWj bV.s dl>zug V[ hpwq wgaj@ ##v{ bjRp m$$ dHl lq[G h;Pig l[rw s[ df,DA[~df,DA[hg WjWj bV.s dl>z ug rg Wjhi hg fh.py eH[ m dHh dHw bjfS[qpidLs fjl'G bjH[ l[rw sj ldawji uVjRpS sj iq; FdibjWj~bsW ldawji lg m dHh dqljvJ wv[iJ rjv[ l+g WjWj bV.sdl>z ug V[ hg wjdHq wgagbJ m W{n w[ q,oj B[wS sj lqJ hgVhk ds,aj m

wpN o'C%j duhj b,De[ qpSLg ug rg fhp.y eH[ fi.aP qpSLgug wpN W'vSj yjhp.s[ h'H[ rg W'v Vj lw[@ b,tJ dry'G b,oiP reih[ lV m w.n ipdwbj h'dHbj lg@ o'C%[ b,tiJ dry WCg qpLdwvVjv qpSLg ug V[ rjiaj s,lg m lpSV Rpfi.a WjWj bV.s dl>zug V[ WyV wgaj@ ##aplk h"lvj wi'@ ci' Vj@ bu[ Rph lqJ Vhk

Page 979: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

bjdHbj m uv fjSg ria' m aplk l.ea } h"Glvj dsRp m blkrg aphjc[ df,DA[ hg bj ih[ hJ m$$ Rpfi.a qpSLg ug uv fjSgria w[ dfAv[ f{ik yv fH[ ba[ wpN l.egbJ@ duV%J s[ VjrJsj faj Vhk v,e ldwbj@ lq[a WjWj ug wv[iJ rjv[ rg fhp.yeH[ m Rpl lq[G aw qpSLg hids,a dl>z ug dul hjva dry h;Pi} A,c w[ eH[ lV@ Rpl[ ai%J hg dBw[ h'H[ lV m WjWj bV.s dl>zug V[ bjfS[ hla~wqvJ Vjv l[rj bjdsw wij w[ ljrZjVajdry dvbJs[ ba[ dfAv[ WyV hg sphijH[@ ##qhJfpit'@ aphjc[uVq Vei dry dwl[ spLB V[ ldaepiP sg W[bsWg wgag ] m$$dHh ldaepiP sj liPf dul lq[G sjl V[ siLV wga[ lV@ Rpo[epispbji[ \dHo[ fdhvJ c[ij hp.sj lg| dry ] lg@ duvs Bp,Bglg@ bev[ dh,Dl[ dry dwl[ Llai Vjv W[bsWg s[ dVLjV wjdHqlV m WjWj ug l+g epiP e+.o ljdhW Vjv dHw dqw lV m l+g epiPe+.o ljdhW sg l[rj slJ fjaLjhgbJ sg l[rj ] m l+g epiP e+.oljdhW ug sj ldawji slJ fjaLjhgbJ sj ldawji ] m w'Hgwi w[ r[t vr[@ u' wi[ej dHl bjV.s } Rphg ujSsj ] m lFqhJfpitJ sg@ FeaJ sg l[rj sj xv rg dHhVJ sg l[rj wiVwiw[ dqvsj ] m Fjr dw u' dHhVJ sg l[rj wisj ]@ lF sgl[rj wisj ] m

dalp epi wRp AjsV F'uV fjBfB.Wi Whp dWdZ lda wdi qpdtl.yhp dalp fp>V wg dxdi a'dB Vj bjr{ mmÌmmldaepip s[Rp fiadt hdiqPida u' b>Ddq+a WyV lpSjr{ mm

\qvji qhvj Ì@ b>e ÉÊÎÌ|

Z.V hV Rph l[rw@ u' bV[wJ ligiw sp,tJ s[ h'S lq[G rgl[rj r,Dv'G qp,t Vhk q'C ih[ m

Page 980: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

ia[ l[Hg du qptp V q'C.dV% duV©g dlEjaj lJHg mmNdC NdC frs[ wy[ dWihg duV©j wjdi V bjHg mmÉmm

\lv'w rjiJ s[ rZgw qhvj Ì@ b>e ÉÌÊÌ|

dxi l.ea V[ W[Vag wgag@ ##ditg ug@ qhjiju V[ sp,Z rgVhk Adwbj m Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug s[ W[Vag wiV $a[sp,Z rg A,w dvbj@ duV%J l[rwJ } b,De[ lga f+ljds dqvsj lga[ WjWj bV.s dl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##l,Dy[ fjaLjh@ lgaf+Ljs sjl } rg W?L' m$$ a[ Fp,Dy' rjv[ qhjiju V[ WyV wgaj@##hi[ hi[@ qhJfpit'@ dHh aJ ljc[ l[rwJ rjla[ ] ba[ aphjc[dhis[ RpKa[ aJ epiP VjVw dWiju dihj ]@ dwr[G s[HgH[ m$$ dHla'G Rpfi.a WjWj ug hpwq bVplji qjN[ s[ dHvjw[ sg ai` }hg yv[ eH[ m dHl s[ Vjv l.W.dZa dHw f+l.e u' VjVwli dryWjWj bV.s dl>z ug s[ lq[G rjfdibj@ Rph rg dHl s[ Vjv hgsiu ]@ fC%' m VjVwli fpijS[ njn dry dHw avjHg hp.sg lga[ hpS rg ] m dH,Do[ lpF%j Ljq sgrjV l,usj hp.sj lg m eiqg sgip,Da[ dHl avjHg dry b,DZ[~b,DZ[ s' fv.z avjHg dry wi w[Rpfi q,AisjVgbJ vj w[ dHw r,Dc[ ldaepiP sj liPf dul sgl[rj l.a WjWj hiFuV dl>z ug wi ih[ hV@ sPuj ldaepiP sjA'Bj liPf s'V'G hg fv.zJ RpKa[ dWijuqjV lV m b>Ddq=a r[v[ dullq[G l[rjsji ldaepiP ug sg l[rj dry f+wjL wiV vHg fhp.dybj@Rpl lq[G ipqjv[ de,Dv[ h'H[ lV fi.aP q,AisjVg lp,wg lg m ]ijVga[ ci s'V'G dHw,Dn[ h' eH[ m dxi avjHg dryvj `phji r[dtbj@Rph rg i'; sg ai%J W.s lg@ ipqjdvbJ dry'G dlv%jW Vjv epiPljdhW s[ f,adibJ sj i.e dlv% Vjv ipqjdvbJ } v,ej h'dHbjlg m Rpl[ rwa hg lp,Dw[ ipqjv[ v{ w[ epiP ljdhW f+wjL wga[ m dxiWjWj bV.s dl>z ug fjl W[Vag wi w[ fp,DdAbj@ ##dw ug@ dHhwg wjiV lg ($$ dxi h;Pi V[ s,Ddlbj dw blk aCw[ ldaepiP

Page 981: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

sj dHLVjV wij ih[ lg@ dZbjV dry epiP e+.o ljdhW ug bjeH[@ dHh Rph fjSg dHo[ dfbj ] m aplk d`wi Vj wi'@ awC[h' w[ l[rj wi' m epirjw ] ^

b>adi fPuj qV a[ h'dH mmH[w' r[t{ bRpip V w'dH mm

\Wl.ap qhvj Ë@ b>e ÉÉÏË|

dHh ipqjv[ WCg s[i l.Fjv w[ i,Dt[ lV VjVwli@ b{l[ bq'vwf+l.e hg dlsw wjdHq i,tS dry lhjdHw h'H[ a[ h' ih[ lV mZ.V epiP VjVw@ Z.V epiP e+.o ljdhW ug@ Z.V epiP VjVw@ Z.V l+gWjWj qhJ hdiVjq dl>z ug ba[ Z.V WjWj bV.s dl>z ug duV%JV[ slq epiP ug s[ WyV f+a,t wi w[ dstjH[ m

agli[ iPf dl,t ] q'i m epiWjSg iB ] dVl F'i mbjaq il u[ ujVhg@ l' h{ tjvlj s[r mf+F qdh@ q' qdh@ ajl qdh@ i.yw VjdhV F[r mm

\l+g liW v'h e+.o|

\dHh WyV wiaji dl>z b"vt V.Wisji wv[iJ a'G dqdvbj m

qV YdH dsVl Z.dV firjVj

dHl[ lq[G hg wv[iJ Vei a'G s' f+[qg f{sv y,v w[ siLV wiVbjH[ m dHw aJ w[hi dl>z b"vt@ sPuj l! svgf dl>z b"vt m h;PiV[ bjfSg qdibjsj bVplji lF wpN fp,DdAbj ba[ dvtjdHbj mihijdl ljdhW s[ lq[G w[hi dl>z b"vt } yiV zp,BS sg l[rjdqv eHg m dHw h'i f+[qg Rpl lq[G hj;i lg@ Rpl V[ dWVJ hpwqa'G yiVJ } h,o vj ds,aj m Rpl } i'w ds,aj m Rpfi.a Rpl V[ Fp,vq>V vHg ba[ dxi qj` wi ds,aj m ija } dHw ljZjiV WyV

Page 982: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

ZjiVj s[ iPf dry wHg rji fdC%bj@ ##du>s[ a[ij VjdvbJ sj rwadrhjSj m dHw' a.s wpr,vCj f{ debj l' sja[ Vhk FjSj m du>s[a[ij VjdvbJ sj rwa drhjSj m$$ bev[ dsV sp,Z AwS Rpfi.aduV%J l[rwJ } lga f+ljs ds>Ds[ lV@ RphVJ s[ Vjv w[hi dl>zb"vt } Fg dqv debj m dHw l[rw Rpl r[v[ i'~i' w[ W[VagbJwi dihj lg@ ##ug@ q{G A[ qhgV[ a'G rjig Rpcgw dihj hJ m$$ aJb,De'G WyV wgaj@ ##dHh aJ qhJfpitJ s[ l[rw hV@ aP. aJ hpSA[ qhgV[ vjH[ hV dHh a{o'G fdhvJ vj yp,Dw[ hV m$$ bev[ dsVapiV lq[G Fdr,ta WyV wgaj@ ##ijh'G wpijh F'dH a'G wF'dH m$$ dHhWyV w[hi dl>z s[ bVplji ;qgV sg qpi,DW[W.sg Vjv lV m WyVwgaj@ ##qhJ fpitJ sg l.ea Vhk A,cSg m$$

wWgi l.eda wigb{ ljZ wg b>Dda wi{ dViWjhp mmljwa l.ep V wgugb{ uJ a[ h'dH dWVjhp mm

\lv'w Fea wWgi ugY w[|

ba[ svgf dl>z b"vt } yji WyV dl,Ddtbj s[ iPf drylpSjH[@ ##bw[v[ Vj apigH[ rjB@ NjC w[ l'HgH[ tjB@ ugrV qphaVj w'dH@ Zgiu wga[ lF wpN h'dH m dlqiV dWVJ ugr dHw,vj ] m$$

uh qja dfaj lpa qga V FjHg mmqV RPhj Vjqp a[i{ l.de lhjHg mmqV wg fa=g rjySg lptg hP lptp ljip mmf+F wg Rplada wihp l.a qga mljrZjV H[wjei yga mm

X.Xj dVe+dh lV[hp wdi dVirji' l.s[h mmVjhg s[dt V Fjugb{ fiq dlbjVf H[h mmÉÉmm

\eRpCg WjrV btig@ b>e ËÌÈ|

\dHh f+l.e w[hi dl>z debjVg b"vt fjl'G dqdvbj m|

Page 983: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

uj w{ sidl fjf w'dB Rpaji[

dHw epiqpt@ dul sj Vei wMw[ wvJ lg@ VjVwli l+gWjWj bV.s dl>z ug fjl bjfSj ligiw i'e sPi wiV rjla[W[Vag wgag m Rpai dry l+g WjWj bV.s dl>z ug V[ hpwq wgaj@##a'aj dl.z@ ljc[ w'v'G fp,ASj ] aJ a[i[ lji[ i'eJ sj dHvjuFp,Dy' uj w[ hg h' lwsj ]@ duV%J s[ siLV dry WCgbJ dl`aJhV #silV dVqt ajf a=Hg q'yV fila qpwda wia de+hwPf mm$$ dxi fp,DdAbj@ ##a{} awvg` wg ] ($$ Rpai dry l! a'ajdl.z V[ W[Vag wgag@ ##ug@ lji[ hg sp,t hV m zi dry eigWgrg ] ba[ ligi rg i'eg ] m$$ #F'uV wg dy>aj WVg ZV wg w{lgbjlp$ bjq whjra ] m$$ Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug V[ hpwqwgaj dw aP. Fp,Dy' ljdhW fhp.y m

aj a[ dWvqp fvp dTv V wgu{ujdH ljZP yidV vegu{ mm

\wdvbjVp qhvj Ì@ b>e ÉËÊÎ|

dHl hpwq bVplji l! a'aj dl>z wpN dsVJ dryapisj~apisj Fp,Dy' fhp.y debj ba[ fdhi[sji ijhk siLV sgbjdebj q>eg m Rpai dry l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[WyV wgaj@ ##qhJfpitJ V[ F[dubj ]@ bj ujS dsRp m$$ Rpfi.ab>si v.z bjdHbj m Vqlwji wgag m dxi hpwq wgaj@ ##dHl} W'ig s[ w[ dHw rS s[ h[n dWnj dsRp m yjvg dsV dHo[ idhSjh'H[ej m$$ hpwq bVplji W'ig dqv eHg@ rS h[n dWnj ds,aj

Page 984: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

debj m Rpl lq[G qdibjsj lg b,nk dsVk lF l[rwJ } h;Pigdry l,s w[ dHw,Dv[~dHw,Dv[ } fp,As[ lV dw aP. dwl rjla[ l[rjwisj ]G ( a[ig wg wjqVj ] ( hpwq bVplji lF } r[ir[ Vjvs,lSg f{Gsg lg m Rpfi.a WyV wis[ lV #Lp,Z ]$ a[ dxi dHwrji l[rw r,v r[tSj m r[tS dry hg #W+hq debjVg wg ds=lBb>Ddq=a Wilg$ rjvj hpwq riasj lg m

ds=lB Zia aq hiV shV bz fjf f+VjlV mm\lrHgH[ qhv[ Ê|

Rpl lq[G WjWj ug sj a[; bN,v hp.sj lg m ljhqS[ h'S a'Gci v,esj lg m l! a'aj dl>z V[ s,Ddlbj dw Rpl lq[G q{} WCjci v,eSj@ q{G WCg w'dLL wiVg dw ljhqS[ Vj h'rJ fi hpwqq>V w[ ujSj f{Gsj lg@ Rpl lq[G u' wpN q[i[ Vjv rjfisj lg@Rph q{} hg faj ] m dHh v`; l! a'aj dl.z ug s[ s,Dl[ h'H[hV m qpLdwv Vjv yji wp dsV w,DB[ ba[ b?gi $a[ quWPi h'w[ y'ig F,uSj dfbj m idh Vj ldwbj m dxi WjWj ug wv[iJrjdvbJ fjl bjfSj sp,t s,l w[ W[Vag wgag m RphVJ dxis,Ddlbj@ ##a{} Fp,Dy' ujS vHg dwhj lg@ aP. debj dwM Vhk m$$b,De'G l! a'aj dl>z V[ W[Vag wgag@ ##q{G debj lg@ Rpo[ aJ ciWCj v,esj m q{G dihj Vhk@ bj debj m$$ sPug rji WjWj bV.sdl>z ug sg f+[iVj lswj dxi bjdHbj a[ dxi rg Vhk idhldwbj m dHaV[ lq[G dry Fp,Dy' rjv[ siejh } yv[ eH[ m dHhf+l.e l! a'aj dl>z \dl>z ljdhW uo[sji bwjv a?a ljdhWepifpi rjlg dl>z ljdhW epis[r dl>z ug s[ l! a'aj dl>z sjsjug lV| dVrjlg wMw[ wvJ V[ wHg rji l.ea dry lpSjdHbjlg m dHl[ sp,t sg Vdriag rjla[ dxi l! a'aj dl.z V[ WjWj bV.sdl>z ug fjl W[Vag wi w[ w'Hg l[rj q>eg m Rpfi.a hpwq bVplji

Page 985: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

l! a'aj dl>z wpN w,fCj v{ bjdHbj m Rpl lq[G WjWj bV.s dl>zug s[ ljhqS[ dHw lirjC sj fPvj dfbj lg@ bjf V[ hpwq wgaj@##a'aj dl>bJ@ lgtJ rjvg c,Wg v{ w[ fPv[ $a[ i,t w[ w,fCj ljCs[ m$$ da>V rji WyV wgaj fi.aP q>DdVbj Vhk m dxi WyV wgaj@##b,Aj hpS idhS s[ m u[ aJ hpS[ WyV q>V w[ ljC ds>sj aJaawjv hg sp,t hB ujSj lg m hpS l[rj wig y,v@ lF wpN ngwh' ujH[ej m$$ dHl W;pie s[ v[tw V[ siLV rg wga[ hV@ u'dw WCg dVqiaj ba[ l[rj Vjv Vjv l[rj wisj lg m

bdVw dWzV a[ ljZP ijt{

qhJfpit sg dqhi ugr sg lqN a'G Wjhi ] m dwl[ yapijHgVjv dlbjSf Vjv f+jfa Vhk hp.sg m

A'dc dlbjVf Whp yapijHgspdH wi u'dC ljZ qde yvp mm

ba[

bwvg ljdhWp l[rgb{ bwvg fjHgb{ qjV mm

dHh bwv rg WyV q>VS rjv[ } f+jfa hp.sg ] m dHwb,ZtC Rpqi rjvg qjHg dHw' hg dHl sg vCwg@ s'r[G qJ~Zgdqv w[ l[rj wisgbJ lV m dul dwl[ rwa WjWj ug sg h;Pigdry qJ~Zg hj;i hp.sgbJ@ Rpl lq[G WjWj ug V[ WyV wiVj@##WgWg@ a[ig dHh w.dVbj WC[ Fjej rjvg ] m$$ fi Rpl qjHgV[ W[Vag wiVg@ ##qhjiju@ dHl sj dfRp aJ dHl s[ dli $a[ dihjVhk@ faj Vhk dryjig sj wg WS[ej m$$ h;Pi V[ WyV wiVj##Lp,Z ] m lF ngw h' ujH[ej m$$ dVIq bVplji qJ~Zg l[rjwisgbJ ihgbJ m wpN lq[G Wjbs Rpl vCwg sj dwa[ diLaj

Page 986: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

wi ds,ag m Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##WgWg@ fdhvJ aJ aP.fp,DdAbj Vhk@ hpS aP. ljc[ w'v e,v wisg ] m b,Aj u' qjdvwsg i;j m$$ WyV lpS w[ qjHg ci eHg m Rpl[ lq[G h;Pi V[ WyVwgaj@ ##WgWg@ ciV rjvg w'Hg e,v Vhk@ u' wpN h'dHbj Fvjh'dHbj m b,De[ } u' epiP VjVw wi[ej@ Fvj hg wi[ej m aP. dy>ajbdy>a ihp m lF Fiq qV dry'G w,T s[ m$$ lq[G bVplji vCwgsg Ljsg h' eHg a[ wpN lq[G Wjbs vCwg sg l,l ba[ fagV[ vCwg } a.e wiVj LpiP wi ds,aj m e,v~e,v $a[ qji~wpBjHga[ NPngbJ a'hqaJ rg v,eS v,e fHgbJ fi.aP Rpl vCwg V[dHw' hg Rpai s[Sj dw q{} dwl[ e,v sj faj Vhk m q[i[ aJ dHwiP.qg rjv[ qhjiju hg hV@ lF wpN Yhg ujSs[ hV m dHw dsVdHl s[ fag V[ vCwg } Whpa qjdibj a[ dHw w'n[ dry W.swi ds,aj a[ wdhS v,ej@ ##b,u ija } a{} a,Da[ ligH[ vj w[lF wpN fp,A w[ dxi a{} r,TSj ] m dxi r[tJe[ a[ij iP.qg rjvjWjWj m$$ dHl ai%J wdh w[ w'n[ sj sirj;j Wjhi'G W.s wi w[yvj debj a[ bjfSg qJ } rg wdh debj dw aP. b,u sg ijaWjhi w,B v{@ w,v% } lr[i[ bj ujrk m dHZi Ljq sj lqJ [email protected] ria dihj lg m byjVw hg WjWj ug V[ WyV wgaj@##w[lij@ spLB V[ h,s wi ds,ag m vCwg aJ l,yg~lp,yg ]@ dwa[bVio hg Vj h' ujH[ m Wjhi'G wp.cj W.s ] m$$ w[li dl.z V[ W[Vagwgag@ ##u' hpwq wi'e[@ h' ujH[ej m$$ h;Pi V[ hpwq wgaj@##ujhx[i@ wp.cj t'v s[ m$$ lda WyV wi w[ w[li dl>z Tj vj w[ q>Du[RpKa[ B[cj h' debj m wpN lq[G Wjbs w[li dl>z V[ RpKn w[ W[Vagwgag@ ##qhjiju@ wp.cj t'v% ds,aj ] a[ vCwg bj ihg ] m$$ WjWjug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$ a[ dxi FjHg Vgvj dl.z } hpwqwgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ b,u ija } a[ij fdhij ] m dul lq[G w.dVbj

h' debj m Wjbs dry Rpl sg qJ V[ h;Pi s[ fjl diLa[ sg e,v

Page 987: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

bjr[@ lj} ?Wi wik m$$ Vgvj dl>z lda WyV wi w[ fdhi[ a[tv' debj m Whpa ija WgaS Rpfi.a vCwg rg fhp.y eHg m hpwqbVplji WjWj ug } ?Wi wi ds,ag m h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##Lp,Z] m dHl } uv fjSg Awj w[ w'ng s[ WiJc[ dry ue%j s[ dsRp m$$df,DA'G zi LijWg hjva dry fag bjdHbj m Rpl } LijW s[ VL[dry W[lpia #Zgiu WpZ dWw[w Wv ea dqa bRpli Wji mqhJfpit w[ w'f wi FPv eHg lpZ lja$ s[ woV bVplji dur[Gzi bjdHbj Rpl[ ai%J hg dfbj dihj m ija Wga eHg a'G h'LbjHg aJ r[dtbj dxi bjfS[ wiV rjv[ Wpi[ w.q } Ijs wgaj mRpl r[v[ wpN h' Vhk lg lwsj m b?gi lhpi[ Vei fhp.y w[ bjfSgl,l a'G blvg e,v Apfj w[ W'dvbj@ ##a[ig Zg a{} dqvS bjHglg a[ qpCg Vhk@ q{G l'dybj v{ hg bjrJ m$$ fi.aP Rpl qjHg V[dwhj@ ## Rph dHo[ aJ Vhk bjHg m faj Vhk iP.qg rjv[ WjWj ugw'v yvg eHg h'r[eg a[ aP. rg Vjv y,v m$$ fi.aP Rph bjf aJcisj Vj bjdHbj m Rph qjHg dHw,vg hg Fp,Dy' fhp.y eHg m dullq[G qjHg fhp.yg a[ vCwg V[ ljig rjiaj WjWj ug sg h;Pigdry qJ } lpSjHg m lpSV Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##WgWg@aP. df,DA[ qpC uj@ Rpl spLB } v{ w[ bj m$$ qjHg V[ W[Vag wgag@##eigW dVrj;@ Rpl V[ q[i[ wh[ Vhk q>VSj m$$ h;Pi V[ WyVwgaj@ ##aP. ujh@ Rpl V[ aJ bjf[ hg a[i[ b,De[ v,e w[ api f{Sj]@ dl,Zj agi riej wi w[ a'iJe[ m$$ hpwq bVplji dul r[v[Rpl } Vjv y,vS rjla[ dwhj@ Rph b,De[ yp,f yjf h' apdibj mRpfi.a s'r[G h;Pig dry fhp.y[ m h;Pi V[ eC%wrk bjrj; dryWyV wgaj@ ##dwM WHg@ aP. aJ dHl w.dVbj } qjiVj lg ( aP.lqdNbj dw dHl sj w'Hg Vhk m$$ dHl s[ Vjv hg Rpl V[ Fp,vq>e vHg m WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$ dxi hpwq Vjv s'hJ sg Li%jwijHg ba[ b>Ddq+a ds,aj m dHl[ s"ijV fdBbjv[ rjvj vjvj

Page 988: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

dsvlpt ijdH wPuj dqlig sj f+Ljs v{ w[ fhp.y debj m Rpl f+Ljsdry'G dHw wPuj Rpl w.dVbj sg N'vg fj w[ WyV wgaj@ ##dHwljv s[ b>si~b>si a[ig e'sg vjv t[c[ej m$$ ?pLgbJ s[ w[ a'i[ mljv s[ b>si W,yj h'S Rpfi.a dur[G qjaj~dfaj s'hai[ s[ uVqa'G leV wis[ hV@ lF wijH[ m Rpl vCwg sg qJ V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ q{G eigWSg aphjcj s[S dwo[ s[RPGeg m$$ aJ WyVwgaj@ ##WgWg@ bu[ aJ blk bjfSj Fji hg vjh ih[ hJ m dHlw.dVbj V[ df,DA[ dwl[ lq[G ljcg WCg l[rj wgag ] m$$ dHl a'GRpfi.a dHl fdirji V[ W[b>a l[rj wgag m

\dHh f+l.e r,Dc[ N.cj dl>z l[qj dVrjlg a'G dqdvbj m|

zdi a a[i{ lFp dwAp ] dulp s[dh lp fjrH[ mm

bjlaw ba[ Vjlaw bjds wjv a'G hg l.lji dry ih[ hVba[ idhSe[ rg m epirjw ] ^

duldh dstjvj rjBCg daldh Fpvjr{ wRpSp mmduldh FpvjHg f>Z dldi daldh dstjr{ wRpSp mm

\ijqwvg wg rji|

WjWj ug s[ lq[G dHw qjv fBrjig dul sj Vjq FjV dl>zug@ FjHg w[ y,w dcRPBg wisj lg m zi dry b"vjs sg zjBlg m dHl sj dfAvj Vei v.c[ w[@ q'e[ s[ V;sgw hg lg m dHls[ zi'G qjHg V[ WjWj ug sgbJ dl`aJ lpSgbJ dw dHl zi'G w'HgdVijl Vhk qpdCbj m qV dry d?bjv bjdHbj dw dwr[G WjWjug sg l[rj ba[ siLV wigH[ m zi'G qjHg V[ wHg rji zi drye,v wgag@ ##lisji ug@ bjfJ Fp,Dy' iP.qg WjWj ug fjl bjfS[

Page 989: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

zi WjWa bi; wigH[ m$$ fi.aP lisji fBrjig ug Vhk lVq>Vs[ m wHg rji qjHg V[ bjdtbj@ fi.aP fBrjig ug hi rjve,v Bjv ds>Ds[ m b?gi fBrjig ug s[ zi'G qjHg V[ bjfS[ V"wiVjv e,v wgag dw q{G a{} sp,Z y'b w[ dsbJeg aP. yp,f yjfiP.qg rjv[ c[i[ fpyj s[rk@ fi lisji ug } Vj faj v,De[ m V"wiq>V debj m Rpfi.a qjHg V[ sp,Z y' w[ WjvBg Fi w[ V"wi }a'i ds,aj m V"wi s,pZ v{ w[ Fp,Dy' c[i[ b,fC debj m l[rjsji V[WjWj ug fjl W[Vag wgag dw qhjiju y,wJ a'G fBrjig sj V"wisp,Z v{ w[ bjdHbj ] m wg hpwq ] ( h;Pi V[ WyV wgaj@ ##sp,Zv{ w[ dqSag wi w[ qp,v s[ dsRp m$$ V"wi V[ qp,v v{S a'G VJhwi ds,ag m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##ljcg qdibjsj dHh' ]@ blkqp,v dWVJ wpN Vhk v{Gs[ uJ a.P sp,Z q'C w[ v{ uj m$$ V"wi bj?i} qp,v v{ w[ qpC debj m zi qjHg } ljig e,v uj s,lg m ?{ibev[ dsV qjHg V[ V"wi } dxi sp,Z s[ w[ F[dubj m Vjv ajwgswgag dw f{l[ Vhk v{ w[ bjRpS[@ us'G sp,Z sg dqSag wiV v,De[@aP. WjvBg A,c w[ F,u bjrk m bev[ dsV V"wi sp,Z v{ w[bjdHbj m h;Pi V[ V"wi } r[t w[ dwhj@ ##aP. WjvBg A,c w[ VjF,uk m blk sp,Z sj sp,Z hg q'C dsbJe[ m$$ Rpfi.a V"wi WjvBgA,c w[ Vhk debj m WjvBg v{ debj@ u' dHo[ s,pZ q'CV sj WyVWjWj ug V[ wgaj lg@ Rph rg qjHg } uj s,Ddlbj m qjHg V[ e,vlpS w[ bSlpSg wi ds,ag m LjqJ h'HgbJ aJ qjHg V[ sp,Z rjvgwjC%Vg r[tg a[ ]ijV h' eHg m Rph Fig h'Hg lg sp,Z Vjv m l'dybjq{G aJ lr[i sj sp,Z Fp,Dy' F[dubj lg@ dHo[ sp,Z dwo'G bjdHbj mdxi bJT~epbJT a'G faj wgaj@ Vj dwl[ sp,Z ds,aj lg Vj hgw'Hg s,l ldwbj m N,B hg qjHg } Ijs bj debj dw WjWj ugV[ sp,Z q'CV vHg WyV wgaj lg@ Rphg WyV lda h'dHbj ] m

Page 990: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

ija } qjHg V[ cidsbJ~cidsbJ fBrjig w'v ljig drdobjlpSjHg a[ dwhj dw bjfJ siLV wiV y,vgH[ m sdibj dwVji[W{n w[ dahjH[ Vj qigH[ m lpS w[ fBrjig W'dvbj@ ##aP. sp,Z i';z,v dsbj wi@ y,vJe[ dwa[ dxi m$$ fi.aP dlsw a'G ?jvg hg lg m

bjfSj vjdHbj dfiqp V veHg u[ v'y{ lFp w'dH mmH[hp dfiqp dfbjvj tlq wj u{ Fjr{ a{ s[dH mm

\lv'w xigs ug@ b>e ÉËÏÐ|

lF wpN dstj w[ dlsw a'G ?jvg i,tSj@ dHh rg a[ij dHwdVijvj hg w"aw ] m bev[ dsV V"wi dxi s,pZ v{ w[ hj;ih'dHbj@ hpwq bVplji sp,Z sg dqSag wgag eHg m u' s' bjV[WS[@ h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ dHw vgi $y s' bjV[ W.V%w[ lj} xCjRp m blk fBrjig } fhp.yjrJe[ m$$ Rpl[ lq[G s' bjV[vjv i.e sg vgi $y W.V% w[ bjfS[ h,o $y xC vH[ m Rpfi.aV"wi } yv[ ujS sj hpwq h'dHbj m V"wi V[ zi bj w[ fBrjigs[ w'v ljig hwgwa s,lg dw WgWg ug@ q[i[ ljhqS[ lF wpNh'dHbj ] m sp,Z rg i,t dvbj ]@ Rpl lq[G fBrjig zi hg lg mRpl V[ rg e,v lpSg@ lisg sg ip,a lg@ fBrjig t[aJ dry t[aJsg eis"ig wi dihj lg@ Vjv y"Gwgsji lg m Rpl lq[G l! FjVdl>z de,v dHw RpKy[ dB,DW[ RpKa[ tCj h' w[ sPi aw dVejh wiw[ eis"ig wi dihj lg m h,o dry eis"ig rjvj idulBi lg mbyjVw hg idulBi RpKa[ vjv i.e sg vgi dry W.V%g h'Hg w'Hgyg; dc,eg a[ tCjw h'dHbj m Rpl[ lq[G l! FjV dl>z } bjfS[dli RpKa[ wpN fiAjr[G rieg yg; dslg m Rpl lq[G Vgrk dVejhwi w[ dvt dihj lg m Rpfi r,v dVejh wgag aJ wpN V;i VjbjdHbj m Rph vgi W,Zg h'Hg Rpl[ ai%J hg u[W dry fj vHg a[eis"ig qpwj w[ zi bj w[ t'v%g a[ r[dtbj aJ dry'G s' bjV[

Page 991: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

dVwv[ a[ qV } wpN al,vg h'Hg m Rpfi.a s'r[G ugb siLV wiVbjH[ m sp,Z sg hg F[B wgag m h;Pi V[ dxi rg qp,v s[ w[ sp,Zf+rjV wgaj ba[ WyV wgaj@ ##a[ig F[Bj qp,v s[ w[ hg f+rjVh'H[eg m$$ wHg rji W[Vag wiV $a[ rg Vhk q>DV[ m dHl[ qV'wjqVjfPig h'S sg dHh dVLjVg lg@ dul sg F[Bj qp,v s[ w[ i,tS@ lqN'q>e fPig Vhk h'Hg m dHl[ ai%J lq[G s[ s"ijV qhjiju aJ l.ljigugrJ a'G Yhvj wi eH[ Fjr dw siejh } yv[ eH[ m dxi fp,aidwo'G a[ dwr[G dqdvbj ( dHl f+l.e V.Wi 2 dry fC%'@ dul lq[Gl+g WjWj bV.s dl>z ug VjVwi dry lq[G sg l.Fjv wi~wijih[ lV m Rpl lq[G wv[iJ df>c a'G l! iaV dl>z b"vt h;Pigl.egbJ dry'G qp,t l.eg lg m l! FjV dl.z fBrjig a[ l! iaVdl>z b"vt dHw,Dn[ fC%s[ ih[ lV m l! FjV dl>z V[ bjfSg wpNl[rj wv[iJ vHg xCj w[ l! iaV dl.z } dwhj dw q[ig dHhl[rj WjWj ug fjl fpyj s[Sg ba[ fBrjig FjV dl>z bjf Rpo'Gyvj debj m iaV dl>z b"vt b,De[ rg dHh w.q wisj lg a[fBrjig sg l[rj l+g WjWj bV.s dl>z ug sg h;Pig dry i,tw[ l! iaV dl>z b"vt V[ W[Vag wi ds,ag@ ##ug@ dHh l[rj q[ijhq~uqjag dHw fBrjig ] v.c[ dwbJ a'G FjV dl>z r,Dv'G ] m$$Rpfi.a WjWj ug V[ f,pDdAbj@ ##fBrjig dwo[ ] ($$ b,De'G iaV dl.zb"vt V[ dwhj@ ##ug@ Rph aJ dwa[ w.q yvj debj ]@ dHo[ Vhk] m$$ b,De'G WjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##aP. dWVJ s,Dl[a'G l[rj dwM xCk ($$ iaV dl>z b"vt V[ s,Ddlbj@ ##ug@ q[ijhq~uqjag h'S wiw[ q{G Rpl } ujSsj hJ@ aJ hg l[rj xCg] m$$ b,De'G l=g WjWj ug V[ dwhj@ ##Rph aJ fp,a q>esj ]@ hpSs[ s[h m$$ iaV dl>z V[ dwhj@ ##ug@ Fp,v h' eHg m$$ WjWj ug V[s,Ddlbj@ ##Rph aJ v{ debj@ dul sg l[rj aP. xC vHg@ hpS aP.

Page 992: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

hg Rpl s[ zi y,vk m$$ Vjv hg WyV wgaj dw dHh fBrjigFp,Dy' rg l[rj wisj dihj ] m Rpfi.a iaV dl>z b"vt V[ Wji~WjiFp,v sg qj`g q>eg aJ WyV wgaj@ ##u[ Vhk aJ bjfsj qp>cjs[ m dHw e,v h'RPeg m$$ dxi iaV dl>z b"vt } quWPig~r,lq>VSj dfbj m dHl WyV bVplji iaV dl>z sj r,cj vCwjqdibj a[ l! FjV dl>z s[ zi fp,ai h'dHbj@ dul sj Vjq hiW.ldl>z ] m dHh bu[ aw q"uPs ] ba[ WyV rg hiW.l dl>z fjl'Ghg lpdSbj a[ dvdtbj ] m

l.t[f ba[ ;iPigZgiRp s[dt apqji[ i.ej mm

dHl blojV RpKa[ qjHg sjaji w"i njS[sjiVg fag lq[al[rj wisg lg m lpFjb sg wpN wpi,?a h'S wiw[ dwl[ } y.ejVhk lqNsg lg m #LpwgV zi$ dHw Li%j wiV rjvj ?jl oJ lg@Rpl s[ dry dHl } bjeP wgaj h'dHbj lg m h;Pi sg vgv%j hgblyiu lg u' dHl oJ sj bjeP hp.sj@ WjWj ug hi e,v Rpl} fp,A w[ wis[ lV m dHo'G aw dw sp,Z AwS r[v[ rg Rpl sglvjh v{Gs[ lV m u[ Rpl sg hJ ] aJ A,w dvbj@ Vhk aJ Vhk mwHg rji sp,Z AwS sg dabjig wi w[ W{n ujSj ba[ sjajiw"i V[ wHg l[rwJ sj Vjq v{ w[ wdhSj dw dHhVJ } lga f+ljdsVhk s[Sj m h;Pi V[ wdhSj@ ##s[rg@ lga f+ljs ;iPi dsbJe[ m$$sjaji w"i V[ wdhSj@ ##aJ dxi sp,Z hg Vj Aw' m$$ h;Pi V[ WyVwgaj@ ##Vhk Aws[@ Lp,Z ] m$$ ljqjV ypwj s[Sj m wHg rjivejaji dHM hp.s[ idhSj@ wHg~wHg h`a[ v.z ujS[ m

Page 993: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

\2|

dHw rji dHl qjHg V[ WjWj ug w'v W[Vag wgag@ ##qhjiju@u[ hpwq h'r[ aJ q{G q>ev dl.z ap.erjvg rjv[ sj qp>cj qp,v v{vrJ ($$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##s[rg@ Lp,Z ] m$$ Rpfi.a dHlqjaj V[ q>ev dl>z Vjv e,v wi w[ qp,v qpwj dvbj m Rpl[ dsVLjq } ihijdl s[ fjn Rpfi.a ipfHgH[ s[S v,De[ m h;Pi s[ ljhqS[hg yJsg s[ ipfHgbJ sg deSag h' ihg lg b?gi a[ n.cj h"wjv{ w[ sjaji w"i V[ dwhj@ ##dwlqa sg e,v ]@ q{G W[b"vjs h'Sjlg@ a[i[ W[bwv u,B sg b"vjs V[ q[i[ zi bjRpSj lg m$$ q>evdl>z V[ q'CrJ RpKai ds,aj@ ##a[i[ riegbJ F[cJ s[ zi b"vjsh' hg Vhk lg lwsg m$$ dHM wdh w[ yp,w w[ W,DZ[ h'H[ ipfHgH[ Rpls[ b,De[ lp,B ds,Da[ m Rpfi.a h'i vCjHg bji.F h' eHg mrZsg~rZsg Whpa rZ eHg@ WjWj ug wpN Vhk W'v[ m dry'Gws[~ws[ wpN WyV wgaj aJ ujS dsRp hpS W,l wi' m Rpfi.ayp,f h' uJs[ ih[ m awigWV b,Zg ija a'G rg r,Z lq[G aw dHhdlvdlvj ujig dihj m

bfVg qjdHbj bjdf fljig bjfdh s[tVhjij mm\ije dWhjeCj qhvj Ñ@ b>e ÍËÏ|

rjvj WyV f+a,t lg m dsV yC%V a'G Wjbs Rpv%jq[ s[ iPfdry WjWj ug } sjaji w"i V[ dwhj@ ##qhjiju@ aplk q[i[ Vjvija w'v W{n w[ y.eg wijHg m$$ RpKai dry WjWj ug V[ dHwiq; s[ iPf dry WyV wgaj@ ##s[rg@ us'G blk dB,Dv[ RpKa[ hp.s[lg@ Rps'G ljc[ Vjv rg dHr[G h.psg lg@ blk Rpl s[ u'C[ NjC w[Rpl s[ b,De[ i,t s[S[ m$$ us'G rg sjaji w"i V[ e,v Ijs wijRpSg@

Page 994: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

h;Pi V[ Rpfivj RpKai s[ w[ yp,f h' ujSj m dHh rg dHw iq;lg@ dul } sjaji w"i Wji~Wji WyV wiV $a[ rg lqN Vhklg ihg m

\3|

dHw lFijrJ Vei sj dl>z lPiqj~dl,t lg m dHl s[ f>u e+.og;WjVg Ijs lg m ws[~ws[ dHl a'G dHl sj fjn lpSs[ hp.s[ lV mwHg rji vejaji dHw a'G Wjbs dHw lpSs[ idhSj m

dHw rji dHl } WyV wgaj dw a[i[ wpN h'i rg Ijs ] (RpKai dry Vj;i dl>z V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ dHw rvgw.Zjig sj f>uj ljdhW sj f+l.e Ijs ] m ws[ Rph rg lpSVj m$$us'G dHl } l,sSj aJ WyV wiVj@ ##l,Ds'G dZ=aijLBi } m$$ VjqVhk lg v{Gs[ m

\4|

dHw rji qpSLg hids,a dl>z } WyV wgaj@ ##w'Hg b>asg q>e q>e v{ m$$ Rpl V[ W[Vag wgag@ ##q[ig aphjc[ yiVJ drydVF ujr[ m$$ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$

\5|

ws[~ws[ qjvj x[iV rjla[ q>eSg aJ WyV wiVj@##Wjdvbj@ fpijS[ dl,DB[ hdobji yp,wgH[ m$$ Rpfi.a wpN lqJ x[is[idhSj m ws[ Rpl[ lq[G@ ws[ ndhi w[ WyV wiVj@ ##v{ Wjdvbj@dHl aj ujqV ZiP r,v wi w[ B.e dsRp@ lp,Z ] m$$

Page 995: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

\6|

dHw rji WyV wgaj ##us'G blk bjfS[ epiP } epiq>ais[S rjla[ dwhj aJ Rpl V[ dwhj dw Vj aP. l[rj wgag@ Vj ljc[w'v wpN dyi dihj a[ hpS[ hg epiq>ai q>esj ]G m$$ blk b,De'GRpKai ds,aj@ ##blk bjfSj qeu bjf[ fjC vrJe[ aP. epiq>a=s[ s[ m$$ dxi Rpl V[ epiq>a= ds,aj@ blk b,De[ } yv[ eH[ m

\7|

dHw lq[G l.ea dry WyV wgaj@ ##blk l'vJ v,t l'vJ h;jifjn Vidl>z wry sj wgaj ] m$$

\8|

dHw rji WyV wgaj@ ##qhJfpit wv[iJ rjdvbj a'G wHg rjiblk epiq>ai dvbj ba[ wHg rji ds,aj ] hpS aw dHhVJ sgwqjHg rZsg~rZsg rZ eHg m hpS s' bjV[ Fi wqjHg blk w'v'Gfj w[ l'vJ bjV[ fPig wi ds,ag ]@ Lp,Z ] m$$

fPi[ wj wgbj lF dwAp fPij zdB rdZ dwAp Vjhg mmVjVw epiqpdt b{lj ujS{ fPi[ qjdh lqjhg mmËÊmm

\lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj É@ b.e ÉÌÉÊ|

\9|

dHw lq[G l.ea dry WyV wgaj@ ##bjadqw f+jfag aJdul s[ b>si wh'e[ Fi dsbJe[@ u[ cp,v eHg aJ fjHgsj w'Hglp,t Vhk m$$

Page 996: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

\10|

ws[ WyV wgaj lg@ ##blk epiP VjVw sg d*fj Vjv da>Vf+wji s[ ljZP WSjH[ hV_#sjV[ wv[iJ rjv[@ sgrjV[ l.a Whjvsjl ug@ qlajV[ l.a dy>a ijq ug_bjf' bjfSg oJ hi w'Hgy.ej ] m$$

\11|

Rpfi.a ws[ WyV wgaj lg dw duhCg brloj wv[iJ rjv[ditg ug sg ]@ b{lj qhJfpit dHl lq[G W.ejv dry ]@ u' slr[GfjaLjh s[ lq[G a'G v{ w[ b,u aw ]@ dul lq[G ditgbJ V[ awC[h' w[ lqJ l.Fjdvbj@ Rph dxi siejh } ujH[ej m

\12|

dHw rji WyV wgaj@ ##blk dHM dViepS dry'G f{sj h'H[hJ dur[G dwl[ } f[B zi'Cg sj W,yj h'r[ m l' blk i,W } f[Bzi'Cg rJeP. u.q[ hJ m$$

\13|

dHw rji da>V ljZP duhC[ I'ej~bdFbjlg lV@ siLV wiVbjH[ m RphVJ Vjv wHg f+wji s[ RpKai f+LV wiV a[ RphVJ} dB,Dv[ RpKa[ idhS sj hpwq h'dHbj m dul lq[G b,Zg ija h'Hg@h;Pi V[ da>V rji #hP.@ hP.@ hP.$ Rpl r[v[ dHM Fjlsj lg@ dur[GZiag a[ bjwjL w.W ih[ h'S@ duhCg l.ea lp,ag lg@ RpKn W{ng@wi w[ WyV wgaj@ Rpfi.a yp,f h' eH[ m dul lq[G dsV ydC%bjaJ Rph da>DV[ hg qhjaqj WjWj ug b,De[ h,o W.V% w[ tv' eH[@

Page 997: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

qj`g q>eS v,De[ m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l.a ug@ dHo[ aJLwag sj fC fjdBbj ]@ r[t vr'@ dwa[ aplk Fjv[ a'G rg Vhkv,FSj@ dHh lF epiP VjVw sg d*fj ] m$$ Rpfi.a Rph qhjaqjyv[ eH[ m

b>a V b>aj lsj W[b>aj whp VjVw RPy' RPyj mm\dWvjrvp qhvj Í@ b>e ÐÊÉ|

\14|

WjWj ug s[ lq[G qdibjsj lg dw ija } l"S r[v[ lF sgdHw,Dv[~dHw,Dv[ sg Vjq v{ w[ hj;ig v,esg hp.sg lg m dxi dul} du,Do[ bjijq wiV sj hpwq h'Sj@ Rpl V[ Yo[ uj w[ bjijqwiVj dxi WjWj ug s[ wqi[ sj sirj;j W.s wiVj m dHw rjib,Zg ija s[ lq[G aw lF W[bjijq ih[ m WjWj ug V[ bjrj; ds,ag@##Wjdvbj@ lF l.ea W[bjijq ]@ lj} rg W[bjijqg h' ihg ] mwg e,v ]@ faj wi' lF sg deSag wi' m$$ hpwq bVplji deSagwgag@ dHw W.sj deSag dry rjZP lg m WjWj ug w'v W[Vagwgag@ ##ug@ dHw W.sj Yfij ] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rpl} hpS[ Wjhi w,DT'@ Rpl V[ bjfS[ zi rjvg tPh dry dl,B w[qjig ]@ dul s[ W,yj h'S rjvj lg@ qhJ fjfg ] m$$ Rpfi.a Rpl} Wjhi w,T w[ L[i dl>z Fjeg rJsi rjv[ } fdhi[ $a[ tCjwgaj m dxi l.ea bjijq dry h'Hg m

\15|

dHw l[rjsji fhPvg s[ Vei dry'G sp,Z v{ w[ bjMsj hp.sjlg m Rpl V[ zi'G apiV lq[G qP>h RpKa[ spf,Bj W.V% v{Sj@ sp,Z sjWiaV dli RpKa[ i,t w[ api f{Sj m c[i[ fhp.y w[ sp,Z rjvj WiaV

Page 998: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

aJ l[rwJ V[ xC v{Sj@ Rpfi.a Rpl V[ w'ng s[ WiJc[ dry WjWjug s[ ljhqS[ W{n ujSj ba[ h,o u'C w[ dHw B,w WjWj ug s[dyhi[ RpKa[ dVejh dBwjHg i,tSg m h'i w'Hg l[rw VrJ fpijSjVhk lg r[t lwsj@ h;Pi s[ dyhi[ sj a[; dHaVj lg m dHw dsVRpl s[ W{n[ a'G WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##w[lij@ dwr[G wigH[ (l[rj aJ Whpa h' eHg ] fi bu[ lqJ Vhk bjdHbj@ ljcj lqJo'C%j ] m$$ w[li dl>z V[ dwhj@ ##qhjiju@ bjf lF wpN ujSs[h' m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m dxi us'G lqJ bjdHbj@ dHlsj fdhvj V.Wi i,t dsbJe[ m du>Vg yg; f,w w[ dqv[@ YVg y.eghp.sg ] m ngw ] Vj w[lij )$$ w[li dl>z V[ dwhj@ ##ug@ ngw] m$$ Rpfi.a WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$

h'ip ligwp h'r{ w'Hg a[ij dalp be{ apZp bjtJ mmapZp be{ apZ{ ljvjhg q{ b>DZ[ VjRp lpujtj mm

\lv'w qhvj É@ b>e ÉÊÌÊ|

WiaV dqvS $a[ Rph l[rw yvj debj m u[ W?L[G aJ idhqa[ij@ Vj W?L[G aJ dLwjdHa dwbj m a[i[ dHVwji a'G lsw[@ a[i[dHwiji a'G lws[ m

\16|dHw dl,t WjWj ug s[ lq[G ihijdl ljdhW sj fjn wisj

hp.sj lg m h;Pi dHl dl>z } bjq a"i #ihijlgbj$ wdh w[ Ijswis[ hp.s[ hV@ Vjq aJ dHl sj FjHg wfPi dl>z lg m WjWj ugdHl } wpN qjdHbj s[ ds>Ds[ lV m FjHg wfPi dl>z V[ dHw rjiwpN qjdHbj q>eg aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##wpN b,De[ rjla[ rgi,t v{ m$$ FjHg wfPi dl>z dHl WyV } lqN Vj ldwbj mrji~rji ipfH[ q>esj dihj m Rpfi.a WyV wgaj@ ##blk qiV} oJ Fjvs[ hJ@ dHh ipfH[ q>esj ] m$$ dHl a'G Wjbs Rpl V[qjdHbj Vhk q>eg m

Page 999: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

\17|

WjWj ug duhCj u'Cj fdhVs[ lV@ Rph V'w rjvj hp.sj lg mWjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj lg dw Fp,Dy' rjv[ V'w rjvjspt,vj u'Cj fdhVs[ lV@ blk z'Vj a[ w,fC[ sj WdSbj fjdHbj] m r,DdcbJ sg WijWig Vhk wiVg ba[ fdhvg rji hg fdhVSlq[G Rpl sgbJ b,cgbJ dWnj w[ dn,Wj wi v{Gs[ lV m bjfS[ i.e$y W{n[~W{n[ ws[ Rpl dry yiV fj v{S[ ws[ w,T v{S[ m dsVdry wHg~wHg rji dHM wis[ lV m u[ dwl[ l[rw V[ fp,ASj aJRpKai dry s,lSj@ ##dHh ljcg qdibjsj ] m blk Rph qdibjsjwis[ hJ m$$ dxi yp,f h' ujSj m

\dHh lji[ l.t[f WyV qjaj~dfaj fjl'G v[tw } dqv[ m|

q{ f[dtY ig RPyj q'hVp lF a[ RPyj mm

WjWj l+g qhJ hdiVjq dl>z ug s[ lq[G u{lj w'Hg fpiL siLVwiV bjdHbj@ Rpl Vjv Rpl ai%J sj hg riajRp wgaj m fiqjiorjdvbJ } fiqjio sg l'Ng W?Lg m lF ai%J Vjv lF s[ L.w[Vdria wga[@ dVigbJ e,vJ Vjv hg al,vg Vhk wirjHg@ lFwpN f+a,t iPf dry dstj w[ lF s[ zi fPi[ wi w[ a'dibj m WjWjug s[ lq[G dHw epidl,t epiP VjVw sg W.l dry'G@ duhVJ sj Vjq#W[sg wiaji dl>z$ lg@ fdhv[ Rpl sj dHw l[rjsji bj w[bjdebj v{ debj@ Vjv hg W[Vag wi debj dw qhjiju RphVJs[ Vjv l.ea rg ] m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ bj ujr[ m$$l[rw s[ ujS Wjbs FjHg y.sj dl>z bjdsw l.egbJ } hpwq

Page 1000: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

wgaj@ RphVJ sg dihjdHL rjla[ l.a sv dl>z rjv[ epispbji[dry W.s'Wla wiV sj hpwq wi ds,aj m Rpfi.a wpN dsVJ Wjbshg W[sg wiaji dl>z ug rg fhp.y eH[ m lF a'G fdhvJ siLVwiV vHg WjWj ug fjl c[i[ fhp.y[ m b,De[ dHw l[rw fdhi[sjitCj lg m Rpl s[ ijhk b>si W[Vag fhp.yjHg@ b,De'G h;Pi V[ WyVwgaj@ ##Rpl s[ h,o dry wg ] ($$ aJ fdhi[sji V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ Rpl s[ h,o dry l'V[ sg qp,n rjvg r,cg dwifjV ] m$$aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##u[ siLV wiV[ hV aJ dwifjV Wjhii,t w[ bjr[ m$$

l[rw V[ dHh' hpwq W[sg wiaji dl>z ug } uj lpSjdHbjaJ RphVJ V[ Rpl[ lq[G hg bjfS[ l[rw } dwifjV xCj w[ WyVwgaj@ ##dul ai%J RphVJ sj hpwq@ Rphg q>VS dry Fvj ] m$$a[ W[sg wiaji dl>z ug siLV wiV rjla[ b>si bj eH[ m dulrwa W[sg ug WjWj ug s[ ljhqS[ bjH[ aJ bjf~qphji[ V[aiFi w[ W'v RpKn[@ ##w'Hg aphj} wg ujS[ m$$ WjWj ug V[ aawjvhg W[sg ljdhW } WyV wgaj@ ##W[sg ljdhW@ yp,f ih' m b,De[ VhkujSj m$$ Rpfi.a W[sg wiaji dl>z ug yp,f h' eH[ m wpN spr,vglp,t~bjV.s fp,AS Rpfi.a WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##aphjc[ bjijqwiV a[ ndhiV rjla[ l.a sv dl>z ug s[ c[i[ ue%j WSjHg]@ aplk ba[ l.ea Rpo[ ndhi' m bevg e,v dxi wiJe[@ hpSbjijq wi' m$$ Rpfi.a W[sg ljdhW ug l.ea lq[a l.a sv dl>zug s[ blojV RpKa[ yv[ eH[ m dHo'G hg i'; bjRpSj a[ rjflyv[ ujSj m W[sg ug vejaji dH,wg dsV ih[ m

hi ai%J dryji h'H[ m duhVJ sj fPij r[irj aJ Vhkdqdvbj m Rpl lq[G v[tw s[ qjaj a[ dfaj rg l[rj dry hj;ilV m ws[~ws[ e,vWja s"ijV q"w[ $a[ rg hj;i hp.s[ lV m Vj

Page 1001: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

hj;i h'S sj dHh rg wjiV ] dw dul l[rw } hj;i h'S sjhpwq hp.sj@ Rphg Rpo[ W{n lwsj lg m dHl[ lq[G dry WjWj ug V[`iqjdHbj@ ##W[sg@ epiP VjVw } lF epiPbJ V[ WjSg RpyjiVlq[G rg bjf a'G sjdhV[ i,Ddtbj ] m$$ W[sg V[ fp,DdAbj@ ##ug@ dwlai%J ($$ WjWj ug V[ `piqjdHbj@ ##a[iJ LWs@ w'Hg s' b,tiJ $yw'Hg da>V uJ yji b,tiJ dry ]@ dul T.e Vjv veJ qjaiJepiP VjVw V[ WjSg dry riagbJ hV@ h'i ldaepiJ V[ veJqjaiJ dry `iw i,Ddtbj ] m blk lqNs[ hJ dw dHh epiP VjVwsj ldawji hg wgaj ] m$$ Rpfi.a W[sg ug wpN lqJ yp,f h' eH[ mdyhi[ a[ WCg e.Fgiaj bj eHg dxi dwhj@ ##lda ] ug@ qhjijulda ] m$$ dxi dlqiV bdFbjl Wji[ dryji h'Hg m Rpl Wji[ WjWjug V[ WyV wgaj@ ##W[sg ug@ blk aJ WjSg dur[G ufpug ljdhWuJ lptqVg ljdhW ]@ dHl sj bdFbjl bji.F dry wijMs[ hJ mdxi qPv q>ai sj m

ldaepiP lda liPfp ] dZbjV qPvp epi qPida ujS{ mmldaVjqp wiaj fpitp qPv q>a= dlqiSp firjS{ mm

\FjHg episjl ug@ rji É@ fRpCg Ì|

dlqiV wis[~wis[ dHh ilVj a'G dWVJ bjfS[ bjf bji.Fhp.sj ]@ b>si'G dHw il f+jfa hp.sj ] m Rpl il } dlqiV wiVrjvj hg bVpFr qdhlPl wi lwsj ]@ dVij x'wgbJ e,vJ rjvjVhk m Rpl il dry qeV h' w[ dlqiV wiV rjvj qla h' uJsj] m W[sg@ a{} faj ] dhis[ dry wqv xp,v rieg dHw yg;@dul } xp,v wqv wi w[ hg s,Ddlbj uJsj ]@ qPv q>ai s[ dlqiVlswj dHh wqv fp,Dn[ a'G dl,Zj h' uJsj ] fi dl,Zj h' w[ tp,v%sjVhk m Rpl } f+wjLrjV wiV rjla[ rjdhepiP #rjdhepiP epiq>a=] ufp hRpq{ t'Hg m$ \FjHg episjl ug|

Page 1002: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

rjdhepiP q>a= ufjHgsj ] m #rjdh$ lrjl b>si bjRpS lq[G@#epiP$ ljl ujS lq[G m dHl ujf Vjv wqv xp,v dl,Zj h' w[f+wjLrjV h' uJsj ] m

epi f+ljds RPiZ wqv dWejl mm b>Zwji qdh FdHbj f+ejl mm\e'Gc qhvj Í@ b>e ÐÎÌ|

RpvdB wqvp b>Ddq+da FdibjdHhp qVp wahp V ujdH mm

\qhvj É@ b>e ÉÊÑÉ|

b>a dry dHw,vj rjdh~rjdh sj ujf hg idh uJsj ]@ epiPW.s h' uJsj ] m

rjhp rjhp bjdf btjdHsj epi lWsg lyp l'dH mmrjhp rjhp dlxda lvjh ] epiqpdt WPN{ w'dH mmrjhp rjhp WjSg lyp ] ldy dqvjrj h'dH mmVjVw rjhp rjhp widabjf+DFp fjdHbj widq fijfda h'dH mm

\b>e 514|

o'C%j duhj qplwij w[ W[sg lj} aJ H[Vj wp faj ] m lpSw[ dxi W[sg ug V[ dwhj@ ##ug@ h'i L.wj ] m$$ WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##s,Dl' m$$ dxi W[sg ug V[ fp,DdAbj@ ##WjSg dry rg s,Ddlbj] dw fiq[Li a[ qjdHbj dHw,Dn[ hg idh>Ds[ hV m `piqjV ] ^

spagbj sph wdi ujV{ b>e mm qjdHbj W+hq iq{ lF l.e mm\ije eRpCg doag wWgi ug@ b>e ËÌË|

slq fjaLjh sj WyV ] ^

AjdHbj iPfg h'dH w{ dWyia l+g e'fjv mm\l+g liW v'h|

Page 1003: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

u[ qhjiju@ dHh qjdHbj fjiW+hq Vjv dHM dqvg ] aJdHh b,c~b,c dwr[G hp.sg ] ($$ aJ h;Pi V[ WyV wgaj ##W[sg@u[ dHh wpN wdhS lpSV a'G Wjhi hg ]@ Rpl lq[G faj vesj] us'G lF wpN h' uJsj ] m$$

l' ujV{ dudV yjdtbj hdi Vjqp bq'vj mmwgqda whg V ujHgb{ dwbj wdh qpdt W'vj mmËmm

\dWvjrvp qhvj Í@ b>e ÐÈÐ|

aJ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@ dHo'G dHw vgCj yp,w w[ ljc[ w'vdrAj s[ m$$ l.a Vi{S dl.z ug V[ hpwq bVplji drAj w[ W[Vagwi ds,ag@ ##ug@ drAj ds,aj ] m$$ dxi hpwq wgaj@ ##W[sg@ H[o[Rpn w[ ljc[ w'v dHl bjlS RpKa[ W{n' m$$ hpwq bVplji W[sgljdhW RpKn w[ bjlS RpKa[ W{n eH[ m wg r[dtbj a[ bVpFr@qdhlPl wgaj@ dHh aJ W[sg ug a[ uJ WjWj ug ujVS@ r[tSdry dHaVj hg bjdHbj dw Rpl lq[G W[sg ug sgbJ b,tJ W.sa[ eisV dHw fjl[ Npwg h'Hg lg m dHl lq[G sjl \v[tw| s[qjaj~dfaj s'V'G hg hj;i lV m wpN hg lq[G Rpfi.a WjWj ug V[W[sg ug } q'T[ a'G xC w[ dhvjdHbj a[ dwhj@ ##W[sg ug@ awC[h'r[ m$$ Rpl lq[G W[sg wiaji dl>z Rpn hg ih[ lV m qV b>sisg lqN w[ WjWj ug V[ dwhj@ ##W,l@ idhS dsRp W[sg ug@ blkaJ epiP VjVw s[ sjl hJ m$$ Rpfi.a WyV wgaj@ ##hpS aplk s,Dl'W[sg ug@ aplk wg r[dtbj ( wg dHo[ qjdHbj a[ W+hq dHw,Dn[ wh'e[dw b,Dc'~b,c ($$ Rpai dry W[sg ug V[ dwhj@ ##ug@ q{G aJ u'wpN lpS w[ bjdHbj lg@ Rpl a'G r,Z hg r[dtbj ] m aplk W[b>aa'G rg W[b>a h' m$$

lpdS rcj bjt{ lFp w'dH mm w[rcp rcj cgnj h'dH mm\ije bjlj qhvj É@ b>e Ñ|

Page 1004: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

94

##W[sg ug@ hpS aplk bjfS[ bjlS $a[ uj w[ bjijq wi' mWjwg e,v bev[ Fvw[ wiJe[ m$$ Rpfi.a W[sg wiaji dl.z ugl.a sv dl>z ug s[ c[i[ l.ea lq[a bj eH[ m bev[ dsV W[sgwiaji dl>z WC[ RpaLjh Vjv siLV wiV l.ea lq[a bjH[a[ W{nS lji hg W[Vag wgag@ ##qhjiju@ dHw h'i L.wj Vdriawi' m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##s,Dl' m$$ dxi W[sg ug V[ fp,DdAbj@##ug LWs dry dZbjV fdhv[~fdhv dBwjRpSj b"tj ] m w'Hgl"tj T.e s,Dl' m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##W[sg ug@ epiP VjVwljdhW s[ yiV dry fsq ]@ Rpl sj dZbjV wi' m dHw,Dv[ fsqsj dZbjV widsbJ~widsbJ ljij liPf fsq s[ dry'G hgdsl[ej m dlqiV wis[ idhSj dVejh fsq RpKa[ dBwjHg i,tSg@b,tJ W.s h'S $a[ Rphg fsq b>si dsl[ej m bevg brloj dryldaepiP WyV rg wiVe[@ lpSVe[ rg@ urjW rg s[Se[ m Rpo[hV[i[ yjVS sg fit Vhk h'H[eg m dlqiV aJ bjfS[~bjf hghp.sj ih[ej m$$ dry'G hg l.ea dry'G dHw f+[qg W'dvbj@ ##ug@ Rplfjl[ r,v Fjr alrgi r,v r[t w[ ujf Fp,Dv[ej m$$ aJ WyV wgaj@##Rph liPf aJ hi r[v[ ljhqS[ ih[ej a[ ujf rg Vhk Fp,Dv[ej mw'Hg wi w[ r[t[ aJ faj v,De[@ le'G qV dBw[ej m lpida dHwdHwjeiaj bjH[eg@ lpiag dWiag lphjeS h'H[eg m epirjw ] ^

yiV wqv dZbjV Fgadi zdB zBdh lpbjqg lpN{ mm\w[sjij qhvj Í@ b>e ÉÉÊÊ|

##W[sg ug@ lWs lpida sj ilaj b"tj ]@ fdhv'G hi dHwVhk wi lwsj@ yiVJ s[ dZbjV rjvj ilaj l"tj ] m$$ Rpfi.aW[sg wiaji dl>z } WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##W[sg@ aP. dwl[lq[G l{GwC[ h;jiJ s[ iPf dry fp>V sjV wgaj m Rph fp>V sjVwga[ aP. uVq Zji w[ tj dihj ] a[ hpS aP. v,tJ s[ iPf dryfp>V wi dihj ]G a[ dxi uVq dxi uVq ZjiVj fr[ej m dHM

Page 1005: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

aJ uVq~qiV Vhk dqBsj m y,wi hg y,wi rZsj ] m hpS a[i[zi W,yj rg Vhk h'dHbj m dHaV[ fp>V dwl[ s[ ] Vhk@ a[i[ w'Hgdwr[G bjr[ aP. v'wJ } aJ fp,a ds>sj ] fi a[i[ bjfS[ dHl[ wiw[Vhk h' dihj m ija ljc[ w'v dHw iPh bjHg ] m u[ dH,Aj ] aJRpl } a[i[ zi F[u ds>Ds[ hJ@ hpS s,l m$$ Rpfi.a W[sg ug V[wdhbj@ ##ug@ b"vjs sg dy>aj Vj q{} fdhvJ lg a[ Vj hpS] m hpS d*fj wi' m$$ aJ WyV wgaj@ ##u[ Vhk dy>aj aJ Lp,Z] m Vjq uf' ufjY m dH,Aj a'G idha h' w[ dHo'G aw dw qpwagsg rg dH,Aj Vj wi' m b?gi $a[ WyV wgaj ^

doip zdi W{lhp hdi uV dfbji[ mmldaepdi apqi[ wju lrji[ mm

\ije eRpCg qhvj Í@ b>e ÊÈÉ|

hpwq bVplji biuV dl>z Tkclj fjng y.sj dl>z RphVJ} drsj wiV eH[ m ila[ dry W[sg ug V[ dHhVJ f+[qgbJ }dwhj dw lj} qjvPq hp.sj ] dw qhJfpitJ sj ligiw a"i $a[lqJ o'C%j hg ] m u[ w'Hg FjSj ria[ aJ lj} ?Wi wi s[Sg mh' ldwbj aJ b>av[ siLV ba[ l[rj sj lpFje lj} dqv ujr[ mb{l[ qhJfpit l.a WjS[ dry upeJ~upeJ a'G Wjbs hg dwa[ bjMs[hV m$$ dHl a'G Rpfi.a W[sg ug V[ bjfSj c[hijsPV sj b{ci{ls[ w[ faj wiV sg ajwgs wi ds,ag m Rpfi.a W[sg ug yv[ eH[ m

\dHh f+l.e wjwj u'de>si dl>z dT,Dv'G fjl'G dqdvbj m|

Page 1006: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

96

qjdHbj qqaj q'hSgdudV drSp s.aj uep tjdHbj mm

qjdHbj dHw b{lg qV q'hSg rlaP ] WC[~WC[ af,lrg ljZPlF v'w dHl V[ bjfS[ r,l wi i,Dt[ hV WjSg dry `piqjV ] ^

fjdH neRpvg lFp uep u'dhbj mmW+hqj dWlVp qhjs[Rp q'dhbj mmepiqpdt Vjdq ve[ l[ l'dhbj mmÊmm

\bjlj qhvj Í@ b>e ËÑÌ|

v,tJ IaV wiV $a[ rg W.sj Ap,B Vhk lwsj dHw lq[G dHwl.a WjWj ug s[ siLV wiV bjdHbj h;Pi V[ bjfSg qdibjsjbVplji fp,DdAbj@ ##siLV ] dw f+LV m$$ Rpl V[ W[Vag wgag ugf+LV rg ] aJ WyV wgaj@ ##f+LV rg wi vr' m$$ aJ l.a V[W[Vag wgag qhjiju q{G r,Dc[~r,Dc[ bhpdsbJ $a[ w.q wgaj ] ljigd;>seg dry q{G bjfS[ w'v v,t ipdfbj uqJ Vhk r[dtbj m Rpfi.aWyV wgaj@ ##a{G qjdHbj wg wiVg ] ep;ji[ u'eg hg dqv[ aJy.eg ] aP. W.seg wi w[ uVq lxv wi v{ m$$ ?{i@ Rph ljZPWji~Wji dHh' q>e wi[ dw s' wp dsV bjfS[ w'v i,tS Rpfi.aRpl } l.a Whjv sjl ug w'v f" rjvg u,lg F[u ds,aj VjvWyV wgaj@ ##a{} yji f{l[ ?iyS u'e[ dqv ujSe[ m$$ dHl a'GWjbs s' qhgV[ l.a Whjv sjl ug w'v Rpl V[ vjH[@ Rpo[ rgVj idh ldwbj bjd?i } Fp,Dy' hg fhp.y debj m bjfS[ qV sgdrdobj lpSjHg@ lpSj w[ h;Pi V[ WyV wgaj Vjv dHw w'Hg LWs

Page 1007: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

s,l w[ Rpl sg ljig qdibjsj lqNj w[ WyV wgaj@ ##dHl qjdHbj} v{ w[ ws[ dwl[ V[ lpt Vhk r[dtbj l,yj ZV fiq[Li sj Vjqhg ] m

H[ qV dHhp ZVp Vjqp ] duap lsj lsj lptp h'dH mma'Bj qPdv V bjrHg vjhj ls hg h'dH mmtjZ{ tidyb{ a'dB V bjrHg lsj lsj Rhp s[dH mmlhlj qPdv V h'rHg hjSa ws[ V h'dH mmVjVw epiqpdt fjHgb{ uj wRp Vsdi wi[dH mmÊmm

\dWvjrvp qhvj Ë@ b>e ÍÍÍ|

dHl WyV } Rph Vj lqN ldwbj a[ yvj debj u' WjWjug V[ Rpl } upea s,lg a[ Rpl V[ Rpl bVplji LWs sj ujfwi dvbj wpN lq[G Wjbs qjdHbj y.eg bjRpS v,e fHg Vjvsg Vjv hg Rph qjdHbj bjfS[ dHw dq,ai duhCj uv.Zi idh>sjlg@ Rpl s[ fjl uq%J wisj dihj m wpN lq[G Wjbs dq,ai a'GbjfSg bqjVa q>eS $a[ ija } RphVJ V[ qji ds,aj m

uV FeaV w' wh' V qjV' wgY bfV' fHg] m\ije ePuig@ b>e ÍÊÍ|

rjvg e,v rjfig m

w'dB dWzV dhi[ dtV qjdh mm

WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug s[ lq[G dwl[ l[rw } w'Hgligiw sp,t awvg` u[ bjHg aJ dwl[ Fp,v wjiV bjHg m h;PiV[ Rpl[ lq[G hg awvg` rg sPi wi ds,ag Vjv[ awvg` bjRpSsj wjiV s,l w[ b,De'G a'G ljrZjV wi ds,aj m dHw rji FjHgiaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i s'r[G aguj FuV dl>z v.ei dabji

Page 1008: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

98

wiV uj ih[ lV m ila[ dry dwl[ zi ldhu fjn sj F'e fjw[ s[e ria ihg lg m s[e riajRpS rjv[ V[ bjrj; qji w[iaV dl>z ci'vg } rg f+Ljs s[ ds,aj m dHl V[ Rpl lq[G hgf+Ljs v{ w[ tj dvbj@ FuV dl>z ba[ u{ w"i s'r[G b,De[ v.zyp,Dw[ lV m FjHg iaV dl>z ci'vg f+Ljs qP>h dry fjRpS ljihg W[h'L h' w[ dc,e dfbj m df,DA'G FuV dl>z } bjrj;J qjiw[ v'wJ V[ ljig e,v s,lg@ Rpl lq[G hg dHw FuV dl>z a[ dHwh'i f+[qg W[h'L iaV dl>z } yp,w w[ WjWj ug fjl v{ bjH[ a[ljig W[Vag h;Pi s[ fjl wi ds,ag m lpS w[ WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##aplk dwl[ s[ zi'G dWVJ hpwq a'G dwM wpN dvbj ba[tjZj m$$ Rpfi.a FjHg wfPi dl>z } lptqVg sj fjn lpVjRpS sjhpwq wi w[ bjfSg h;Pig dry fj dvbj m Vgvj dl>z } v.eidabji wiV rjla[ F[u ds,aj m v.ei dabji h' w[ bjRpS awh;Pi V[ iaV dl.z ci'vg } Rpnj w[ bjfSg l[rj dry vjdHbjh'dHbj lg m v.ei dabji h' w[ bj debj m i'; sg ai%J ljigqdibjsj h' eHg lF l.ea V[ v.ei A,w dvbj m Rpfi.a h;PiV[ lF l[rw bjfSg h;Pig dry Wpvj w[ FuV dl>z@ FjHg iaVdl>z ci'vg a[ agug u{ w"i dHhVJ } Wpvj w[ iaV dl>z ci'vg} fp,DdAbj@ ##a{G f+Ljs dwM dvbj a[ tjZj ($$ iaV dl>z ci'vgV[ s,Ddlbj@ ##qhjiju@ q{G aJ dHh lqdNbj dHh aJ epiP wg s[e] F'e v,Ddebj ] m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dHhVJv'wJ V[ Vj dHLVjV wiV r[v[ WjSg fC%Vg@ Vj s[e WSjRpSr[v[@ qV~qi;g sgbJ e,vJ wig ujSgbJ Vj ldaepiP } F'evjMs[ hV Vj epiP sg s[e WSsg ] m b,De[ a'G b{lg s[e } VjepiP wg s[e lqNSj Vj v{Sj m$$ wCjh f+Ljs sg qdibjsjidhaVjq[ dry siu ] m sjl v[tw r,Dv'G dvdtbj uj dihj ] m

Page 1009: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

bjlj qVlj lF a[ig q[i[ lpbjqg u{lg aP.bjl wijrdh a{lg w' bjl wijHg

WjWj l+g qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju ug sg l[rj dryv,DdebJ u' wpN V;ji[ qjaj~dfaj V[ b,tk s[t[ uJ idhS rjv[l[rwJ a'G lpS[@ awigWV~awigWV Rph lji[ wvq~W.s wga[ eH[hV m LjdHs wpN RphVJ } Fp,v eH[ h'S uJ RphVJ a'G lpS w[v[tw } Fp,v eH[ h'S m wpN WyV u' epfa hV@ Rph rg idheH[ hV@ dul ai%J slr[G dh,Dl[ dry da>V LWs WjWj ug V[ s,Dl[@RphVJ da>VJ sg qdibjsj u' WjWj ug V[ lqNjHg Rph rg epfa] ba[ ih[eg m dHw WyV uJ LWs u' h;Pi V[ dvtjdHbj@ sp,tawvg` r[v[ da>V rji lpSjRpSj@ Rph rg WjWj bV.s dl>z ugs[ hpwq bVplji epfa hg ] m dHaV[ V;ji[ r[t w[ dHh rg Fp,veH[ m dHw dsV W{n[~W{n[ iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i V[ bjfldry lvjh wgag dw u[ bjfJ } wv[iJ rjv[ ditg ug sg l[rjdqv ujr[ aJ Rph rg wi w[ vjhj t,BgH[ m ngw Rpl[ lq[G hg WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug V[ bjrj; ds,ag@ ##Wjdvbj@ ci'vg rjv[s'hJ ugbJ } hj;i wi' m$$ hpwq bVplji l.a Vi{S dl>z ug

wpN dHl ai%J ] VqPV[ qjai f>eagbJ hj;i hV ^

wCjh f+ljs wg dWdZ lpV vgu{ mm agV FJa w' lqli wgu{ mmv[fV bje{ Whpwi sgu{ mm qjuV wi FjuV Z'rgu{ mmwdi dHlVjV fdr,a= h'dH W] mm rjdhepiP dWV bri V w] mmVraV wp.F fPi uv v[dh mm e'dW>s dl.z lxv daV s[dh mm

Page 1010: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

100

Wpvj w[ v{ eH[ m hj;i h'S Rpfi.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugV[ WyV wgaj@ ##aplk s'hJ dry'G dHw uSj lj} fjn lpSjY a[sPuj f,Dt[ sg l[rj wi' m$$ lr[i[ sj v.ei dabji wiV sj rwah' debj m dxi l.a Vi{S dl>z V[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ v.eisj lqJ h' debj ] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ ci'vg rjv[s'r[G ug v.ei dabji wiVe[ m$$ a[ dxi hpwq wgaj@ ##ujY@ v.eidabji wi'@ duhCj xpiVj ditgbJ sg l[rj sj wgaj ] Rph aJy.ej ]@ h'i Vj wdiY m$$ Rpfi.a iaV dl>z ci'vg a[ u{ w"iV[ W[Vag wiVg yjhg aJ hpwq wgaj@ ##duhCj xpiVj wi dvbj@Rph aJ fPij wiVj fr[ej@ lj} rg a[ aphj} rg m bevg e,vdxi wiJe[ m$$ v.ei dabji wiV lq[G qp,T a'G v{ w[ b?gi awqV dry dHh e,v Wji~Wji bjMsg ihg dw blk xpiVj wi w[Qvag wi W{n[ hJ m v.ei dabji wi w[ v{ bjH[ m i'; rJeljig qiIjsj rg h' eHg m v.ei rg ria debj m qV dry Rphge,v bjMsg ihg m Ljq } ihijdl ljdhW s[ fjn a'G Wjbs dxiW[Vag wi w[ bjfSg Fp,v q>Vg aJ b,De'G WjWj ug V[ WyV wgaj@##aplk xpiVj wiV v,De[ ljo'G fp,DdAbj lg m hpS us'G blk xpiVjfPij wiV v,De[ aJ aplk F,pv q>VS v,e fH[ m da>V uVqJ sj l.W.Zaphjcj ljc[ Vjv a[ qhJfpitJ Vjv ] m blk a[ qhJfpit dHw,Dn[hg ih[ hJ m aplk rg da>V uVqJ a'G Vjv hg bj ih[ h' m$$ iaVdl>z ci'vg V[ W[Vag wgag@ ##ug qhjiju@ RphVJ r,v r[t w[aJ ci WCj bjMsj ] m ug@ aphjc[ w'v u' qi;g fp,AgH[ m$$ aJWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##RphVJ s[ ci V[ uVqJ~uVqJ s[ civjh s[S[ hV a[ aplk dwM cis[ h' m u' wpN wiVe[@ Fvj wiVe[ mqhJfpit WC[ dsbjvP hV@ sjV[ hV@ W?dL>s hV m aplk awC[h' w[ l[rj wiVg m$$ dHl a'G Wjbs WjWj ug V[ b{lg t[c iyjHgdw us'G dsV yC% ujH[@ v.ei dabji wiV rjv[ lq[G aw FjHg

Page 1011: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i s'hJ a'G rjig~rjig fjn lpSs[idhSj m v.ei dabji wi w[ bjRpS lq[G riajRpS a'G AwjRpSlq[G aw sj lqJ s[Sj@ df,DA'G dxi Wpvj w[ ufp ug ljdhW a[ ws[lptqVg ljdhW sj fjn vejaji lpSs[ idhSj m dfAv[ fdhi awdxi ws[~ws[ ija } rg fjn lpSVj a[ WyV wiVj@ ##Lp,Z ] m$$

dsVp ijag bjijZhp dfbji' dVqtp V wgu{ Tgvj mml.a l[rj wdi FjrVg vjHgb{ dabjde qjVp hngvj mmÉmm

\ePuig qhvj Í@ b>e ÌÑÐ|

rjvg hjva WS eHg m vejaji i'; fjn wiV Vjv ligiwt[yv r,Z eHg m WjWj ug b>aiujqg ujS eH[ dw ligiwawvg` Whpa h' eHg ] m dxi h;Pig dry l,s w[ WyV wgaj@##aplk Whpa o,w eH[ h'r'e[@ l[rj wi w[@ Vjq uf w[ u' ow[rJhp.sj ]@ Rpl sj xv lpt iPf ] m bjRp@ aphj} Rph lpt drtjHgH[ m$$w'v dWnj w[ iaV dl>z ci'vg a[ u{ w"i s[ dli $a[ h,o i,t w[WyV wgaj@ ##W'v' rjdhepiP~rjdhepiP m$$

dxi wg r[dtbj a[ bVpFr wgaj m epirjw ] ^

zi qdh zip s[tjdH s[dHl' ldaepip fpitp lpujSp mmf>y lWs ZpdVwji ZpdV ah Wju{ lWsp VgljSp mmsgf v'b fjajv ah t.c q>cv ]ijVp mmaji z'i Wjdu>a= ah ljdy atda lpvajVp mmlptqV w{ zdi ijep lpdV lp.dV q>cdv dvrvjdH mmbwo woj Wgyjigb{ qVlj qVdh lqjdH mmRpvdB wqvp b>Ddq+da FdibjdHhp qVp wahP V ujdH mmbufj ujfp V rgli{ bjds upejda lqjdH mm

Page 1012: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

102

ldF ltgbj f>Dy[ dqv[ epiqpdt dVu zdi rjlp mmlWsp t'du dHhp zip v] VjVwp aj wj sjlp mm

\qvji qhvj É@ b>e ÉÊÑÉ|

faj Vhk ws'G dli a'G h,o yp,Ddwbj m Rpl[ r[v[ hg faj v,ejdul r[v[ bjrj; s[ w[ ljrZjV wgaj ba[ WyV wgaj@ ##dwMr[dtbj bjV.s w{lj ] m dHh ] blv bjV.s m u[ aplk xpiVj Vjwis[ aJ aphj} dHh A[ag dqv ujSj lg m$$ Rpl lq[G ligiwawvg` a[ owjrB sPi h' yp,wg lg m ligi hvwj xp,v riej lg@b?gi $a[ WyV wgaj@ ##hpS aphjcg qhJfpitJ Vjv f,wg e.Tf{ eHg m dHo[ du>Vg l[rj h' lw[@ wi' m Lp,Z ] m$$

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

H[wp aP h'di r[l Whp a[i[ mmVjVwp ujS{ y'u V a[i[ mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ lq[G dHw q'i hp.sj lg m h;PiRpl } #bjvj$ wdh w[ WpvjMs[ lV a[ Rpl } yPig wp,B w[ bjfS[h,ok tpbjRpSg m q'i aJ h'i rg W[b>a lV@ fi yPig dHl dHw,Dv[} hg dqvsg lg ba[ i';jVj dqvsg lg m ws[~ws[ h;Pi V[ bjrj;s[Sg@ ##bjdvbj$$ aJ dHl V[ duo[ rg W{n[ h'Sj@ Rpo'G hg bjrj;s[Sg a[ RpKc w[ WjWj ug s[ bjlS RpKa[ bj W{nSj m bj w[ WjWjug s[ b,De[ df,DA[ t[cSj a[ RpKc~RpKc w[ W{nsj m z>DdBbJ W,ZgWjWj ug s[ bjlS RpKa[ dvBs[ idhSj m dHw dsV FuV dl>zV[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@ dHh bjvj w"S ] ($$ b,De'G WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##dHh bjvj ljcj Fij ]@ us'G blk A'Bg Rpqi

Page 1013: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

dry zi hp.s[ lV@ blk ija } l"Gs[ Vhk lg@ dHh lj} zPi w[v.qj fj ds>sj lg m us'G blk r,Dc[ h' w[ Wjhi af,Ddlbj wiVujSj@ dHl V[ hi r[v[ ljcj df,Aj wiVj m blk Vks a'G WySvHg tPh dry v,aJ vqwj w[ W{n ujSj@ dHl V[ lj} dt,y w[dvbjRpSj@ q,Dv'q,vg i'Bg ljc[ qP>h dry fjRpSg m wiq xv ]@dHh q'i WS debj a[ hpS ljc[ w'v bj debj ] m b,De[ rjla[dHl sj v[tj lj`@ hpS siejh ujH[ej m$$ wpN dsVJ a'G WjbsdHw dsV lr[i lji us'G qhjiju s[ bjlS sj sirj;j t'dv%[email protected] q,oj B[wS rjla[ bjHg m lF V[ Vqlwji wiV Rpfi.ah;Pi V[ hpwq wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@ bjv[ } Fjv'@ dwo[ ] ($$ duo[b,De[ i'; W{nsj lg@ Rpo[ uj w[ r[dtbj aJ q'i ;qgV $a[ dc,ejdfbj lg m Fjeg rJsi rjv[ dV,wj dl>z V[ r[t w[ s,Ddlbj@##qhjiju@ bjvj aJ Fp.u[ dc,ej dfbj ] m$$ WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##ujY@ A[ag wi'@ yp,w dvbjRp m$$ hpwq bVplji yp,w w[h;Pi s[ b,De[ dvbj i,Ddtbj@ bu[ wpN lrjl Wjwg lV ba[ q'i\bjvj| o'C%j~o'C%j W'v dihj lg m qjV' bjfS[ wga[ epVjhJ sg Fp,vq>V dihj lg m WjWj ug bjfS[ bjlS a'G h[nJ RpKai bjH[ a[wfPi dl>z ihijlgH[ } WyV wgaj@ ##dHl } ufp ug ljdhW sjfjn lpSjRp m$$ fjn LpiP h' debj@ lqjfag s[ Vjv hg q'i \bjv[|V[ ligi dabje dsaj m Vjv hg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##debjsiejh }@ W?dLbj debj m$$ da>V rji WyV wgaj m

duV wRp d*fj wig ueugrdV hdi Rpdi ZjdiY qV qjNj mm

Ziq ijdH sdi wjes xji[ uV VjVw v[tj lqNj mmÍmm\u{alig qhvj Ì@ b>e ÎÑÐ|

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 1014: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

104

t[ap up qJdcYlPiqj bW uPNV w' sjRp mmÉmm

dHhVJ dsVJ dry u{a' sj q'iyj WC[ ;'i Vjv y,v dihjlg m l.a l.a't dl>z ug epidl,t ugrV rjv[ qhjaqj h'H[ hV mdHh l.a l.a't dl>z ug sj uVq Vei Fp,Dy' wvJ hg ] m WcPrjvjdHhVJ s[ VjVw[ lV m wpN lqJ WcPrjv idhS wi w[ WcPrjvs[ Vjq Vjv qLhPi h'H[ m dHhVJ l.a l.a't dl>z ug s[ dli hgl.a t[q dl>z ug } iP.qg rjv[ c[i[ dry dvbjRpS sj dlhij ] mdHhVJ sj Vjq qp,t ] m dHhVJ sj bjfSj blojV Fp,Dy' wvJdry dwvj ljdhW s[ Vjq wiw[ epispbjij q"uPs ] m u{a' s[q'iy[ r[v[ l.a l.a't dl>z ug debjir[G u,Do[sji lV m dHl VeiFp,Dy' s[ V.Wisji vgwv dl>z V[ l.a l.a't dl>z ug s[ lji[ u,Do[} dHw ue%j dBwj w[ f+Ljsj AwjdHbj@ l[rj wgag m Rpl sgV.Wisjig ;Wa h'Hg m h'i wHg uo[ Fp,Dy' Vei dry q"uPs lV muo[ } dBwj w[ l.a l.a't dl>z ug WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugs[ siLV wiV bjH[ m filfi WC[ ldawji Vjv dqv[@ wgWyV~dWvjl h'H[@ w'Hg faj Vhk v,e ldwbj m l.a l.a't dl>zug V[ WjWj ug } s,Ddlbj dw u{a' sj q'iyj v,ej ]@ uo[ ujih[ hV m debjirJ uoj v{ w[ blk uj ih[ hJ aJ WjWj ug V[agh ipfH[ ds,Da[ m l.a l.a't dl>z ug V[ hpwq q>V w[ v{ eH[@ Vjvhg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dHh w"q sg l[rj dry vj s[Sj m$$Rpfi.a l.a l.a't dl>z ug V[ agh ipfH[ Fp,Dy' Vei s[ s' f+[qgbJ@

Page 1015: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

105

duV%J s[ Vjq fjvj dl>z V,a a[ ijq dl>z lqjz lV@ } s[ w[dwhj@ ##dHh qjdHbj l+g b>Ddq=ali fhp.yj s[Sg m$$ bjf l.a l.a'tdl>z ug u{a' rjv[ q'iy[ dry yv[ eH[ m l.a l.a't dl>z ug l.al[rg lV m l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sj ldawji wiVrjv[ lV m

\dHh f+l.e wjwj u'de>si dl>z dT,Dv'G fjl'G dqdvbj m|

u' aP widh wijrdh lpbjqglj qlvda firjSp mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju b,nk dsVk ws[~ws[dHl a'G r,Z dsV wi w[ sp,Z Adwbj wis[ lV m ws[ dwl[ lq[Gsp,Z sg ?pijw rg z,B wi s[Sg@ z,B widsbJ~widsbJ fjHgbjsp,Z $a[ bj ujSj AwSj dxi rg b,n dsV a'G Wjbs@ Rpfi.adxi rZjMdsbJ~rZjMdsbJ ?pijw fPig wi v{Sg m

\2|

dHw dsV FjHg iaV dl>z ci'vg s[ zi'G u{ w"i } l,s w[WyV wgaj@ ##s[rg@ blk a{} s' WyV wis[ hJ aP. dHhVJ }dVFjRpSj h'H[ej ljig d;>seg m$$ u{ w"i V[ W[Vag wgag qhjijuhpwq wi' m dxi WyV wgaj@ ##dHw aJ w,yj uJ f,wj b.W VhktjSj@ sPuj aP. rCgbJ sg sjv Vhk tjSg@ blk Whpa lqJ b,es[ q,Do[ Vhk v,De[ u[ aP. b>W ridabj uJ rCgbJ tjZgbJ a{}blk q,ysg b,e dry tC[ dslJe[ m$$ dul lq[G FjHg iaV dl>z

Page 1016: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

106

ci'vg ba[ u{ w"i Fp,Dy' a'G wv[ik VjVwli l[rj dry bjH[ dHwdsV u{ w"i V[ FjHg iaV dl>z ci'vg a'G W[Vag wi w[ WjWjbV.sp dl>z ug ldaepiP s[ F'e rjvj lga f+Ljs dul dry'G wpNWjWj bV.sp dl>z rias[ lV Rpl dry'G wpA f+Ljs q>e w[ tjdvbj m wv[ik df>c q>erj w[ dry wpN b>W sj f+Ljs rg lg dHhl'y w[ dw F[dubj aJ Fp,Dy' rjdvbJ V[ dHo[ ]@ wg hi; ] tjvr' m Rpl[ dsV WjWj bV.s dl>z ug V[ aCw[~aCw[ hg Wpvj w[WyV wgaj@ ci'vg ija lj} Fp,Dy' rjdvbJ V[ ajdCbj ] wge,v ] zi'G faj wi' dul lq[G zi'G u{ w"i w'v'G faj wgaj aJdHl V[ Fp,Dy' rjdvbJ sj Rpfi'wa WyV s,Ddlbj Vjv hg u{ w"iV[ s,Ddlbj dw ija q{} Fp,Dy' rjv[ q,ysg b,e dry tC[ dsl[ hV mdHh WyV lpS w[ WjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##ci'vgu' r,DdcbJ sj WyV ]@ Rpl sg Rpv.zSj Vhk wiVg m$$

ujl hpwq wi beV b] lF wjlB qjhg mmih[ Wla lF ojV hpwq dWV ujia Vjhg mmujl hpwq wi W+hqj V[ lF dl+LB WVjHg mmujl hpwq wi dWLV uea w' fjva bjhg mmdLr Vjis a[ag wi'C ujl hpwq qdh idh lsj mml' iPf qhJ hdiVjq dl>z bV.s dl>z l[ Vdh upsj mm

VjVw wydCbj dlRp a'dC TPdT luS l.a fdwbj mmRpdH ugr.s[ drApCdh YdH qpdHbj V ujhg A'dC mm

\q! c! q! Í@ b>e ÉÉÈÊ|

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 1017: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

107

u{wjip wgY Ziqgbj wjfjfg wRp c.cp sgYdH mm

u,lg f" rjvg@ l.a Whjv sjl ug sj l[rw dHw epiqptfdirji lg m u,lg f" rjvg a'G bj w[ c[i[ l[rj wisj hp.sj lg mdHl fdirji s[ Vjq $a[ l.a Whjv sjl ug s[ RpKa[ dwl[ dV>swV[ Qva sPLV vej ds,aj a[ dHh' e,v WjWj qhJ hdiVjq dl>zug fjl wi w[ dwhj@ ##ug@ aphjc[ Whjv sjl V[ bjh w.q wids,aj m$$ h;Pi V[ Rpl[ lq[G hg hpwq wgaj@ ##l,Ds' Whjv sjl } m$$bjf aJ lF wpN ujSs[ lV fi dHl WhjV[ fjfg fpiL } ;jhiwiVj lg m hpwq bVplji l.a Whjv sjl ug rg c[i[ fhp.y eH[ mVjv hg l.a q>cvg ba[ wpN l.eg ba[ wpN Wjhivg l.ea rgRpl lq[G W{ng lg m dul lq[G l.a Whjv sjl ug V[ h;Pi s[ yiVJdry Vqlwji wgag m aawjv hg WjWj ug V[ dl,DZ[ lf,LB v`;Jdry Whjv sjl ug } ajCVj Fi[ WyVJ dry Rph e,v rg dV>swrjvg wdh ds,ag m WyV lpSV lji hg l.a Whjv sjl ug dHwrji dli a'G f{iJ aw w.W eH[ ba[ h,o u'C w[ l+g WjWj qhJhdiVjq dl>z ug b,De[ Vqlwji wi w[ tC[ h' w[ WyV wgaj@##QigW dVrju@ dul V[ dHh w.q wgaj ]@ Rpl } f,oiJ sg qjifr[ m$$ Rpl[ r[v[ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##bjhv{@ h' debj w.q m Whjv sjl aJ l,yj~lp,yj ] m$$ Whjv sjl ugsj WyV dw #dul V[ dHh w.q wgaj ]@ Rpl } f,oiJ sg qjifr[$ ba[ WjWj ug sj WyV #bjh v{ h' debj w.q$ dHh WyV

Page 1018: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

108

bq'z WjS h' w[ ria[ m dHl fjf wiq sj dh,Dl[sji@ Rpl fdirjisj hg dHw q{GWi lg m Rpl } dV,wgbJ~dV,wgbJ i'CgbJ hi lq[Gapis[@ dxis[@ W{n[@ fH[ a'G r,usgbJ idhS m wHg rji ija }sirj;j W.s wi w[@ s'~s' da>V~da>V wqdibJ dry uj f{Sj@i'CgbJ dxi rg r,uSgbJ m xPl q>cg Vei a[ VojSj s' VeiJdry Rpl sg diLa[sjig lg m dHl fjf ba[ fjf~wiq s[ xvV[ Rpl sg ujV v{ vHg m dlbjdSbJ sj woV ] ^

ljZ sptjH[ agV hjV@ Ziq@ bio@ bi W.l magV' w' hg s[t v{@ ijrV@ w{i'G@ w.l m

\dHh WyV qjaj~dfaj a[ dxi h.l qpVg ug u,lg f" rjvgrjv[ c[i[ a'G dqdvbj m|

u{lg bjlj a{lg qVlj mmu{lg qVlj a{lg slj mm

l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ siLV u{lg qVlj wiw[ dwl[ V[ wga[ wHg rji aJ aawjv hg xv dqvsj lg m s'd;qksji qhgbJ sj rfji wis[ lV m qhgbJ ?igs w[ qpCs[h'H[ qhgbJ Wjhi W.V w[ siLV wiV bjH[ m b,Zj wp z>Bj W{nw[ bjdebj v{ w[ Wjhi bjH[ aJ qhgbJ r[tgbJ duhCgbJW[rwa W,Dy[ dl,Bg W{ngbJ lV@ ljij lPbj hg W[wji h' debj Vjhg q,NJ drwSgbJ lV@ ljig iwa dli Bp,B eHg lg@ dVijL h'w[ dxi WjWj ug w'v qhgbJ rjvg drdobj uj s,lg m lpS w[WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aplk s'r[G siLV wiV bjRpS sg lvjhwis[ h'H[ bjts[ lg ljZ rjvj rg w,Bj~w,Bg rg w,T y,vgH[ ljHk

Page 1019: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

109

dHdV qjdHbj uesgl epljHgapqi[ yiV dWlji[ mm

FjHg iaV dl.z ci'vg ba[ u{ w'i V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ blk zi ujSj ] m w.q ]@ lj} bjdebj dsRp m$$ h;PiV[ bjdtbj@ ##Vhk@ w'Hg bjdebj Vhk m zi blk bjf[ a'idsbJe[ m$$ Rpfi.a wHg rji bjdebj q>eg@ WjWj ug hi rjiurjW s[ ds>Ds[ ih[@ fi.aP Whpaj wdhS a[ WyV wgaj@ ##da>VLiaJ $a[ bjdebj dqv[eg u[ Vj ujY aJ y.ej ] m

1! df>c uj w[ ci'vg df>c sg uPh a'G Wjhi Vhk dVwvSj m

2! dHw ija a'G r,Z zi Vhk idhSj a[ dVaV[q Vhk A,cSj m

3! aphjc[ bJT~epbJT w'Hg u.q[@ w'Hg qi[@ aplk dwl[ s[ ziVhk ujSj m Vjv hg WyV wgaj@ ##blk ?pLg Vjv Vhk a'iih[@ Vj ujY aJ y.ej ] m$$

dHl a'G Wjbs FjHg iaV dl>z ci'vg a[ u{ w"i zi bjeH[ m b,De[ avr.cg FjHg wg a'G dWLV dl.z Vjq sj dl>z bjdHbjW{nj lg m Rph bjfS[ w.q #ljxP rjv[$ Vei Vjv v{ debj m dul

v'w' ljZJ s[ aJ w,Bg~w,Bj Vhk hp.s[ w,DB[~w,BgbJ aJ qhgbJ s[hp.s[ hV@ RphVJ s[ dVwv eH[ hV m aphjcg qVlj sj hg xv] m$$ Rpfi.a Rph s'r[G f+[qg Rpsjl duh[ qV Vjv rjfl qpC eH[ m

\dHh WyV vjF dl>z l[rjsji qjSP w[ dVrjlg fjl'Gdqdvbj m|

Page 1020: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

110

lq[G ci'vg sg uPh a'G f{i Wjhi w,DdTbj aJ l,f vC debj mRpl[ r[v[ hg quWPiV rjfl df>c qpCVj dfbj m ija } epbJTLigw[ dry'G dHw vCwg qi eHg@ Rpo[ u{ w"i yvg eHg m s'hJsj hg dVaV[q Bp,B debj m ngw Rpl[ rwa hg F,pDy' rjv[ WjWjug V[ r,Dc[ N.cj dl>z } F[u w[ dHw ejiCP } l,s dvbj m da>VdsV ejiCP } Fp,Dy' i,Ddtbj@ ujS Vhk ds,aj m u[ ejiCP w.q fp,DA[aJ WyV wiVj@ ##aP. q>ai fC%g y,v m$$ agu[ dsV iaV dl.zci'vg a[ u{ w"i qpC bjH[ dxi ejiCP } a'dibj@ Vjv WyVwgaj@ ##hpS ljc[ W.s[ bj eH[ hV@ aP. uj lwsj ]G m$$ dul rwaiaV dl>z ci'vg a[ u{ w"i V[ l[rj q>eg aJ hpwq wgaj@ ##aphjcgl[rj hpS wv[ik qhJfpitJ w'v yvg eHg ]@ Rpo[ h'H[eg m$$ dxiWhpaj lqJ l[rj Vhk ds,ag a[ Vj hg qpC w[ zi } a'dibj mbjfS[ w'v hg i,Ddtbj m

FPvdh Wjdiw bdVw vt WigbjbV nRpi Vjhg uh ujaj mmÉmm

\qvji qhvj Í@ b>e ÉÊÎÎ|

u[ bda *'f wi[ wdi ZjdHbj mmaj Fg ygda V ijtdl qjdHbj mm

\bjlj wWgi ug@ b>e ÌÏÐ|

FPv yPw bfVj Wjdiwp Wtdlbj fjiW+hq FerjVj mm\bjlj qhvj Í@ b>e ËÐË|

Page 1021: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

111

u' apq wihp l'Hg Fv hqi{ f[dtVjVw lpt yiVji{ mm

l[q[ rjvj fdirji s' Fij r,cj N.cj dl>z a[ A'Bj N.cjdl>z dHhVJ sj dfaj bai dl>z sjsj epids,a dl>z da>VfgC%gbJ a'G l[rw lV m r,Dc[ N.cj dl>z s[ lhpi[ df>c rjdvbJrjvg lV ba[ dHhVJ lhpdibJ sg e'a l'hg lg@ l.W.Zg sj Vjqepids,a dl>z ug m dHw rji N.c[ h'iJ s[ dfRp[ V[ WjWj ug w'vW[Vag wgag@ ##qhjiju rjdvbJ rjvg rjv[ l'hg sg ;qgV blkv{ vHgH[ m$$ WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##Vhk v{Sg@ l'hg sg ;qgVdry eZ[ dvBSe[ m$$ riaS rjvj FjSj fdhv[ hg s,l ds,aja[ l[rwJ sg i,Ddtbj h' eHg m dxi epids,a dl>z l'hg V[ y,wxa[ dl>z u'de>si dl>z } ;qgV s[ ds,ag@ bjfSg F{S w'vdihjdHL wi vHg ;qgV r[y w[ bjfSg F{S } f{l[ s[ ds,a[@wpN bjf LijW fg ujSg m l'hg V[ bjfSg ljig ;qgV dHl[ aiJhg epbjHg l'hg rjvg ;qgV s[ f{dlbJ a'G duhCg y,w xa[ dl>zhr[vg rjdvbJ V[ ?igsg@ Rpl dry eZ[ hg dvBs[ ih[ m lF wpNf+a,t h' debj m

bfpV[ l[rw wg bjf[ ijt{ bjf[ Vjqp ufjr{ mm

\dHh WyV r,cj N.cj dl>z l[qj dVrjlg a'G dqdvbj m|

Page 1022: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

112

whp FgtV spdH V{V l.a't[uh s[tj ah l'Hg mm

dHw rji WjWj bV.s dl>z ug V[ FjHg ci'vg Vjv WyVwidsbJ s,Ddlbj dw ci'vg blk dHw rji Fp,Dy' rjdvbJ w'vW[Vag wgag dw qhjiju lj} Vidl>z sj siLV wijY aplkl[rwJ } wijdHbj ] lpS w[ Fp,Dy' rjdvbJ V[ ajCVj Fi[ vdhu[dry WyV wgaj@ ##qhJ fpit'@ epiP VjVw r[t w[ Vidl.z sg wgv'C ] r[tS sg@ Rph aJ ljcg bjfSg t[c ] dHh' duhgbJ t[cJblk v'wJ Vjv wis[ hJ@ aplk bV.s ih'@ u[ wh' aJ drtj ds>Ds[hJ m$$ WjWj bV.s dl>z ug V[ s,Ddlbj Rpfi.a blk qj`g q>evHg dxi blk b,De[ d;wi hg Vhk a'dibj m

b{lj Vjqp iaVp dViq'vwp fp>DdV fsjiop fjdHbj mmbdVw uaV wdi dhis{ ijdtbjiaVp V Af{ AfjdHbj mmÉmmhdi epV wha[ whVp V ujHg mmu{l[ eP.e[ wg dqdnbjHg mmÉmm ihjRp mmilVj iqa lpVa lptp l+rVj dya y[a[ lptp h'Hg mmwhp FgtV spdH V{V l.at[ uh s[tJ ah l'Hg mmÊmm

\l'idn FgtS ug@ b>e ÎÌÐ|

\dHh WyV v[tw } dfaj ug fjl'G dqdvbj m|

Page 1023: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

113

yjwip whgb{ tlq wj lRph[ Rpai s[dH mmruhp erjH[ bjfSj atda V W{ldh l[dH mm

u[ l[rw lda WyV sj bdZwjig Vj WS[ l[rj dlqiV Fjr[GdwaVj rg wi[ wgag h'Hg wqjHg } xv Vhk v,esj m dHl[ ai%JWjWj ug s[ dHw f+[qg lg dul s[ Vjq sj ba[ Vei sj fajVhk v,Ddebj dHl V[ l[rj a[ dlqiV W[b>a wgaj lg@ fi hilq[G WjWj ug s[ wga[ WyV RpKa[ dw>aP wisj idh>sj lg m dHlaiJ dHl } wis[ r[t w[ wHg l[rjsjiJ V[ WjWj ug } wdhSj@##qhjiju@ dHh b{V[ lrjv~urjW dwM wisj ] m$$ b,De'G h;PiV[ RpKai s[Sj@ ##ljc[ Vjv lrjv~urjW wi w[ ljcj `jdHsjhg wisj ] u[ dHh lda WyV sj bdZwjig WS w[ ih[ aJ dHl} Whpa wpN s[Sj fH[ej dHh bjfS[ w.q } bjf[ hg drejCguj dihj ] m aplk yp,f ih' m$$

lvjqp uWjWp s'r{ wi[ qp>Thp zpoj ujdH mmVjVw s'r{ wPCgbj ojdH V wjHg fjdH mm

\qhvj Ê@ b>e ÌÏÌ|

Page 1024: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

114

FH[ d*fjv lpbjqg q[i[ ugRp mmfdaa fdra vde epi w[ f{i[ ugRp mm

F=q FRp wjdB wgH[ dVir{i[ ugRp mmepi qV wg bjl fPijHg ugRp mm

epiP VjVw W?dL>s@ dul V[ l,uS n,e@ w"c[ ijtL a[ FPqgH[y'i duh[ W?L[ m slJ ldaepiJ V[ W[b>a fjfg aji ds,Da[ m RphgepiP VjVw sj Vjq dul dhis[ dry r,Ddlbj@ Vjq s[ f+ajf wiw[ Rpl qhJfpit V[ lF } W?dLbj m dHl[ ai%J WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[ lF } W?dLbj m dHl lq[G WjWj bV.s dl>z ug qjN[r,Dv'G wpN l.egbJ lq[a siLV wiV bjH[ m wpN l.ea aJ w'ngs[ WiJc[ dry hpwq bVplji dBw eHg m wv[iJ rjv[ WjWj ugsj bjlS dB,Dv[ RpKa[ wij ds,aj debj m dHw rji l.ea dryW{dnbJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit'@ fdBbjv[ rjvj ijuj] Vj@ Rpl V[ ljcj dHw WyV rg Vhk q>DdVbj@ blk Rpl sgba[ Rpl s[ iju sg wHg rji i,Ddtbj wgag ] m u[ aJ RphWyV q>V v{Gsj aJ lji[ epVjh W?L ds>Ds[ m hpS Rpl sj b>aaplk l.FjvSj ] m Rpl s[ wga[ fjf lji[ Rpl s[ ligi RpKa[ Fpeajw[ b{V b>av[ lrjl r[v[ aplk Rpl s[ fjl fhp.ySj@ ujSj rgRpl r[v[ ] us'G Rph w'Hg q>e wiV u'ej Vj ih[ m Rpl } h'ilrjl dqv eH[ aJ dxi rg Rpl V[ qjC[ w.q Vhk A,cS[ m$$ b,De'GWjWj bV.s dl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##QigW dVrju@ aphjcj

Page 1025: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

115

hpwq h'r[ aJ sjl Viw dry ujS } dabji ]@ fi Rpo[ lFwpN fjf sj b>V@ ZV@ fjf hg fjf ] m bjf rg ujSs[ h' m$$b,De'G l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##ditg ug@aphjcg dVejh dry epiP VjVw@ aphjc[ dhis[ dry epiP VjVw@ilVj dry epiP VjVw@ aphjcg b>Ddq=a iPf dVejh duo[ eHg@;dhi a'G rg b>Ddq+a WS ujH[ej m Rpl sj dHh q"wj l.FjvSj] m$$ b,De'G WjWj bV.s dl>z ug V[ lda WyV wi ds,aj m WjWjug V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit'@ Lp,Z ] m$$ Rpfi.a WjWj bV.s dl>zug V[ bjdebj q>eg aJ Fp,Dy' rjdvbJ V[ WyV wgaj@ ##bjdebjb,u a[ lr[i[ Vhk dqvSg@ fil'G a'i dsbJe[ m$$ Vjv hg WyVwgaj@ ##qhJfpit'@ b{cg wjhvg dwM wis[ h' ($$ dry'G dHw l.egW'v dfbj@ ##ug@ eiqg WCg ] m$$ WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@##vY bjfJ n.c wi v{Gs[ hJ m$$ Rpl[ lq[G n.cg hrj y,v fHg@eiqg a'G lisg WS eHg m

afa qjdh njdT riajHg mm bVsp FdHbj spt Vjn[ FjHg mm\eRpCg lptqVg qhvj Í@ b>e ÊÐÏ|

ljij rjajriS Wsv debj m Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ugdB,Dv[ Rpfi yv[ eH[ m h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ ci'vgrjdvbJ s'hJ ugbJ } hj;i wi' m$$ hpwq bVplji l.a Vi{Sdl>z ug Wpvj w[ v{ bjH[ m hj;i h'S Rpfi.a WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##lr[i[ blk qhJfpitJ } aphjcg WJh xCjrJe[ m s[rg@us'G qhJfpit a[i[ fag sg WJh xCV@ aP. RphVJ s[ yiVJ $a[q,oj B[w s[rk m$$ dHhVJ V[ lda WyV wgaj m bev[ dsV WjWjbV.s dl>z ug h;Pig l[rw ijhk bjdebj v{ w[ dxi siLV wiVbjH[@ Vqlwji wgag m lF l.ea W{ng lg@ h;Pi V[ WyV wgaj@##qhJfpit'@ aphjcj dWh.eqg njn ] m lF dWh.eq hg idhSe[@

Page 1026: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

116

ljcj w.q ivrJ ] m ljc[ w'v ci'vg rjv[ s'r[G ugb idh>Ds[ hV mdHh b,De[ a'G aphjc[ Vjv idhSe[ m$$ b,De'G WjWj bV.s dl>z ugV[ lda WyV wi ds,aj m dxi bjf ug V[ WyV wgaj@ ##ditgug@ ljc[ ljhqS[ WJh xC' m$$ WjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@##QigW dVrju@ aphjcj hpwq dli q,Do[ $a[ ] m$$ aJ dxi Fp,Dy'rjv[ qhjiju V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##Vhk@ ljc[ ljhqS[ WJhxC w[ drtjY m$$ dHl ai%J WyV wi w[ iaV dl>z ci'vg }hpwq wgaj@ ##dvbj WHg@ WJh xCj m$$ ci'vg V[ WJh b,De[ wids,ag@ WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WJh xC w[ WjWj bV.sdl>z ug } xCj w[ WyV wgaj@ ##qhJfpit'@ WJh xCg sg vjui,tSg@ dqhi wiVg m$$ hpwq bVplji u{ w"i V[ yiVJ $a[ q,ojB[w ds,aj m WjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##bjh wg h'debj ($$ b,De'G Fp,Dy' rjv[ qhjiju ug V[ WyV wgaj@ ##ngw ]qhJfpit'@ u' h' debj ngw ]@ L,pZ ] m$$ Rpfi.a WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[ fp,DdAbj@ ##qhJfpit'@ bjlS dwo[ f,wj vjdHbj ] ($$aJ b,De'G wv[iJ rjdvbJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##qhjiju@ dHwue%j wv[iJ a[ yPhC y,w wjMw[ s[ dryjv[ ueijrJ sg ;qgVW[~bjWjs ] m ws[~ws[ Rpo[ uj dBwgsj ] m$$ Fp,Dy' rjv[ qhjijuV[ WyV wgaj@ ##Rpo[ f,wj bjlS vj vr'@ Lp,Z ] m$$ h'i wHgf+wji s[ WyV~dWvjl h'H[ m Rpfi.a Fp,Dy' rjv[ qhjiju V[ WyVwgaj@ ##qhJfpit'@ w'Hg q>e q>De' m dH>si@ Rpdf>si@ xdV>si@qdV>si@ aphj} wg WSjHgH[ m$$ WjWj bV.s dl>z ug V[ W[Vagwgag@ ##QigW dVrju@ w'Hg q>e Vhk m$$ Fp,Dy' rjdvbJ V[ dxiWyV sphijdHbj@ ##Vhk@ w'Hg q>e q>De'@ WyV ?jvg Vj ujH[ m$$l'y~l'y w[ WjWj ug V[ q>e q>eg@ ##da>V v'w dry lPHg s[ V,Dw[du>Vg ue%j RpKa[ q[ig q[i Vj h'r[ m$$ Fp,Dy' rjdvbJ V[ WyV wgaj@

Page 1027: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

117

##qhJfpit'@ aplk fdhv wi eH[ m aphjcj zi fdhvJ WS[ej@ df,DA'Gljcj m b,De[ ljcj fdhvj WSVj lg@ hpS aphjcj fdhvJ ljcjdf,DA'G m aphjcj zi f,wj@ l.eqiqi@ l'Vj v,De[ej m$$ WjWj bV.sdl>z ug V[ W[Vag wgag@ ##QigW dVrju@ ljcj aJ i';j ] m$$b,De'G h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aphjcj i';j hg ih[ej@ df,DA'G WSujH[ej@ WS[ej ;iPi m ditg ug@ aphjcg l[rj } bqgi~r;gi@iju[@ qhjiju[ q>e~q>e w[ v{Se[ m$$ dur[G epiWjSg dry ljdhWV[ `piqjdHbj ] ^

duaV[ fjdaljh ljh iju[ tjV Rpqijr dlwsji hdhdaaV[ ldF hdi w[ wgH[ mmu' dwAp hdi wijr{ lp YdH widhldF hdi w[ biogH[ mml' b{lj hdi lFVj wj f+DFp ldaepi w{ rdv ]dadV ldF riV yjh[ tjSglF dl+ldB e'v[ wdildaepi be{ wji wqjrS wRp sgH[ mm

\dW! rji@ b>e ÐÍÉ|

qhJfpit'@ aphjc[ dhis[ dry epiP VjVw sj dVrjl ] m duo[epiP VjVw Rpo[ lF wpN bjfS[ bjf hg bj uJsj ] m$$ b{lgfiq~RpKy brloj rjv[ epidl,t qhjaqj qhJfpit lV WjWjbV.s dl>z ug wv[iJ rjv[ m dHl ai%J s[ W[b>a WyV bLgirjss[ iPf dry uJ Fdr,ta s[ iPf dry h'H[ m dHl a'G Rpfi.a WjWjbV.s dl>z ug dHw ija h'i dBw[ m agli[ dsV drsj wga[ m W[b>a?pLgbJ W?LgbJ m ujS lq[G FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i} hpwq wgaj@ ##qhJfpit uj ih[ hV@ drsj wi w[ bjY m$$ hpwqbVplji wpN sPi s'r[G uS[ Vjv eH[ m b,De[ uj w[ WjWj ug wv[iJ

Page 1028: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

118

rjdvbJ V[ i'w ds,Da[ ba[ fp,DdAbj@ ##hpS aplk dHo[ wg l[rj wis[h' ($$ FjHg iaV dl>z ci'vg V[ ljig rjiaj df>c ujS rjvglpSj w[ dwhj@ ##ug@ Rpl dsV a'G ljcg l[rj W.s ] m$$ lpS w[WjWj ug wv[iJ rjdvbJ V[ WyV wgaj@ ##hpS aphj} l[rj dqvujH[eg m awC[ h' w[ l[rj wi' m h'i lF wpN dqv ujH[ej@ fidHh l[rj sj q"wj dxi h,o Vhk bjRpSj m aplk zi uj w[ Fp,vwgag ] m$$

lpap bfijZ wia ] u[a[ mm uVVg ygda V ijtdl a[a[ mm\bjlj wWgi ug@ b>e ÌÏÐ|

dHh ljij LWs dHl q"w[ Vjv q[v tJsj ] m Rpfi.a WjWjbV.s dl>z ug b,De[ yv[ eH[ m FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{w"i df,DA[ qpC bjH[ m dul lq[G v.ei fwjRpS sj lqJ bjdHbj@WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj@ b,u ci'vgrjdvbJ } qhJfpit l[rj s[ eH[ hV@ v.ei dHh dabjiwiVe[ m$$ dHl f+wji wi w[ bjf hg l[rj t'hg ba[ dxi sPugrji dHl WhjV[ ds,ag m dHl LWs Vjv dHh f+l.e ?aq h'dHbj mdxi vejaji b,De[ rJe l[rj y,vsg ihg m

bje{ hg a[ lFp dwAp hPbj brip dw ujS{ debjVj mmFPv yPw bfVj Wjdiwp Wtdlbj fjiW+hq FerjVj mmÉmmldaepip q[ij lsj sdHbjvj q'dh sgV wRp ijdt vgbj mmwjdBbj i'ep qhj lptp fjdHbj hdi b>Ddq+ap qpdt Vjqp sgbj mmÉmm ihjRp mm

\bjlj qhvj Í@ b>e ËÐË|

\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj m|

Page 1029: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

119

dulp Fjr{ dalp bjfV VjdH vjr{ mmdulp Fjr{ dalp t[v dtvjr{ mm

dfAv[ dh,Dl[ dry fjnw fC% yp,Dw[ hV dw WjWj l"S dl>zdT,Dv'G dHl lji[ fdirji RpKa[ dwaVg dwaVg WjWj ug sg d*fjlg@ wHg rji dwl[ l.eg l[rw sg dl`jiL rg l"S dl>z wi ds>sjaJ WjWj ug q'Cs[ Vhk lV m dHw rji dwl[ l[rw V[ W[Vag wgag@##qhjiju@ aplk l"S dl>z sg dl`jiL q>V v{Gs[ h'@ h'i dwl[ l[rw} dwl[ sg dl`jiL wiV sg qVjhg ] m dHM dwM m$$ b,De'G WjWjug V[ RpKai ds,aj@ ##l"S dl>z Vjv ljcj fpijSj dwl ai%J sjl.W.Z ] dwl[ } wg faj ] dHl[ wiw[ dHl sg dl`jiL Vhkq'Cs[ m$$ dHw rji WjWj ug dwl[ bjH[ h'H[ IjaiP fjl'G qJ@ dfRp@VjVw[@ sjsw[ lF l.W.ZgbJ s[ Vjq dvtj ih[ lV m VjVdwbJsj Vjq dvtjRpS r[v[ Rph wpN l.w'y wi[ WjWj ug Wji~Wji fp,DAs[ih[ b?gi RpKa[ Rpl V[ s,Ddlbj@ ##ug q[i[ dfRp V[ qp,v sj drbjhwijdHbj lg m$$ Rpl lq[G l"S dl>z rg w'v hj;i lg m Rpl V[WjWj ug } dwhj@ ##qhjiju@ wWgvsji W.dsbJ V[ wHg ai%J sjw.q Yhvj i,t w[ wga[ hp.s[ hV m aplk dwl[ sj fisj idhS dsbjwi' m$$ b,De'G WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##L,pZ ] l"S dlbJ m$$dxi wpN lqJ VjVw[ u[ dwl[ V[ s,l ds,Da[ aJ dvtj vH[ VhkaJ Vhk m

qhJfpitJ s[ w"S V[C[ w"S sPi dwl sg dwM q>Vs[ hV dHle,v } Rphg ujVS m epirjw ] ^

Page 1030: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

120

apqig dWdZ apq hg ujVhpapq uv hq qgVj mm

dur[G~dur[G WjWj ug sj lqJ V[C[ bjMsj uJsj lg@dar[G~dar[G h;Pi bjfSg lF ai%J sg dwdibj l.w'ys[ uj ih[lV m dHw rji Rpy[yj l[rjsji u,lg f" rjvg l.a Whjv sjlug r,v F[u w[ dHw ?jl dsV s,l w[ Rpl dsV Fp,Dy' bjRpS vHghpwq F[dubj a[ dxi byjVw hg WyV wgaj@ ##qhJfpit bj ih[hV@ lF ai%J sg l`jHg wi' m$$ Rpfi.a hpwq bVplji c[i[ dryNjCP bjdsw x[i w[ l`jHg wijHg eHg m dHw dsV WjWj bV.sdl>z ug rg fhp.y eH[@ Vjv wpN l.ea rg lg m Rpl lq[G WjWjqhJ hdiVjq dl>z ug V[ hpwq wgaj@ ##qhJfpit'@ bjfS[ lFl.egbJ l[rwJ s[ Vjq dvtj dsRp@ u' aphjcj l.eg l[[rw h'H[ej@Viw } Vhk ujH[ej m$$ hpwq bVplji lF l[rwJ s[ rZ yC%w[ Vjq dvtjH[ m l! ulr.a dl>z bjdsw WjQJ dry'G rg wpN l.eglV m FjHg ljdhW FjHg RpKaq dl>z ug@ lF $a[ d*fj ds=LBgh'Hg m WjWj bV.s dl>z ug sj bjlS hpwq wi w[ dB,Dv[ Rpfiwij ds,aj debj m bev[ dsV l.a Whjv sjl ug rg fh.py eH[ mspfdhi sj f+Ljsj dabji wi w[ h;Pig dry dvbj w[ riajRpS

whp wWgi dvr vjde ihg ] uhj Wl[ dsV ijag mm

Rpbj wj qiqp Yhg fip ujV{ Yhp aRp lsj bdWVjlg mm\ije eRpCg wWgi ug@ b>e ËËÌ|

\dHh f+l.e epvr.a dl.z dT,Dv'G ba[ wjwj ug dT,Dv'G fjl'GlpdSbj m|

Page 1031: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

121

Rpfi.a l.a dy>a ijq ug rjla[ f+Ljsj v{ ujS lq[G hpwq wgaj mRpfi.a WjWj ug V[ iaV dl>z ci'vg } hpwq wgaj@ ##aP. dy>aijq } Vjv v{ bjHk m$$ hpwq bVplji iaV dl>z ci'vg r,Dv'Gl.a dy>a ijq ug sg ljig l[rj wiV Rpfi.a dy>a ijq ug V[h,l w[ WyV wgaj@ ##FjHg iaV dl>z@ b,u q{} qhjiju V[ Ijswgaj ]@ yv' y,vgH[ m$$ b,De[ rg dul lq[G WjWj ug Ijs wis[lV@ dy>a ijq ug bjf hg s,l w[ Vjv api f{Gs[ lV m iaV dl>zci'vg V[ WjWj ug fjl W[Vag wi ds,ag@ ##qhjiju@ dy>a ijqhj;i ] m$$ h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##w'ng s[ WiJc[ dry dWnjdsRp m$$ dfAv[ fdhi aw WjWj bV.s dl>z ug@ l.a dy>a ijqug@ l.a Whjv sjl ug WjWj ug sg h;Pig dry dHw,Dn[ h' eH[ mdfAv[ fdhi sj lqJ wpN deSag s[ f+[qg lV m lF a'G fdhvJl.a Whjv sjl ug } h;Pi V[ bjfS[ ljhqS[ Wpvj w[ tCj wiw[ hpwq wgaj@ ##Whjv sjl@ awCj h'@ Lwag bj ihg ]@l.Fjv m$$ l.a Whjv sjl ug sj ligi w.WS v,e dfbj@ ##ugW?L vr'$$ wiV v,e fH[ m aawjv hg WjWj ug V[ WyV wgaj@##y.ej dxi@ aP. fjl[ h' uj m$$ Rpfi.a l.a dy>a ijq ug hpwqbVplji ljhqS[ tC[ wga[ eH[ m h;Pi V[ bjfS[ s'r[G h,o qv w[WyV wgaj@ ##dy>a ijqj@ awCj h' l.Fjv m$$ l.a dy>a ijq ugtC[~tC[ dc,e fH[ ba[ qp,t a'G qji vRp~qji vRp dwhj m Rpl[ lq[Ghg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##yv' ujS dsRp m$$ agu[ oJ RpKa[WjWj bV.s dl>z ug hpwq bVplji ljhqS[ bjH[ m h;Pi V[ WjWjbV.s dl>z ug s[ s'r[G h,o bjfS[ h,oJ dry zp,DB[ a[ WyV wgaj@##awC[ h'r[ m$$ dHw rjig aJ WjWj bV.s dl>z ug sj ligi w.WSv,e dfbj m dwaVj lqJ h,o xCg i,tS Rpfi.a WyV wgaj@ ##Lp,Z] m$$ a[ dxi hpwq bVplji WjWj bV.s dl>z ug rg dHw fjl[h' w[ W{n eH[ m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit'@ dw>DV[ ljv h'

Page 1032: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

122

eH[@ aplk lj} ujS Vhk ds>Ds[ m blk yjhp.s[ hJ@ aplk lj} ?pLgVjv a'i' m dwM Whjv sjl a[ dy>a ijq@ aP. rg wpN W'v m$$ dHhWyV lpSV lji faj Vhk l[rwJ s[ qV $a[ wg rjfig@ Whjvsjl ug aJ bjfS[ Wlai Vjv Wji~Wji qp,t lj` wi ih[ lV mdy>a ija ug s[ qp,t a'G dH>Vg e,v hg dVwvg@ ##qhjiju@ dHhwg h'dHbj ($$

Whjv sjl ug V[ lpS[ WyV qp,t a'Gb,tJ bjf qphjigbJ cp,v% fHgbJ mdy.a ijq } dy>aj V[ bjS xdCbjRpl } lp.V lqjZgbJ Fp,v eHgbJ msiLV dWVJ Vj qV } y{V bjr[bjfSj sil Vj ljo'G ApfjdHY u[ mho u'C w[ wdhS bV.s dl>z ugfdhvJ a'i lj} df,DA'G ujdHY u[ m

QigW dVrju@ bjf ug a'G dWVJ ljcg wg d;.seg ] m WjWjbV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##fdhvJ lj} a'i'@ df,DA'G u' i;jh'r[@ wiVj m$$ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##ditgug@ lj} aphjc[ RpKa[ b>a lq[G qjdHbj fjRpSg fr[eg m blk dHhwpN Vhk wiVj yjhp.s[@ us'G lj} hpS hpwq bjdHbj@ blk Vhkq'CVj m Whjv sjl@ dy>a ijq@ qhJfpit'@ aphjc[ lF s[ zi fPi[wi ds,Da[ hV m$$ dHl a'G Rpfi.a l.a Whjv sjl ug } u,lg f"rjvg api ujS sg bjdebj h' eHg m l.a dy>a ijq ug rg hpwqbVplji RpKn w[ yv[ eH[ m Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug rg hpwqv{ w[ qjN[ r,v } yv[ eH[ m

\dHh WyV qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 1033: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

123

fPij epip fPig WSa WSjHg mmVjVw Fea dqvg rdcbjHg mm

l.a Vi{S dl>z ug qdhdSbJ rjv[ duaVj lqJ WjWj qhJhdiVjq dl>z ug sg h;Pig l[rj dry ih[@ lda WyV s[bdZwjig WS w[ l[rj dVFjHg dHw l" dHw fjn ufpug ljdhWsj i'; wiVj m dHl a'G Rpfi.a duaVg l[rj WjWj ug sg hp.sglg lF dHhVJ s[ ijhk hp.sg lg m WjWj ug s[ bjl[ fjl[ tC[hg T' vj w[ W[L,w l"G eH[ h'S Vhk aJ hi r[v[ hj;i hg idh>Ds[lV m dHw rji WjWj ug V[ bjfS[ w'v'G A'Bj duhj fiVj s[w[ WyV wgaj@ ##v{ Wjdvbj@ dHh W.V% v{ m$$ WyV lpS w[ l.aVi{S dl>z ug ]ijV duh[ h' w[ wdhS v,De[ qhjiju dHh wg mlpS w[ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ] m$$ Rpfi.a l.a Vi{S dl>zug V[ WyV wgaj@ ##qhjiju dH>Vj r,cj w.q q{G dwl ai%JwiJej m yji l[i bjBj@ l[i qP>eg sg sjv dHl dry'G hg bjflF wpN wi wij ds>Ds[ h' m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@lqJ hg b{lj bj dihj ] wiJe[ lF wpN blk aP. dli` ljc[bjlS sj Wji t'v% w[ W{n ujHk m$$ dHw ljc[ ?;jV[ rjvgw'nCg sj sirj;j Vj A[dCY Wjhi u' qi;g WSjHg ujdHY mdHl hpwq } q>V w[ l.a Vi{S dl>z ug V[ Rph w,fCj v{ w[dli RpKa[ W.V% dvbj Wjwg ljig lqJ l[rj dlsw ba[ f+[qVjv dVFjHg ljig d;>seg dHo[ hg ep;jig l[rj ba[ dlqiVwis[ ih[ m

Page 1034: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

124

uj wj hdi lpbjqg f+DFp W[vg mfgC eHg dxdi Vhg sph[vg m

Vei qdhv wvJ dry dHw dl>z dul sj Vjq HgLi dl>zlg@ ligiw a"i $a[ WCj q;WPa@ vCjHg~NeC[ wiV dry rgawCj lg m rjh v,esg ws[ dwl[ a'G hji rg Vhk lg q>Vsj mdHw dHl sj sPlij ljog@ Rpl sj Vjq rg HgLi dl>z hg lg@dHl } dW,vj bjt w[ rg WpvjMs[ lV m fdhv[ HgLi dl>z }cp,cj wdh>Ds[ lV m Ligw[ dry wHg rji vCjHg a[ wHg rjilpvjh l`jHg h'Hg m dHw rji dwl[ qjHg V[ s'r[G HgLi dl>z cp,cj

qjV q'h bip v'F drwjij WgY ygda V zjdvY mm

Vjq iaVp epSj hdi WSu[ vjds rtip v{ yjdvY mmÉmm

l[rw wg YCdw dVWhg f=gda mm ugra ljdhWp l[drY bjfVj

yva[ ijdtY ygda mmÉmm ihjRp mm

u{lg bjdebj wgVg njwpdi dal a[ qptp Vhg q'diY mmm

lhup bV.sp idtY de+h Fgadi Rpdn RpbjhP wRp sRpdiY mmÉmm

bjdebj qdh FPt l'Hg wdi lPtj l'e hit Vhg ujdVY mm

u' u' hpwqp FdHY ljdhW wj l' qjo{ v[ qjdVY mmÊmm

FdHY d*fjvp njwpip l[rw wRp lri[ hva fvjaj mm

Z.Vp l[rwp lxvp Yhp bjdHbj dudV VjVw tlqp fAjaj mmËmm\qjiP qhvj Í@ b>e ÉÈÈÈ|

\dHh f+l.e Fp,Dy' sg l.ea a'G dqdvbj m|

Page 1035: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

125

a[ HgLi dl>z dW,vj } bjfS[ w'v'G sp,Z dfbj ds,aj m dW,vj aJRpl[ r[v[ RpKAv debj a[ HgLi dl>z cp,cj Vj RpAdvbj m sp,Zdry dqvg h'Hg yg; V[ dHl $a[ bli wiVj LpiP wi ds,aj mi'e rZsj~rZsj b?gi $a[ fhp.y debj m WyS sg Rpqgs Vjihg m dsV~W~dsV i'e dFbjVw Lwv ZjiV wi debj m HgLidl>z cp,Dc[ } hdiVjq dl>z e+.og V[ dwhj@ ##HgLi dl>z@ q{GlpdSbj ] dw Fp,Dy' dHw qhJfpit hV a[ bjfJ Rpo[ y,vgH[ aJa[ig d;>seg Wy lwsg ] m$$ dHhVJ dsVJ dry qdhv wvJa'G dHw dqlaig dl>zJ sg u.E Fp,Dy' wvJ bjRpSg lg@ Rpl VjvhdiVjq dl>z e+.og V[ bjRpSj lg a[ Rph HgLi dl>z cp,Dc[ }Vjv v{ bjdHbj m hdiVjq dl>z e+.og a[ HgLi dl>z cp,cj s'r[Gdqv w[ WjWj ug fjl c[i[ fhp.y[ m WjWj ug fp,DdAbj@ ##siLVwiV bjH[ dw f+LV wiV bjH[ m$$ fdhvJ aJ s'hJ V[ siLVwiV bjH[ hg bjdtbj m b,De'G WjWj ug V[ q'CrJ RpKai ds,aj@##bu[ aJ v,cP tJs[ dxis[ h' m$$ Rpfi.a hdiVjq dl>z e+.og V[HgLi dl>z cp,Dc[ r,v dHLjij wi w[ W[Vag wgag@ ##qhjiju@dHh Wgqji Whpa d;bjsj ] m dHl $a[ d*fj wi' m$$ h;Pi V[W[~firjhg s[ b>sj; dry WyV wgaj@ ##dHw ljV% A,aij dH,uCdry'G yp,w w[ tjZj@ dHw A,aij YcJ sj yp,w w[ tjZj@ aphj}s' udSbJ } dHw,nj sp,Z dfbjdHbj m dHw dH,BJ $a[ W{nj lg@Rph aJ RpKAv debj a[ Wy debj aJ hg Rph bjdHbj Vhk ma{} fy debj@ a[ig dHh hjva h' eHg m dHw qjHg V[ dHhw.q wgaj ] m$$ dHh WyV lpS w[ HgLi dl>z cp,cj ba[ hdiVjqdl>z e+.og ]ijV h' eH[ m qV dry IwgV bj debj dw hpSu[ dqhi h' eHg aJ d;>seg Wy lwsg ] m qhJfpit fPi[ hV mdxi W[Vag wgag@ ##qhjiju@ d*fj wi' m$$ WjWj ug V[ HgLi dl>z

Page 1036: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

126

cp,Dc[ } qp?jdaW wi w[ WyV wgaj@ ##aP. wpN fdC%bj ]G ($$ Rpllq[G hdiVjq dl>z e+.og V[ s,Ddlbj@ ##ug@ q{G fdC%bj hJ a[ dHhbVfC% ] m$$ h;Pi V[ dHw wjQ; y,pw w[ arga rJeP. wi w[da>V dh,Dl[ wi w[ WyV wgaj@ ##dHw } z'v w[ fg v{Sj@ sPu[} b,e dry lp,B s[Sj@ agu[ Vjv dHLVjV wi v{Sj m bRptgzCg Vj s[tS s[Hg rjvj LWs fC% w[ lF wpN wiVj m$$ bjijqaJ WyV Vjv rg wi lws[ lV fi dHh dHw WhjVj lg@ Rphljij LWs dHo[ dvdtbj uj dihj ] ^

bRptg zCg V s[tS s[Hg bfVj dWisp lqjv[ mmhjo s[dH ijt{ bfV[ wRp ljdl ljdl f=dafjv[ mmÉmmf+F dlRp vjde idhY q[ij ygap mmbjds b>Dda f+DFp lsj lhjHgZ.Vp hqjij qgap mm ihjRp mmqdV dWvjl FH[ ljdhW w[ byiu s[dt WcjHg mmhdi dlqdi dlqdi bjVs wdi VjVwf+dF fPiV f{u itjHg mm

\ZVjlig qhvj Í@ b>e ÎÐÊ|

Vjv WyV wgaj@ ##a[i[ dfAv[ epVjh lF W?L[@ b,De[ }Vj wik m u[ wi[Gej aJ blk d;>Dq[rji Vhk m$$ HgLi dl>z cp,Dc[V[ hpwq bVplji u' dHvju WjWj ug V[ s,Ddlbj@ wi dvbj mligi a.sipla h' debj m HgLi dl>z cp,Dc[ } ij;g h'dHbj r[tw[ lF v'w ]ijV h' eH[ m ij;g h' w[ dxi RphVJ w.qJ dryv,e debj m dul sj Vaguj dHh h'dHbj dw Ligw[ rjdvbJV[ dwl[ WhjV[ zi'G Wjhi l,s w[ wp,B w[ v,a F.V ds,ag a[ HgLidl>z cp,cj btrjdHbj m ljig d;>seg ti%'Cg $a[ apisj dihj mqhJfpitJ sj f+a,t f+qjS r[t w[ rg bjfS[ bjf } l.Fjv

Page 1037: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

127

Vj ldwbj@ t'BgbJ bjsaJ Vhk A,cgbJ m Fea wWgi ugsj woV ] ^

uV FeaV w' wh' V qjV' wgY bfV' fHg ] mmÊmmspt lpt wia qhj F=dq WPc' bdVw u'dV FiqHg ] mmiaV uVqp t'dHY f+DFp dWldiYdHhp bRplip wa fHg ] mmËmm

\ije ePuig Fea wWgi ug@ b>e ÍÊÌ|

lda l.ea a'G Bp,B w[ hi dHw sg dHhg hjva hp.sg ]@ Fjr[Gw'Hg dwaVj rg dlbjSj dwM Vj WS ujH[ m

xigsj wPw[dsbj yJe[dsbj qag s[dsbj dVa mmu' l{ajdV r.EjdHbj l[ dwa x[idh dya mmÉÍmm

\lv'w xigs ug@ b>e ÉËÏÐ|

dHl s[ ljog HgLi dl>z dW,Dv[ V[ ljig ;qgV VjVwli u'qdhv wvJ dry ]@ Rpl s[ Vjq wirj ds,ag m HgLi dl.z cp,cjdli` dHw e[B hg WSj ldwbj@ us'G dw yjhp.sj lg dw q[ig;qgV rg VjVwli qdhv wvJ s[ Vjq v,De[@ fi v,e Vj lwg mdxi dwl[ lq[G HgLi dl>z cp,cj Fp,Dy' c[i[ bj w[ siLV rg widebj lg m

\dHh f+l.e uga dl>z@ Vjui dl>z@ lpts[r dl>z qdhv wvJV[ dvtjdHbj m|

Page 1038: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

128

Fidq FpvjHg lFp uep dxig xjrg h'Hg Fjdv mml' lhp ljda V s[rHg dwbj yv{dalp Vjdv mm

dHVljV spdVbjrg v'C fPig wiV rjla[ Vjq ufsj ]@ l[rjwisj ] fi.aP Rpl sg v'C fPig Vj h'S wiw[ l[rj dlqiV r,Dv'GW[qpt h' uJsj ] m us'G dw Rph' duhg spdVbjrg q>e dwl[ W.s[sg h'i fjl[ a'G fPig h' eHg r[tsj ] aJ qV dry h'i wHg ai%Js[ dryji bjMs[ hV m b{lj hg dHw w'Hg f+[qg dwl[ lq[G WjWjbV.s dl>z ug fjl bjdHbj m b,De[ WjWj bV.s dl>z ug VjqufS sg drL[Laj s,l ih[ lV m lqJ r[t w[ dHl f+[qg V[ rgbjfS[ Vjv rjfig ljig whjSg s,lg a[ Vjv hg W[Vag wi ds,ag@##q{G dHaVj dyi dlqiV wgaj@ q[ig qjqPvg duhg q>e fPig Vhkh'Hg m q[i[ Vjv s[ ljog bjfSgbJ q>eJ fPigbJ wi yp,Dw[ hV m$$dwaVj dyi yp,f idhS a'G Wjbs WjWj bV.s dl>z ug V[ WyVwgaj@ ##aP. Fp,Dy' fhp.y@ Rpo[ ljc[ epiP hV@ Rph a[ig L.wj dur[Gwh[Gej Rpr[G hg fPig wi s[Se[ m dHhVJ e,vJ sj urjW RphVJfjl ] m$$ dHl hpwq } lpS w[ Rph f+[qg apisj~apisj Fp,Dy' fhp.ydebj m dul lq[G dHl dl>z V[ fdhi[sji ijhk bjdebj v{ w[ WjWjug fjl fhp.y w[ Vqlwji wgag@ h;Pi V[ Rpl[ r[v[ hg WyV wgaj@##w[lij@ qhJfpitJ V[ dHw VrJ hg e'itZ.sj ljc[ ev fj ds,aj] m Fvj Rph bjf Vhk lg wi lws[ m$$ dHl a'G Rpfi.a Rpl }bjf~Wgag lpSjRpS sj hpwq h'dHbj m Rpl V[ s,Ddlbj@ ##ug@ q{GdHw qjqPvg duhg zi'eg v'C fPig wiV Fjr dw qjdHbj rjla[

Page 1039: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

129

dHw~dHw wi w[ W,ag v,t qPv q>ai sj fjn wgaj ] m q[ij aJw.q Rpo[ hg ] fi q[i[ Vjv s[ ljog q"uJ wis[ hV a[ RphVJr,v r[t w[ q[ij qV Rpsjl h' debj ] m dHaVj FuV@ dVaV[qwiV Vjv u[ A'Bj duhj w.q hg Vhk h'dHbj aJ h'i r,cj dwr[Gh' lwsj ] m$$ RpKai dry WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##q[ig al,vgwij w[ a{} a'iJe[ m lF wpN bjfSj r[t vrk m a{} dHo[ wpNdsV idhSj fr[ej m$$ Rpl V[ lda WyV wgaj m Rpfi.a hpwqwgaj@ ##aP. iP.qg uj w[ ndhi@ v.ei dry'G f+Ljsj A,w w[ hj;igvpbj w[ yvj ujdHbj wik m$$ qPv q>ai s[ fjn wiV sj Rpl} dxi hpwq h'dHbj m dHl s[ Vjv hg Rpl V[ lda WyV wids,aj ba[ iP.qg idhS v,e dfbj m awigWV rgh wp dsV idhSa'G Wjbs dHw dsV Rph qP>h~hV[i[ hg WjWj ug fjl bj fhp.dybj mh;Pi V[ bu[ w'nCg sj sirj;j t'v w[ l.ea Vjv WyV hgLpiP wga[ lV@ dHl V[ bj Vqlwji wgag m aawjv hg WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##dwM WHg@ a{o'G ?pLg N,vg Vj eHg@ N,B ndhiw[ bj uJsj m$$ Rpl V[ W[Vag wgag@ ##ug@ bjf ujSs[ hg h'@q{G wg s,lJ m$$ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##hpS aP. bjfS[ b,tkr[dtbj bjf[ s,l m$$ Rpfi.a Rpl V[ s,lSj LpiP wgaj@ ##ug@ b,uaCw[ bjf ug s[ hpwq bVpljji q{G dHLVjV wi w[ dVaV[q wiVv,ej m faj Vhk q{G ujesj lg dw lp,aj@ fi q{G y"GwCg qji w[W{nj dihj m hJ@ dHw sq q[i[ ljhqS[ yjVS hg yjVS h' debj mWCg dq,ng~dq,ng rjLVj bjRpS v,e fHg m dHw l'hSj~l'hSj wpNdstjHg s[ dihj lg m s' a?a@ dHw s[ RpKa[ bjf W{n[ h'@ sPu[RpKa[ epiP VjVw ljdhW W{n[ hV m W[b>a l.ea W{ng ] m dHw s[rajdul s[ w'v wpN wjQ;J sgbJ wjfgbJ riegbJ yg;J y,pwgbJhV m aphjc[ a[ ldaepiP s[ b,De[ h,o u'C w[ tCj ] m Rpl V[ fC%

Page 1040: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

130

w[ lpSjdHbj ]@ q{G lpS dihj hJ m s,Ddlbj debj dw q{G W,ag v,tqPv q>ai sj fjn wgaj@ q[ij da>V uVq sj w'hC hdBbj ] m

bfV[ v'F wRp wgV' qgap mmlev qV'io qpwda fsp sgap mmb{lj qgap wihp lFp w'dH mmuj a[ dWioj w'dH V h'dH mm ihjRp mmbfV{ lpbjdH dis{ v{ Zjdibj mmsPt sis i'e lev dWsjdibj mmÊmmilVj egZg W'va ijq mmfPiV h'H[ lev[ wjq mmËmmbdVw Wji VjVw Wdvhjij mmlxv silVp e'dW>sp hqjij mm

\eRpCg qhvj Í@ b>e ÉÑÍ|

u[ w'hC Vhk hBjRpSj aJ Rpl sj xv dqv lwsj ] m dxiq{} hpwq h'dHbj dw u' wpN bjtSj ]@ q{G aphjc[ fjl fhp.y w[wdh s[rJ m l' q{G hpS hj;i h'dHbj hJ m d*fj wi'@ q{} VjqufjY m q{G Vjq ufS a'G dWVJ wpN Vhk q>esj@ q[ig lF ai%Jal,vg h' eHg ] m$$ Rpfi.a WjWj ug V[ Rpl } Whpa ?pLgbJW?LgbJ m fPiV fpit sg dqhi lswj lF l.l[ Vdria hp.s[ hV m

ljdhWp q[ij Rpuvj u[ w' dyda wi[dH mmVjVw l'Hg l[rgb{ lsj lsj u' s[dH mmVjVw l'Hg l[rgb{ duap l[drb{ sptp ujdH mmbrepS r.EdV epS irdh qdV lptp rl{ bjdH mm

\ijqwvg rji qhvj É@ b>e ÑÍÎ|

W+hq qh[Li dWlV lsj ul uj w' ejra m

Page 1041: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

131

uj wRp Wtl[ q[v[ l'dH mmb{o{ Yo{ lsj lptp h'dH mm

epiP VjVw sg dqhi f,oiJ@ dWiAJ@ s[r@ sjVr@ qVp,t@ lF$a[ h'Hg m liW,a } ajdibj@ faj Vhk v,esj dHVljV sg lqNa'G Wjhi dHh e,v ws'G a[ dwr[G hp.sg ] m qhJfpit s[ qV dqhif{ ujH[ aJ wdvbjS widsbJ dHw l{dw>c rg Vhk v,esj m dHllq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##Vgvj dl>bJ@b,u aP. fdhi[ $a[ tCVj ] m dHw WJsiJ sj aqjLj wiV rjvjbjH[ej@ Rpl } b>si v{ bjrk m$$ spfdhi a'G Wjbs dHw wv.si@dul s[ w'v WJsiJ sg u'Cg lg@ bjdHbj m Rpfi.a WjWj ug w'vW[Vag wi ds,ag m h;Pi Rpl r[v[ sp,Z A,w ih[ lV a[ WyV wgaj@##q"w[ dli hg bj debj m w'ng s[ WiJc[ dry bBwjY m$$ sp,ZAwS Rpfi.a b,De[ duV%J l[rwJ } lga f+Ljs dqvsj lg@ Rplrwa dHw WJsi dwr[G Vj dwr[G wv.si w'v'G Ap,B w[ WjWj ugs[ bjlS s[ Wjhi bj w[ W{n w[ W'vS v,e dfbj m WjWj ug

dH.s= wpW[i eS[L L[L ls lgl dVrjra mZiq iju aifa i] dlZ ljZw cifjdHbj mcif{ w'vJ Av Wfpig dul V[ lF W+dhq>c FpvjdHbj mbjs iPf f'tS FiV liW ojV qdh lsj lsj ml' iPf qhJ hdiVjq dl>z bV.sp dl.z l[ Vdh upsj m

\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj m|

Page 1042: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

132

V[ WyV wgaj@ ##lqN eH[@ aP. qpwag q>esj ]G m$$ a[ WyV wgaj@##Wjdvbj@ dB,Dv[ RpKa'G dHw ngwij v{ w[ Rpl dry dHl } lgaf+Ljs fj s[ m$$ l.a Vi{S dl>z ug V[ hpwq bVplji dHr[G hgwgaj m dul lq[G WJsi } sp,Z fjdHbj@ Rpl V[ Vjv sg Vjvfg dvbj m dxi WjWj ug r[t w[ h,ls[ ih[@ Rpfi.a WJsi Rpo[hg v.qj f{ debj ba[ wv.si rg r[t dihj lg m WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##Wjdvbj@ wv.si } f>u ipfHgH[ ?;jV[ dry'G dsRp m$$hpwq bVplji f>u ipfH[ s[ ds,Da[ a[ wv.si } hpwq h'dHbj@ ##aP.hpS uj@ dHh ljcj lg@ ljc[ w'v bj debj ] m dHl sg qpwagh' eHg ] m$$ wpN lq[G s[ b>si~b>si hg WJsi ligi A,c debj mwv.si ]ijV h' w[ fdhvJ r[tsj dihj@ dxi yvj debj m Vjqs[ f+ajf Vjv lF wpN h' lwsj ] m

hdi w{ FudV wRpV wRpV V aji[ mmte aV qgV aV dq+e aVWijh aV ljZP l.de RpZji[ mmÉmm ihjRp mms[r wpv s{a wpv ut dw>ViVi ljei Rpai[ fji[ mmu' u' FuVp wi{ ljZP l.deuj a[ sPt dWsji[ mmÉmm

\qvji qhvj Í@ b>e ÉÊÎÑ|

\dHh f+l.e qjaj~dfaj fjl'G dqdvbj m dHw rji A'Bj N.cj dl>za'G lpdSbj m|

Page 1043: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

133

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgv ugijd;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisji ueajidl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+a r[v[ h'dHbj mWjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ ldawji rjv[fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[ df>c s[ lif>yih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[ 2 F{SJ dr,ylF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[ df>c s[ V[C[liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ m dHldrywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| Vjv uJdHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%J sjc[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ ldoa] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hV ba[Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqi dr,yhg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg m WjWjlp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfP vjF dl>zug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV m WjWj ug f>urgwvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsV hg WjWj wp>sV dl>zug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRG bj eH[ m 12 ljv sgRpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%J sg dcRPBg lptqVg ljdhWsj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbq sg drdsbj dl,tS dr,y

Page 1044: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

134

vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'G Wjbs WjWj ug sg dcRPBgwiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[ dr,y vej ds,ag m 14 ljv sgRpKqi dr,y 2 ljv aw bjf V[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hgh'i Wdh>eq dHo[ ujS vHg dabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqidr,y bjf ug sg dcRPBg WjWj ug V[ epispbjij VjVwlivpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg| Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rjwgag m WjWj ug V[ dHo[ idh w[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPv FjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qvwijdHbj m dHl a'G Wjbs WjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC;qgV dr,y epispbjij VjVwli q>si qphji ba[ fWdvw lwPvq>si qphji sg dabjig wijHg ba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag mdHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sV dl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[w>q ipwSj uJ VrgG l[rj wijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sgdcRPBg vejMs[ m bjf ug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJLpiP wijRpS Vjv wHg l[rj fPigbJ wgagbJ wjxg bu[ y,vihgbJ hV duV%J dr,y'G lwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,yf>ujW@ IP!fg! ijulojV@ qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJLjdqv hV m awigWV w'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJwirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJ y,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[ lV mbjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.a WjWjwp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJ w'HgW[Vag wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v ] Fdibjdfbj ] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ug V[ l[rj sjbjtSj WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>ea dvbj w[l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>F h'Hg WjWj

Page 1045: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

135

wp>sV dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[q dl>z ug w'vFpKy' ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjf ug } l"Gfds,aj ] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj l.a WjWjt[q dl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[ V[Caj r,Z eHg mWjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[ s[L s[ w'V[ w'V[dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-2 rjv[ qhJ l.fBfjn VjVw li sgbJ njnJ dr,y wirjH[ ba[ l>eaJ } b>dq+aA,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dha wHg i[v Ijaij@ W,lIjaij@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJ wgagbJ m l.a WjWjwp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs l.a WjWj lpts[rdl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHg dr,y 250 wqi[h;Pi ljdhW \liJrj| 5 epispbji[ ljdhW wHg v.ei yvjH[ a[l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ug sg dcRPBg ufaf $a[ vejHg duhCg bjf ug V[ W[tPWg dVFjHg dHl a'G tpLh' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug } tpLgbJ WtLgbJdw blk s,l Vhk lws[ dw blk a[i[ $a[ dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVg WjWjug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;Pi ljdhW@2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[ VjqwgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'Gdv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKv'G slaji W.sg wgageHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>c

Page 1046: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

136

l[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWj qhJdhiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWjlpts[r dl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjVhjv ba[ e,sg ljdhW sg l[rj wirj ih[ hV m

¬¬¬

Page 1047: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

ugrV wRpawljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjijuc[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj

\Fje Wji%rJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJ

WjWj t[q dl>z ugf+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q""uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP>qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 1048: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^df+>Br{Kv

146@ dH>clB+gbv x'wv fpbjdH>B@b>dq+ali

Page 1049: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

3

aawij

b{lg sjda a[ig f+F q[i[ wjiu lev lrji[ mm 6

dWVp hpwq{ dwRp WpN{ WpNjHg mm 7

wiV wijrV lidV fdibj mm epi f+ljds lhu zip fjdHbj 8

wWgi vPBVj h{ a vPdB v{ ijq Vjq h{ vPdB 12

bfVg l[rj bjdf wijHg epiqda b>adi ujeg mm 14

q[ij b>aiujqg hdi ijdHbj mm 16

ijq wlRpBg l' lh{ u' qi ugrj h'dH mm 17

apqig eda dqda apq hg ujVg l[ l[rw duV Fje qo'ig mm 18

a[ig sjda apN{ a[ h'r{ mm 20

Feap a[ij l'Hg apZp Fjr{ dul V' aP i.ep Ziaj mm 22

lqio fpit fPiV dWZja[ bjf[ wiS{hji mm 23

drApdCbj q[v[ f+DFP hdi sieh wj Wlgnp mm 26

b>Ddq+aj df+b WyV aphji[ mm bda lp.si qVq'hV dfbji[ 28

V Ydh qidh V nje[ ujdh mm duV w{ ijqp rl{ qV qjdh mm 30

ldaepi WyV apqji[ mm dViepS dVlaji[ mm 32

bjf WpNjH[ l'Hg WPN{ mm 35

behp s[t{ dfAhp s[t{ apN a[ whj Afjr{ mm 37

wWgi qVp ujV{ lF Wja ujVa hg bRpeVp wi{ mm 38

duldh dstjv[ qhvp dalp V dqv{ Zjwp mm 40

w'Hg drivj bjfV wga mm l.de yiV wqv qVp lga mm 43

wdh idrsjl bwo woj Whp wjdH wigu{ mm 45

Page 1050: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

4

aP lF qdh riadh bjdf wpsida s[tjrhg mm 48

epNg A.Vg Vjhg Wja mm epip VjVwp apnj wgVg sjda mm 49

wdi dlswp wiSg tiyp WjZhp vjde ihp Vjq[ mm 51

dWlqp FH[ dWlqjs s[dt wpsida a[igbj mm 53

hjo fA'idh dlip ZidV vejdh mm dV>sw wRp sHg A'c{ Vjdh mm 55

qPvp fAjSdh aj lhp ujSdh qiS ugrS wg l'Ng h'Hg mm 56

dfaj wj uVqp dw ujV{ fPap mm 59

ldaepi a[ u' qph x[i[ a[ r[qpt Wpi[ dsld.V mm 60

u{l[ bjfV[ ZVdh f+jVg qiVp V qJc{ mm 62

wp.cvgbJ 67

bdVw s't bdVw i'e dqBdh ulp lpVg mm 68

bjf[ Wgdu bjf[ hg tjhp mm 70

hdi Feaj wdi ijt[ bfV[ sgVg Vjqp rcjHg mm 72

bjf[ l.eda lds Whjv{ bjf[ drsj wijr{ mm 77

dadV s[dtbj dulp bjdf dstjH[ mm 82

ijq dWYeg Vj ugb{ ugb{ a WRpij h'dH mm 85

Vjqp ds=CjdHbj ljZ d*fjv mm 88

bfpVj sjlp hdi bjdf RpWjdibj VjVw Vjq bZjij mm 89

hpwqp FgdaVj qVjdHlg duV wRp Vsdi wi[dH mm 91

hdi w[ Vjq wg qV ipy{ mm 92

WlpZj lfa sgf ] ljei wdT w.yVp wjdT Zigu{ mm 95

l.a f+ajdf ljZ w{ l.e[ hdi hdi Vjqp dZbjrRp i[ mm 98

bjdf vgH[ vdC vjdH sir[l l[ mm 100

dViFRp FH[ lev FRp dqdBbj ijt[ ijtV hji[ mm 101

f+oq[ dqdBbj aV wj sPt mm qV lev wRp h'bj lPtp mm 104

Page 1051: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

5

apZp bjdf drA'dCbj bjdf dqvjdHbj mm 105

qVqpt foip l{vp ] dZ+e ugrSp xgwj mm 106

q[i[ qV l' f+DFp lsj Vjdv ] lpbjqg whp dwo{ hdi fhp Vlgb{ mm 108

ljZ l.de uq u[rig wjBg VjVw lhdu lqjdHbj mm 110

l.aV wg lpS ljyg ljtg mm l' W'vdh u' f[tdh bjtg mm 122

l>a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 125

¬¬¬

Page 1052: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

6

b{lg sjda a[ig f+F q[i[ wjiu lev lrji[ mm

dHw lq[G l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ hpwq wgaj@ ##ci'vgrjv[ s'hJ ugbJ } hj;i wi' m$$ hj;i h'S Rpfi.a hpwq wgaj@##w'Hg lqJ bjr[ aplk dH,Do[ Vhk idhSj aphjcg WJh qhJ fpitJ} blk xCj ds,ag ] aplk Rpo[ l[rj wiVg ] aplk fp,a rjla[ l[rjwgag ] aphjc[ s' fp,a h'Se[ fi s[Se[ qhJfpit mm Rpfi.a FjHgiaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i V[ W[Vag wgag ug qhjiju fdhvJljc[ qV dr,y fp,a sg wjqVj lg hpS Vhk hpS d*fj wi' VjqsjVWtL' Rpfi.a o'Cj duhj qplwij w[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]$$ Vjq sjVrg dqv[ej fi aplk fdhvJ fp,ai sg dH,Aj v{ w[ bjH[ lg fdhvJfp,a aJ v{ vr' dxi Vjq sjV rg q>e v{Sj Rph rg dqv ujr[ej mfi lF wpN wiVe[ qhJfpit m Rpfi.a bjfS[ fdr,ai h,o VjvdH,w ips=jtL sg qjvj@ s' ipqjv bjfSg iujHg Vjv'G fjC w[ Li%jwiw[ s[ w[ WyV wgaj dHl ipqjv s[ fjSg sg epCag qp>Dc[ } s[SgqhJfpitJ sg l[rj awC[ h' w[ wiVg hpS ujY v.ei sg l[rj wi' m

dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m

Page 1053: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

7

dWVp hpwq{ dwRp WpN{ WpNjHg mm

qhJfpitJ sg h;Pig dr,y idh w[ zjvSj widsbJ l[rjdlqiV widsbJ lF wpN s[tdsbJ h'dHbJ W.sj Fp,v uJsj ] FjHgw[lij dl>z ug sg dwaVg wqjHg dlqiV sg lg m df,A[ fjnw fC%yp,w[ hV dwl[ lq[G WjWj ug s[ hpwq bVplji FjHg w[lij dl>z ugVei dry'G rji~rji f+Ljsj Aws[ lV dH,w dsV WjWj qhJhdiVjq dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##w[lij dl>z a[ij b>V fjSgVei dr,y dt>Ddcbj dfbj ] u[ wh[ aJ dH,Do[ v{ bjHgH[ m$$ Rpfi.aw[lij dl>z V[ la WyV Vj wgaj ba[ WjWj ug a'G Wjbs rg RphVei dry'G f+Ljsj AwS ydvbj uJsj dihj m FjHg w[lij dl>zug duls[ zi f+Ljsj h'Sj ws[ Rpls[ zi'G dwl[ W,Dy[ V[ bj w[ v{ujSj ws[ c[i[ dry'G dwl[ l[rjsji V[ rjig dli i'Bg tpbj w[ v{bjRpSj Rplsj btgi a,w dHl[ ai%J dViWjh hp.sj dihj m

qhJfpit sj WyV hg b{lj hp.sj ] duhCj dw W.s[ sg lqNa'G Wjhi h'S wiw[ W.sj Rpl a[ la WyV Vhk wi lwsj f+>DaPqhJfpit sj WyV siejh[ f+rjS hp.sj ] epirjw ] ^

u' W'v[ fPij ldaepiP l' fiq[Ldi lpdSbj mml'Hg ridabj uea qdh zdB zdB qpdt FdSbj mm

\dHh WyV wjwj dl>z dT,v'G fjl'G dqdvbj m|

Page 1054: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

8

wiV wijrV lidV fdibj mm epi f+ljds lhuzip fjdHbj dqdBbj b>DZ[ij y.sp ydCbj mm

dHl lq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ ws[ ws[ bjfSg dWiagl.w'ySg wHg~wHg z>DB[ qla hg idhSj u[ W{n[ hV aJ bc'v hgW{n[ idhSj u[ dwa[ v.q[ f{ ujSj aJ Rpo[ dWiju[ idhSj dur[G epixpiqjV ] ^

uW bwjip dHhp wAp V ds=lB[aj mmfjf fp>V aW wh a[ h'aj mmuW Zjig bjfV lp.V lqjdZ mmaW W{i dWi'Z dwlp l.de wqjda mmuW dHl wj WiVp dyhVp V ujfa mmaW hit l'e whp dwldh dWbjfa mmuW bjfV bjf bjdf fjiW+hq mmaW q'h whj dwlp h'ra Fiq mmbjfV t[vp bjdf riaguj mmVjVw wiV{hjip V sPuj mm1mm

\eRpCg lp^ qhvj 5|

dHl ai%J dHl brloj dr,y ws[~ws[ dwaVj~dwaVj lqJdBw[ idh.s[ lV m dH,w dsV l.a Vi{S dl>z ug V[ W[Vag wgagqhjiju wHg dsV h' eH[ hV b>VfjV Vhk wgaj \Fjr dw sp,ZVhk Adwbj| m hpwq wi' aJ q{G dabjig wiJ h;Pi V[ WyV wgaj@##Lp,Z ] dabjig wi' m$$ dabjig wiV a'G Wjbs W[Vag wgagqhjiju lF wpN dabji ] Rpfi.a bjlS drdAbj h'dHbj lg mh;Pi sp,Z AwS rjv[ lq[G dul bjlS RpKa[ dWijus[ lV Rpo[ dWiju

Page 1055: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

9

eH[ m FjHg iaV dl>z ci'vg hpwq bVplji fdhij s[ ih[ lV mdHaV[ dyi dr,y dH,w `wgi bjdHbj RplV[ b>si bj w[ siLVwiV sg bjdebj q>eg l[rw V[ W[Vag wgag a[ h;Pi V[ hpwqwgaj@ ##Rpl} bjfS[ Vjv hg b>si v{ bjY m$$ hpwq bVplji l[rwRpl xwgi } b>si v{ bjdHbj m dxi W[Vag wiV Rpfi.a hpwqwgaj@ ##ljc[ ljhqS[ tCj wi' m$$ Rpl} ljhqS[ tCj wiV a'GWjbs sp,Z Adwbj lF } lga f+Ljs dqdvbj m dHl s"ijV Rphxwgi wHg rji Rpnsj W{nsj dihj@ dul ai%J Rpls[ RpKa[ W[~b>aFji h'r[ awvgx qdhlPl wisj dihj lg m sp,Z AwS Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj@ ##dwM WHg x,wij aP. aJ bu[ o'Cj duhj rgFji Vhk N,v lwsj a[ blk hpS yv[ ujSj ] ljcj lqJ o'C%j] a[ij w.q v.Wj ] m duaV[ dyi dr,y a[ij w.q hpS qpwSj ] aP.b{Vg ljZVj Vhk wi lwsj m u[ aP. ljc[ dH,w b,ti } l'vJ epSJr,Z wiw[ q>V[ a[ wi[G dxi a[ij w.q A[ag h' lwsj ] m

dHap qjide f{ip Zigu{ mm dlip sgu{ wjdS Vj wgu{ mmh'i epi rjw ^

qjV q'dh q[i a[i dWWidua@ H[hp qjiep t>Dc[ Zji mm\ije s[r e.Zjig q^ 5|

Rpfi.a Rpl xwgi sg ljig Lijb wij w[ a[ dxi Rpl }rjdhepiP q>ai W?dLbj a[ WyV wgaj@ ##dsV sg ija a[ ija sjdsV WSj w[ dlqiV wi' RpndsbJ Wdh>DdsbJ dlqiV wi'@ duaVjo'C%j b>V Aw'e[ RpaVj hg ligi } bjvl Vhk fr[ej dH,w rjibj w[ siLV wi ujdHbj wi' m Rpfi.a dli a[ h,o i,t w[ q[hisg dVejh wiw[ iP.qg yv[ ujS sj hpwq h'dHbj m

lqiop epiP dldi hop Zi%Rp mmq[i{ hgbi{ iaVp Vjqp hdi Wdlbj

Page 1056: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

10

epdi hjop ZdiY q[i{ qjoj mm\u{alig q^ 4|

Vsdi wi[ aj dlqdibj ujdH mm bjaq s=r{ ih[ dvr vjdH mm\ZVjlig q^ 3|

duV%J l[rwJ } fdhi[ vjRpS sj hpwq hp.sj lg Rpl lq[G rgWyV wis[ hp.s[ lV dw@ ##iP.qg rjv[ c[i[ s' fdhi[ vjr[ a[ iP.qg dH,wfdhij vjr[ a[ xv WijWi hp.sj ] m Rpfi.a Rpl x,wi s[ iP.qg ujSa'G Wjbs Rpl sg af,Ddlbj bji.F h' eHg dsV ija dlqiV wiVjwpN lqJ Rplsg l[rj hpwq bVplji r,cj N.cj dl>z l[q[ rjvj wisjdihj m dxi hpwq bVplji FjHg iaV dl>z ci'vg wisj dihj m RpV%JbVplji b,nJ fdhiJ dr,y dH,w f+Ljsj AwS rjla[ s[Sj dVejhwiw[ m Rpl epiqpt sg qV' brloj dHh h' eHg lg@ hi lq[G dZbjVqeV idhSj apidsbJ dxidsbJ qla idhSj@ f+>DaP ljrZjVajfPig m FjHg episjl ug s[ WyV bVplji ##qla bv qla lsjhpdLbjig$$ epi rjw ] ^

yiV wqv qVp W[dZbj duRp i.ep qugnj mm\bjlj A.a q^ 5|

dHl ai%J da>V yji qhgV[ WCg wdnV zjvSj Rpl w'v' s,ls,l w[ wirjHg m wHg rjig h;Pi ija } bjrj; s[ w[ WyV wdibjwis[ lV dur[G dw@ ##awCj h' uj l.Fv w[ y,v%$$ m dur[G WjWJug WyV wis[ hp.s[ lV@ ##bjfSj bV.s A,c w[ l[rw s[ qV sgbrloj lqN w[ hi lq[G Rplsg lhjdHaj wigsg ] m$$

ldaepip dlt wg wi{ f+dafjv mml[rw wRp eip lsj sdHbjv mm

borjduRp uVVg lpap udS fjvag ijt{ Vsdi qNjdi mmb>adi Wjhdi qpdt s[ deijlp dtVp dtVp f'yjdi mm

Page 1057: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

11

daRp ldaepi epi dlt ijtaj hdi f+gda dfbjdi mm\eRpCg q^ 4|

dur[G~dur[G dHh wqjHg wisj dihj Rpl RpKa[ f+l.Vaj r,ZsgeHg m btgi } dH,w dsV Rph rg bj debj us'G zjv oJ f{ w[W?dLL hp.sg ] dur[G WjSg dr,y woV ] ^

duV wRp Vsdi wiqp daV wji mmVjVw Vsig Vsdi dVhjv mm

\ufp ug ljdhW|

dHw dsV FjHg iaV dl>z ci'vg } hpwq h'dHbj@ ##b,u Rplx,wi } Vjv v{ bjHk m$$ hpwq bVplji Vjv dvbj w[ ljhqS[ tCjwiw[ WyV wgaj@ ##v{ bjHg Lwag l.Fjv m$$ 3 rji qp,t a'G#rjdhepiP rjdhepiP rjdhepiP$ RpyjiV wgaj m

wWgi ldaepi lPiq[ Wjdhbj WjVp up H[wp mmvjea hg FpdH dedi fdibj fij wi[u[ A[wp mm

\lv'w Fea wWgi ug w[|

Rpfi.a Rph x,wi ;qgV RpKa[ W{n debj m WjWj ug WC[ h,Dl[a[ WyV wgaj@ ##uj YH[ a[ij wjiu LpZ h'dHbj aJ WyV wgaj ^

lxv lxv FHg lxv uja=j mmbjrS ujS i] dqv[ ljZj mm

u[ dwa[ v'C fr[ aJ qhJ fpit wv[ik hV@ RpV%J w'v yv[ ujSjljcj hpS lqJ o'C%j ] m

fjil q{ bi l.aV q{ Wc' b>ai' ujV mmYh v'h[ w' w.yV wi[ Yh wia[ W+hq lqjV mm

\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj|

Page 1058: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

12

wWgi vPBVj ] a vPdB v{ ijq Vjq ] vPdB mm

l[rw qhJfpitJ sg l.ea wisj ] riaqjV dr,y u' wpN hp.sj] r[tsj ] m f+>DaP us'G WyV q>VS sj lqJ bjMsj ] Rpl lq[GFp,v uJsj ] m WyV Vhk q>Vsj WjWj bV.s dl>z ug V[ wHg rjil.a lpujV dl>z ug s[ uo[ s[ dl>z FjHg Whjspi dl>z ba[ FjHgepiWtL dl>z \FjRP| u'Cg rjv[ dHV%J s'hJ } WjWj ug V[ wHgrji l.a lpujV dl>z ug s[ f{ik fpbj w[ WyV wgaj lg m aphjcgd;>seg dHls[ Vjv dVF[@ aplk dHl} Vhk A,cSj@ f+>DaP dVdFbjdH,Do'G a,w epiWtL dl>z FjRP hg m wHg rji FjRP } b"wCJ rgbjHgbJ h'SegbJ m fi WjWj ug s[ WyV bVplji dH,w epiWtLdl>z FjRP hg fPij Rpadibj ] m FjHg Whjspi dl>z epSg fpiL lgbtgi a,w WjWj HgLi dl>z ug Vjv l.ea wisj dihj m dHl zidr,y hg dihj m f+>aP WjWj \bjV.s dl>z ug| s[ WyV bVplji dwaphjcg d;>seg dHls[ Vjv dVF[ dHl WyV bVplji dlix epiWtLdl>z hg fPij RpKadibj dHl dr,y wg F[a lg dHl e,v } uJ WjWjug ujVS uJ dVi.wji ujS[ m dHl[ ai%J hg Fp,Dy' dH,w f+[qg lg@ r,cjN.cj dl>z l[q[ rjv[ Vjv dqv w[ siLV wiV bjMsj a[ wHg~wHgdsV Fp,Dy' hg c[i[ dr,y idh>sj lg m dH,w rji dHl f+[qg V[ r,Dc[ N.cjdl>z s[ ijhk WjWj ug w'v W[Vag wgag wg qhjiju q{G bjfS[dH,w dvhju rjv[ s[ qp>c[ } dwa'G ljw wirjRpSj ] m bjf bjdebjWtL'@ lpS w[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Vhk wirjRpSj dHh w.qy.ej Vhk@ dWzV fH[ej@ aplk dHl dry'G wg v{Sj ] m$$ f+>aP dHlV[ wHg rji fp,DdAbj WjWj ug V[ hi rjig i'dwbj@ dxi rg dHl

Page 1059: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

13

V[ diLaj wirj ds,aj ba[ drbjh rg h' debj m Rpl lq[G q>eS[a'G s' ljv Wjbs qpwvjrj ds>s[ lV m qpwvjrj v{ ujS r[v[ dHhba[ N.cj dl>z s'r[G hg WjWj ug fjl q,oj B[wS bjH[ Rpl f+[qgV[ WjWj ug } WC[ qjS Vjv dwhj ug aplk aJ wdh>s[ lg drzVfH[ej m dHh w.q WCj y.ej h' debj ] drbjh h' debj ] m blkb,u qpwvjrj v{S uj ih[ hJ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@##drzV aJ f{ debj ] m aplk qpwvjrj dwl sj v{S uj ih[ h'Rpo[ FjSj ria debj ] m us'G ujRpe[ faj v,e ujH[ej m dHla'G Wjbs Rph q,oj B[w w[ b,De[ yv[ eH[ dul lq[G dHh vCwgrjdvbJ s[ Vei fhp.y[ Rpo[ uj w[ faj v,ej vCwg aJ dwa[ bjfS[bjf yvg eHg Fjr dw dVwv eHg ] m WC[ ]ijV h'H[ dw hpSwg WS[ m Rpfi.a WjWj ug fjl fhp.y[ ljig hwgwa s,l w[ W[Vagwgag qhjiju d*fj wi'@ hpS aphjc[ i,tS s[ hJ m dHl ai%J WCgbJW[VagbJ wgagbJ@ lpVS Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aphj}fdhvJ hg s,Ddlbj lg dw aplk dHl w.q dr,y Vj bjY@ fi aplkVj hB[ m$$ wpN dyi yp,f idhS Rpfi.a WyV wgaj@ ##r,c[ N.c[ }dH,Do[ A,c ujr' a[ sPlij duhCj dry'vj ] dHh vCwg s[ df>c yvjujr[ m$$ dHl a'G Wjbs hpwq bVplji dHr[G wgaj debj m dxiqpwvjrj v{ w[ rjfl lji[ qpC w[ WjWj ug fjl fhp.y[ lF sg hpwqbVplji qdibjsj wirjHg eHg m WyV wgaj@ ##N.dcbj@ aplk lFwpN r[ts[ h'H[ rg WyV q>VS r[v[ Fp,v uJs[ h' m$$ dxi N.cj dl>zV[ bjfSg evag sg qjxg q>eg WyV h'dHbj@ ##Lp,Z ] ujRp bjf'bjfSj w.q wi'@ N.dcbj ljcj lqJ o'C%j ] l.ea wi vr' vjhjhg vjhj ] m

wWgi vPBVj ] a vPdB v{ ijq Vjq ] vPdB mmdxdi fjA{ fApajhpe[ f+jV ujdh>e[ APdB mm

Page 1060: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

14

bfVg l[rj bjdf wijHg epiqda b>adi ujeg mm

dHV%J dsVJ dr,y hg WjWj bV.s dl>z ug Fp,Dy' siLV wiVrjla[ h;Pi s[ yiVJ dr,y fhp.y[@ Vjv wpN l.ea rg lg m WjWjbV.s dl>z ug V[ v.q[ f{ w[ c.c"a wgag Fp,Dy' rjv[ qhjiju WC[f+l.V h'H[ ba[ WyV wgaj@ ##ditg ug aphj} b,De[ Whpa wpN dqvypwj ]@ hpS v.q[ f{ w[ c.c"a Vj wdibj wi' m$$ Rpfi.a WjWj bjV.sdl>z ug V[ W[Vag wgag eigW dVrju sjl sj dli aphjc[ yiVJRpKa[ lsj Npdwbj ih[ m Rpfi.a ljig l.ea V[ rjig~rjig Vqlwjiwgag m ija lq[G lF l.ea } du,Do[~du,Do[ hpwq h'dHbj bjijqwgaj m Ljq sj v.ei AwS Rpfi.a hpwq wgaj@ ##Wjdvbj ci'vgrjdvbJ } hj;i wi' m$$ FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ WgWg u{ w"iV[ hj;i h'S Rpfi.a W[Vag wgag@ blk hj;i hJ hpwq wi' m aJWjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##s[rg aP. b,u ija } ljcg f,tj N,vSsg l[rj wiVg ] a[ij fag qhJfpitJ sg l[rj wi[ej@ ojM ojHkl[rj dr,y hj;i h' ujRp m$$ hpwq bVplji l[rj dr,y s'r[G hj;ih' eH[ m b,De[ WjWj bjV.s dl>z ug sj dB,Dv[ Rpfi bjlS lg@ l[rjdr,y Rpl lq[G l! y.sj dl>z df>c rJ tji[ rjvj lg m FjHg iaVdl>z ci'vg dul lq[G f,tj v{ w[ dB,Dv[ Rpfi fhp.y[ y.sj dl>z V[WjWj ug fjl W[Vag wi ds,ag aawjv WjWj bjV.s dl>z ug V[WyV wgaj bj ujS dsY m hpwq Vjv bjdHbj ] Rpfi.a l[rjbji.F h' eHg m l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg f,Dt[ sg l[rjWgWg u{ w"i V[ bji.F wi ds,ag@ Rpl lq[G l+g WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug V[ WyV wgaj@ ##s[rg ljcg h;Pig dr,y l[rj wiV sj

Page 1061: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

15

lqJ a{} ljc[ w'v hg dqdvbj ] m qhJfpitJ w'v a[i[ fag } l[rjdqv[eg a[ aP. Rpo[ uj w[ rg v.ei sg l[rj wiVg ] m u' WyV a[i[Vjv blk wgaj ]@ Rpl } aP. fPij dVFjHg@ a[ dxi WyV wgaj@##s[rg ufpug ljdhW sj fjn lpSj@ dHl ai%J WjWj ug s[ hpwqbVplji Rph ljig ija vejaji fjn lpSjMsg ihg m

Z.Vp Z.Vp epiP epip ldaepip fJZjdudV hdi Rpfs[lp s[ wgH[ dlbjS[ mm

Rpfi.a WjWj ug V[ wdraj dr,y WyV wgaj@ ##uje qVdfbji[@ r,u[ wPy s[ Veji[@ a{} r[s Fg fpwji[@ ijh s,ls[ V[sPi sj m$$

dsV fhp xp,BS lq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ hpwqbVplji sirj;j t'dv%bj m lF a'G fdhvJ WjWj bjV.s dl>z ugV[ Vqlwji wgag ba[ h;Pig dr,y hg W{n[ ih[ ljig l.ea V[ dxirjig~rjig Vqlwji wgag@ dHl lq[G l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>zug V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit' Fjs'G s[ qhgV[ hV[i q,y ujH[ej@da>V rji dHh WyV wgaj m dHh Fdr,ta WyV lg m WjWj bV.sdl>z ug rg Fjs'G dr,y siejh } eH[ ba[ lV l.ajvg dr,y u'FjSj ridabj Rph Fjsi'G sj qhgVj hg lg m Rpfi.a WyV wgaj@##qhJfpit' ci'vg rjv[ V[ f,Dt[ sg l[rj w{lg wgag m$$ b,De'G urjWds,aj@ ##eigW dVrju Whpa y.eg wgag ] m$$ dxi hpwq h'dHbj@##dHl a'G fjn rg lpS v{Sj lg m$$ b,De'G WjWj bjV.s dl>z ug V[WyV wgaj ug fjn Vhk lpdSbj dxi WyV wgaj@ ##w'Hg Vhkx[i lpS dvbj wiVj m$$ dHl a'G Rpfi.a us'G wv[ik l[rj dr,y FjHgiaV dl>z ci'vg bjH[ dxi W[b>a fjn lpS[ m

\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj|

Page 1062: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

16

q[ij b>aiujqg hdi ijdHbj mm

dHw f+[qg f>Ddca l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbj sg l.eawisj hp.sj lg m dH,w rji dHlsj w'Hg zi'eg wjiu bdCbjh'dHbj lg m dHl V[ wjiu fPij wiV vHg RpV%J w'v W[Vag wgag@f>ca ug V[ dHl} f+[dibj dw bljc[ epiP Fp,Dy' hV aP. Rpo[ fhp.y mus'G dHl V[ W[Vag wiVg l+g ijq dl>z ug V[ dHl} Fp,Dy' fhp.ySrjla[ f+[iVj wiVg m dH,w rji dHlV[ wdhbj ug aplk Vjv y,Dv'@q{} Rpo[ w'Hg ujSsj Vhk m f>Ddca ug V[ dHl} s,Ddlbj u[ aP. VhkujSsj aJ Vj lhg f+>DaP Rph lF } ujSs[ hV dur[G WjSg dr,yxpiqjV ]@ ##u[ a{ iWp drljdibj a idW V drldiYdh mm$$ f>Ddcaug V[ dwhj dw a[ij wjiu Rpo[ eH[ dWVJ Vhk h'Sj m Rph f+[qgcisj~ cisj Fp,Dy' fhp.y debj m dul lq[G fdhi[sji ijhk W[Vagwiw[ b>si debj WjWj ug V[ Rpl lq[G hg b>a a,w ljij dW+aJalpSj ds,aj m Rph f+[qg WCj ]ijV h'dHbj ba[ W{n debj m WjWjug V[ Rplsg Lijb wijHg dur[G dw lF sg wirjMs[ lV m Rpfi.aWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a[ij wjiu LpZ ] aP. ujSj yjh[G aJuj lwsj ]G m$$ dxi dHh rg WyV wgaj m ljc[ w'v b,u ija }qvPw[ rjv[ V[ rg bjRpSj ] m u[ aP. RphVJ Vjv ujSj yjh[ aJyvj ujHk m Rph ]ijV h' w[ wdhS v,ej ug q[i[ w'v aJ RpV%JV[ ahjc[ w'v bjRpS sg w'Hg e,v Vhk wgag aJ WjWj ug V[ WyVwgaj@ blk Rpl } aji fj ds,ag ] m RplV[ b,u ija } bj ujSj]@ aP. r[t vHk m Rph f+[qg ljij dsV Rpo[ dihj LjqJ f{ eHgbJ mb,Zg ija s[ veFe f>Ddca l+g ijq dl>z ug rg hjwq dl>z de,v

Page 1063: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

17

} v{ w[ bj hj;i h'H[ m h;Pi V[ Rpl lq[G hg sirj;j t'v% w[ siLVds,a[ ba[ WC[ f+l.V h'H[ dsV yC%V s[ veFe Rpl f+[qg } Vjvhg a'i ds,aj m

lFp dwAp ujS{ q[i[ ugb wj f+gaqp dWldi eH[ WwWjdHbj mm\dHh f+l.e iaV dl>z dT,Dv'G qvPwj dVrjlg a'G dqdvbj|

ijq wlRpBg l' lh{ u' qi ugrj h'dH mm

dHw rji FjHg iaV dl>z ci'vg dy>a ijq ug sg l[rj wiw[rjfl bj ih[ lV m ila[ dr,y dH,w ljZP dqdvbj m RplV[ fp,DdAbj@WHg f+[qgbj dw,Do'G bj dihj ]G ba[ dw,Do[ idh>sj ]G m FjHg iaVdl>z V[ ljij dW+aJa s,Ddlbj dw q{G iP.qg rjv[ qhjiju w'v idh>sjhJ ba[ RpV%J s[ hpwq bVplji RpV%J s[ l[rw l.a dy>a ijq ugsg l[rj wiw[ bj dihj hJ m Rpl qhjaqJ V[ ljig e,v lpVS a'GWjbs dwhj dw a{} dHh' duhg l[rj wiV $a[ b,u a,w wg dqdvbj] m dHh' duh[ bV[w ai%J s[ WyV wga[ duV%J } lpSw[ W.sjdV~LiZw h' ujr[ m f+>DaP FjHg iaV dl>z ci'vg lpS w[ yp,f hgdihj m btgi RpKa[ Rph qhjaqj b,De[ } yvj debj ba[ FjHgiaV dl>z ci'vg rjfl c[i[ WjWj ug fjl fhp.y debj m uj w[hj;ig vpbjHg btgi a[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Rph duhCja{} ila[ dr,y l.a dqdvbj lg@ Rph wg bjtsj lg m$$ FjHg iaVdl>z ci'vg V[ W[Vag wgag qhjiju bjf ujSs[ hg h' m h;Pi V[WyV wgaj@ ##Vhk dur[G RplV[ dwhj Rpr[G hg s,l m$$ hpwq bVpljilF wpN s,Ddlbj btgi a[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dxi a{} dwr[Gv,Ddebj ($$ FjHg iaV dl>z ci'vg V[ W[Vag wgag l,Dy[ fjaLjhwpN rg h'r[ wpN Vj h'r[ q{G l[rj Vhk A,cSg bjf d*fj wi' m l[rj

Page 1064: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

18

dr,y vjHg i,Dt' dur[G epiWjSg dr,y xpiqjV ]@ ##a[ig Feda VA'cRp Fjr{ v'ep hl{$$ lpS w[ WjWj ug WyV wgaj@ ##Lp,Z ]$$ aP.y.ej dihj dHh rg a[ij dH,w dHqdahjV lg m ##Lp,Z ]$$ h;Pi V[dHh dH,w f+gdtbj v{ w[ bjf hg fjl wgaj@ dul ai%J dwl[ dlbjS[drsrjV sj woV ] ^

wp.F dl,t zpdqbji epi zC zC w,DT[ t'B mdry'G it{ h,o s[ Rpa'G qji{ y'B m

\l[rw bjfV[ Wv Vjv wpN Vhk wi lwsj|

dHh WyV v[tw } dfaj ug fjl'G dqdvbj m

apqig eda dqda apq hg ujVgl[ l[rw duV Fje qo'ig mm

WjWj ug s[ lq[G dwl[ u'aLg V[ b?WjiJ dr,y dHLdahji s[w[ dHh ?Wi AfjHg dw dh>splajV dr,y Fpyjv Vjv WCg FjigaWjhg h'Sg ] ba[ f>ujW sj WCj VpwljV h'Sj ] m w'Hg ljZPqhjaqJ q{} s,Dl[ dw dHh dwl ai%J Bv lwsj ] ( dHh d;wi1925 uJ 26 sj ] m WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl dwl[ lisjiV[ u' fdBbjv[ a'G bjdHbj lg m RplV[ ?Wi s,l w[ W[Vag wi ds,ag@qhjiju d*fj wi' m dwl[ ai%J dHh sp,t Bv ujr[@ lpVS Rpfi.awpN dyi yp,f idhS qei'G bjf V[ byjVw hg WyV wgaj@ ##WHgu'aLg aJ l,yj ] VpwljV Whpa h'Sj ] m l,Ds' dy>a ijq a[ Whjvsjl }@ Wjdvbj dH,w l[rw F[u w[ Whjv sjl } l,Ds' m iaV dl>zci'vg } l,s w[ hpwq wgaj@ aP. b,u i'Bg tpbj w[ dy>a ijq }Vjv v{ bjrk m spfdhi a'G fdhv[~fdhv[ Whjv sjl rg fhp.y eH[ mdf>c y'G dqlaig fjl'G hpwq wiw[ dH,w v,wC sg qP>evg WSrj

Page 1065: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

19

w[ q>ej vHg m idhijl s[ fjn a'G Wjbs l.a dy>a ijq ba[ Whjvsjl } h;Pig dr,y Wpvj w[ RpV%J s'hJ sg bjfS[ h,oJ Vjv Lijbwiw[ hpwq wgaj@ ##aplk s'r[G ljc[ ljhqS[ qP>evg yp,w~yp,w w[;qgV RpKa[ qji' a[ qp,t a'G dHh e,v Ziag } wh' dw Vhk dh,vSj mdw>Vg rjig ;qgV RpKa[ yp,w Ziag RpKa[ qji'@ aplk deSag wigujSg blk deSag Vjv' Vjv wig ujrJe[ m hpwq Vjv qP>evgyp,w~yp,w w[ qjig eH[ ba[ deSag wig eH[ m Rpfi.a WjWj ug rgdeSag wig eH[ m hi rji qP>evg yp,w w[ lp,BS lq[G qP>evg sjFji r,Zsj qjvPq hp.sj lg ba[ WCg b"dtbjHg Vjv Whpa rjiyp,w w[ lp,Bs[ ih[ m Vjv~Vjv WjWj ug@ ##a,wC[ h'r'@ a,wC[ h'r[ WyVwis[ m$$ dul lq[G yp,w w[ lp,Bs[~lp,Bs[ o,w~o,w w[ W{n eH[ m qP>evgdH,w fjl[ lp,B ds,ag m h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##hpS yp,Dw'@ l.a Whjvsjl ba[ dy>a ijq ug V[ W[Vag wgag eigW dVrju WCg Fjigh' eHg ] blk dwr[G wigH[ m WjWj ug V[ ug WyV wgaj@ ##W+dhq>cs[ fjf dHl qP>evg RpKa[ i,t w[ Ziag h"vg xp,v wiVg ] aJ dHhtC%[eg@ Vhk aJ Ziag c'v ujH[eg m aplk a,wC[ h' w[ wi'@ hpwqbVplji dxi yp,w w[ lp,BS sg w'dLL wiV v,e[ fi yp,w Vj lw[ ml.FvdsbJ~l.FvdsbJ qP>evg dH,w fjl[ dc,e fHg l.a bdy>a ijqa[ Whjv sjl ug V[ WjWj ug b,De[ h,o u'C w[ W[Vag wgag l,Dy[fjaLjh aphjcgbJ aplk ujS' qP>evg r[tS } b{Vk Fjig Vhkv,esg m hpS aJ dHlsj Fji hg W[b>a h' debj ]@ dHls[ dr,yrg w'Hg F[a ] m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dy>a ijq dHh ljijugrJ s[ fjfJ sj Fji ] b{Vj Fji hp.sj ] aJ Ziag c'vsg ] mRpfi.a l.a Whjv sjl ug } aJ Wptji yC% debj ba[ dy>a ijqug hjH[~hjH[ wiV v,e fH[ m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##v{ h' debjw.q$$ Rpfi.a hpwq bVplji FjHg wfPi dl>z idhijlgH[ } ba[ iaVdl>z ci'vg } l,s w[ hpwq wgaj@ ##aplk dy>a ijq a[ Whjv sjl

Page 1066: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

20

} fjn lpSjY@ dy>a ijq a[ Whjv sjl ug } b,c~b,c fj w[ljig ija fjn lpSjMs[ ih[ dsV yC%S a,w s'r[G a.sipla h' eH[ mdxi hpwq wgaj@ ##qP.evg sj h,o dr,y xCV rjvj fjlj dwZidc,ej ] m$$ r[t w[ s,Ddlbj ug h,o dr,y xCV rjvj fjlj dAfs[r,v dfbj ]@ aJ WyV wgaj@ #Lp,Z ]$ o'C%j duhj f>ujW sj dh,DljdAfs[ fjl[ eiw[ ej@ dH,w Ldhi ljo'G Wjbs m dHh WyV l,ah'dHbj w'dHB[ Fpyjv bjdHbj Ldhi eiw h'dHbj epirjw ] m

a[ig wpsida aP ] ujSdh bRpip Vj sPuj ujS{ mmdulV' d*fj widh q[i[ dfbji[ l'Hg apN{ fAjS{ mm

\dHh WyV qjaj dfaj fjl'G dqdvbj |

a[ig sjda apN{ a[ h'r{ mm

qhJfpit wia[ fpit Vjv bF[s lsj i;j dr,y idhS rjv[@RpV%J sj W'vSj@ y,vSj@ apiVj@ lF wpN i;j s[ dr,y hg hp.sj ] mdwl[ } wg W?Ls[ hV a[ dwr[G W?Ls[ hV m dHh Rph ujVS m ds>s[hV qhJfpit@ fi RpV%J s[ h' w[ rias[ hV bjf rjdhepiP ug m

VjVwp wha lpVhp i[ v'ej l.a ilV w' WlhgbRp mm\u{alig q^ 5|

dHw rji spfdhi sj lqJ lg WjWj ug i'; sg ai%J bjlSRpKa[ dWiju ih[ lV m byjVw hg W{n[ W'vgbJ fjRpS v,e fH[@##dw,Do'G bjHg ]G ( dw,Zi } ujSj dV>q s[ l.sPw rjvgH[ ($$ s' yjirji sphij w[ dxi h'i #deS~deS q[tJ vjHgbJ yitj dWLV' sj$f>u l,a rji sphij w[ dxi h'i #a{G u.qsg V[ vgwJ vjHgbJ qJsgH[ u.egi wpi[$ Wji~Wji sphijHg eH[ m dHl s"ijV dH,w V"urjVvCwg Vjv Rplsj Fij ljhqS[ rjv[ w'ng s[ WiJc[ dr,y bj w[Vqlwji wiw[ W{n eH[ m bjf ug dul ai%J s,Ddlbj ] W'vgbJ

Page 1067: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

21

fjMs[ ih[ bjfS[ i.e qla V"urjV vCwg aJ yp,f ihg m f+>DaPRpls[ Vjv V"urjV u' W{nj lg Rpl r,v r[tgH[ aJ qjvPq hp.sj dwdHh RpKn w[ ujS } wjhvj lg f+>DaP vCwg bc'v W{ng ihg mawigWV dH,w z>B[ s[ veFe h;Pi dHl[ i.e dr,y ih[ b,De[ lF} fp,As[ lV Vjq wg ] ( e"a wg ] ( dw,Do'G bjH[ h' ( df,DA[ lFoJ RpKa[ d;wi rg bjdHbj lF } fp,As[ ih[ lV m blyiuaj rjvge,v dHV%J } Vhk fp,DdAbj m btgi RpKa[ vCwg ba[ vCwj s'r[GRpn w[ ujS v,De[ aJ WyV wgaj@ ##w.dVbJ aP. fdhvg rji hgbjHg aP. Whpa wpN v{ eHg a{ qV dr,y Vxia Vhk wgag m$$ Rpfi.aRph vCwg a[ V"urjV vCwj Rpn w[ yv[ eH[ m wpN lq[G Rpfi.adHh vCwg dxi bjHg aJ Rpl V[ V[C[ h[ w[ Vqlwji wgag m dHllq[G dHl Vjv dHl sj fag ba[ l,l lg m lF V[ V[C[ h' w[ Vqlwjiwgag m dHl lq[G dHl vCwg s[ wp,AC s' u"C[ W,Dy[ lV@ qp>c[ lV mRpfi.a dHl vCwg sg l,l V[ W[Vag wgag qhjiju ) bjf sg WCgd*fj h'Hg s' u"C[ W,Dy[ q[ig }h } WtL[@ Vhk aJ ljc[ zi dH,wW,yj h' w[ uJ b,De[ hp.sj hg Vhk u[ sPuj h'r[ aJ fdhvj qi uJsj] m bjf q[hi wi'@ dHh s'r[G W,Dy[ a.sipla idhS m h;Pi V[ WyVwgaj@ ##qjHg a[ig }h V[ dlsw i,Ddtbj dHls[ dlsw } xvv,Ddebj ] m$$ Rpfi.a W,DdybJ lq[a lF sg Lijb wirjHg a[ lFs[ Vjq dvtrjH[ m WyV wgaj@ w.dVbJ Rpl dsV a[i[ Vjv a[ijFij lg m Rpl s[ qV dr,y aJ WCg V`ia bjHg m fi aP. bc'vihg a[i[ dlsw } Fje v,De[ hV aphjc[ zi WC[ i.e v,eSe[ mdwl[ epispbji[ uJ ZiqLjvj NjCP x[dibj wi'@ sgrj wdibj wi'@Ziq sg dwia wiVg@ Vjq udfbj wi'@ epiP Fvg wi[ej m dHla'G Rpfi.a fajl[ f+Ljds s[ w[ tpLg Vjv a'i ds,a[ m

\dHh WyV r,Dc[ N.cj dl>z l[q[ rjv[ a'G dqdvbj|

Page 1068: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

22

Feap a[ij l'Hg apZp Fjr{dul V' aP i.ep Ziaj mm

l[rwJ s[ qV dr,y rg dryji bjMsg ] ba[ dwM bjMsg] m dxi Rpl sg L.wj dwr[G h,v wiVg ] ( dHl } qhJfpit hgujSs[ hV dH,w rji l.a dy>a ijq a[ l.a Whjv sjl ug } l,sw[ hpwq wgaj@ ##aplk l'ys[ h'r'e[ dw lj} aJ b,Zj Vjq v{ w[WpvjMs[ hV a[ wv[iJ rjdvbJ } ditg uJ qhJfpit bjts[ hV@dHh dwM ##vRp lpS' wv[iJ rjv[ a=[a[ upe a'G ljc[ Vjv y,Dv[ bjMs[hV@ dHV%J hi uVq dr,y wiCg a'G wiCg wqjHg wgag ] a[ wqjHgrjvg h,s wi ds,ag ] ba[ aplk da>V yji uVq a'G ljc[ Vjvdqv[ h' tjvg blk aphj} rg Vhk i,Ddtbj m fi Rph wqjHg dr,yWhpa r,Dc[ ba[ b,De[ hV m

bW aRp ujdH yT[ dl>zjldV dqv[ ] ljdi>e fjVg mmijq wWgij H[w FH[ ] w'dH V lw{ fAjVg mm

\ijqwvg WjSg wWgi|

blk wqjHg s[ dvhj; Vjv RpV%J } WpvjMs[ hJ blk RpVJsj bsW wis[ hJ m RpV%J sj ldawji blk qhJfpitJ rjvj wis[hJ ba[ aphjc[ Vjv dfbji a[ drhji y[dvbJ rjvj wis[ hJ mdHl wiw[ aphj} l[rw lqN w[ WpvjMs[ hJ dxi dy>a ijq } l.W'ZVwiw[ WyV wgaj@ ##dw dy>a ijq aP. l'y dw a{} dw>Vg rji dwhj] dw aP. dWiag RpKyg yp,w m fi aP. du,Do[ dWiag i,tg dHl a'G b,e[dZbjV dvuJsj hg VhgG aP. dH,w rji dH,Do'G dWiag fp,B w[ aJ r[ta{} faj v,e[ b,De[ rg wpN ] m du,Do[ a[ig dWiag ] dH,Do[ rg Whpa

Page 1069: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

23

wpN ] fi dHl a'G b,De[ rg Whpa ] m a{} faj aJ v,e[ u[ dH,Do'GdW+ag fp,DB[G dHl a'G b,De[ e,v wdhS lpVS a'G Wjhi ] m epirjw ^

wdhS woV wRp l'Ng Vjhg dul f[t{ dalp WdS bjr{ mmba[ aj wgbj evj wogbj Vj ujdh mmu[ w' w] dfA{ fApajdH mm

df,DA[ dH,w rji aphj} s'hJ } l,s w[ dVajij wi yp,Dw[ hJduhCg Lwag aphjo'G s'hJ a'G Vhk N,vg eHg Rph qhJfpit N,veH[ hV m dHl wiw[ blk RpV%J sj bsW wis[ hJ@ b,De[ rjla[aplk w'Hg dtbjv Vj wiVj u' h' dihj ] #LpZ ]$ dHl a'G Wjbsdy>a ijq a[ Whjv sjl ug V[ Fp,v q.e vHg h;Pi V[ WyV wgaj@##blk aphjc[ qV sgbJ deSagbJ r[t w[ aphj} s,Ddlbj ] b,De[a'G dHh wpN qV dry'G w<T dsY m bjfS[ bjV.s dr,y qla ih'@ljcg aphjc[ RpKa[ Whpa tpLg ] m dHl a'G Rpfi.a dy.a ijq ug ba[Whjv sjl ug } tpLg s[ w[ a'dibj qpC w[ ws[ Vj RpV%J s[ qVdr,y b{lg dryji bjHg ba[ Vj WjWj ug V[ dHl f+ojdH RpV%J Vjvw'Hg WyV wgaj m

\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m|

lqio fpit fPiV dWZja[ bjf[ wiS{hji mm

qhJfpit bjfS[ i.e dr,y i,Da[ us'G dwl[ RpKa[ d*fj wis[ ba[VrJ y'u riaj w[ lF } ]ijV wi ds>s[ dH,w rji WyV wgaj@##Wjdvbj tujV[ dry'G l" ipdfbj deS w[ dsY m$$ l" ipdfbj s[ w[dH,w qpVLg epids,a dl>z a[ sPuj Vgvj dl>z@ dH,w r,cj N.cj dl>zl[q[ rjvj da>VJ } hpwq s[ w[ Wdn>cj F[dubj m Vjv hpwq wgajl" yjsiJ Wp,wv qjiV rjvgbJ@ s' l" spf,Bj a[C W.V%S rjvj dabji

Page 1070: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

24

wiw[ A[ag dvbjY m da>V[ uj w[ dabji wij w[ v{ bjH[ m hpwqwiw[ yjsi[ b,c a[ spf,DB[ b,Dc' b,c itj vH[ m s' yji dsV WgaSa'G Wjbs FuV dl>z qdhi[ V[ fp,DdAbj@ ##qhjiju b{Vj vgCj q>ejw[ wg wiVj ] ($$ b,De'G WjWj ug V[ RpKai ds,aj@ ##FudVbJdse.Wi bvx V.e[ ljZPbJ sg uqja ljc[ w'v siLV wiV rjla[bj ihg ]@ RpV%J s[ aVJ a[ w,fC[ sj fCsj wij w[ siLV dsbJe[ mblk RpV%J sg q>e rg fPig wiVg ] a[ bjfSg qdiIjsj rg fPigi,tSg ] siLV ds,a[ dWVJ dwl[ } tjvg Vhk q'CSj m Rph dryji[WCg sPi a'G api w[ bj ih[ hV m$$ Rpfi.a s' wp dsV h'i Wga[ dH,wdsV Ljq s[ lq[G c[i[ a'G fpi[ a'G s,tS sg Wjhg bvx V.e[ qhjaqjbjS RpKai[ h;Pi V[ Vgvj dl>z } hpwq wgaj@ ##Vgvj dlbJ )b,u ija } RpV%J ljZPbJ } aP. ba[ ci'vg rjv[ V[ v.ei Rpo[ v{uj w[ AwjRpSj ] m$$ Ljq } v.ei f,w w[ bjdHbj m ljig qdibjsjh' eHg Rpfi.a hpwq bVplji fdhvJ c[i[ v.ei ridabj dxi wpNv.ei Rpo[ uj w[ riajRpS sg@ dul rwa WjWj ug a'G bjdebjq>eS eH[ aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]$$ RpV%J qhjaqJ }wdhSj dw dulV[ siLV wiV[ hV Rph ligi a[ Wlai v{ w[ bjr[ mhpwq bVplji v.ei sg qdiIjsj spWjij wiw[ v.ei F[dubj ba[riajdHbj m dxi RpV%J } s,Ddlbj dw aV RpKa[ Wlai v{ w[ siLVwiV bjY Vjv hg wdh ds,aj dw aphjc[ rjla[ Wlai aV T,wSvHg fdhv'G hg dabji wi i,Dt[ hV m RpV%J sj u' qh.a lg RphaJ Rpl[ r[v[ tpLg dr,y h' debj ba[ W'dvbj l,a ] b{lg u{lgrdcbjHg lpSg lg b,u fdhvg rji f+a,t h' eHg ] m dxi ljigljZP uqja } WjWj ug s[ hpwq bVplji w,fCj RpKa[ v{S sj hpwqwgaj m ija WgaS Rpfi.a RpV%J rjla[ Wlai u' dabji wiw[i,Dt[ lV F[u ds,a[ eH[ m yjsi[ b,c a[ spf,DB[ b,c m u' qjHgbJ lV

Page 1071: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

25

RpV%J V[ yjsiJ sg Wp,wvJ qji vHgbJ m u' VeV ljZP lV RpV%JV[ a[C spf,DB[ wi vH[ m dsV yC%V s[ lji hg siLV wiV rjla[c[i[ fhp.y eH[ lF a'G b,De[ RpV%J s[ l+g qh.a V[ bj w[ Vqlwjiwgag m Rpfi.a ljig uqja bjHg Vqlwji wiw[ lF W{n eH[ mlF s[ h,o upC[ h'H[ lV m fpiL ldawji ldha siLV wi ih[ lV mws[~ws[ lF qhjaqJ hi[~hi[ qp,t a'G W'vs[ a[ qla h' uJs[ lV mWjWj ug bjfS[ bjlS RpKa[ dWiju[ h,l ih[ lV m wpN dyi bV.sqeVaj rjvg brloj WSg ihg m dxi RpV%J yp,f } bjf hg a'dCbjba[ fp,DdAbj@ ##qh.a ug dw,Do'G y,v w[ bjH[@ ljij dW+aJa s,Dl' mRpV%J s,Ddlbj qhjiju blk Wsig Vjo@ w[sjiVjo lF ZjqJ }fils[ ba[ lF ojrJ a'G bjf sg dlxa lpS w[ bjH[ hJ m dxiu' wpN blk Rpo[ lpdSbj b{o[ bj w[ Rpla'G lF wpN r,Z hg s[dtbj mb{lj z'i wvIp,e ba[ b{lg lqi,oj ba[ liW,eaj a[ b{l[ blojVRpKa[ b{l[ epfa iPf dr,y W{n[ h' bjf ug Z.V h' m u' wpN RpV%J V[WjWj ug } qptjaW wiw[ u' WyV wga[ Rpl Vjv dqvs[ WyVwpN WjSg dry'G dHl ai%J hV ^

apZp dZbjdHdV W[s wa[WJ lSp tC[ mmeSag eSg V ujdH a[i{ sdi fC[ mm

\b>e 51|

btgi RpKa[ l+g qh.a V[ WyV wgaj@ bjf ug l.a h' dw Fer.ah' sgV dsbjv bjf f+g~fPiV fiq[Li h' m

u' rdcbjHg rjdhepiP ug sg Rphg rdcbjHg Rpl s[dfbjdibJ sg ] m rjdhepiP bjfS[ dfbjdibJ } bjf bjfSgrdcbjHg W?Lsj ] m epirjw ] ^

dul w{ zdi sgWjdV hdi h'r{dal wg qpng drdy ueap lFp mm

Page 1072: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

26

f+eB wgV[ f+F wiV[ hji[ VjlV FjuV ojw[ mmzdi q>ev rjudh dVa rju[ bfpV{ tldq dVrju[ mm

\ZVjlig q^ 5|

dV,a idhS rjv[ l[rjsji lF Rpl r[v[ q"uPs lV r[t lpSw[ blyiu h' ih[ lV ba[ WjWj ug V[ btgi dr,y WyV wgaj@##ljcj lqJ o'Cj ] m$$

spfdhi sj f+Ljsj Aw w[ lF l.a bjdebj v{ w[ yv[ eH[ m\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj|

drApdCbj q[v[ f+DFP hdi sieh wj Wlgnp mm

WjWj ug ws[~ws[ b,n dsV uJ f>siJ dsV df,A'G sp,Z A,ws[lV m fi h;Pi l.a Vi{S dl>z ug hi lq[G l[rj dr,y idh>s[ lV mhi ai%J l[rj ba[ ligdiw d*bj r,v dZbjV i,ts[ lV m b,nr[GdsV sp,Z AwS sg WjWj ug b,De[ W[Vag wi s[Sg RpV%J sg i;jh'r[ aJ uv fjSg ria v{Sj Vhk aJ WyV wiVj bu[ Vhk mf+>DaP l.a Vi{S dl>z ug V[ b,nJ dsVJ a'G Wjbs Wji~Wji W[Vagwis[ idhSj m dH,w dsV dHl ai%J hg h'dHbj l.a Vi{S dl>z ugV[ W[Vag wgag@ qhjiju b>V~fjV wi vr'@ Fjr sp,Z A,w vr' mh;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj dwl[ sg Rpcgw wi ih[ hJ m Rpls[bjH[ a'G sp,Z AwJe[ m$$ dHaVj WyV wiw[ yp,f h' eH[ m Rpfi.as' yji dsV h'i Wga[@ dH,w dsV bjf hg WyV wgaj@ ##Wjdvbjdabjig wi'@ sp,Z AwgH[@ dul sg Rpcgw lg Rph bj dihj ] m$$dHl hpwq bVplji l.a Vi{S dl>z ug V[ ljig dabjig wi vHg mdur[G dw bjlS drA'Sj@ b,De[ WiaV sp,Z rjvj i,tSj WgwjV[igdqlig@ l.sv sj LiWa@ iPh dwRpCj q"lq bVplji qagi[ sj fjSg@uJ bVji sj fjSg@ e.ej uv@ lF wpN dabji wiw[ l.a Vi{S

Page 1073: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

27

dl>z ug V[ bjrj; ds,ag m qhjiju ) lF dabjig h' yp,wg ]@ sp,ZAw' m h;Pi V[ bjfS[ bjlS a'G RpKn w[ sp,Z AwS rjv[ bjlS$a[ dWiju eH[ m dV,wj dl>z FjegrJsi rjvj hpwq bVplji fdhi[RpKa[ lg m duV%J~duV%J } lga f+Ljs dsbj wis[ lV Rph lji[ hpwqbVplji hj;i lV m byjVw hg dV,wj dl>z V[ hj;i h' w[ W[Vagwgag qhjiju w'Hg eigW duhj W.sj siLV wiV bjdHbj ] mWjWj ug V[ WyV wgaj@ ##bj ujS dsY m$$ Rpfi.a RplV[ bj w[Vqlwji wgag@ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##blk a{} dw>V[ dsVJ a'GRpcgw ih[ hJ aP. b{VJ dyi dwM vjdHbj m$$ RplV[ W[Vag wgagug lF wpN aphjc[ h,o r,l ] m

qda lpqda a[i{ rdl lpbjqg hq u.a aP fpitp u.a{Vg mm\dWvjrvp q^ 4|

h;Pi V[ WyV wgaj@ ##b,Aj yp,f wiw[ W{n uj m$$ Rpfi.a WjWjug V[ sp,Z Adwbj m z>Bj c[T vj ds,aj m lF } lga f+Ljs ds,aj mRpfi.a o'C%j duhj lga f+ljs dH,w WiaV dr,y fj w[ T,w w[ i,tSsj hpwq wgaj m dxi Rpl s[ r,v qptjaW h' w[ WyV wgaj@ ##aP.hpS bjfSg e,v wi hpS a,w aP. dw>Vg ljZVj wgag ] a[ dwhCgdwhCg wgag ] m hpwq bVplji RplV[ ljij wpN dHM s,Ddlbj uglF a'G fdhvJ dH,w q>si s[ fpujig w'v'G ijq~ijq q>ai a[ ejdHa=gq>ai dl,Ddtbj ba[ W[b>a udfbj m dxi dH,w qplvqjV xwgi q{}dqdvbj@ Rpl V[ bjfS[ bjf q{} q,Dw[ s[ siLV wirjH[ m q{G Rpl}q,oj B[dwbj@ Rpls[ wdhS RpKa[ q{G Rpl a'G wvqJ fC%Vj bji.Fwi ds,aj m wHg Wil dHlsg bijZVj wisj dihj@ q{} q,Dw[ s[siLV h' uJs[ ih[ m fi qV sg LJag Vhk bjHg@ hi r[v[ dy,a} uvV duhg v,eg idh>sg lg m dH,w dsV Fer[G Wlai rjv[ ljZPV[ q[ig dr,Ddobj lpS w[ aphjcg s,l fjHg@ Vjv dwhj u[ qV sgLJag f+jfa wiVg ] aJ Rpo[ fhp.y l' Rpl s[ s,lS bVplji aphjc[

Page 1074: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

28

yiVJ dr,y fhp.dybJ hJ d*fj wi' m epirjw ] ^Whpa[ x[i fH[ dwifV wRp bW dwAp dwifj wgu{ mm

WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dli s[Sj fH[ej v{ uj u' v{Sj] m$$ epirjw ] ^

yiV ehRp WwRp lpF ilVj sgudh f+jV bw'di mmRplV[ q,oj B[w ds,aj ba[ i' w[ wdhS v,ej v{ vr' dur[G dwl[

dlbjS[ V[ dwhj ] mdHh dli dWtp wg w'nCg aP. hgiV wg tjV mmu[ dli dsdabJ aP. dqv[G v{ q[i[ FerjV mm

Rpfi.a hpwq wgaj@ ##Wjdvbj dHl } lga f+Ljs dsY m$$hpwq bVplji lga f+Ljs ds,aj@ RplV[ A,w dvbj m Rpfi.a hpwqwgaj@ ##Wjdvbj dHlsg WJh xC w[ ljc[ V[C[ dvbjY m$$

V[C[ dWnj w[ qPv q>ai sj fdhvg fRpCg sj ujf WtL w[hpwq h'dHbj dHl} ufs[ idhSj m

hdi Vjq' q>a½ ds=CjdHsj wB[ hRpq{ i'ep mmhpwq wgaj dHl} ufs[ idhSj lsj lp,t ih[ej m hpwq s[ w[

ljig Lijb wirjHg dxi tpLg WtL w[ a'dibj m\dHh WyV rg qjaj dfaj fjl'G dvbj m|

b>Ddq+aj df+b WyV aphji[ mmbda lp.si qVq'hV dfbji[ lFhP qdZ dViji[ mm

lq[G lq[G bVplji bjfS[ ligi s[ siLV ba lp.si wi v{S[ba[ WyV qVq'hw WSj v{S[ m bjRpS rjv[ IjaiP s[ RpKa[ dulai%J sj f+Fjr Rpls[ wiqJ bVplji wiVj uJ wij s[Sj m dH,w

Page 1075: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

29

rji dH,w qjHg l.eiPi dibjla s[ dHvjw[ dry'G siLV wiV bjHgVjv Rplsj fp,ai lg m spfdhi sj lqJ lg h;Pi bjfS[ i.e b>siqla q>ug RpKa[ dWiju[ h'H[ lV m byjVw hg bjf ug RpKn w[ W{neH[ m r[t W,Dy[ V[ bjfSg qjaj } dwhj dw qjaj l.a aJ l'hS[Vhk hV@ Rpl lq[G bjf ug V[ bjrj; ds,ag@ ##Wjdvbj dvbj fjSgqp>c[ } h,o qP>h Z' w[ l'hS[ WS w[ drtjHgH[ m$$ l[rw V[ Rpl[ rwahg uv rjvj WiaV ba[ dH,w w,fCj qP>h Z'S a'G Wjbs ljx wiVvHg v{ w[ hj;i h'dHbj m Rpfi.a h,o qP>h Z'a[@ w,fC[ Vjv lxjHgwgag m dxi slaji lujHg ba[ bjf hg WyV wgaj@ ##v{ wjwjhpS blk l'hS[ WS eH[ hJ dwM ngw ] m$$ Rpfi.a qJ fp,a r,vh,l w[ r[dtbj Rpl lq[G qJ ba[ fp,a s'r[G hg ]ijV lV@ y[hi[ sji.e iPf WC[ hg ds,W f+Wjr rjvj lg m

Fvj Fvj Fvj a[ij iPf mm bda lp.si bfji bVPf mm\eRpCg lptqVg q^ 5|

dw ljdhW dsqjQ ] m dw hplVv dyijQ ] mm\l+g ujfp ljdhW@ fjaLjhg 10|

qJ fp,a r[t w[ ]ijV h' ih[ lV@ Vqlwji wi ih[ lV@ WjWjug h,l ih[ lV #liWg i.eg iPfg aP. ]$ rjvj liPf f+a,t h' dihjlg m Rpfi.a qjHg } hpwq h'dHbj@ ##qjHg bjfSj f+LV s,Dl' ($$Rpfi.a qjHg bjfSj f+LV s,lS a'G l.w'y wi[ b>aiIjqg Rpl s[qV sg FjrVj lqN w[ wdhS v,De[@ ##f+LV rg epfa dHlsj RpKairg lq[G bVplji epfa hg dqv[ej m$$ u' f+Ljs v{ w[ bjH[ lg qV;Piwiw[ ujS sj hpwq h'dHbj m

\dHh f+l.e ds,vg dr,y dH,w epiqpt fdirji l! F.ej dl>z s[ zi'G WgWg bugaw"i fjl'G dqdvbj m|

Page 1076: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

30

V Ydh qidh V nje[ ujdh mmduV w{ ijqp rl{ qV qjdh mm

rjdhepiP fjl'G uJ qhJfpitJ fjl'G l[rj dlqiV wiw[ W.s[ }u' wpN dqvsj ] RpV%J sg q[hi sg dVLjVg ] m f+>DaP dHVljVg lpFjbbVplji W.sj lqNsj ] q{G u' wpN dvbj bjfSg yapijHg Vjvdvbj ] dHh' dHVljV sg Fp,v ] m

yapijHg dlbjSfj dwa{ wjdq V bjHgb{ mmapnj ljdhWp u' s[r{ l'Hg lptp fjHgb{ mm

ba[ W.sj yapijHg Vjv v{S sg w'dLL wisj ] f+>DaP qhJfpitF'v[ Fj idhS rjv[@ duV%J } ws[ rg bjfSg qi;g Vjv Vj yvjlw[ Vj Wpvj lw[@ Vj w'Hg wjiu wirj lw[ m qhJfpitJ sg aJl[rj wiw[ l,a WyV sj bdZwjig WS w[ udebjlP qV dH,Aaxv f+jfa wisj dihj ] ba[ wi[ej m dHl[ ai%J Fp,Dy' dH,w f+[qglisji bjdHbj WCj fdC%bj h'dHbj ba[ e,vWja dr,y WCjyapi m Rpl} WjWj ug V[ Rpls[ bjRpS sj wjiV fp,DdAbj aJ RplV[s,Ddlbj q{G bjf ug fjl'G Rph LWs fp,ASj ] duhCj qpis[ w'vfC%gH[ qpisj duMsj h' uJsj ] m h;Pi V[ RpKai ds,aj@ ##WjSgaJ ljig ugrV sjV W?Lsg ] aP. dwhCj LWs fp,ASj ] ($$ RphdHl iq; } lqN Vj ldwbj RplV[ dxi Yhg dH,w qpis[ } duMsjwiV rjvj LWs hg s,lS rjla[ W[Vag wgag m b,De'G WjWj ugV[ wpN drloji fPirw dHM s,lSj bji.F wgaj m ufpug ljdhWsj fjn qV dy,a dHwjei wiw[ dV,a V[q Vjv lrj v,t fjn wi[

Page 1077: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

31

aJ dHh qV dH,Aa xv f+jfa h' uJsj ] m h'i u' wpN rg q>e[aJ wpN aJ dqv uJsj ]@ fi wi[ ljc[ wdhS bVplji blk bjfSgdH,Aj bVplji tjV~fjV wijrJe[@ i,tJe[ m$$ Rpl V[ dxi W[Vagwgag ug qhjiju q{G lpdSbj@ aphjc[ w'v dH,w LWs ] q{} Rphs,Dl' m dxi WjWj ug V[ WyV wgaj wqjHg wiw[ r,c[ a'G r,cj w.qh' lwsj ] m qpisj duMsj wiVj w'Hg r,cg e,v Vhk@ Vjv[ h,lw[ WyV wgaj@ ##u[ a{} Rph LWs hg s,l ds,aj aP. Fp,v ujr[Gej m$$Rpl V[ api.a hg u[W dry'G wjfg w,T vHg wvq xC% w[ wdhS v,ej@vRp ug q{G dvt v{Gsj hJ Fp,vsj Vhk dvtjY m WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##ljcj lqJ o'Cj ] aP. wv[ik qhJfpitJ w'v yvj uj RphlF wpN wirjRpSe[ m$$ Rph dxi rg Vj q>DdVbj ba[ Vj lqdNbj@wdhS v,ej ug Vhk q[hi wi'@ hpS dvtrj hg dsY m Rpfi.a WjWjug V[ wpN qp,t a'G fdC%bj u' RplV[ uvsg~uvsg dvt dvbj lqjfawiw[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##v{ aP. y.eg ai%J dvdtbj h'dHbjfC% v{ m Rpl V[ dwhj ug fC% dvbj ] hpS Vhk dwa[ uJsj m dxirg wHg rji RplV[ W{n[~W{n[ V[ hg qp,t dry'G fdC%bj m Rpfi.a WjWjug V[ WyV wgaj@ ##hpS l.Fjv w[ i,tk m$$ aP. v.ei dr,y uj w[v.ei A,w v{ m v.ei AwS Rpfi.a Rph yvj debj m ila[ dr,yV[C[ hg dwa[ uj w[ wje; t'v% w[ fCV v,ej m wg r[dtbj wje;tjvg ] dxi qpC w[ bjdHbj@ Rphg W[Vag dvtrjRpS sg wgagaJ h;Pi V[ urjW ds,aj@ ##a{} qhJfpitJ w'v wv[ik uj w[ l[rjwiV sj hpwq h'dHbj aP. Rph Vhk q>DdVbj@ u[ aP. Rpo[ fhp.y uJsjaJ a[ij w.q A[ag hg h' ujSj lg@ dyi Vhk lg v,eSj m hpSdvtrjRpS rjvj lqJ sPi yvj debj@ Vj dHh yg; a[i[ w'vih[eg m Rpfi.a Rph dVijL h' w[ qpC debj m

lwv fsjio ] ue qjhg mm FjehgV Vifjra Vjhk mm\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[q[ rjv[ a'G dqdvbj qjaj dfaj a'G rg lpdSbj m|

Page 1078: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

32

ldaepi WyV apqji[ mm dViepS dVlaji[ mm

dHw W.sj duhCj dw uPH[ dr,y lF wpN hji yp,wj lg@ WCjsp,tg lg m ijq dl>z #wjv NijSg$ rjv[ a'G WjWj ug sg dlxa lpSw[ bjdHbj RplV[ s,Ddlbj a{} dH,w iP.qg rjv[ qhjiju hg bjfS[f{iJ $a[ tC%j wi lws[ hV aP. RpV%J w'v bjfSg hjva s,lk m Rph'hg a[i[ RpKa[ ail wiw[ lF wpN s[ lws[ hV m

qV WjAa xv s[a ] lpbjqg ug wg dW+oj ljig mma[ij lF wpN wi s[Se[ fi Lia dHw' hg ] m RpV%J sj WyV

q>V vrk m ijq dl>z V[ Rpl} bjfS[ r,Dv'G f,wj wiw[ F[dubj mRph bjlr.s h' w[ bjdHbj lg l[rjsji ijhk W[Vag wiw[ b>sibjdHbj h;Pi V[ bjRpS lji hg WyV wgaj@ ##a{} wjv NijSgrjv[ ijq dl.z V[ z,Ddvbj ] m$$ RplV[ dwhj ug hJ Rpfi.a WyVwgaj@ ##uPH[ rjv[ v'w y.e[ Vhk hp.s[@ blk uPH[ rjdvbJ } bjfS[w'v Vhk i,ts[ aP. dH,Do'G yvj uj m$$ Rpfi.a Rpl } a'i ds,aj wpNdsVJ Wjbs Rph dxi bj debj m dxi Rplsg ljig Lijb wirjHgRpfi.a WyV wgaj@ ##a{} ijq dl>z V[ f,wj wiw[ F[dubj ] m$$Rpfi.a Rpl} Lijb wiw[ dH,w spbjVg ds,ag a[ WyV wgaj@ ##wpNf{l[ WSj w[ uPbj A,c s[rk m dHV%J f{dlbJ Vjv w'Hg h'i w.q wivrk b,De[ a'G l.Fv w[ y,vk m Rpl} bjdebj s[ w[ a'i ds,aj@qhJfpit sg Vsi lsw[ duhCg hi oJ RpKa[ hji h.psg lg Rpo[ hioJ RpKa[ du,a h'S v,e fHg dsVJ dr,y y.eg bjqsV h'S v,eg myji f{l[ w'v idhS v,e fH[ m dH,w dsV WjWj ug V[ WyV wgaj@##w[lij WHg Rph uPH[ rjvj aJ b,De[ hg b,De[ r,Zsj uJsj ] Rpl}

Page 1079: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

33

q'CgH[ Fv[ fjl[ vjHgH[ m$$ hpwq s[ w[ l[q[ a'G r,Dc[ N.c[ } l,s w[hpwq wgaj dH,w uPH[Wj; WpTvjc[ ] Rpls[ vjv f,e@ dy,Bj W'Lwgsj wpCaj@ hig W'Lwg sj fujqj a[ w,Trk up,ag fjHg h'Hg ] mRpls[ w'v uj w[ ljcj lpV[hj s[ w[ A[ag qpC bjHk m Rpl} whgbjRpS v,ej bjfS[ zirjvg } Vjv vHg bjr[@ b,u a'G Rpl}wdhSj@ ##a[ij uPbj W.s$$@ dHh ljcj hpwq ] aP. A[ag api uj@hpwq bVplji r,cj N.cj dl>z WpTvjT[ fhp.y debj m w,fdCbJsgbJ dVLjVgbJ r[t w[ fAjS dvbj a[ N.cj dl>z V[ WjWj ugsj Vjq v{ w[ lpV[hj s[ ds,aj m r,cj N.cj dl>z s[ rjfl Fp,Dy' fhp.ySa'G bev[ dsV hg Rph rg zi rjvg lS[ fhp.y debj a[ Vqlwjiwgag m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dwM WHg aP. hpS aJlWi wi$$ Rpl V[ l,a WyV wgaj a[ dxi Rpls[ zi rjvg } wdhSv,De[ hpS@ ##aP. b,De[ h' w[ zi sj w.q wi@ dHls[ w'v du>V[ f{l[hV aP. h,o dr,y wi v{ dHl} ljc[ w'v A,c uj ljigbJ bjsaJlpZji w[ dHl} a[i[ w'v z,vJe[ m Rpls[ zirjvg V[ W[Vag wgagqhjiju zi sj w.q aJ b,De[ h' w[ W.s[ wi lws[ hV WpCgbJVhk wi lwsgbJ m b,De[ dur[G bjf ug sj hpwq ] q{G dabjihJ@ bjf lF wpN wi wij lws[ h' m WjWj ug WC[ f+l.V h'H[ aJWyV wgaj@ ##s[rg LpZ ] lF wpN h'r[ej aP. dxwi Vj wi h,lw[ WyV wgaj@ dHl} W.sj aJ hpS WSjRpS v,De[ hJ b,De[ dHhW.sj Vhk lg@ dur[G epirjw ] ^

wiaPda flP wg qjVl uja mmRpfi.a Rpls[ zirjvg } aJ bjdebj s[ w[ zi F[u ds,aj m

Rpl} w'v i,t dvbj ba[ dxi hpwq wgaj@ ##iaV dl>z ci'vg} hj;i wi' m FjHg iaV dl>z s[ hj;i h'S a[ hpwq wgaj@ ##dHl}ljc[ w'v dWnj w[ ufpug ljdhW s[ dHwrji f>u fjn lpSj m$$ hpwqbVplji f>u fjn lpSjH[ Rpfi.a dHl} hpwq wgaj v{ WHg hpS

Page 1080: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

34

aP. fjn lpSj b,tJ W.s i,tk a[i[ b>si hg dvdtbj ] fC%g y,v a[lpSj s[ m hpwq bVplji b,tJ W.s a'G hg dHlV[ dHM fC% w[ lpSjds,aj dur[G b,De[ hg dHls[ Ijs h'r[ epiWjSg dr,y hpwq ] Vj

dqdBY b>DZ[ip dqva hdi VjVw uVq~uVq wg l'Hg ujeg mmdxi hpwq bVplji dHlV[ l[rj dlqiV dr,y dsV ija dH,w

wi ds,aj mW.s[ l[ du frdh drdy W.sg r[tS wRp sgsjip mm

dHl} dH,w dsV h;Pig dr,y l,s w[ hpwq wgaj@ ##dwM WHghpS a[ij dy,a dwl w.q } wisj ] m ug q{G yjhp.sj hJ dsV ijal[rj wisj ihJ aP. q{} dHr[G hg W{nj dslsj ih[G m F'v[ Fj sg W[VaglpS w[ WC[ f+l.V h'H[ a[ WyV wgaj@ ##ljcj lqJ o'C%j ] aP. wpNl[rj h'i wi v{ m$$ Rpfi.a dxi l[rj bji.F wi ds,ag l[rj wisjdihj m dH,w dsV hpwq wgaj@ ##Wjdvbj dvbj e.ej uv AwgH[ mm$$qhgVj qhgVj uJ qhgV[ Wjbs hg uv Aws[ lV Rph rg e.ejuv Aws[ dli` dH,w uJ s' zp,B m uv AwS v,De[ byjVw dHhrg ljhqS[ bj w[ Vqlwji wiw[ W{n debj ba[ W'dvbj ##qhjijuhig hi$$ h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##Wjdvbj w"S ]@ WjWj Vi{S dl>z ugV[ s,Ddlbj ug dHh ijq dl>z sj W[vg ] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@#Lp,Z ] y.e[ lq[G bj debj$ Vjv hg WyV wgaj@ #V[C[ h' w[ Wp,wwi$ hpwq bVplji dHh V[C[ h' debj bjfSj Wp,w b,De[ wi ds,ajVjv hg dwhj vY qhjiju m bjf ug V[ WyV wgaj ##WjdvbjWdybj h'dHbj uv dHls[ Wp,w dr,y fj s[$$ Wp,w dr,y fjRpS Rpfi.adHlV[ A,w dvbj RpKyg bjrj; dr,y e,u w[ dwhj ujY i'Bg u'ejh' debj ]G a{} w'Hg zjBj Vhk ih[ej m a[ig zirjvg rg b,u dH,Do[bj ihg ] a{} Rpls[ Vjv zi a'iJe[ m hpwq wgaj@ ##Wjdvbj dHlsgWJh xC w[ ljhqS[ w'ng rjv[ WiJc[ dr,y dWnj dsY m$$ Rpl lq[G

Page 1081: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

35

dHlsg hjva qlag rjvg lg m qhJfpit sg d*fj ds=LBg hg bV"tgqlag s[S rjvg hp.sg ] l.a Vi{S dl>z ug V[ WJh xC w[ w'ngs[ WiJc[ dr,y dWnj ds,aj Rpfi.a dHlsg zirjvg rg bj eHg ba[RplV[ Vqlwji wgag m h;Pi V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##s[rg b"hljhqS[ a[ij fag W{nj ]@ dlbjS v{ hpS W.sj WdSbj ]@ b,De[ Vhklg m dHl} WpvjRpSj Vhk dur[G W{nj ] W{nj idhS s[ m hpwq q>Vw[ Rph WgWg rg Rpls[ w'v uj W{ng wpN lq[G Rpfi.a h;Pi V[ bjrj;s[ w[ dHV%J s'hJ } w'v l,s w[ hpwq wgaj@ ##hpS aplk s'V'G v.eiA,w w[ bjY m$$ hpwq bVplji v.ei A,w w[ hj;i h'H[ Rpfi.a WyVwgaj@ ##zi ujY aP. ri lijf rjv[ i,eC[ NeC[ dr,y Vj bjHk@qla ijhk a[i[ lF w.q hpS bjfS[ bjf hg hp.s[ idhSe[ m$$

bdy>a w.q widh f+F daV w[ duV hdi wj Vjqp dfbjij mm\l'idn q^ 3|

hpwq bVplji zi eH[ ws[~ws[ bj w[ siLV wi uJsj hp.sjlg@ s,ls[ hp.s[ lV dfaj ug idh>sj qla duhj hg lg m bjf ugrg dHl} #qla$ wdh w[ WpvjMs[ hp.s[ lV m

qhj dWtjsg splB bfrjsg a[ fpVga l.eji[ mm\dHh f+l.e r,Dc[ N.cj dl>z a'G lpdSbj m|

bjf WpNjH[ l'Hg WPN{ mm

dHw lq[G f>Ddca l+g ijq dl>z ug siLV wiV bjH[ Vjv wpNf+[qg hjwq dl>z de,v@ epiqpt dl>z qvPw[ a'G lg@ f+[qg Vjv lV mdHaV[ hg Vjq dqv[ hV m lF V[ Vqlwji wgag@ dsV dAfS sjlqJ lg m wpN l.ea b,De[ hg W{ng lg m eiqg sj q"lq ljrS Fjs'Gsj qhgVj lg@ r,B qi'Cj WCj lg@ hjwq dl>z de,v V[ W[Vag wgag@

Page 1082: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

36

qhjiju r,B WCj ] W{dnbj Vhk uJsj@ wpN q[hi wi' m n.cg hrjyvj dsY@ eiqg hB[ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ dHM wi'ljc[ dB,Dv[ RpKa[ v'B fHg ]@ qPZg Fjr dw fp,ng ] Rplsj qP>h dH,Zi} wiw[ dl,Zg wi dsY@ n.cg hrj y,v fr[eg m hpwq bVplji dHr[Ghg wgaj@ wiV sg s[i hg lg r,B qi'C dr,y n.cg hrj y,v fHg mdu,Do[ b,De[ aV rjv[ w,fC[ Vhk lg i,Dt[ uJs[ Rpo[ yjsiJ sgbJWp,wvJ qjiVgbJ fHgbJ m WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##de,vj@dwl[ lq[G dHV%J v'BJ df,DA[ Vj vdCY@ dHV%J dr,y wpN Vhk ljc[Vjv hg lF wpN ] m$$ ngw dHl lq[G hg hjwq dl>z de,v V[ W[Vagwgag m ug qhjiju WtL vr'@ q[i[ fjfg qV dr,y dHl v'B } y'igyp,w w[ v{ ujS sj dtbjv bjdHbj lg W?L v{Sj m h;Pi V[ h,lw[ WyV wgaj@ ##w'Hg e,v Vhk Lp,Z ] m$$ Rpfi.a l.ea dry'G dH,wf+[qg V[ W[Vag wgag qhjiju dH,w qLgV Vrg y,vg ] m duls[ RpKa[dH,w wjvj duhj diwjic i,ts[ hV@ Rpl dry'G ejS[ sg bjrj;dr,y W.sj W'vsj ] m b,De'G WjWj ug V[ WyV wga[ W.sj W'vsj h{dw FPa dwM sjsj ug@ b,De'G l+g ijq dl>z ug W[Vag wgag ughJ qhjiju l,a ]@ Rpl dr,y wjq~*'Z~v'F~q'h h.wji s[ FPa W'vs[hV@ epiP WyV ]@ ##b>ai v'F FRpw{ dulp wpaj$$ b,De'G WjWj ugV[ h,l w[ WyV wgaj@ ##ngw ] f>Ddca ug dHl iq; } aP.Wp,DdNbj ] m

bjf WpNjH[ l'Hg WPN{ mmdulp bjdf lpNjH[ dalp lFp dwA lPN{ mm

\rji qjN wg|\dHh f+l.e l+g ijq dl>z ug s[ FjSu[ Ljlaig ug V[ lpSjdHbj m|

Page 1083: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

37

behp s[t{ dfAhp s[t{ apN a[ whj Afjr{ mm

dHw rji da>V yji f+[qg ap.e rjvg Vei a'G siLV wiVrjla[ y,v fH[@ dHV%J dr,y dH,w l[rw dulsj Vjq FjHg q>evdl>z lg m b,De[ rg siLV wiV bjMsj ba[ wHg~ wHg dsVWjWj ug fjl hg idh>sj lg m fpijSj l[rjsji lg m ila[ dr,ysPu[~ljogbJ V[ fp,DdAbj q>ev dlbJ aP. b{V[ dyi a'G WjWj ugw'v bjMsj uJsj idh>sj ]@ ws[ wpN r[dtbj rg ]@ b,De'G q>evdl>z yp,f hg dihj dwl[ w.q wiw[ dHV%J V[ Fp,y' q>cg dry'G sghg h' w[ ujSj lg m lji[ ujS[ Fp,Dy' q>cg fhp.y eH[ m Rpo[ dH,wspwjV a'G fajdlbJ sj f+Ljs v{ w[ dHV%J da>VJ V[ dH,w ljog} xCj ds,aj ba[ Fp,Dy' } api fH[ m dul} dHV%J V[ f+LjsxCjdHbj lg m ijh dr,y RplV[ dH,w s' fajl[ qP>h dr,y fj vH[r[t w[ q>ev dl>z V[ dwhj dHh f+Ljs aJ uPnj h' debj qhjijuV[ q>uPi Vhk wiVj RplV[ h,l w[ e,v Bjv ds,ag a[ dwhj qhjijudwhCj r[ts[ hV m t{i dul lq[G yji[ c[i[ fhp.y[ lF V[ Vqlwjiwgag m f+Ljs i,tS rjv[ } l.W'ZV wiw[ WyV wgaj@ ##WHgaP. s' fajl[ tj w[ hg hB debj lji[ tj v{Gsj qhjiju dwhCjr[ts[ hV@ hpS uPnj f+Ljs blk Vhk v{Sj m$$ Rpfi.a f+LjsRpl} ypwj ds,aj dxi WyV wgaj@ ##ijh dr,y aplk q>ev dl>z} fp,As[ lg aP. l.aJ w'v wg r[dtbj ]@ hpS s,Dl' h'i wgdrtjvgH[ m$$ aJ dxi lF V[ qjxg q>eg WyV wgaj@ ##LpZ ]$$dxi q>ev dl>z } bjfS[ fjl i,t dvbj m sPli[ ljogbJ }

Page 1084: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

38

bjdebj s[ w[ a'i ds,aj apiV lq[G RpV%J } ajwgs wgag@ ##dwdwl[ ljZP sg f+gdtbj Vhk v{Sg yjhgsg m$$

\dHh f+l.e q>ev dl>z V[ dH,w rjig wv[igG bjRpS RpKa[ lpSjdHbj lg m|

wWgi qVp ujV{ lF WjaujVa hg bRpeVp wi{ mm

dHw wJeC Vei sj V.Wisji WjWj ug sj l[rw lg m bjMsjba[ l[rj rg wisj m ws[~ws[ bjdebj v{ w[ bjfS[ zi ydvbjuJsj lg m dH,w rji WjWj ug rjla[ sp,Z v{ w[ bj dihj lg ila[dr,y dHlsj dH,w dq,ai dqdvbj fp,DdAbj V.Wisjij dw,Do[ uj dihj] m a[i[ dli $a[ wg yp,Ddwbj ] a[ V.Wisji V[ dwhj Fp,Dy' WjWj ugs[ siLV wiV uj dihj hJ ba[ q[i[ dli RpKa[ sp,Z ] Rpo[ v{ ujdihj hJ m Rpl} V.Wisji V[ fp,DdAbj aP. dw,Do[ uj dihj ] ba[ a[igc,W dr,y wg ] RplV[ s,Ddlbj q[ig c,W dr,y LijW sg W'av ]b,De'G V.iWsji V[ dwhj WjHg Rpo[ LijW rjvj W.sj Vhk uj lwsjaP. LijW Wjhi hg i,t w[ q[i[ Vjv b,De[ b>si ujHk ba[ hpS aP.fgrk Vj RplV[ dwhj dw Vhk fksj dHh Wjhi hg i,t w[ ujrJejWjWj ug s[ blojV s[ V[C[ bj w[ RplV[ Wjhi i,tS s[ WhjV[ dH,wfjl[ uj w[ f+>DaP W'av b,De[ rJeP. c,W dr,y hg i,tg a[ b>si Vjvhg v.z debj@ uj w[ Vqlwji wiw[ V.Wisji s[ Vjv hg W{ndebj h;Pi V[ WyV wgaj@ ##V.Wisjij a[i[ ljog V[ a[i[ Vjv NPnjWyV wgaj ] m$$ V.Wisji V[ fp,DdAbj qhjiju dwr[G b,De'G h;PiV[ WyV wgaj@ ##dHh LijW sg W'av b>si Vjv v{ bjdHbj ] m$$V.Wisji V[ fp,DdAbj a[ Rph qp,wi debj wdhS v,ej@ ug q[i[ w'vs' W'avJ lV dHw LijW rjvg@ sPug fjSg rjvg m LijW rjvg

Page 1085: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

39

aJ q{G Wjhi i,t bjdHbj hJ dHh aJ fjSg rjvg W'av ]@ h;PiV[ WyV wgaj@ ##b,Aj dxi fjSg rjvg hg h'H[eg m Rpfi.a V.WisjiVjv WjWj ug WyV wis[ ih[ dxi V.Wisji V[ bjdebj q>egbjdebj dqv eHg m s'r[G Wjhi bjH[ df,DA[ df>c } y,v fH[@ wpNsPi ila[ dr,y Vjv s[ ljog V[ dwhj V.Wisjij a[i[ l.aJ dr,y w'Hgajwa Vhk V.Wisji V[ fp,DdAbj a{} dwr[G faj v,ej aJ RplV[LijW rjvg ljig e,v s,lg a[ dwhj q[ig c,W dr,y LiJW sg W'avlg m q{G l.aJ s[ fp,AS RpKa[ dwhj dw q[i[ w'v fjSg rjvg W'av] a[ Rph q>V eH[ u[ l.aJ w'v ajwa hp.sg aJ Rph LijW sg W'avc,W dry'G wTj w[ q{} NPnj wi ds>s[ dHM wdhw[ RplV[ c,W dry'GLijW w,Tg a[ r[t w[ ]ijV h' debj@ i.e fjSg riej lg us'GT,wS t'dvbj@ l,yqp,y fjSg hg dVwdvbj m ]ijV h' w[ wdhS v,ejV.Wisjij q{} WtLj w[ v{ bj@ q{G WCj fjfg hJ@ q{ RpV%J s[ ljhqS[NPn W'dvbj dxi Wjhi bj w[ RpV%J RpKa[ L.wj wgag Rpfi.a V.WisjiV[ dwhj dw b,u bjfJ apis[~apis[ sPi bj yp,w[ hJ Vjv[ dH,w w.qq[ij rg ;iPig ] q{G b,De[ fhp.ySj ] m V.Wisji bjfS[ w.q b,De[yvj debj m fi Rph rg Vjv dihj Wji~Wji WjWj ug w'v v{ ujw[ WtLjRpS rjla[ aiv[ wisj dihj m dH,w dsV V.Wisji V[bjfS[ Vjv v{ w[ Fp,Dy' bjRpS sj dryji WSj hg dvbj m bjfS[dVIq bVplji zi'G sp,Z v{ w[ WiaV dr,y fj w[ dli $a[ yp,w w[bjfS[ ljog } Vjv v{ w[ wJeC a'G y,v w[ Fp,Dy' fhp.y eH[ m s'hJV[ Vqlwji wgag m Rpl LijW rjv[ V[ h,o u'C w[ bjfSg evagsg dtqj q>eg m b,De'G WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a{} w'Hg w.q s,lgH[a[ wi[Gej m$$ RplV[ W[Vag wgag ug ;iPi wiJej m hpwq wi' aJhpwq h'dHbj@ ##aP. ÉÈÉ qjvj fdhvg fRpCg sgbJ x[iVgbJ hV m$$RplV[ dwhj ug bjf ug s,Dl' dwr[G x[iVgbJ hV@ h;Pi V[ qjvjbjfS[ h,o dr,y v{ w[ qp,t a'G fdhvg fRpCg fC% w[ lpSjHg a[ WyV

Page 1086: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

40

wgaj dH>N wiVgbJ hV m Vjv hpwq wgaj@ ##b,De[ a'G LijW VhkfgSg@ qjl Vhk tjSj m h'i duhCgbJ epfa a[ eva e,vJ Rpls[qV dr,y rlgbJ lV ba[ wisj lg lF ;jhi a"i $a[ s,l w[ hpwqwgaj@ b,De[ a'G dHh ljigbJ W.s wis[ ba[ dxi hpwq wgaj@##Wjdvbj dHl sg ljig Lijb wirj w[ ljc[ ljhqS[ hj;i wi' m$$hpwq bVplji Lijb wirj w[ h;Pig dWnj w[ h,o dr,y qjvj xC%jw[ dli a[ h,o i,t w[ fdhvg fRpCg sj ujf wirj w[ ##wdi hpwqpqladw hop Zdi dryhp qjdi wTgbJ WpdibjHgbj mm$$ s[ WyVbVplji hpwq wgaj@ ##LpZ ] a[i[ lji[ epVjh WtL[ m$$

\dHh f+l.e wJeC rjv[ V.Wisji hi dsbjv dl>z a'G lpdSbj|

duldh dstjv[ qhvp dalp V dqv{ Zjwp mm

dHw dW+Z W+jhqS h,o dr,y l'Bg xCw[ WCg qpLdwv Vjvapisj~apisj Fp,Dy' fhp.dybJ fdhi[sji ijhk bjdebj v{ w[ b>sibjdHbj@ Vqlwji wgag m l.a Vi{S dl>z ug qdhdSbJ rjv[ f,Dt[sg l[rj wi ih[ lV@ WgWg u{ w"i hpwq bVplji lptqVg ljdhWsj fjn lpSj ih[ lV m qhgVj f'h sj b>a sg lisg@ h;Pi s[ aVRpKa[ Wlai rg w'Hg Vhk@ W.ejvg wpCaj u' ws[-ws[ fdhVs[ lV@b,u Rph rg ligi RpKa[ Vhk lg RpKa'G f,tj h' dihj lg m dHh RpV%JdsVJ sj d;wi ] du>Vg dsVk b,a sg lisg dr,y A,fCJ sj fjSgrg u.q debj lg@ dW+AJ s[ f,Da[ rg lp,w eH[ lV@ lF wpN r[tw[W+jhqS ]ijV duhj h' debj a[ Rpl} r[tS lji hg h;Pi V[ WyVwgaj@ ##uea epiP aP. dul w.q vHg bjdHbj ]G@ Rph e,v wiljc[ r,v qV sgbJ deSagbJ A,c s[h$$ RplV[ l.ld*a s[ lv'wfC%[ Vjv h,o u'C w[ w,fC[ sg N'vg b,De[ wiw[ drAj ds,ag@ h;Pi

Page 1087: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

41

V[ WyV wgaj@ ##w[lij dHl} wg whgH[ dHlV[ aJ N'vg drAj ds,ag]@ w[li dl>z V[ WyV wgaj qhjiju s[ dsY@ u' wpN q>esj ]dryji[ sg FBwS qp,w ujr[ WCg qpLdwv Vjv sPi a'G y,v w[bjdHbj ] a[ i' rg dihj ] m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##w[lij i'GsjaJ wHg ljvJ a'G dxi dihj ] m w[lij dl>z V[ dwhj qhjiju q[hiwi' i'GdsbJ } hljRpSj rg bjf ug s[ h,o ] m b,De[ w'Hg tjvgVhk qpdCbj dHl} rg tjvg Vhk q'CVj m WjWj ug V[ WyV wgaj@##fjn sj F'e f{ ujr[ x[i e,v wiJe[ m$$ fjn sg lqjfag Rpfi.aRpl} w'v l,s w[ hpwq wgaj@ ##bjfSg ljZVj sj dur[G~dur[GdWiaJa h'dHbj ] lpSjY m hpwq bVplji Rpl W+jhqS V[ ljigdrdtbj lpSjHg m ug 12 ljv q{G xv xpv tj w[ u.ev dr,y af,Ddlbjwgag@ Rpla'G Wjbs bjfS[ epiP s[ hpwq bVplji agio Ijaijwgag ( ria i,Dt[@ ws[~ws[ w'Hg f+wjL sg Nvw duhg r,usg ]Rpl r[v[ dWiag } dHM qjvPq hp.sj ]@ dur[G df,A[ } w'Hg lp,B ds>sjh'r[ m dxi ligi } owjrB dViWvaj duhg h' uJsg ] m wHg~wHgdsV Rpsi[rJ duhj idh>sj ] Rpl lq[G qdibj Vhk uJsj@ wHgrji dya wisj ] qi hg ujrJ dxi yjhp.dsbJ a'G rg q"a VhkbjMsg qi Vhk lwsj m WCg ailI'e hjva ] q[ig m

W[~wl hP. W[ Vrj hP. q[ij qjuij bugW mmdqvaj Vhg ] w'Hg q[i[ sis wj aWgW mmsirjuj a[ij A'C whJ ujdH Idh eigW mm

hpS q{G dwa[ ujS I'ej Vhk dihj@ bjf ug b,De[ epiP VjVwsj rjlaj fj w[ W[Vag wisj hJ@ ail wi' sgVj Vjo m W[Vag lpSw[ WyV wgaj@ ##WHg w[lij dqhVa aJ WCg wgag ] y,v' bjfSjbtgivj lqJ ] wpN s[ ds>s[ hJ@ Wjdvbj dHlsj fdhvJ dHLVjVwijY dxi Lijb wijw[ ljc[ ljhqS[ dWnjY m$$ hpwq bVplji lFwpN wij w[ dvbj yiVJ dr,y dWnjdHbj a[ W[Vag wi ds,ag m

Page 1088: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

42

qhjiju Rph W+jhqS hj;i ]@ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##f>Ddca ugbjfSg WJh lj} xCj s[ m$$ RplV[ WJh b,De[ wiw[ dwhj vY qhjijuxC vr' WJh xC w[ WyV wgaj@ ##ljc[ r,v RpKa[ } r[t m$$ RplV[ Rpfi r[t w[ dHM b,tJ W.s wi vHgbJ dur[G lPiu r,v r[t w[dli ywij uJsj ] m dH,w rji Vgrk fj vHg dw duaVj lqJ h;PiV[ h,o xCg i,Ddtbj RplV[ Z"S Vgrk wig i,tg WjWj ug V[ RplsgWJh A,c w[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj dHl} xC w[ ljc[ ljhqS[ w'ngs[ WiJc[ dr,y dWnj s[ m hpwq bVplji l.a Vi{S dl>z ug V[ w'ngs[ WiJc[ dr,y dWnj ds,aj m dH,w dsV a[ dH,w ija dHl[ ai%J hgdWaj ds,ag m Vj Rph Rpdnbj Vj dwl[ V[ WjWj ug s[ hpwq WQ{iRpnjdHbj m dxi hpwq wgaj ci'vg rjvg WgWg u{ w"i } wh' dwdHl} f+Ljs dvbj w[ Awjr[ dHl} f+Ljs AwjRpS r[v[ Yb> m l'h.bjrj; s[Sg aJ dHh W'v w[ f+Ljs Adwbj h,o lp,Dy[ wij w[ h;Pigdr,y Wpvj w[ WyV wgaj@ ##uea epiP Yb> l'h. aP. b,De[ rg ufsjlg a[ hpS rg ufsj ]G wg xiw ]@ RplV[ W[Vag s[ iPf dr,y h,ou'C w[ dwhj a[igbJ iq;J aP. ujS[ q[i[ FerjV Yb> l'h. ufjRpSrjvj aP. hg ]G@ uea epiP rg aP. hg ]G@ q{G Vhk m

q{ Vjhg f+F lF dwAp a[ij mmaJ hpwq wgaj@ ##ujRp aplk hpS dxi api w[ dryi'$$ dxi

fp,DdAbj@ ##dur[G b,e[ a[ig dWiag Bp,Bsg lg@ hpS aJ Vhk Bp,Bsg m$$Rpl V[ s,Ddlbj Vhk qhjiju@ hpS aJ dH,w il ] m Vjq dlqiVliW q{G Fea dvrZji@ aphjcg d*fj ] WyV wgaj m u[ w'Hg a{}epiP sj Vjq fp,DA[ aP. ljcj Vjq Vhk v{Sj@ fdhv[ epiP sj Vjq hgs,lSj dHh ljcj hpwq ] m

bSh's[ bjfp r.cjH[ mm w' b{lj Feap lsjH[ mm\dHh rdcbjHgbJ WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sgbJ|

\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj m|

Page 1089: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

43

w'Hg drivj bjfV wga mml.de yiV wqv qVp lga mm

qhJfpit sg q[hi uVqJ~uVqJ sg wqjHg wiw[ hg hp.sg ] mr,cj~A'Bj@ bqgi~eigW@ fdC%bj~bSfdC%bj@ y.ej ba[ q>sj lFspdVbjrg W.dsbJ sg dVejh dr,y h.ps[ hV m qhJfpit sg q[hirils[ uv rJe hp.sg ] m du,Do[ ril fH[ lF DFiq F[s dqB eH[ mdH,w rji s' f+[qg@ Vjv dHV%J s[ sl wp ljv sg dH,w vCwg bjfS[dfAv[ ljogbJ } dqvS vHg dH,Do[ ndhi eH[@ dwMdw RpV%J VjvdHwiji lg@ iP.qg rjv[ c[i[ dHw,Dn[ h'S sj@ dHh Rpl dHwiji bVpljidH,Do[ fhp.y eH[ ba[ dfAdvbJ sg Rpcgw wiV v,e[ m s' W.s[ aJwpN df,A[ hg ih[ m dHV%J Vjv u' vCwg lg Rph F,u w[ WjWj ugs[ V[C[ fhp.y eHg a[ Vqlwji wiw[ W'vg qhjiju q,oj B[wsg hJ mWjWj ug b,De[ bjfS[ h,o RpKa[ h,o dHM x[i ih[ lV dur[G wpNljx wigsj ] m dHl vCwg s[ q,oj B[wS sg bjrj; lpS w[ bjfug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##w.dVbj bj eHg ]G m blk a{} Rpcgws[lg m$$ b,De'G vCwg V[ bjdtbj hJ qhjiju m dxi WjWj ug V[fp,DdAbj@ ##w.dVbJ a[i[ Vjv w"S ] a[ b,De[ dw,Do[ uj ih[ h' ($$ dxivCwg V[ Rpai dr,y s,Ddlbj ug q[i[ Vjv dH,w q[ij yjyj a[ Rplsjfp,ai ] m blk Fea[ drbjh uj ih[ hJ m dH,Do[ Vjv s[ ljo sgRpcgw wi ih[ hJ m RpV%J Vjv dHwiji b{o'G dqvS sj lg m dHaV[dyi vCwg } WjWj ug Vjv e,vJ wisg r[t w[ dHV%J s'hJ V[rg bj Vqlwji wgag m aawjv hg h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aphjc[Vjv s[ ljog aJ lCw RpKa'G v.zg uj ih[ hV@ ujRp A[ag wi' RpV%J

Page 1090: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

44

Vjv uj dqv' m$$ RpV%J dry'G dH,w r,cg Rpqi sj W;pie@ Rph RpntCj h'dHbj ba[ qp>c[ ba[ vCwg } wdhS v,ej bjY A[ag wi'y,vgH[ m f+>DaP vCwg aJ dHM WjWj ug w'v W{ng dur[G dyiJ a'GbjMsg uJsg h'r[ m hpS Vj ujSj yjhp.sg h'r[ m h;Pi V[ h,l w[WyV wgaj@ ##w.dVbJ ujh uj w[ drbjh r[t wpN v,cP uv[WgbJljc[ rjla[ v{ w[ bjHk m$$ Rpfi.a vCwg yp,f yjf RpV%J Vjv apifHg m uJs[ lq[G wHg r[i df,DA[ qpC~qpC w[ WjWj ug r,v r[tsgihg m dur[G Rplsj qV h;Pi s[ yiVJ dr,y v,Ddebj h'r[@ dfbjif{ debj h'r[ f>u l,a dsV Wjbs lF qpCw[ WjWj ug fjl fhp.y[Rpl lq[G Rph vCwg lF a'G b,De[ lg Rpls[ w'v ipqjv dr,y W.V%[h'H[ v,cP uv[WgbJ lV m F'v[ Fjb WjWj ug b,De[ i,t w[ wdhS v,egvY ug@ bjfS[ v,cP uv[WgbJ h;Pi WC[ h,Dl[@ bjfS[ w'v v,cPuv[WgbJ sg f'Bvg i,t w[ WyV wgaj@ ##w.dVbJ a[ig F[Bj f+rjV] s,l a{} wg s[HgH[ ($$ RplV[ F'v[ Fj bjt ds,aj ug q{} dH,wrgi s[ dsY m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj dHl f'Bvg sg Lijbwiw[ v,cPbJ sg deSag wi' m$$ hpwq bVplji Lijb wiw[ v,cPbJsg deSag wgag duhC[ dw f>u lV@ s,Ddlbj qhjiju v,cP f>uhV m b,De'G WyV wgaj@ ##w.dVbJ aP. dH,w q>Ddebj fi h'Se[ f>urgi a[i[ fi Vj aP. Vj blk dHl l.lji dr,y h'rJe[ m$$ Rpl lq[GvCwg sg qJ rg w'v W{ng lg@ i' w[ wdhS v,eg@ ##qhjiju aplka[ dHh vCwg dw,Do[ ujRpe[ ($$ h;Pi V[ RpKai ds,aj@ ##ljcj lqJo'Cj ]@ dHl w.dVbJ sg bjiuj rg z,B ] m Rpfi.a s'hk fjlkyp,f ria eHg m wpN lq[G Rpfi.a WyV wgaj@ ##h'i u' wpN dwl[V[ q>eSj ] q>e vr' dHl w.dVbJ s[ dlsw V[ lF } i.e vj s[S[hV m$$ dwl[ V[ wpN Vhk q>Ddebj dxi WyV wgaj@ ##Wjdvbj dHlw.dVbJ sg a[ dHls[ qJ dfRp sg Lijb wirjY m$$ Lijb wiVRpfi.a Rpl w.dVbJ } WyV wgaj@ ##w.dVbj aP. rjdhepiP~rjdhepiP

Page 1091: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

45

udfbj wi[Geg ($$ RplV[ WyV q>V w[ hJ wi ds,ag m ug udfbjwiJeg dHl lq[G vCwg sg dVejh WjWj ug s[ dyhi[ RpKa[ dBwgh'Hg lg m dur[G bjdtbj ]@ ##btg f+[q wljHgbj hdi hdi Vjqpdft>dV$$ rjvg hjva WSg h'Hg lg@ ##y.s yw'i f+ga ] vjdH ajidVhjv{$$ WyV wgaj ##uj w.dVbj a[ij uVq qiV w,DdBbj debj mepiWjSg sj WyV ] ^

lxv lxv FHg lxv uja=j mm bjrS ujS ih[ dqv[ ljZj mm\l'idn q^ 5|

WCg s[i h'Hg dHh f+=l.e WjWj HgLi dl>z ug duhC[ WjWj t[qdl>z ug a'G fdhv[ l[rj wijMs[ lV dH,w rji RpV%J fjl'G Fp,Dy' bjH[lg lpdSbj lg m

wdh idrsjl bwo woj Whp wjdH wigu{ mm

dHw rji qvPw[ a'G l.a l+g ijq dl>z ug siLV wiV bjH[ mVjv wpN l.ea rg lg l.a l+g ijq dl>z ug sg l.ea dr,y dH,wb{lj f+[qg lg duls[ qV dr,y dH,Do'G s[ l[rw hpwq bVplji dwa[ujSj hpwq v{ w[ ujSj u[ W{nSj aJ rg hpwq bVplji du,Do[ ba[dul ai%J wdhS Yr[G hg W{nSj uJ f{Sj dH,Do'G a,w dw dwl[ l[rjsjiV[ u.ev fjSg rg fp,A w[ ujSj m dul fjl[ wdhS Rpl fjl[ hgujSj m Rph dHh lF wpN r[t w[ ]ijV h'dHbj@ dxi bjfS[ ljoghjwq dl>z de,v } wdhS v,ej@ de,vj WHg dHh wg e,v h'HglF wpN l.aJ } fp,A w[ hg wiVj dH,Do'G a,w dw op,wSj a[ dfLjWwiVj dHh rg l.aJ } fp,A w[ dHh aJ WCg bS'tg e,v h'Hg m u[dwl[ Wjhi sPi ujSj h'r[ aJ fp,DA[@ x[i aJ ngw ] V[C[ a'G V[C[

Page 1092: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

46

w.q a[ ujSj dxi rg fp,A w[ q{} dHh e,v y.eg Vhk v,eg@ u[Fvj WQ{i fp,DA[ w'Hg yvj ujH[ dxi wg h'r[ej ( b,De'G hjwq dl>zde,v V[ bjdtbj Fijrj dH,Do[ dHh' hg qdibjsj ] m dwl[ ;iPigw.q hjwq dl>z de,v a[ Rph f+[qg Wjhi bjH[ dxi hjwq dl>z V[bjdtbj bjfJ dH,w rji fp,A w[ Wjhi bj eH[ hJ Rph wdhS v,ejaP. dH,Do'G b>si yvj ujh a[ q{} ap.e rjvg w.q ] q{G dWVJ fp,DA[a'G uJsj hJ r[tsj hJ Fvj wg hp.sj ] hjwq dl>z V[ dwhj FijrJa[ig qi;g ] q{G aJ Vhk wdh>sj dw aP. dWVJ fp,DA[ a' ujh m qhJfpitJsg i;j a'G Wjhi w'Hg w.q wiVj y.ej Vhk hp.sj Rph f+[qg W'dvbjap.e rjvg V[C[ hg ] b,De[ q{G wHg rji debj~bjdHbj hj m dwhCjdryjv[ sdibj fji wiVj ] u' qpLdwv h'r[ej@ q{G Vhk fp,AsjdHl ai%J wdh w[ Rph f+[qg yvj debj m hjwq dl>z s[ i'wS $a[rg Vj ipdwbj lr[i[ dsV yC%V s[ lq[G sj apdibj lPiu dAfSs[ lq[G WCg Wpig ligi sg hjva Fp,tj dahjdHbj rjfl bj debj mhjwq dl>z V[ fp,DdAbj lpSj wg hjv ] m Rph W'dvbj de,vj u' q[ighjva h'Hg u' wpN q{G r[dtbj Rph q{} hg faj ]@ q[i[ rieg dwl[spLqS Vjv rg Vj h'r[ m y,v q{} qhjiju w'v v{ y,v m q{G bjfSgFp,v WtLj vrJ m b,De[ Rpl} r[tS lji hg b>aiujqg WjWj ugh,l w[ wdhS v,De[@ ##bj WjHg hjwP de,v s[ ljogbj@ q>cg a[ap.erjvg s[ dryjv[ a[i[ Vjv wg rjfig l,Dy'~l,y lpSj m$$ dxi RplV[hpwq bVplji u' rdiabj lg@ lpSjdHbj m qhjiju q{G dH,Do'G q>cga,w aJ WC[ bjijq Vjv debj m b,De[ v.zS lji hg q{} Vhkfaj hV[ig dwl fjl[ a'G bjHg m hV[ig bjMsg rg ] a[ o'Cg Whpagdslsg rg sPi a'G ] faj v,e uJsj ] m u[ ds,lsg aJ q{G q>cgdr,y tC% uJsj m fi lF wpN dHls[ RpvB hg h'dHbj m dHla'G b,De[WCg b"dtbjHg Vjv s,l wp wiqJ debj h'rJej@ ;'i sg hV[ig

Page 1093: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

47

lg q{G b,De[ wsq i,tsj@ fi df,DA[ dBwsj df,DA[ m q[i[ f{i dVwveH[ q{G dc,e dfbj m dHM RpKnsj a[ dcesj q{G wpN h'i rgh wpwsq debj h'rJej m dxi F[cJ W,wigbJ a[ eZgbJ duV%J RpKa[WpCgbJ W{ngbJ e,vJ wisgbJ h,lsgbJ lpSsgbJ lV mqei~qei bjsqg rg Whpa api[ uJs[ lV m q{G dH,w fjl[ h' w[ tC%jh' debj btgi } o,w w[ q{G aJ ljij lqJ Rpo[ W{n w[ v.zjdHbjF[cJ W,wigbJ dH,w fjl[ } v.zg eHgbJ faj Vhk Rph wg WvjrJlV m q{G aJ b,u a,w Vj b{cg hV[ig a[ Vj b{lkbJ F[cJ~W,wigbJr[tgbJ hV m ljig Rpqi v.z eHg fi dHh lF wpN bV'tj hgs[dtbj btgi } q{G ci[ h'H[ V[ Rpo[ qV dr,y hg bjfSg evagq>Vg a[ dxi hV[ig rg W.s a[ W,wigbJ lF wpN dslS' W.s h' debja[ uJ Rpo[ q{G w,v%j a[ o'Cj duhj liPu tCj lg a[ qV q[ij Whpacdibj h'S wiw[ b,De[ Vhk uj ldwbj m df,A[ } aphjc[ yiVJdr,y c[i[ w[ fhp.y debj m d*fj wi' q{o'G Whpa Fp,v h'Hg q[ig Fp,vWtL dsY m q{} hpS Whpa ci v,e dihj ] m WjWj ug V[ WyVwgaj@ ##aP. ci Vj$$ dHaVj wp aP. r[t w[ hg q>VSj lg #Lp,Z ]$ ujhuj w[ v.ei dabji ]@ b>V fjSg A,w m dHl} b>V fjSg AwjYdxi hjwq dl>z de,v V[ hpwq bVplji Rpl} Vjv v{ uj w[ b>VfjSg AwjdHbj a[ dxi ija ljig Rpo[ dWajHg dur[G WjWj ug V[f{S l"S sj hpwq wgaj a[ dHl f+[qg V[ Rpl[ ai%J hg f{ w[ ijaw,Bg dsV ydC%bj aJ lF RpKn[ a[ Vjv rjv[ A,fC dul} h;Piavjb wdh>s[ lV@ qP>h h,o Z'aj m Rpfi.a WjWj ug fjl fhp.y w[bjdebj q>eg m h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##dw,Do[ ujSj ] ($$ dHlV[ ba[hjwq dl>z de,v V[ s,Ddlbj ug qvPw[ ujrJe[ m b,De'G h;Pi V[ h,lw[ WyV wgaj@ ##dwM@ ap.e rjvg Vhk ujSj ($$ dHlV[ dwhj u[hpwq wi' aJ ujrJe[@ dy,a aJ wisj ] dw F{S } dqv bjrJ m

Page 1094: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

48

h;Pi V[ WyV wgaj@ ##hJ WjHg V[C[ bjdHbj ]G F{S } ;iPi dqvSj] m$$ tpLg dr,y W{n[ r[t w[ RplV[ W[Vag wgag qhjiju w,v rjvge,v wg lg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##w,v rjvg hV[ig dr,ywvu'eSj bjf' bjfSgbJ f,tgbJ v{ w[ uj ihgbJ lV m u[ aP.bjdebj v{ w[ uJsj aJ a{} Rpl lq[G Vj apiV ds>s[ m Rphwvu'eSj ljc[ fjl'G bjdebj v{ w[ dwa[ h'i yvgbJ eHgbJ hV maP. hpS cik Vj apiV v,Ddebj } WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##aplkuJs[ lji hg q>ev dl>z } ljc[ r,v z,v dsRp m dHV%J V[ ldaWyV wgaj m Rpfi.a hpwq bVplji ap.erjvg ydvbj debj@ hjwqdl>z de,v rg dHls[ Vjv hg debj m

\dHh f+l.e iaV dl>z dT,Dv'G V[ hjwq dl>z de,v a'G lpSjdHbj a[ dvtjdHbj m|

aP lF qdh riadh bjdf wpsida s[tjrhg mm

hpwq bVplji hjwq dl>z de,v ba[ sPlij f+[qg ap.e rjvgVei fhp.y[ m q>ev dl>z } WjWj ug sj lpV[hj s[ w[ dwhj aP. hpS[hg Fp,Dy' fhp.y a{} WjWj ug V[ Ijs wgaj ] m Rpfi.a Rph f+[qga[ hjwq dl>z de,v Rplsg F{S s[ zi fhp.y[ lp,t bV.s fp,Ag mRpfi.a WgWg V[ fp,DdAbj WjHg a[ij dHwiji aJ w,v bjRpS sjlg a[ w,v dwM Vhk bj ldwbj ( lp,t aJ ] aJ RplV[ w,v rjvgbjf Wgag ljig dr,Ddobj lpSjHg a[ s,Ddlbj@ F{S q[i[ Vjv aJ w,vdHh wpN rjfdibj m dHh FjSj ridabj Rph ba[ Rplsj fagwdhS v,ej w,v aJ hV[ig bjHg hg Vhk m u[ aP. Vhk bj ldwbjaJ Vj lhg@ fi NPn aJ Vj W'v m hV[ig hBg a'G aP. b,De[ bj uJsj mijh dry'G df,DA[ dwM qpdCbj RplV[ s,Ddlbj q{G NPn Vhk W'vsj q{G

Page 1095: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

49

b,De[ bjRpSj hg Fp,v debj m w,v q{G iP.qg rjv[ l.aJ s[ c[i[ a'Gapdibj hg H[o[ bjRpS vHg lg dw quWPig dr,y cis[ h'H[ } df,DA[qpCVj dfbj m Rplsg F{S V[ s,Ddlbj WjHg hV[ig aJ w,v bjHghg Vhk m lji[ df>c dry'G du,Do[ ug wi[ fp,A v{ fi duhCg iP.qg rjv[qhjiju sg aP. e,v wisj ] Rph q{G q>V lwsg hJ m Rph u' yjhpSwi~wij lws[ hV m fi rgi RpV%J s[ hpwq WQ{i w,v dH,Do[ dwr[Gbj lws[ lg m RpV%J s[ hpwq q>VS rjv[ l[rw WC[ LiZjvP hV@WC[ f,Dw[ hV m Rph l[rwJ } wdh s[S dwl[ sg dh>qa ] hpwq q'C[ maP. y.ej wgaj uj w[ qjxg q>e vHg dHlsgbJ e,vJ sg hjwq dl>zde,v V[ hjqg Fig a[ s,Ddlbj Rpl Vjv dHl ai%J hg h'Hg ] m dHlhjwq dl>z de,v } WjWj ug ijrS sj fp,ai q[z Vjo s,ls[ hp.s[lV m dHh Rps'G ljc[ qpwjWv[ RpKa[ h' w[ vdCbj lg a[ lrjv urjWhpS rg WC[ wisj ] m lqNjH[ a'G rg Vhk hBsj m lpFjb dHlsjRphg ] m Rpfi.a dHlsg F{S V[ s,Ddlbj dw rgij a{} faj ] rghljv h'H[ q{} dH,w fp,a sg Fp,t ] u[ i,W t{i fjr[ aP. q{} rg iP.qgv{ y,v m lr[i[ bjRpS sg f,wg Zji w[ ija } bjijq wgaj m

\dHh f+l.e iaV dl>z dT,Dv'G V[ hjwq dl>z a'B lpdSbj a[ dvtjdHbj m|

epNg A.Vg Vjhg Wja mmepip VjVwp apnj wgVg sjda mm

WjWj ug WyV wis[ hp.s[ lV ##ljc[ w'v Rph bjH[ej dulsjljc[ Vjv dfAvj l.W.Z ] m dul V[ ljc[ w'v dwl[ lq[G l[rj dlqiVsg zjvSj wgag ] m RplV[ hg ljcj WyV q>VSj ] m ljo'G wpNv{S sj h,wsji rg Rphg hp.sj ]@ sPuj bj hg Vhk lwsj m u[

Page 1096: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

50

bjH[ej aJ tjvg qpC ujH[ej m hpS W{n[ hJ dHl df.c dry'G rg w'Hgdrivj hg bjMsj ] m df,A'G bj w[ V,w iedCbJ wiVe[ m dulVjv dfAvj l.W.Z ] o'Cg duhg ljcg l+'a lpS a[ F,u w[ dH,Do[ fhp.yuJsj ] m dHl[ ai%J ap.e rjvg dr,y dHl vCwg V[ WjWj ug w'vuj w[ bjfSg qpijs fPig h'S sj dVlyj wi dvbj m lqN eHgngw Rpo'G hg q[ig N'vg Fi lwsg ] m qV } dH,w ai%J b{lg tpLgh'Hg dur[G qjV'G lF wpN dqv hg debj h'r[ m ija Waga h'S Rpfi.adsV ydC%bj dHh da>V[ hjwq dl>z de,v ba[ dHh vCwg aglijRplsj FjHg Fp,Dy' rjv[ y,v fH[ m ila[ dr,y WjWj ug sgbJ dlxaJwis[ h'H[ apis[~apis[ Fp,Dy' fhp.y eH[ m h;Pig dr,y fhp.y w[ yiVJ$a[ Vqlwji wgag m dVIq bVplji bjfS[ Vjq dvtrjH[ m Rpfi.aWjWj ug V[ Rpl vCwg } fp,DdAbj@ ##s[rg a[ij f+LV wg ] ($$ RpKaidr,y vCwg V[ fp,ai sg q>e wgag m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##bjfSgLijb wijY m$$ Vgvj dl>z V[ hpwq bVplji lF qdibjsj wijHg mW[Vag wiV Rpfi.a WyV wgaj ##LpZ ]$$ s[rg fdhvg r[i hg bjHgu' q>Ddebj l' v{ eHg@ 3 rji dHh WyV wgaj Vjv h,ls[ ih[ tpLgbJWtL w[ v,cPbJ sj f+Ljs s[ w[ zi } drsjb wiV lq[G Rpl vCwg} WyV wgaj@ ##s[rg dHl a'G Wjbs u' wpN wijRpSj h'r[ qvPw[l+g ijq dl>z w'v fh.pySj Rph wiVe[ m$$ dHh rg dH,w wpsiagb,De'G a'G l.ea wiV sj dHLjij lg m l' lqNj ds,aj debj m

\WyV V.Wi 21~22~23 hjwq dl>z de,v a'G iaV dl>z dT,v'G qvPw[ dVrjlgV[ lpS[ a[ dvtrjH[ m|

Page 1097: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

51

wdi dlswp wiSg tiyp WjZhp vjde ihp Vjq[ mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl dH,w qvPw[ sj f+[qg dulsjVjq epiqpt dl>z lg m y.ej dlsw Fi'l[ rjvj W.sj@ l[rj wiVdr,y aafi idh>sj lg m dul rwa l+g ijq dl>z ug hpwq bVpljiqvPw[ yv[ eH[@ qvPw[ a'G l+g ijq dl>z ug V[ u' l[rj WjWj ug sgF[us[ lV@ Rpo'G dabji wgag w'Hg yg; qvPw[ a'G v{ w[ Fp,Dy' fhp.ys[lV m dwMdw WjWj ug sj l+g ijq dl>z ug } hpwq lg qvPw[ a'GWixg uJ f[n[ sg qdnbjHg dabji wiw[ i'; sg i'; Fp,Dy' F[uSgf{Gsg lg m Rph dabji wgag rlaP WjWj ug fjl fhp.yjRpSg m duV%J~duV%J sg up.q[rjig hp.sg RpV%J dry'G dH,w epiqpt dl>z lg l[rj dry'Gws[ Q{i hj;i Vhk lg hp.sj m e+dhlag ugrV rjvj f+>DaP lpFjbsj spirjlj ditg hg lg m dHl epiqpt dl>z V[ rg WjWj ug fjlbjfSg W[Vag wgag dw q[i[ Rpfi rg w'Hg d*fj wi'@ lF RpKa[W?dLLJ wi ih[ h' q{G eigW@ lqp>si dwVji[ W{n w[ dahjdHbj hgidh w[ dahjdHbj hg Vj api ujrJ m dur[G lZV[ ba[ wWgi ugsj xpiqjV ] ^

H[w WP.s uv wjiV[ yjda=wp sptp fjr{ mmf+jV eH[ ljeip dqv{ xpdV wjdq V bjr{ mm

\WjSg lZV[ wg ije dWvjrvp|

wWgi b>Wi zVhi AjdHbj Widt Fi[ li ajv mmyjda=w duRp aila ih{ daV w' wRpVp hrjvp mm

\lv'w Fea wWgi ugY w[|

dHl ai%J epiqpt dl>z sg Ipwag fPiV W[Vag lpS h;Pi WC[

Page 1098: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

52

f+l.V h'H[ a[ WyV wgaj@ ##aP. u' q>Ddebj blk lqN dvbj a[igl[rj f+rjV h' ihg ] m dHl sg aP. dy>aj Vj wi m$$ dHl lq[G r,cjN.cj dl>z rg hj;i lg Rpl r,v dHLjij wiw[ WyV wgaj@ ##dHhN.cj rg a[i[ Vjv hg ] a{} Whjv sjl rieg Lwag dqv[eg m$$Rpfi.a epiqpt dl>z } w'v Wpvj w[ epfa LWs s,l w[ hpwq wgaj@##ljig ija dHl} ufSj ] m$$ dxi r,Dc[ N.cj dl>z } hpwq wgaj@##dw dul r[v[ dHh uf[G aP. Rpl lq[G fdhij s[Sj ] m Rpfi.a s'hJV[ la WyV wgaj m Rpl[ ija a'G hg ujf LpiP wirj ds,aj debj mhpwq bVplji bjdebj v{ w[ dHLVjV wiV Rpfi.a ujf bji.Fwi s[Sj m r,Dc[ N.cj dl>z V[ fdhij s[Sj agli[ dsV a'G Wjbshg i,Wg wRpaw bVpFr h'S v,e fH[ m dur[G dw wi'C dWuvgbJsj f+wjL@ w'dB lPiuJ s[ f+wjL m yqws[ V;i bjRpS v,e fH[@RpndsbJ Wdh>DdsbJ f+wjL hg f+wjL idhSj m ws[~ws[ a=Fw w[wdhSj N.dcbj a{} wpN dsdlbj ( b,De'G N.c[ V[ wdhSj Vhk dH,Do[aJ wpN Vhk@ lpS w[ N.cj ci debj m dxi epiqpt dl>z rg ciVv,e dfbj m b>a } WjWj ug w'v ljig e,v s,lg m h;Pi V[ WyVwgaj@ ##bu[ FJcj A'Bj ] dHh yg; lqjRpSg Vhk aP. l[rj hgwig y,v lqJ bjH[ a'G lF wpN h'H[ej Lp,Z ] m Rpfi.a epiqpt dl>zV[ ci w[ ljZVj W.s wi ds,ag m dvtjig s[ fp,AS RpKa[ rg LWsVhk s,Ddlbj dwhj q{} Fp,v debj ] m

\dHh f+l.e epiqpt dl>z qvPw[ dVrjlg V[ lpSjdHbj m|

l+g l.a qhJ hdiVjq dl>z a[i[ epS apN hg qjdh mmaP. beq bejZ W[b>a ] wdhS woV q{G Vjdh mmwdhS woV q{ Vjdh fji w'Hg Vdh fjr[ mmVjis ljis L[L b>a V w'Hg fjr{ mmdlxa Vj lw{ WtjV W+dhqj dWLV qh[Lig mmVqlwji apdh Wji Wji fiq u'a fiq[Lig mm

Page 1099: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

53

dWlqp FH[ dWlqjs s[dt wpsida a[igbj mm

WjWj bV.s dl>z ug dwl[ lq[G qjN[ s[ dHvjw[ dr,y dWijus[lV m Rpl lq[G sj f+l.e u' dw WjWj bV.s dl>z ug a'G dvtjigs[ dfaj V[ lpdSbj m RphVJ a'G b,De[ lpS w[ sjl dvt dihj ] mWjWj ug V[ s,Ddlbj dw ci'vg qjN[ dr,y ljc[ fjl dH,w q"vrgbjdHbj m ljc[ w'v RplV[ dH,w f+LV wgaj a[ Rph wpijV Wji[ wpNfp,ASj yjhp.sj lg m blk Rpl} dwhj q"vrg ug@ ljc[ r,Dc[ qhJfpitFp,Dy' Vei d;v%j Wdn>cj dr,y dWijus[ hV m aphjcgbJ lF e,vJsj RpV%J fjl RpKai ] m aplk Wdn>cj a'G Fp,Dy' fhp.y w[ dHV%J e,vJsj RpKai f+jfa wi' m ljij faj dvtw[ q"vrg y,v w[ Fp,Dy'fhp.dybj m dul lq[G WjWj ug w'v h;Pig dr,y fhp.dybj@ Rpl lq[GWjWj ug s[ dyhi[ sj a[u hg b{lj lg r[tS lji hg q"vrg ligisg lp,Z~Wp,Z Fp,v debj m b,De'G WjWj ug V[ dwhj@ ##q"vrg aP.qhJfpitJ w'v aJ e,v a[ e,v wisj lg a[ hpS yp,f r,B vHg ]@wpN aJ W'v b{cg sPig a'G y,v w[ bjdHbj ]G m qpC w[ uj wgs,Dl[Gej ( wHg rji fp,AS $a[ q'vrg Vj W'dvbj m btgi RpKa[ WjWjug V[ bjf hg wpijV Ligx sg Rph bjdHa fC%g a[ dwhj dw dHh'hg fp,ASg yjhp.sj lg Vj m Rpfi.a WjWj ug V[ wpijV sgbJ bjdHaJsg b{lg fC%V sg NCg vjHg hi bjdHa dr,y Rpls[ ePC%[ bioFjr s,lS WQ{i hg q"vrg sg lqN dr,y bj ih[ lV m u' dw q"vrgV[ b,De[ Vhk lpS[ lV m Rpfi.a dul~dul ai%J h;Pi b,De[ fC% w[lpSjHg eH[@ q"vrg dwl[ dWlqjs dr,y bj w[ lpSsj dihj wHg

Page 1100: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

54

rji aJ q"vrg sj dli Npw~Npw uJsj dihj m b>a dr,y WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##dwM q"vrg a[ig al,vg h'Hg h{ dw b,De[ y,vgH[ ($$q"vrg V[ h,o u'C w[ W[Vag wgag@ h;Pi bjf lqi,o h' m #lpWhjVa[ig wpsia$ wpN q[i[ eigW RpKa[ rg W?dLL wi' m ##firsejibfji beq W[b>a aP$$ b,v%j s[ Vjq sg t{ijdHa dsRp m h;Pi V[WyV wgaj@ ##q"vrg ws[ w'Hg dwl[ lq[G o'C%j lqJ i,W s[ Vjq RpKa[tiy wdibj wi' m q"vrg V[ dli Npwj ds,aj a[ dwhj ug q{G alWgaJ x[isj hJ m u' b,u wpijV fjw sgbJ bjdHaJ bjf ug fjl'GlpS w[ liPi bjdHbj ] b,De[ ws[ Vhk bjdHbj q[ij qV q>V debj] m Rpfi.a WjWj ug V[ s' LWs epiWjSg dry'G dH,w dav.e ijedry'G@ ##Iw bi; epxaq f[L a"$ epiP VjVw ljdhW sj RpyjiVwgaj h'dHbj m sPlij f>yq fjaLjh sj #tjw VPi wis[ bjvqspdVbjrg$ rjv[ fC% w[ wpN Fjr rg lqNjH[ m Rpfi.a hpwq wgaj@##a{} lr[i[ a'iJe[ Vjv[ a[ij zi fPij wiJe[@ hpS v.ei dry'Gb>VfjV wi' m$$ Rpfi.a hpwq bVplji v.ei dry'G f+Ljsj Adwbjdxi hpwq bVplji du,Do[ bjijq wiV sj hpwq h'dHbj Rpo[ ija} bjijq wgaj m lPiu yCV% lji hg hpwq wgaj@ ##q"vrg } hj;iwi' m$$ hj;i h'S Rpfi.a WyV wgaj@ ##q"vrg blk wvqJ fC%s[hJ aP. dZbjV Vjv lpS m$$ lpSj w[ hpwq wgaj@ ##wvqj dHM fCVj] m$$ Rpfi.a q"vrg } tpLgbJ WtL w[ a'i ds,aj dwhj@ H[o'G aP.dl,Zj qhJfpitJ w'v ujHk@ RpV%J w'v ljig e,v s,l w[ dxi b,De[ujSj h'r[ej m hpS u[ w'Hg a{} a[i[ qpdiLs sj Vjq fp,DA[ aP. ljcjVjq Vhk v{Sj m Rpfi.a q"vrg dlusj wiw[ drsj h' debj m

dsvJ wj qjvwp wi[ hjwp m wpijV wa[W a[ fjwp m\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj|

Page 1101: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

55

hjo fA'idh dlip ZidV vejdh mmdV>sw wRp sHg A'c{ Vjdh mm

dH,w rjig dH,w f>Ddca u' bjfS[ lq[G q>DdVbj~f+q>DdVbjdrsrjV lg m WjWj ug fjl siLV wiV bjdHbj m h;Pi V[ bjfSgqdibjsj bVplji Rplsj Vjq@ e'a@ VjVw[@ sjsw[ dur[G dw lF} fp,As[ lV m Rpl} rg fp,A w[ dvtjRpS[ bji.F wga[ m Rpfi.adr,Ddsbw a"i $a[ RpKai f+LV bji.F h'H[ m f>Ddca ug V[ slqfjaLjh l+g wvegZi Wji[ wpN bI'e f+LV wga[ dul ai%J dwl+g y.cg s[rg sg bijZVj wiVg WjWj ug V[ RpKai ds,aj f>Ddcaug slq fjaLjh Wji[ b{lj wpA wdhSj a[i[ rjla[ y.eg e,v Vhk mh;Pi s[ Wji~Wji lqNjRpS $a[ rg Rph Vj ipdwbj@ b>a dr,y bjfug V[ WyV wgaj@ ##b,u a[ij w.q VW[C w[ hg sp,Z AwJe[ m$$ dHhiq; Fi[ WyVJ } rg Rph Vj lqN ldwbj ba[ bjfS[ h,n RpKa[bdCbj dihj m Rpl r[v[ bjf ug V[ WyV wgaj@ ##w'Hg hj;i ]$$Rpl lq[G FjHg Vgvj dl>z V[ W[Vag wgag@ qhjiju Vgvj dl>z hj;i] m Rpfi.a bjf ug V[ WyV wgaj@ ##Vgdvbj dHl epi dV>sw }ljc[ ljhqS[ a'G Rpnj w[ c[i[ a'G Wjhi wi dsY m$$ l[rw V[ dHl[ai%J hg wgaj m c[i[ a'G Wjhi wiV lq[G hg Rpl s[ f[B sis LpiPh' debj m dur[G dwr[G b"tj l"tj h' w[ dH,w rjig Rph q>cg fhp.ydebj m Rpo[ fhp.y w[ Rplsg q"a h' eHg m Rpls[ c[i[ a'G Wjhi ujSRpfi.a bjf ug V[ dul oJ RpKa[ Rph f>Ddca W{nj lg m Rpo'G dq,Bgypwj w[ Wjhi'G dq,Bg q>ej w[ fpbjHg m dul W'ig RpKa[ f>Ddca W{nj

Page 1102: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

56

lg Rph W'ig Wjhi dlBjHg a[ WyV wgaj@ ##uj RpdH dV>swj a[ijv'w a[ f+v'w rg debj m$$ dur[G idrsjl ug sj WyV ] m

dV>swp l'dZ ljdZ Wgyjdibj mmwhp idrsjl fjfg Vidw dlZjdibj mm

\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G f+jfa h'dHbj m|

qPvp fAjSdh aj lhp ujSdhqiS ugrS wg l'Ng h'Hg mm

fdBbjv[ s[ dHvjw[ a'G dH,w lisji wHg rji WjWj ug s[siLV wiV rjla[ bjMsj hp.sj lg m WjWj ug V[ us'G rg dHl} wdhSj dw aP. wpN q>e v{ m dHlV[ wdhSj ug q[i[ zi bj w[siLV dsRp m b,De'G WjWj ug V[ yp,f idhSj m dH,w rji dHh siLVwiV bjdHbj a[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dw aP. bjfS[ qV sge,v s,l m$$ dHl V[ dxi Rphg e,v sphijHg w[ q[i[ zi bj w[ siLVdsY m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aP. WjSg fC%sj lpSsj Vhk m w'HgVjq Vhk ufsj l[rj Vhk wisj@ a[i[ zi blk dwr[G bjHgH[ mu[ bjH[ rg aP. lj} dlbjS Vhk lw[ej m$$ aJ lisji V[ W[Vagwgag ug dHh dwr[G h' lwsj ] dw q{G Vj dlbjSj WjWj ug V[WyV wgaj@ ##u[ Vjq Vj uf[ i,W rg ljqS[ tCj h'r[ dlbjS VhkbjMsg m$$ VjVw l[ bjtCgbj dWb>DdV duVg dcl.s' qj dfig mm$$lisji dxi rg iq; Fi[ dl,Ddtbj sjdHw WyV Vj lqN ldwbj mRplV[ dH,w' h,n rjvg e,v sphijHg ug aplk bjY aJ lhg q{G ;iPidlbjS i,tPej@ q{} b{r[G BjvS rjvg e,v Vj wi' ug aplk WyVaJ wi' bjRpS sj aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dw blk fdhvJa[i[ zi'G Wjhi hg a{} dH,w rji dqvJe[@ u[ aP. dlbjS dvbj dxi

Page 1103: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

57

a[i[ Vjv bevg e,v h'RPeg m Rpfi.a lisji bjfS[ Vei yvjdebj@ i'; rJeP dH,w dsV lisji dLwji t[cS debj m dq+eJ sgcji r[tg lisji V[ ba[ dHls[ ljogbJ V[ W[~b>a e'vgbJyvjHgbJ m du,Do[ b,De[ ws[ rji tjvg Vhk lg debj@ b,u cjidry'G dH,w dq+e rg Vj qji lw[ m Rpl lq[G dH,w dhiV ljig cjis[ bjv[ spbjv[ F,Ddubj dxisj V;i bjMsj lg m r[t w[ lji[ ]ijVh' ih[ lV e'vg yvsg a'G dq+e aJ ci w[ F,us[ hV@ fi dHhVrk e,v h'Hg m lji[ wjiaPl rg qp,w eH[@ ]ijV fi lqN w'HgVj bjHg b>a } o,w Bp,B w[ zi rjfl bjH[ a[ W[y{V qV Vjvija w,B w[ bev[ dsV hg Fp,Dy' ujS sg dabjig wiw[ Fp,Dy' fhp.ydebj m c[i[ bj w[ siLV wiV sg bjdebj q>eg b,De'G l[rjsjiw'v WjWj ug V[ lpV[h[ ijhk hpwq wgaj@ ##Rpl} wh' dw b,u blko,DDw[ h'H[ hJ@ a[i[ Vjv lr[i[ e,v wiJe[ m$$ Rpfi.a Rpl} hpwq s[w[ df>c dr,y ija w,BS vHg F[u ds,aj m bev[ dsV lisji siLVwiV vHg dxi c[i[ fhp.dybj m siLV wiV vHg bjdebj q>eg mh;Pi V[ b>si Wpvj dvbj m b,De[ bjf dHM W{n[ qvPq h' ih[ lV@dur[G dw Whpa o,Dw[ h'H[ hp.s[ hV m w'Hg WyV rg wis[ aJ vesjlg owjrB h'Hg h'r[ dyhij Rpsjl~Rpsjl dslsj lg m Vqlwjiwiw[ lisji W{n debj@ lisji V[ h,o u'C w[ ug bjf ug V[q{} siLV s[S sj WyV wgaj lg m fi dsV w'Hg Vhk lg s,DdlbjWjWj ug@ WCg Zgqg bjrj; dr,y RpKai ds,aj m ##a{} blk siLVs[S vHg eH[ lg@ aP. lj} Fuj~ Fuj w[ owj ds,aj m$$ lisji V[]ijV h' w[ dwhj@ ug q{G aphj} dwl ai%J Fuj~Fuj w[ owj ds,aj mbjf ug V[ dxi drloji Vjv ljig hwgwa s,lg a[ xpiqjdHbj@##Rph dsV a[ q"wj Ijs wi dul lq[G aP. V"wiJ } Vjv v{ w[ dLwjit[cS debj lg a[ b,De'G dhiVJ sg cji dVwvg lg aP. e'vgbJyvjHgbJ qei z'Cj rg FujdHbj m fi cji dry'G w'Hg dhiV

Page 1104: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

58

qdibj VhgG le'G dH,w dhiV ljig cji s[ bjv[~spbjv[ a{} vjHgdxisj dihj m$$ lisji V[ dwhj qhjiju l,a ] ug Rph wg V;jijlg@ q{} lqN Vhk bjHg m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rph lji[ ljc[l[rw lV@ blk Rpl lq[G dhiV s[ iPf dr,y a{} FujHg dxis[ ih[@u[ a[i[ qP>h'G dH,w rji Rpl r[v[ #rjdhepi$P dVwv ujsj blk Rplr[v[ hg siLV s[ s[S[ lV m fi a[i[ qP>Dh'G #rjdhepiP$ dVwdvbj hgVhk m a{} fdhvJ hg wdh ds,aj lg@ w'Hg dlqiV FuV wdibjwi@ dlqiV a'G dWVJ i,W w'v rg tC%j h'r[ dslsj Vhk@ u[ dwa[dsl[ rg fAjS Vhk hp.sg m dHh WyV lpS w[ lisji aJ Fp,WJ qjiw[ i'dHbj WtL vRp@ WtL vRp@ wdh w[ yiVJ r,v } rdZbj mh;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj r[tk yiVJ } h,o Vj vjr[ m$$ Rpllq[G l.a Vi{S dl>z ug V[ lisji } i'w w[ i,Ddtbj Rpl lq[G v.eidabji h' w[ bj debj m h;Pi s[ v.ei sg qdiIjsj wijHg Rpfi.alisji } hpwq wgaj m ##uj fdhvj v.ei dry'G f+Ljsj A,w dxibevg e,v wiJe[ m$$ hpwq q>V w[ lisji v.ei dry'G f+Ljs A,ww[ dxi hj;i h'dHbj m dxi h,l w[ WyV wgaj@ ##a{} Ijs ] dwaVgs[i h'Hg a{} ljcg l.ea wis[ } ($$

RplV[ dwhj ug q{} aJ dHaVj hg faj ] wHg ljv h' eH[hV m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aP. Vjq ufS rjvj WyV aJ dH,wrji rg Vhk q>DdVbj m b,De[ F,u w[ yiVJ r,v } h' apdibj@ dH,wh'i Fp,v wiV v,ej lg m dHh yiV aJ wHg uVq wqjHg wiVrjv[ } hg xCjHg s[ hV m b,De[ a'G u[ wpN wiVj ] aJ dxi dwl[lq[G yiV rg xCj dsbJe[ m du,Do[ wh[Gej@ Rpo[ hg bjrJe[ m fiWyV q>VSj fr[ej m$$ lisji h,o u'C w[ la WyV wgaj a[ hpwqh'dHbj m ##b,De[ a'G a[ij qjl LijW lF wpN W.s$$ dxi fp,DdAbj@##a[i[ fp,a ZgbJ dw>V[ hV ($$ lisji V[ W[Vag wgag@ ug da>V fp,aia[ dH,w vCwg ] m dxi WyV wgaj@ ##uea dr,y a[ig lJN ] b,De[

Page 1105: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

59

a'G W+hq yiu ZjiV wiw[ 25 fjn ufpug ljdhW s[ i'; wiV[u[ dH,w bjlS RpKa[ W{n w[ wi[G aJ h'i rg y.ej ] m fdhi ijaidh>sg RpnSj dHLVjV wiw[ y"wCg qji w[ epiP VjVw ljdhW sjdZbjV wiw[ Wdh ujSj m b,De[ r[tg uj wg i.e v,es[ hV m dxwiVj wik a[i[ lji[ wjiu epiP VjVw bjf wi[ej m$$ Rpfi.a lisjiV[ l,a WyV wgaj m hpwq h'dHbj #Lp,Z ]$ Wjdvbj dHlsg Lijbwij w[ hj;i wi' m$$ hpwq bVplji Lijb wijHg f+l.Vaj WtLw[ a'dibj FjHg episjl ug V[ xpiqjdHbj ] m

Fv[ Fv[ wdi q>VgbdV Wpdibj s[ hdi wju lrji[ mmfjf wi[Gs[ fdaa RpZji[ mm

b{l[ lV WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju m\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G lpdSbj lg m|

dfaj wj uVqp dw ujV{ fPap mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug fjl dH,w V"urjV qhjaqj duls[RpKa[ wjvg FPig yjsi@ f{ik da,Dv[ sg w,Trk up,ag hp.sg m Rpls[fjl tjl dwl[ F[t sj w'Hg dy>V% rg Vhk lg m f+>DaP h;Pi Rpl}rg bjfSj epi s,ls[ hp.s[ lV m Rpls[ bjijq wiV } df>c dry'GVrjig fv.z q>erjRpSj@ l.ea } wdh w[ Rpl} q,oj dBwjRpSj@ojv vej w[ v.ei dr,y f+Ljsj AwjRpSj m Rph bjq wiw[ fv.zRpKa[ v.qj hg dfbj idh>sj@ ws[ W{n w[ w'Hg dwdibj wiq Vhklg wisj r[dtbj m dHl a'G fdhv[ f+l.e bj yp,wj ] m dH,w dfbjijvjv qh[Lig l[n rg Fp,Dy' sj hp.sj lg m Rpl} rg WjWj ug bjfSjepiP s,ls[ hp.s[ lV m blvgba wg ] ( dHh aJ WjWj ug bjf ujVSv[tw V[ aJ f+l.e dfaj ug fjl'G lpdSbj@ l,y lqN w[ dvt ds,aj m

Page 1106: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

60

v[tw s[ dfaj ug } tjl wiw[ hpwq hp.sj dw@ ##dHh ljcj epiPus'G v.ei dr,y f+Ljsj Aw[ dHls[ uPn[ FJc[ a{G qJuS[ hV m l[rwdvtjig V[ dvt ds,aj ] duV%J V[ hpwq q>V w[ l[rj wgag ]@ #u'u' wi{ l'Hg qjdV v[h mm dWVp qjV[ idv h'rdh t[h mm$ epi rjwbVplji q>VSj hg xi; WSsj ] m FjHg V.s vjv ug sj rgxpiqjV ] m

h' wpiWjV dfbji[ RpKa'G Rpui Vj qPv' yjhk mmepi dl,tg s[ sjdHi[ b>si ue%j Rpui sg Vjhk mm

dHw rji FuV dl>z V[ dHlsg WjWj ug fjl W[Vag wgag@qhjiju ) dHh aphjcj epiP ws[ Vjq ufsj aJ r[dtbj Vhk m h;PiV[ RpKai ds,aj@ ##dHlV[ Wo[ij udfbj ]@ hpS Vj uf[ej aJ w'Hgxiw Vhk f{Gsj@ Vjv[ a{} wg faj ] m dHh ufsj ] dw Vhk aP.bjfS[ bV.s dr,y ihp@ bjfSg l[rj wig y,v m$$ sjl dvtjig sgaJ dHl WyV Vjv hg L.wj Vdria h' eHg ] ^

dfaj wj uVq dw ujV{ fPa mm lev fi'Hg bfpV lPa mm\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj m|

ldaepi a[ u' qph x[i[ a[ r[qpt Wpi[ dsl>DdV mm

WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ dH,w rji FjHg y.sj dl>za[ biuV dl>z Tkclj s'hJ } l,s w[ hpwq wgaj@ dH,w qhJspLBbj dihj ]@ blk Rpl} q,Do[ Vhk vjRpSj m aplk q>si a'G Rpl}b,De[ Vhk bjRpS s[Sj m Rpfi.a FjHg y.sj dl>z ug V[ W[Vag wgag@qhjiju lj} wg faj ]@ Rph w"S ] ( uJ lj} w'Hg Rplsg dVLjVglqNjY m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rph q>cg a'G BJe[ RpKa[ yC% w[

Page 1107: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

61

bjH[ej m ydC%bj h'dHbj hg q>si a,w bjH[ej m aplk fAjS v{Sj mhpwq bVplji FjHg y.sj dl>z a[ biuV dl>z Tkclj fjng fdhi[RpKa[ tC%[ h' eH[ m spfdhi s[ lq[G a,w BJe[ RpKa[ yC w[ Rph fpiLrg fhp.dybj m FjHg y.sj dl>z V[ fAjS w[ i'w dvbj@ Vjv hgdwhj dw a{} blk dHl a'G b,De[ Vhk ujS s[Sj m RplV[ dwhj dwq{G aJ ;iPi b,De[ ujSj m FjHg y.sj dl>z V[ dwhj@ lj} qhjijusj hpwq ] m RplV[ dwhj q{} Vj i'w' q{G lijf s[ s[RPGej m FjHgy.sj dl>z V[ cJe yp,w vHg a[ dwhj@ uJ aJ Fvgfja Vjv df,DA[qpC uj Vhk aJ dHh cJe ] q[i[ w'v a[i[ lijf a'G fdhv[ hg a[i[dli dr,y r,Du[eg m wdh w[ cJe Rpvji w[ ila[ dr,y tC' debj mwpN tC' w[ df,DA[ qpC w[ du,Do[ b,u w,v% lCw s[ Vjv A,fC ba[r,Dc[~r,Dc[ sita hV m Rpo[ uj w[ BJe[ a'G RpKai dH,w sita h[nW{n debj m Vjv Rpls[ dH,w qjHg a[ dH,w Rplsj l[rjsji rg lg mujS lq[G lpV[hj s[ debj@ l.aJ } wh' dw q{} l,s w[ q[ij siLVwi v{S m Rpfi.a fjng biuV dl>z Tkclj c[i[ dr,y b>si debj mWjWj ug w'v Rplsg whg h'Hg e,v s,lg m h;Pi RpKai ds,aj@ ##du>Vgs[i Rph uJsj Vhk RpVj dyi aplk awC[ h' w[ fdhij rjig rjigvjY m$$ Rpfi.a Rpl V[ dH,w s' rji b>si bjRpS sg w'dLL wgag@fi Rpl} b>si bjRpS hg Vhk ds,aj m WjWj ug V[ WyV wgaj@##qhJspLB l+g epiP e+.o ljdhW ug sg z'i W[~bsWg wiw[ siLVq>esj ]G m dHl} siLV Vhk s[S[ m dxi RplV[ Wjhi'G hg dwl[ijhk lpV[hj F[dubj dw l.a aJ qisjV[ s[ braji hV a[ q{G epiPVjVw sj braji hJ m l.aJ } wh' dw q[ij siLV wi v{S m lpVSRpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##y.s[ } a[ biuV dl>z Tkcljfjng } hpwq wgaj@ Rpl} b{l[ r[v[ sitaJ h[n'G Rpnj w[ q>cga,w dHls[ Vjv ujRp e,cg yCj w[ bjY m l[rwJ V[ wpN h'i W.s[

Page 1108: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

62

Vjv v{ w[ WjWj ug s[ hpwq bVplji dHl[ ai%J hg wgaj m dxi RphbjfSg w'Hg rjh Vj yvsg r[t w[ yvj debj m Rpfi.a lpVSdr,y bjdHbj Rplsj b>a } Wpij hjv h'dHbJ a[ Rph qdibj m

\dHh WyV FjHg biuV dl>z Tkclj fjng w'v'G dqdvbj m|

u{l[ bjfV[ ZVdh f+jVg qiVp V qJc{ mma{l[ l.a uVj ijq Vjqp V AJc{ mm

Fp,Dy' Vei sj dH,w y.ej l[rjsji dulsj Vjq WjWj l"S dl>zdT,Dv'G lg m dwl[ lq[G WjWj ug sg l[rj iP.qg idhS lq[G wisj dihjlg m h;Pi sg dHl Rpfi f+l.Vaj rg WCg lg dHlsj wdhbj h;Piq>V rg v{Gs[ lV m u[ dwl[ sg dlxjiL wiVg aJ rg q'Cs[ VhklV m df,DA[ d;wi wHg oJ Rpfi bj yp,wj ]@ fjnw fC% yp,Dw[ hV mdH,w rji l"S dl.z dT,Dv'G siLV wiV bjdHbj ba[ Vqlwji wiw[W{n debj m h;Pi V[ lF lp,t bV.s fp,DAg Rpfi.a l"S dl.z dT,Dv'GV[ W[Vag wgag m qhjiju du>V[ rg ljZP qhjaqj hp.s[ hV wHg~wHgljZP aJ riug h'Hg i'Bg tJs[ hg Vhk le'G lp,Dw[ BpwC[ q.e w[ tjw[ tpL idh>s[ hV m q>e[ h'H[ f+Ljs[ dry'G rg q{G r[dtbj ] wp,DdabJ} tpbj ds>s[ hV m w'Hg w,fCj vgCj s[r[ aJ rg Vhk v{Gs[@ f{i'GV.e[ Wpi[ hjvg idh>s[ hV dHh dwM q{} lqN Vhk bjHg m dHh rgw'Hg xwgig ] m h;Pi V[ RpKai ds,aj@ ##l"S dlbJ a{} wg s,lgH[dur[G lPq f{lj~f{lj wiw[ qjdHbj u'Csj ] m dar[G l.a uVo'Cj~o'Cj dlqiV wiw[ sp,t awvg`J ligi RpKa[ N,v w[ Vjq ZVdHw,nj wis[ hV Vj dsV[ bjijq Vj ija } Vks@ uVqJ~uVqJdr,y zjvSj wiw[ aJ w'Hg dwa[ uj w[ dli[ vesj ] wHg aJ

Page 1109: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

63

dxi rg w,Dy[ xv rJeP Bp,B w[ dc,e f{Gs[ hV m wHg dW+A Vjv v,e[h'H[ rg sjeg h' uJs[ hV@ fPij xv fw w[ hg f=rjV hp.sj ] epirjw ] ^

wWgi xv vje[ xvdV fjwV vje[ bJW mmujdH fhpydh tlq wRp uRp Wgdy V tjhg wJW mm

\lv'w Fea wWgi ug[|

WjWj ug V[ WyV ujig i,tdsbJ h'dHbJ b,De[ s,Ddlbj l"SdlbJ ljZP sg wqjHg dry'G dH,w dh,lj lq[G sj ijuj v{ uJsj ] mWjwg dwl[ } qp>cj ds,aj dwl[ } wpCg dwl[ } ri@ dwl[ } lijf@u[ l.a riu[ h'H[ dVMs[ tjS v,e ujS aJ dxi aJ dHV%J s[ f,Dv[wpN Vhk idh>sj dHh aJ Rphg ljZP hp.s[ hV duV%J sg wqjHg Whpahp.sg ] ba[ dHw~dHw l:jl s[ Vjq ufS Vjv i'q~i'q dry'G VjqufS sg bjrj; bjMsg ] m RpV%J sg wqjHg res[ sdibj rJeP.hp.sg ] ^

epip sigbjRp lsj uvp dViqvpdqdvbj spiqda q{vp hi{ mmldaepdi fjHgb{ fPij VjrS flP f+[ahp s[r wi{ mm

\f+^ q^ 1|

w'Hg bjr[ l[rj wi[ a[ wpN v{ ujr[ RpV%J } w'Hg xiw Vhkf{Gsj@ fi A[ag wga[ w'Hg ljZP dwl[ vHg wpN v{ w[ Vhk W{njhp.sj m Vjq ufS sg upeag aJ s,l s[Hgsg ] fi bjfS[ w'v'Gw'Hg dwl[ } Vhk ds>sj u[ res[ sdibj dry'G w'Hg Wp,w Fiw[ fg debj uJ bjfSj FJcj WSj w[ Fi w[ v{ debj m l"S dl>zV[ fp,DdAbj qhjiju bjfSj FJcj wg ] q{} lqN Vhk bjHg h;PiV[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ@ duhCg wqjHg wiVg ] m WyV q>VSj] m dHh' hg FJcj WVjRpSj ] Vjq ufw[ l[rj wiw[ dHl ai%Jhg FJcj WSsj ] m Vjq ufsj l[rj wisj qV } du>Vj h' lw[

Page 1110: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

64

Wjhi'G i'w w[ i,Dt[ u[ qV Vj ipw[ aJ bjfS[ qpidLs } s,Dl[ u[w'Hg v'Cr.s bj rg ujr[ aJ Rpl} bjfS[ qpidLs w'v z,v s[r[aJ y.ej ih[ej@ dry'G hg l"S dl>z V[ dwhj ug dur[G ditg ugwv[iJ rjv[ wis[ hV@ h;Pi V[ WyV wgaj l"S dlbJ wv[iJ rjv[WC[ sjV[ hV A[ag wga[ dwl[ } vC Vhk xCjMs[ m ljc[ w'vrg Rpl} z,vs[ hV dulsj wijRpSj hg h'r[ wHg ljc[ w'v bjw[ rg tjvg qpC uJs[ hV m l"S dlbJ dH,w rji sg e,v ] ditgug wv[iJ rjv[ hi r[v[ Rpl brloj dr,y idhS v,e fH[ w'Hgapdibj uJsj rg siLV wi[ a[ tjvg Vj qpC[ m blk r[dtbj@ dHhaJ WCg qiIjsj a'G RpvB e,v h' eHg Vj dwl[ V[ l[rj wgagVj dlqiV wgaj@ apdibj uJsj hg v{ debj m blk l,s w[ RpV%J} lqNjdHbj dHM Vj wi' m dHl ai%J aJ s,l epiPbJ V[ rg Vhkwgag m fi Rph A[ag q>V eH[ l"S dlbJ w'Hg l[rj dlqiV wi[l,a WyV sj bdZwjig WS[ m Rpl} wpN s[S r[v[ Rpl brlojdr,y bj w[ Rpl} WyV wigsj ]@ wpN q>e a[ Rph q>esj ] Rpl}Rplsg dH,Aj bVplji wqjHg bVplji wpN dqvsj ] m dHh lqJo'C[ dyi rjla[ hg hp.sj ] m dxi brloj Wsv vHg uJsg ] mblk b,nJ dsVJ dr,y dH,w rjig b{lg brloj dr,y bj w[ w,Dv[~w,Dv[ l[rjsji } fp,DAs[ hJ a[ig wg q>e ] ( aP. l[rj dwl rjla[wisj ]G Rpl r[v[ dwl[ Wjhiv[ W.s[ } b>si Vhk bjRpS s[Hgsj mRph lqJ w,Dv[ l[rwJ rjla[ hp.sj ] m Rpl lq[G Wjhi fdhij vjs[Hgsj ] m Rpfi.a l"S dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju fpijS[ ljZPu[ dwl[ s[ zi'G wpN tJs[ fdhVs[ lV aJ dwl ai%J wis[ lV mRpKai dr,y h;Pi V[ WyV wgaj@ ##fdhvg fjaLjhg V[ bjfS[dl,tJ l.aJ } dHh qdiIjsj s,lg lg m u[ dwl[ s[ zi'G dVMsjAw' m Rpl Vdq,a f>u fjn ufp ug ljdhW s[ wiV[ bjfS[ dVaV[qa'G dWVJ u[ w'Hg fPi[ Wlai s[r[ Rpl Vdq,a f,yg fjn ufpug ljdhW

Page 1111: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

65

s[ wiV[ m u[ q>uj dWlaij Vjv s[r[ aJ f>ujh fjn wiV[ m u[w'Hg w'nj idhS } s[r[ Rpl Vdq,a dH,w l" f,yg fjn ufpug ljdhWs[ wiV[ m dur[G~dur[G dwl[ a'G r,t v{S s[S wi[ aJ h'i fjndlqiV r,Z wiVj f{Gsj ] m l"S dl>z V[ h,l w[ W[Vag wgagqhjiju duhC[ l.a lsj v'wJ s[ zi dry'G tJs[ fdhVs[ hV mh;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rph aJ upbjig rJeP. lF wpN hji w[ hguJs[ hV m rjw ] ^

yv[ upbjig spdH ho Nji mm\Fea wWgi ug|

WjWj l"S dl>z V[ dxi W[Vag wgag qhjiju aphjc[ Vjv w'Hgq"vrg w'Hg dwl[ q,a sj ljZP drsrjV RpKai f+LV wi[@ bjf uglF s[ qV s[ L.w[ sPi wiw[ a'is[ h'@ f+>DaP dwl[ } b"GwC dr,y fjMs[h'@ dur[G dfAv[ dsVk dH,w W+jhqS } aplk lrjv wga[ m a[i[ zis[ wCgbJ Wjv[ w'n[ s] tC dtCwgbJ@ WjigbJ dw>VgbJ hV x[ibjf[ hg lF wpN s,l ds,aj m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJaP. rg Rpl dsV w'v hg lg dul dsV Rpl fD>dca Vjv dHh e,vh'Hg lg m l"S dlbJ dHh dH,w s[raj f+dl,Z wgaj hp.sj ] m dHV%Jv'wJ V[ dH,w s[raj aJ w.V dr,y bai vj w[ iP. sj x.Wj i,ts[ hVsPuj s[raj w.V dr,y dfLjW vj w[ iP. sj x.Wj i,ts[ hV m fi dHhe,v s,lS u'e[ hg hp.s[ hV e,vJ rg dfAvgbj h'HgbJ m bevg e,vsj h'S rjvg sj dHV%J } w'Hg faj Vhk hp.sj@ v'wJ } e,vJ s,lw[ bjfSg i'Bg wqjRpS u'e[ hp.s[ hV m spVgbJ qei v,e uJsg] m Rph W+jhqS dul r[v[ ljc[ w'v bjdHbj Rplsj s[raj ljc[w'v bj hg Vj ldwbj m w'Hg e,v f>Ddca s,l hg Vj ldwbj m ljcgrjC a'G b>si w'Hg s[rg s[raj ljc[ hpwq dWVJ Vhk bj lwsjblk lsj dHh sPi hg i,Dt[ hV m l"S dl>z V[ W[Vag wgag qhjijudHh s[ra[ qpwag s[ ds>s[ hV m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ

Page 1112: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

66

qpwag aJ dVi.wji s[ dlqiV wiV Vjv uJ ljZ l.ea dr,y idhw[ l[rj wiV Vjv hg dqvsg ] m qpwag h'i dwr[G rg Vhk dqvsgfi f+q[Li s[ dfbji[ qpwag sg dH,Aj hg Vhk wis[ m

wHg W{wp.n Vjhg vr{ vje[ mmqpwda WfpCg Fg debjVg dabje{ mm

\qjiP l'vh[ q^ 5|

lpie qpwda W{wp.n ldF WjAdh dVda bjlj bjl wigu{ mmq[i[ njwpi w[ uV bdvfa ] qpwa[dqdv siLV da=fda qVp Zgu{ mm

\wdvbjS q^ 4|

dH>s= dH>s=jlS W{n[ uq wj FRp fjrdh mmuqp V A'c{ Whp wiq wqjrdh mm

\qjiP l'hv[|

s[ra[ dwl[ } qpwag s[ Vhk lws[ m dwl[ w{sg V[ dwl[ sgxJlg ApCjHg ] dHh' e,v s[rdabJ sg ] m dxi btgi RpKa[ l"Sdl>z V[ W[Vag wgag@ qhjiju ) aplk i'q~i'q Vjq ufS rjvg e,vwgag lg m wg i'q Fjr ligi s[ rjv rg ufs[ hV ( WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##hJ l"S dlbJ i'qJ dry'G rg ufS sg bjrj;bjMsg aP. lpVSg ] m u[ lpVSg ] aJ h,o f{i Z'w[ ljc[ w'v h'w[ W{nj qP>h b,De[ f,vj wiw[ ljc[ ligi s[ dwl[ rg oJ@ w.V vjw[ lpS v{ m$$ WyV lpSV Rpfi.a l"S dl>z dT,v'G hpwq bVplji h,of{i Z' w[ qP>h b,De[ f,vj i,t s[ WjWj ug s[ V[C[ h' w[ W{n debj mh;Pi V[ dwl[ i,Wg i.e dr,y qplwij w[ bjfSg WJh l"S dl>z s[w.V w'v wiw[ dwhj@ ##v{ lpS$$ wpN lqJ yp,f AjHg ihg m ljigl.ea ]ijVg Vjv r[t ihg lg m Rpfi.a h;Pi V[ bjfSg WJh l"Sdl>z s[ w.V a'G r,t wgag aJ WjWj l"S dl>z a=Fw w[ b,tJ t'v%w[ W'dvbj ugrV sjV s[S rjv[ sjdabj@ ugrV sjV s[ w[ hpS

Page 1113: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

67

qpisj Vj WSj m w.VJ s[ wB'dibJ dr,y dHh b>Ddq+a dfvjHg y,v mh;Pi V[ WyV wgaj@ ##dulV[ rg lpVSj ] hpS lqJ ] bj ujY@b,u q"wj ] m Rpfi.a u' rg l.ea lg RpV%J rcFjegbJ s[ VjqfC% vr' h;Pig l[rw l.a Vi{S dl>z ug@ WjWj FjHg Vgvj dl>zug@ FuV dl>z qdhij dl,t vJeig@ N.cj dl>z A'Bj lq[G a'G vjvjdsv lpt ijdH a[ dHls[ zi'G WgWg uqVj@ qjHg t[q' a[ WgWg u{w"i a[ iaV dl>z ci'vg qpSLg hids,a dl>z m Rpl lq[G h;Pio'Cj~o'Cj qplwij ih[ lV m

duMsj wi[ qpidsbj ajHk uij uij qplwij w[ mdl,DB[ b>Ddq+a il } qp,t a'G dq,Dn[ WyV lpSj w[ m

\FjHg V.s vjv ug|

Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ wpN faj v,ej@ lqNbjHg@ dHh lF wpN epiP VjVw sg sja ] m$$ l"S dl>z V[ dwhjqhjiju blk ljig Rpqi Fp,v[ hg ih[ dli Vrj w[ yp,f yjf W{ndebj fi dur[G qV bjt dihj h'r[ m lPiu yC%[ h'dH a'G hV[i[ dr,yFBws[ ih[ ljcj wg WS[ej m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJaphjcj lF wpN WdSbj ]@ du,Do[ blk Rpo[ aplk@ df,DA[ ih[ h' b,De[} ih'e[ m Rpfi.a ljig l.ea V[ Vqlwji wgag m

wp.cvgbJl+g l.a qhJ hdiVjq dl>z ug beq sdHbj dWb>a mmaP. dli VjoV w[ Vjo ] lF l.aV q[G l.a mmlF l.aV q[G l.a qh.a a[i[ epS ejr{G mdH>s= Rpdf>s=@ xpdV>s=~dsV ija dZbjr{G mmwh[ wrg ldaVjq dl>z Wji~Wji W.sV wig mmfjrV faa fpVga fiq u'a fiq[lig mm

\dHh f+l.e qjaj dfaj a'G wHg rji lpdSbj|

Page 1114: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

68

bdVw s't bdVw i'e dqBdh ulp lpVg mm

Wdn>c[ Ldhi s[ idhS rjvj dH,w qplvqjV q"vrg lg m qlgadr,y idh>sj lg m dulsj f+l.e df,DA[ dwl[ dh,Dl[ dr,y bj yp,wj ] mdHls[ zi dH,w vCwj rg WjWj ug sg d*fj Vjv h'dHbj lg mRph vCwj urjV h'S Rpfi.a b{lj Wgqji h'dHbj W[b>a dHvjuwijH[ dwa'G ngw Vj hp.sj r[t Rpls[ qjaj~dfaj lF fjl[ a'G dVijLh' w[ WjWj ug fjl v{ w[ hj;i h'H[ ba[ W,Dy[ sg a.siplag rjla[W[Vag wgag a[ dwhj eigW dVrju dHh W,yj bjf ug sj hgW?dLbj h'dHbj ] m q[hi wi' a.sipla h' ujr[ m W[Vag lpVSRpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##l,s' ci'vg rjv[ iaV dl>z } hpwqbVplji iaV dl>z ci'vg hj;i h' debj m hj;i h'S lq[G h;PiV[ hpwq wgaj@ ##v{ WHg aP. dHl} ljc[ ljhqS[ W{n w[ f>u fjnlptqVg ljdhW s[ lpSj@ hpwq bVplji fjn lSjRpS[ bji.F wids,a[ eH[ m vCw[ } hpwq bVplji Rpo[ hg v.qj fj ds,aj debj mhi fjn sg lqjfag lq[G WjWj ug #LpZ$ sj WyV wis[ ih[ m dH,wrji aJ fjn lpSs[ lq[G vCwj dHl ai%J sj h' debj dur[G qihg debj h'r[ m h;Pi V[ Rpl lq[G q"vrg a[ Rplsg zirjvg } dwhj@##awC[ h'r[@ i'Sj Vhk@ epiP VjVw Fvg wi[ej m aplk y.e[ lq[G bjeH[ h' m$$ f>u fjn fPi[ h'S Rpfi.a WjWj ug V[ L[i rJeP. FWww[ WyV wgaj@ ##ujh YdH a[ij rjv dr>ej Vhk hp.sj Rpn w[ W{nuj$$ Rph vCwj duhCj WCg qpLdwv Vjv Rpnsj lg dHl ai%J

Page 1115: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

69

RpKn w[ W{n debj dur[G wpN h'dHbj hg Vhk hp.sj m hpwq bVpljiv.ei dry'G f+Ljs[ q>ej w[ dVejh wiw[ AwS sj hpwq h'dHbj mu' RplV[ A,w vH[ dxi q"vrg } fp,DdAbj@ ##dHh qp>cj Vqj; fC%sj] ($$ aJ q"vrg V[ dwhj ug lwPv dr,y fC%sj ] h'i wpN VhkaJ WyV wgaj@ ##dHl} Vqj;J fCVj dltjY@ wpijV fCjY@wvqJ fC%V vjY@ dHlsj l.lji RpKa[ bjRpSj lxv h'r[ m dxiq"vrg r,v r[t w[ WyV wgaj@ ##q"vrg i,W s[ VJb dr,y lF wpN] du,Do[ i,W sj VJb ] Rpo[ lF wpN ] m dHl qp>c[ } hpS a'G hgwvqJ fCV vjY m$$ dxi q"vrg V[ W[Vag wgag m eigW dVrjudHl W,Dy[ RpKa[ idhqa sg dVejh i,tSg aJ WyV h'dHbj@ ##q"vrgi,W sg W.seg wiV rjdvbJ RpKa[ lsj i,W sg idhqa idh>sg ] mblk dHl} wvqJ Ijs wij ds>s[ hJ a[ dxi Rplsg b>sivg ba[Wjhivg Lijb wijHg m Rpfi.a Rpl } wvqJ fC%j w[ Ijs wijw[ dwhj a[ hpS fC% w[ lpSj dxi Rpl} tpLgbJ WtL w[ a'i ds,aj mVjv WyV wgaj dHl qp>c[ } dxi dwa[ v{ w[ bjHk dHl} wpNs[rJe[ m q"vrg u' bjdebj wdh w[ drsj h' debj m

l+g l.a qhJ hdiVjq dl>z a[ig dlxa Vj h'dH WtjV mmaP. bjfSg dqa bjf ujSsj aP. fpit iPf FerjV mmaP. fpit iPf FerjV wdhS a[ Fg ci fJrRp mmh'G bujV q,a q.s dwbj wdh apN{ WpvjrM mmwh[ wrg ldaVjq dl>z q'dh Wtl' dAV dAV FPv wig mmfji W+hq fPiV W+hq@ fiq u'a f+q[Lig mm

Page 1116: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

70

bjf[ Wgdu bjf[ hg tjhp mm

dHw rji qhJ hdiVjq dl>z dHvjhg i.e dr,y qla W{n[ lV@lr[i sj lqJ lg m i'; s[ dVIq bVplji l[rjsji f+[qg Vqlwjiwiw[ W{n ih[ lV m h;Pi qla h' w[ lptqVg ljdhW ug sj fjnlpS ih[ lV@ lF fjl[ bV.s qHg yp,f lg #dyCg yphwg fhp xpBgreV Whpa ai.e rjvj dWlqjsg Vujij fia,t dsl dihj lg mfjn s[ F'e Rpfi.a liW,a V[ Vqlwji wgag m Rpfi.a WyV wgaj@##lji[ dHw,Dn[ h' w[ bjRp u[ w'Hg Wjhi ] aJ l,s' blk b,u aphj}dH,w e,v s,lgH[ m lF V[ dH,w bjrj; Vjv dwhj@ s,Dl' lji[ hj;ihg hV m h;Pi V[ #Lp,Z ]$ sj WyV wiw[ dH,w ljtg lpSjRpSg bji.Fwgag@ ##dwl[ lq[G blk fhjCgbJ a[ W{n[ af,Ddlbj wis[ hp.s[ lg mdH,w ijuj lg Rpl dHvjw[ sj ws[~ws[ Rph l[rj rg uv fjSgsg wisj hp.sj lg m dH,w rji ijuj a[ r;gi ljcj siLV wiVbjH[ b,De[ blk ;qgV a[ vwgiJ Vjv qwjV WSj ih[ lJ iju[a[ r;gi V[ Vqlwji wiw[ W{n w[ fp,DdAbj m ug dHh wg WSj ih[h' blk dwhj qwjV@ w'ngbJ a[ WjQ WSj ih[ hJ r;gi V[ dwhjug m dwl rjla[ WSj ih[ h'@ blk dwhj bjfS[ l[rjsjiJ } WSjw[ s[ ih[ hJ r;gi V[ dwhj w'Hg q[i[ rjla[ rg ]@ ##blk dwhja[ig l[rj o'C%g ] wpN qp,v tiy w[ aP. v{ lwsj ]G@ Rpl V[ qp,vfp,DdAbj blk s,Ddlbj dHl qwjV sj qp,v f>ujh ipf{ bev[ sj l"ipdfbj@ bev[ s' l' ipdfbj@ da>V l" btgi a[ f>u l" ipdfbJ a,ws,Ddlbj m r;gi V[ s' l" ipf{ rjvj v{Sj wi dvbj m blk dwhjdw s' l" ipdfbj dwl[ Ziq blojV RpKa[ sjV wi s[Hk a[ dxi

Page 1117: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

71

Rpl r[v[ r;gi } iju[ V[ dwhj dw aP. bwv sg e,v wi vwgiJrjhgbJ s[t w[ hg s' l" ipdfbj s[Sj q>V debj ]@ fi zi ujw[ r;gi V[ s' l" ipfHgbj Rpl[ dsV hg sjV wi ds,aj m ijujdeSag dqSag dr,y hg dihj m Rpl[ ija hg lpfV[ dr,y iju[ V[r;gi s[ qwjV rjvj V;jij s[dtbj a[ ]ijV h'dHbj a[ l,y lqNw[ bev[ dsV dxi r;gi } v{ w[ ljc[ w'v bjdHbj a[ qwjVv{S rjla[ W[Vag wgag m blk b,De[ h;ji~h;ji s' s' h;ji qp,vrjv[ WSj w[ dwhj@ u' v{S[ ]@ v{ vj iju[ V[ dwhj w,v aJ l" l"rjv[ lV b,u qp,v r,Z dwM ( blk dwhj a[ij r;gi a[ij V"wi]@ Rpl rjla[ dH>Vj hg qp,v lg@ aP. ijuj ]G a[i[ vHg h;jiJ v,tJsj hg qp,v ] m iju[ V[ dwhj z,B wi' blk dwhj z,B Vhk h' lwsj mijuj l'ysj dihj@ fi v{ Vj ldwbj m blk Rpl blojV RpKa[ WjiJljv af,Ddlbj wgag m w[rv uv sj bhji uJ dH,w Wpiwg i'Bgh'i wpN e+dhS Vhk wgaj m dH,Do[ ljc[ w'v a[ag wi'C s[raj hj;igvrjRpS bjdHbj m blk fp,DdAbj beV s[raj dwM Vhk bjdHbjaJ lF V[ s,Ddlbj ug Rph bjtsj lg q{G dwl[ sj qpoju Vhk q{GVhk ujSj blk Rplsj h.wji Fdibj WyV lpSw[ dVi.wji b,De[W[Vag wgag m lF s[ra[ a[i[ hpwq bVplji bj eH[ m beV s[rajVhk bjdHbj lj} hpwq h'dHbj m aplk dHl sj dabje wi dsY mRpl dsV a'G blk f+S wi dvbj dw b,De q,Do[ Vhk vjRpSg m blkdHl wiw[ b,De q,Do[ Vhk vjMs[ m dVi.wji s[ hpwq Vjv lF wpNwi wij ih[ hJ@ dH,w rji dH,Do[ ljc[ dF=eP V[ v,a qjig blk dwhj@dH,Do[ w'Hg drL} Vhk du,Do[ v,a qji w[ lp,wj dVwv ujH[Gej m Rpls[Whpa h'i wpN wdhS a[ blk Rpl} W.V dvbj@ WC[ rjla[ fjH[ mblk Vhk q>V[ b>a } Rpl V[ epiP VjVw sj rjlaj fjdHbj ajuj w[ Rpl} b,De[G a'G dHM Vj wiV sj WyV v{ w[ A,Ddcbj m dH,o[hg ljc[ w'v lfa diLg a[ V" qpVg bjds bjdH m dHV%J a'G Wjbs

Page 1118: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

72

dHl[ lq[G dr,y ljc[ Vjv dH.s= wHg rv Av wisj dihj m fi Rplsgw'Hg y,vg Vhk m du,Do[ epiP VjVw dVi.wji sj bjlij h'r[ m Rpo[dwl[ sg q;jv ] drzV fj lw[ m b>a } Rpl} hg Fp,v q>V w[tdhCj AcjRpSj dfbj m dHh bjfSj Wgdabj lqJ b,u aphj}ljdibJ } lpSjdHbj ] m Vjq ufS r[[v[ dw>Vj dw>Vj ldqbJ dry'Gv.zSj f{Gsj ] m dw>Vg zjvSj wiVg f{Gsg ] m Rpl dry'G dHh A'Bgduhg e,v ] hpS lF l.ea uj w[ bjijq wi' m Rpfi.a ljig l.eahpwq bVplji bjijq wiV yvg eHg m lF s[ qV dwl[ blyiudWlqjs dr,y i.e[ h'dH lV m

l.aV wg lpS ljyg ljtg mm l' W'vdh u' f[tdh bjtg mm\dHh WyV qjaj dfaj a'G wHg rji lpS[|

hdi Feaj wdi ijt[ bfV[sgVg Vjqp rcjHg mm

l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug dV,a VrJ wRpaw wiw[wHg rji ljig l.ea } ]ijV wi ds>s[ lV m w'Hg y'u riajRpSa'G fdhvJ bjf ug V[ dHaV[ F'v[ Fj dr,y bj w[ WyV wiVj@dul} lpVS rjvj lqN[ dw l,yqp,y hg Ijs Vhk dihj h'r[ej mdH,w rji bjf ug V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj dwl[ l[rjsji }F[u w[ Whjv sjl } l,Ds'@ Vjv[ Whjv sjl } wdhSj dw bjRpSv,Dej u' wpN Rpls[ fjl ] Vjv vHg bjr[ m$$ hpwq bVplji l.aVi{S dl>z ug V[ dH,w l[rjsji } F[u ds,aj m Rpl dsV hg l.aWhjv sjl ug WjWj ug s[ fjl fhp.y eH[ ba[ h;Pi s[ yiVJ$a[ bj w[ c.cYa W.ZVj wgag m WjWj ug V[ WCg f+l.Vaj WtLghpwq wiw[ l.a Whjv ug sj dB,Dv[ a'G fhjC rjvg Wjhg a[ W[ig

Page 1119: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

73

h[n bjlS wij ds,aj m l.a Whjv sjl ug lr[i[ s[ bjH[ a[spfdhi sj lqJ h'dHbj m dxi h;Pi V[ w'Hg WyV rg Vj wgaj mdul rwa v.ei f,w w[ bjdHbj i'; rJe ljig v.ei sgqdiIjsj wiV a'G Wjbs hpwq wgaj@ ##ci'vg rjdvbJ s'hJugbJ } du,Do[ Whjv sjl W{nj ] Rpl} Rpo[ hg v.ei Awj w[bjRpS m dxi Rpls[ FJc[ qJuS sg l[rj rg Rphg wiV hpwqbVplji dHr[G hg wgaj debj m Rpfi.a WjWj ug fjl FjHg iaVdl>z a[ u{ w"i V[ bjfSg hj;ig vrjHg m h;Pi V[ WCg f+l.VajWtLg dxi FjHg iaV dl>z V[ dy>a ijq ug } v.ei AwjRpSsg bjdebj q>eg m bjf ug V[ hpwq wgaj #Lp,Z ]$ b,u dy>aijq w'v rg s'r[G ugb hg ujSe[ m b,De[ dul rwa FjHg iaVdl>z a[ u{ w"i dy>a ijq ug fjl fhp.y[ m b,De'G dy>a ijq ug h,lw[ wdhS v,De[@ b,u qhjiju V[ aphj} s'hJ ugbJ } F[dubj] m aphjc[ s'hk h,ok v,cP hV@ i,u w[ tjY uj w[ Whjv sjl sgh'i rg l[rj wi v{Sg m dHl a'G Rpfi.a dy>a ijq ug sj dHLVjVwijdHbj ba[ i'; rJe f+Ljs AwjdHbj m dxi qpC w[ c[i[ WjWjug fjl fhp.y[ a[ Vqlwji wgag m WjWj ug V[ fp,DdAbj@ ##s,Dl' dy>aijq wg W'dvbj dur[G Rpr[G hg s,Dl' m$$ FjHg iaV V[ hpwq bVpljib,ti~b,ti W'v w[ s,Ddlbj m Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj ^

Bhv qhv aj wRp dqv{ uj wRp ljZ d*fjv mm\eRpCg Wj^ q^ 5|

dHh epiWjSg sg f>eag fC%g a[ hpwq wgaj@ ##hpS aplk ujw[ Whjv sjl sg s[lg dzRp sg qjvL wi'$$ a[ u{ w"i } hpwqwgaj@ ##s[rg aP. Whjv sjl } f,tj wiVj LpZ ] aphjcg l[rj f+rjV] a[ FjHg iaV dl>z ba[ u{ w"i V[ hpwq bVplji dqv w[ l.aWhjv ug sg l[rj wgag m l.a Whjv sjl ug WC[ f+l.V h'H[ a[wHg WjWj ug sg l[rj wiV s[ bjfS[ WyV lpSjH[ Rph lF df,DA[

Page 1120: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

74

oJb bj yp,Dw[ hV m b>a dr,y WyV wgaj dw ljc[ lq[G l[rj wiVgWhpa b"tg hp.sg lg ba[ qhjiju Lwag A[ag WtL ds>s[ lV m fihpS l[rj Whpa l"tg ] fi qhjiju Lwag uvsg Vhk WtLs[ mljc[ lq[G dr,y us'G blk l[rj bji.F wgag lg ljc[ RpKa[ fdhv[Wil hg wpN d*fj h' eHg lg m dxi dur[G~dur[G l[rj wijHg eH[dar[G~dar[G d*fj r,Zsg eHg hpS aJ blk du,Zi r[tgH[ f+wjL hgf+wjL V;i bjMsj ] WjSg dr,y xpiqjV ] ^

uh dNdvdqv wjip dsl.aj ah bVhs lWs Wu.aj mm\ije l'idn Fea Vjqs[r ug|

dul rwa FjHg iaV dl>z ci'vg ba[ u{ w"i WjWj ug sgh;Pig dr,y fhp.y[ h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##dwM Whjv sjl wg W'dvbj$$hpwq bVplji ljij f+l.e lpSjdHbj lpS w[ WyV wgaj@ ##Whjvsjl y.e[ r[v[ bj w[ l[rj wi debj m y.eg rlaP v{ debj@ hpSq"uJ wisj ]@ du,Do[ f{i i,tsj ] Rpo hg[ qjdHbj f{iJ dr,y ipvsg]@ W[~firjhg Vjv qjdHbj } riasj ] m dwl[ w'v'G q>esj Vhk mW,l bjf s[ bjf lF wpN WSsj uj dihj ] m$$

dul ai%J epi rjw ] ^

bdy>a w.q widh f+F daV w[ duV hdi wj Vjqp dfbjij mm

qjdHbj sg WjWa ldaepiP xpiqjMs[ hV ^qjdHbj sjlg Feag wg wji wqjr{ mm borjw{ ujV{ bjfVp ZVg w{ sjlp dsrjVg h'dH mm

\lv'w wWgi ug w[|

dHl lq[G hpwq wgaj@ ##l,Ds' Whjv sjl } m$$ Rpfi.a Whjvsjl } fp,DdAbj@ ##a[ij Fij w'Hg a[i[ Vjv rg idh>sj ] ($$ l.aWhjv sjl ug V[ s,Ddlbj ug hJ q[ij dH,w Fij dulsj Vjq lJHg]@ Rph q[i[ Vjv hg idh>sj ] m dxi bjf ug V[ WyV wgaj@ ##Whjv

Page 1121: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

75

sjl a[i[ Fij lJHg sg wdvbjS a[ig wqjHg dry'G vj w[ a{o'GwijRpSg ] m$$ lpVS lji Whjv sjl ug i'S v,e fH[ a[ W[Vagwgag Vj qhjiju m wg faj Rph w"S ] a[ dw,Do'G bjdHbj ] a[q{G w"S hJ dw,Do'G bjdHbj hJ m q[i[ RpKa[ d*fj wi' m q{G b{V[ u'ejVhk dHM W[Vag wiw[ RpKn w[ apiV } dabji h' eH[ m WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##F,u w[ dw,Do[ ujH[Gej m w'Hg h'i oJ ] a[i[ w'v mdHl sg wdvbjS aJ a{o'G wijRpSg hg ] m a[i[ w'v Wo[ig LwagdHw,ng h'Hg ]@ b,e vjHg Vj qp,wsg m$$ dxi WyV wgaj@ ##aP. ufpug ljdhW s[ fjn wisj ] aJ l.a Whjv sjl ug V[ W[Vag wgagug qhjiju Rph aJ bjf ug sg d*fj Vjv h' ih[ hV m fp,DdAbjdw>V[ fjn i'; wisj ] dxi l.a Whjv sjl ug V[ h,o u'C w[ s,Ddlbjqhjiju dH,w l' a[iJ wisj hJ m aJ WyV wgaj@ ##W,Dv[ YdH qisji,t drtjHg$$ hpS a[i[ rjla[ lJHg sg wdvbjS wiVg dwhCg b"tg] ljcj WyV q>V w[ hJ wis[ m l.a Whjv sjl ug V[ l,a WyVwgaj WC[ f+l.V h'H[ a[ WyV wgaj@ ##b{Vg Lwag v{ w[ dxi rgdVaV[q wisj ] m$$ dxi ljig l.ea } w,Dv[~w,Dv[ } l,s w[ s,Ddlbj@##v{ WHg h,s h' eHg lj} aJ faj hg hpS v,e ] dw Whjv sjldH,w l" a[iJ fjn ufp ug ljdhW s[ i'; wisj ] m dxi vejajiljig l.ea w'v wHg dsV dHh' hg WyV wig eH[ m epi rjw ] ^

q>V{ fjrdh q'tp spbjip mm q>V[ firji{ ljZjip mmRpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##b,u bjoS r[v[ lj} ihijdl

sj fjn aP. lpSjHg a[ aP. b,u dH,Do[ hg idh m$$ l.a Whjv sjl ugV[ l,a WyV wgaj Rpfi.a h;Pi V[ Whjv sjl ug } du,Do[ bjlSlg Rpo[ fhp.yS sj hpwq wgaj l,a WyV wiw[ l.a Whjv sjlbjfS[ bjlS a[ fhp.y eH[ m

b,De[ rg wHg rji fp,As[ lV a[ b,u rg fp,A dvbj ##dw>V[

Page 1122: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

76

r,Du[ hV$$ Fjr BjHgq wg ] m b,De'G h;Pig l[rw V[ W[Vag wgags' r,Du[ hV m \s,ls[ hV qpSLg hids,a dl>z w'v u[W zCg hp.sglg dxi fp,DdAbj@ ##dsV s[ dw ija s[ l[rw V[ dxi W[Vag wgagug qhjiju dsV s[ aJ hpwq h'dHbj$$ l,Ds' Whjv sjl } ihijdlsj fjn lpSgH[ m l.a Whjv sjl ug hj;i h' eH[ Rpfi.a hpwqwgaj@ ##ihijdl sj fjn bji.F wi'$$ fjn bji.F h' debj lqjfagRpfi.a W[Vag wgag ug fjn h' debj m bisjl wigH[ aJ hpwqwgaj Vhk dH,w fjn h'i wi' m dHl ai%J dsV dAfS a,w ihijdls[ wHg fjn lpS[ m dsV dAfS lq[G bisjl wgag dxi v.ei f,ww[ bj debj m i'; sg ai%J ljig qdiIjsj v.ei sg h'S Rpfi.ahpwq wgaj m #LpZ ] riajY Whjv sjl } v.ei AwjRpS a[ FJc[qJuS sg l[rj ci'vg rjv[ s'r[G ugb wiVe[ m$$ dHl lq[G FuVdl>z vJeig qdhij dl,t wdhS v,ej@ qhjiju dH,w biu ] bjfug V[ WyV wgaj@ ##w'Hg y.eg e,v wik m$$ FuV dl>z wdhS v,ejug qhjiju@ b{V[ fjn ihijdl s[ lpSs[ h' wg e,v ] lj} lqNVhk bjMsg a[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ FudVbJ a{G fp,A dvbjblk s,l rg ds>s[ hJ@ fi lqN a{} x[i rg Vhk bjRpSg m Rplr[v[ hg WyV wgaj@ v{ lpS x[i wHg W+dhq>c b{l[ hV du,Do[ hpwqbVplji lj} ujSj f{Gsj ] m Rpo[ lPiu yCV dAfS sj lqJ h'ihp.sj ] m du,Do[ lj} bjoS l.dZbj sj r[vj h' uJsj ] m blk Rpo[W{n[ h'S wiw[ b{o'G hpwq wiw[ fjn lpS v{Gs[ hJ m dxi FuV dl>zV[ fp,DdAbj@ qhjiju duhC[ wHg~wHg fjn lpSs[ h' dHh dwM (aJ h;Pi V[ s,Ddlbj@ ##FudVbj ) dVaV[q sg qdibjsj dHh ]dw fjn wiV r[v[ dry'G W'vSj Vhk@ u[ W'v[ aJ fjn t>ca lqdNbjuJsj ] sPuj u[ fjn wisj dry'G Fp,Dv[ blk B'ws[ Vhk aguj fC%s[sj qV dwa[ h'i ujr[ aJ rg dVaV[q sj xv z,B uJsj ] m h'irg wHg epfa F[a hV m blk fjn dH,w a'G r,Z aJ hg lpSs[ hJ m

Page 1123: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

77

blk yjhp.s[ hJ fjn Lp,Z wiw[ h'r[ btgi RpKa[ bisjl wijHgsg ] m dxi rg Fp,v yp,w qpbjx sg W[Vag wijHg sg ] m blk yjhp.s[aV a[ qV dr,y fjn h'r[ qV a[ fjn dH,w iPf h'r[@ dxi e,v uysg] m wv[iJ rjv[ ditgbJ V[ s' r,Dc[ l.fB fjn dH,w il qeV h'w[ lj} lpSjH[ hV a[ blk W{n w[ lpS[ hV uJ dxi w[lij dl>zrg ufpug ljdhW s[ fjn W[b>a lj} lpSj yp,wj ] m Wjwg lF bjf'bjfS[ oJ y.e[ hV m FuV dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju duV%JW+dhq>cJ dr,y aplk b{o'G W{n[ hg uj bjMs[ h' dwa[ drtjY rg maJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##y.ej dwa[ x[i lhg b,u Vhk dul lq[Gsp,Z A,w w[ hB[ Rpl lq[G Ijs wijHg dstj dsbJe[ m$$ dHl a'GRpfi.a l.a Whjv sjl ug } bjfS[ bjlS RpKa[ uj w[ bjijqwiV sj hpwq h'dHbj m

\dHh f+l.e qjaj dfaj a'G lpdSbj|

bjf[ l.eda lds Whjv{ bjf[ drsj wijr{ mm

h;Pi WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ lq[G W[b>a ljZP lF q,aJs[@ lF riVJ s[ bjf ug fjl'G bjadqw dr,Ddsbj s[ F.cji[ v{w[ uJs[ ih[ WyV wis[ hp.s[ lV@ ##blk spdVbjrg q>e rjv[ }tjvg q'dCbj h'H[ej m fi u[ f+qjio sg q>e rjv[ } tjvg q'dCbjujr[ aJ b,De[ fp,DdAbj uJsj ] dw aplk l.lji dr,y eH[ dwl rjla[lg a[ Rpl } tjvg dwM q'dCbj m dH,w rjig hpwq wgaj@ ##WjdvbjdH,w l" dH,w f,avJ a[ dHaV[ ljZPbJ s[ W{nS rjla[ lxj A[agq>ejY@ Whpa qhjaqj bj ih[ hV m$$ hpwq bVplji l[q[ rjv[ s'r[GFij r,cj N.cj dl>z a[ A'Bj N.cj dl>z fdBbjv[ a'G uj w[ v{ bjH[ mlF Lijb wiw[ i,t ds,a[ hpwq wiw[ qjHg t[q' a[ WgWg Ljq w"i

Page 1124: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

78

WgWg u{ w"i da>VJ } hpwq wiw[ lji[ c[i[ dr,y NjCP xijdHbj mFuV dl>z Vgvj dl>z@ q>ev dl>z@ ap.erjvg rjvj iaV dl>zci'vg } hpwq wiw[ fjSg dACwS vj ds,a[ m Vgvj dl>z tPh a'GfjSg dt,yg debj m Wjwg dl>z dACwjb wig eH[ m Ljq sj r[vj@Fjsi'G sj qhgVj lg a[ ija h'S a,w W[b>a hV[ig rg bji.F h'eHg m hV[ig rg WCg l?a h,o fljdibj dslsj Vhk lg m hV[igljig ija hg resg ihg m qjaj ug V[ s,Ddlbj dHl hV[ig Vjv@WjWj ug sg u' ujvg sji c'vg WSjHg lg@ Rph rg dh,v~dh,v w[Whpa sPi yvg eHg lg@ fi dc,eg Vhk lg m lr[i s[ lq[G hpwqbVplji WjWj ug s[ bjlS rjvg w'nCg sj sirj;j t'dv%bj@s[dtbj dw h;Pi lgl VgrJ a[ yiV RpKy[ wiw[ iujHg w,ng wiw[i,Dt[ h'H[ lV duV%J V[ siLV wga[ a[ ]ijV h'H[ a[ bjf ug V[ WyVwgaj@ ##b,u blk dHl ai%J hg dBw eH[ m$$ FuV dl>z V[ Vqlwjiwiw[ W[Vag wgag qhjiju ljig ija hV%[ig resg ihg dACwjbwga[ oJ RpKa[ dq,Bg f{ eHg ] m hpwq wi' dACwjb x[i wigH[ aJhpwq wgaj@ ##w'Hg v'C Vhk Lp,Z ]@ hpS dH>si } wdh w[ fjSgcpvj dsbJe[ m$$ dH,w z>B[ dfA'G dACwjb duaVj y.ej qkh rgf{ debj m spfdhi s[ lq[G i'; sg ai%J FjHg iaV dl>z ci'vg a[WgWg u{ w"i hpwq bVplji v.ei dabji wiV eH[ m FjHg Vgvjdl>z ug xpvw[ w'dvbJ RpKa[ ijC%~ijC% w[ dabji wis[ lV m Rphrg hpwq bVplji dHh l[rj wijMs[ lV m Rpfi.a v.ei dabjih' w[ bj debj m lji[ v.ei sg qdiIjsj h' ihg lg m iS dl>DdebJsg bjrj; bjRpS v,e fHg m qdiIjsj v.ei sg fPig h'S a[ v.eiriajRpS sj hpwq h'dHbj m fdhi[ RpKa[ dV,wj dl.z Fjeg rJsihj;i h' w[ W[Vag wiV v,ej m qhjiju Whpa lji[ ljZPbJ sg uqjabj ihg ] aJ hpwq wgaj@ ##bjRpS dsY@ i'wSj Vhk m$$ dxi v.eidry'G bj w[ FuV dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju Whpa lji[ ljZP

Page 1125: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

79

bj ih[ hV m v.ei sj wg hpwq ] m b,De'G WjWj ug V[ hpwq wgaj@##wpN wiV sg v'C Vhk LpZ ] m$$ dHaV[ lq[G dr,y lji[ ljZP h;Pis[ fjl bj fhp.y[ Vqlwji wiV v,De[ h;Pi s[ hpwq bVplji f>eaJvjRpS v,e fH[ m ngw dHl[ lq[G vjvj dsv lp,t ijdH v,cP ba[uv[WgbJ sgbJ s' B'wigbJ v{ w[ fhp.y eH[ m Lijb wiw[ hpwqwgaj@ ##riajRp LpZ ] a[iJ~a[iJ v,cP a[ a[iJ uv[WgbJ deS w[fdhvg rji riajY sPug rji speS[ agug rji da>V epSJriajY hpwq wgaj m WjWj ug b,u WC[ f+l.V bj ih[ lV m ws[~ws[L[i rJeP. FWw rg qjis[ lV m RpZi qhjaqJ sg f>ea dr,y lFl[rjsji i'Bg@ fjSg@ sjv@ v,cP@ uv[WgbJ riaj ih[ lV byjVwhg hpwq wgaj@ ##l,Ds' ci'vg rjv[ s'hJ ugbJ }$$ hpwq bVpljil.a Vi{S dl>z Wpvj w[ v{ eH[ s'hJ V[ uj w[ Vqlwji wgag m Rpfi.ahpwq h'dHbj@ ##duhC[ qhjaqj v.ei A,w ih[ hV h,o lp,Dy[ wijw[ aplk w,v[ w,v[ ljZP } Vqlwji wiVg s'hJ V[ la WyV wgajhpwq h'dHbj@ hpS uj w[ v.ei dr,y u' dqv[ l[rj wi' m$$ Rpfi.ahpwq wgaj@ ##Wjdvbj tujV[ dry'G ipfHgH[ duaV[ ljZP hV RpV[hg deS w[ v{ bjRp l.a Vi{S dl>z ug V[ ljZPbJ sg deSag wiw[@deS w[ ipfH[ v{ bJs[ m dxi vjvj dsv lp,t ijdH } hpwq h'dHbj@##a{G w,v[~w,Dv[ ljZP } s,tSj s[Sg ] m aP. rg Rpo[ fhp.y vjvj ds,tlp,t ijdH ug rg v.ei dr,y fhp.y eH[ m v.ei riaS a'G Wjbsvjvj dsv lpt ijdH V[ hpwq bVplji s,tSj ds,ag m ci'vg rjdvbJs'hJ ugbJ V[ w,v[~w,Dv[ ljZP } Vqlwji wgag dV,wj dl>z FjegrJsi rjv[ V[ hpwq bVplji l.aJ sgbJ uPngbJ f,avJ c[i[ a'GWjhi lp,BgbJ m WjWj ug V[ dHh l[rj lF s[ du>Dq[ vjHg h'Hg lg mRpfi.a lF l.a WjWj ug s[ h;Pi fhp.y[ VqlwjiJ wiw[ W{n eH[ mlF a'G fdhvJ l+g qh.a ug V[ WjWj ug Vjv WyV wga[ dwhj@qhjiju ) bjf ug sj bap,B F.cji@ F'uV@ ljsj@ lpbjs WCj

Page 1126: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

80

bsFpa dHM v,esj lg dur[G blk A,ag f+wji s[ F'uV A,w ih[h'HgH[ bjf ug sj siLV rg WCj bsFpa v.ei AwS lq[G v,edihj lg m ljc[ b{o[ bj w[ W{nS a'G fdhvJ hg bjf ug V[ liPfWsv dvbj ]@ bjf ug Z.V h' m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l.aug siLV ] dw f+LV@ u' rg ] s,Dl' m$$ l.a ug V[ h,o u'C w[ biuwgaj@ qhjiju ) f+LV aJ WC[ lV@ bjf ug sj siLV wiw[ hglF s[ lF ai%J s[ f+LV fPi[ h' eH[ hV m Rpl lq[G l+g qh.a s[ df,DA[dH,w ljZP W{nj lg m Rpl r,v dHLjij wiw[ WjWj ug V[ WyV wgaj@##l.a ug aphjc[ df,DA[ duhCj ljZP W{nj ] dHl} hpwq s[ w[ tC%jwi' m$$ l+g qh.a ug s[ dHLji[ Vjv Rph qhjaqj RpKn w[ tCj h'debj m Rpl qhjaqj } qptjaW wiw[ WjWj ug V[ WyV wgaj@##dwM l.a ug diZgbJ@ dlZgbJ f+jfa wiw[ qV } LJag VjbjHg m hi dH,w w.q dr,y i'Cj bBwj w[ a{} wg dqdvbj m aP. H[o[v.ei riaS lq[G bjfSg Lwag fit w[ r[t vHg F.cjij bap,Bhg ridabj m h,l w[ a[i[ Vjv w'Hg e,v wigH[ aP. wg yjhp.sj ]G (dHaV[ WyV h'S s[ Vjv hg Rph l.a V[ Fp,v q>V vHg aJ WyVwgaj@ #LpZ ]$@ Rpfi.a vjvj dsv lpt ijdH } hpwq wgaj@ ##a[ijb,u blq[Z Ie h' debj@ aP. b,u u' qi;g ] q>e v{ m vjv[ dsvlpt ijdH V[ q>Ddebj m d*fj wi' q{} v'w f+v'w b>si yiVJ dr,yi,Dt' da>V rji Rpl} wpN q>eS sj hpwq h'dHbj da>V rji RplV[dHh' hg q>e q>eg WyV wgaj@ #LpZ ]$ m

l[rw wg qVlj fPig FHg mm ldaepi a[ dViqv qda vHg mm\eRpCg lptqVg 5|

dxi iaV dl>z ci'vg a[ u{ w"i } ljhqS[ tC%[ wiw[ fp,DdAbj@##aplk lF l.aJ } Vqlwji wgag a[ RpV%J wg WyV wgaj@ FjHgiaV dl>z ci'vg a[ u{ w"i V[ W[Vag wgag m ug lj} lF V[ dwhjlptg ih' dH,w l.a V[ dwhj dw aphj} Vjq dy,a bjr[@ ##b{V[ l.aJ

Page 1127: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

81

dry'G dH,w V[ hg w.q sg e,v wgag ] LpZ ] iaV dl>z ci'vga[ u{ w"i } hpwq wgaj@ ##aplk s'r[G w,v rJe hg Whjv sjl sgl[rj wi' m dxi lF l.aJ } hpwq wgaj@ ##aplk iP.qg uj w[ bjijqwi'@ f>ur[G dsV aphj} a'iJe[@ lr[i s[ lq[G bj w[ v.ei A,wujdHbj wi' m hpwq bVplji lF qhjaqj iP.qg } yv[ eH[ m dHla'GRpfi.a WjWj ug V[ Vgvj dl>z a[ liWS dl>z Fjeg rJsi rjv[} hpwq wgaj@ ##aplk xPv q>cg uj w[ dH,w l" ojvg@ w"vg@ evjl@dvbjY w,v a'G F'uV FJdcbJ dr,y AwJrje[ m$$ hpwq Vjv s'r[Gl[rjsji q>cg uj w[ WiaV v{ bjH[ m WiaV ljx wij w[ Lijbwij w[ i,t vH[ m dHl[ dsV hg FuV dl>z V[ W[Vag wgag@ qhjiju )sp,Z A,w vr' m WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##hJ lqN eH[ bu[aJ lj} fdhvJ Adwbj Hg fdybj Vhk@ aP. Zgiu wi a{} dstjs[rJe[ m dHl ai%J f>u dsV l.a q>cvg dBwg ihg a[ vejaji f>udsV hg vjvj dsv lp,t ijdH ug sg s' B'wigbJ rjvg qdnbjHgriasg ihg m f>ur[G dsV lF qhjaqJ sg Lijb wijHg dxi bjfug V[ WyV wgaj@ ##yji bjLiqJ rjv[ ljZP h'@ lji[ rjig~rjigbjfSj~bjfSj bjLiq s,Dl' a[ hj;ig vpbjY m$$ hpwq bVpljilF V[ dHl ai%J hg wgaj aJ WyV wgaj@ #LpZ ]$ m dxi WyVwgaj@ ##h'i u' dulsg dH,Aj ] q>e' m$$ lF V[ dli dVrj w[ dwhjbjf ug sg WCg d*fj ] m fi dHw qhjaqJ b,De[ bj w[ W[VagwiV v,ej@ ug q[i[ qV } LJag WtL' m Rpl r[v[ WyV wgaj@ ##aP.Rphg ]G dulV[ fdhv[ dsV wijqja dstjRpSg yjhg lg m$$ RplV[dwhj ug hJ m Rpl} WyV wgaj@ ##aP. lptqVg ljdhW sj fjn wdibjwi LJag bjr[eg m$$ RplV[ l,a WyV wgaj m Rpfi.a lF qhjaqJdrsjb wga[ Vjv hg l.a Whjv sjl ug drsjb wga[ m Rpfi.aRph u,lg f" rjvg fhp.y eH[ m

\dHh WyV Fjeg rJsi rjv[ q[hi dl>z a'G a[ qjaj dfaj a'G lpdSbj m|

Page 1128: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

82

dadV s[dtbj dulp bjdf dstjH[ mm

dHl dsV a'G Rpfi.a FuV dl>z dul r[v[ rg WjWj ug fjlbjr[ Rphg W[Vag wi[ m qhjiju q{} siLV wijRp RpV%J W+dhq>cJs[ du,Do[ bjf ug uj w[ yiV fjMs[ h' m ws[ ws[ aJ r{ije dr,ybj w[ i'~i' w[ W[Vag wiVg ##FudVbJ wjhvg Vj wi@ lj} lFdxwi ] aP. l[rj wig y,v m Rpfi.a FuV dl>z l[rj wisj dihj mfi W[Vag wiVg rg RplV[ A,cg Vhk m$$ dH,w dsV h;Pi V[ WyVwgaj@ ##Wjdvbj dabjig wi' sp,Z AwgH[ m ljig dabjig wiVa[ l.a Vi{S dl>z ug V[ W[Vag wgag m qhjiju lF dabjig ]sp,Z Aw' m WjWj ug #LpZ ]$ sj WyV wiw[ sp,Z AwS rjv[ bjlSa[ dWiju eH[ m bjdhlaj~bjdhlaj wiw[ sp,Z Adwbj m dVIqbVplji duV%J~duV%J } lga f+Ljs dqvsj lg m lF } w,v[%~w,v%[} Wpvj w[ AwjdHbj h,o lp,Dy[ wiV Rpfi.a WyV wgaj@ ##FuV[} hj;i wi'@ l.a Vi{S dl>z ug V[ FuV dl>z } Rpnj w[ WjWjug s[ V[C[ wiw[ s,Ddlbj qhjiju FuV dl>z hj;i ] WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##aP. r[tS rjla[ h,n A,cs[ blk b,De[ rg a{}wHg wpN dstj yp,Dw[ hJ@ u[ hpS r[tSj ] aJ blk us'G yjhJe[a[ij dli vrJe[ s,l qV;Pi ] m b,De' FuV dl>z V[ dwhj ugqV;Pi ] aJ WjWj ug V[ fdhvg fRpCg qPv q>ai Ijs wij w[WyV wgaj@ ##dHl} udfbj wi bevg e,v x[i wiJe[ m dHls[ Vjv hg FuV dl>z sj lpFjb dur[G dw Whpa e,vJ wiVgbJ mhi lq[G dwl[ Vj dwl[ s[ w'v W{nj hg idhSj m lr[i[ rg s[i Vjv

Page 1129: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

83

RpKnSj df,A[ fjnw fC% yp,Dw[ hV m Rph lF wpN Wsv debj mdul ai%J epiWjSg dr,y woV ] ^

##bfplB Wja a[ FHg lgZig sPa splB luVHg$$\bjlj q^ 5 402|

rjvg e,v h' eHg m

epiP WjSg epiWjSg hg ] f+>aP qhJfpitJ sg ilVJ a'G f+jfah'H[ epiq>ai sg ajlgi l'V[ a[ lphje[ a'G rg r,Z bli sjdHwh' eHg m hpS FuV dl>z hi lq[G yp,f ba[ qla idhS v,e dfbj mwpN dsV dHl ai%J WgaS Rpfi.a b>Ddq+a r[v[ dul lq[G WjWj ugs[ bjlS sj WPhj tp,v%sj lg m Rpl lq[G l.a Vi{S dl>z ug V[ h;Pis[ bjlS sj sirj;j t'dv%bj m aJ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj FuV[} hj;i wi' m Rpl lq[G hg l.a Vi{S dl>z ug FuV dl>z } v{w[ hj;i h' eH[ a[ FuV dl>z V[ rg bjfSg hj;ig s,l w[vpbjHg m WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##FudVbJ aP. ujf o'C%j wisj] m du>Vj wp b,De[ wisj ] Rpl a'G wpN r,Z wdibj wi m Rpfi.aFuV dl>z V[ l,a WyV wgaj m dxi ljig l.ea V[ bjf' bjfS[VJ s,l w[ i'; sg ai%J hj;ig vpbjHg m lF s[ Vjq lpVS Rpfi.aWyV wgaj@ #LpZ ]$ m dxi du,Do[~du,Do[ dwl[ l[rjsji u' l[rj wiVsj hpwq h'dHbj m Rpo[ Rpo[ uj w[ lF V[ l[rj bji.F wi ds,ag mdHl a'G s' wp dsV Wjbs spfdhi sj f+Ljsj bjRpS a[ ljigqdibjsj h'S Rpfi.a WyV wgaj@ ##FudVbJ ljc[ bjlS s[ w'vl,Du[ fjl[ W{n uj a[ qPv q>ai fC%g y,v la WyV wiw[ FuVdl>z W{n debj a[ h'vg h'vg fdhvg fRpCg sj fjn hpwq bVpljiwig debj m dHl dsV rg WjWj ug V[ idhijl s[ fjn wHg rjilpS[ FuV dl>z dwl[ Vrk bSdc,ng lp.si spVgbJ dr,y dryisj

Page 1130: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

84

dihj m Vjv hg WjWj ug s[ siLV wisj dihjaP. lFVg ojHk duDo[ hRp ujHg ljyj dliuS hjip ugRp mm

\bj^ q^ 4@ b>e 438|

ba[ bV.s FifPi V;ji[ a,wsj dihj m dsV dAfS s[ lq[G WjWjug V[ bjrj; ds,ag@ ##FudVbJ RpKn u' a{G dwhj a{} dstj ds,aj mhpS dHl a'G b,e[ r[tS sg d;,s Vj wig Lp,Z ] hpwq h'S a[ FuVdl>z V[ b,tJ t'vgbJ a[ WjWj ug } dwl[ be.qg il dr,y FifPih' w[ c.cRpa wgag m Rpfi.a h,o u'C w[ h;Pi s[ ljhqS[ tCj h'w[ dwl[ qlag dr,y dsv s[ rvrv[ duhC[ dWVJ b,tiJ a'G hp.s[hV@ b,tiJ a'G dWVJ h'S wiw[ s,l[ Vhk uj lws[ m dHh bW'v[W'v eP.e[ sg qdnbjHg tjS rjvg e,v hp.sg ] m dHl bW'v[ FjLj} uJ W'vS rjvj ujSsj lqNsj ] uJ dxi Rph qhJfpit epiPwj dfbjij uJ ldaepiP bjf ujSs[ hV WjWj ug Rpl lq[G dq,ngdq,ng qplwpijhB Vjv h,l ih[ lV a[ WyV wgaj@ ##dwM FudVbJwg r[dtbj wpN lqN bjHg m$$ FuV dl>z V[ h,o u'C w[ W[Vagwgag aP. rg W[b>a a[ig iyVj rg W[b>a m epirjw ] ^

w[Gagbj a[igbj wpsiag w[rcp a[ig sjda mmw[a[ a[i[ ugb u.a dlxda widh dsVp ijda mmw[a[ a[i[ iPf i.e w[a[ ujda bujda mm

\l+g ijep q^ 1@ b>e 18|

qhjiju du,Do[ q{G r[dtbj a{} hg r[dtbj ug Rph WCg h'i hgai%J sg spVgbJ ] h'i hg Ziag ] Rpo[ lF wpN h'i hg ] m WjWjug V[ s,Ddlbj@ ##FudVbJ dHl a'G b,De'G W[b>a a'G rg W[b>a ] l.ljisg lp.siaj lph,fS lphu lrjs Rpls[ b,De[ apA ] m

dao{ Vjs dWV's w'c bV.sp mm\l+g ufpug ljdhW|

dHw rjig a{} df,DA[ drtj yp,Dw[ hJ a[ sPug rji hpS dstjdHbj

Page 1131: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

85

] FudVbJ duhCj bV.s b,u a{} bjdHbj m wHg rji qhjaqj} b{l[ bV.s sg Nvw r,usg ] m dwl[ wjiV wiw[ h,B uJsg] m dxi Rph bV.s sg Nvw r[tS } ails[ idh>s[ hV w'Hg LijWJa[ w'Hg lp,tj \F.e| fgS v,e uJs[ hV m fi dHh Nvw Vhk dqvsgwHg wqv[ h' uJs[ hV m

ijq dWYeg Vj ugb{ ugb{ a WRpij h'dH mmaplk l[rj wig y,Dv' lqJ bjH[ej m aphj} lF wpN dqv[ej blk

bjf s[rJe[ m Rpfi.a FuV dl>z V[ Vqlwji wgag ml+g l.a qhJ hdiVjq dl>z a[ig vgvj byiu bVPf mu' uV apq w' l[ra[ fi{ Vj Fr w[ wPf mfi{ Vj Fr w[ wPf ugrV qpwa whjr{ mbjf aidh b"iV aijdh RpKaq fs fjr{ mq{ B[w b"i wg A'c B[w a[ig fwig mbeq bejZ W[b>a f+q u'a f+q[Lig m

\dHh f+l.e l! q>ev dl>z ap.e rjvg a[ qjaj dfaj a'G dqdvbj m|

ijq dWYeg Vj ugb{ ugb{ a WRpij h'dH mm

hpS lpS' FuV dl>z vJeig Vjv dHl a'G Rpfi.a wg Wgagdy,a hi lq[G Rpsjl tjSj@ fgSj@ l"Sj@ W'vSj dHl dsV a'G Whpaz,B dul ai%J epi rjw ] ^

ZV ogHg spWdv w.a hjr{ w[r V{Sg s[tH[ mm\ije eRpCg q^ 1 A.a|

hi lq[G dul ai%J dwl[ sg w'Hg wgqag L{b epbjy ujH[ qVdwl[ FBwSj dr,y ] Vjs F=q{ u{l[ dqiejH[ mm rjvg hjva WSeHg@ f+>DaP hi lq[G idhSj WjWj ug s[ bjlS s[ V[C[ hg h;Pi V[

Page 1132: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

86

u[ w'Hg WyV wiVj y.eg ai%J lpSV lqNS sg w'dLL wiVg mWjWj ug ujSs[ lV l[rw s[ qV a[ wg Wgasg h'H[eg m ws[~ws[h"lvj s[Sj a[ wdhSj@ ##FudVbj wjhvg V wi m h"lvj i,t@ a[i[Vjv'G b,e'G bjdHbJ V[ Whpag l[rj wgag@ bu[ aJ RpV%J sj lqJVhk WdSbj@ aJ FuV dl>z V[ i' w[ W[Vag wiVg m eigW dVrjuq{G dVqjSj hJ dVbjlij hJ m bqvg bqvp V b>WC{ qAg Vgip Vh'dH mm rjvg drbjwpvaj FuV dl>z } hi lq[G WSg idhSg m ngwdHl a'G wpN lq[G Rpfi.a h;Pi siejh } yv[ eH[ m FuV dl>za[ Rpl lq[G wg rjfig aJ lF l.ea s[ qV RpKa[ ljij r[irj aJRpl lq[G s[ f+l.e bVplji Rpo[ hg bjr[ej m f+>aP FuV dl>z V[ hilq[G WjWj ug s[ r{ije dr,y wPws[ idhSj b,tJ dr,y dfbji s[h.NP res[ idhS[@ l.a Vi{S dl>z ug V[ h"lvj s[Sj@ ##FudVbj )dHM ngw Vhk FuV dl>z V[ WjWj ug s[ bjlS w'v W{n w[ r{ijewis[ idhSj VjVw ip.Vj WjWj ujSgb{ u[ i'r[ vjdH dfbji' mm rj^1^ 1 bvjhSgbj@ wpN lqJ aJ FuV dl>z V[ b"tj~l"tjv.zjdHbj m FjHg rgi dl>z s[ woV bVplji duVJ dl,w sgsjisg v,eg Rph wi bjijq Vj Wdh>s[ mm dH,w dsV FjHg q>ev dl>zap.e rjvg rjvj Fp,Dy' bjdHbj ba[ FuV dl>z V[ bjfS[ qV sge,v s,lg wdhS v,ej@ q>ev dl>bJ u[ wi qjdvw Vj ds,Dl[ ugrSsj wg h,u mm q>ev dl>z V[ fp,DdAbj dxi wg wigH[ m FuV dl>zV[ dwhj@ bjfJ s'r[G iv w[ dH,w dB,DW[ RpKa[ tPh fp,BgH[ u' qhjijuV[ q{} LWs s,Ddlbj lg m Rpl dr,y W{n w[ ufgH[ tWi[ Rph V;jijdxi dsl fr[ m q>ev dl>z V[ dwhj dB,DW[ dr,y tPh fp,BSj@ ija }dr,y rC w[ W{nSj u[ RpKa'G dc,ej dc,e f{S x[i wg WS[ej ( q"ah' ujH[ m s'hJ } dwl[ V[ Wjhi Vhk w,TSj m FuV dl>z V[ dwhjq>ev dlbJ qiVj dH,w dsV x[i rg ] m u[ qhjiju sg Ijs dr,y

Page 1133: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

87

W{dnbJ q"a bjr[ aJ y.eg ] m h"vg~h"vg FuV dl>z V[ q>ev dl>z} qVj w[ dH,w f"Cg v{ vHg a[ s' whgbJ v{ w[ ljij dsV dH,wdB,Wj t>c rjv[ dB,DW[ s[ V[C[ lg fpBjHg wis[ ih[ m \c[i[ a'G f,Aqs[ fjl[ Rph ue%j lg| m du>Vj cP.zj wi lws[ lg wi dvbj m b>a} FuV dl>z V[ dwhj q>ev dlbJ aP. rg b,u ija } bj ujHk mbjfJ s'r[G W{n w[ FuV wiJe[ m Rpl r[v[ aJ q>ev dl>z V[ hjqgFi ds,ag m fi df>c bj w[ qV V[ dwhj i'Bg tj w[ z>Bj Fi l"Gw[ y,vJe[ m i'Bg tjS Rpfi.a q>ev dl>z l"G debj m ija } q>evdl>z V[ lpfVj s[dtbj dw q{G a[ FuV dl>z dB,DW[ a[ tPh dr,y W{n[hJ qvPq hp.sj ] m RKpfi'G tPh dqv debj ] m a[ WjWj ug qhJ hdiVjqdl>z qhjiju q>ev dl>z sg WJh xC w[ w,T ih[ hV m Vjv[ WyVwis[ hV awC[ h'r' vjY u'i m byjVw hg q>ev dl>z sg b,ttp,v eHg m Rpl lq[G q>ev dl>z V[ bjfSj ljij ligi RpKa[ i[a[Vjv dvWdCbj h'dHbj s[dtbj epirjw ] ^

VjVw wydCbj dlRp a'dC TP.dT luS l.a fdwbj mmYdH ugr.s[ drApCdh YdH qpdHbj V ujhg A'dC mm

q>ev dl>z s[ qV dr,y bjHg dw FuV dl>z aJ qi debjh'r[ej m fi qP>h hV[i[ hg q>ev dl>z RpKdnbj WjWj ug s[ blojVRpKa[ fhp.y w[ Vqlwji wgaj a[ dxi du,Do[ tPh ljij dsV fp,DdBbjlg m Rpo[ fhp.y w[ wg r[dtbj m tPh Rpfi'G W.s h' yp,wj lg ba[ f"CgduhCg tPh dr,y vj w[ FuV dl>z Rpadibj lg m Rplsj RpfivjwpN dh,lj hg Wjhi lg m dul a'G ue%j sj faj v,esj lg m dHlai%J FuV dl>z sj b>a lqJ h'dHbj m

\dHh f+l.e l! q>ev dl>z ap.e rjvg rjv[ a'G lpdSbj|

Page 1134: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

88

Vjqp ds=CjdHbj ljZ d*fjv mm

dul q"vrg s[ vCw[ } bjf ug V[ s[h bi'eaj WtLg lg mRpl lq[G hpwq h'dHbj lg dwa[ x[i dHl } v{ w[ bjHk m Rph W,yjq"vrg } bjf ug V[ W?dLbj lg m df,Av[ dh,DdlbJ dr,y f+l.e bjyp,wj ] m Rph q"vrg bjfS[ W,Dy[ lq[a yiVJ dr,y hj;i h'dHbjhJ b,De[ bjf V[ idhqa wgag m ligiw i'e sPi wgaj@ hpS W?dLlwi' W.seg sg ?{ijdHa wi' m dHh W[Vag lpS w[ WjWj ug WC[ f+l.Vh'H[ WyV wgaj@ ##q"vrg aP. y.e[ lq[G bj debj ]G@ blk a{} Rpcgws[lg m WyV wgaj@ ##Wjdvbj Vgvj dl>z } wh' q"vrg s[ qp>c[ }dHLVjV wij w[ ljig Lijb wij w[ hj;i wi' m hpwq bVplji lFwi wij w[ bi; wgag@ qhjiju ) q"vrg sj qp>cj hj;i ] m h;PiV[ WyV wgaj@ ##Lp,Z ]@ lj} dHl sg WJh xCj dsRp m WJh xCVRpfi.a WjWj ug V[ b{lg ;'i sg L[i rJe FWw qjig wpN l.eah;Pig dr,y W{ng lg m Rph ljig ci eHg m fi q"vrg sj qp>cj bc'vhg dihj@ Vhk cdibj m a[ WyV wgaj@ ##v{ blk b,De[ fC%Je[ aP.ljc[ df,DA[~df,DA[ fC%g ujHk m Rpfi.a WjWj ug wvqj b,De[~b,De[ fC%geH[ a[ Rph vCwj df,DA[ df,DA[ fC%sj debj m wpN lqJ dHl ai%JfC%sj~fC%sj vCwj dBw debj m Wpv xiwS' hB eH[@ b,tJ W.sh' eHgbJ@ ligi bc'v h' debj m dur[G xpiqjV ] ^

c'vV a[ yPwj ndhijdHbj mm lda qjdh v[ lda lqjdHbj mm\ijq wvg q^ 5|

hgi{ hgij W[dZ frV qVp lhu[ idhbj lqjHg mm\bjlj l+g wWgi ug|

Page 1135: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

89

b,u fPiV d*fj h' eHg Rpl vCw[ s[ dyhi[ s[ Fjr b>siv[dwl[ bS't[ il } Wjhi'G f+eB wi ih[ lV m WjWj ug Rpls[ qVsg brloj } r[t w[ qplwij ih[ lV m dur[G qjvg bjfS[ vjH[WPB[ } xdvbj r[t w[ f+l.V hp.sj ] m wpN lqJ spr,vg yp,f AjHgihg b>a } bjf hg q"vrg } bjrj; s[ w[ w'v l,s WyV wgaj@##v{ aP. dHl qp>c[ } l.Fjv w[ i,tk@ w'Hg lqJ bjH[ej dHh fgiWS[ej m dxi bjf hg bjrj; s[ w[ Rpl } ljrZjV wgaj a[ v.eidry'G f+Ljsj A,w w[ ujS sj hpwq wgaj l' dHl ai%J hg h'dHbj m

\dHh WyV qjaj dfaj a'G f+jfa h'dHbj m|

bfpVj sjlp hdi bjdf RpWjdibjVjVw Vjq bZjij mm

wHg rji b{lj lqJ Rpl f+q[Li s[ hpwq Vjv qhJfpitJ sgf+gdtbj sg zCg bjMsg ] a[ qhJfpit Rpl dry'G lxv h' w[dVwvs[ hV@ wHgbJ } dl,Ddtbj dqvsg ] m wHg ws[ dHl dr,yxl w[ bjfSj bjf epbj W{ns[ hV dur[G xpiqjV ] ^

ia[ l[Hg du qptp V q'C.dV duVg dlEjaj ljHg mmNdC NdC frs[ wy[ dWihg duVJ wjdi V bjHg mm

\ b>e 142 lv'w q^ 5|

duV%J V[ xl w[ bjfSj bjf epbj dvbj m RpV%J sj f+q[Lisg siejh dr,y w'Hg qp,v Vhk m duV%J V[ b{l[ f,Dw[ qhJfpit hdisiedh wj Wlgn s[dtbj ]@ duV%J V[ RpV%J } bjfSj lF wpNugrV Wli wgaj ] RpV%J sg dVejh dr,y b{l[ w,DdybJ sj w'Hgqp,v Vhk m WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug V[ bjfS[ lq[G dr,y Fp,Dy'

Page 1136: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

90

bjlS vjdHbj m yji ypx[i[ i[aj hg i[aj duZi dVejh qji' i[ajRpcsg V;i bjMsg lg m fjSg WCg qpLdwv Vjv dqvsj lg mb{l[ dWtC[ oJ bjlS vjdHbj duaVj dyi ligi wiw[ l.lji dr,yih[ m dHl[ oJ RpKa[ dWiju[ w'Hg dwl[ Vjv e,vWja Vhk wgag v'wf+v'w s[ fsjio lF } WtL[ iju[ qhjiju[ yiVJ a[ dVr[G@ u[ dwl[V[ w'Hg l[rj q>eg aJ dwl[ Vj dwl[ WhjV[ Rpl} Bjdvbj m lF s[wjiu wiw[ x[i w'Hg T.e aigwj bjf V[ spVgbJ } qei vjRpSsj Vhk WSjdHbj m bjfS[ Vjq s[ dHLdahji AfjRpS[ uJ bjfS[l[rw z,v w[ v'wJ dr,y bjfSg rdcbjHg wijRpSg lF fjdlbJa'G dViv[f ih[ m epirjw ] ^

l'Hg bujSp w] q{ ujVj ujVShjip V AjVj i[ mm\b>e 382|

bjfS[ bjf } fPiV qhJfpit@ eigW dVrju@ bjds VjqJVjv v'wJ dr,y f+yji wijRpSj dH,w x{LV WS debj ] m h'i lpS'WjWj ug sj f+l.e dH,w dsV blk \WjWj ug| api[ uJs[~uJs[ dH,wdf>c s[ V[C[ df,fv sg AJb h[n W{n[ lg m dH,w sl WjiJ ljv sgRpqi sj qp>cj dw>Vj dyi tC'aj ljc[ r,v r[tsj dihj a[ yvjdebj m o'C%[ dyi a'G Wjbs Rph qp>cj s' W.s[ bjfS[ Vjv v{ w[bj debj m duV%J V[ bjRpS lji hg lj} WjhJ a'G xC dvbj a[wdhS v,De[ blk a{} dlbjS dvbj ] m y,v zi@ blk Wo[ij wpNdwhj fi Rph Vhk q>DV[ m lj} q,Dv'~q,vg xC w[ zi v{ eH[ m dH,wb>si ajC ds,aj@ ljc[ Whpa fp,AS a[ RpV%J V[ lj} s,Ddlbj dwljcj f+jhpSj \urjHg| dwa[ yvj debj lg WCg Fjv wgag dqdvbjVhk lg m lj} fPij L,w ] Rph aP. hg ]G m hpS blk a{} Vhk A,cs[ljcg l[rj wgag m ba[ dq>VaJ rg WCgbJ wgagbJ m blk bjfSgWjWa lF wpN s,Ddlbj fi Rph rjig~rjig fdhij ds>s[ ih[ m b,Zgija a'G Wjbs blk dwhj blk Wjhi u.ev fjSg ujSj ] Rph

Page 1137: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

91

s'r[G cJeJ v{ w[ ljc[ Vjv h' api[ b,De[ dH,w yig \upbji| sj t[alg m Rph Wjhi tC w[ lj} wdhS v,De[ dHl t[a dr,y uj w[ u.evfjSg wi bj m blk t[a dr,y yv[ eH[@ t[aJ dry'G sg b,De[uJs[~uJs[ Vjv hg bisjlJ wis[ eH[ m WCg sPi dVwv eH[ b{RPGljcj Rpo'G tdhCj Ap,DdBbj m dxi blk wHg Wil fhjCJ dr,y hgih[ q{sjVg dHvjw[ dr,y f{i Vhk fjdHbj m xpiqjV ] ^

wWgi bjHg qpNdh fdh bdVw wi[ wdi F[l mmhq ijt[ epi bjfV[ RpdV wgV' bjs[lp mm

\ b>e 1364 lv'w wWgi ug|

dHl ai%J WjWj ug V[ bjf Wgdabj f+l.e lpSjdHbj qjdHbjs[ ujv dry'G w'Hg b{lj qhJfpit hg dVwvsj ] m epirjw ] ^

epiqpdt w'Hg ejiCP dadV qdv sdv vjHg fjdH mm\b>e 510|

\dHh f+l.e WgWg Ljq w"i u.cJ rjvg a'G dqdvbj|

hpwqp FgdaVj qVjdHlg duV wRp Vsdi wi[dH mm

VjVwli wv[ik dwl[ lq[G l! FuV dl>z l[rj wisj hp.sj lgFuV dl>z V[ WjWj bV.sp dl>z ug b,De[ fp,ai sg wjqVj ;jhiwgag m zi dr,y ujdHsjs aJ Whpa ]@ f+>DaP v'C ] fp,ai sg mbjf d*fj wi'@ fp,ai WtL' m WjWj bV.sp dl>z ug V[ s,Ddlbj u[aP. fp,ai sg v'C fPig wiVg ] aJ Fp,Dy' fhp.y m dHV%J W?dLLJ s[qjdvw aJ Rphg hV m RpV%J V[ dwl[ } tjvg Vhk q'dCbj m apiVlq[G WjWj bV.s dl>z ug V[ dH,w dqLig sg cvg s[ w[ hpwq wgaj@aP. A[ag Fp,Dy' fhp.y dHl hpwq bVplji l! FuV dl>z b"vt Fp,Dy'fhp.dybj b,De[ Fp,Dy' rjv[ W[firjhg s[ b>sju dr,y WyV wiV v,De[a[ w.q aJ qhJfpitJ V[ hg wi ds,aj ] z,Ddvbj ljc[ w'v ] m hpS

Page 1138: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

92

ljc[ w'v b{l r[v[ wWPai Wj; ] dHh' duhg iPh blk qhJfpitJs[ l[rw } s[Sg Vhk yjhp.s[ aP. wpN dsV ljc[ w'v idh m a{} y.egdryjirjV iPh fp,ai s[ iPf dr,y s[ w[ a'iJe[ m t{i w'Hg drivjhgqhJfpitJ sg wlr,Bg RpKa[ fPij RpKaisj ] m l! FuV dl>z b"vtdHl WyV } q>V Vj ldwbj faj Vhk wg FjSj ridabj WjWjbV.s dl>z ug V[ hpwq wiw[ F[dubj lg m Fp,Dy' rjv[ qhjiju ugs[ hpwq bVplji h;Pig dr,y idh Vj ldwbj m u,Dw' a,wg dr,y qVb{lj dfbj dy,a dWiag cjrJ c'v h' eHg qV Vj q>DdVbj WjWjug b,De[ m l,a WyV Vj wi ldwbj m bjHg iPh W?dLL Vjv hpwqVjv@ fi wWPaiJ sg t[c sj dfbjij zi dr,y i.e Fje W[~b>av,De[ hV m f+>DaP qhJfpitJ sj WyV bB,v h' dVWdCbj m

\dHh f+l.e l! iaV dl>z bv"t V[ lpSjdHbj|

hdi w[ Vjq wg qV ipy{ mmw'dB lJda bV.s fPiV uva Ajag WpN{ mm

\b>e 112|

hpS b{lj lqJ WjWj ug V[ WSjdHbj ljig l.ea w'v dWnjw[ WC[ f+l.V h' w[ WyV wiV[ wdhSj@ ##wi vr' siLV q>e vr'qV dH,Aa qpijsJ@ lqJ o'C%j hg ] m dHV%J dsVJ dr,y siLV hgb{lj lg@ siLV wiw[ qV h'i hg ai%J sj h' uJsj lg@ ligi hvwjxp,v h' uJsj lg m l[rjsjiJ sg dsV dr,y wHg~wHg rji LijbwiVg a[ wijRpSg WyV wiVj@ bjh dsV a[ lqJ bjfS[ b>sidvt vr' m epirjw ] ^

wvRp qljuVg dwbj lsjsgb{ dhis{ hg dvdt v[hp mmlsj ljdhW w{ i.de i] wWhP. V aPBdl V[hp mm

\ b>e 84 rji l+g ije q^ 3|

Page 1139: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

93

ws[ wdraj s[ iPf dr,y WyV wiVj uje uje qV dfbji[@r,Du[ wPy s[ Veji[@ a{} r[s Fg fpwji[@ ijh s,l s[ V[ sPi sj mws[ WjSg dry'G r{ije rjv[ WyV wiV[ dur[G ^

idn qy phr phr qy GrIAW Awv GtY qnu CIjY ]kwlu AhyrI iPrY biDk ijau khhu kvn ibiD kIjY ]

\Zijlig Fea wWgi ug|

kbIrw AwKI kyry mwtuky plu plu geI ibhwie ]mnu jMjwlu n CofeI jm dIAw dmwmw Awie ]

dHh WyV b{lg Wigw dt,y rjvg bjrj; dr,y wiV[ lpVSrjdvbJ s[ qV dH,w rji aJ Zpi a,w dh,v ujS[ qjHg t[q w"iu.cJrjvg@ V[ W[Vag wiVg qhjiju b,De[ aJ dHl ai%J s[ WyVVhk lg wis[ hp.s[ dwM wis[ h' ( aJ RpKai s[Sj@ ##t[qgH[ hpSdHV%J sg hg v'C ] w'Hg lqJ bjr[ aP. Ljq' } Vjv v{ w[ qvPw[l+g ijq w'v yvg ujrk m iaV dl>z ci'vg u{ w"i dHh s'r[G ugbqhJfpitJ w'v wv[igG uj w[ l[rj wiVe[ m l[q[ rjv[ s'r[G N.c[ rgqvPw[ ujSe[ h'i wHgbJ } l.a Whjv sjl ug w'v[ m l.a Vi{Sdl>z ug qdhdSbJ rjv[ } wdhSj@ ##aP. dH,Do[ ljc[ bjlS sjsirj;j t'v% w[ W{nj ihk@ blk u' wpN wiVj wijRpSj ] bjf[wig ujrJe[ m Rpl lq[G aJ lF l[rwJ s[ qV dr,y dHh' hg dryjilg dw qhjiju s[ h,oJ dr,y ljcj ligi ujH[ej f+>DaP dwl[ } dHhy[aj Vhk lg dHh siLV rg b,tJ a'G Rphv[ h' ujSe[ m Rpl r[v[qV Vhk lg q>Vsj WyV wis[ hp.s[ lV bjfJ df,DA[ rg dHw,Dn[ ih[hJ b,,De[ } rg dHw,Dn[ ihJe[ m ws[~ws[ WyV wis[ hp.s[ lV@ dH,wljcj liPf b{o[ spVgbJ dr,y aphjc[ ljhqS[ ] dH,w ljcj liPfsiejh dr,y rg ] duhCj l[rw ljc[ hp.dsbJ ligi A,c w[ b,e[ujH[ej@ Rpl} dHl iPf dr,y b,De[ l.FjvJe[ m aphjcg v'w f+v'w

Page 1140: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

94

sg lJN epiP VjVw V[ ljc[ Vjv fjHg ] m fi dHl Vr[G FjS[ riaSsj dwl[ } Ijs a,w Vhk lg dw dHh WyV wi rg yp,Dw[ hV@ WjWjbV.s dl>z ug qhjiju }@ qhJfpit' aplk lj} ujS Vhk ds>s[@lj} aphjc[ RpKa[ b>a lq[G qjdHbj fjRpSg fr[eg m dur[G~dur[G dHhlqJ V[C[ bj dihj lg m dar[G~dar[G h;Pi lF wpN s,l w[ Fpv[tjfjHg uj ih[ lV lF wpN WjSg dr,y xpiqjV ] ^

Dn khY qU vsu mY nwly ] ipRA suKvwsI bwl gupwly ]quJY ibnw hau ikq hI n lyKY vcnu dyih Coif n jwsw hy ]

fi dHZi'G WjWj ug r,Dv'G dHl Fjr s[ WyV hp.s[ lV ^ipir kihAw hau hukmI bMdw ]Ehu Bwro Twkuru ijsu kwix n CMdw ]ijcru rwKY iqcru qum sµig rhxwjw sdy q aUiT isDwsw hy ]

dHl lq[G Rpy[yj W.sj F[u w[ WjWj bV.s dl>z ug qhjiju} l,Ddsbj@ ##bjRp aphj} lF wjl[ sj yjiu l.FjvgH[ m dHll[rjsji s[ Vjq sj faj Vhk v,e ldwbj m hpwq bVplji l[rwWjWj ug fjl wv[ik fhp.y debj m WjWj bV.s dl>z ug V[ dHlWyV } dwr[G lqdNbj m dHl e,v } aJ WjWj ug bjf ujVSap,A Wp,Zg q>sg q,a rjvj v[tw wg lqN lwsj ] u' dvt[ ^

ApnI giq Awip jwnY ] suix suix Avr vKwnY ]

rjvj xpiqjV ngw Tp,wsj ] m WjWj bV.s dl>z qjN[ s[ dHvjw[r,v ujS vHg dabji h' ih[ lV m

Page 1141: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

95

WlpZj lfa sgf ] ljei wdT w.yVp wjdT Zigu{ mm

myry Twkur ky jn ienhu n bwCih hir mwgih hir rsu dIjY ]

vjvj dsv lpt ijdH ba[ dHV%J s[ zi'G WjWj ug s[ bdV>V l[rwwHg rji h;Pi V[ wdhSj@ #wpN q>e'$ m f+>DaP dH>Vj w'Hg spdVbjrgfsjioJ sg dH,Aj hg Vhk wgag m dVi dH,Aa l[rj dVi dH,Aa siLVwga[ m dHl[ dh,Dl[ s[ f+l.e V.Wi y'Gag RpKa[ fC%' dHV%J s[ dfbji rjvjdH,w l[n ijulojV a'G y,v w[ b"vjs sj v'Cr.s WjWj ug s[ yiVJdr,y fhp.dybj m wpN F[Bj b,De[ i,t w[ Vqlwji wgag m h;Pi bjfS[bjlS RpKa[ bc'v W{n[ lV@ V[ai W.s lV@ dyhi[ RpKa[ i,Wg uvjvyqw dihj lg m dHl lq[G lF l[rjsji rg hj;i lV m byjVw WyVwgaj@ ##Wjdvbj dvbj uv AwgH[ m$$ l.a Vi{S dl>z ug V[ uvdvbj w[ h;Pi s[ b,De[ f[L wgaj m s' yji zpBJ AwS Rpfi.a WyVwgaj@ ##Wjdvbj b,u w"S bjdHbj ] ($$ l.a Vi{S dl>z ug V[bjRpS rjv[ l[n } fp,A w[ W[Vag wi ds,ag m W[wjV[ig l[n fp,aisg q>e wisj ] m s' drbjh wijH[ hV@ Rpqi Whpa h' yp,wg ] mvjvj dsv lp,t ijdH a'G f+[iVj v{ w[ bjdHbj ] m WjWj ug V[ fp,DdAbj@a[i[ w'v ujdHsjs dwaVg ] m RplV[ s,Ddlbj@ qhjiju ) ujdHsjssj w'Hg b>a Vhk b,u a'G v{ w[ f>u l" ljv a,w s[ q[i[ fjl l'V[sgbJ q'hiJ yJsg s[ ipfHgH[ m RpV%J l.qaJ s[ V,f[ fH[ hV@ q{} aJf,wj faj Vhk v,tJ sj hg dhljW@ f+>DaP fp,ai a'G WQ{i dwl[ v[t[ Vhkq{G Whpa o,w yp,wj hJ m btgivg Rpqi ] m fdBbjv[ rjv[ dsv lp,t

Page 1142: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

96

ijdH a'G bjf ug sg dlxa lpS w[ siLV wiV bjdHbj hJ m WjWjug Rplsg W[Vag lpS w[ s' da>V dq>B b>ai dZbjV h' eH[ m Rpfi.aWyV wgaj@ ##dHVgbJ fgC%gbJ sg a[ig w,ng h'Hg qjdHbj aP. ljigRpqi dwl[ Fv[ fjl[ Vhk vjHg m a[ig qjdHbj hg a{} lijf s[ ihg] m dwl[ ljZP sg b{Vg r,cg wqjHg h'r[ a[ Rpl} lJF lwsj h'r[ muVq v{S sg dH,Aj h'r[ aJ a[ig e,v WS lwsg@ Vhk aJ WCjb"tj w.q ] m b,Aj blk bjfS[ l[rwJ } fp,A v{Gs[ hJ m u[ w'Hg uVqv{Sj q>V debj aJ a[i[ zi F[u ds>s[ hJ m$$ Rpfi.a WyV wgaj@##Wjdvbj w"S~w"S hj;i ] ($$ l.a Vi{S dl>z V[ lF l[rjsjiJsg deSag wgag s,Ddlbj ug lF hj;i hV a[ dxi hpwq h'dHbj@##Vgvj dlbJ a{} F[u s[HgH[ ($$

Vgvj dl>z V[ h,o u'C% w[ W[Vag wgag@ ##Vj qhjiju ) q{}yiVJ a'G Vj drA'C' m$$ dxi qjHg t[q' } h,l w[ WyV wgaj@dwM aphj} s'hJ qjrJ ZgbJ } z,v s[HgH[ m u"C[ Fij WSujRpe[ m W[b>a qjdHbj ] lp,t WCj dqv[ej m qjHg t[q' a[ WgWgLjq w"i s'r[G i' fHgbJ m Vj qhjiju ) d*fj wi' lj} aphjcw'v' drAC w[ lp,t v{S sg w'Hg v'C Vhk m lj} yiVJ Vjv'GVj drA'C' m btgi RpKa[ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##v{ WHg blkwg wigH[ ( hpS w'Hg a[i[ zi ujS } Vhk q>Vsj m a[ij w.qWSVj qpLdwv ] m$$ Rpfi.a Rph l[n u' f+Ljs v{ w[ bjdHbjlg Rplsj qp,v s[ w[ f+Ljs i,Ddtbj@ b{lj ] m l.ea sj dfbjiqhJfpitJ s[ siLV sg ajlgi dt,y i,W s[ dfbji[ la l.eas[ ilgH[ RpKygbJ qV' dWiag rjv[ ^

Ail mkrMd crn kml isau mnu Pyir Pyir rIJY ]\wdvbjS q^ 4@ b>e 1321|

Page 1143: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

97

ldaepiP h'i xpiqjMs[ hV ^ijn srDw rwm nwim lgI iqn@ dUjYicqu n lwieAw rwm ]jy DrqI sB kMcnu kir dIjYibnu nwvY Avru n BwieAw rwm ]rwm nwmu min BwieAw prm suKu pwieAwAMiq clidAw nwil sKweI ]rwm nwm Dnu pUMjI sMcI nw fUbY nw jweI ]rwm nwmu iesu jug mih qulhwjmkwlu nyiV n AwvY ]nwnk gurmuiK rwmu pCwqwkir ikrpw Awip imlwvY ]

\A.a q^ 4@ b>e 444|

b{lj hg lqJ dH,w rji WjWj bV.s dl>z ug lq[G wv[ikWdSbj lg m WjWj ug w'v fp,ai sj v'Cr.s bjdHbj m W[Vagwgag@ Rpl V[ fp,ai q>Ddebj m W[Vag lpVS Rpfi.a \Rpl lq[Gh;Pig l[rw WjWj h;Pij dl>z lg u' q"w[ a[ hjui lg m WjWjbV.s dl>z ug V[ qplwij w[ fp,DdAbj@ ##dwM h;Pij dl>z a{}z,v s[HgH[ ($$ b,De'G WjWj h;Pij dl>z ug V[ h,o u'C w[ dtqjq>e vHg Fjr dw VJh wi ds,ag m b{lg RpKyg lp,yg bjadqwdWiag rjv[ WjWj ug V[ bjfS[ l[rw WSjH[ lV a[ l[rj dr,yi,Dt[ lV m WjWj h;Pij dl>z ug s[ ugrV RpKa[ dwajW dvtg ujlwsg ] m Vjq WjSg dr,y l[rj dr,y b{l[ qeV h'H[@ duV%J V[r[dtbj Rphg ujSs[ hV m b>si'G Viq Wjhi'G lpFjb s[ spiWjljditg rJeP. w"C[ dl,DZ[ ljs[ m WjWj ug bjf dwaV[ r,c[ lV@ dHhe,v wdhS woV a'G Wjhi ] ^

Page 1144: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

98

swD kI soBw swD binAweI ]nwnk swD pRB Bydu n BweI ]

\eRpCg lptqVg q^ 5@ b>e 272|

ujl iPf w' dZbjV Zia bdebjV dWVjla mmujl iPf w' dZbjV Zia spt lpt Vdh dWbjfa mmujl iP w' dZbjV Ziq lF Fea wh[ ] mmujl iPf w' W[s fpijV V[a V[a wh[ ] mmujl iPf ir idhY lF b>ai lF x"i qdh mml" iPf qhJ hdiVjq dl>z bV.sp dl>zdWV wpN b"i Vdh mm

epirjw ^

ljZ iPf bjfVj aVp Zjdibj mm\qjiP l'^ q^ 5|

l.a f+ajdf ljZ w{ l.e[ hdi hdi Vjqp dZbjrRp i[ mm

dHw dsV WjWj qhJ hdiVjq dl>z bjfS[ bjlS RpKa[ dWiju[h'dH lV m dH,w q'i vejaji W'vg uj dihj lg m ws[ RpKc w[ dB,Dv[RpKa[ yvj ujH[@ ws[ w'ng sg dwl[ q>qBg RpKa[ W{n w[ vejajiW'vsj hg yvj ujH[ m lF f+[qg ]ijV btgi RpKa[ WjWj ug V[ W[Vagwi ds,ag m qhjiju q'i Whpa W'v dihj ]@ h'i rg q'i hV@ f+>DaPRph lji[ yp,f hV m dH,w hg q'i W'vsj ] m blk ]ijV hJ wg e,v]@ bjf lqNjRp m bjf ug V[ RpKai ds,aj@ ##blk W{n[ hJ epfalj} epfa hg idhS sj hpwq ]@ lF s[ w.q rg wiV[ hV epiPzi sg rdcbjHg wijRpSg a[ wiVg ] m Vjq ufSj a[ ufjRpSj] m dHh epiP zi sg l[rj u' epidl,t dfAv[ lq[G dr,y wis[ ih[

Page 1145: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

99

hV@ blk wi ih[ hJ a[ q'i bjtsj ] f+eB h'r' vpw[ dwM h' mblk epiP wj hpwq q>VgH[ dw q'i s[ df,DA[ v,egH[ u[ blk f+eBh' eH[ spVgbJ epiP zi A,c w[ ljc[ qei v,e ujH[eg m blkdHh w.q Vhk wiVj blk lF } Vjq ufj w[ epiP zi Vjv u'CVj] m lj} q'i bjtsj ] q'i aJ W'vsj ] m$$ dxi RpKyg bjrj;s[ w[ q'i } yp,f wijdHbj@ dHl a'G Rpfi.a q'i Vhk W'dvbj m

dHw rji w'ng WVS Rpfi.a dwl[ f+[qg V[ W[Vag wgag@qhjiju ) w'ng sgbJ q>qBgbJ RpKa[ l'Vj v,e ujH[ aJ ngw ] ma[ WyV wgaj@ ##l'Vj epiP ziJ RpKa[ v,ej hg l'Fsj ] m w'Hg lqJbjH[ej wv[ig qhJfpitJ s[ blojV $a[ l'Vj v,De[ej m l'Vj v,eSf+gAa sg ljtg fC% vr'@ f+gAa V[ wvIp,e s[ idhS s[ oJ du,Do[LijW@ uPbj@ r[lrj@ l'Vj Rpo[ wvIp,e } idhS sg bjdebj ] mepiP VjVw s[ zi wvIp,e bjH[ej aJ W?dLbj ujH[ej m

kiljugu auDwirAw gurdyv ]ml mUq mUV ij mugD hoqy siB lgy qyrI syv ]

\bjlj q^ 5@ b>e 406|\dHh WyV f>ca h.l iju Fp,Dy' dVrjlg a'G dqdvbj|

bjdf vgH[ vdC vjdH sir[l l[ mm

dHw W;pie WCg r,cg Rpqi sg qjHg } W{v e,cg dr,yfj w[ Rplsj vCwj u' bjf rg WCg r,cg Rpqi sj qjvPq hp.sjlg@ Vjv dH,w h'i ljog lV m c[i[ a'G Wjhi bj w[ ip,w eH[ mfdhi[sji ijhk bjdebj q>eg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##duV%J} blk Rpcgw ih[ hJ@ dHh RpV%J dr,y'G hg ]@ A[ag hg b>si

Page 1146: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

100

v{ bjRp m$$ hpwq bVplji qjHg } yp,w w[ b>si v{ bjH[ m WjWjug V[ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj q,Bg dr,Dy'G uv v{ w[ bjRp m$$ l.aVi{S dl>z ug uv v{ w[ bjH[ m Rph dW+Z qjHg s[ qP>h dr,y fjRpSsj hpwq h'dHbj m Rpfi.a uv qjHg s[ qP>h dr,y fjdHbj a[ qjHgV[ b,tJ t'v%gbJ m dxi WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##qjHg dlbjSv{@ qjHg N,B h,o u'C w[ W'vg@ ug dlbjS dvbj m$$ WjWj ugV[ WyV wgaj@ ##dwr[G dlbjdSbj ($$ b,De'G qjHg dxi W[Vagwgag@ ##bjf ug sj dyhij Wsdvbj ]@ bjrj; Vhk Wsvg msPuj aplk q{} lpfV[ dr,y siLV s[ w[ dwhj lg@ blk Fp,Dy' df>cW{n[ hJ m hpS q{G a[ q[ij fp,ai aphjc[ w'v bjH[ hJ@ hpS d*fjwi' m Whpa Rpqi h' eHg m q[ij qp>cj rg f'dabJ rjvj h' debj] m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##ci'vg rjv[ iaV dl>z } l,Ds' m$$Rpfi.a FjHg iaV dl>z hj;i h' debj m hpwq wgaj@ ##qjHg} lptqVg ljdhW sj fjn lpSj m dHw~dHw wiw[ f>u fjnlpSjH[ m dHl q"w[ RpKa[ qjHg sg ligiw wq;'ig qjV' sPi h' eHg mWCg y.eg v,eS v,e fHg m qV yC%sg wvj dr,y h' debj mdWVJ dwl[ bjli[ a'G RpKn w[ W{n eHg m WjWj ug } W[Vag wgagVj qhjiju ) hpS b,De[ a'i dsY m h'i wpN Vhk yjhgsj m Rpfi.aWjWj ug V[ Rpl qjHg } bjfS[ fjl i,Ddtbj m Rpl qjHg V[ dH,wdsV WjWj ug s[ dqvjf sj f+l.e lpSjdHbj m u' fdhv[ dh,Dl[dr,y ] m Rpo'G fC%' yji f>u dsV dHl qjHg } WjWj ug s[ hpwqVjv c[i[ dr,y i,Ddtbj@ ujS lq[G WjWj ug V[ qjHg } qPv q>aifdhvg fRpCg Ijs wij w[ WyV wgaj@ ##qjHg a[ij fp,abjdebjwji ] m$$ b,De'G qjHg W[Vag wgag@ aphjcg q[hi ]@aplk WyV wgaj lg m lirS riej h'r[ej m l' b{lj hg ] WjWjug V[ WyV wgaj@ qjHg aP. hi r[v[ Rpnsg \W{nsg| dHl } ufsg

Page 1147: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

101

ihg m a[ig WJh epiP VjVw s[ h,o xCj ds,ag ] siejh dr,ya[ij rjlj h'r[ej m$$ WCg tpLgbJ WtLgbJ m

sMq pRswid jpY hir nwau ]sMq pRswid hir kIrqnu gwau ]sMq pRswid sgl duK imty ]sMq pRswid bMDn qy Cuty ]

\eRpCg q^ 5@ b>e 183|\dHh f+l.e Rpl qjaj s[ qp,t a'G qjaj dfaj V[ lpdSbj a[ dvtjdHbj m dHh

f+l.e rg qjaj dfaj a'G dqdvbj m|

dViFRp FH[ lev FRp dqdBbj ijt[ ijtV hji[ mm

dHl[ ai%J hg dH,w l" wp ljv sg Rpqi sj W;pie m Rpl}s' W.s[ xC w[ dvbjH[ m duhCj dwl[ dFbjVw i'e sj dLwjih'dHbj lg m dulsg Lwv r[t w[ hg ci bjMsj lg m hpwqbVplji b>si v{ w[ bjH[ WjWj ug V[ h,l w[ Rpl} l.W'ZV wiw[WyV wgaj@ ##dwM WHg dw>V[ q>ea[@ eigW ljZ a{G sptg wga[a[ hpS l"tj ]G ( l,y s,l s,l m$$ Rpl V[ i' w[ u' wpN s,Ddlbj mljij aJ dH,Do[ dvtSj ngw Vhk@ wav@ vp,BJ t'hJ@ WvjawjiwiV[ a[ wirjRpS[ m W[b>a hg RplV[ b{l[ fjf wiq deS a[ s,Dl[ mWjSg sg dH,w f>eag dH,Do[ Tpwsg ] ^ q[i[ s't eV[ ujdh mm hdidWVj wadh lqjdh mm hpS lF fjf wiq q[i[ wga[ q{} cij ih[hV m d*fj wi' WCj sptg hJ ^

hm folq byVI pwp BrI hY pvxu lgY mqu jweI ]snmuK isD Bytx kau Awey inhcau dyih vifAweI ]

\ijqwvg q^ 5@ b>e 878|

Page 1148: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

102

dxi hpwq wgaj@ ##dHlsj dHLVjV wijRp m Vjv[ rjdhepiPrjdhepiP sj RpKyg bjrj; W'vSj m Wjdvbj aP. iaV dl>z } v{w[ uJ aplk s'r[G sPi tC[ idhSj m dHl s[ Vjv s[ dHl } dHLVjVwijRpSe[ m aplk Vhk h,o vjRpSj m$$ hpwq bVplji dHLVjV wijw[ Wjhi v{ bjH[ m i'eg sj ligi b,De[ Vjv'G a.sipla v,e dihjlg m dul r[v[ Rpl Wgqji } WjWj ug sg h;Pig dr,y f[L wgaj mh;Pi s[ hpwq bVplji ljhqS[ w'ng s[ WiJc[ dr,y dWnj w[ Rpl}rjdhepiP~rjdhepiP ufS sj hpwq h'dHbj m b,Zj dsV a[ ljig ijaRpl} hpwq s[ w[ rjdhepiP sj dlqiV wijMs[ ih[ m WjWj ug s[hpwq bVplji WyV q>V w[ Vjq ufsj dihj@ ligdiw Fp,t VkslF sPi h' eHg m qV lptg h' debj m dHM qjvPq hp.sj lg ^ lptlhu bjV.s lev dlRp rj wRp dWbjdZ V wjHg mm qhJfpit sgq[hi hg b{lg RpKaq rlaP hp.sg ] m

cMdn cMdu n srd ruiq mUil n imteI GWm ]sIqlu QIvY nwnkw jpMdVo hir nwmu ]

\rji u{alig@ b>e 709|

h'i xpiqjV ] ^

eIDxu kIqomU Gxw BorI idqImu Bwih ]min vsMdVo scu shu nwnk hBy fuKVy aulwih ]2]

\u{alig@ b>e 706-7|

ligi bi'e dyhi[ RpKa[ dBwjb tpLg f+a,t dsl ihg lg maV ba[ qV f+l.V dsl dihj lg m bev[ dsV lr[i[~lr[i[ RplsjdHLVjV wirj w[ Lijb wijHg Vjv hpwq wgaj@ rjdhepiP~rjdhepiPufsj ihk m ljig Lijb wij w[ WyV wgaj@ ##a[i[ df>c w'Hgepi spbjij ZiqLjvj h'r[ m RpKo'G s' r[v[ NjCP x[iVj l[rj wiVg@Vjq ufSj@ Wjwg sg Rpqi f+q[Li s[ v[t[ vjRpSg m dHl rji

Page 1149: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

103

a{} W?dLbj@ qhJfpitJ sg q[hi r,Dc[ a'G r,Dc[ fjfg $a[ rg h'lwsg ] m

dHh WyV qjaj dfaj a'G dqdvbj ^dUK rog Bey gqu qn qy mnu inrmluhir hir gux gwie ]Bey Anµd imil swDU sMig Abmyrw mnu kq hI n jwie ]1]qpiq buJI gur sbdI mwie ]ibnis gieE qwp sB shswguru sIqlu imilE shij suBwie ]1]Dwvq rhy eyku ieku bUiJAw Awiebsy Ab inhclu Qwie ]jgqu auDwrn sMq qumwrydrsnu pyKq rhy AGwie ]2]jnm doK pry myry pwCY Ab pkryinhclu swDU pwie ]shj Duin gwvY mMgl mnUAwAb qw kau Puin kwlu n Kwie ]3]krn kwrn smrQ hmwry suKdweImyry hir hir rwie ]nwmu qyrw jip jIvY nwnkuEiq poiq myrY sMig shwie ]4]

\bjlj q^ 5@ b>e 373|

Page 1150: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

104

f+oq[ dqdBbj aV wj sPt mmqV lev wRp h'bj lPtp mm

qhJfpit sg Vsi w{lg W?dLLJ s[S rjvg hp.sg ] m df>cFjeg rJsi a'G dH,w dl>z dulsj Vjq q,v dl>z f,ag Fjeg wgdfAvg Rpqi fdhvrjVg wisj dihj m WpT[f[ r[v[ ligiw i'e V[b{Vj a.e wgaj Vj RpKn w[ tCj h' lw[ Vj api lw[ m lji[ ligisg dwdibj W.s hg h' eHg m WC[ IaV wga[ bjijq Vj bjdHbj mFjeg rJsi sj hg dH,w dl>z WjWj ug sj l[rw lg m Rpl sgf+[iVj Vjv dwl[ lrjig s[ ;igH[ WjWj ug fjl fhp.yj m bj w[Vqlwji wgag m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##dwr[G bjH[ siLV ] dwf+LV ] ($$ b,De'G qv dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju q{G fdhvgRpqi zpvsj dihj m hpS q[i[ e'c[ dHaVj sis wis[ hV apiVjdxiVj tCVj rg Whpa b"tj ] m q[igbJ v,aJ rg w.q wiV'h,BsgbJ uJsgbJ hV m wg faj ligi dwaVg s[i dHl[ ai%J ih[d*fj wi' m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##b,wJ s[ f,a[ a[v Vjv y'fCw[ W.V dvbj wi sis hB ujH[ej m LpZ ] WyV h' debj m Vjvs[ ljog V[ lqNjdHbj aP. WyV q>V v{@ bjijq bj ujH[ej m ziuj w[ Rphg b,wJ s[ f,Da[ W.V% w[ duV%J Vjv b,De[ bjijq Vhklg@ dxi eiq wiw[ W.VS Vjv wpN dsVJ dr,y hg a.sipla h'debj m dHh ] WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg d*fj sg dVLjVg mi'e vesj ] bjfS[ fPiWv[ wiqJ lswj rdi%bJ W,Zg W.sj sptg

Page 1151: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

105

idh>sj ] m qhJfpit sg q[hi Vjv sp,t uJdsbJ s[i Vhk v,esg mlF wpN wisj dVi.wji hg ] m f+DDFp ug Wldh ljZ wg ilVj mm

jo ikCu kry su Awpy Awip ]eyk GVI mih Qwip auQwip ]

\bjlj q^ 3@ f>Vj 364|

\dHh WyV iSuga dl>z qjV sj sjsj lg q,v dl>z w,ygFp,Dy' a' dvbj m|

46! apZp bjdf drA'dCbj bjdf dqvjdHbj mm

WjWj ug wHg rji WyV wis[ hp.s[ lV us'G ljc[ l[rw sjljc[ Vjv dqvS sj q"wj bjMsj ] m w'Hg aJ ljcg tWi lpSw[ hg ljc[ w'v bj uJsj ] m dwl[ } o'Cj sp,t vesj ] dwl[} Whpaj sp,t v,esj ] m Rph rdi%bJ W,Zg l[rj wisj ]@ dwl[} b{lg wp.cg fj w[ dt,y fjHgsg ]@ ljig Rpqi Rph lj} A,cw[ Vhk uJsj m dHh lF qjvw sg t[c ] m dwl[ W.s[ s[ r,l sgVhk m Rpl lq[G qjHg t[q' u.cJ rjvg ba[ Ljq w"i w'v W{ngbJlV m Rpfi'wa WyV lpS w[ WgWg Ljq w"i V[ F'v[~Fjb W[Vagwi ds,ag m qhjiju b{l[ l[rwJ } aplk dy,ngbJ fj ds>s[ h' aJl+g WjWj ug V[ Rpfi'wa WyV lpSjdHbj m l! tCw dl>z sgVjdVrjlg V[ f>Ddca l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ a'G lpdSbjdvtjig V[ dvdtbj m

\dHh WyV l! tCw dl>z sgVj dVrjlg V[ dvtjdHbj|

Page 1152: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

106

qVqpt foip l{vp ] dZ+e ugrSp xgwj mm

l[rwJ a'G l[rj wijHg ujSg Vjq dlqiV wijHg ujSj Vjvsg Vjv f+gdtbj vHg ujSg m dxi lpq,a rg s[Sg@ dHh rg epiPzi dr,y iga y,vg bjHg ] m ba[ WjWj ug fjl rg dHh' qdibjsjriasg lg m dHl dry'G dH,w f+l.e lirS wi' m ci'vg FjHg Veidr,y lwPv WSV lq[G ;qgV sg v'C lg df>c sg dVbjHk dr,yFjHg iaV dl>z sg ;qgV lg m dHV%J s[ lw[ yjy[ s[ fp,ai dulsj Vjq lp,yj dl>z lg V[ l'dybj iaV dl>z } f+[i w[ ;qgV qpxaq{G v{ s[rjeJ m q[ig rdcbjHg h'H[eg m dwM Vj q{G ;qgV v{ dsbJ mdHh e,v l'y w[ lp,yj dl>z dH,w dsV Fp,Dy' dsV dAfS a'G Wjsfhp.dybj m Rpl lq[G WjWj ug s[ bjlS sj sirj;j W.s h' yp,wjlg m dqv w[ lp,t bV.s fp,Ag a[ bjfS[ bjRpS sj qV'io s,Ddlbj mFjHg iaV dl>z a[ u{ w"i V[ urjW s[ ds,aj blk ;qgV Vhk s[lws[ m RplV[ urjW dqvS a'G ep,lj wgaj a[ wdhS v,ej dH,Do[ W{n[h'@ fp,a v{ w[ ujRpe[ h'i rg wHg e,vJ wgagbJ m wjxg dyi eiqlis e,vJ hp.sgbJ ihgbJ m dsV yCV a'G fdhvJ hg lp,yj dl>zFdibj fgaj qpC debj m dsV yC%V Rpfi.a WjWj ug V[ l.ea} siLV s[S rjla[ WPhj t'dv%bj aJ hpwq wgaj@ ##Wjdvbj ci'vgrjv[ s'hJ ugbJ } hj;i wi' m$$

Bir jobin mY mq pyeIAVY

Gir pwhuxI bil rwm jIau ]

mYlI Avgix iciq ibnu gur

Page 1153: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

107

gux n smwvnI bil rwm jIau ]gux swr n jwxIBrim BulwxI jobnu bwid gvwieAw ]vru Gru dru drsnu nhI jwqwipr kw shju n BwieAw ]siqgur pUiC n mwrig cwlI sUqI rYix ivhwxI ]nwnk bwlqix rwfypw ibnu ipr Dn kumlwxI ]1]

\lPhg A.s q^ 1 b>e 763|

BolwvVY BulI Buil Buil pCoqwxI ]ipir CoifAVI suqI ipr kI swr n jwxI ]ipir CofI suqI Avgix muqI iqsu Dn ivDx rwqy ]kwim k®oiD AhMkwir ivguqI haumY lgI qwqy ]aufir hMsu cilAw PurmwieAw BsmY Bsm smwxI ]nwnk scy nwm ivhUxI Buil Buil pCoqwxI ]1]

\aptjig A.s q^ 1@ b>e 1111|

hj;i h'S Rpfi.a WyV wgaj@ #ija o'c[ Vjv w"S vCsjlg m$$ aJ s,Ddlbj ug q[i[ lw[ yjy[ sj fp,a bjdHbj lg m lwPvrjla[ ;qgV q>esj lg m blk Vhk ds,ag m Rph ljc[ Vjv vCsjlg m h;Pi V[ h,l w[ WyV wgaj@ Rph aJ wqdvbJ rjvg e,vwisj lg m y.ej h'dHbj aplk w'Hg b{lg e,v Rpl} Vhk whg Rphwqvj ]@ da>V rji WyV wgaj@ q{G s[dtbj ] Rplsj b>a wqvjh' w[ qiV rjvj h'dHbj ] m s[dtbj@ aplk bjH[ aJ fp,a v{S lga[ l[rj wis[ ih[ u[ aplk bjfSg qi;g Vjv Ap,Bg v{ w[ eH[ lgVj uJs[ aJ m hpS } aplk v'wJ } fp,a s[S[ lg@ aplk q"wj h,Do'Gepbj w[ fAaj ih[ h' m w'Hg e,v Vhk m hpS lF wpN qhJfpit

Page 1154: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

108

wiVe[ m dxwi wiV sg v'C Vhk Lp,Z ] m dxi lF l.ea }b,Dc'~b,c siLV s[ w[ tpLgbJ WtLgbJ m$$

bwbw mY krmhIx kUiVAwr ]nwmu n pwieAw qyrw AMDw Brim BUlw mnu myrw ]

\q^ 1@ b>e 989|\dHh WyV qjaj dfaj a'G dqdvbj m|

q[i[ qV l' f+DFp lsj Vjdv ]lpbjqg whp dwo{ hdi fhp Vlgb{ mm

qhJfpit dwr[G Vjq ufS sg f+[iVj wis[ hV m q'C~q'C w[ ugr} dlqiV rjv[ fjl[ vjMs[ hV m W,yj lwPv ujS a'G cisj ] mqjaj dfaj zPi w[ vjvy s[ w[ lwPv F[us[ hV aJ dw W,Dy[ sgd;>seg WS ujH[ m qjaj dfaj W,Dy[ s[ s'tg Vhk hV m u' qjaj dfajW,Dy[ } dr,Ddsbj fC%jMs[ hV Rphg qjaj dfaj W,y[ s[ blvg hqsishV m dHh aJ ] spdVbjrg fC%jHg m f+>DaP qhJfpit f+qjio sg fC%jHgwij w[ dwl ai%J ljZP l.aJ } v'wJ } f+[i w[@ f+qjio rjv[ fjl[vejMs[ hV m da>V ljZP iqa[@ WjWj ug fjl bjH[ Vqlwji wiw[W{n eH[ m lp,t bV.s fp,AS Rpfi.a d;wi y,Ddvbj dlqiV wiV sj maJ W[Vag wi ds,ag dw qhjiju d*fj wi'@ Vjq ufS rjv[ fjl[qV vjRp m RpV%J } rjdhepiP q>ai rg W?dLbj@ f+>DaP agli[ V[ dwhjy.ej i,u w[ tjY a[ lp,t vr' m q{G Vjq ufS rjv[ fjl[ Vhk v,eSjVj dsV[ bjijq Vj ija } lp,t sg Vks l"G lw[ m s'hJ Vjv s[ ljogbJs[ wdhS $a[ Rph VJ q>DdVbj btgi RpKa[ WjWj ug V[ rg WyV wgajdw@ ##ljZP h' w[@ zi~Wji A,c w[ rg dlqiV Vj wgaj aJ wg t,DdBbj mVjq Vj ufS rjv[ a'G aJ fLP rg y.e[ hV m wjLag dwiag W.sj

Page 1155: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

109

rg wpN lqJ w,T w[ Vjq uf[ aJ y.ej ] m ljZ WS w[ Vjq Vj uf{aJ qjCg e,v ] m epirjw ] ^

psU imlih cMigAweIAw KVu Kwvih AµimRqu dyih ]nwm ivhUxy AwdmI iDRgu jIvx krm kryih ]3]

\ePuig q^ 1@ b>e 489|

WjWj ug V[ rg Rpl} f+[dibj Vjv s[ ljogbJ V[ rg dwhjfi Rph Vj q>DdVbj m RpvBj wdhS v,ej q{G r[tP>ej w"S q{} W.V%w[ WnjMsj ] m WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##a{G i'~i' w[ dq>VaJwi~wi w[ q>VSj ] m$$ f+>DaP Rph da>V[ hg yv[ eH[ m s' da>V dsVWjbs Rph ljZP qPhi[ Wjwg s[ qei fhp.y eH[ m bevj WjWj ugb,De[ i'r[ V,w ieC[ rjla[ fjr[ ug d*fj wi' q{G WCj epVjhejihJ m WtL vr' ug u' hpwq wi'e[ q{G q>VJej m q[i[ ligi } b,ev,eg uj ihg ] m q{} s' dsV h' eH[ Vj ija } y{V Vj dsV[ dBwjb mWjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##u[ F,u w[ r[tSj ] aJ r[t v{ m$$Rpl V[ dwhj ug dwa[ F,u w[ ujS u'ej q{G Vhk hJ m Rpfi.a hpwqwgaj@ ##Wjdvbj dHl} q,Bg dry'G b>Ddq+a dsRp m b>Ddq+a uv s[Sa[ qV } LJag bjHg m dxi Rpl} qPv q>ai ufS sj hpwq h'dHbja[ WyV wgaj ufsj ihk lptg ih[Gej m Vjq ufS dr,y hg lp,t ] m$$

hliq suKu pliq suKu inq suKu ismrnonwmu goibMd kw sdw lIjY ]imtih kmwxy pwp icrwxyswDsMgiq imil muAw jIjY ]

\ZVjlig q^ 5@ b>e 683|

dHl ai%J dHl RpKa[ rg d*fj h'Hg mijq u' sjaj qpwa wj l.a ufjr{ Vjq mm

\dHh f+l.e Vj;i dl>z lFijrJ rjv[ a'G dqdvbj m FjHg Vj;i dl>z sj f+l.edebjir[G dh,Dl[ RpKa'G fC'% m|

Page 1156: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

110

ljZ l.de uq u[rigwjBg VjVw lhdu lqjdHbj mm

WjWj ug s[ lq[G c[i[ dr,y yji ypx[i[ RpujC WgbjWjV lg mu.c@ wigi@ qv%[ W[b>a rS lV m W.sj vpw ujH[ aJ v,DdFbJ Vhklg v,Fsj m dHV%J dr,y u.evg ujVri q'i@ da,ai@ dW,v[@ l,f bjdsW[b>a lV m dH,w lq[G WjWj ug s[ bjlS $a[ s' dW,v[ bj w[ fdhvJi'dHbj wiV m dxi bjfl dr,y vdCbj wiV m wHg dsV dHl ai%Jhp.sj dihj m dH,w dsV WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##Vgvj dlbJ awC[h' w[ dHV%J } i'w'@ ljc[ bjlS s[ V[C[ bj w[ dwM vCV@ y.e[Vhk v,es[ m$$ hpwq bVplji Vgvj dl>z fdhi[ $a[ tC' debj m f+>DaPdW,Dv[ x[i rg bj w[ vCV v,e fH[ m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##VgvjdlbJ dW,v[ dxi bj eH[ ($$ Vgvj dl>z V[ W[Vag wgag@ qhjiju )faj Vhk dHh dwl fjl[ a'G bj eH[ m q{G dVejh aJ WCg i,tg ] mh;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj lr[i[ sp,Z AwJe[ m dabjig wiv{Sg m$$ bev[ dsV dW,v[ dxi fhp.y eH[ m vCjHg dxi bji.F h'eHg m dHl dsV b{lg dFbjVw vCjHg h'Hg dw dW,v[ vCs[~vCs[vhP~vphjV h' eH[ m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj dW,DdvbJ }vCV' hBj w[ WyV wi s[ aplk dB,Dv[ RpKa[ yv' W{n' m b,u aphjcjrg dHvju wis[ hJ@ dvbj Wjdvbj m dabjig wi sp,Z AwgH[ m$$WjWj ug bjfSg q"u bVplji sp,Z A,ws[ ih' m Rpfi.a WyV wgaj@##Wjdvbj dH,w ngwij v{ w[ bj m$$ ngwij dvbjRpS Rpfi.a lgaf+ljs rjvj sp,Z ngwij dr,y fpbj w[ WyV wgaj@ ##dB,Dv[ RpKa[

Page 1157: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

111

dW,Dv[ W{n[ hV@ sp,Z RpV%J } fj bjRp m$$ dul lq[G l[rw dB,Dv[ Rpfingwij v{ w[ debj aJ dW,Dv[ Rpfi W{n[ lV m dur[G Rpcgw wi ih[h'S m ngwij b<De[ i,t ds,aj m s'r[G dW,Dv[ w,n[ hg fgS v,e fH[ mqhJfpit sg Vsi h'r[ aJ ujVriJ dry'G rg dri'Z qp,w uJsj ] ml[rw } hpwq lg ljij sp,Z dfbj w[ bj m ljij fgS v{S Rpfi.al[rw V[ W[Vag wgag m qhjiju dW,Dv[ sp,Z fg eH[ hV m lpVS Rpfi.ah;Pi V[ WyV wgaj@ ##y.ej h'dHbj fg eH[ m b,u a'G l" ljv fdhvJblk dVfjv dr,y af,Ddlbj wis[ hp.s[ lg a[ dHh dW,Dv[ ljc[ l[rwlV m dwl[ lq[G dHh wpwiqg WS eH[ m ljc[ lqNjRpS $a[ rg VjlqN[ m NeCjvP Rpl r[v[ rg WC[ lV m hpS lqJ WdSbj dHh ljc[w'v fhp.y[ m y.e[ lq[G bj eH[ m b,u qpwag h'Hg ] m eH[ siejh}@ Z.V epiP VjVw@ y.ej h'dHbj Lp,Z ] m

ibnu bUJy psU kI inAweI BRim moih ibAwipE mwieAw ]swDsMig jm jyvrI kwtI nwnk shij smwieAw ]

\wjVCj q^ 5@ b>e 1300|

ci'vg FjHg sj l! q,zi dl>z qjv fBrjig FjHg w[ y,w dxifPhv[ a[ dwl[ lq[G Fp,Dy' dihj m WjWj ug s[ siLV wiV bjMsjdihj lg m dHls[ Rpl lq[G s' vCw[ h;jij dl>z a[ lisjij dl>zA'Bg Rpqi dr,y fC%s[ lV m WjWj ug V[ q,zi dl>z } WyV wiVjfBrjij dl>z bj debj q,zi dl>z V[ W[Vag wgag m qhjijufBrjig a'G r,cj fBrjij hp.sj ] m dHl WyV bVplji q,zi dl>zwj}e' WS debj m

\dHh s'V'G WyV qjaj dfaj fjl'G dqv[|

Page 1158: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

112

sUrj ikrix imly jl kw jlu hUAw rwm ]joqI joiq rlI sMpUrnu QIAw rwm ]bRhmu dIsY bRhmu suxIAY eyku eyku vKwxIAY ]Awqm pswrw krxhwrw pRB ibnw nhI jwxIAY ]Awip krqw Awip Bugqw Awip kwrxu kIAw ]ibnvMiq nwnk syeI jwxih ijn@I hir rsu pIAw ]

\dWvjrv q^ 5@ b>e 846|

WjWj bV.s dl>z ug qhjiju l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z ugs[ hpwq bVplji Fp,Dy' fhp.y eH[ m Vjv dw>Vg wp l.ea lg w"S~w"Sl.eg@ l[rw Vjv lV m v[tw } wpN faj Vhk v,e ldwbj m siLVq[vj wgaj m lF l.ea sg lq[a WjWj ug Lijb wirjHg dxi hpwqwgaj@ ##qhJfpit' bjfS[ l.egbJ l[rwJ s[ Vjq dvtj dsY@ dulsjVjq dvtj dsYe[ Viw } Vhk ujS dsbJe[ m$$ hpwq bVpljilFVJ l.egbJ s[ Vjq dvtjH[ eH[ m dxi WyV wgaj@ ##ditg uglj} bjfS[ h,ok a'i' siejh }@ blk Whpa lqJ aphjcj WyVq>V w[ Vhk eH[@ hpS a'i dsRp m b,De'G WjWj bV.s dl>z ug V[ RphgW[Vag x[i wi ds,ag m eigW dVrju aphjc[ dWVJ l.lji dr,y ljcjw'Hg Vhk m aplk lsj ih' a[ lj} a'i dsRp m WjWj ug V[ dxi WyVwgaj@ ##qhJfpit' aphjcg qi;g ]@ lj} aphjc[ RpKa[ qjdHbjfjRpSg h'r[eg m b,De[ rg aphj} blk wHg rji bjt yp,w[ hJ m fiaplk Vhk q>Vs[ aphjcg i;j ] m dxi fp,DdAbj@ hpS dwhC[ fjl[ujRpe[ m WjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj qhjiju qjN[ r,vujrJe[ m b,Aj #LpZ ]$ m sj WyV wgaj m WjWj bV.s dl>z ugqjN[ r,v yv[ eH[ m dfA'G duhCj WyV wgaj@ ##yjiu l.Fjv vr' m$$dHl sg WjWa f+a,t a"i a[ wpN faj Vhk v,ej w'Hg epfa iq;hg lg m dul} s'r[G WjWj ug ujVS q{G wpN Vhk wdh lwsj m

Page 1159: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

113

dHl a'G Rpfi.a f>Ddca l+g ijq dl>z ug } qvPw[ a'G l,DdsbjdHw,Ddvbj Vjv w'Hg WyV wgaj uJ Vhk m fi l,s w[ WyV wgaj mLpZ ]@ aP. qpC uj dHla'G Rpfi.a u' l[rw dH,Do[ lV lF Vjv tp,v%[cp,Dv[% WyV wiV[ ws[ wdhSj wi vr' l[rj dHh q"wj dxi h,o VhkbjRpSj m FjHg iav dl>z ci'vg } wdhSj@ ##lpSj v{ fjn i,uw[@ wHg~wHg z>B[ ws[ lptqVg ljdhW@ ws[ ufpug ljdhW s[ fjnljij~ljij dsV lpSs[ idhSj ws[ WyV wiVj@ wi v{ siLV i,uw[ dxi lqJ Vhk dqvSj a[ wdhSj@ uje~uje qV dfbji[ r,Du[wPy s[ Veji[ a{} r[s Fg fpwji[@ ijh s,ls[ V[ sPi sj m b{l[ r{ijeFi[ WyV bjfS[ bjf hg wis[ idhSj m dH,w dsV h;Pi V[ WyVwgaj@ ##Wjdvbj dabjig wi' sp,Z AwgH[ m$$ l.a Vi{S dl>z ugV[ bjlS drAj w[ ljig dabjig wiw[ W[Vag wgag qhjiju lFdabjig ]@ sp,Z Aw' m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##LpZ ]$$ a[ bjfS[bjlS a'G RpKn[ ba[ sp,Z AwS rjv[ bjlS s[ V[C[ bjH[ hg lVbyjVw dc,e fH[ a[ bjf hg RpKn tC'a[ m dxi WyV wgaj@ ##b,Ajb,u aP. sp,Z rg Vhk AwS ds.sj m a[ig qi;g ] dxi bj uJs[hJ m$$ w"S a{} b,De[ Wpvj dihj ] m dwl} aP. bjt[G a[ig qi;g ]@lF a[i[ y'u hV m blk wg ujSgH[ m q[i[ ljdhW a[i[ y'u drcjSj mmus'G h;Pi dc,De[ lV dH,w q'T[ RpKa[ dVLjV f{ debj lg@ dxi WyVwgaj@ ##Wjdvbj ljij lqjVj yp,w s[ u[ dHlsg qi;g sp,Z AwSs[S sg Vhk aJ LpZ ] m u' aP. widh wirjdh lpbjqg lj qlvafirjS mm qpCw[ dxi du,Do'G RpKn[ lV@ Rpl[ bjlS $a[ dWiju eH[ mws[~ws[ bjfSg i;j dr,y w'Hg WyV wiVj@ Vhk aJ bV.sidhSj@ wpN lqJ dHl ai%J h'i Wgdabj dxi dH,w dsV hpwq wgaj@##Wjdvbj@ ci'vg rjv[ s'hJ ugbJ } hj;i wi' m$$ hpwq Rpfi.aFjHg iaV dl>z ci'vg a[ u{ w"i V[ hj;i h' w[ W[Vag wgag mqhjiju ) blk ci'vg rjv[ s'r[G ugb hj;i hJ m Rpl rwa h;Pi

Page 1160: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

114

V[ WyV wgaj@ ##hpS lqJ V[C[ ]@ aplk lqJ bjH[ a'G du,Do[ qhJfpith'S Rpo[ hg fhp.y ujSj m$$ s'hJ V[ la WyV wgaj m WjWj ug V[WyV wgaj ##LpZ ]@ ujRp l[rj wi' m$$ dxi l.a Vi{S dl>z ug }l.W'ZV wiw[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@ awCj h' w[ l[rj wik u' wpNwiVj ] m blk bjf[ wi wijHg ujrJe[ m$$ l.a Vi{S dl>z ugV[ Fi[ qV Vjv la WyV wgaj m f+a,t wRpaw drtjRpS rjvjqjdvw b,tJ a'G Yhv[@ l[rw ]ijV lV dHh h' wg dihj ] m w'Hgwdh Vhk lg lwsj m l[rw~l[rw hg ] qjvw b>a } qjvw hg] m w'Hg wpN wi Vhk lg lwsj m l[rw sj aJ dHM hg wdhSjWSsj ] m epirjw ] ^

hq y[ig aP beq epljHg dwbj hq wih a[i{ rdl fHgbJ mm

dH,w fjl[ aJ WjWj bV.s dl>z ug } WyV wi yp,w[ hV@##qhJfpit' aplk lj} ujS Vhk ds>s[ m lj} aphjc[ RpKa[ qjdHbjfjRpSg fr[eg m sPu[ fjl[ l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ } WyVlg@ ##du>Vg s[i lj} f[n[ sj f+Ljs a[ Wixg WSj w[ qvPw[ a'G Fp,Dy'F[u[eJ blk Vhk uJs[ m dHl l[rj } hjwq dl>z de,v ba[ epiqptdl>z s'V'G rjig~rjig V[q Vjv dVFjMs[ ih[ m f+>DaP dHl lq[G f>Ddcal+g ijq dl>z ug rg Wgqji h' eH[ m dul f[n[ sj f+Ljs WSsj lg mRph f[nj bjei[ a'G rg Vj dqdvbj m f[n[ sj f+Ljs rg W.s a[ Wixgrg W.s h' eHg@ siejh } ujSj lg m a{} w"S i'w[ aP. lF } bjfSgds,ag h'Hg l[rj a'G bjf hg i'w ds,aj m

Awip aupwvn Awip sDrnw ]Awip krwvn dosu n lYnw ]1]Awpn bcnu Awp hI krnw ]Awpn ibBau Awp hI jrnw ]1] rhwau ]Awp hI msit Awp hI bulnw ]Awp hI AClu n jweI Clnw ]2]

Page 1161: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

115

Awp hI gupq Awip prgtnw ]Awp hI Git Git Awip Ailpnw ]3]Awpy Aivgqu Awp sµig rcnw ]khu nwnk pRB ky siB jcnw ]4]2]7]

\dWvjrvp q^ 5@ b>e 803|

bRhm igAwnI kau Kojih mhysur ]nwnk bRhm igAwnI Awip prmysur ]

\b>e 273|

f>Ddca l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjv[ vejaji da>V ljv f[n[sj f+Ljs ba[ Wixg i';jVj WSj w[ F[us[ ih[ b>a lq[G s[ r[v[a,w dHh dVIq duaVj lqJ bjf fPij wijdHbj aJ fPij h'dHbj mus'G yjdhbj l[rj sj dVIq fPij Vj h' ldwbj m duRp bjdf daRpyvs[ dwA rdl V u.aj h'i epirjw ] ^

lFp wgaj a[ij riasj aP. b>ai ujqg mmhq u.a dryji[ dwbj wih lFp t[vp apq lpbjqg mmuVp VjVq hjdB drhjdNbjhdi epvq epvjqg mm4mm6mm12mm50mm

\b>e 168|

dHw dsV WyV wgaj@ dHLVjV wigH[ m dHLVjV wiV lq[GwHg~wHg z>B[ dHLVjV hg wis[ idh>s[ lV m dH,w l[rjsji V[ w'vtC% w[ ufp ug ljdhW sj fjn wis[ idhSj m dHLVjV wiV lq[GWyV wgaj@ lji[ qjHg FjHg dqvw[ dHLVjV wijRp m iaV dl>zci'vg } hpwq wgaj@ aP. b,u ufp ug ljdhW s[ fjn lpSj v{ m hpwqbVplji fjn lpSjH[ m btgi a[ WyV wgaj@ vRp WHg b,u dHLVjVh' debj m W,l hpS Vhk wiVj b,De[ }@ dHh rg dH,w iq; lg mdHl ija } Ljhg dvWjl fdhdVbj WC[ f+l.V V;i bj ih[ lV mf+l.Vaj rjv[ hg WyV wga[ i'e@ l'w@ sp,t sPi wiV rjdvbJ

Page 1162: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

116

} rjlaw dr,y i'e Vhk hp.sj m uVq qiV dHl fgCj Vjhg s[rjw bVplji lF wpN h' dihj lg m u[ ligi } sp,t wi rg v{SRpV%J rjla[ w'Hg W.sL Vhk m Rph wjiw v'w hV m

uVq qiV sphhP qdh Vjhg uV fi Rpfwjig bjH[ mmugb sjV s[ Feag vjdHdV hdi dlRp v{dV dqvjH[ mm2mm

\ lPhg q^ 5@ b>e 749|

biLg sjaj ws[ braji iPf h' w[ uea dr,y bjdHbj m ws[epiP iPf h' w[ l.lji dr,y bjdHbj m sl ujq[ ZjiV wga[@ dwl[ rwal.a iPf h' w[ l.lji dr,y bjdHbj m uea uv.s[ } n.c fjHg mFvj wgaj@ ws[ dwr[G a[ ws[ dwr[G m f+>DaP l.lji Rpl lq[G dHV%J r,Dv'GW[?Wi hg dihj m l.a iPf h' w[ xiL a[ bjdHbj ugrV s[ w[ ueauv.s[ } n.c fj w[ xiL a'G biL } ujS sg dabjig dr,y ] mxiL rg Rplsj zi ] a[ biL rg Rplsj zi ] ^

sBnI QWeI rivAw Awip ]Awid jugwid jw kw vf prqwpu ]

\dWvjrv q^ 5@ b>e 801|

dyhi[ a[ bV'tj uvjv ] m WyVJ dr,y be.qg lpbjs ] m l.awdhS qjai hg l.a ] m w'dB W+dhq>c w' njwpi lpbjqg liW ugbjwj sjaj i[ mm lFVJ } i,Wg w"aw drtjH[ lFVJ } f+qjio sgbJq>;vJ RpKa[ fhp.yjdHbj m idhSg~WdhSg ljsg lF wpN wiw[ lFwpN dstj w[ bjf dxi rg epfa ih[ m b>a lq[G WjWj bV.s dl>zug } rg WyV wi ds,a[@ #qhJfpit' lj} aphjc[ RpKa[ qjdHbj fjRpSgfr[eg m dul Vei dr,y ih[ wjiu lF s[ wga[ fi epfa ih[ idhSrjla[ dHvjwj rg b{lj ypdSbj m v'w dl,DZ[ ljs[ ba[ F'v[ Fjv[ wHge,vJ bVujSJ rJe wdh ujSgbJ m w'Hg Fdr,ta WyV wiVj aJdwl[ Vei dVrjlg V[ lpVSj a[ wdhSj m WjWj dHh aJ e,v ]@ dHh

Page 1163: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

117

Vhk h' lwsj m b,u WyV l,Dy[ h' ih[ hV m lF r[t ih[ hV m ijqdwl[ rg iPf dr,y bjdHbj@ f+>DaP dlbjdSbJ dwl[ driv[ V[ hg

rivdwsu BxY jo jwxY so jwxu ] sMq Anµqih Aµqru nwhI ]\bjlj idrsjl@ b>e 486|

l[rw uV' FjeJ rjdvY@ b,u ijq V[ dul iPf } ZjiV wiw[aphj} siLV ds,a[@ Ziag } Fje vjH[@ Vjq ufjdHbj@ WjSgsj dHw~dHw b,ti l,y wiw[ dstjdHbj@ duV%J V[ WyV q>V w[dVaV[q wgaj@

guru bwxI khY syvku jnu mwnY prqiK gurU insqwry ]\VBq 4@ b>e 982|

fia,t dVlaji[ wiV rjvj bjf l.a bV.adh b>aip Vjhg mmRph bjfSj l.a liPf rg b,tJ a'G Yhv[ wi dihj ] m ws[ ligiZjiV wiw[ lF wpN wijdHbj a[ r[dtbj m Rph ijq b,u a'G ligibv'f wiw[ lFp wpN wi[ej~wijH[ej m dxi r[t w[ drel[ej m Ljqsj v.ei f,w w[ bjdHbj@ ljig qdibjsj dul ai%J b,De[ wis[lV@ wijHg m b,u idhijl sj fjn lpdSbj@ bisjl h'Hg Ljq }b,De[ aJ l.ea } ojM ojHk uj w[ bjijq wiV sj hpwq hp.sjlg m f+>DaP b,u wpN Vhk W'v[ m awigWV b,n wp ru[ Ljq h'Hg WyVwgaj@ ##Wjdvbj ljc[ yiV zp,B s[h m$$ l.a Vi{S dl>z ug l[rjwiV v,e fH[ m l.a Vi{S dl>z ug V[ W[Vag wgag qhjiju ) aphjcjaJ ligi af dihj ] m dur[G ajf ydC%bj h'r[ m b,De'G WyV wgaj@#LpZ ]$ m dHl lq[G qjHg t[q w"i u.cJ rjv[ rjvg h;Pig dr,y lgRplV[ W[Vag wgag m qhjiju lp,t aJ ] b,De'G WyV wgaj@ ##t[qgH[blk ligi A,cS v,De[ hJ@ t[qg V[ i' w[ W[Vag wgag ug ljcj w"S] ( blk dwlsj siLV wiJe[ (

jy qU imqRüAswfVw ihk BorI nw vyCoiV ]jIau mihMjw qau moihAw kid psI jwnI qoih ]

\qjiP rji c,tS[@ b>e 1094|

Page 1164: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

118

aJ WyV wgaj@ ##t[qgH[ ) u' dVaV[q wisg ]G wig ujHk ma{} W{n[ hg dsdlbJ wiJe[ m$$ dHh WyV qjHg t[q w"i sg vCwgWgWg Ljq w"i V[ s,Dl[@ u' Rpl lq[G w'v hg lg m u'a dr,y u'adqv eHg FjSj riaj eH[ m l[rwJ s[ V[ai Fi~Fi w[ cp,v ih[lV dwl[ } wpN Vhk lg lpNsj m dHl a'G dWVJ Vj w'Hg wpN wilwsj lg Vj wpN wiV u'ej hg lg m f'h rsg l,a l.V 1927l.lji dr,y rg hV[ij WjWj ug ligi dabje eH[ b>DZ[i{ ehp Vw'Hg mm dsV ydC%bj ngw dHl lq[G qjN[ a'G l! tpLhjv dl>z dwl[w.q dHl dHvjw[ dr,y bjdHbj lg m l'dybj Fp,Dy' siLV wi bjrJbj w[ r[dtbj lpdSbj dw WjWj ug ligi dabje eH[ hV m ]ijVf+[LjV h' debj m dH,Do[ l[rwJ ba[ l.ea Vjv lvjh wiw[ dwWjWj bV.s dl>z ug } qjN[ urjWg aji fj ds,ag m fhp.yS ljihg WjWj bV.s dl>z ug V[ RpKai F[u ds,aj dw blk bj ih[ hJ mdHZi l.eg l[rw l.a Whjv sjl ug u,lg f" rjvg a[ f>Ddca l+gijq dl>z ug qvPw[ a'G fhp.y eH[ m Vei dVrjlg l.ea rgh"vg~h"vg bj ih[ lV m l[q[ a'G f+[qg rg wpN fhp.y eH[ m vdhi[tjV[ a'G l.a rZjrj dl>z ug a[ f>Ddca dwLV dl>z s,ls[ hV@wHgbJ f+[qgbJ V[ f,wg qV dr,y Zjig lg wv[iJ rjv[ u' wdhSe[@RpV%J s[ bjdHbj a'G wiJe[ m WyV aJ lg@ ##qhJfpit' aphjc[ RpKa[qjdHbj fj w[ ujrJe[@ Rph qjdHbj Fpv[tj m

b{lj qV Fi debj l[q[G Vei s[ v'w wdhS v,De[ blk iP.qgv{ uj w[ llwji wiJe[ m Fp,Dy' Vei sg l.ea V[ dwhj l[q[ rjdvYRph r[vj Ijs wi' us'G aplk dt,y w[ tPh a'G Wjhi lp,B bjH[ lg mdHV%J e,vJ } v{ w[ awiji hp.sj dihj m dHl[ lq[G s"ijV dHLVjVwij w[ WjWj ug sj fjrV ligi dul fjl[ b>Ddq+a rjvg w'nCg] Rpo[ fv.z drAj w[ dBwj ds,aj debj m Whpa i'vj lpS w[ w,ygFp,Dy' rjv[ FjHgw[ lisji rg fhp.y eH[ m f+>DaP qjvwJ sg aJ i;j

Page 1165: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

119

hg h'i wpN lg@ W.sj wg wi lwsj ] m l! tpLhjv dl>z V[ WjWjbV.s dl>z ug } urjWg aji fj ds,aj lg@ RpKai dr,y WjWj bV.sdl>z ug V[ WyV wgaj lg dw fhp.y ih[ hJ dxwi Vj wi' ba[uvsg hg qjN[ a'G l.ea v{ w[ dH,w W,l Fi w[ WjWj bV.s dl>zug Fp,Dy' } y,v fH[ m i;j WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug sg@ epiWjSgdr,y hpwq ] ^ ##duRp duRp a[ij hpwqp dar{ daRp h'rSj$$ h' dihjlg m dH,Zi Fp,Dy' dr,y l[rw r{ije rjV h'dH dH,w fjl[ m dH,w fjl[llwji wiV l.W.Zg i"vj dH,w fjl[ WjWj bV.s dl>z ug sg Rpcgwh' ihg lg dsV Tvsj uj dihj lg m dVi.wji sg qjdHbj b{lg riagila[ dr,y WjWj bV.s dl>z ug rjvg W,l tijW h' eHg m q"w[ a[fhp.y Vj lw[ m dH,Zi f>Ddca dwLV dl>z vdhi[ tjV[ rjvj A[agllwji wiV rjla[ ;'i s[ dihj lg m byjVw hg qjHg t[q w"iN.cJ rjvg a[ u{ w"i ci"vg rjvgbJ V[ s[dtbj dw WjWj ug s[qlaw RpKa[ dHl ai%J qvPq h'dHbj m dur[G flgV[ sgbJ WP.sJbjHgbJ h'S m f>Ddca dwLV dl>z duhCj llwji wiV vHg ;'is[ dihj lg bjtsj lg@ ligi tijW h' ujr[ej m Rpl} drtj w[s,Ddlbj f>Ddca ug r[t' q,Do[ RpKa[ qpCwj bjdHbj h'dHbj@ aP. wglqNsj ] dw ligi ?ijW h' ujr[ej m f>Ddca dwLV dl>z V[ h,oVjv ljx wiw[ bjdtbj w[lg dHLVjV wijdHbj ] m dli r,Dv'G fjSgbjdHbj ] dHl ai%J bjt w[ yp,f wij ds,aj m dHl ai%J Rpfi'G o,Dv%[wHg rjig dli` q,Do[ RpKa[ flgVj bjMsj dihj m f>Ddca dwLVdl>z ljx wi ds>sj dihj m qjHgbJ s[ Whpa wdhS a[ f>Ddca dwLVdl>z V[ zPi w[ RpV%J } yp,f wij ds,aj m dxi e,v y,vg wv[iJ rjv[ditg ug Vhk bjMs[@ u[ bjRpSj hp.sj hpS } bj uJs[ llwjiwigH[ m dxi dw,Do[ wigH[ dHh lrjv rg Vjv f{sj h' debj m ngwRpl[ lq[G dy>a ijq brZPa W'v Rpdnbj a[ F,u w[ dB,Dv[ RpKa[ yC%debj a[ W'dvbj dH,Do[ 4~5 rji W'dvbj@ W,l dHl[ e,v } hg lF

Page 1166: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

120

V[ l,y q>V dvbj m Rpo[ hg dabjig llwji wiV sg LpiP wi ds,ag mb>egnj dabji h' debj m fjrV ligi RpKfi yp,w w[ v{ eH[ m Rpo[hg lF } siLV wijH[ u' f+[qg siLV wiV rjv[ l[rjsji lVRpV%J s[ qV a[ wg rjfig Rphg ujSs[ hV W[~wsi[ wg ujVS m

l' wa ujV{ fgi fijHg mm uj w{ b>adi sisp V fjHg mm\lPhg l+g idrsjl ug@ b>e 793|

dwl[ V[ lq[G bVplji WjWj ug } Vj fAjdSbj m Vj wsi wgagepfa bjH[ epfa ih[ m epfa hg bjfS[ fjrV ligi } v{ eH[ u' lq,eigRpl r[v[ dabji lg m Rpfi fj ds,ag rjh rjh a[igbJ aP. ujS[ m

u' apZ Fjr[ l'Hg y.ej dH,w VjVw wg bisjl[ mm\dWvjrv q^ 1@ b>e 795|

u' apZp Fjr[ ljHg Fvgwji mm aP. lsj lvjqda dVi.wji mm\ufp ug ljdhW@ fRpCg 3|

l.a Whjv sjl ug V[ b>egn[ } beVg dstjHg m beVg f+y.ch'S a'G Wjbs b,Zj~wp~llwji h' debj m dH,w ;'isji Zqjwjh'dHbj m ljij b>egnj dt>c debj m dxi dHw,nj wiw[ spWjij beVgvjHg eHg m dxi Wjwg llwji h'dHbj m awigWV z>Bj Fi dsVidh>s[ a'G WjWj bV.s dl>z ug rg fhp.y eH[ m du,Do[ b,uw,v lwPv] dH,Do[ W,l ipwg ZP.bJ sPi a'G V;i bj dihj lg m Rpo'G hg WjWj bV.sdl>z ug V[ tC%[ h' w[ bisjl wgag m V[aiJ dr,y r{ije sj uv@ev f,vj@ qV hg dr,y W[VagbJ wgagbJ m dHh aJ bjf ug hgujSs[ hV m u' qV sg dH,Aj lg@ qV dr,y hg idh eHg m qjvwJV[ fPig Vj h'S ds,ag m blk qjdHbj fjrJe[ m Rph WyV b,ti~b,til,y h' debj m c[i[ s[ w'v fhp.y w[ l.ea } l.W'ZV wiw[ WyV wgaj mVei dVrjdlY dfbjdiY qhJfpit sg wsi Vj fjHg m duMdsbJsj hg llwji wi ds,aj m lj} Rpcgw v{Gs[ wjhvg dwM wgag mhJ aplk wpN Vj l'dybj dryjdibj m Rpl lq[G dHM qjvPq h' dihjlg@ dur[G Ziag w.W ihg h'r[ WjWj bV.s dl>z ug c[i[ dr,y bjH[

Page 1167: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

121

dB,Dv[ Rpfi eH[ b>egn[ sgbJ f+wiqJ wgagbJ m dxi d;wi y,Ddvbjb>egn[ } b,e dwl V[ dstjHg aJ Vjq dvbj l.a Whjv sjl ugsj m WjWj bV.s dl>z ug V[ e,u w[ WyV wgaj l,Ds' Whjv sjldw,Do[ ] ( Rpl lq[G Whjv sjl ug dwa[ vpw eH[ ljhqS[ Vhk bjH[ mVei dVrjlgbJ s[ i'ws[~i'ws[ WQ{i uv fjSg ria[ a'G q>cg r,vyv[ eH[ m lr[i s[ qjN[ a'G y,Dv[ uv fjSg Vhk ridabj m q{ V{SgVgsp V bjr{ ugRp Fjr{ b>Vp V fjSg mm dxi Fp,Dy' q>cg fhp.y w[ uvfjSg ridabj m Fp,Dy' Vei a'G wpN qjHgbJ rg fhp.y eHgbJ m vjvjdsv lpt ijdH rg q>cg dqv debj m lF V[ dqv w[ uv fjSgAwjdHbj m dHl a'G Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug Fp,Dy' Vhk eH[ mspldhij h' debj@ F'e f{ debj m lF wpN lqjfa h' debj m dHlf+l.e s[ qp,T dr,y u' epiWjSg sj LWs dvdtbj ] blvg l'Ng RplLWs dry'G dqvsg ] m Fp,v yp,w sg dtqj u' h'dHbj WjWj qhJ hdiVjqdl>z ug sg i;j bVPlji hg ] m w'Hg wg wi lwsj ] m

1!dH,Do[ lji[ f+dwdibj sg lqjfag RpKa[ l.a Vi{S dl>z ug qdhdSbJ

rjdvbJ } WjWj ug bjfS[ h,ok bjfS[ h'Gs dr,y l[rj s[ eH[ lV mRpl hpwq bVplji l.a VijdHS dl>z ug } slaji W.sg wiw[ l[rjl"Gf ds,ag eHg m duV%J V[ dHh l[rj fPiV af ba[ dabje dlqiVdr,y idh w[ dVFjHg m u[ lq[G V[ ljo ds,aj aJ dH,w bev[ dh,Dl[ dr,yl.a Vi{S dl>z qdhdSbJ rjv[ sPuj@ HgLi dl>z ug i'Cg rjv[ agujhpS WjWj t[q dl>z ug Wji[ dvtS sg w'dLL wiJej m

2!u{ w"i dHh hpwq bVplji WjWj bV.s dl>z ug fjl dH,w rji

qjN[ fhp.y[ m Rpo'G l+g WjWj bV.s dl>z ug V[ hpwq wi w[ WyVwgaj@ ##dul lq[G blk wv[ik bjH[ aplk Rpo[ fhp.y ujSj@ RpV%JlqJ df>c ci'vg ujRp m$$

Page 1168: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

122

l.aV wg lpS ljyg ljtg mml' W'vdh u' f[tdh bjtg mm

1!WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug Wji[ ijqwvg qhJ fpitJ s[ dryji

dH,w rji l.a qhjiju bai dl>z qlaPbjS[ rjv[ FjHg w[ y,wgbjH[@ sgrjV ldubj@ lqjfag Rpfi.a l.ea dry'G dH,w f+[qg V[W[Vag wgag qhjiju f,wg Fp,Dy' rg siLV sgsji WtL' m urjWdr,y l.a ug qhjiju V[ s,Ddlbj@ ##Rpo[ fPiV W+hq zB zB rjlgl.a iPf Zji w[ dWiju ih[ hV@ Fjr dw WjWj qhJ hdiVjq dl>zug dWiju ih[ hV@ Rpo[ ljcg v'C Vhk m$$

\;WjVg qjlBi wiV{v dl>z WgWg wj Fp,Dy' dVrjlg|

2!dHw lq[G FjHg iaV dl>z ci'vg hpwq bVplji ;gi[ eH[ m b,De[

lrjqg L.wij fpig ug dqv[ a[ RpV%J V[ WyV wgaj dw@ ##FjHg dl,tjiP.qg rjv[ qhjiju WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju liWwvjlqio hV m RpV%J sg Rpfqj wdhS woV a'G fi[ ] Rph W[b>a a'Grg W[b>a hV m blk dH,w rji RpV%J sj siLV wgaj u' rdi%bJW,Zg ljZVj wiw[ dr,Ddsbj fC% w[ ljcg u' L.wj Vdria Vhk lgh'Hg m RpV%J s[ dVqt qjai siLV wiw[ hg dVdria h' eHg m

s[dt liPfp fPiVp FHg bjlj silVp F[Ba Rpaig Fpt mmblk WC[~WC[ a[urjV qhjaqj s[ siLV wga[ hV f+D>aP b{lj

bdqa a[urjV blk Vj Rpl a'G fdhvJ s[dtbj lg Vj Wjbs dr,y

Page 1169: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

123

Rph bdqa a[ur.a qhJfpit hV m Rph qhJfpit dViepV bjdfliepV Fg Yhg wvjZjdi dudV levg q'hg mm Rph bjf fji W+hqfiq[Li u'ag liPf hV m dHh WyV lpbjqg L.wij fpig ug V[ FjHgiaV dl>z ci'vg } bjf qp,t a'G wh[ lV m

3!dHw qhjaqj duV%J sj Vjq Zjig ijq lg m qp,swg \d;v%j

dxi';fpi| dHV%J sj uVq Vei lg m fi dihjdHL q'e[ Ldhi lg mdH,w rjig FjHg iaV dl>z ci'vg } l.a Zjig ijq ug q'e[ dqv[a[ fp,DdAbj@ ##dwM FjHg Feaj dwl qhjaqj sg l[rj ba[ l.eawisj ]G m$$ FjHg iaV dl>z ci'vg V[ s,Ddlbj@ ug Fp,Dy' Vei d;v%jdxi';fpi dr,y qhJfpit idh>s[ hV m RpV%J fjl'G bjdHbj hJ ba[ Rpo[hg uj dihj hJ m l.a Zjig ijq ug V[ Rpo'G tC[ hg Vqlwji wiw[WyV wgaj@ ##dl,tJ RpV%J qhJfpitJ sj aJ siLV hg WC[ fp>V lswjdqvsj ] m aP. aJ RpV%J sj l[rw ]G aP. Z.V ]G m b{l[ qhJfpit s[iPf dr,y upeJ a'G Wjbs f+q[Li Ziag RpKa[ bjMsj ] m RpV%J sgyiV ZPC } s[ra[ rg v'ys[ hV m Rph bjf hg dViepV@ liepV@liPf hV m liWwvj lqi,o hV m l' epiqptj dulV[ dViepS@ liepSliPf sj siLV wiVj h'r[ m Rph Fp,Dy' fhp.y w[ siLV wi[ m blkrg dH,w rji l.a q>cvg Vjv uj w[ siLV wi bjH[ hJ m

4!l.a FjV dl>z ug duV%J sj uVq Vei V,oP rjvj usgs lg m

dVbjH[ Ljlai s[ qhjV drsrjV h'H[ hV@ W[b>a ljZP W+jhqS dHV%Ja'G dr,Ddsbj s[ F.cji v{ w[ ri'ljdH lV m duV%J } w'wig rjv[ wdhw[ Whpaj ujdSbj uJsj ] m dHV%J V[ rg WjWj qhJ hdiVjq dl>zug Wji[ bjfS[ qp,t a'G Rplaa widsbJ s,Ddlbj dw@ ##iP.qg Fp,Dy' rjv[qhjiju uhj; epiP iPf lV m dur[G uhj; $a[ yC% w[ dwl[ f+wji

Page 1170: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

124

sj F{b Vhk idh>sj m dHr[G hg u' Fp,Dy' rjv[ qhjiju ug s[ WyVq>Vs[ hV Rph lqp>si a'G dVly{ fPiWw hg ai eH[ hV m

5!dHw lq[G WjWj bV.s dl>z ug fjl wv[ik VjVwli y'Sr[G

h;Pig l[rw W{n[ lV m duV%J s[ Vjq WjWj h;Pij dl>z ug WjWjHgLi dl>z ug FjHg dVhjv dl>z ug hj;i lV m Fp,Dy' rjv[ qhjijulg sj f+l.e WjWj ug FjHg iaV dl>z ci'vg@ a'G lpS ih[ lV mbtgi a[ WjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##ci'vg Fp,Dy' rjv[qhjiju sg l[rj wiw[ du,cj r,cj rg w'Hg WVSj yjhp.sj WSlwsj lg a[ Rph l[rw } WSj lws[ lV a[ dxi bjfSg WjWas,Ddlbj@ ##u' d*fj RpV%J V[ ljc[ RpKa[ wgag ] dHh rlaP q[hisg Vsdi Vjv dqvsg ] m dwl[ bjfSg wqjHg s[ Wv Vjv Vhkdqvsg m hJ hpwq q>V w[ u' wdhS wiVj hg f{sj ] dwl[ lq[G qVdr,y ail bj debj W?dLL h' eHg epirjw ] ^

ailp fdHbj dqhijqa h'Hg ldaepi luSp dqdvbj mm\b>e 1429|

dHh WyV wiV lq[G WjWj bV.s dl>z ug s[ qp,t a[ blyiuajba[ f+l.Vaj s[ iPf dr,y w'Hg be.qg tpLg fia,t dsl ihg lg mlF qhJfpitJ s[ WyVJ sj lji epiWjSg sgbJ dHV%J f>eagbJdry'G dqvsj ] ^

u[hj dcnj q{ a[h' wdhbj mmdalp ilp bjdHbj dudV F[sp vdhbj mm

\qjN q^ 5@ b>e 97|

Page 1171: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

125

l>a WjWj lpts[r dl>z ugq>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgvugij d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisjiueaji dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+ar[v[ h'dHbj m WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ldawji rjv[ fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[df>c s[ lif>y ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[2 F{SJ dr,y lF a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[df>c s[ V[C[ liwjig f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ mdHl drywji WjWj ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| VjvuJ dHw,v[ hg WjWj lp.si sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%Jsj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj l+g y.s sg fPuj wis[ hVba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r dl>z ug sj A'Bg Rpqidr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg qV vej idh>sj lg mWjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[ dyhij fCw[ WjfPvjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a qhJ fpiL hV mWjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs sPli[ dsVhg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli ueijRGbj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug V[ dHV%Jsg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[ hiq'Vgbq

Page 1172: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

126

sg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg drdsbj a'GWjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei| dHvjw[dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw bjfV[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHgdabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBgWjWj ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg|Rpl njn dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idhw[ vpdZbjSj VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPvFjHg iSZgi dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G WjbsWjWj ug V[ bjfS[ df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwliq>si qphji ba[ fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHgba[ wHg ljv dHo[ l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sVdl>z ug bjf ug sg dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rjwijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf ug sg dcRPBg vejMs[ m bjfug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHgl[rj fPigbJ wgagbJ wjxg bu[ y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'GlwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y f>ujW@ IP!fg! ijulojV@qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ Ljdqv hV m awigWVw'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJy,v ihgbJ hV m

WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[lV m bjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.aWjWj wp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJw'Hg W[Vag wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v] Fdibj dfbj ] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ugV[ l[rj sj bjtSj WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>ea

Page 1173: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

127

dvbj w[ l[rj wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>Fh'Hg WjWj wp>sV dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[qdl>z ug w'v FpKy' ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjfug } l"Gf ds,aj ] m dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ugsj l.a WjWj t[q dl>z ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[V[Caj r,Z eHg m WjWj t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-apwrjv[ qhJ l.fB fjn VjVw li sgbJ njnJ dr,y wirjH[ ba[l>eaJ } b>dq+a A,wS vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dha wHgi[v Ijaij@ W,l Ijaij@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJwgagbJ m l.a WjWj wp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbsl.a WjWj lpts[r dl>z ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHgdr,y 250 wqi[ h;Pi ljdhW \liJrj| 5 epispbji[ ljdhW wHgv.ei yvjH[ a[ l>a WjWj t[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ugsg dcRPBg uf af $a[ vejHg duhCg bjf ug V[ W[tPWg dVFjHgdHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug} tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhk lws[ dw blk a[i[ $a[dw.V[ tpL hJ m

l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVgWjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;PiljdhW@ 2 VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[Vjq wgagbJ lV m

l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqgs[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[@ l>fisjdH@sqsqg Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'Gdv,ta wiw[ c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKv'G slaji W.sg wgag

Page 1174: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

128

eHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj ml.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>cl[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'eVjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWjqhJhdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvtadqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[rdl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[e,sg ljdhW sg l[rj wirj ih[ hV m

-0-

Page 1175: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(1)

pIaU dwdy kw Koil ifTw Kjwnw ]

Z.V epiP VjVw ljdhW ug##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Z.V epiP VjVw ljdhW ug

Z.V Z.V WjWj qhJhiVjq dl>z ug ba[WjWj ug a'G ri'ljH[ qhJfpiLJ s[ ugrV wRpaw

\Fje a[i%rJ|

Page 1176: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(2)

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

fdhvg rji ^ 2011

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^

df+>Br{Kv146@ dH>cglB+gbv x'wv fpbjdH>B@

b>dq+ali

Page 1177: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(3)

aawijG{fwek 5fJfe ;kX puB nNbkXk .. 9;u[ ;[DkfJ;h ;u[ eh p/bk .. 11jfo Grsk d/fJ tfvnkJh rohp nBkfEnk .. 16pkpk ih wjkoki } o{zwh tkb/ fe< nkyd/ ;B 19mhw purKw kw bolxw hovY ikqY prQwie ] 20fybkc/ rJ/ ;[bsK rJ/ i[;sB .. 22wBw[yK B' goshfs B nkth nZsfo b'G ;[nkT[ .. 23S'fv f;nkBg pj[ us[okJh d[fJ eo i'fV ;kX wfr ub .. 25hukmu n bUJY Awvx jwxY ] 26jfo ihT[ ;'Jh eofj fi Grs s/o/ ikufj 29J/j[ s/ok fpo d[ ..pqjw frnkBh ;d iht? Bjh wosk .. 30jT[ fprV? o{fg ojk fperb 32j'Djko Nkb/ ;Zs w{J/ e' fitkb/ ;zs .. 33wB eh wfs fsnkrj[ jfo iB 35j[ew[ B ikD? pj[sk o't? 39pkj gefo efY bhB/ ng[B/ 42prvwh nwhI iksY kyrI bwJu scy nwh ] 44fNAek ;kfjp okik pb j? 46;/ Grs ;/ Grs Gb/ iB BkBe ih 48ngftAso o{j dh ;[gB/ nZdo Mbe 50jfo e/ uoB ifg ikU[ e[opkB[ .. 51ng[B/ ;/te eh nkg/ oky? nkg/ Bkw[ igkt? .. 52

Page 1178: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(4)

wihp d*fj F=q yPwHg q{ lpqda s[hp lqNjdH mm 55ljZP l.de dltjdHY Vjqp mm liW qV'io fPiV wjq mm 56lpF wiqV a[ wWhP. V Bi'G 62lF dwAp ujS{ dliuShjip 74V{G v>zg trjuj dWldibj 75goibMd goibMd goibMd sMig nwmdyau mnu lIxw ] 78duo{ W{ldV ljZ uV l' ojVp lph.sj 83qV i[ hpwqp q>dV lptp h'dH mm 85wdi l[rj fjiW+hq epi@ Fpt ih{ V wjHg mm 88qhJfpitJ sg ilVj a'G dVwv[ W'v fjiL hp.s[ V[ ligi VhgG 92

¬¬¬

Page 1179: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(5)

G{fwekwB[Ay dh d[BhnK ftu :[Ar pdbD dh gqfeqnk nkfd s'H jh

ubdh nk ojh j? . gF{ gZShnK dh d[BhnK ftu :[Ar BjhHpdbdk ;fs:[r, so/sk, d[nkgo d/ ntskoK s'H pknd eb:[rd/ ntsko ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/w[AY ftAu ig[ih ;kfjp d/ F[o{ eoB s'H gfjbK w{b wZso wZrbuoB ftAu ;gAFN ;Ze/s o';BkfJnk j? . fe gqw/Fo dk e'Jh o{gBjhH, ozr Bjh, neko BjhH, T[j nkgD/ nkg s'H T[gfink j? s/ekb s'H ofjs, i{BK ftu BjhH nkT[Hdk, ;G dh ;kiBk eoBtkbk T[j y[d f;oiBjko nkgDh f;oih j'Jh ybes ftu nkgfpokiwkB jo wB[Ay, gF{, gZSh, pB;gsh ioo/ ioo/ ftu w"i{dgqrN j[zdk j? . wB[Aysk d/ Gb/ bJh, fJB;kB } fJB;kBhns dkwkor do;kT[D bJh ;G s'H ;q/FN wB[Ay i{Bh ftu gqwkswk B/ntskoh o{g pDkfJnk, ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ gfjokt/ nzdofiBWK e{V, tfjwk GowK, gyZvk, fcoekgq;sh dh dbdb ftuf;;ehnk b?Hdh wB[Aysk } pkjo eAYD bJh X[o eh pkDh dkpkD wkfonk . ;oho o{gh u'bk d; ro{nK d/ o{g ftu pdbd/j'J/ d;t/ ikw/ ftAu i[r' i[r nNAb ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih }r[osk rAdh pyFh . nub tNkb/ nfis/ ozXkt/ dh r';N d[nkok;Zs wjkswk d/ o{g ftu tkoh tkoh b'V g?D s/ eJh soWK d/G/; tNk e/ Xosh T[s/ gftAso uoBK dh Skg SAv oj/ jB. fJ;/soWK jh Skg SAvh ;zs pkpk wjKjoBkw f;Zx ih (o{Zwh tkb/ G[u'ebK) tkfbnK B/ gqw/Fo w{os ekfJnk wB[Ayh ;oho ftu gqt/Fj' e/ . fi; dh fw;kb gqsAy e"se i' ;w/H dh b'V d/ nB[;kopkpk ih tAb' toskJ/ T[; ;w/H d/ w"e/ T[s/ w"i{d fbykoh w[BFhjofdAs f;Zx ih i' T[; ;w/H ekch gV/ fby/ ftnesh ;B . ns/wjkokik gfNnkbk ;L G[fgZdo f;zx ih tAb'H fJE/ pkpk ih

Page 1180: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(6)

wjkoki d/ e"se d/y e/ fbyD bJh fpokiwkB ehs/ j'J/ ;Bns/ j'o eJh soWK dhnK fbysK dh ;/tk fBGk<d/ ;B .

gkme fJ; s'H gfjbk pkoK fjA;/ pkpk wjKjoBkw f;Zx ihd/ ihtB pko/ ns/ e"se gV u[e/ jB . gfjb/ pkoK fjAf;nk ftupkpk ih wjkoki d/ ;wekbh fgZv G[u' ebK d/ ;/tkdko ns/pkjob/ ;/tkdkoK ;zrhnK dh ipkBh ;[DkJ/ j'J/ e'se gqekFsehs/ rJ/ ;B . j[D i' pkpk ih d/ dorkjh yikfBnk ftu'H -ghU{dkd/ ek y'fb fvmk yikBk_ g[oksB fJfsjk; } nkg ih dh ;/tkftu o{po{ ehsk ik fojk j? . fi; ftAu XzB XzB pkpk wjKjoBkwf;Zx ih d/ ihtB e'se ns/ pkpk ih d/ rAdh B;hB wjKg[oyKd/ e'se doi jB ns/ pkpk ih s'H to';kJ/ wjKg[oFK d/ e'seth doi jB . fJ; } T[; ;w/H d/ pkpk ih gk; jo t/b/ ofjDtkb/ w[BFh jofdAs f;zx ih dhnK fBebhnK 100 ;kb g[okDhnKfbysk d/ nXkos gqekFs ehsk frnk j?. pkpk ih ;w/H dhnKfbysK ns/ rqzE i' fe G[u'H ebK v/ok o{wh tkbk d/ fJe u[pko/ftu gqekFtkB ;B. fJBWK fbysK } pkpk ih s'H pkd fszBwjKg[oFK } j/mk T[sko e/ y'bD dk j[ew BjhH j'fJnk. fJe tkodk;, pkpk osB f;Zx wb{ek ns/ r[od/t f;Zx B/ pkpk y/w f;Zxih d/ uoBK ftu p/Bsh ehsh wjkoki! u[pko/ T[go i' fJfsjk;fgnk j? T[j j/mK bkj e/ d/ fdU .

pkpk y/w f;Zx ih B/ puB ehsk osB f;Zx eJh tkoseAdo ehsk j? j[ew BjhH j'fJnk . u[pko/ dhnK g"VhnK d/ nAXftu'H w'V fdzd/ jB .

j[ew fwfbnk w'i{dk wjKg[oF pkpk ;[yd/t f;Zx ih }fiBWK B/ pj[s jh nw'be puBK, GftAy pkDhnK, ehwsh d/jno'rsk B[ef;nk d/ rqzE, w[BFh ih dhnK T[od{ gZikph, fjZdhfJZrfbF dhnK fbysK, w[es wkor, j'o nB/e gftAso rqzEu[pko/ ftu'H T[sko e/ FoXkb{nk dh ;/tk ftu pkpk wjKjoBkwf;Zx ih d/ e"se, gftAso puB Sgtk e/ g/F ehs/ jB .

wjKg[oy pkpk ih B/ w[BFh ih } nkgd/ fgS'eV iBw

Page 1181: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(7)

pko/ ;gFN s"o s/ d@f;nk s/ j[D fJj eZrbk ihtB fe;/ ekoieoB bJh ihT[D nkJ/ jK, ekoi j'fJnk sK T[Hvso j' iktKr/ .fJj gqtkB pko/ s[;hH ;kyhnK ftu gV'r/ . d{ik ;zrsK gqshp/Bsh j? fe fJjBK ;kyhnK ftu fiE/ ukuh ih bci tofsnkfrnk j? i' pkpk ih wjkoki B/ wjkoki G[fgZdo f;Zx dh ukuh} w[yksp ehsk j? . i' fNAek ;kfjp b`i tofsnk j? T[j puBoki/ d/ g[Aso gqsh w[yksp j? .

fJj ;kok g[oksB fJfsjk;, g[oksB gopuB GftAy pkDhnK,pkpk ;[yd/t f;Zx ih w"i{dk wjKg[oyK d/ T[dw ;dek FoXkb{nKdh efujoh ftu dkyb ehsk ik fojk j? . w"i{dk wjKg[oyK }pugB ftu jh Bkw pkDh d/ brB ns/ wjKg[oFK dh ;/tk,r[o n;EkBK dh ;/tk eokT[D dh u/sBk pkpk e[ZdB f;Zx ihs'H pkpk y/w f;Zx ih s'H fwbh ;h . pkpk y/w f;Zx ih B/ nkgih dh pj[s eoVh gqhfynk bJh, go nkg jo e;tANh s/ yo/T[sod/ oj/ . pkpk ih dk g{oB ftFtkF fiAs e/ gksosk dkGKvk nEkj ;w[Zdo dh fBnkJh pDk e/ nAi dorkjh j[ewBkb gZukfJsK, fJbke/ dhnK ;zrsK ns/ fBowbk gZukfJshnykVk eByb jod[nko tAb' pyFh v/ok o{zwh tkbk G[u' ebKdh ;/tk pky{ph fBGkn oj/ jB . gqsAy } gqwkD dh b'V BjhHj[zdh FoXkb{nK d/ ;kjwD/ j? . gqwkswk fJBWK } bZwh nkoikpyF/, d/j no'rsk pyF/ sK fJe fJBWK dh w/jo fdqFNh, gftAsoofjws dh Sso SkfJnk ;Zrs T[go feogkbsk eodh oj/ .v/ok ns/ fJ; d/ Bkb ;pzXs n;EkB ns/ fJbkek fdB d[rDhoks u'rDh soAeh eo/ . fJbkek fJBWK dh ;ogq;sh j/m ;[yFKsh, fBowbsk, F[G T[gd/FK dh poyk dk ib sgd/ j'J/;Z;ko } ;hsbsk pyFdk oj/ . nyho s/ dk; p/Bsh eo/rk feG[bD nZdo ;G e' nG[b r[o[ eosko[ pkpk ih jo soWK w/joeoe/ pyF b?D s/ nkgDh ;/tk nkg b?Hd/ ofjD . feskp ftu;kyhnK d[nkok y]kBk ;zrsK dh jk]oh ftu nogD j? . G[Abu[e dh fywk ih, ;w{j ;fj:'rhnK dk XzBtkd pkpk ih dk;/tkdko fbykoh dk; ;qL uoBihs f;Zx G[u' ebK .

Page 1182: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(8)

XzB XzB ;Zs pkpk wjKjoBkw f;Zx ih

;Zs ;qh okw f;Zx ih;Zs pkpk pbftZdo f;Zx ih

;zs pkpk Bo?D f;Zx ih;Zs pkpk JhFo f;Zx ih;Zs pkpk y/w f;Zx ih;Zs pkpk ;[yd/t f;Zx ih

;Zs pkpk BZd f;Zx ih;Zs pkpk JhFo f;Zx ih;Zs pkpk e[ZdB f;Zx ih;Zs pkpk GiB f;Zx ih;Zs pkpk joGiB f;Zx ih

;Zs pkpk nfuZsokw f;Zx ih

;Zs pkpk pjkb dk; ihiA;h g' tkb/;zs pkpk ;qh Bo?D dk; ih;zs pkpk ;qh jz; w[Bh ihw"i{dk ;zs pkpk ;qh fpp/e Bzd ih

Page 1183: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(9)

fJfe ;kX puB nNbkXk ..wjkokik gfNnkbk dh ;kyh (1)

gqw/Fo dk ngDk ftXKs j? . jo t;s{ Xosh, pqjwZv, ibiht, Eb iht nB/ek ;{oi, nB/ek XoshnK, uZd, sko/ T[; d/j[ew ftu ubd/ jB . fit/H ;{oi d/ uVB ns/ fSgD dk ;wKgqwkswk tAb'H ;fEo o@fynk j'fJnk j? . fJ;/ soWK Xosh dkx[ZwDk, uZdqwk dk T[d/ j'Dk, n;s j'Dk ;G fB;fus ns/ T[;dh wo:kdk ftu j? . ihtK dk iBw, woB T[BWK d/ wkV/ uZr/;z;ekoK d/ nXko T[s/ d[y ;[y dk fwbDk th gqG[ d/ j[ew ftuj[zdk j? .

hukmY Aµdir sBu ko bwhir hukm n koie ]nwnk hukmY jy buJY q haumY khY n koie ] (jpujI swihb Aµg 1)

wjKg[oFK dh eEBh j? fe jo fJe iht nkgdk ihtBfdB iK ;kbk ftu BjhH b? e/ nkT[Hdk, ;tk;K dh g{Zih b? e/nkT[Hdk j? . y[dk d/ ftu ;wkJ/ j'J/ y[d gqwkswk dk o{g pD/ j'J/wjKg[oy nkT[D tkb/ ;w/H (GftAy) tko/ Gbh GKs ikD{ j[zd/ jB .

BkBe pqjw frnkBh nkfg gow/;[o .. (nZr 273)

T[j gqwkswk d/ j[ew ftu ofj e/ T[; dh eoBh ftunodk; eoe/ pdbh eotk ;ed/ jB feT[Hfe gqwkswk }nkgD/ Grs fgnko/ j[zd/ jB . GrsK d/ fgnko fjAs T[jnkgDh wo:kdk pdb fdZdk j? .

w/oh pKXh Grs[ Svkt? pKX? Grs[ B S{N? w'fj ..(Aµg 1253)

fJ;/ soWK jh pkpk ih d/ ;w/H d/ wjKokfinK T[go i'phsD tkbh ;h . T[; nkT[D tkbh nkcs pko/ pkpk ih

Page 1184: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(10)

GbhGKs ikD{ ;B feT[Hfe pqjwk, fpFB, wj/F T[BWK d/ j[ewftu ;B . gq;zBsk d/ nkbw ftu ;/tek, ;zrhnK ;@u/ ;oXkb{nKdk wkBf;e sb s/ ;ohoe sAb s/ ehs/ j'J/ e[eQwk dkfusqr[gs tAb' fbAy G/fink b/yk Xowoki } nkgD/ dopkoftu p[bk e/ gkVD bJh j[ew eod/ ;B . b'e gqb'w sgbJdvtgbJ awsgiJ dvtS ba[ dqBjS s[ lqi,o LwagqjV h;Pi WjWjug f+q[Li Vjv bF[s lV m epiWjSg xpiqjS h{̂

Xow okfJ np ejk eo?r' iT[ ckfNU ;rb' b/yk ..Aµg 614

pkpk wjKjoBkw f;Zx ih ed/ puB efonk eod/ ;BL+gHgT{ gAN gfNnkb/ U[fJ --gHgT{ gAN gfNnkb/ U[fJ__BzL BkGk XkjK wko/ U[fJ --gHgT{ gAN gfNnkb/ U[fJ__czL cohd cK;hnK cko/ U[fJ --gHgT[ gAN gfNnkb/ T[fJ__;zL ;Zro{o ;qjd' ;ko/ U[fJ --gHgT[ gAN gfNnkb/ T[fJ__(1) ;hskg{o wB xo nkT{ U[fJ --;hskg{o wB xo nkT[ U[fJ__(2) gkDhgs gkD b[jkU U[fJ (3) ekbh ebefsUikT{ U[fJ (4) --rVj e'N ekrVk YkU{ U[fJ .. ;hskg[oxo nkU{ U[fJ ..o{w;whnK pkdFkj uVj nkfJnk fdAbh .. XkJh eoh gZikp

g? bJh bj'o eh mkT[o .. bJh bj"o eh m"o ekpb w"ehU mkBK ..oki/ geV/ j[ew ;/ jkE w?H pfXU ;' rkBk .. i? csfj vze

i? csfj vze .. i? csfj vze .. ej/ wk:k ;tkb jfoBkw f;ZxntAb j[ew swjkok ..

BY ivic joD mhwbl sUr ] BY ivic Awvih jwvih pUr ]sgilAw Bau iliKAw isir lyKu ] nwnk inrBau inrMkwru scu eyku ]

(nk;k dh tko, nZr 464)

Page 1185: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(11)

;u[ ;[DkfJ;h ;u[ eh p/bk ..(Aµg 403)

wjkokik gfNnkbk dh ;kyh .. (2)pkpk wjKjoBkw f;Zx ih B/ gfNnkbk, BkGk, cohde'N

fonk;sK ftu nkT[D tkbh nkcs pko/ w[B;h jofds f;Zx} fJj puB fbykJ/ fe okfinK d/ oki ysw j' ikDr/ ns/fJE/ y{B yokpk j't/rk . gfNnkb/ ftu oki f;Zxk;B bJh gANgT{ ikfB fe MrVk j't/rk . BkGk fonk;s XKjK wko/rh .cohde'N fonk;s ftu ck;hnK ckj/ j'Dr/ . pkpk ih B/nkT[D tkb/ ;w/H pko/ gfjbk jh y[bk;k eo fdAsk ;h fefonk;sK NA[N ikDrhnK ns/ gkfe;skB j'Hd ftu nk ikt/rk . fjZd[;skB dk okiBhfse Ykuk pdb ikJ/rk . oki/wjkokfinK dh je{ws ysw j' ikt/rh .

gUjrI mhlw 5 ]

mqw krY pCm kY qweI pUrb hI lY jwq ]

iKn mih Qwip auQwpnhwrw Awpn hwiQ mqwq ]1]

isAwnp kwhU kwim n Awq ]

jo AnrUipE Twkuir myrY hoie rhI auh bwq ] (Aµg 496)

pkpk ih B/ fJe fumh w[B;h jofds f;Zx ih gk;'HfbytkJh ;h . T[; ftu fonk;s gfNnkbk wjkokik G[fgZdof;Zx ih } e[M ;/tk G[u' ebWK nkgDh fNAbk ;kfjp tkbhfojkfJF e'b bkJh ;h . e[M j'o E'Vh fijh ;/tk v/o/ d/ n;EkBs'H gk;/ bkJh ;h ns/ puB ehsk --fe i/ wjkokik fJj ;/tkfBGkn d/t/ sK T[;dk okiGkr BjhH ikJ/rk . gAN gU gfNnkb/

Page 1186: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(12)

U[fJ__ tkbh nkcs ft;o ikJ/rh . i' eFN wjkoki/ T[gonkT[Dk j? T[j th BjhH nkt/rk .__

slok mÚ 5 ]iklivK sBy auqrin nIq nIq gux gwau ]koit klysw aUpjih nwnk ibsrY nwau ]1] (Aµg 522)

fJj S/ soWK dh ;/tk pkpk ih B/ wjkokik gfNnkbk }vjHg lg m Rpl sj d;wi qpVLg ug V[ dHl ai%J wgaj h{ ̂1! dHl dB,vj ljdhW rjv[ blojV a[ hdiq>si sg Rpljig wiVg h{ m2! ata[bjSj u' dB,vJ ljdhW s[ df,A[ fjSg sj dHw A,fC lg m

Rpl ue%j Rpfi li'ri WVjRpSj h{ m3! FjHg dsbjv sjl sg lqjZ sg qpi.qa wiVg ba[ Rpl s[ bt>c

fjn sj f+wjL wijRpSj ba[ F'e fjRpSj m4! FjHg ljdhW FjHg dsbjv sjl s[ yp,Ddvbj rjvj blojV f,wj

wiVj u' dwvj ljdhW Fp,y'G wvJ b>si h{ m dHl dwv[ rjvg ue%Jdry hpS epispbjij dwv%j ljdhW LL'dFa h{ m

5! WiVjvj drt[ y,pDdvbj sg l[rj wiVg m6! dHh ue%J } \Fp,y'G wvJ rjvg| hgij qdhv sg ai%J WVjRpSj h{ m

\dW*qg ljv 1974| l.V 1917 s[ LpiP dry WjWj ug V[ WyVwgaj ##qpVLg ug blgG aphjc[ ijhgG dHV%J dibjlaJ ba[ qhjijdubJsj Fvj wiVj h{ m aplgG bljc[ w'v hg ih' m$$

l.V 1922 \dW*qg 1979| } WjWj ug qhjiju V[ qpVLg }hpwq xpiqjdHbj dw aplgG fdBbjv[ uj w[ dHh A[ WyV WjsLjh }ljcg aix'G lpVjRpS[ hV m

qpVLg ug dHh WyV dvt w[ fdBbjv[ v{ w[ eH[ a[ dHh dy,ngqhjijSg } s[ w[ rjdfl bj eH[ m us WjWj ug V[ fp,DdAbj ##dw WyVlpSj bjdHbj m$$ qhjijuj fdBbjv[ VhgG lV b,e[ dLwji t[c eH[lg m l[rj dy,ng dry fby e/ eoBb r[opyF f;Zx d/ okjh x[Ar/

Page 1187: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(13)

wjkokDh T[Gktkb tkfbnK } sK w[BFh ih B/ fuAmh cVk e/nkT[D pko/ d@f;nk . fJj ;[D e/ wjkoki pkpk ih w[BFh Bkbpj[s r[@;/ jJ/ . Boki j[zd/ j'J/ fJj puB ehsk --fe s? ;ko/ekoi ftrkV fdAs/ . pkdFkj dk sK ;kok jh p[ok eo fdAsk .nkgDk th ;G e[M ftrkV fbsk j? . id se s{z ;kv/ puBpkdFkj } BjhH ;[DkT[Hdk ns/ pkdFkj ;[D e/ puBK } wZBBjhH b?Hdk sd sAe Bk sK pkdFkj } ;[y fwb/rk s/ Bk jhgfNnkbk rAdh dh poes ns/ o'FBh tX/rh .

sUhI mhlw 4 ]kIqw krxw srb rjweI ikCu kIcY jy kir skIAY ]Awpxw kIqw ikCU n hovY ijau hir BwvY iqau rKIAY ]1]myry hir jIau sBu ko qyrY vis ]Asw joru nwhI jy ikCu kir hm swkh ijau BwvY iqvY bKis ]

(Aµg 736)

w[BFh ih fbyd/ jB fe w?H fJ; soK dhnK YkJh ;"doyk;sk fby e/ G/ihnK ns/ puB ;[BkT[D bJh e'fFFK ikohoAyhnK go ekw:kph BjhH fwbh . fJ; dh fJe T[dkjoD T[BWKfdAsh j? fe wjkoki/ dh i/ih xokD/ dh wjkokDh d/ fNAek ihg?dk j'Dr/ i'fsFh B/ nkgDh GftAypkDh ftu d@f;nk j? . pkpkih wjkoki B/ c[owkfJnk --fe fNAek BjhH phph ih j'Dr/ .__pkpk ih dk puB nANb j'fJnk . phph ih g?dk j'J/ . okDheowrV tkfbnK okjh w[BFh ih B/ fJj ;zd/F wjkokDh sAegj[zukfJnk ;h . fi; eoe/ okDhnK ;/tk ftu bar rJhnK sKfe nkcs s'H pfunk ikt/ . fJ; soWK w[BFh ih d/ tko tko ysfbyD eoe/ wjkokDh ih pkpk ih e'b nkJ/ . p/Bsh ehsh fe--wjkoki oki xokD/ ftu g?;/ dh ewh j? jhok wfjb T[go sKpj[s youk j't/rk . jhok wfjb dh bkrs u'dK bAy o[gJ/ nkJh

Page 1188: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(14)

j? . ;kvh fJsBh ;woEk BjhH j? . n;h nkgd/ fts nB[;koe'mh fsnko eotk fdZd/ jK .__

pkpk ih nv'b p?m/ oj/ e'Jh puB BjhH ehsk . fcowjkokDh ih B/ e'mh fsnko eotkJh i' j[D th w"i{d j? . fi;ftAu ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ gqekF j[zd/ jB . pkpk ih B/f;oc fJZBh fjdkfJs ehsh ;h fe fJ; ftu b'jk BjhH bkT[Dk .;' fJ; d/ ftAu b'jk BjhH b@frnk, eZ[v/, epi/ ;G fgAsb d/jB . pkpk ih fJ; e'mh pDh T[go y[F BjhH ;B . T[BWK d/ puBwjkoki/ B/ n@y'H go'y/ eo fdAs/ ;B .

PrIdw loVY dwK ibjaurIAW ikkir bIjY jtu ]hMFY auNn kqwiedw pYDw loVY ptu ] (Aµg 1379)

;w/H Bkb gfNnkbk, BkGk ns/ cohde'N fonk;sK }fJcikBk G[rsBk fgnk . go wjkokik gfNnkbk Bkb g{opb/iBw dk ;BpZX j'D eoe/ fJ; d/ T[@go nkT[D tkbh nkcsgAN gT[ gfNnkb/ U[fJ__ } NkbD bJh pkpk ih B/ fNAbk ;kfjpd/ T[go (i' wANh gJh j'Jh ;h) wANh } mZv/ gkDh dk GokbfJnk ns/ N'nk g[N e/ fJ; } eZrDh sAe dpkT[D dk j[ewfdAsk . id'H ;Zrs s/ ;/tkdkoK B/ p/Bsh eoe/ fJ; dk ekoBg[@fSnk sK pkpk ih B/ puB ehsk --fe i' gAN gT[ gfNnkbkUfJ .__ dh nkcs } NkbD bJh wANh eZrDh sAe fwANh ftudpk fdAsh j? . fJ; Bkb nkcs BjhH nkt/rh fwANh ftu jh dapfdAsh J/ .__ wjkoki/ T[go nkT[D tkb/ eFN } NkbD bJh ;tkbAy ig[ih ;kfjp dk gkm ehsk .

w[BFh jofds f;Zx ih fbyd/ jB fe wjkokDhnK gfNnkbkd/ tko tko p/Bsh eoB s/ fJj nkcs d{o j' rJh . gofonk;s BkGk dk wjkokik fog[dwB f;Zx XkoK wkod/ j'J/ rAdhs'H T[so frnk .

Page 1189: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(15)

fJ; ;w/H d/ nZdo jh wjkokik cohde'N pofiZdo f;Zxns/ wjkokik pbtho f;Zx S'Nh T[wo ftu jh ;tortk; j'rJ/ . ;qhwsh wkJh p{VhJ/ tkfbnk dh soc' gZvs usookw ih G/i/ j'J/ pkpk ih o{wh tkfbnK gk; nkJ/ ns/ p/Bsh eoB bAr/fe --pkpk ih wjkoki! wkJh ;kfjp p{VhJ/ tkb/ nkg ih d/uoBk ftu wAEk N/ed/ j'J/ g[Sd/ jB fe cohde'N fonk;s ftufJj' fijk feT[ j' fojk j? .__

pkpk ih B/ fJj nkcs --cK;hnK dh__ d{o eoB dk tkfJdkeo fbnk ;h . go'js uso{okw ih nkT[Hd/ oj/ go wkJh ;kfjpS/sh jh r[io rJ/ . w[B;h ih B/ th pj[s e'fFF ehsh fecohde'N ftu ;[yFKsh oj/ feT[Hfe fJj nkgD/ nkg } cohde'Ndk Bwe ykJ/ j'J/ fbyd/ jB . fJ; dh ;bkwsh bJh w[Bkf;pg[ZB dkB, T[gkJ/ ehs/ ns/ eokJ/ . go ekw:kph B fwbh .

w[BFh ih d/ g[so jfoBkw f;Zx dh Fkdh ;fjikdg[o phphih gfNnkb/ tkfbnK dh gkbe wfjfonK dh bVeh wjKe'oBkb j'Jh ;h . T[;d/ ;tortk; j'D T[goZs T[;dh S'Nh G?Dpyskto e"o Bkb j'Jh ;h . T[j th oAp } fgnkoh j' rJh fcocohde'N fonk;s ftu w[B;h okw f;Zx dh p/Nh Bkb j'Jh .w[BFh ih d/ bVe/ jfoBkw f;Zx d/ nekb ubkB/ s'H pkndT[; d/ pfunk dh gotfoF fonk;s cohde'N ftu j'Jh . fJ;/eoe/ w[B;h jofds f;Zx ih nkgD/ nkg } cohde'N dk BweyKd/ oj/ jK efjZd/ jB .

w[BFh jofds f;Zx ih B/ gfNnkbk fonk;s dh ;bkwshbJh wjkokik G[fgZdo f;Zx ih d/ ;tortk; j'D s'H pknd thT[j puB pkpk ih d/ wZBkT[D dh e'fFF ikoh oAyh ;h . fcofJBWK ;odko JhFo f;Zx ih oJh; uAmk } ;ckfo; ehsh ;h fewjkoki :kdftZdo f;Zx ns/ okik wj/FfJZdo f;Zx } fJjpuB wZBD bJh efjD sK fe gfNnkbk rAdh dh poes ns/

Page 1190: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(16)

o'FBh ns/ pkdFkj dh uVs pDh oj/ . i' sebhcK wjkokik;tortk;h G[fgZdo f;Zx T[mkT[Hd/ oj/ jB T[j wjkokik :kdftZdof;Zx ns/ wj/F fJZdo f;Zx } ik MAbDhnk g?D .

gAN gT[ tkbh nkcs } wANh ftu gkDh gk e/ o'e fbnk;h . fi; eoe/ wjkokik ;kfjp ;As ;kb j'o oki eo rJ/ BjhHsK fpeqwh 1977 ftu jh ;tortk; j' ikDk ;h, go i/ puBwZB e/ ;/tk ewk b?Hd/ sK g{o/ 90 ;kb dh nk:{ G'rd/ .

jfo Grsk d/fJ tfvnkJh rohp nBkfEnk(Aµg 90)

(3)jofdAs f;Zx } w[BFh dk yskp

XzB XzB pkpk wjK joBkw f;Zx ih wjkoki oz{wh tkfbnKd/ dopko ftu fbyD gVB dh ;/tk eoB dk ;[Gkr w[B;hjofdAs f;Zx } fwfbnk ;h . gfNnkbk fonk;s dk w[bkiwj'D eoe/ fJBWK } w[B;h efje/ p[bkfJnk iKdk ;h . fJe fdBpkpk ih B/ j[ew c[owkfJnk fe w[B;h ih s[;hH w/o/ fgZvwB;{otkb ik e/ ;ko/ fgZv d/ pZfdnK n"osk, bVe/, bVehnKd/ Bkw, r"s, T[woK fbAy e/ fbnkT[ .

j[ew wZB e/ w[B;h ih ji{o wjkoki d/ fgZv gj[zu/ e[M ;w/Hftu ;kfonk d/ Bkw, r's T[wo fbAye/ pkpk ih d/ dopkogj[Zue/ Bw;eko ehsh . pkpk ih pj[s y[F j'e/ c[owkT[D bAr/fe --w[BFh jofdAs f;Zx j[D s[;hH gAe/ w[BFh j' rJ/ gfjbk eAu/w[BFh ;h . j[D i' fbye/ fbnkJ/ j' ;k} ;[Dkt' n"o nAr/ s'H;kvk fJj j[ew j? fe ngB/ Bkw s'H gfjbk w[BFh fbyk eo' .__

hir jIau inmwixAw qU mwxu ] incIijAw cIj kry myrw goivµduqyrI kudriq kau kurbwxu ] (Aµg 624)

AwpxI Awip kry prqIiq Awpy syv GwlIAnu ] (Aµg 90)

Page 1191: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(17)

w[BFh ih B/ p/Bsh ehsh --;Au/ gksFkj! oki/ wjkoki/ thngB/ Bkw s'H gfjbK okik iK wjkokik BjhH fbyd/ . w/oh ehj;sh j? fe nkgB/ nkg } w[BFh fbyK .__

ji{o B/ c[owkfJnk --;kv/ j[ew nB[;ko fbfynk eo' .__ T[;s'H pknd jofdAs f;Zx ih ngB/ Bkw s'H gfjbk w[BFh fbAyDbAr gJ/ . w[BFh ih dh fbys j? fe 29 g'j 1995 (fpeowh)pkpk BZd f;Zx ih wjkoki B/ fdAbh tkb/ ;qL ;g{ZoB f;Zx m/e/dko } tkosk ;[DkJh ;h . fe i' rAdh ;kfjp d/ fNAbk ;kfjptkb/ gk;/ dotki/ d/ ;kjwD/ EVk (cANk) j? T[; T[go ;ko/;/tek ns/ doFB nfGbk;hnK } bZwk fbNkfJnk ;h . pkpkih fJ; c@N/ } (EV/ }) pkdFkj iowB dk sys cowkfJnkeod/ ;h . fJj ;Zrs } gsk ;h fe fJj cANk iowB dk sysj? go nAi i' ;kfonk } fJ; T[go b/ND bJh c[owkfJnk fJ;dk eh wAsbp ;h . ;/teK d/ noi eoB s/ pkpk ih ji{o B/c[owkfJnk ;h --fe ;kjwD/ Bt/H wZdo (oki/ tkbk dopko;kfjp) d/ pokwd/ ftu wZi/ T[go fgnk pkpk e/Fo f;Zx T[@uhT[@uh Bkjo/ wko fojk j?, fJj pArk F/o djkV fojk j?, fJj--iNkT{__ j? . i/eo fJ; T[go Bhbk eAgVk gk d/JhJ/ sK ;kwKiNkT{ pD iKdk j? .__

w[B;h ih B/ fejk --wjkoki! Bhbk gk d/JhJ/ iK B gkJhJ/fJBWK dk ;kok fujok iNkT{ tork jh j? T[;/ soWK dh p?me j? .(B'NL+ --iNkT{__ fJj fJe gZSh ;h fi; B/ wksk ;hsk d/ oktDtAb' joB eoB ;w/H w[ekpbk ehsk ;h ns/ cANV j' e/ XoshT[go fvAr fgnk ;h ns/ ;qh okw ih } tkosk ;[Dk e/ gqkDfsnkr fdAs/ ;B)

ji{o gksFkj B/ c[owkfJnk --fe id n;hH ;qh okw uzdons/ ;qh feqFB ntsko ;h s[;hH th T[;/ t/b/ d/ ;ko/ ;/te w/o/

Page 1192: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(18)

Bkb ubd/ nk oj/ j' . d[BhnK sK efj ojh ;h fe iowBnkfJnk iowB nkfJnk, fco feT[H BjhH nkfJnk, fco nkg jhc[owkfJnk --nkgD/ jAEh p{Nk bkT[D tkbk nkgD/ ;kjwD/ d{i/} g[AND BjhH fdZdk . id'H nZro/] ;kv/ to Bkb nkJ/ jB ns/n;hH nkg p?m/ jK, fco iowB } fe; soWK fJBWK dhnK iVWKg[aND fdZd/ . iowB d/ pkdFkj dh Fesh fyAu e/ fJ; irWKftu dAp fdAsh j? . fJ; irWk } ngB/ uoBk Bkb dpk e/ ns/;ZrsK } T[go fbNk fbNk e/ Fesh dAp fdAsh j? .Fesh d/ dApikD ns/ xaN j' ikD eoe/ iowB BjhH nk ;fenk ns/ Bk jh;kv/ j[ZfdnK G{gfJZdqh dk e[M fprV/rk, fJj th ;kvk p{NkbkfJnk j'fJnk j? . fJ; eoe/ fJBWK d/ ;[y bJh wAN ftu mZvkib ngBh fBrkj Bkb g[nkfJnk j? sK fe fJj sebhcK s'HpAu ;eD .__

swD kY sMig klUKq hrY ] swD kY sMig nrk prhrY ]swD kY sMig eIhw aUhw suhylw ] swDsMig ibCurq hir mylw ]

(Aµg 272)

w[BFh ih B/ no] ehsh ;h --fe fJj puB fbyD/ jB__gksFkj B/ j[ew c[owkfJnk --fe fJj fbyD iK fbykT[Dtk;s/ BjhH, fe;h w"e/ efjD tkb/ jB, fbyD/ ns/ dA;D/BjhH .__ (go w[BFh ih d/ fJj puB fby/ j'J/ fwb/ jB)

;kb fpqewh 1992 ftu wjkokik gfNnkbk ikoi gZuw d/dopko ipbh w[pkoeg[o ftb?s ftu s;ohc fbnkJ/ sK fJjpkpk ih d/ puB wjkokik ;kfjp B/ g/F ehs/ . ikoi gZuwtAb'H ;ko/ fJZvhnK d/ oki/, wjkokfinK s'H tAX wkB ;BwkB ns/T[uh gdth pkdFkj } fdAsh rJh .

w[BFh ih B/ fJj puB pkpk ih d/ pkpk BZd f;zx };[DkT[D s'H pknd noi ehsh ;h fe --;tkwh ih s[;hH nkgnZsoikwh j' . s[;hH eAse 1984 fpQewh ftu fgZv gAs'e/ nkg

Page 1193: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(19)

jh c[owkfJnk ;h --fe p?e[zm ftu pkpk wjKjoBkw f;Zx ihBkb ;kv/ o'] jh puB j[zd/ jB .__

bRhm igAwnI kw kaun jwnY Bydu ] (Aµg 273)

ey mn mq jwxih hir dUir hY sdw vyKu hdUir ]sd suxdw sd vyKdw sbid rihAw BrpUir ] (Aµg 429)

(4)pkpk ih wjkoki } o{zwh tkb/ feT[H nkyd/ ;BXzB pkpk wjK joBkw f;Zx pkpk ih fiBWK } nkw eoe/

b'e pkpk ih o{zwh tkb/ iK ;Zs o{zwh tkb/ efjZd/ ;B . fJ; pko/w[BFh jofdAs f;Zx ih fbAyd/ jB .

XzB pkpk wjK joBkw f;Zx wjkoki ih B/ fgZv wB;{otkbfonk;s eg{oEbk ftu ntsko Xkfonk . T[; irWK s'H ubd/o;s/ ftu eJh gq/whnK } feoskoE eod/ j'J/, fpeowh 1926} Ykp o{Zwh i' G[u' ebK s'H d' whb ns/ ;/wk fgZv s'H fJe whbd/ ck;b/ T[s/ j? fpokiwkB j'J/ . seohpB 12 ;kb Ykp o{zwhofjD T[goZs 1938 fpqewh } b'jVh tkb/ fdB } G[u' ebKfNAbk ;kfjp sys/ nkDk Ykp d/ feBko/ fpokiwkB j' rJ/ ;B .oz{wh Bro ftu ofjD eoe/ pkpk ih b'eK dh gSkD ftu nkrJ/ . nkw eoe/ b'e pkpk ih } --o{zwh tkb/ ;Zs efjZd/ ;B .fJj o{zwh g{iBhe GiB pZdrh eoB tkbh wksk dk Bkw ;hfJ; dk t/otk nAr/ nkJ/rk . wjkoki pkpk ih B/ fJBWK } irsiBBh c[owkfJnk j? .

w[BFh ih gfjbh tko 5 g'j fpeqwh 1972 } ji{o wjkokid/ doFB eoB nkJ/ ;B . fco eJh tko nkJ/ ns/ gfjo/ eANDth nkT[Hd/ ofjZd/ . pkpk ih wjkoki eJh tko nBZd ftu nke/ c[owkT[Hd/ ;B fe --n;hH T[j jh jK fiBWK B/ ;Ast/ ikw/ ftu

Page 1194: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(20)

c{b pZ; }, BkGk gfNnkbk, ihHd dhnK rAdhnK ns/ pkJhJ/ }pyFFk pyFhnK ;h . eZrb/ i/, j' e/ ekoi eoB nkJ/ jK,ekoi ehsk s/ T[Hvso j'tKr/ .__ (Gkt ekoi ;G d/ eoKr/ gonkgDk nkg Sgk e/ jh J/E/ fgnko/ pkpk ih d/ rohph fBwoskGog{o puBK dh Mbe g? ojh j? .)

ji{o pkpk ih B/ Ykp o{Zwh ns/ sys/nkDk dh poes ns/niws pko/ ;kc c[owkfJnk j? .

--fsqGZrh SZd__i? sys/nkDk sy/skDk ej? fBpkDk BkBe j{Z ..sAN T[Xko/ Bho ;[funko/ ghts fgnko/ pdsk j{Z ..i? o{Zwh wksk fsqb' frnksk irs pyiksk iAr iBBh ..i/fjSki/ o/o{ tKr ;w/o{ okfj feos/o{ (e[fbZ) eoBh ..

(5)

mhw purKw kw bolxw hovY ikqY prQwie ]Eie AMimRq Bry BrpUr hih Enw iqlu n qmwie ]

(Aµg 755)

fonk;s gfNnkbk } ekfJw oAyD bJh pkpk ih d/w[ykofpZd s'H j[ew s/ T[gkT[

1 fFeko pue/ y/vDk j? sebhc gj[ZuD dk vo j? .2 oks } i' g[ZB oki/ d/ f;ojkD/ oAfynk iKdk j? . T[j T[BWK

ngkjiK } BjhH fwbdk fiZBWK } fwbDk ukjhdk j? .pkdFkj T[Xo fXnkB d/D .

3 poBkb/ i' pkdFkj nkbk f;Zx p?e[Zm tk;h d/ u[Ab/ jB .T[BWK dh o'FBh ns/ poAes Bkb jh gfNnkb/ dh rAdh dho'FBh ns/ poeAs j?, T[BWK dk g[ZB tXkT[ . T[BWK gk; ;qhr[o{ rqzE ;kfjp ih dk gkm eokT[ . fi; eoe/ gfNnkb/rAdh dh o'FBh ns/ poes tXdh oj/ .

Page 1195: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(21)

4 G[u' ebWK ftu i' GkJh fdnkb dk; ;kfjp dh ;wkX j?T[; dh w[oZws eokT[ ns/ wZBsk eo' . feT[Hfe GkJhfdnkb dk; ih pkdFkj nkbk f;Zx ih d/ r[od/t ;h .fi; B/ pkdFkj nkbk f;zx } fszB fdB s'H wfonkj'fJnK } nkgDh T[wo d/ pkoK ;kb d/ e/ fiT[Hd/ eoe/,j[ew ehsk ;h --fe ikT[ nkgD/ oki dh jAd g{oh eo' .__B'NL+ (g[okD/ pi[orK s'H ;[BD ftu nkfJnk j? fe pkdFkj

nkbk f;Zx ns/ GkJh fdnkb dk; ih nkg; ftu foFs/ s'H;KY{ bArd/ ;B . GkJh ;kfjp } T[BWK dh foFs/ s'H ;kbh brdhwjkokDh B/ w/jDk wkfonk ;h --fe GkJh ek ejkT[Hdk j?H,r[o{tZF ftu'H j?H, FeshnK dk wkbe j?H sK nkgD/ ;KY{ }ihT[Hdk eo d/ .__

fJ; skjB/ } Bk ;jkod/ j'J/ GkJh fdnkb dk; ih B/nkgDh T[wo ftu'H pkoK ;kb fdAs/ ;B . GkJh fdnkb dk; ihpko/ nkg fgSb/ Gkr ftu gV u[Ae/ j' .)5 nkgD/ ukuh ih } pVh X{wXkw Bkb T[; dh e'mh ftu

y[d nkg pArh ftu fpmk e/ SAv e/ nkT[Dk j?, ns/ ;[yd/ ;ko/ ;wkB d/D/ jB .

6 ukuh ih dh p/Nh dh Fkdh SSo'bh eo fdT[ .fJj j[ew wkx 1979 fpeqwh } G/i/ rJ/ ;h . rqZEhnK }B"eoh d/Dh j? . fJe ;/te } e?d ftu'H S[vkT[Dk j? . bkbkfdb;[y okfJ ih } v/o/ d/ fJZsikw bJh G/i' . pkpk ihji{o wjkoki B/ i'sh i's ;wkT[D s'H pkoK xZN/ gfjbk 2g'j fpeqwh 1984 } c[owkfJnk ;h fe u'Xoh wjK f;Zx }wjkokik tAb' o'i fJe o[fgnk fdAsk ikt/ .(w[BFh jofds f;Zx ih B/ Bhbk f;Zx s'H ;[D e/ fbfynk

j? fe 3 nA;{ fpeqwh 1984 } ji{o pkpk ih } fNAbk ;kfjp s'H

Page 1196: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(22)

j/mb/ wZdo ftu nkfJnk s/oK ;kb j' rJ/ jB . fJ; s'H Gkt feji{o pkpk wjKjoBkw f;Zx ih 13 ;kb 3 wjhB/ rAdh ;kfjpnZdo fpokiwkB oj/ .)

(6)fybkc/ rJ/ ;[bsK rJ/ i[;sB ..py{B/ y/$; pk:d d;s w[;sB ..

pkdFkj d/ fybkc nkgDh okJ/ Y{zvDh ikBh fe noieoBk nkgD/ y{B Bkb nkgD/ jAE X'D/ j? .Gkt pkdFkj }nkgD/ T[go ;ys Boki eo b?Dk .

w[BFh jofdAs f;Zx ih B/ fpeqwh 1995 ftu w"e/ d/pkdFkj } noi ehsh ;h fe okik wj/FfJZdo f;Zx } T[BWK d/pDd/ jAe (jd{e) fdAs/ ikD fJ;/ ftu jh fonk;s gfNnkbkdh GbkJh j? . fJBWK B/ nBto ih dh ;/tk ftu pj[s p/BshnKehshnK fe gfNnkbk rAdh w[pkoe dh poes ns/ o"FBh fJ;/ftu j? fe pkpk ih tb' pyF/ j'J/ T[gkT[ eo bJ/ ikD . w[BFhih } T[; t/b/ y[Fh fwb/rh id pkpk ih tAb' ;[DkJ/ rJ/ puBwjkokik tAb'H nwb ftu fbnKd/ ikDr/ ns/ okik ;kfjp }pDd/ jAe fdAs/ ikDr/ . okik ;kfjp, wjkokik ;kfjp ns/nBto ih d/ nkg; ftu uZrh w[jAps pDh oj/ fJ;/ ftufonk;s gfNnkbk dh GbkJh j? . fJ; p/Bsh } fe;/ B/ thgqtkB BjhH ehsk T[bNk w[BFh ih T[go g{oB s"o s/ Bokij'J/ . fi; dh pd"bs fJBWK } ekch w[Febk dk ;kjwDkeoBk fgnk . w[BFh ih dk wekB sAe fBbkw eoB dk j[ewj' frnk .

w[BFh ih B/ fco p/Bsh ehsh --fe dk; 76 ;kb dk j'u[Aek j? w/ohnK sK ehshnK j'JhnK fydwsk ns/ wkB ;BwkB

Page 1197: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(23)

gkT[D tkbhnK w[FeAsk dk e[M sK fynkb ehsk ikt/ . w?H sKokik ;kfjp d/ jAe dh rAb pkpk ih wjkoki d/ j[ew nB[;koi' eoh j? . w/oh ehsh ;/tk dh n;bh ofjws sK T[; fdBtos/rh fi; fdB wjkokik ;kfjp :kdftZdo f;zx ih b'eK d/fJeAm ftu fJj n?bkB eoBr/ fe --okik ;kfjp } T[BWK d/ jAefdAs/ iKd/ jB ns/ w[BFh jofdAs f;Zx d/ wekB dh fBbkwhoAd ehsh iKdh j?, ns/ fJ; dk pDdk eoik ;oekoh y]kB/ftu fdAsk ikt/rk .

(7)

wBw[yK B' goshfs B nkth nZsfo b'G ;[nkT[ ..(Aµg 634)

pkpk Bo?D f;Zx ih Bkb ftukow[BFh jofdAs f;Zx dh p/Bsh T[go ftuko eoB bJh ji{o

pkpk wjKjoBkw f;Zx ih d/ ;Au yZv ub/ ikD s'H pknd tihowkb wfjewk, Bk]w, nc;o wkb ns/ sfj;hbdko gfNnkb/s'H pkpk fdnkb dk; ih dhnK ;wkXK dh w[oZws, wjkokiknkbk f;Zx d/ u[fbnk dh w[oZws, sys/nkDk ns/ oz{wh sbkp(;o'to) gAek pBkJ/ ikDk, johwZdo pBkT[D pko/ puB efonkeod/ ;B . Ykp oz{wh ns/ sys/nkDk gAek pBkT[D dk j[ew sKio{o ;h go fJj BjhH gsk ;h fe j[D e"D gAek eo/rk ns/ ed'eo/rk . fJBWK d/ gqrN j'D dk j[ew io{o ;h . fdnkb dk; ihd/ u[@fbnk dh ;wkX dh w[oZws dh ;/tk ns/ g{ik eoB dkj[ew th io{o ;h . go j[D fJj ;/tk dk j[ew BjhH j? ;wK bZxfrnk j? .

gfjbK wkx wjhBk fpeqwh 1977 } pkdFkj B/ nk e/fJj ;/tk wZrh ;h go j[ew BjhH j'fJnk ;h .

Page 1198: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(24)

d{ih tko fco Gkd'H fpeqwh 1979 wjkokDh T[Gktkbtkbh d/ p/N/ eoBb ;L r[opyF f;Zx B/ G[u' ji{o d/ dopkonk e/ ;/tk wZrh ;h . go fco itkp BjhH ftu j'fJnk .sh;oh tko wkx fpeqwh 1979 } ;L jhok f;Zx } G/i e/ ;/tk eoB bJh no] ehsh go e'Jh ;fjwsh BjhH fwbh .nkyo ;L i? f;Zx eAse fpeqwh 1984 sAe eJh tko p/Bsheoe/ pkpk ih d/ puBK dh gkbBk eoB bJh nkfrnk b?DnkJ/ . Uto;hno BeFK th pDk e/ b? nkJ/ ;B . go jotko fBokFk d/ nkbw ftu jh tkfg; gos/ .

;As ;kb sAe f;oc GkJh fdnkb dk; dhnK ;wkXK dhns/ u[@fbnK dh ;/tk fwbdh ojh go sys/nkDk ns/ o{zwh Ykp} gAek eoB dh ;/tk BjhH fwbh .

fJBWK uko w"fenK dk jtkbk ns/ ;/tk tkb/ fby/ j'J/ekriks 1989 fpqewh ftu wjkokik :kdftZdo f;Zx i' gjkVtkbh e'mh ftu b? e/ ub/ rJ/ ;B . T[BWK ;'funk ;h fe j';edk j? w[BFh ih B/ nkgD/ e'b' jh Bkiw ;kfjp } fejk j't/iK Bk]w ;kfjp B/ jh G[u' s' pkpk Bo?D f;Zx ih e'b' nk e/nkgD/ nkg fby fdAsk j't/ . __

pkpk wjKjfoBkw f;Zx ih wjkoki B/ wjkokik G[fgZdof;Zx } puB ehs/ ;B --fe fJj ;/tk eoB ftu s[jkvk jhGbk j? . fJj ;/tk n;hH s[jkvh fonk;s dh uVdh ebK bJhns/ s[jkvh szdo[;sh bJh c[owkJh ;h .__ fJj puB wjkoki/ d/G[u' nkT[D s/ nkjwD/+;kjwD/ j'J/ ;B . pkpk ih B/ c[owkfJnk;h --fe wjkokik G[fgZdo f;zzx id'H s{z fJeabk nkt/rk T[; t/b/s[jk} n;bh ;/tk tk;s/ dA;Kr/ .__

wjkokik ;kfjp c/o ibdh nkT[D dk tkfJdk eoe/ BjhHnkfJnk . pkpk ih fJe fdB fco w[BFh ih } nukBe puB ehs/

Page 1199: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(25)

fe --w[BFh ih! wjkokik nkgD/ Bkb fJeoko eoe/ BjhH nkfJnk .bcnu kry qY iKsik jwie boly sBu kcw ] (Aµg 1099)

j[D fJj jfowZdo ns/ sbkp io{o pBDr/ go pDkT[rke'Jh d{o ;w[Zdo' gko'H nk e/ .__ ns/ pVk Gkoh shoE ekfJwj't/rk . feT[Hfe fJe sK fbytk e/ rJ/ jK d{i/ ;qh r[o{ rqzE;kfjp ih d/ ;kXkoD gkm ns/ nyZv gkm j[Zd/ ofjD bJh fJjwZdo gtk rJ/ jK . i/ nkgDh w"i{drh ftu j[D tkoh tkohefjD s/ j[[D pD th ikd/ sK ;k} sebhcK j'DhnK ;B .feT[Hfe i' fJBWK pkdFkjk } nAr/ i' sebhcK nkT[DhnK jB .T[BWK } o'eD bJh ;k} pkdFkj dh ;jkfJsk eoBh :'rpDdh ;h . go fJj oki/ b'e wkfJnk d/ tDiko/ nZB/ j[zd/ jB .wjKg[oFK d/ ehwsh p'bK } ;wMd/ BjhH .mwieAwDwrI Aiq Aµnw bolw ] sbdu n suxeI bhu rol Gcolw ] (Aµg 313)

(8)

S'fv f;nkBg pj[ us[okJh d[fJ eo i'fV ;kX wfr ub[ ..(Aµg 717)

cZL ck;hnK cko/ U[fJ__fJ; gZrsh pko/ w[BFh ih B/ wjkokik cohde'N } eJh

tko ;[u/s ehsk ;h . pkdFkj eEBh sK wZB b?Hd/ jB gocehoK, wjKg[oFK d/ puBK tAb xAN fXnkB fdZd/ jB . w[BFhih B/ pkpk Bo?D f;Zx ih d/ uoBK ftu p/Bsh ehsh ;hfe --;tkwh ih fJBWK pkdFkjK } d[FwDk tAb' e'Jh fi;wkBhsebhc dk vo j't/ iK ;oekoh vo j't/ sK fJj' fijh jkbsftu fJBWK s'H e[S th g[ZB dkB, ;kXkoD gkm nyZv gkm,rkfJsqh gkm eotk bT[, fJj ;G eotk d/Dr/ . ;ohoe sebhcj't/ sK mhe j'D T[goZs vkeNoK, jehwK } ;cbsk dk f;jokpZBd/ jB . i/ ;oekoh ysok d{o j' ikJ/ sK nkgd/ nfjbekoK

Page 1200: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(26)

ns/ XB d"bs } ekoro ;wMd/ jB . go r?ph FeshnK ns/eokwksK ftu xAN jh ftFtk; oAyd/ jB .

pkpk Bo?D f;Zx ih B/ c[owkfJnk --n;hH eokwksK sKBjhH eo ;ed/ go T[; goh g{oB gqwkswk d/ nkT[D tkb/ ;w/H d/ jkbks pko/ e[M e[ fpnkB eo ;ed/ jK .__

sMqn mo kau pUMjI saupI qau auqirAw mn kw DoKw ]Drm rwie Ab khw krYgo jau PwitE sglo lyKw ]3]mhw Anµd Bey suKu pwieAw sMqn kY prswdy ]khu nwnk hir isau mnu mwinAw rMig rqy ibsmwdy ] (Aµg 614)

pkpk ih tAb' cohde'N d/ wjkoki/ } 30 jkV fpeqwh1993 } fby e/ G/finK frnk ;h fe s[jkvh wjkokDh e'bd{;oh bVeh j't/rh . ;' fJ;/ soWK j'fJnk bVeh g?dk j'Jh . fcopkdFkj tAb' p/Bsh eoB T[goZs fNAek ih g?dk j'J/ .

(9)

hukmu n bUJY Awvx jwxY ](Aµg 676)

fgZv wfjDk ;qL yVe f;Zx ih pkpk Bo?D f;Zx ih Bkb j'Jhgqwkswk d/ uoBK ftu fposh i'VB tkb/ ;ZsK wjKg[oFK,

cehoK } T[; d/ GftAy d/ toskfonk s'H nAr'H jh nZsoikwsk j'iKdh j? . wB[Ay d/ wkV/ uZr/ nkT[D tkb/ GftAy pko/ ikDekoh j[Zdhj? . fJj' fijh tkosk wfjDk fgZv d/ ;L yVe f;Zx Bkb i[Vh j'Jh;h, fiBWK B/ pkpk Bo?D f;Zx ih d/ puBK dh gqtkj Bk eod/ j'J/nkgD/ wB dh fJSk } soihj fdAsh fi; ekoB fJj puBK dhT[bzxDk d[ydkJh ;kps j'Jh .

fgZv wfjDk d/ ofjD tkb/ ;L yVe f;Zx ih p[Xtko d/fdB d[AX b? e/ pkpk ih dh j]{oh ftu nkT[Hd/ ;B . fJAe

Page 1201: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(27)

p[Xtko tkb/ fdB id yVe f;Zx d[AX b? e/ nkJ/ . pkpk ih dhji{oh ftu d[X dh rkro (d'Dk) oAfynk ns/ wAEk N/fenk . nAiid d[AX bZro ftu gk e/ pkpk ih s'H nkfrnk wZrD nkfJnktkfg; fgZv ikD bJh sK p/Bsh ehsh --wjkoki ih ! nkfrnkfdT[ fgZv ikDk j? .__

pkpk Bo?D f;Zx B/ puB ehsk --yVe f;Zx nAi fJE/ jhofj ikT[, fgZv BjhH ikDk __

--wjkoki ih~;t/o/ w/oh Bfjo d/ gkDh dh tkoh j? w?H y/s} gkDh bkT[Dk j? .__ yVe f;Zx B/ itkp fdAsk .

pkpk ih B/ c/o puB ehsk --uZrk c/o pfmZv/ } i' rAfvnkTgo GkV/ dk ;wkB b? e/ iKd/ jB T[jBK Bkb ufbnk ik .fJ; nkT[D tkb/ o;s/ Bk ikJh .__

c/o itkp fdAsk --wjkoki ih ! f;AXk jh ubk iktKrk .__ .--uZrk sK fco gfjbk eAuh G[u' ufbnk ik fco T[E' f;Xk

wfjfDnK } ubk ikJh .__ sh;ok puB T[;d/ Gb/ bJh ehsk .go T[; } ni/ th ;wM Bk gJh fe tko tko feT[ o;skpdbD bJh efjZd/ jB . T[; B/ ikD bJh fiAd ehsh sK pkpkih B/ s'o fdAsk . wjKg[oyK dk puB BK puB s/ fco wB[Ay d[Ayhj[zdk j? .

AwpxY BwxY jo clY BweI ivCuiV cotw KwvY ]ibnu siqgur suKu kdy n pwvY BweI iPir iPir pCoqwvY ]

(nZr 601)

fi; o;s/ nkfJnk ;h T[;/ o;s/ jh tkfg; j' s[fonk .fgZv d/ jh ;kEh ewkd eAN e/ rZfBnK dk rAvk Go oj/ ;B .yVe f;Zx } T[j T[vhe th oj/ ;B feT[Hfe nkT[D ;w/H fJjT[BWK Bkb nkfJnk ;h . T[j rZB/ GoB bAr rJ/ ;B, fJ; B/efj fdAsk ;h w?} T[vhe e/ ikfJU, w?H s[jkv/ rAv/ T[go jhtkg; fgZv ufbnk iktKrk . fJ; B/ d'Dk ykbh fgS/ pZB fdAsk

Page 1202: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(28)

ns/ nkg rZfBnK d/ T[@go uV e/ rAv/ s/ p?m frnk . fgZv tAbs[o gJ/ id'H fgZv d/ B/V/ ;{J/ d/ g[b T[go gj[Zu/ sK nar/ fJedw pj[s BhtK o;sk ;h . rZfBnK d/ Gko ;dek rAvk foVdks/i j' frnk, nukBe T[go' yVe f;Zx d/ g?o fc;b rJ/ ns/T[j rAv/ d/ nAr/ fvAr fgnk . rAv/ dk gjhnK T[; dh SkshT[go' dh NAg frnk T[; } pj[s Gkoh ;AN bArh . T[;} u[e e/pfmZv/ fJe gqkJht/N j;gskb b? e/ rJ/ . nrb/ fdB T[; dkgotko pkpk ih d/ uoBK ftu nk e/ p/Bsh eoB bArk fe --wjkoki ih! yVe f;Zx d/ p[oh soWK ;AN bAr rJh j? . j;gskbftu dkyb j?, w/jo eo' ih .__

pkpk Bo?D f;Zx ih B/ puB ehsk --fe GkJh! yVe f;Zxdk sK nZs ;wK nk frnk j?, T[; B/ puB BjhH wZfBnk go T[jfco s[jkv/ xo jh iBw bt/rk . T[; dh rodB (X'D) d/ fgSb/gk;/ ekbk fBFkB bk fdT[ . id T[j fco s[jkv/ xo iBw bt/rk sK fJj ekbh fBFkBh T[; dh rodB T[go j't/rh .

jw kw kIAw sBu ikCu hoie ] iqs kw Amru n mytY koie ]pwrbRhmu prmysru AnUpu ] sPl mUriq guru iqs kw rUpu ]

(Aµg 1152)

fsZB fdB pknd yVe f;Zx nekb ubkDk eo frnk .fefonk eow eoB, fJFBkB eotkT[D T[goZs yVe f;zx ihd/ xotkbh phph B/ nkgD/ nZr{m/ T[go s/b bk e/ ekb/ st/T[go x;kfJnk . id uZrh soWK nZr{mk ekbk j' frnk sK fJ; B/yVe f;Zx d/ X"D d/ fgSb/ gk;/ frAuh ftu fBFkB bk fdAsk .

nZdkik e'Jh SAph (26) ;kb pkd yVe f;Zx d/ xo g'sokr[opyF f;Zx g?dk j'fJnk . id T[; d/ fgsk irdhF f;ZxT[oc vh ;h ns/ bVe/ dh dkdh o{g e"o B/ d/fynk fe fJ; dhX"D T[go T[jh ekbh fBFkBh j? i' w?H (o{g e"o) B/ bkJh ;h .T[; d/ nZr{m/ d/ fBFkB th g{oh soWK ekfJw j? fi; soWK nkw

Page 1203: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(29)

ekri T[go nZr{mk bkT[D pkd j[Zd/ jB . fco fJBWK } g{oBs"o s/ :ehB j' frnk fe pkpk ih dk puB ;fs j'fJnk j? .j[D fJj bVek eZfgT{No fJZihBhno j? ns/ p?He ftu w[bkiwj? . fJ; dh rodB T[go T[j ekbk fBFkB g{oB s"o s/ekfJw j? .

wksk o{g e"o 109 ;kb dh T[wo G'r e/ ;tortk; j'J/;B . fJBK B/ G[u' ;kfjp tkb/ uko/ wjKg[oFK d/ doFB ehs/;B . ;kok gfotko j[D th pkpk ih ji{oh ftu ;/tk eodk j? .

(10)

jfo ihT[ ;'Jh eofj fi Grs s/o/ ikufjJ/j[ s/ok fpod[ .. (Aµg 406)

;kyh irdhF f;Zx B/ y[d ;[DkJhpkpk ih wjkoki tAb' T[uko/ rJ/ tkeK pko/ .

1 gfjbk wjKtke gfNnkbk, BkGk, cohde'N ns/ ;Zro{ofonk;sK d/ wjkokfinK } wBj{; ;dfwnk s'H pukT[DbJh (SZd)

2 w"i{dk ;oekoK d/ ub/ ikD d/ jkbks j'D pko/ --SZd__ .3 ;oeko dk iK d{i/ fe;/ j'o pkdFkj dk gZikp T[go

epik j'D pko/ --SZd__ .4 ;oeko iK d{;o/ pkdFkj d/ gZikp T[s/ ekpi j' ikD

Bkb fonk;sK d/ j'D tkb/ B[e;kB pko/ -SZd_d' SzdK dk t/otk sK nkg gV uA[e/ j' j[D sh;o/ SZd pko/

fbAys j? .--sh;ok w"ek__U --o{w FkwhnK pkdFkj uVj nkfJnk fdAbh__--XkJh eoh gzikp g? bJh bj"o eh mkT[o__--bJh bj"o eh mkT[o ekpb w' ehU mkBk__

Page 1204: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(30)

--oki/ geV/ j[ew ;/ jkE w?H pZfXU[ ;[ rkBk__--i? csfj vZe__ --i? csfj vZe__ --i? csfj vze__ ej/ wk:k;pb jfoBkw f;Zx ntAb j[ew s[wjkok__fJj sh;o/ Szd s'H pkd ji{o pkpk ih B/ u"Ek Szd fby e/

;kfonK T[go f;nkjh c/o fdsh . ;ko/ ekri fiBWK T[go fJjSzd fby/ j'J/ ;B, fJeAm/ pZB e/ T[BWK dh Fok (;okfJ) eotk e/nkgD/ y]kB/ (dcso) ftu oAy fdAs/ . fJj ;koh tkosk Szdkpko/ fbys s'H f;nkjh c/oB sAe w[BFh ih B/ fby e/ ;L dbhgf;Zx ih dh wkocs ;qh nBto ih dh ;/tk ftu :[roki f;Zxih d/ fojkfJF ftu oytk fdAsh ;h . feT[Hfe ;qh nBto ih B/nkfynk ;h fe --:[toki ih gjkVK s'H tkfg; nk e/ fJBWK d/doFB eoBr/ ns/ Szdk pko/ s;dhe cowkT[Dr/ .__

sK fe :[toki ih } okiXkBhnK d/ j'D tkb/ B[e;kB s'Hfet/H SZdk T[go f;nkjh c/o e/ pukfJnk j? . fJ; Bkb w[BFhih } g{ok Go';k ;h fe j[D iZr gZikp ftAu BjhH pbfefjZd';skB ftu th BjhH j't/rk . fJj Szd ji{o pkpk ih B/;Zws 1927+38 d/ dofwnkB o{zwh Ykp ofjD ;w/H fby/ ;B i'w[BFh ih d/ 1972 ftu gVB ftu nkJ/ .

(11)pqjw frnkBh ;d iht? Bjh wosk ..

(Aµg 273);qh nBto ih } rbs okfJ d/Dh ..

pkpk wjKjoBkw f;Zx ih d/ 2 g'j fpeqwh 1984 } i'shi's ;wkT[D s'H pknd fJj ;wfMnk ikD bArk fe j[D G[u'ebWK d/ n;EkB T[s/ FeshnK BjhH ojhnK . fJj r?ph FeshnKpkpk ih d/ ;ohoe ikw/ ftu tosdhnK ;B . go e"D ikD/ntskoh g[oF, wjKg[oF, ;Zs iB ;oho eoe/ ub/ iKd/ jB gogowkswk dk o{g j' e/ jw/Fk jo EK d[fBnkth b'eK d/ d[y ;[y;[BD bJh jk]o Bk]o ofjZd/ jB .

Page 1205: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(31)

w[BFh ih fbyd/ jB fe wjkokfink B/ ;'u fbnk j? .pkpk ih wjkoki d/ ;Au yZv ikD s'H pkd j[D T[BWK tAb' ehs/rJ/ puBK T[s/ nwb eoBk e'Jh bkGdkfJe BjhH j't/rk .feT[Hfe j[D T[; n;EkB T[s/ e'Jh nkswe Fesh tkbk e'Jh;Zs wjkswk ns/ Bk jh e'Jh FA[X fposh tkbk ;/te j? . ;Gyokp pZd/ fJeAm/ j'J/ p?m/ jB . fit/H fe wjkokik :kdftZdof;Zx ih B/ 27 Gkd'H 1996 } dopko G[u' dh ;zrs ns/ nkgD/Bkb nkJh ;Zrs } G[u' ebWK v/ok ;kfjp ftu ;Zp'XB eod/fejk ;h fe --gfNnkb/ s'H phphnK okDhnK tAb' i' ;/tk bJhwkfJnk G[u' dopko bJh nkfJnk eodh ;h, T[j nkT[Dh pZdj' rJh j? . okiwksk B/ i' wkfJnk pkpk ih d/ uoBK ftu G/ih;h T[j oAyh BjhH rJh . okiwksk dh sZdo[;sh bJh ns/ j'o r[o{n;EkBk s/ G/ih rJh j? . fJj ;/tk wkfJnk dh s[jkv/ b'eKdhnK yokphnK d/ ekoB pZd j'Jh j? .__

fJ; G[b/y/ } d{o eoB bJh w[BFh ih B/ fco ;qh nBtoih dh ;/tk ftu fuAmh fbyh fe --fJ; n;EkB T[go i'wjkswk ;Zs pkpk Bo?D f;Zx ih j[D fpokiwkB jB T[j g{oBnkswe, r?ph ns/ nfXnkswe ftu g{oB s"o s/ fBg[ZB jB .e'Jh wBK nZdo Fze/ oAyD dh b'V BjhH . T[BWK puB ehsk j? feBthH wjkokDh d/ phph ih g?dk j'Dr/ .__

pkpk Bo?D f;Zx ih B/ c[owkfJnk fe --ji{o wjkoki pkpkwjKjoBkw f;Zx jk]o Bk]o jB . T[BWK dhnK FeshnK thtosdhnK jB ns/ ;/te th B/e fpqshnK tkb/ jB .__

pkpk Bo?D f;Zx ih d/ puBK nB[;ko ;wK gk e/ wjkokDhih d/ bVeh g?dk j'Jh fi; s'H pkpk Bo?D f;Zx ih dhnZsoikwsk dh goy g{oh T[soh ns/ b'eK d/ FZe/ d{o j'J/ .dyKhu BweI eyhu AKwVw hir pRIqm scy kw ijin AwpxY joir siB Awix invwey ]AwpixAw Bgqw kI rK kry hir suAwmI inµdkw dustw ky muh kwly krwey ]

(Aµg 308)

Page 1206: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(32)

(12)

jT[ fprV? o{fg ojk fpeokb (Aµg 24)

fdU bVe/ pko/ ;kyhwk;No uZdk f;Zx f;AX{ fgZv pzvkb/ d/ ;e{b ftu bVfenk }

gVkfJnk eod/ ;B . T[BWK bVfenK ftu fJe bVek T[wo pkoKe[ ;kb dk gVdk ;h . T[; dk iBw fdU dk ;h . fJe fdBbVfenK B/ nkg; ftu wsk pDkfJnk fe nAi xoK s'H yho pDke/ fbnKdh ikt/ ns/ fJeAm/ p?m e/ ykJhJ/ . fdU dk bVek efjDbArk --w?H nkgD/ xo'H fJeAbk jh yho pDk e/ b? nkT[Hdk jK .__

e[M ;w/H pkd fdU dk bVek yho dk Gfonk j'fJnk fJepbN'jk b? nkfJnk . bVe/ ;'uD bJh wip{o j' rJ/ fe fJjfJeAbk fJsBK Gkoh pbN'jk yho dk Gfonk fet/H u[Ae b? nkfJnkj?, fJj sK pj[s S'Nk j? . fJj sK nkgD/ ;kfonK s'H BjhHu[@fenk ikDk ;h . bVe/ vo rJ/ T[BWK g[fSnk fe --s{z e"D j?__fdU d/ bVe/ B/ fejk --s[;hH g[AS e/ eh b?Dk j? yho ykT[ .__ e[Me[ bVfenK B/ yho yk bJh . fiBWK yho ykdh ;h T[BWK } oks d/tes fdU d/ bVe/ B/ nkgDk nkeko tXk e/ fdykJh fdAsk ns/bVe/ vo rJ/ . id'H T[BWK B/ g[fSnk fe --s{z e"D j?__ . sK T[;B/nkgDk nkeko fco T[;/ soWK dk eo fbnk .

fJ; xNBk pko/ ;t/o/ bVfenK B/ wk;No uZdk f;Zx ih }dAf;nk . wk;No ih B/ T[; bVe/ } g[fSnk --fe s{z e"D j?__tko tko g[ASD s/ bVe/ B/ fejk --w?H dA; fdzdk jK go s[;hHnAr/ fe;/ j'o } BjhH dA;Dk . w?H s[jk} ;[y d/tKrk . --w?H fJefdU dk bVek jK .__

Page 1207: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(33)

T[;B/ nkgD/ n;bh o{g pko/ wk;No ih } dAf;nk ns/

nkgDk g{oB o{g fdyk fdsk . id wk;No ih B/ T[; dk n;bh

u/jok d/fynk sK p/j'F j' e/ fvAr gJ/ ns/ w[V j'F ftu B nkJ/;tortk; j' rJ/ . T[; s'H pkd fdU dk w[Zvk th nb'g j'

frnk ed/ fdykJh Bk fdAsk .

\Rpfi'wa ljtg WjWj qhJhiVjq dl>z ug spbjij lirS wijHgeHg u' qpVLg ug V[ dvtaJ dry b>dwa wgag h{@ dHl ljtg sj Fjrh{ dw Vjq a'G dWVJ Rph qjlBi bdVbjHg q"a hg qi debj lg m dHlvHg hpwq h{ #Vjq ufhp q[i[ ljuV l{Vj$ \b>e 367| Vjq ufS rjv[} bWea iPhJ s[ F{ VhgG lajMs[ m ljtg l.fPiV h'Hg m

(13)

j'Djko Nkb/ ;Zs w{J/ e' fitkb/ ;zs ..pkpk ih gk;'H poesK b?D tkb/;kX{ e'b th e?;h pyfFF ;h .

;[Bkw s'H w[BFk okw dh wkJh pkpk GrtkB dk; ih dh;/tk efonk eodh ;h . wkJh ihT[ d/th fJe fJe o[gJ/ dho'ikBk eDe b? e/ nkT[Hdh, gh; e/ o'NhnK fsnko eodh . pkpkGrtkB dk; ih } o'i gqFkdk SekT[Hdh ;h . fJBWK wjKg[oyK }th pkpk wjKjoBkw f;Zx ih s'H poes fwbh j'Jh ;h . fJefdB fJWBK B/ wkJh } puB ehsk fe --wkJh gZi o[gJ/ d/ dkD/GV'b/ ftu gk e/, YAeD BjhH u[eDk o'i b'V nB[;ko eAYfbnk eoh, godk oAyDk j? .__

b'V nB[;ko wkJh o'i dkD/ god/ Bkb eAY fbnk eo/ ns/G'iB pDk e/ gfotko } SekfJnk eo/ ns/ pkpk GrtkB dk;ih } th SekfJnk eo/ . fJe fdB T[; bVe/ B/ nkgDh wK }

Page 1208: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(34)

g[fSnk --wksk nkgk o'i dkD/ GV'b/ ftu'H eAYd/ jK ed/ fJ;ftu gkJ/ sK BjhH . fJ; d/ ftu dkD/ feE' nkT[Hd/ jB .__

wK d/ o'eD d/ pkti{d th w[Zv/ B/ GV'bh dk YAeD u[Aefdsk ns/ t/yD bar fgnk fe eDe fezBh e[ j? .GV'bhfpbe[b ykbh ;h . wkJh d/ w{Zj ftu ;fji/ jh puB fBefbnkfe --s/o/ ;Ag bVi/, fJj eh ehsk, ;kok ;fsnkBk; eo fdAskpoesK dk .__ bVek pkjo y/sk tAb ubk frnk eZweko eoBbJh y/sh eod/ j'J/ T[;d/ nukBe ;Ag bV frnk ns/ wo frnk .

fJXo wkJh gqFkdk fsnko eoe/ pkpk ih e'b gj[Zu rJhefjD bArh --bT[ wjkoki Se bT[__

pkpk ih B/ puB ehsk --xo eh ekok eo nkJh j? .__--wjkoki! eh__--s/o/ w[Zv/ d/ ;Ag bV frnk j? ns/ T[j wo frnk j? .__

wjKg[oyk B/ puB ehsk .wkJh fJe dw xpok e/ xo } GAiD bArh sK pkpk ih B/

c[owkfJnk --xpok BjhH, fJj GG{sh b? ik, id wkJh B/ T[jGG{sh fbnk e/ w[Zv/ d/ w{Zj ftu gkJh sK bVek sZdo[;s j'frnk . wjKg[oyK d/ puB ftu nfXnksfwe Fesh j[zdh j? i'j'Dh } nDj'Dh eo fdzd/ jB .

j'Djko Nkb/ ;Zs w{J/ e' fitkb/ ;Zs ..pauVI ]

ppw primiq pwru n pwieAw ] piqq pwvn Agm hir rwieAw ]hoq punIq kot AprwDU ] AµimRq nwmu jpih imil swDU ]prpc DRoh moh imtnweI ] jw kau rwKhu Awip gusweI ]pwiqswhu CqR isr soaU ] nwnk dUsr Avru n koaU ] (Aµg 258)

Page 1209: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(35)

(14)

wB eh wfs fsnkrj[ jfo iB (Aµg 209)

wjkoki/ d/ r'bw/i ekBcoZ; ftuFkwb j'D bJh ikD t/b/ e"se .

;koh f;q;Nh dhnK rshFhb t;s{nK ikBdko iK p/ikBj'D, ;G dk nfXeko T[; gohg{oB gqwkswk B/ g{oBs'o wB[Ay }fdAsk j? . T[j i' ukj/ wB d/ fgS/ bAr e/ eo ;edk j? . wB[AywB } d[fBnkth pDk bt/ iK nfXnksfwe . go wB s'H ofjswB[Ay dhnk pDkJhnK j'Jhnk p/ikB wFhBK th T[; d/ j[ewftu jB .

wjkoki G[fgZdo f;Zx ih t?;ky fpeqwh 1985 } fJZrb?vftu r'bw/i ekBcoZ; ftu Fkwb j'D dh fsnkoh eo oj/ ;B .pkpk wjKjoBkw f;x ih 2 g'j fpeqwh 1984 } i'sh i's ;wkrJ/ ;B . ;AuyZv ikD s'H gfjbk pkpk ih wjkoki, nfuZs okwih } nkgDh rAdh ;'Hg rJ/ ;h .)

15 t?;ky } wjkoki nfuZs okw f;zx ih (w[BFh ihwjkoki nfuZs okw ih } nfuZs okw f;Zx ih fbyd/ jB) B/pkpk Bo?D f;Zx ih } c[owkfJnk fe --wjkokik gfNnkbktb?s ikD dh y[Fh ftu GAfink fcodk j? . go id sAe ;qhpkpk ih wjkoki ih dh rAdh nAr/ nodk; eoe/, nkfrnk b?e/ ns/ pyFh j'Jh ;/tk Bk eoB dh GA[b pyFk e/ BjhH iKd/ .sd se pkdFkj bJh ftb?s ftAu eh Xfonk fgnk j?, w[V e/nkT[Dk th w[Feb j' ikJ/rk .__

fJj ;[D e/ pkpk Bo?D f;Zx ih B/ w[BFh ih } fJj puB

Page 1210: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(36)

;[DkT[D bJh gfNnkb/ G/i fdAsk . gfNnkb/ gj[Zu e/ w[BFh ihB/ T[;/ ;w/H ;L nwohe f;Zx fvT[Nh tkb/ } p/Bsh ehsh fe--dk; B/ wjkokik ;kfjp } fwbDk j? ns/ no] eoBh j? i'wjkoki ;kfjp d/ fjAsekoh j? .__ go ;L nwohe f;Zx B/ fejk--fe wjkokik ;kfjp d/ fjAsekoh sK j? go . wjkoki ;kfjp sKgjkVK dh ;?o bJh rAvh ftu ;tko j'D ik oj/ jB . j[Dnoi'Jh BjhH j' ;edh .__

id w[BFh ih B/ ;[fDnk fe pkdFkj 2 i/m } tb?s ikoj/ jB, sK fco fpB? gAso fbAy e/ p/Bsh ehsh --fe G[u'dopko ftu wAEk N/e e/ ns/ nkfrnk b? e/ tb?s } ikD .__

w[BFh jofdAs f;Zx ih tko tko fJ; eoe/ p/Bshnk eod/;B feT[Hfe T[BWK gk; pkpk wjKjoBkw f;Zx ih Bkb fpeqwh1982 d/ ehs/ puBK dh T[bZxDk eoB eoe/ wjkoki/ Bkb i'phsh ;h T[; dh fw;kb w'i{d ;h . j[ew Bk wZBd/ j'J/ wjkokikfJZrb?Hv ub/ rJ/ ;B fi; s'H pVh gq/FkBh Bw'Fh ns/ BkT[w?dh dh jkbs ftu ;h fe j[D gfNnkb/ w[V e/ BjhH ik;ed/ . fco pkpk ih B/ T[;/ ;w/H ofjws d/ xo ftu nk e/ T[;dh ;bkwsh bJh ;tk bAy ig[ih ;kfjp d/ gkm nfXnksfweFesh Bkb wjkoki/ } nkgD/ o{po{ fpmk e/ ehs/ ns/ y[Fhftu nk e/ nkT[D dh nkfrnk fdAsh . fco wjkoki/ } tkfg;nkT[D ftu e'Jh o[ektN BjhH nkJh .

(j[D th) d' i/m tkb/ fdB wjkokik } ftdk eoB bJh;ko/ nfjbekok B/ nZpkbk SkT[Dh ikDk ;h . w?H (w[BFh ih) thnZpkbk SkT[Dh ubk frnk . wjkokik ;kfjp ekbek s'H nk oj/;B . id o/b rAvh nZpkbk SkT[Dh nk e/ o[Aeh sK ;ko/nfjbeko pkdFkj } wAEk N/eD bJh fJe d{i/ d/ T[go'H dh j'oj/ ;B . w?} e'Jh w"ek BjhH B/V/ ikD dk fwb fojk ;h .

Page 1211: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(37)

nkyoeko w?H ji{o pkpk ih nAr/ wB jh wB ftu p/Bsh eoe/fe -w/o/ Bkb th w[bkeks j' ikt/ fJZiB s'H nAr/ ubk frnk .fJj fynkb pDk e/ fe i/ wjkokik ;kfjp vAp/ dh skeh ftuyV/ j'J/ sK w?H th wAEk N/e btKrk .

wjKg[oF i' toskT[Dk ukj[ZD tosk ;ed/ jB . fJZiB B/;hNh wkoh ns/ rAvh ub gJh . nfjbeko fgS/ j' e/ BwFekoeo oj/ ;B ns/ wjkokik ;kfjp jAE T[go eoe/ T[BWK dhBwFeko ;theko eo oj/ ;B . nukBe jh rAvh o[eDh F[o{ j'rJh ns/ rAvh d/ v@p/ dk T[j dotkik fpbe[b w/o/ ;kjwD/nkfJnk fi; ftu wjkokik ;kfjp yV/ ;B ns/ fJZiB fpbe[bjh o[e frnk . fJj fJZiB o'eD dh ;koh eokwks ji{o pkpk ihwjkoki ih dh jh ;h . fit/H ji{o wjkoki pkpk BZd f;x ihdh feqgk Bkb fpBk ;N/FB d/ BkBe;o rAvh nkgD/ nkg o[eiKdh ;h . fco wip{o j' e/ o/b wfjew/ } ;N/FB pDkT[Dkfgnk ;h i' gfjbk Bk wBi{o eo fdAsk ;h .

w[BFh ih B/ wjkoki/ } wAEk N/fenk ns/ noi eoB jhbArk ;h fe wjkokik ;kfjp B/ c[owkfJnk fe --jofdAs f;Zxs/oh noi nk e/ ;[Dkr/ .__

w[BFh ih B/ noi ehsh --wjkokik ;kfjp 29 t?;ky }fpB/ gAso g/F ehsh ;h T[; pko/ jh noi eoBh j? .

:[toki ;kfjp ik fe;/ nfjbeko } G[u' dopko ftAuikD dk j[ew c[owk ikJhJ/ nsh io{oh j? .__

wjkokik ;kfjp B/ c[owkfJnk --fe j[D G[u' ikD ftu ehXfonk fgnk j? T[j skes sK ;kv/ r[od/t pkpk ih ftujh ;h .__

pwrbRhm pUrn prmysur mn qw kI Et ghIjY ry ]ijin Dwry bRhmMf KMf hir qw ko nwmu jpIjY ry ]1] rhwau ]

Page 1212: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(38)

mn kI miq iqAwghu hir jn hukmu bUiJ suKu pweIAY ry ]jo pRBu krY soeI Bl mwnhu suiK duiK EhI iDAweIAY ry ]

(Aµg 209)

w[BFh ih wjkoki nfuZs okw ih dh skes pko/ fieo jheoB bAr/ ;B fe rAvh uAb gJh . wjkokik ;kfjp B/ tb?s d/ftu pj[s p[o/ fdB eAN/ . j[ew nB[;ko fco wjkokik nkbkf;Zx ih d/ u[fbnK dh ;/tk poBkb/ ftu eotkJh rJh, g[ZB dkbZro tXkfJnk frnk . T[; s'H pkd wjkokik ;kfjp e[M okjsfwbD eoe/ tkfg; nkJ/ . poBkb/ u[fbnK dh g{iBk ehsh rJhgo e[M nX{oh . T[; s'H pkd wjkokik nkbk f;Zx ih d/ r[od/tGkJh fdnkb dk; ih dhnK ;wkXK dh w[oZws th eotkJh gonX{oh jh .

bDw ctI jo Bry nw guxu nw aupkwru ](Aµg 787)

fJ;/ soWK dh fJe tkosk gfjbk th pkpk ih dh skespko/ wjkokik ;kfjp B/ w[BFh ih Bkb ehsh ;h . 29 t?;kyfpeqwh 1984 } fFwb/ tkb/ T[gob/ p]ko ftu nZro/] dhd[ekB nZdo yV/ fwbNoh ;?eNoh ;L ;Zgs f;Zx ;kfjp d/ foFs/dko d/ ;kjwD/ wjkokik B/ c[owkfJnk ;h fe --jofdAs f;Zxn;hH s/oh ns/ s/o/ bVe/ dh fgSbh sBykj ns/ n'o soAeh thd/tKr/, feT[Hfe s{z ;kv/ r[od/t G[u' o{Zwh tkfbnK dh ;/tkeodk j?H . ;kv/ r[od/t s/oh ;/tk s/ pj[s y[F jB . go s{z;[bskBh rtkj pD ik . ;tk bAy o[fgnk, fgZv, e[o;h B;hB'dk nj[dk pyFkr/ .__

wjkokik ukj[Zdk ;h fe jofds f;Zx jh ji{o pkpk ih dhfdAsh j'Jh Fesh dh tos'H eo ;edk j? .

Page 1213: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(39)

(15)

j[ew[ B ikD? pj[sk o't? (Aµg 85)

wjkokik ;kfjp t@b'H j[ew wZBDk go nX{okfpdo ih B/ nkgDh Bhsh ftu fbfynk j? fe B"eo

nkgD/ okik, wjkokik dh j[ew ftu ofj e/ tckdkoh eo fojkj't/ ns/ T[;d/ Gb/ bJh g{oB s"o s/ puBpAX j't/ . sK T[;B"eo } nkgD/ pkdFkj d/ Gb/ dhnK rAbk nkgD/ wkbe dhB]oFkBh ftu ibdh g/F eo d/DhnK ukjhdhnK jB . pkdFkjGkt/H T[; T[go e'Jh ftuko Bk eo/ go B"eo } T[j rAbK io{o;w/H f;o g/F eo d/DhnK ukjhdhnk jB . fit/H fe u/s fpeqwh1973 ftu pkpk ih gk;' nkfrnk fwbD s/ th w[BFh jofdAsf;Zx tAb' rbsh Bkb wjkokik ;kfjp } ji{o d/ puB;[DkT[D dh pikJ/, ekri T[go fbAy e/ ;/tk g/F eoBhnK T[jth fe;/ j'o c'ih nc;o d/ oKjh .

fJ; T[goZs ji{o pkpk ih B/ puB eoBk fe --w[BFh ihs?H ;ko/ ekoi ftrkV fdAs/ fonk;s d/ ns/ nkgD/ th .__

fJjh puB nAr/ w[BFh ih tAb' Fkjh dopko ftu fby e/G/iD/ . sK wjkoki/ B/ M{m ;wM e/ u[g j' ikDk . fco ekoik d/ftrV ikD s'H pkd Gkd'H fpeqwh 1979 ftu okDhnK tAb'pkdFkj dhnK f;ckoFk G/iDhnK fe fJBWK } pyF fdT[ .

pkpk ih ji{o B/ puB ehsk --i' th j[D sAe okDhnKf;ckoF eodhnK ojhnK jB pyF fdAshnK ikDrhnK . go fJ;s'H pknd i' th f;ckoF eo/rk T[; dh ;/tk dk cb, fi; dhf;ckoF eo/rk T[;} fwb/rk . f;ckoFh ykbh ofj ikJ/rk .__w[BFh ih B/ jcs/ v/Y jcs/ pkd jh wkbek (ukuh ih) dh

Page 1214: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(40)

f;ckoF eo d/Dh . wkbeK dk ekoi mhe j' ikDk ns/ w[BFh ihdk ykbh ofj ikDk . wfs E'Vh ;/t rtkJhn? .. wkx fpeqwh 1979;qh r[od/t pkpk ih d/ cowkJ/ nB[;ko w/ok wjkokik ;kfjp }fJ; soWK noi B eoBk fe --nkgD/ ukuh ih } wfjZdo e'mh G/i fdT[ ns/ phpk ih dh Fkdh SSo'bh eo fdT[ .__

pkpk ih ji{o B/ c[owkT[Dk --w[BFh ih s{z ;ko/ ekoiftrkV bJ/ jB . j[D ikT[ ik e/ pkdFkj } ;kvk c[owkB;[DkT[ sK fe ;ko/ ekoi F[AX j' ikD .__

w[BFh ih ji{o pkpk ih dk puB wzB e/ T[; t/b/ s'Hp/BshnK eod/ nkJ/ fe j[ew dh skwhb eo' . go wjkoki/ fJ;} nwb ftu Bk fbnkJ/ . id wkbeK } feb/ ftu pZd eoe/wjkokik fJj efj rJ/ ;B fe --Bk w{Zj d/yK B w{Zj fdyktK .d[FwBK } wko/ fpBK feb/ ftu'H pkjo BjhH eAY{rk__ .

fco ji{o pkpk ih wjkoki B/ puB ehsk --fe xpokT[BjhH pkdFkj, e[M fdBK } jh w{Zj th fdykJ/rk ns/ pkjo theAY/rk . tAfvnK dhnK ;kohnK rAbK dA;DhnK mhe BjhH j[zdhnK .nkdo th eo/rk ns/ G[bK th pyFkJ/rk .__

id'H pkdFkj gjkVK s'H tkfg; nkfJnk sK ;G fJ;/ soWKjh j[ew w[skpe j'fJnk . wjkokik ;kfjp nkT[Hd/ jh nkgD/ukuh ih e'b rJ/ ns/ p/Bsh eoB bAr/ --fe s[;hH w/o/ wksk ihj', w?} pyF fdT[ . w/o/ fto[AX nZro/iK } e'Jh noih Bk gk d/Dh w?H s[jkvk nkgDk jh jK .__

fJj ;G e[M } d/ye/ wkbeK dk (ukuh ih d/ gqtko) dk pkpkih wjkoki T[go g{ok g{ok Go';k pD frnk ns/ T[j ji{o dh ;/tkftu bAr rJ/ . rbs jAE gkT[D Bkb jAE dk N[NDk . r[o{ wjkokid/ j[ew nB[;ko pkpk ih d/ gbZx T[go g? e/ Gbk eotT[Dk fJj;G gosAy gowkD d/y e/ Go';k :ehB ftu pdb ikDk .

i/m fpeqwh 1983 } w[BFh ih d/ xo tkbh pkpk ih

Page 1215: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(41)

uoBK ftu jk]o j' e/ p/Bsh eoB bArh --wjkoki! s[jkvk ;/te fsZB fdBK s'H p[yko Bkb ghVs j? .__

ji{o pkpk ih B/ puB ehsk --;XkoD gkm eotk fdT[mhe j' ikJ/rk . --;[ywBh ;kfjp ns/ ;[ywB/ ;kfjp dk ;ZgNgkm th eokT[ .__

;XkoD gkm eotk fdAsk ;/te mhe j' frnk go ;[ywBh;kfjp ns/ ;[ywB/ ;kfjp dk gkm BjhH eotkfJnk .

fpdo ih dk efjDk j? --fe i' pks B"eo nkgd/ okikwjkokik } gfjbk jh da; fdzdk j? ns/ pknd ftu Tjh jehespD iKdh j? sK okik, wjkokik nkgD/ B"eo } nkgDk tckdkons/ fJspko tkbk ;yF ;wMD bAr iKdk j? .__

w[BFh ih dh ;/tk s'H y[F j' e/ ji{o pkpk ih B/ wkbekd/ wjK eFN d{o ehs/ i' fe ;Z;koh wkfJnk nopK you eoBBkb th d{o BjhH j[zd/ ;B . fco fNAek ih d/ iBw s'H gfjbkjh puB eoBk fe --fNAek ih iBw b?Dr/ . fJj ;G gqsAy e"sed/y e/ okik wj/F fJZdo f;Zx ih d/ gotko } g{ok Go';k ns/FoXk pD rJh .

ji{o pkpk ih B/ i' ofjwsk wjkokik G[fgZdo f;Zx ihT[go ehshnK ;B w[BFh ih fbyd/ jB .

1 n;{ fpeqwh 1974 ftu 101 o[fgnK Bed y]kB/ ftAuoAyDk sK fe y]kBk Gog{o oj/ . i' ;Au j'fJnk, b'eK dhGftAypkDh d/ T[bN fe wjkokik dhtkbhnK j' frnk j? .

2 fpeqwh 1977 dh iZr ftu pZp s'H pukT[Dk .

3 wAxo fpeqwh 1977 ftu gAN gT[ gfNnkb/ tkbh nkcss'H pukT[Dk .

4 wkx fpeqwh 1979 ftu j/m fbyhnK sebhcK gj[ZuDhnKns/ T[BWK dh o'e eoBh, T[gkT[ eotkT[D/ .

Page 1216: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(42)

1 p/eko dh sebhc ;oho bJh .2 gfNnkbk rAdh pkps MrVk j'Dk .3 wjkokik ;kfjp d/ d[FwBK dk fJeam/ j'Dk . T[gkT[ Bkb

ysw eoBk .4 nkgD/ ukuh ih } pArh T[go fpmk e/ wfjZdo e'mh ftu

SAv e/ nkT[Dk .5 phph dh Fkdh SSokbh eotk d/Dh .6 fpeqwh 1980 ftu wjkoki/ ;kfjp } T[BWK sebhck s'H

pukT[Dk i' BkG/ tkb/ wjkoki/ } G[rsDhnK gJhnK .7 Gkd'H fpeqwh 1982 ftu ig[ih ;kfjp d/ ;tk bAy gkm

eoe/ wBj{; ;ohoe sebhc s'H pukT[Dk . e[M fjA;k sebhcdk ;L feFB f;Zx s/ ;L eosko f;Zx fvT[vh tkb/ }G[rsBk fgnk .

8 T[wo d/ pkoK ;kb j'o pyFF j'Jh ji{o pkpk ih wjkokitAb' .dul V' ljuV ijtlg@ splqV wrS dWyjiÉ mA:{ V lw{ dah Ajdh w'Ê@ dVhxvË ujdH erji mu' ljZP liSg fi[@ daV w[ wrV dWyji ms.aÌ ugF duq ijdt h{@ splB bdilB l.zji m \Wdy,ai VjBw|

(16)

pkj gefo efY bhB/ ng[B/frqj nZX e{g s/ wkfJnk (Aµg 1218)

ntskoh g[oFk dk eEB j? fe g{opb/ iBwK ftu eJh

1! dWyjip-dryjij h{@ 2 Ajdh w"-fiAjrJ@ 3! dVhxv-drbio \qPit sj rji drbiouJsj h{ m| 4! s.a-bwjv fpit dur[G s.sJ dry ugFJ } WyjMsj h{ Rpl[ ai%J WpdibJ ba[sp,tJ } Vjl wiw[ FeaJ sg f{u i,tsj h{ m

Page 1217: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(43)

tko foFs/ T[bN g[bN j[Zd/ ofjZd/ jB . eJh tko pdb/ dhGktBk Bkb th iBw fwbd/ ofjZd/ jB .

;odko ;[Zdo f;Zx eo'V/ dk G/fink j'fJnk w[BFh f;Zxdoih f;Ay jo/e g{oBwkFh tkb/ fdB okik wj/FfJZdo f;Zx(wkbek) ih dh soc' ji{o pkpk ih d/ do s/ 250+ o[gJ/ (YkJh;") ;/tk bJh b? e/ nkT[Hdk ;h . fJe g{oBwkFh w[BFh f;Zx d'fdB pkd ftu nkfJnk feT[Hfe phpk ;kfjp d'bsg[o ikBhG[gkb tkbh d/ gAb/ FrB fgnk ;h . ji{o pkpk ih nZsoikwh;G e[M ikDd/ j'J/ th w[BFh f;Zx } g[ASD bAr/ eh rAb j? d'fdB gSVe/ nkfJnk j?H .__

--wjkoki! phpk ih } u[ZBh u[VkT[D nkJ/ ;B T[; d/ ;j[okgotko . eZw finkdk j'D eoe/ d' fdB gSV frnk .__

ji{o pkpk ih B/ c[owkfJnk --u[ZBh eh j[zdh j? .__

--bVe/ tkb/ bVeh tkfbnK d/ xo wZrDh eoB nkT[Hd/jB . w[BFh f;Zx B/ dAf;nk .

--;kv/ g[S/ fpBK jh ukuh ih dh pkbVh dh wZrBh j' rJh_pkpk ih B/ c[owkfJnk .

--wjkoki pkpk ih! wZrDh sK pkdFkj B/ ehsh j? . i/wkJh ;kfjp wZrDh eod/ sK io{o g[S b?Hd/ .__ w[BFh f;Zx B/T[so fdAsk .

pkpk ih B/ c[owkfJnk --fe uZrk! n;hH sK ukj[zd/ ;h feukuh ih dk i' eo]k ;kvh ehsh j'Jh ;/tk dk pkdFkj f;o s/uV frnk j? T[j fJ;/ iBw ftAu jh T[sko fdzd/ . BjhH sK fcon"os pD e/ fJjh sebhcK G[rsBhnK g?DrhnK .__

sK jh fejk j?L+

--fe sg' oki s/ oki' Boe__

--uZrk ikT[ d[AX gkDh Se' .__

Page 1218: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(44)

w[BFh jofdAs f;Zx T[m e/ e'mVh ftu nk rJ/ . jofdAsf;Zx efjD br/ --fe pkpk ih B/ fJj rAbK fJ; bJh ehshnKjB fe s{z ik e/ eo'Vk ;kfjp } da;/ . fco T[j nAr/ pkdFkj} fJj puB ;[DkT[D sK fe fJj eoik fJ;/ iBw ftuT[skfonk ik ;e/ .__

w[BFh f;Zx B/ fejk --w?H sK u[g ojKrk, e[M BjhH efjDkBjhH sK w/ok fJE/ nkT[Dk jh pZd eo d/Dr/ .__

fJe fdB ji{o pkpk ih c[owkD bAr/ --jofdAs f;Zx s/okns/ pkdFkj dk ;XB/ tkbk t?o ufbnk nk fojk j? . j[D s/ohtkoh nkJh j'Jh j? .__

w[BFh ih B/ p/Bsh ehsh --;Au/ gksFkj fJj tkoh tkbkuAeo s'V fdT[, s[;h ;woE j' i' ukj' eo ;ed/ j' .__

nwnk dws sMq pwCY pirE rwiK lyhu ieh bwrI ] (Aµg 713)

;Au/ gksFkj c[owkD bAr/ --;/tk eodk oj[ pkdFkj y[F j'ikt/rk s/oh fJj sebhc d{o j' ikJ/rh . fJ; soWK fJj tkohtkbk uAeo N[AN ikJ/rk .__

swrg mhlw 5 ]Twkur qum@ srxweI AwieAw ] auqir gieE myry mn kw sMsw jbqy drsnu pwieAw ]1] rhwau ] Anbolq myrI ibrQw jwnI Apnwnwmu jpwieAw ] duK nwTy suK shij smwey And And guxgwieAw ]1] bwh pkir kiF lIny Apuny igRh AMD kUp qy mwieAw ]khu nwnk guir bMDn kwty ibCurq Awin imlwieAw ] (Aµg 1218)

(17)

prvwh nwhI iksY kyrI bwJu scy nwh ] (Aµg 773)

p/Fe gfNnkb/ sAe ;'B/ dh ;VewjKg[oyK, ;Zs wjkswK dhnK y[FhnK gqkgs eo b?DhnK jh

nkgD/ ihtB } ;cb eo b?Dk j? ns/ tko tko d/ iBw woB

Page 1219: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(45)

d/ pZXB } eAN d/Dk j? . ;kro s'H T[fvnk gkDh pkoF pD e/fco BdhnK okjh j[Zdk j'fJnk fco ;kro pD iKdk j? . gowjKg[oyK dh Bokirh b? b?Dh BoeK dh fiZdrh } ;Adk d/Dk j? .

fi; t/b/ wAxo 1977 ftu wjkokik G[fgZdo f;Zx ih ji{opkpk ih d/ doFB eoB nkJ/ ;B eJhnK ;/teK d/ wB ftu;ze/ g?dk j' rJ/ ;B fe FkfJd wjkokik pkpk ih } gfNnkb/b? e/ ikt/rk . fJBWK ;ZektkdhnK ftu'H w[BFh jofdAs f;Zx th;h . fJe fdB w[BFh ih B/ pkpk ih nAr/ p/Bsh ehsh --wjkokiih! gfNnkb/ tkbk wjkokik s[jk} nkgD/ wfjbK ftAu uoBgtkD bJh b? e/ ikt/rk >__

wjKg[oF pkpk ih B/ c[owkfJnk --w[BFh ih! i/ pkdFkjnkgD/ wfjbK s'H b? e/ ;kv/ fJ; gbZx sAe ;'B/ dh ;Ve thpDk bt/ T[; ftu jho/ w'sh th iV d/t/ n;hH c/o th BjhHiktKr/ . go T[; d/ ekoi eod/ ojKr/ .__

ijn srDw rwm nwim lgI iqn@ dUjY icqu n lwieAw rwm ]jy DrqI sB kMcnu kir dIjY ibnu nwvY Avru n BwieAw rwm ]

(Aµg 444)

doFB eoe/ tkfg; ikD ;w/H wjkokik ;kfjp c/o S/shnkT[D dk tkfJdk eo frnk ;h go S/sh BjhH nkfJnk ;h .fco T[; B/ nkgd/ ;BpZXhnK s/ foFs/dkoK } th eJh tkoG/fink fe pkpk ih s'H w/oh G[b pyFkT[ ns/ ;/tk bJh nkfrnkb? e/ d/t' . go ji{o pkpk ih B/ e'Jh f;ckoF BjhH wZBh .

pkpk ih jo ;BpZXh } fJj' jh nkyd/ --fe j[D ;wK bZxfrnk j?, T[; t/b/ j[ew wZB fbnk iKdk sK mhe ;h . j[D gAeksbkp (;o'to) ns/ jfowZdo pD/rk io{o ;w/H Bkb e'Jh ;w[Zdo'Hgko s'H nkt/rk ns/ pDkt/rk .__

slok mÚ 1 ]dwqI swihb sMdIAw ikAw clY iqsu nwil ]iek jwgMdy nw lhMin ieknw suiqAw dyie auTwil ] (Aµg 83)

Page 1220: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(46)

(18)fNAek ;kfjp okik pb j?

e[M ;w/H s'H okik wj/FfJZdo f;Zx ns/ phph eowrV tkb/p/Bsh eod/ nk oj/ ;B fe --wjkoki! g[Aso dh dks pyF'__ ;Au/gksFkj dh w/jo Bkb fNAek ;kfjp dk iBw j'fJnk sK ;zebgehsk frnk fe pkpk ih d/ n;EkB T[s/ ;tk bAy o[fgnk ;/tkbJh bkfJnk ikt/rk . --ji{o pkpk ih sK T[; ;w/H ;AuyZv ub/rJ/ ;B .

wkx dh ;t/o ;w/H pkpk Bo?D f;Zx ih B/ c[owkfJnk fe--w[BFh ih ! wkbe pkpk ih j[ew d/ oj/ jB, fe jofdAs f;Zx} ej', nkgD/ wkbeK (pkdFkj) } nky/, i' T[BWK ;Zebg ehsk;h T[; } S/sh g{ok eo fdT[ .__

w[BFh ih B/ pkdFkj } fuAmh okjhH p/Bsh eo fdAsh feji{o pkpk ih d/ dopko ftu i' fNAek ;kfjp d/ iBw bJh;Zebg ehsk ;h T[j g{ok eo fdT[ .

ijn hir nwmw hir cyiqAw ihrdY auir Dwry ]iqn jmu nyiV n AwveI gurisK gur ipAwry ]14]hir kw nwmu inDwnu hY koeI gurmuiK jwxY ]nwnk ijn siqguru ByitAw rMig rlIAw mwxY ] (Aµg 726)

pkpk Bo?D f;Zx ih joB"bh rJ/ ;B sK T[E/ fJj ;Zebgpko/ fco puB j'fJnk . pkpk ih B/ c[owkfJnk --fe i/ s[;h ;kv/r[od/t ih Bkb ehsk ;Zebg nX{oK oAfynk sK n;h c/o BjhHnktKr/ .__

w[BFh ih B/ p/Bsh ehsh --wjkoki ih! fJj Bk ej' fec/o BjhH nktKr/ .__

Page 1221: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(47)

pkpk ih B/ c[owkfJnk __fJBWK B/ nkgD/ Gb/ bJh eoBk j?n;hH sK r[od/t ih dk puB fJBWK } ;[DkT[Dk ;h T[j ;[DknkJ/ jK . gfjbK pkpk ih B/ puB eo/ ns/ T[gkT[ th d@;/ ;Bgo i/ fJBWK BjhH ehs/ sK fesBk d[Ay gkfJnk ;h . fFeko y/vd/;w/H g[Aso dh bAs pzd{e dh r'bh Bkb bkuko j' rJh . fjsekog[oF wo rJ/ . rAdh bJh MrVk j'fJnk . fNAek ;kfjp d/ iBw;w/H jh eAuh G[u' tkb/ ;L T[ikro f;Zx ih d/ xo w[Zvk j'fJnk;h i' ;[ortk; j' frnk ;h . fJj fNAek ;kfjp sK pkpk ih dhFesh Bkb fwfbnk j? i' gfjbk okik pb d/ o{g ftu nkfJnk;h . fJj fNAek ;kfjp T[jh okik pb j? .__

pkpk ih B/ c/o puB ehsk --fe fJj ;Zebg g{ok eoB s'Hgfjbk jh s[jk} ;ko/ jAe fwb ikDr/ sK fco ;Zebg g{okeoBk .__

23 g'j } fNAek ;kfjp noB"bh, ;L ji{ok f;Zx bcN?B ;LfeFB f;Zx fJE/ pkpk ih d/ dopko ftu nkJ/ ns/ p/Bsh eoBbAr/ --wjkoki ih! nkg ih nAr/ p/Bsh eod/ jK fe feogk eo';zebg g{ok eo ;ehJ/ .__

pkpk ih B/ c[owkfJnk fe nodk; eo' wjkoki pkpk ihpkpk wjK joBkw f;Zx, r[o{ BkBe d/t ih nAr/ fe ;kvhnKG[bk pyF fdT[ . fJj i' fNAek s[;hH ;k} pyfFnk j? fJ; dhnkoik bZwh j't/ ns/ fJj wksk fgsk ns/ foFs/dkok dknkfrnkekoh ns/ gq/w eoB tkbk j't/ . ;kv/ ;ko/ jAe ;k}pkfJis fwb ikD fizBK ftu fgZv izrhoK e'mhnK nkfd jB .fJj ;G e[M fpBK fe;/ G/d Gkt d/ fonk;s d/ wkbe y[Fh Bkb;k} nogB eoB . n;h ;kok gqtko fJE/ s[jkv/ do s/ y[Fh Bkb;tk bAy dk ;Zebg g{ok eoe/ nkgD/ jAEh ;/tk eoe/ ikJhJ/ .__

supRsMn Bey gurdyv ] pUrn hoeI syvk kI syv ] (Aµg 295)

Page 1222: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(48)

;' fJj puB fco ;Au j'fJnk ns/ ;Zebg g{ok eoe/ rJ/ .qU Twkuru qU swihbo qUhY myrw mIrw ]quDu BwvY qyrI bMdgI qU guxI ghIrw ]21]Awpy hir iek rMgu hY Awpy bhu rMgI ]jo iqsu BwvY nwnkw sweI gl cMgI ] (Aµg 726)

(19)

;/ Grs ;/ Grs Gb/ iB BkBe ih;Zs nfuZs okw ih d[nkok e"fse .

pkpk wjKjoBkw f;Zx ih B/ ;Au yZv ikD s'H fJe fdBgfjbK ;Zs nfuZs okw ih } ;koh wo:kdk ;wMkJh ns/ rAdh;kfjp d/ nZdo jh T[BWK } nkgDk ikB;hB pBD bJh;fjws ehsk . pkpk ih B/ nkgDhnK poesK, niwsK dh i's;G nfuZs okw } pyF fdash .

pkpk wjKjoBkw f;Zx ih d/ i'sh i's ;wkT[D s'H pkd;Zs nfuZs okw ih rAdh d/ e'b j/mk p?m e/ Xo{ sko/ tAb w{zjeoe/ ;'Hj dk ikg eod/ ofjZd/, u[g ukg w'B Xko e/ p?m/ofjZd/, gqFkdk, gkDh d/ fdAsk iKdk sK SAe b?Hd/ fJe fdBfJFBkB eokT[D s'H pkd rAdh ;kfjp T[go fpokiwkB j' rJ/go fsZB xZN/ pkd jh j/mk p?m rJ/ . pkpk ih d/ g[okD/ ;/teBhbk f;Zx B/ e[M ngFpd p'b fdas/ sK nkg ;wFkB G{wh(wqrNK) ftu fJe S'Nh fijh SgVh d/ feBko/ T[go ik e/ p?mrJ/ . pkpk Bo?D f;Zx ih B/ w[BFh ih } fejk fe -ub'wjkswk ih } gqFkdk gkDh Sek nkJhJ/ .__

id pkpk Bo?D f;Zx ih ns/ w[BFh ih SAgVh d/ e'b gj[Zu/sK d/yd/ jB fe SAgVh dk rZdk gkDh fBowb j[Zdk ik fojk j? .

Page 1223: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(49)

pkpk Bo?D f;Zx ih ns/ w[BFh ih B/ wjkswk ih } wAEkN/fenk ns/ p/Bsh ehsh --wjkoki! fJ; soWK gqsAy eokwksK BkfdykT[ b'e s[jk} szr gq/FkB eoBr/ .__

wjkswk nfuZs okw ih B/ puB ehsk fe --nkgD/ ;/teK }eokwksK fdykT[DhnK fJ; bHJh mhe j? fe T[j ftFtkF pDkJhoAyD fe pkpk ih jk]o Bk]o jB . T[BWK dhnK pyFhnK j'JhnKpoesK ns/ skesK T[BWK d/ ;/teK ftAu w"i{d jB . pkpk ihnkgD/ ;/teK okjh j[D th b'eK dk Gbk eod/ ofjDr/ .__

gqwkswk dh w/jo s'H fpBK sK eJhnK } gqsAy eokwksK d/ftFtkF BjhH pAMdk fit/H fe wjkokik gfNnkbk } gqd/F ftupZp s'H pukT[Dk, y]kB/ ftAu fJe ;" fJe o[fgnk oAyD bJhd/Dk sK fe y]kB/ dhnK poesK pDhnK ofjD, nkcsK ns/;ohoe o'rK s'H pukT[D dhnK gqsAy fw;kbk jB . go fco thpkdFkj B/ Go';k Bk ehsk pbfe fJj fejk fe --;Zs sK;AuyZv ub/ rJ/ jB j[D puBK } fe; bJh wZBDk j? .__ fJj'fij/ G[b/y/ d{o eoB bJh ;Zs nfuZs okw ih rzd/ gkDh }gftAso ib ftu pdb oj/ ;B .

;Zs pkpk wjKjoBkw f;Zx ih d/ d[;fjo/ d/ G'r s'H pkdGkJh e/ uAek tkfbnK ns/ fgZv dh gZukfJs ns/ eauh G[u' tkb/GkJh fenk B/ wjZsh pkpk Bo?D f;Zx ih } grVh oFw eoe/;'Hg fdAsh go pkpk ih, wjkswk nfuZs okw ih dh ;qqgo;shj/m jh ;/tk fBGkT[Hd/ oj/ . wjkswk ih d/ i'sh i's ;wkT[D s'Hpknd jh w[Ay ;/tkdko ns/ gqpZXe dh ;/tk eoB bAr/ .

(B'N XZB pkpk wjK joBkw f;Zx ih d/ d[;fjo/ s/ grVhdh o;w pkpk Bo?D f;Zx ih } j'D ekoB fJ; ;/tK d/ d{i/w[Ayh pkpk Bo?D f;Zx ih } jh wZfBnk iKdk j?) pkpk Bo?Df;Zx ih w[Ayh ;/tkdko j'D d/ Bks/ th ;zs nfuZsokw f;Zx ih

Page 1224: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(50)

dk g{oB ;fseko eod/ ;B . fJj ;koh ;kyh w[BFh ih dhfbAys nB[;ko doi j? .

(20)ngftAso o{j dh ;[gB/ nZdo Mbe

eZY/ xkN d/ ofjD tkbk wjkokik gfNnkbk dk ;/tkdkofi; dk Bkw BjhH nkfJnk pko/ w[BFh ih fieo eod/ jB feT[;} ;[gB/ d/ nZdo fJe ngftAso o{j (pbkn) fdykJhfdzdh ;h . fJ; soWK wfj;{; j[Zdk fe gqsAy ;kjwD/ yVh j? . T[BWKw[BFh ih } noi ehsh fe --w?} fJ; soWK e'Jh pbkn fdykJhfdZdh j? . fi; B/ w/ok ihT[Dk jokw eo fdAsk j? . w[BFh ih B/;bkj fdash --fe fJ; dk jAb sK ji{o wjkoki pkpk ih jh eo;ed/ jB s[;hH w/o/ Bkb G[u' uAb' .__

d'B' pkpk ih gk; gj[zu rJ/ . ji{o d/ uoBK ftu wAEkN/fenk ns/ nkgDh sebhc ;[DkJh . ji{o wjkoki ih B/c[owkfJnk fe T[; n"os d/ tkb fej' fij/ ;B >__

--wjkoki! e[M fu@N/ E'V/ ekb/ ;B__ d[yhJ/ B/ fejk . ji{oefjD bAr/ --n;hH fit/H ejKr/ eoBk j? ekoi mhe j' ikJ/rk . fJji' pbkn s[jkv/ ;kjwD/ nkT[Hdh j? s[jkv/ ekoi yokp eodh j? .s[;hH nmskbh (48) fdBK ftAu 12 ;kXkoD gkm eotkT[D/ jBwo:kdk Bkb . gfjbk eke/ jopyF f;Zx dh jt/bh ftu g{oh 2wo:kdk ftAu BjhH j'J/ fJ; eoe/ fpxB g?dk fojk .__ pkpk ih d/puBK nB[;ko fco fJBWK B/ wo:kdk Bkb ig[ih ;kfjp s/;XkoD gkm eotkJ/ sK fJBWK } pbkn s'H S[Nekok fwfbnk .

psU pryq mugD kau qwry pwhn pwir auqwrY ] (Aµg 402)

bguly qy Puin hMsulw hovY jy qU krih dieAwlw ]pRxviq nwnku dwsin dwsw dieAw krhu dieAwlw ] (Aµg 1171)

epiWjSg sg Lwag Vjv Rpl bWea iPh sj rg RpZji h' debj m

Page 1225: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(51)

(21)

jfo e/ uoB ifg ikU[ e[opkB[ .. (Aµg 827)

r[gs ;/tk j'Dk14 t?;ky fpeqwh 1980 } ji{o pkpk wjKjoBkw f;Zx ih

wjkoki nkgD/ nk;D T[s/ p?m/ ;B . fe p?m/ p?m/ jh e[M nokwftu j' rJ/ . ;t/o/ 10 e[ ti/ dk ;wK ;h . T[BWK dh ji{oh ftuBZpodko wjK f;Zx Xow f;Zx gfNnkb/ tkbk, Bhbk f;Zx,wkJh wkB e"o p/r/tkbh ns/ j'o ;Zrs p?mh ;h . nukBe pkpkih B/ B/so y'b/ sK T[m e/ p?m rJ/ ns/ puB eo/ --fe uoBs[jkv/ ftu'H fe; B/ dpkJ/ jB id n;hH nokw ftu ;h .__

;ko/ j?okB j' e/ fJe d{i/ tab d/yD bAr/ fe fe;/ B/ thpkpk ih d/ uoB BjhH dpkJ/ . ;G nkgDh irWK go jh p?m/ oj/jB . ;/tek B/ fejk --wjkoki! pkpk ih n;hH fe;/ B/ uoBBjhH dpkJ/ .__

pkpk ih B/ c[owkfJnk fe --nokw eod/ ;w/H fi; B/ ;kv/uoB dpkJ/ ;B T[; d/ j;s g[FN ns/ pbtkB ;B .__

e'Jh ;Auh gqhs tkb/ B/ nZso fXnkB j' e/ wjKg[oFK d/uoB nkgD/ fjod/ ftu x[N/ j'Dr/ i' pkpk ih ikD rJ/ ns/puB eoe/ u[Ag eo rJ/ .

dwsw kw dwsu ivrlw koeI hoie ] aUqm pdvI pwvY soie ]1] rhwau ]eyko syvhu Avru n koie ] ijqu syivAY sdw suKu hoie ]

(Aµg 1174)

Page 1226: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(52)

(22)

ng[B/ ;/te eh nkg/ oky? nkg/ Bkw[ igkt? .. (403)

;Zs XzBk f;Zx ih GkJh o{g/ tkfbnK dh tkosk

fonk;s BkGk d/ fJbke/ ftu fgZv GkJh o{gk sfj;hb c{bg?Hdk j? . fJE/ wjKg[oF ;Zs XzBk f;Zx ih fpokid/ ;B . fJBWKdh pkpk wjKjoBkw f;Zx ih gqsh nEkj FoXk ;h . fJe tkofe;/ soWK i?bdko GkJh o{g/ tkb/ dh ;Zs XzBk f;Zx ih BkbBokirh j' rJh . oki/ gk; fvT[vh w[pkoe jk]o j' e/ ;ZsK dhfFekfJs eoh fe fJBWK dk tshok fonk;s bJh mhe BjhHfeT[H Bk fJBWK d/ ftoA[X ekotkJh ehsh ikt/ . pkdFkj ne;oezBK d/ eAu/ j[Zd/ jB . wjkokik B/ fejk --n;hH EkD/dko } j[ewG/i fdzd/ jK fe ;Zs XzBk f;Zx } jAEeVh bk e/ ;kv/ ;kjwD/g/F ehsk ikt/ . jK! i/ eo ;ZsK ftu e'Jh e;{o Bk fBefbnksK jEeVh s?} bkJh ikJ/rh .__

--wjkoki ;ZsK dh o{jkBh skes dk sK w?} gsk BjhH goT[BWK e'b e'Jh GrtK eAgVk iK e'Jh j'o fuZB fBFkBh ;ZsKtkbh BjhH j? . --i?bdko B/ fejk .

wjkoki/ tAb' EkD/dko } j[ew gj[Zu frnk . T[j nkgD/wkwb/ ;w/s ;ZsK d/ n;EkB dk gsk eoe/ gj[zu frnk . ;ZsKe'b fJe BZpodko p?mk ;h EkD/dko dh ikD gSkD tkbk .EkD/dko B/ BZpodko } g[fSnk ;Zs XzBk f;Zx ih feE/ jB .__

BZpodko B/ itkp fdAsk --fe fJjh ;Zs XzBk f;Zx ih jBfiBWK gk; w?H p?mk jK .__ EkD/dko B/ BZpodko } wjKoki/ dkj[ew ;[DkfJnk . BZpodko efjD bArk EkD/dko ;kfjp s[;hH w/o/

Page 1227: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(53)

xo uAb' gqFkdk gkDh Se' ns/ e[M d/o bJh o[e ikT[ ns/nokw eo' . w?H ;ZsK d/ r[o{d/t G[u' tkfbnK } fJj wjkoki/ d/j[ew pko/ da; nktK . EkD/dko ;kfjp fJj e'Jh nkw wkw{bh;kX BjhH j? nkgDh Fesh ftu ;zg{oB j? n?t/H e'Jh nF[GpuB Bk j' ikD .

EkD/dko fJj ;[D e/ BZpodko d/ xo ubk frnk ns/BZpodko dh T[vhe eoB bArk .

BZpodko T[;/ t/b/ jh x'V/ T[go ;tko j' e/ ji{o pkpkwjKjoBkw f;Zx ih e'b G[u' gjZ[u frnk . j[D nkfrnk b? e/fNAbk ;kfjp T[go gj[Zu e/ wAEk N/fenk ns/ p/Bsh eoB bArk--wjkoki ih! w?H GkJh o{g/ s'H ;Zs XZBk f;Zx ih e'b' nkfJnkjK . wjkokik BkGk B/ EkD/dko c{b } j[ew G/fink j? fe ;ZsXzBk f;Zx } jAEeVh bk e/ w/o/ dopko ftu g/F ehsk ikt/ .T[j ;ZsK } b?D nkfJnk j? . w?H T[; } o'e e/ nkfJnk jK few?H fJBWK ;ZsK d/ r[o{d/t G[u' tkfbnK e'b ypo eoe/ nkT[HdkjK fco i' s/oh fJSk j? T[j ekotkJh eoh . --j[D wjkoki ih!eh j[ew j? .__

pkpk ih B/ BZpodko } e[M o[gJ/ fdas/ ns/ j[ew c[owkfJnkfe --G[u' ;N/FB s/ gj[zu e/ wjkokik BkG/ } aji F[u w[ faj wi'dw aphjc[ dB,wj difpsqV dl>z sg wg hjva h{ m aji sj urjW v{ w[hg rjdfl bjRpSj m$$

F,Dpy' q>cg i[vr[ lB[LV a'G V.Wisji V[ aji F[ug m urjW dryqhjiju[ V[ fp,dAbj ##dw l.aJ sj dB,wj sg hjva fp,AS sj wgqavW h{ m

urjW lpSw[ V.Wisji } WjWj ug V[ h'i ipfH[ s[ w[ VjF[ lqNjw[ F[u ds,aj dw ##aplgG ljc[ yjBC[ Z.Vj dl>z s[ howCg vjRpS sjhpwq F[dubj h{@ aphjc[ dB,wj s[ fdhvj hg h,owCg v,eg fHg h{ m$$

Page 1228: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(54)

i[v e,cg ijhgG V.Wisji VjF[ fhp.y debj ba[ qhjiju[ } dqvw[ h;Pi WjWj ug V[ WyV lpSj ds,a[ m

qhjiju ug@ WjWj ug V[ WyV wgaj h{ dw ##b,e[ vHg aplgG duh'duhj Wpij lvPw aplgG ljc[ yjBC[ Vjv wi'e[ Rphg aphjc[ dB,wj ljdhWVjv h'r[ej m$$ qhjijuj V[ WjWj ug sg idha Wji[ ujSwjig v{ w[dwhj ##q,Nj sj sp,Z fg fg w[ ljZJ sg bwv q'Bg h' uJsg h{ m dHhVhgG h' lwsj q{G s[tsj hJ m$$

us qhjijuj dB,wj s[ w'v debj aJ Rph l,yqp,y hg h,owCgbJdry uwdCbj h'dHbj lg m qhjijuj Rpl[ r[v[ lqN debj dw dHh aJl.a qhjaqj f+qjaqj iPf hg hV m Fp,v WtLjHg ujr[ m Rpl[ r[v[ bjfSjF[dubj h'dHbj hpwq rjdfl v{ dvbj ba[ V.Wisji } wdhS v,ej##WjWj ug qhjiju } ljc[ r,v'G q,oj B[wSj a[ wdhSj hpwq rjdfl v{dvbj h{ m hpS blgG A[ag hg h;Pi WjWj ug s[ siLV wiV bjrJe[ m

slok mÚ 3 ]iehu jlu sB qY vrsdw vrsY Bwie suBwie ]sy ibrKw hrIAwvly jo gurmuiK rhy smwie ]nwnk ndrI suKu hoie eynw jMqw kw duKu jwie ] (Aµg 1282)

V.Wisji VjF[ a'G rjdfl bjdHbj ba[ ljig rjiaj WjWj ug }uj lpSjHg ba[ bjdebj v{ w[ FjHg iPf[ yvj debj m H[Zi h;Pi WjWjug V[ F[ug h'Hg Lwag rjdfl v{ vHg m

wpN dsVJ Wjbs qhjijuj hgij dl>z ug VjFj siLVJ vHgbjdHbj m h;Pi WjWj ug s[ yiVJ Rpa[ q,oj B[dwbj ba[ WyV lpVS@lpVjRpS a'G Wjbs l' ipfH[ \100 ip̂ | F[Bj wi debj m Rpl s[ ujS a'GWjbs WjWj ug qhjiju V[ f>u ipfH[ t;jV[ dry'G dvbj w[ dHw l"f>u wiw[ rjdfl F[u ds,a[ m dHl ai%J f>u ljv l" ipfH[ s[ Wsv[ dHwl" f>u ipfH[ q'Cs[ ih[ m dxi l" ipfH[ s[ l" ipfH[ hg q'Cs[ ih[ m

\l.a Z.Vj dl>z ug sg dHh ljtg fdhvj rg dvtg h{ fi dHhljtg qpVlg ug sg dvta dr,y rg h{ m|

Page 1229: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(55)

(23)

wihp d*fj F=q yPwHg q{ lpqda s[hp lqNjdH mm \b>e 346|

VjFj bVri ug } Vlgba)qpVLg hids,a dl>z ug sg dibjla VjFj s[ bVri ug s[

VjVj l^ f+[q dl>z ug s[ Vjv wjxg V[Caj lg m RpV%J s[ dfbjiwiw[ qpVLg ug VjF[ s[ bVri ug } WjWj ug sgbJ LwagbJWji[ s,ls[ idh>s[ lV m

qhjijuj hgij dl>z ug c[ij iP.qgrjvj Fp,Dy' wvJ drt[ WjWjug sg l[rj dry F[Bj F[dubj wis[ lV fi qhJfpit WjWj uglrgwji VhgG wis[ lV m

qhjijuj ljZJ l.aJ sj l.eg aJ ;iPi lg fi dHh dryjib>si i,tsj lg dw ##ljZP@ l.a h'S rjvg awvgx fdhvJ dwMVhgG s,ls[ aJ dw Rpl sj RpfjRp h' lw[ m fp>V sjV wiw[ bjRpSrjvg awvgx a'G ApBwjij fjdHbj uj lw[ m$$

qpVLg ug dvts[ hV dw dHh iju[ qhjiju[ qhJfpiLJ rv'Gwgag Fdr,t WjSg } fdhvJ aJ Wwrjl hg lqNs[ hV@ fi usawvgx h' uJsg h{ dxi W.s[ F[u F[u w[ F,pvJ WtLjMs[ hV ba[awvgxJ a'G ijha fjRpS vHg RpfjRp f,pAs[ idh>s[ hV m dur[Gqhjijuj Fpdf>si dl>z ug Wjbs dry@ r;gi a[ lVW.Zg F[us[ih[ m VjFj rjv[ qhjijuj sj dB,wj difpsqV dl>z wLB dVrjiSvHg l[rjrJ fp,Asj dihj m

Rpfi'wa dldtbj WjWj ug V[ VjFj dibjla s[ bVri ljdhW} ds,ag aJ dw u' awvgxJ rc[dibJ V[ W[ lqNg dry wgagbJhV Rph sphijHgbJ ujS m l.a qhJfpit aJ fiRpfwjig@ dVir{ihp.s[ hV dsbjvaj s[ zi dry bj w[ liW,a sj Fvj v'ys[ hV mqhJfpit aJ sptgbJ s[ wLB dVrjiV@ f+qjaqj sg h'Gs } siljRpSvHg hg braji Zjis[ hV m

Page 1230: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(56)

(24)

ljZP l.de dltjdHY Vjqp mm liW qV'io fPiV wjq mm(Aµg 394)

wiq Ziq dry fPij h'Sj mqhjijSg ug fdBbjvj V[ h;Pi WjWj ug s[ yiVJ dry W[Vag

dvt wi w[ F[ug dw ##qhjiju ug siLV wiw[ ba[ q,oj B[wS sgbjdebj WtL'G m$$

l,y[ fjaLjh ug V[ xpiqjdHbj ##qpVLg ug } bj ujS dsRp dxibj ujSj ba[ l[rj rg qV;Pi wirj ujdHRp m$$

qhjijSg ug V[ qpVLg ug } fdBbjv[ Wpvj w[ l,y[ fjaLjh ugsj hpwq lpSjdHbj m qpVLg hids,a dl>z Whpa f+l.V h'H[ dw ##l[rjqV;Pi wi vHg h{ ba[ fdBbjv[ bjS sg dH;jua dqv eHg h{siLV wiV ba[ q,oj B[wS sg dH;jua rg dqv eHg h{ m$$

l[rj qV;Pi h'S a'G tpL h' w[ qjvwJ V[ qpVLg ug s[ W[B[ } V"wigs[ ds,ag ba[ dHh A'B s[ ds,ag dw WjWj ug qhjiju sg h;Pig dryidhSj fl.s wi[ uJ fdBbjv[ siWji dry dHh Rpl sg bjfSg dH,Aj h{ m

qhjijSg ug \sjsg ug| V[ lvjh ds,ag dw ##qpVLg ug) lisjiepiVjq dl>z sg Zg qdh>si w"i fBijSg } wh' dw fdhvj rjvj lp,tF'eSj h{@ hpwq yvjRpSj h{ aJ awC[ h' w[ WjWj ug iP.qg rjdvbJ sgl[rj dry v,e ujS m$$gur kY igRih syvku jo rhY ] gur kI AwigAw mn mih shY ] (Aµg 287)

h;Pi WjWj ug xpiqjMs[ lV dw lF a'G r,cg l[rj epiP sj hpwqq>VSj h{ dHl[ dry epiP sg tpLg h{ m dHw dsV ljZP s[ wga[ WyVJ sgljtg h;Pi WjWj ug V[ lpSjHg m dHh ljtg lpSj w[ qhjfpit WjWj ug

Page 1231: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(57)

V[ xpiqjdHbj dw ##dHl ai%J sg ljtg lpVjRpS Vjv fBijSg qdh>siw"i sj wv[uj n.cj ba[ lgav i,tS sj IaV h{ dwMdw dHh l[rjdry v,e eHg aJ dHV%J sg lhjdHaj wiVj ljcj xi; h{ m

l,y[ fjaLjh ug ljtg lpVjRpS v,e[ m dHw l[n LjhPwji bjfS[wiq Ziq dry f,wj lg m rfji wisj h'dHbj bjfSj lqp>sig uhj;rlaPbJ Vjv Fi w[ dwl[ h'i s[L vHg apiV v,Ddebj aJ b,e'G dHwqhjaqj bj eH[ a[ wdhS v,e[ ##l[n ug blgG lqp>si sg l{i wiVg h{bjfS[ uhj; dry q{} rg Vjv v{ y,v' m$$

l[n l.a l[rg lpFjb sj qjvw lg Rpl V[ qhjaqj } VqLwjiwgag ba[ ##ldaWyV qhjiju$$ wdhw[ uhj; dry RpV%J } lrji widvbj a[ ila[ r,v y,v fH[ m us F'uV sj lqJ h'dHbj aJ LjhPwji V[qhjaqj } F'uV AwjdHbj m qhjaqj ug V[ F'uV A,w dvbj aJ l[nV[ W[Vag wgag ##fjaLjh' tjSj tjsj h{@ hpS aplgG bijq wiV vHgv[B ujRp m$$

qhjaqj W'v[ ##bijq wiVj aJ aphjcj LjhPwjiJ sj w.q h{ blgGaJ wpN WyV wiw[ FuV wiVj h{ m$$ qhjaqj ug WyV wiV v,e[ l[nug dZbjV Vjv lpVS v,e fH[ m1! f+s[L dry u[wi dwl[ w'v w'Hg w'cg f{lj Vj h'r{ aJ q;sPig

wi v{Sg yjhgsg h{ w'Hg q[hSj VhgG m2! w'Hg bjsqg aphjc[ a'G bhps[ dr,y A'Bj h{ f+qjaqj Rpl } r,cj

WSj ds>sj h{ aJ Rpl} Vqlwji wiVg yjhgsg h{ m3! duo[ rg w'Hg bjt[ F'uV dabji h{ A,w vRp m u[ wi aplgG F'uV

A,Ddwbj h'dHbj rg h{ aJ rg o'Cj A,w vRp urjW Vj dsRp m4! duo[ aphjc[ Vjv dwl[ lVW.Zg sj xiw f{ ujH[ Rpo[ ws[ V ih' m

auqm slok swD ky bcn ] AmulIk lwl eyih rqn ] (Aµg 295)

qhjaqj ug VlgbaJ s[ w[ uhj; s[ dwl[ ue%J W{n w[ FuVwiV v,e fH[ m LjhPwji ba[ Rpl sj V"wi u' hi r[v[ Rpl s[ Vjv

Page 1232: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(58)

idh>sj lg s'V'G l'G eH[ m byjVw ija s[ lq[G Whpa hg dFbjVw aPxjVbjdHbj m uhj; } aPxjV dt,y w[ dwVji[ r,v v{ debj fi a[u hrjwiw[ uhj; fhjCg Vjv Bwij debj ba[ BpwC[ BpwC[ h' debj m duldh,Dl[ dry LjhPwji ba[ V"wi lp,a[ fH[ lV Rph BpwCj fjSg s[ rhjbVjv dwVji[ Rpfi fhp.y debj m LjhPwji a[ V"wi dryjis[ hV dwqhjaqj ug s[ lrji h'S wiw[ rg dHl ai%J dwM h'dHbj h{ m qhjaqjaJ dqv[ VhgG du>sj rg hV uJ cp,W eH[ hV m wg dHh ljc[ fP>V lj}aji eH[ hV m

dsV ydC%bj aJ RpV%J } V[C[ hg dHw Wlag dstjHg ds,ag m RphWlag dry fhp.y eH[ m dHw avjW s[ Vjv hg ZiqLjvj dry ndhieH[ m RpV%J w'v wpN VhgG lg dlix d;>seg hg Wyg lg m o'C%g s[iWjbs ZiqLjvj sj y"Gwgsji bjdHbj ba[ W'dvbj ##w'Hg bjsqgliJb \ZiqLjvj| dry qdibj dfbj h{ dHl } lqp>si dry lp,B w[bjRpSj h{ m u' bjsqg dHl } v{ w[ ujr[ej Rpl } q;sPig ds,agujr[eg m$$ LjhPwji } qhjaqj ug sj fdhvj WyV Ijs bjdHbj mRph bjfS[ V"wi } Vjv v{ w[ qpisj lp,BS vHg q;sPig v{ w[ lqp>sir,v y,v fdHbj m

ila[ dry RpV%J } qdhlPl h'dHbj dw qpis[ sg wqi Vjv wpNW>dVbj h'dHbj h{ m lqp>si s[ dwVji[ RpKfi Rpl } i,t w[ us RpV%J V[wqi rjvj w,fCj t'dvbj aJ Rpl dry'G q'hiJ dVwvgbJ m qpisjRpV%J lqp>si dr,y i'C% ds,aj m q'hiJ v{ w[ Rph Ldhi r,v y,v fH[ mLjhPwji V[ V"wi } dwhj ##dHw q'hi v{ uj ba[ dHl Vjv w'Hg tjSvHg yg;J v{ bjrgG m$$

V"wi q'hi v{ w[ W;ji dr,y debj a[ hvrjHg sg spwjV a'GqdnbjHgbJ v{S vHg q'hi spwjVsji } s[ ds,ag m fi Rpl V[ s[dtbjdw W;ji s[ y"Gw dry v'wJ sj dH,wn dwr[G h'dHbj h{ m V"wi Rpl r[v[

Page 1233: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(59)

hg qdnbjHg vH[ dWVJ hg F,u w[ dHw,n dry uj rdCbj m T'v r,udihj lg m Rpl V[ dwl[ } fp,DdAbj dw ##dHh wg h' dihj h{ m$$

urjW dqdvbj dw ##dHl Veig sj ijuj qi debj h{@ Vr[G iju[sg y'S wiVg h{ m dHh dHw Wju A,Ddcbj ujr[ej m dHh Wju dulbjsqg s[ dli Rpa[ W{n debj Rpl } ijuj q>V dvbj ujr[ej m$$

Wju RpcjdHbj debj m Rpcsj h'dHbj Wju LjhPwji s[ V"wi s[dli Rpfi hg W{n debj m v'wJ V[ Rpl[ r[v[ hg V"wi } ijuj q>V dvbjba[ qdhvJ dry v{ eH[ m dHLVjV wirj w[ Vr[G Wlai fpbj w[dl>zjlV RpKfi dWnj ds,aj m us'G wjxg s[i Wjbs V"wi rjdfl VjbjdHbj aJ LjhPwji } dtbjv bjdHbj dw V"wi rg Z'tj s[ debj h{ m

us V"wi Vj bjdHbj aJ LjhPwji Ldhi r,v api dfbj m byjVwRpl[ hvrjHg sg spwjV Rpa[ fhp.y debj m e,vWja h'S a'G WjbshvrjHg V[ s,Ddlbj dw ##Rph aphjcj V"wi aJ Veig sj ijuj WSdebj h{ m$$ dHw l'V[ sg q'hi rg dHo[ hg A,c debj h{ m

hpS LjhPwji } qhjaqj ug sj sPlij WyV Ijs bjdHbj dwVqLwji wiVg yjhgsg h{ m Rpl V[ hvrjHg a'G dHw ojv qdnbjHgsj dabji wirjdHbj m wpN q'hiJ RpKfi i,t w[ ipqjv Vjv T,w w[@iju[ s[ siWji dry fhp.y w[ iju[ } q,oj B[dwbj m iju[ V[ LjhPwji sjWhpa bjsi@ ldawji wgaj m ijuj V[ LjhPwji } bjfS[ w'v hgr;gi sj bhpsj s[ w[ i,t dvbj m bdhvwjiJ V[ dHl } Wpij qVjdHbjfi W'v[ VhgG m RpV%J dryji wgag dw ##ijuZjVg s[ blPvj qpajdWwijuj aJ ngw WVSj hg lg fi dHh r;gi dwM WSj ds,aj m wpN lqJWga ujS a'G Wjbs bdhvwjiJ V[ iju[ s[ w.V Fi ds,a[ dw ##dHhr;gi aphjcj bjsi ldawji VhgG wisj ba[ hpwq rg VhgG q>Vsj m$$

iju[ V[ l'dybj ##h' lwsj h{ dHh q{} bjfSj V"wi hg lqNsjh'r[ aJ hg hpwq VhgG q>Vsj dwa[ iju hg Vj t'h vr[ m$$

Page 1234: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(60)

iju[ V[ bdhvwjiJ } fp,DdAbj dHl } hpwq bsPvg sg wg l;jds,ag ujr[ m bdhvwji wdhS v,e[ ##qhjiju) dHl a'G aphjc[ ijufjB} taij h{ dwRpG Vj dHl } wav wi ds,aj ujr[ m$$

iju[ V[ hpwq ds,aj ##dHl } dwa[ sPi dvuj w[ wav wgajujr[ m$$ bdhvwjiJ V[ lvjh ds,ag ##dHl } sPi qijlvj s[ w[ F[udsRp ba[ qijlv[ dry dvt dsRp dw u' dHh qijlvj v{ w[ bjdHbjh{ dHl } wav wi ds,aj ujr[ m$$

qijlvj dr,y dHh dvtrj w[ V"wi ijuj V[ r;gi \LjhPwji| }hpwq ds,aj dHh sPlig dibjla s[ iju[ } w[ wi bjRp m dHl sjurjW v{ w[ bjRpSj h{ m$$

r;gi Ljhg slaPi s[ qpajdWw RPnVg \lJcVg| a[ lrji h' w[V"wi Vjv v{ w[ sPu[ iju[ r,v y,v dfbj m ila[ dry wpN ljZPbJ sgq>cvg Rpaig h'Hg lg m r;gi ljZPbJ w'v yvj debj m wpN F[Bj q,ojB[w w[ W{n debj m us'G apiV v,e[ aJ ljZPbJ V[ dwhj ##F'uV dabjih{ A,w w[ ujSj m$$

Rpl r[v[ LjhPwji } qhjaqj ug sj aglij WyV Ijs bjdebj m Rpl V[ l'dybj F'uV rg A,wSj h{ fi qijlvj rg lq[G dlifhp.yjRpSj h{ m Rpl V[ V"wi } dwhj ##q{G F'uV A,w w[ bjMsj hJ mqijlvj s[ fhp.yS dry s[ig Vj h' ujH[ m dHl wiw[ aP. dHh qijlvjv{ w[ iju[ w'v fhp.y q{G A[ag bj dihj hJ m$$

qijlvj v{ w[ V"wi RPnVg Rpa[ lrji h' w[ iju[ w'v fhp.ydebj m H[Zi r;gi F'uV A,w w[ api dfbj m

sPu[ fjl[ V"wi r,v'G qijlvj iju[ s[ f[L wgaj debj m us iju[V[ qijlvj fdCbj aJ Rpl[ r[v[ hg V"wi } wav wirj ds,aj m us'Gr;gi F'uV A,w w[ iju[ w'v fhp.dybj aJ qijlv[ sj urjW q>debj m

iju[ V[ dwhj ##dw urjW s[ ds,aj h{ m Rpl dry dvdtbj lg u'

Page 1235: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(61)

dHh qijlvj v{ w[ bj dihj h{@ Rpl } wav wi ds,aj ujr[ m l' blgGRpl qijlv[ rjv[ } wav wi ds,aj h{ m$$

dHh s[t w[ LjhPwji } qhjaqj ug sj y"oj WyV rg IjsbjdHbj m Rph rjdfl bjdHbj ba[ ijuj } VqLwji wiw[ bi;wiV v,ej ##dw hpS q[ij dHo[ idhSj ngw VhgG h{ m q{} bjdebjds,ag ujr[ m$$ r;gi V[ iju[ } ljig rjiaj lpSj ds,ag m

iju[ V[ evag q>Vg ba[ r;gi LjhPwji } i'wSj yjdhbj a[dwhj ##b,e[ a'G dHl ai%J VhgG h'r[ej m$$

fi LjhPwji V[ urjW dry dwhj ##bjf s[ dhis[ dry xiw f{debj h{ q[ij dHo[ idhSj hpS ngw VhgG m dwMdw qhjaqj ug sgbJyji VlgbaJ l,ygbJ h' eHgbJ hV m q{G RpV%J VlgbaJ Rpfi fPijfPij bqv wgaj h{ ba[ wisj rg ihJej m$$

ijuj V[ LjhPwji } wjxg f{lj uhj; v{S vHg s[ w[ drsj wgaj mWjWj ug qhjiju V[ dHh ljtg lpVjRpS a'G Wjbs xpiqjdHbj

dw W.s[ s[ fp>V dHl ai%J aji ds>s[ hV m uhj; V[ aJ cp,W ujSj lg fiLjhPwji a[ V"wi s[ fp>Vj V[ RpV%J } cp,WS a'G Wyj dvbj ba[ hib"wC dry RpV%J sg lhjdHaj wgag m RpV%J s[ fp>V hg qhjaqj WS w[bjH[ lV m uhj; sj Bp,dBbj BpwCj dwVji[ v,eSj@ q'hij sj dqvSj@Wju sj V"wi Rpa[ W{nSj@ ljZP q>cvg sj dqvSj dHh lF fp>V iPfZjiV wga[ lV m

h;Pi WjWj ug sj qpVLg ug } dHh ljtg lpVjRpS sj dHh Fjrlg dw dibjla fdBbjvj s[ fdirji s[ fPiWv[ fp>Vj lswj hg lj}dHV%J sg bjRpS rjvgbJ bj`aJ@ qpLwvJ ligiw wLBJ sg dVdriagwiVg f{Gsg h{ m dwMdw blgG qhjijuj Fpdf>si dl>z s[ fPiWv[ uVqJsg Feag } wLBJ lq[G b,e[ i,ts[ hJ m$$

Page 1236: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(62)

(25)lpF wiqV a[ wWhP. V Bi'Gf+S wiVj hg Ziq wqjRpSj h{

qVp,t r,v'G bjfSg uWjV a'G ds,a[ WyVJ } dVFjRpSj hg l,yjZiq h{ m l! hiWtL dl>z s[ wdhS s[ bVplji dw qhjiju[ s[ rc[i[Rpl sg wsi VhgG wis[@ Rpl Vjv Hgitj FjrVj i,ts[ hV m dHV%J s[ragi[ Wji[ qpVLg hids,a dl>z ug aplgG qhJfpiLJ b,e[ W[Vag wi' m

qpVLg ug V[ lji[ hjvjaJ Wji[ WjWj ug qhjiju b,e[ W[Vag wids,ag m W[Vag lpVS Rpfi.a h;Pi WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##qpVLgljcj aJ wdhSj Rphg ih[ej u' fdhv[ dsV dwhj lg dw r,c[ bjfSgaix'G WjsLjh sj Wpij Vj dyarS m f+S i,tSj y.ej hp.sj h{ m$$ dxidHw ljtg lpVjRpS v,e[ m

dHw WjsLjh V[ dHw f+S wgaj h'dHbj lg dw u' rg Rpl s[ sia[ bj w[ lrjv wi[ej Rph Rpl sj h,v ;iPi v,F w[ s[r[ej m dHw ljZPV[ iju[ s[ dlsw Wji[ lpdSbj ba[ iju[ } fitS rjla[ iju[ s[siWji dry bjdHbj m fdhi[ rjv[ } dwhj dw ##q{G WjsLjh Vjv w'Hg;iPig e,v wiVg h{ m$$

fdhi[sji V[ uj w[ iju[ fjl W[Vag wgag aJ b,e' iju[ hpwqbVplji fdhi[sji qhjaqj } b>si v{ bjdHbj m iju[ V[ qhjaqj} VqLwji wgag ba[ qhjaqj ug } bjsi ldawji Vjv

qum@rI ik®pw qy mohu mwnu CUtY ibnis jwie BrmweI ] And rUpurivE sB mDy jq kq pyKau jweI ]2] qum@ dieAwl ikrpwlik®pw iniD piqq pwvn gosweI ] koit sUK Awnµd rwj pwey muKqy inmK bulweI ]3] jwp qwp Bgiq sw pUrI jo pRB kY min BweI]nwmu jpq iqRsnw sB buJI hY nwnk iqRpiq AGweI ] (Aµg 673)

Page 1237: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(63)

dWnjdHbj m o'C%g l[rj wiV a'G Wjbs iju[ ba[ ljZP dry WyVWvjl h'S v,e[ m

ljZP V[ WyV wgaj@ ##ijuV aphjc[ w'v s' hV dHw q{} s[dsRp m$$

qhjiju[ V[ qhjaqj ug } e,sg Rpa[ dWnj ds,aj ba[ W[Vagwgag ##aplgG dHo[ W{n'@ q{G bjfS[ r;giJ@ bdhvwjiJ Vjv lvjh wivrJ dw q[i[ w'v dwhCgbJ s' yg;J hV m dHV%J dry'G dwhCgaphj} s[rJ m$$

bdhvwjiJ V[ bjfSg bjfSg Wp,Zg bVplji qLri[ ds,a[ fiiju[ sg al,vg Vj h'Hg m Rph siWji dry'G Rpn w[ qdhvJ dry yvjbjdHbj m dVijL h' w[ fv.z s[ RpKfi v[B debj m Rpl sg ijSg WhpalpNrjV ba[ lar.ag lg m Rph lqN eHg dw qhjiju dwl[ edhigdy>aj dry hV m Rpl V[ h,o W.V w[ W[Vag wgag m ##qhjiju) aplgGsiWji dry'G WC[ dy>ajapi h' w[ qdhvJ dry bjH[ h' m hpwq h'r[ aJdy>aj sj wjiV sjlg fp,A lwsg h{ ($$

qhjiju[ V[ dwhj ##qhjijSg ) b,u dHw ljZP bjH[ hV m RpV%JdHw lrjv wgaj h{ dul sj h,v q[i[ w'v VhgG ba[ Vj hg dwl[bdhvwji uJ siWjig w'v'G hg dqdvbj h{ m dHl vHg q{G dy>ajapi hJdw Rph s' yg;J wg hV u' q[i[ w'v hV m$$ ljZP wdh>s[ hV ##ijuV a[i[w'v s' hV dHw q{} s[ s[ m$$

ijSg V[ bi; wgag ##qhjiju) u[ hpwq h'r[ aJ sjlg bjfSgWp,Zg bVplji dtbjv f+eB wi[ m$$

##hJ s,Dl'$$##qhjiju ) aphjc[ w'v s' yg;J hV iju ba[ Ziq$$ ijSg V[

dwhj mqhjiju[ V[ ijSg sg dlbjSf sg sjs ds,ag ba[ wdhS v,ej

Page 1238: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(64)

##dWvwpv ngw m dHhg s' yg;J q[i[ w'v hV m dHh s,Dl' dw q{G dwhCgyg; ljZP } dsbJ ba[ dwhCg bjfS[ w'v i,tJ m$$

ijSg V[ lvjh ds,ag ##qhjiju ) Ziq i,Dt'@ iju s[ dsY m$$ ijujdHh lpS w[ Whpa tpL h'dHbj ba[ bjtS v,ej ##q{G dw>Vj tpL-VlgWhJ dul } dHaVg lPNrjV ba[ lar.ag ijSg dqvg h{ m$$

ijuj rjdfl siWji dry bjdHbj m l'V[ sj WdSbje.ejljei uv sj Fdibj ba[ ljZP } iju s[S sj l.wvf wiw[ijSg } Vjv v{ w[ ijuZjVg a'G Wjhi dVwv apdibj m o'C%g sPi hgy,v[ lV dw ijSg s[ f{iJ dry Ajv[ f{ eH[@ y[hij wpqvj debjba[ apiV dry b"dtbjHg qdhlPl wiV v,eg m iju[ } ijSg sgdHh hjva s[t w[ sp,t h'dHbj m RplV[ ijSg } lvjh ds,ag dwbjfS[ dfaj w'v f[w[ zi idhS v,e ujH[@ u.evJ dr,y q[i[ Vjvsp,tg h'r[Geg m fdhvj aJ ijSg sp,t lp,t dry ljo dVFjRpS sgd;,s wisg ihg bjti ijuj s[ rji rji wdhS a[ q>V eHg m ijujRpl } bjfS[ lhpi[ zi A,c bjdHbj m ijSg } A,c w[ ijuj zS[u.evJ dry yvj debj m Rpl } dfbjl Whpa lajRpS v,eg mfjSg sg avjL dr,y dHw RpKy[ dW+A a[ yC% debj a[ bjl[ fjl[s[tS v,ej m dHw fjl[ Rpl} hi[ sitaJ sj NP>c dsdlbj ba[ wpNf>AgbJ sgbJ brj;J rg lpSjHg ds,agbJ m ijuj RpZi } yvdfbj m V[C[ fhp.y w[ wg s[tsj h{ dw dHw dViqv uv sj avjWFdibj h'dHbj h{ m iju[ V[ fjSg fgaj@ qP>h h,o rg Z'a[ ba[ avjWs[ dwVji[ dHw dW+A h[n W{n debj m wpN bijq wiV a'G Wjbsuv A,w w[ api dfbj m bu[ s' yji wsq hg fp,DB[ h'Se[ dw dfA'Gbjrj; bjHg ##ijuV ) Whpa s[i Rpcgwsg } h' eHg dw bjRpe[ mu[ bjH[ h' aJ a,dwbj rg VhgG m bjrj; lpS w[ iju[ V[ df,A[ qpC w[s[dtbj aJ dHw b"ia u' fjSg s[ dry ev[ a,w cp,Wg tCg lg

Page 1239: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(65)

dlix y[hij hg dstjHg ds>sj lg m ijuj ip,w debj ba[ fp,ASv,ej ##dw aP. w"S h{ ba[ dHl avjW s[ dry dwr[G f+eB h'Hg h{G m$$

ijuV) q[i[ ligi s[ Rpfi wfCj VhgG h{ fdhvJ q{} ligi T,wSvHg w'Hg wfCj dsRp@ dxi q{G Wjhi bj w[ s,lJeg q{G w"S hJ m$$

iju[ V[ bjfS[ w'v u' yjsi i,tg h'Hg lg Rph dwVji[ fi i,tds,ag ba[ bjf dHw si,ta s[ df,A[ h' debj m b"ia WsV Rpfiyjsi v{ w[ iju[ w'v bj w[ Z.Vrjs wiV v,eg a[ dwhj ##aplgG q{}ligi T,wS vHg wfCj ds,aj h{ q{G aphjcg wg l[rj wi lwsg hJ m$$

##aP. dwl sg W[Bg uJ faVg h{G m fdhvj bjfS[ Wji[ s,Dl$$ iju[ V[f+LV wgaj m

##lqJ bjRpS Rpa[ q{G bjfS[ Wji[ lF wpN s,l s[rJeg fi dHllq[G q{G aphjcg lhjdHaj wiVg h{ ba[ aphjc[ Vjv idhSj h{ m wgaphj} qV;Pi h{ m$$ b"ia W'vg m

iju[ V[ dwhj ##dur[G aphjcg dH,Aj h{ m$$##blgG u.ev dry'G dVwv w[ Wjhi dHw Vei r,lsj h{ Rpo[

yvs[ hJ aplgG q[i[ Vjv apis[ bjRp$$ wdh>sg h'Hg b"ia b,e[ api fHgijuj Rpl s[ df,A[ df,A[ api dfbj m ila[ dry ijuj fp,Asj h{ ##dwaphj} dwr[G faj y,dvbj dw q{G iju[ sj fp,ai ijuj hJ m$$

##aphjc[ W'vS s[ lvgw[ a'G y[hi[ ba[ ligi Rpa[ fdhV[ wfdCbJa'G qdhlPl hp.sj h{ dw aplgG ijuj h'$$ b"ia W'vg m dxi iju[ } lrjvwisg h{ ##dw aplgG ijuj h' w[ dHw,v[ hg dHl u.ev dry dwl ai%JFBws[ dxis[ h' m wg aphjc[ Vjv w'Hg bSh'Sg h'Hg h{ m$$

ijuj V[ bjfSg ljig rjiaj Ziq i,tS ba[ iju A,cS sglpSj ds,ag m

b"ia W'vg ##q[i[ Z.V Fje dul } dHh' duh[ Ziqjaqj@ Ziqgiju[ sg l[rj sj q"wj dqdvbj h{ m fi q{} WyV dsRp dw q{G u' w.q

Page 1240: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(66)

whJeg Rph aphj} wiVj fr[ej m dwl[ rg ai%J sj dwaP. fi.aP VhgGwiVj m$$

ijuj aJ fdhvJ hg WyV sj fpujig lg Rpl V[ dwhj ##aplgG u'bjt'e[ q{G Rph hg wiJej m$$

hpS b"ia V[ dHw beP>ng ds,ag ba[ dwhj ##ujRp dHl beP.ngsg wgqa lrj v,t h{ dHl } W;ji dry r[y bjRp m dHl s[f{dlbJ Vjv dHw qwjV dwijH[ Rpfi b{lj v{Sj u' ijdubJqhjijdubJ s[ idhS rjvj h'H[ m dul s[ b>si i"LVg sj f+W.Zh'r[ m q[i[ fdhVS vHg Wlai dabji wirj v{Sj ba[ wpN yg;JtjS fgS vHg tigs v{SgbJ m dxi q{} dHo'G bj w[ v{ ujSj m q{Gaphjcg Rpcgw wiJeg m$$

ijuj f+S ds,aj wiw[ wpN W'v VhgG lwsj lg Rph yp,f wi w[beP.ng v{ w[ api dfbj m Ldhi dry uj w[ Rpl V[ beP>ng r[yg ba[qwjV dwijH[ sj v{ w[ wfC[ a[ tjS fgS sgbJ yg;J v{ w[ ijSgb"ia w'v bj debj m ijSg b"ia V[ wfC[ fdhV[ ba[ wpN tj fg w[s'V'G uS[ qwjV r,v y,v fH[ m qwjV dry idhS s[ yji wp dsVWgaS a'G Wjbs b"ia ijSg V[ iju[ } dwhj@ ##aplgG Veig s[ ijusiWji dry ujdHbj wi' m us'G ijuj fp,A[ dw aplgG V"wig wiVg h{ aJdHhg wdhSj dw V"wig aJ wiVg h{ fi aphjc[ w'v idhS sg V"wigwiVg h{ m$$

dHh lpS w[ dHh ijuj Rpo'G s[ iju siWji dry i'; ujS v,edfbj m dH,w dsV Veig s[ WjsLjh V[ fp,DdAbj aP. i'; bjMsj h{ wgw'Hg V"wig wiVg h{ m iju[ V[ dwhj ##hJ ug V"wig aJ wiVg h{ fiaphjc[ w'v idhS rjvg m$$

WjsLjh V[ Rpl } bjfSj qljdhW \lvjhwji| WSj dvbj mijuj lq[G lq[G Vjv lvjh ds>sj idh>sj dwMdw dHw aJ ijuj lg

Page 1241: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(67)

sPlij Ziqjaqj ba[ lgGtLS Wp,Zg sj qjvw lg m dwl[ rg b"wC sjh,v v,FS dry Rpl } ds,wa Vj bjMsg m drsrjV@ Wp,ZgqjV@ yapis[t w[ WjsLjh V[ A[ag hg Rpl } bjfSj r;gi WSj dvbj m sPu[bdhvwjiJ } iju[ sj r;gi WSVj iCwS v,ej m RpV%J l'dybj dwdwM Vj WjsLjh w'v dHl } Vgrj dstjdHbj ujr[ m bdhvwjiJ V[WjsLjh } bi; wgag ##qhjiju ) r;gi ljdhW sg zi rjvg bagyvjw ba[ lp.si h{ m$$

WjsLjh qV dry q{v v{ w[ r;gi ijuj } wdhS v,ej ##r;giljdhW bjf } q[i[ r,v'G qdhvJ dry tjS[ sg sjbra h{ m aplgG q[i[Vjv f+Ljs Aw'e[ ba[ aphjc[ zi rjvg ijSg ljdhWJ Vjv F'uVAw[eg m$$

qdhvJ dry f+Ljs A,wS sg r;gi ijuj } tpLg aJ Whpa h'Hgfi dsv dry dVijLaj rg h'Hg dw blgG aJ WjsLjh sg sjhra sjf+ljs A,w vrJe[@ fi u[ WjsLjh a[ Rpl s[ bdhvwjiJ } F'uVwirjRpSj dfbj blgG dwr[G wirJe[@ WjsLjh s[ tjS[ sg sjbrar;gi ijuj V[ zi uj w[ ijSg } lpSjHg ba[ bjfSg dy>aj Wji[ rgs,Ddlbj m

ijSg V[ dwhj ##aplgG dxwi Vj wi' q{G lF ai%J sj f+W.Z widsbJeg m blgG WjsLjh s[ tjSj rg tjS ujrJe[ m WjsLjh sgsjbra a[ s'V'G qdhvJ dry fhp.y eH[ m r;gi ijuj bdhvwjiJ ba[WjsLjh Vjv F'uV wiV v,ej ba[ b"ia ijSg qhjijSg Vjv yvgeHg m dul ai%J bdhvwjij V[ WjsLjh } f,Bg fC%jHg lg Rpl s[RpvB WjsLjh b,t RpKyg wiw[ rg Vj s[t ldwbj m F'uV wiV a'GWjbs ijSg b"ia V[ r;gi ijuj } dwhj dw ##WjsLjh } rg bjfSgaix a'G fil'G Ljq s[ tjS[ sj l,sj s[ dsRp m biu wiVj dw lpFj b,nru[ fdhvj h;Pi sj bqvj f+Ljs AwSe[ m Rpl a'G Wjbs bdhvwji

Page 1242: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(68)

bjRpS dxi WjsLjh eigWtjV[ dry fdr,ai yiV fjRpS ba[f+Ljs A,wS m$$

r;gi ijuj V[ WjsLjh b,e[ biu wi ds,ag ba[ RpV%J qV;Piwi vHg m agli[ dsV lr[i[ hg r;gi ijuj WjsLjh } tjS[ Wji[W[Vag wiw[ zi bj debj m H[Zi b"ia ijSg V[ iju[ } dwhj ##bjRpdHl w'nCg dry sigbJ rAjRpS[@ w,T w[ bqv[ vHg drAj s[HgH[ mRpV%J w'nCg t'v%g aJ r;gi ijuj wg s[tsj h{ dw w'nCg sigbj VjvFig fHg lg h{ijVeg Vjv Rpl V[ sigbJ w,TgbJ ba[ drAjRpSgbJLpiP wi ds,agbJ m fi f+S wiV wiw[ fpA wpN rg VhgG lwsj lg mWjsLjh sj bqvj fhp.y debj ba[ sigbJ Rpfi W{n debj b"iaijSg W'vg ##r;gi ijuj q{G w'nCg dry'G ojv xCjrJeg aplgG b,e[fi'lg ujS[ m$$

b"ia ijSg fisj yp,w b>si yvg eHg ba[ fis[ s[ df,A'G F'uVVjv Fi[ h'H[ yJsg s[ ojv ba[ LiWa s[ Fi[ h'H[ evjl r;gi ijuj} xCj ds>sg a[ Rph b,e[ bqv[ s[ q{GWiJ } fi'lg uJsj m us lF V[F'uV A,w dvbj aJ b>si'G b"ia ijSg V[ bjrj; ds,ag dw ##r;giijuj) u' ojv a[ evjl F'uV A,wS vHg bqv[ } ds,a[ hV dHhdHV%J sg V;i h{ m dHV%J } wh' dw lF ojv ba[ evjl bjfS[ Vjvhg v{ ujS m$$

r;gi ijuj V[ lji[ bqv[ } WiaV v{ w[ ujS sg bi; wids,ag m lji[ bjfS[ bjfS[ WiaV v{ eH[ m

RpV%J a'G Wjbs bdhvwji tjS[ vHg fhp.y eH[ m Rpl[ ai%J b"iaijSg V[ b>si'G fis[ Vjv l'V[ s[ ojv ba[ LiWa Fi[ evjl ba[A,ag f+wji s[ F'uV f+'l ds,a[ ba[ Rpl[ hg ai%J ojv ba[ evjlbdhvwjiJ sg V;i wi ds,a[ m bdhvwjiJ s[ ujS a'G Wjbs WjsLjhba[ qhjijSg tjS[ vHg bjH[ m WjsLjh vHg dHw wqij dwijH[ rjv[

Page 1243: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(69)

qwjV dry'G hgi[ q'agbJ Vjv udCbJ xiL a[ q[u wpilgbJ rjvjt'dv%bj debj m i"LVg rjv[ wqi[ dr,y WjsLjh } dWnjdHbj debj mqhjijuj s[t w[ h{ijV aJ h' dihj lg dw q[ij r;gi Whpa bqgi dwlai%J h{ dHl V[ aJ q[i[ qdhv dry V"wig wgag h{ w'Hg W[dHqjVg rgVhgG wgag m WjsLjh l'yJ dry cp,DdWbj h'dHbj lg dw b"ia ijSg V[hgi[ q'agbJ uCjRp ojv A,ag f+wji sgbJ qdnjbjHgbJ ba[ F'uVVjv Fdibj r,c[ bwji sj hgdibj uCa ipqjv Vjv T,Ddwbj h'dHbjWjsLjh b,e[ f[L wgaj m ijuj r;gi V[ WjsLjh s[ b,e[ q[u Rpfifi'l ds,aj m us r;gi V[ ipqjv yp,w w[ WjsLjh } F'uV A,wS vHgdwhj aJ WjsLjh lujrB s[t w[ h{ijV h' dihj lg ba[ lF wpN s[t w[bjfSg LpZ WpZ erj W{nj Rpl } lqN V bjr[ dw q{G dHh wg wpN s[tdihj hJ u' q{G WjsLjh hp.s[ h'H[ rg VhgG s[t ldwbj m dHaV[ } b"iaijSg iju[ s[ ljhqS[ bj w[ W[Vag wiV v,eg ##WjsLjh ) aplgG ljc[b>V sjaj h' blgG aphjc[ epvjq hJ aplgG F'uV VhgG A,ws[@ wg fl.sVhgG m u[ ngw VhgG v,debj aJ h'i F'uV dabji wi ds>s[ hJ m$$WjsLjh V[ b"ia ijSg sg W[Vag lpS w[ o'C%j Liqlji duhj h' w[dHw yqy ojv dry'G Fi w[ A,w dvbj m yp,f yjf Rpn w[ qdhvJ dryyvj debj m Rpsjl duhj h' w[ fv.z Rpfi v[B debj m Rpl sgRpsjlg s[t w[ ijSg V[ W[Vag wgag ##WjsLjh lvjqa r;gi s[ zia'G tjSj dry[ hg A,c w[ bj w[ Rpsjl v,e ih[ h' wg e,v h{ m$$

WjsLjh W'dvbj ##ijSg ljdhW ) ijdubJ sj Ziq hp.sj h{ dwus'G rg w'Hg ijuj dwl[ h'i iju[ uJ r;gi bdhvwji s[ zi uj w[bjr[ aJ wpN Rpl } dHVjq@ V;ijVj s[ w[ bjr[ m fi q{G r;gi } wgs[ lwsj hJ Rpl s[ zi aJ dHh' duhgbJ bq'vw yg;J fHgbJ hV u'q[i[ a'L[tjV[ a[ uv'tjV[ dry q"uPs VhgG m q{} dHh dy>aj r,c r,c tjihg h{ dw q{G r;gi } wg F[BJ s[rJ m$$

Page 1244: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(70)

ijSg bjfS[ *q Ziq dry fPiV lg m u' dHlaig uJ fpiLbjfS[ wiq Ziq dry fPiV h{ l.wB r[v[ f+qjaqj Rpl sg lhjdHajwisj h{ m ijSg W'vg ##WjsLjh ) ljigbJ yg;J a'G Rpfi w.dVbj sjVh{ m u[ bjfS[ w'v Rpl a'G r,Z w'Hg yg; VhgG aJ bjfj Rpl } Zg sgc'vg s[ ds>s[ hJ m$$

iju[ } wpN LJag bjHg dw q{G Ziq VhgG hji lwsj m lr[i[ dHLVjVwiw[ fPuj fjn wiw[ ijuj siWji dry bjdHbj m Rpl V[ r;gi }WpvjdHbj ba[ wdhS v,ej ##r;gi ljdhW ) blgG aphjc[ zi F'uVwiw[ bjH[ hJ m Rpl sg Ws'va blgG aphj} w'Hg V;ijVj f[L wiVj lgfi wg wigH[ u' wpN aphjc[ w'v h{ Rpl a'G Rpfi ljc[ iju dry w'Hgfsjio VhgG h{ m hpS ljcj Ziq h{ dw blgG w'Hg V;ijVj ;iPi s[HgH[VhgG aJ ljcj Ziq hjisj h{ m hpS q[ig ba[ qhjijSg sg lvjh h{ dwaphj} bjfSg vCwg sj diLaj s[ s[HgH[ m ijuwpqjig a'G r,cg yg;ljc[ w'v w'Hg VhgG h{ m aplgG dHl V;i } qV;Pi wi' m

r;gi V[ dwhj@ ##WjsLjh q{G bjfS[ zi b"ia ijSg Vjv lvjhqLrij wi bjrJ m$$

r;gi zi fhp.y debj ba[ b"ia ijSg } bjtS v,ej@ ##dwWjsLjh V[ q[i[ b,e[ V;ijV[ s[ a"i a[ bjfSg ijuwpqjig sj c'vji,Ddtbj h{ m dHl dry aphjcg wg dH,Aj h{ m$$

b"ia ijSg Whpa tpL h'Hg ba[ W'vg ##dHl a'G y.eg l'eja wg h'lwsg h{ m dHl } lrgwji wi vr' m$$

iju[ sj qp>cj h'S wiw[ WjsLjh sj diLaj u'CV dr,y Rplr;gi } tpLg lg fi Rph b"ia ijSg sg ldhqag yjhp.sj lg m dwMdwdHh lF wpN Rpl sg d*fj Vjv hg dqv dihj lg m r;gi V[ rjdflqdhvJ dry uj w[ ldhqag s[ ds,ag m WjsLjh V[ lji[ bdhvwjiJba[ siWjigbJ s[ ljhqS[ Fig lFj dry r;gi } ijuwpqjig sj

Page 1245: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(71)

diLaj s[S sj b{vjV wis[ h'H[ W'dvbj@ ##b,u a'G r;gi ljdhW q[i[urjHg h' eH[ ba[ q[i[ a'G Wjbs q[i[ iju s[ qjvw h'Se[ m$$

drbjh sg ilq WCg LjV'G L"Gwa Vjv fPig wgag eHg m wpN lq[GWjbs dfAvj iju u' r;gi ijuj dH,w ljZP } l"Gf w[ bjdHbj lg@Rpl `wgi } dtbjv bjdHbj dw ##q{G dwM iju Fje l.Fjv w[qpLwvJ dry f{ debj hJ m blgG aJ ̀ wgi hJ FuV-W.seg wiVg lgdHh spdVbjrg ipN[drbJ dry dwM f{ eH[ hJ m$$ ljZP iju Fje A,c w[iju[ sg avjL dry y,v dfbj m w'dLl wiV a'G Wjbs Rph Rpl[dibjla dr,y fh.py debj duo[ dHh r;gi ijuj idh>sj lg m RplV[dHw q>si dr,y dihjdHL wi vHg m dHw dsV q>si dry'G Wjhi dVwvdihj lg aJ ljhqS[ a'G ijuj \r;gi ijuj| bj dihj lg m b,e[ df,A[z'C sv s[ lrji a[ Z"LJ rujHg uj ih[ lV m Rpl V[ fAjS dvbj dwdHh aJ Rph ijuj h{ dul sj q{G iju Fje l.Fjdvbj lg m ljZP RplvLwi s[ df,A[ api dfbj m ijuj vLwi lq[a qdhvJ dry fhp.ydebj m xwgi rg qdhvJ s[ Wjhi tCj h' debj a[ Rpl V[ fdhi[sji }W[Vag wgag ##dw q{G iju[ } dqvSj h{ m$$

fdhi[sji V[ iju[ } ?Wi wi ds,ag dw w'Hg ljZP dqvS bjdHbjh{ m r;gi ijuj V[ bj w[ ljZ } fAjS dvbj q,oj B[w w[ wdhS v,ej##qhjaqj ug aplg dwl ai%J iju fjB A,c w[ bj eH[ h' m$$

ljZP W'v[ ##ijuj aP. *q Ziq sj fPij h{ c'dvbj VhgG m q{G a[ijiju a{} rjdfl wiV bjdHbj hJ m aplgG bjfSj ijufjB l.Fjv' m$$##qhjaqj ug aplgG q[i[ w'v wpN lqJ ndhi' m$$

ljZP sg l[rj dry ijuj V[ V"wi A,c ds,a[ m r;gi V[ qdhvjdry uj w[ ljZP s[ bjRpS s[ wjiV Wji[ ljig e,v s,l ds,ag m ijuwpqjig@ WjsLjh ba[ qhjijSg lpS w[ Whpa tpL h'H[ dw u' blgG riB'dvbj h{ Rph rg dHw ijuj h{ m

Page 1246: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(72)

r;gi ijuj qdhvJ dry ijSg s[ wqi[ dry yvj debj ba[wdhS v,ej ##ijSg ug) dul ljZP } bjfSj ijufjB A,c w[ bjdHbjlg@ Rph q[ij iju q{} rjdfl wiV bjdHbj h{@ aphjcj wg hpwq h{ m$$

ijSg V[ dwhj ##qhjaqj } wh' dw dul ai%J q{G l.wvf wiw[iju ds,aj lg aplgG Rpl[ ai%J l.wvf wiw[ rjdfl wiVj h{ m$$

r;gi ijuj V[ rjdfl bj w[ ljZP } l.wvf sg e,v bjtg m ljZPV[ qV;Pi wi vHg m bev[ dsV r;gi ijuj@ ljZP@ b"ia ijSg@ ijSgba[ vLwi lq[a bjfS[ lplijv a'G bjdebj v{ w[ bjfSg ijuZjVgr,v api dfbj m WjsLjh@ qhjijSg ba[ bdhvwjiJ siWjigbJ V[tpLg tpLg RpV%J } drsj wgaj m bjfSg ijuZjVg r,v yvs[ yvs[l.zS[ u.ev dry sg Rpl avjW Rpfi fhp.y eH[ duo[ b"ia ijSgf+eB h'Hg lg m a.WP vj ds,a[ eH[ m V"wi yjwi bjfS[ bjfS[ w.qJdry v,e eH[ m F'uV dabji wiV v,e fH[ m b"ia ijSg ba[ ijSgbjijq wiV v,e fH[ m b"ia ijSg W'vg ##iju[ s[ W[B[ dHh avjW ba[dHl sj uv q[i[ vHg bdab>a fdr,ai ba[ lptsjdHw h'dHbj h{ mduo[ q{} aphjc[ duhj Ziqg fpiL sPu[ iju[ sg l[rj wiV rjvjdqdvbj h{ m dul s[ dqvjf wiw[ q[ig rg ljZVj lxv h'Hg h{ m hpSq[ij dryji h{ dw q{G dHl avjW s[ uv dry lqj ujrJ m$$

iju[ V[ dwhj ##h[ ijSg ug q{G aJ bjfSj ijufjB l.aJ } l.wvfwiw[ A,c bjdHbj@ ijSg } bjfS[ qJ Wjf w'v A,c u.evJ dry bjdebj m us aphjc[ siLV h'H[ aJ u' b,e[ q{} dqdvbj@ ijSg a[ dHhljigbJ rlaPbJ@ sPlij iju@ dxi ljZP r,v'G rjdfl ds,aj ijufjBdHh lF aphjcg idhqa ba[ d*fj Vjv hg dqdvbj h{ m ijSg ljdhW )dHh avjW aphjc[ vHg aJ u' fdr,ai blojV h{ dHh lqN dry VhgGfi q[i[ vHg aJ dHh avjW W{wp.n Zjq h{ hg@ dul dry'G aphjc[ riegfagr+aj a[ VA,ai rjvg ijSg dqvg h{ m$$

Page 1247: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(73)

b"ia ijSg W'vg ##hpS aplgG fdhvJ dHl avjW dry dHLVjVwi' m dxi q[i[ ba[ ijSg vHg fisj vj dsRp aJ dw blgG rg dHLVjVwigH[ m fisj vj ds,aj debj ijSg ba[ b"ia ijSg dHLVjV wiVv,e fHgbJ m ijuwpqjig dwVji[ Rpa[ W{n w[ dHLVjV wisg ihg fib"ia ijSg fjSg dry bv'f h'Sj ba[ f+eB h' ujS sg dwdibjwisg ihg m ijuwpqjig dHLVjV wiw[ W{n eHg us wjxg s[i b"iaijSg fjSg dry'G Wjhi V bjHg aJ ijuwpqjig V[ i'vj fjRpSj LpiPwi ds,aj dw ijSg cp,W eHg@ ijSg cp,W eHg m dHh lpS w[ ijuj F,ujijuwpqjig w'v bjdHbj ba[ fpdAbj ##dwo[ wp cp,Wg h{ m$$ ijSg V[ h,osj dHLjij wiw[ s,Ddlbj m iju[ V[ V"wiJ } dwhj ##dw u' rg ijSg }fjSg dry'G w,T w[ dvbjr[ej@ Rpl } Whpa dHVjq ds,aj ujr[ej m$$V"wiJ V[ Whpa w'dLl wgag b"ia ijSg } v,FS vHg fi lF W[bioeHg m eq dry cp,DdWbj ijuj lF } hpwq s[ dihj h{ dw lqjVbjfS[-bjfS[ ljZVj Rpfi i,Dt' ba[ dHo'G wPy wi' m lF V[ lqjVe,Ddcbj Rpfi i,t dvbj m apiV lq[G iju[ V[ avjW s[ dwVji[ RpfitC w[ s'V'G h,o u'C w[ W[Vag wgag ##h[ fijV fPiw ijSg aP. dHlavjW dry'G hg q{} dqvg lg ba[ dHo[ hg bj w[ bv'f h' eHg h{G m q[i[Rpfi dHV%J Rpfwji wiw[@ idhqaJ WtL w[ bv'f h' eHg h{G m q{} dHhaJ s,l ujSj lg dw aP. w"S lg@ dwl s[raj sg fp,aig lg m$$

ijuj dHh W[Vag wi dihj lg dw byjVw ijSg V[ fjSg dry'Gdli w,T dvbj m ijuj s[ts[ hg fjSg dry Ajv qjiV v,ej lg dwijSg V[ h,o RpnjdHbj ba[ W'vg ##ijuj avjW dry Vj bjrgG Flqh' ujH[Gej m$$ h[ ijuV@ lpS q{G b"ia VhgG hJ q{G aJ ijuj a[ij Ziq hJus ijuj aP. q{} VhgG drljdibj aJ q[ij rg `i; WSsj lg dw q{Ga[ig qss wiJ m ujRp hpS aphj} s' ijSgbJ ba[ s' iju WtL[ mdy>aj@ eq A,c w[ bjfSj iju fjB yvjRp m$$

Page 1248: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(74)

dHh WyV wiw[ b"ia ijSg yp,Wg qji eHg m ijuj Rpo'G yvdfbj ba[ bjfS[ iju dry bj w[ ljZP a'G Rpl[ ai%J l.wvf v{ w[dl>zjlV Rpfi W{n debj m

dHl ai%J w'Hg rg qVp,t uJ dHlaig qplgWa r[v[ bjfS[ wiqZiq dry l.fPiV ih[ aJ f+qjaqj tps f+eB h' w[ Rpl sg hi ai%JVjv lhjdHaj wisj h{ m f+q[Li Rpfi Fi'lj i,t w[ xdibjs wgag lptsj wjiV WSsg h{ m

sMq kw mwrgu Drm kI pauVI ko vfBwgI pwey ] koit jnm kyiklibK nwsy hir crxI icqu lwey ]2] ausqiq krhu sdw pRBApny ijin pUrI kl rwKI ] jIA jMq siB Bey pivqRw siqgurkI scu swKI ]3] ibGn ibnwsn siB duK nwsn siqguir nwmuidRVwieAw ] Koey pwp Bey siB pwvn jn nwnk suiK Gir AwieAw ]

(Aµg 621)

(26)

lF dwAp ujS{ dliuShjip \b>e 1140|

fPiWvj uVq s,lSjljZP qhjaqj fPiWv[ uVq sg af,Ddlbj lswj WyfV dry hg

qhJfpit h'S s[ l.w[a ds>s[ hV m dHl[ hg ai%J df>c Fs"C sj rjlgdHWijhgq tjV sj vCwj 11 ljv sg Rpqi dry hg ljZPbJ rjvgbJhiwaj wisj lg m w'Hg zi sj q{GWi uJ diLa[sji dNCw ds>sj aJWgqji h' uJsj ba[ VjdvbJ sj fjSg fgS v,e uJsj m VgGs Whpahg z,B bjMsg lg m b,tJ s[ w"H[ \dwVji[| Vjv idh>s[ lV dsV s[ lq[Gz,B dstjHg ds>sj lg ija } d;bjsj m us'G rg W'vs[ lg b,v%j b,v%jhg W'vsj lg m A'Bg brloj dry rgirji s[ dsV sp,Z VhgG yp.zsjlg m qjaj dfaj V[ dHvju wirjRpSj yjdhbj ba[ v'wJ } s,lSj

Page 1249: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(75)

LpiP wgaj aJ dHw c.e hg sp,Z yp.zS v,e fdHbj m dHl s[ dli s[rjv dWvwpv lx{s h' eH[ m us'G w'Hg Lijia wisj h{ aJ Rpl sgbJv,aJ } W.V w[ ;'i Vjv s.sg r,T ds>sj h{ m lisg sg ip,a dry wfCjfdhVsj VhgG bei w'Hg ;Wislag fpbj rg ds>sj aJ Rpl } fjCw[ b,e dry lp,B ds>sj h{ m dHh rjiaj epiWyV dl>z fp,ai l+! V,ojdl>z V[ h;Pi WjWj ug } lpSjHg dw qhJfpiL'G dHl ai%J Fs'C dry

,̀wi h{ dul sj zi rjdvbj w'Hg Vjq VhgG i,Ddtbj m$$h;Pi WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl qla ug sj dfAvj uVq

lsV[ wljHg sj h{ m

(27)

V{G v>zg trjuj dWldibjZ.V Z.V WjWj qhJhiVjq dl>z ug ljig l.ea s[ ljhqS[

xpiqjdHbj wis[ lV dw ##f,B fRP fdBbjv[@ VjFj ZjhJ qjiP RPdH mm$$dHh WyV ljig l.ea } lpSjRpS sj Fjr qhJfpiLJ sj dHh lg dwdHV%J dibjlaJ s[ qjdvw w'Hg fp>V sjV wiw[@ f+qjaqj sj dlqiVwiw[@ bj`aJ a'G Wy lwS@ u' bjRpS rjvgbJ bjxaJ sj l.w[aWjWj ug dHLjij s[ ih[ lV m qpVLg hids,a dl>z ug s[ rji rjiW[Vag wiV wiw[ qhjijuj fdBbjvj h;Pi qhJfpiL WjWj qhJhiVjqdl>z ug s[ siWji dr,y bj w[ bLgirjs v{ debj ba[ wpN RpfjRPwij debj m dul s[ wiw[ WjWj ug V[ n.c[ uv sg q,Bg Fi w[ Rpldry qhjiju[ sj bwL s[t w[@ bjfSg q[hi sg dVejh qji w[@Ziag dry e,v a,w sWj ds,ag lg m qhjiju[ } ligiw awvgx a'GWyjRpS vHg lrj v,t ufpug ljdhW sj fjn rg wirjdHbj lg m fiVjFj dibjla sj qhjijuj VhgG bjdHbj dul wiw[ Rpl } ZjhJqjiVgbJ fHgbJ m

l.a bdy>a ijq ug rg xpiqjMs[ lV dw ##fdBbjv[ rjvj

Page 1250: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(76)

WjsLjh drv{a ujS vHg F,Ddubj dxisj h{ m drv{a dry wg Zdibjdfbj h{ m fdhvj WjWj ug s[ dl>zjlV a[ bj w[ q,oj B[w w[ ujr[ m l.abdy>a ijq ug } qhjiju[ Rpfi h'S rjv[ hqv[ Wji[ W'Z lg aJ dwRpl } Bjdvbj uj lw[ m

fPiWv[ uVqJ sg lJN wiw[ WjWj ug qhjiju fdBbjvj dibjlas[ qhjiju[ Fpdf>si dl>z sj dtbjv i,ts[ lV m Rpl s[ t;jV[ sgWiwa vHg l.qa 1974 dry h;Pi V[ f>ca dlig ijq dl>z ug }101 ipfH[ s[ w[ fdBbjv[ F[dubj lg ba[ xpiqjdHbj lg qhjiju[ }wdhSj dw dHl dHw l" dHw ipfH[ } dy,DB[ w,fC[ dry W.V w[ t;jV[dry i,t s[r[ ws[ a'B VhgG bjr[eg m$$ dHh ri rg WtdLbj -

bu{fjv lpda dWV[fjv fPiW uVq apqjij mmlF FPfV dli q"i h' u{ u{ d*LV qpijij mmWjWj ug xpiqjMs[ lV dw blgG bjfS[ sjsj epiP q,v dl>z ug

Vjv fdBbjv[ bjH[ lg ba[ yqjl[ dry F'uV Aw[ lV dHl wiw[ riWtLs[ hJ m$$

qhjijuj RpfjRp wiV sg bSedhvg wisj dihj m da>V rji l!u{ dl>z V[ W[Vag wgag@ dxi l! hgij dl>z V[ biu wgag m btgi l!u{ dl>z w,aw 1974 } dHw Rprilgbi } VwLj WSjRpS vHg dlZ[fhjC a'G dHo[ v{ bjH[ ba[ fp,AS v,e[ ##dw dwhCj avjW f,wj wiVjh{ ba[ dwhCg FjHg dsbjv-y.s sg lqjZ ba[ qhjijuj bjvjdl>z ug sg lqjZ sg qpi.qa wiVg h{ m$$

qpVLg ug V[ WjWj ug fjl W[Vag wi ds,ag ##dw qhjiju l+! u{dl>z lqjZJ Wji[ ba[ avjW f,wj wiV Wji[ VwLj WSjRpS bjdHbjh{ m wg hpwq h{ m$$

h;Pi WjWj ug xpiqjdHbj ##yp,f@ tjq'L V{G v.zg a[ trjuj dWldibj mbevj FgC fHg a[ ijq dyajisj h{ m fi FgC rg bu[ wpN VhgGdrejC lwsg us a,w ljcg dVejh sj uv q,B dry f{Gsj h{ m$$

Page 1251: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(77)

qpVLg ug s[ dvt w[ F[uS sj aJ qhjiju[ V[ wg bqv wiVj lgRpl V[ aJ bjfS[ bdhvwjiJ l+! hgij dl>z ba[ u{ dl>z sj rgIwgV VhgG wgaj m awvgx h'Hg aJ WjWj ug b,e[ biu'HgbJ@ VhgGaJ w'Hg dtbjv VhgG m

sp,t q[G dlqiV lF wi[ lp,t q[G wi[ Vj w'dHu[ lp,t q[G dlqiV wi[ sp,t wjh[ w' h'dH mmWjWj ug V[ qhjiju[ } Whpa lqNjRpS sg w'dLL wgag m f+a,t

w"aw riajH[ dur[G dH>ev{Gc dry qhjiju[ } W.W a'G WyjRpSj@ bj`aa'G ApBwji[ vHg q,Bg dry fjSg fjRpSj@ w"i ljdhW sg v,a sjBp,BSj@ qhjiju[ } rv{a dry w"i ljdhW s[ Vjv ujS sj hpwq s[Sjfi Vj ujS wiw[ rg q[hi sg dVejh wiVg@ t;jV[ dry dHw l' dHwipdfbj bjfS[ w'v'G F[u w[ itrjRpSj ba[ t;jV[ sg Wiwa sj WyVwiVj bjds m dH>ev{Gc F[uS lq[G lrj v,t ufpug ljdhW s[ fjnwirj w[ ujSj uJ wirjRpS sj W.s'Wla wiw[ ujSj m dH>ev{Gc sgfjivgq{GB dry qhjiju[ s[ l,u[ fjl[ tC w[ wjqIjW FjLVwirjRpSj m dHaVgbJ wijqjaJ s[t w[ rg qhjiju[ V[ l[rj vHg Vjq>VSj qVq,a sj lWPa h{ m

ibnu pRIqI krih bhu bwqw kUVu boil kUVo Plu pwvY ] (Aµg 881)

dHl ai%J qpVLg ug V[ ws[ l+! epiWtL dl>z ug } ws[ l! ueadl>z ug }@ RpF[rjvg qhjijSg ug }@ l+! u{ dl>z ug@ l+! hgij dl>zug ijhgG Whpa biu'HgbJ wgagbJ dw dwl[ ai%J dibjla sj Fvj h'lw[ m qjHg ug RpF[rjvg qhjijSg sg qjaj ug V[ rg Fpy' bjRpS sjdHijsj wgaj aJ Rpl lq[G WjWj ug byjVw u'ag u'a lqj eH[ m dxibdy>a ijq ug qhjiju a'G WtLjRpSj yjdhbj aJ Rph rg hdispbjifhp.y w[ f>ur[G dsV hg siejh } yv[ eH[ m

kbIr mnu jwnY sB bwq jwnq hI Aaugnu krY ]kwhy kI kuslwq hwiQ dIpu kUey prY ] (Aµg 1376)

jy ko bcnu kmwvY sMqn kw so gur prswdI qrIAY ] (Aµg 747)

Page 1252: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(78)

us'G WjsLjh sg hjva tijW h'S v,eg aJ qpVLg ug } l[rjWji[ fp,As[ ih[ fi Rpl r[v[ lqJ v.z debj lg m hpS ijuj epidsadl>z@ wiVv l.fa dl>z@ ijuj hdiy.s dl>z Fs"C@ debjV dl>zijC[rjvj r[v[ } fAaj ih[ lV dw dwM Vj qhJfpiLJ s[ WyV q>V[eH[ m u[ Rpl lq[G 1979 l.qa s[ xpiqjH[ h'H[ WyV bqv dry dvbJs[uJs[ aJ b,u iju Fje ba[ dibjla s[ Bp,BS rjvgbJ bj`aJ a'GWy lws[ lg ba[ qhjijuj ljdhW rg ligiw a"i a[ ngw njw idhlws[ lV m

(28)

goibMd goibMd goibMd sMig nwmdyau mnu lIxw ]AwF dwm ko CIpro hoieE lwKIxw ] (Aµg 488)

W.seg qVp,t } ldawji WtLsg h{ mf+q[Li sg W.seg qVp,t dry dHaVg Wiwa fj ds>sg h{ dw Rpl

s[ b,e[ spVgbjsji iju[ qhjiju[ Np,wS vHg q;WPi h' uJs[ hV m dHwuVq sg W.seg wHg uVqJ a,w f+qjaqj sg idhqa sj fjai WSjHgi,tsg h{ dur[G qhjijuj fdBbjvj Fpdf>si dl>z ug s[ fPiWv[ uVqJsg af,Ddlbj dHl uVq dry rg lhjHg hp.sg ihg m WjWj qhJhdiVjqdl>z ug dHV%J sg af,Ddlbj s[ wjiV hq[LJ dHV%J sg i,Ddtbj wis[ih[ m WjWj ug WyV wdibj wis[ lV dw ##uW uW ljcg dVejh sjuv LjLV q[ f{Gsj h{ dwaVgbJ FgCj lGzgCj f{S@ WjsLjh sj wpNVhgG drejC lwsgbJ m$$ h;Pi qhjiju WjWj ug V[ 1977 dry bVriug sg s[h } f+s[L dry bjfS[ fdr,ai t,W[ h,o Vjv xC w[ AjagVjv vjdHbj ba[ l,u[ h,o Vjv W.W xC w[ sPi lp,DdBbj m dxi f,B fRPfdBbjv[ rjvg bj`a a'G WyjdHbj m lrj v,t ufpug ljdhW s[ fjnwiw[ qVhPl awvgx a'G WyjdHbj m qpVLg ug u' dw iju[ w'v idh w[W[L,w WiWjs h' eH[ fi Rph Z.Vrjsg lV bVri ug s[ duV%J V[ Rpl

Page 1253: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(79)

} WjWj ug sg h;Pig dry F[uw[ W.seg Vjv u'dCbj ba[ qhJfpiLJsg l.ea WtLL wgag m dur[G dw dHw higuV sg b"ia qhjiju[ s[qdhvj dry V"wi lg m

rjiajdwl[ iju[ s[ qdhv dry dHw higuV b"ia y"Gwg ljx wiV sj w.q

wisg lg m dHw dsV Rph Wgqji h' eHg m RplV[ bjfS[ fag } dwhj dw##q{G Wgqji hJ b,u aplgG uj w[ y"Gwg ljx wi bjRp m$$

V"wi qdhvJ dr,y yvj debj ba[ spbjifjv } W[Vag wgagdw ##q{G y"Gwg ljx wiV bjdHbj hJ q[ig faVg Wgqji h' eHg h{ m$$spbjifjv V[ bjdebj v{ w[ Rpl } b,e[ F[u ds,aj m us'G b>sifhp.dybj aJ ljhqS[ ijSg ljdhWJ fjn wi ihg lg m s[ts[ hg bjfS[h'L erj W{nj Rpl } faj VhgG lg dw dHh ijSg ljdhWj h{ m Rpl V[uvsg uvsg y"Gwg ljx wgag ba[ bjfS[ zi rjdfl bj debj mzi fhp.y w[ q>u[ Rpfi w,fCj v{ w[ v[B debj m faVg V[ fp,DdAbj ##wge,v bjMs[ hg w,fCj v{ w[ f{ eH[ t{i aJ h{@ w'Hg awvgx h' eHg h{ m

##awvgx wg) q{G aJ us'G a,w Rpl b"ia Vjv e,vJ VhgG wiv{Gsj u' qdhv s[ b>si f'og fC ihg lg Rps'G a,w q[ij duRpSjqpLwv h' debj h{ higuV W'dvbj m$$

b"ia W'vg ##yp,f yp,f Rph aJ ijSg ljdhWJ h{ m u[ dwl[ V[ lpSdvbj a[ RpV%J } s,l ds,aj aJ ljcj ba[ ljc[ W,DdybJ sj wavwirj s[Se[ m$$

##y.ej x[i q{G aJ hpS Wysj VhgG m$$##fag ug aplgG f+jS Vj dabje' q{G hpS[ hg w'Hg RpfjRP l'ysg

hJ m$$ b"ia W'vg mhiguV b"ia qdhvJ dry eHg ijSg } q,oj B[dwbj ba[ blglJ

ds,agbJ mijSg V[ fp,DdAbj ##dw hpS aP. ngw h{ Wptji a'G m$$

Page 1254: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(80)

ijSg ljdhWj q{G aJ ngw hJ fi aphjcj l[rw u' b,u y"Gwg ljxwiw[ debj h{ ljhJ fi dfbj h{ wdh>sj h{ q{G Wysj VhgG m

ijSg V[ fpdAbj ##wg h' debj h{ Rph hpS[ aJ dHo'G ngw njwdebj h{ m$$

higuV b"ia W'vg ##ijSg ljdhWJ ) eplajtg qj` wiVg m aphjcjl[rw y"Gwg lj` wiV bjdHbj aphjc[ siLV wi debj m$$ dHo'G uj w[wdh>sj h{@ ##q{G aJ us'G a,w ijSg Vjv WjaJ VhgG wi v{Gsj ugRpGsjVhgG idh lwsj m$$

ijSg lar.ag W'vg@ ##w'Hg e,v VhgG q{G Rpl Vjv ;iPi e,vJwiJeg m V"wi ljc[ W,DdybJ rie[ hp.s[ hV fi ijdubJ qhjijdubJ s[siLV wiV rjdvbJ sj dhisj LpZ h'Sj yjhgsj h{ aJ lpt dqvsjh{ m q{G Rpl Vjv WjaJ ;iPi wiJeg fi dH,w Lia h{ dw Rph dHwv.e'Bg dr,y h' w[ ba[ bjfS[ ligi Rpa[ dFWPag \lpbjh| qv w[ h,odr,y qjvj xC w[ dHw ypila[ dr,y W{n w[ ijq ijq sg qjvj x[igujr[ m Rpl s[ b,e[ w'Hg lrjv rg wi[ aJ rg b,tJ Vj t'v[%@ ijq ijqhg ufg ujr[@ Vj w'Hg urjW s[r[ m Rpl s[ b,e[ w'Hg qjdHbj@qdnbjHgbJ@ w,fC[@ hgi[ q'ag rg i,t s[r[ RpV%J r,v b,t fp,B w[ Vjs[t[ m dHh wpN f{l[ v{ uj dHV%J f{dlbj sj ijLV tigs w[ Rpl } dzRpsgbJ df>VgbJ WSj s[rgG m Rpl } wdhSj dHh df>VgbJ qBw[ dr,y fjw[ bjfS[ bjlS h[n qBwj \zCj| dq,Bg dry s,W vrgG ba[ fjSgsj zCj fgS vHg i,tSj us w'Hg Rpl s[ w'v Vj h'r[ m ija } s'df>VgbJ tj dvbj wi[ ba[ fjSg fg dvbj wi[ ba[ ija r[v[ hgu.ev fjSg ujdHbj wi[ m dHh ljij wpN wis[ Vjv q{G bj w[ WjajwiJeg m dsV s[ lq[G ijq ijq sg qjvj ufsj ih[ m$$

higuV b"ia V[ zi bj w[ bjfS[ fag } lF wpN lqNj ds,aj mW;ji dry'G ijLV dvbj w[ df>VgbJ WSj ds,agbJ m dul ai%J ijSg V[

Page 1255: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(81)

bjdtbj lg higuV V[ Rplg ai%J wiVj LpiP wi ds,aj m FWPag ligi Rpa[vj w[ ypila[ dry W{n debj ba[ ijq ijq sg qjvj sj ujf wiVv,e dfbj m u' rg ypila[ dry'G v.z[ hi w'Hg ljZP lqN w[ q,oj B[w w[ujr[ m w'Hg wfCj@ w'Hg f{lj@ qdnbjHgbJ s[ c,DW[ F[Bj wi[ m fi Rphbc'v W{nj ijq ijq ufg ujr[ dwl[ r,v s[t[ rg Vj m ija } us'GdHw,vj h'r[ df>VgbJ tj vr[ a[ dwdibj l'Z w[ bjijq wi vr[ m wHgdsV dHl ai%J yvsj dihj aJ v'wJ dr,y yiyj LpiP h' eHg dw ypila[dry ljZP W{n[ hV u' ijq ijq ufg uJs[ hV dlix fjSg fgGs[ hV h'iwpN VhgG tJs[ m h"vg h"vg dHh tWi iju siWji dry fhp.y eHg mr;giJ ba[ bdhvwjiJ V[ rg siLV wiV sj qV WSj dvbj m RpV%JV[ y.e[ y.e[ Wlai ba[ a'hx[ vH[ a[ siLV wiV yv fH[ m r;giJ a[bdhvwjiJ V[ s[dtbj dw ljZP V[ dwl[ yg; r,v w'Hg dZbjV VhgGds,aj@ ijq ijq sg qjvj dr,y hg qla h{ m RpV%J uj w[ iju[ } s,Ddlbjdw ##ypila[ dr,y ljZP W{n[ hV@ ijq ijq ufg uJs[ hV@ Whpa dabjeghV dwl[ yg; r,v dZbjV VhgG ds>s[@ VJ hg wpN tJs[ hV m$$

iju[ V[ rg qV WSj dvbj dw dHh' duh[ ljZP s[ ;iPi siLVwigH[ m ijuj hgi[ q'agbJ s[ F[Bj v{ w[ siLV wiV y,v dfbj m iju[V[ q,oj B[dwbj ba[ a'hx[ F[GB wga[ fi ljZP V[ w'Hg dZbjV VhgGds,aj ijq ijq sg qjvj x[ig debj b,tJ W.s i,tgbJ m ijuj ljdhW V[bj w[ ijSg w'v e,v wgag dw #ypila[ dry ljZP W{n[ hV ijq ijq sgqjvj x[ig uJs[ hV@ dwl[ dwlq sj v'F VhgG@ fsjio b,e[ fH[ hV@qjdHbj@ Wlai bjds dwl[ } h,o VhgG vjMs[@ Vj hg wpN tJs[ hV m$

ijSg } lF wpN qjvPq hg lg Rpl V[ iju[ } W[Vag wgag##qhjiju q{G rg siLV wi bjrJ u[ hpwq h'r[ m$$ ##;iPi siLV wi'$$iju[ V[ bjdebj s[ ds,ag m

iju[ V[ bdhvwjiJ } wdh w[ Rpo[ wVjaJ verj ds,agbJ dwMdw

Page 1256: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(82)

ijSg V[ rg siLV wiV[ lV m ijSg W,zg dry lrji w[ e"vgbJWJZgbJ Vjv siLV wiV fhp.y eHg m W,zg Wjhi tCg wiw[ ijSgRpai w[ higuV ljZP s[ b,e[ uj tCg h'Hg u' ijq ijq ufg uj dihjlg ba[ ijSg Rpl s[ b,e[ uj w[ W'vg ##Rph i,W s[ W.s[ q{G tCg hJ wie,v u' wiVg h{ m$$ WJZgbJ h{ijV lV dw ijSg ljZP } dHl ai%J dwMW'vg fi dwl[ sg fp,AS sg dh>qa VhgG lg m ijSg V[ dxi dwhj ##Rphi,W s[ W.s[ q{G tCg hJ dHw,vg u' e,v wiVg h{ wi m$$

ljZP dxi rg VhgG W'dvbj m dHl[ ai%J ijSg V[ aglig rji dwhjdxi rg w'Hg urjW VhgG m y"og rji dxi ijSg W'vg ##W'vsj dwMVhgG@ Wja wi VhgG aJ hpS[ hg xJlg a[ vBwj s[rJeg m$$ Rpl[ lq[GhiguV qhjaqj ijSg s[ yiVJ RpKfi dc,e dfbj ba[ W[Vag wiVv,ej ##aplgG q[ig Ziq sg qjaj h'@ q[i[ epiP h' duV%J s[ Rpfs[L Vjvq{} Vgy uja s[ } ijq Vjq sg dHh' duhg spiv,F yg; dqvg h{ duls[ f+ajf Vjv iju[ qhjiju[@ bqgi ZVjT@ r;giJ V[ lF bqgiJeigWJ V[ q{} VqLwji wgag h{ m dHh ijq ijq s[ ujf sg hg d*fj h{dul Vjv lji[ q{} VgrgG uja rjv[ } q,oj B[ws[ hV m

nwgr jnW myrI jwiq ibiKAwq cMmwrM ] irdY rwm goibMd gunswrM ]1] rhwau ] sursrI sll ik®q bwrunI ry sMq jn krq nhIpwnµ ] surw ApivqR nq Avr jl ry sursrI imlq nih hoieAwnµ ]1] qr qwir ApivqR kir mwnIAY ry jYsy kwgrw krqbIcwrM ] Bgiq Bwgauqu ilKIAY iqh aUpry pUjIAY kir nmskwrM]2] myrI jwiq kut bWFlw For FovMqw inqih bwnwrsI Awspwsw ] Ab ibpR prDwn iqih krih fMfauiq qyry nwm srxwierivdwsu dwsw ] (Aµg 1293)

W.seg wiV rjvj Vjq ufsj ufsj f+qjaqj sj iPf h' uJsjh{ dul sg w'Hg uja fja VhgG idh>sg m l.ljig ugr qVp,t fiq[Li sj

Page 1257: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(83)

Vjq uf w[ bjfSj v'w f+v'w lrji v{Gsj h{ ba[ sPdubJ vHgyjVS qpVjij WS uJsj h{ m

l' dHl ai%J qpVLg hids,a dl>z ug rg qhjiju[ sj Z.Vrjsgba[ Lpwiepuji h{ duV%J V[ V"wig a'G WitjLa wiw[ WjWj ug WjWjqhJhdiVjq dl>z ug s[ yiVJ s[ vC vjdHbj ba[ qhJfpiLj s[b>yv v,e w[ bjfSj ba[ bjfS[ fdirji sj uVq lxv wi debj mRpV%J } y.e[ FjeJ Vjv LjtIja l+g epiP VjVw s[r ug sg l[rj sjq"wj dqdvbj ba[ siLV h'H[ m

auAw Aausr kY hau bil jweI ] AwT phr Apnw pRBu ismrnuvfBwgI hir pWeI ]1] rhwau ] Blo kbIru dwsu dwsn ko aUqmusYnu jnu nweI ] aUc qy aUc nwmdyau smdrsI rivdws Twkurbix AweI ]1] jIau ipMfu qnu Dnu swDn kw iehu mnu sMq rynweI ]sMq pRqwip Brm siB nwsy nwnk imly gusweI ] (Aµg 1207)

(29)duo{ W{ldV ljZ uV l' ojVp lph.sj \b>e 319|

\c[ij r,cg i.Pqg ljdhW| l[q[ Vei sg ljtgqVp,tg h.wji f+dFaj sg A'Bg duhg q>uv sg f'Cg yC w[ dl+LBg

s[ qjvw } rg r.ejiS a'G l.w'y VhgG wisj m dHw lq[G aJ hiVjtL@ijrS@ w.L@ hvjaP@ dhBvi@ y.e[u tJ@ qjRpu[ap.e sj iPf ZjiV wiv{Gsj h{ a[ f+q[Li Vjv rg rZgwgbJ wisj ba[ Rpl sgbJ idhqaJa'G rg qpVwi h' uJsj h{ m dHh' duhg l'y WS eHg lg qpVLg hids,adl>z ug s[ qjvw ijdubJ sg m us'G WjWj Vi{S dl>z ug fdBbjv[eH[ lV aJ Rpl lq[G qpVLg ug V[@ FjHg y{V dl>z e+.og sg wvq sjdvdtbj Z.V WjWj qhJhdiVjq dl>z ug r,v'G xpiqjdHbj h'dHbj wje;f[L wgaj dul dry WjWj ug V[ lptqVg ljdhW ba[ lptqV[ ljdhW s[

Page 1258: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(84)

l.fB fjn wirjRpS[ hV m dHl hpwq } l+lig Vj lqNSj m WjWj ugr,v'G hpwq vejdHbj h'dHbj lg m

ijuj ljdhW V[ dHh lpS w[ dwhj ##dw ljZ l.a dwl[ sj w'Hg FvjVhgG wi lws[ m dul V[ u' rg awvgx RpnjRpSg h{ Rph F'eSg fr[eg m$$

qpVLg ug wdhS v,e[ ##ijuj ljdhW awvgxJ aJ lqJ fj w[dqbjs fPig h'S a[ sPi h' uJsgbJ hV m fi u' awvgxj VdriawiVgbJ Rpqi rZjRpSg@ z'i wLBJ a'G WyjRpSj bjds u' WjWj ugV[ sPi wgagbj Rph bjfS[ bjf dry dryiV rjvgbJ VhgG lV mWjWj ug V[ dVi.wjig ajwa Vjv sPi wgagbJ hV m aphjc[ b>si'Gh.wji sg W'b bj ihg h{ m$$

dHl a'G Wjbs ijdubJ V[ qpVLg ug } Vij; h' w[ V"wig a'G w,Tds,aj ba[ Rpl sj zi@ lqjV@ ;qgV rg dVvjq h'S a'G VhgG WyjHg mRpl } hi ai%J sg lhjdHaj s[S a'G rg qpVwi h' eH[ m ijdubJ V[qpVLg ug } Vqwhijq V"wi rg dwhj m qpVLg ug V[ dHl Wsv[ RpaiF[dubj dw ##q{G Vqw hijq V"wiJ dry'G VhgG@ q{G aJ Rph V"wi hJ dulsg dvtS[ fCV[ ba[ fdhdibJ s[ wBV[ sg l[rj a'G tpL h' w[ WjWj ugqhjiju V[ q{} wjitjl dry F[u w[ bxli wjitjl } ajCVj wiw[bjfS[ qhJfdr,ai ba[ qhJLwagbJ Vjv FifPi fv.e \e,sg ljdhW|Rpfi fj w[ q[ig ba[ q[i[ zirjvg s'VJ sg dHw,ng liJ wirjw[@ dxiRpl df,fv h[n rg dvBjdHbj@ duo[ l+g epiP e'dW>s dl>z ug V[ z'CjW.dVbj ba[ WjWj qhJhdiVjq dl>z ug Vjv e'LB wgag lg a[ spfdhiw,Bg lg m dHl df,fv h[n qhJs[r@ si'fag@ s[rg s[rdabJ V[ rg Feagwgag lg m WjWj bV.s dl>z ug qhjiju rg dHl df,fv s[ BjhS[ RpfiW{n w[ ljig ljig ija Feag wis[ lV m dHh BjhSj ata[bjSj TjWdry b,e[ a,w uJsj lg m u[ VgGs bjRpSg aJ fjSg dr,y dc,e f{Gs[ mdHl df,fv h[n qpVLg ug ba[ Rpl s[ zirjvg a'G fdhi[ frj w[ h;Pi

Page 1259: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(85)

qjvwj ba[ ijdubJ sgbJ fdr,ai s[hJ WyjHgbJ m$$ qpVLg ug dvts[hV dw ijuj ljdhW lqNs[ h'Se[ dw q{} V"wig a'G hBj ds,aj dwMdwdHh Vqwhijq h{ fi l+g qjV ug WjWj ug V[ aJ VhgG hBjdHbj m q{}aJ qjvw WjWj ug V[ xpiqjdHbj lg dw fdhij lp.Vj \tjvg| VhgGA,cSj ba[ l[rj VhgG A,cSg dHl s[ dr,y a[ij rg Fvj ba[ ijdubJsj rg Fvj hp.sj ih[ej m

qpVLg ug } W[Lw ijdubJ r,v'G Vqwhijqg Vjv dVrjdubjdebj fi h;Pi WjWj ug V[ Rpl sj v'w f+v'w dry ldawji WSjdHbj mijdubj@ qhjijdubJ } lpt dqvsj ih[ aJ ##q{G$$ sg lrjig wis[ hVu[ sp,t dqv[ aJ ##aP.$$ \f+qjaqj| } s'Lg wiji ds>s[ hV m

h.wjig q{G sj lrji hp.sj h{ Fea aP. sj m h.wji q{G } f+eB wisjh{ aP. dVi.wji } f+eB wisj h{ m

sloku ] suKI bsY mskInIAw Awpu invwir qly ]bfy bfy AMhkwrIAw nwnk grib gly ] (Aµg 278)

(30)

qV i[ hpwqp q>dV lptp h'dH mm \b>e 1258|

WjWj ug s[ siWji dry fjW.sgbJf+dwiag blPvJ Rpa[ fdhij s[Gsg h{ m hi dHw f+dwiaw rlaP Rpl

s[ hpwq dry h{ m lPiu sj yCVj@ dAfSj@ Ziag sj zp>qSj@ y.s@ajdibJ@ e+dh VA,aiJ sj hpwq dry idhSj m f+qjaqj Vjv dqvjfwiV rjvg qVp,tg d;>seg \qVp,tj uVq| Rpl qjvw s[ blPvJ sgRpv.zVj wiV vHg a,afi idh>sg h{ m h;Pi WjWj ug s[ siWji drywpN fjW.sgbJ lV duV%J dry'G dwl[ h'i drbwag sg dlxjiL wiVj rgdHw fjW.sg lg m h;Pi xpiqjdHbj wis[ lV dw ##w'Hg l[rw dwl[ sgdlxjiL V wi[ m u' rg dwl[ sg dlxjiL wi[ej Rpl sg l[rj sj xv Rpl

Page 1260: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(86)

} dqv[ej dul sg Rph dlxjiL wi[ej m dlxjiL wiV rjv[ s[ wjiuVhgG h'Se[ dul sg dLxjiL wi[ej Rpl s[ wjiu dl,Z h' ujSe[ m$$

ijuj fdirji wiqeC% rjvj bjq a"i a[ RpFjrjv rjdvbJ sgdlxjiL wis[ idh>s[ lV m dul s[ Vagu[ ru'G RpFjrv rjvg qhJijSgs[ wjiu l.ri uJs[ lV m h;Pi WjWj ug xpiqjMs[ dw ##r,DdcbJ\yjyg ug| V[ wdh wdh w[ RpFjrjv rjdvbJ } ljig l[rj dry vjds,aj m$$ ijuqjaj ug sg fdhvg l[rj Fg qhjiju WjWj ug s[ siWjidry yjyg ug sg dlxjiL Vjv qV;Pi wirjHg lg m dwMdw WjWjug ujSg ujS lV m qpVlg ug } xpiqjMs[ lV dw yjyg ug \r,c[|epiVjq dl>z sg Zg fBijVg Vjv q[v dqvjf i,tS lpt fhp.ySe[ m$$sPug rji l[rj r,Ddcbj } qpVLg ug fjl'G dvtrj w[ q>erjHg lg u'HgLi w"i qljdhWjVg ba[ h;Pij dl>z V"wi V[ s[S VhgG ds,ag m u'WgWj ug \vCwg| AAi'vg q>eg h'Hg lg y{v a'G fdBbjv[ bjMdsbJhg lrierjl h' eHg lg m dHl Wji[ fdhvg l[rj dr,y dvt w[ F[dubjlg dw WgWg ug Rpfi q[hi sg dVejh i,tSg m qpVLg ug V[ us'G dHhdy,ng fC% w[ lpSjHg aJ WjWj ug V[ qpVLg } o'C%j ep,Dl[ s[ b>sj; dryxpiqjdHbj ##dw qpVLg hids,a dl>z blgG dwaVg rji aplJ } dwhjh{ dw r,Ddcbj } ljcg aix' dv,t w[ F[dubj wi' dw WjsLjh Fpdf>sidl>z sgbJ lpfaVgbJ aJ ##r,dcRp$$ aplgG ljcg l[rj dr,y vj ds,agbJhV@ fi lpfaVgbJ WjWa dwl[ rg ai%J sg dlxjiL Vj wdibj wi'ba[ dv,t w[ F[dubj wi' m hpS RpV%J } x[i dv,t w[ F[u' dw u' hpS a,wduVgbJ dlxjiLJ dv,t w[ F[ugbJ hV Rph ljigbJ WtLgbJ uJsgbJhV fi u' b,e[ a'G dlxjiL wi'e[ aJ aphjcg l[rj sj xv RpV%J } dqvujr[ej m aphjc[ wjiu VhgG WVS[ RpV%J s[ WS ujSe[ m$$

qpVLg ug wdhS v,e[ ##WjWj ug qhjiju ) f>dca dlig ijq ugdul ai%J dvtjMs[ hV@ dv,t ds>sj hJ m$$

Page 1261: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(87)

qpVLg ug V[ yjyg ug } dy,ng F[u ds,ag dw hpS dwl[ sg rgdlxjiL VhgG wiVg WjWj ug sj hpwq h{ m

WgWj ug s[ drA'C[ sj lsqj ba[ VjF[ rjv[ qpw,sq[ s[ dxwiVjv qhjijuj Fpdf>si dl>z dVijL idhS v,e[ m dHw dsV siWjidry'G bj w[ qdhvJ dry yp,f yjf fv.z Rpfi v[B eH[ m RpV%J sgf+[LjVg } s[t w[ RpFjrjv rjvg qhjijSg V[ r,DdcbJ w'v lji[ hjvjaJsj d;wi wgaj m aJ r,DdcbJ V[ dwhj ##dw qhjiju[ sj d`wi qpw,sq[Wji[ l+g WjWj ug iP.qg rjv[ \Fp,Dy' rjv[| sPi wi lws[ hV m u' aphjcgyjyg ug sg l[rj a'G Whpa tpL hV m RpV%J a'G h;Pi WjWj ug sg h;Pigdry dlxjiL wijRp m$$

qhjiju[ V[ l+g epiP e+.o ljdhW ug sg h;Pig dry tCw[ r,Ddcbja'G \yjyg ug| fjl'G dlxjiLg dy,ng dvtrjHg ba[ wiVv epiWtLdl>z a[ qJ ug \qjvwJ s[| s[ h,ogG h;Pi WjWj ug WjWj qhJhdiVjqdl>z ug fjl F[ug dul sg blvg hg Vwv h{̂ ##O ldaepi f+Ljds mm$$

l+g qjvw WjWj ug sjlg aphjc[ fdr,ai yiVJ fi q,ojB[wsg h{ m b"i WCg tpLg b"i dhis[ sg LpZg Vjv W[Vag wisghJ dw sjlg } u' sjlg sg wjB' s[ daSt[ lqjV l[rj wgag sjxv Wjwg h{ Rph Fje ug } WtdLbj ujH[ m u' VjF[ s[ qpw,sq[dry Fje ug sg dua ih[ ug m$$

dy,ng lpSs[ hg l+g WjWj qhJ hiVjq dl>z ug V[ ep,l[ h' wixpiqjdHbj ##dw s[t' agrgbJ sg q,a@ bu[ l,a b,n dsV hg h'H[ hVdv,t w[ F[u[ } dw hpS dwl[ sg dlxjiL VhgG wiP.eg m dxi rg dlxjiLwi ds,ag m hpS h,o W.V%g tCg h{ dw ljcg l[rj sj xv WjsLjh } s[dsRp m w,v } whPeg ljZ V[ ljcj wg w.q WSj lpbji ds,aj m dHhVhgG l'dybj dw xwgi V[ aJ W[Vag q>VSg h{ u' WjsLjh } WtLrjds,aj m blgG aJ dwhj lg dw dwl[ sg hpS dlxjiL VhgG wiVg m dxiljcj wg wlPi w,TP m w.q aJ l[rj s[ xv V[ lrjiVj h{ m ljcg dqhi

Page 1262: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(88)

sg dVejh aJ W.sj dwbj lhj lwsj h{@ tLtL qja= dqhi sg dVejhrg VhgG lhji lwsj m$$

us wpN s[i Wjbs ep,lj n.cj h'dHbj aJ xpiqjdHbj ##dw y.ejlj} b,e[ wdhSj hg dfbj us Rph \yjyg ug| h,o W.V%g tCg h{ m l,s'svgf w"i ipwqSg b"i ZV w"i ijZwj sg qjaj b"i FjHg w'& u' RpV%J} fpAgH[ dwbj wdhS lpVS bjH[ h' m$$

wiVv epiWtL dl>z } l,s w[ f[L wgaj debj m qpVLg ugdvtS sg l[rj wi ih[ lV u' Wjhi bj eH[ m r,dcbJ r,v'G F[ug h'Hgdy,ng fCV ba[ dlxjiL lpVS a'G Wjbs h;Pi WjWj ug V[ VjF[ s[qpw,sq[ dry du,a sj risjV ds,aj ba[ qpVLg ug } hpwq ds,aj##ujRp dHV%J } e,cg yCj bjRp m$$

l' WyV bB,v h'dHbj qhjiju[ sg VjF[ rjv[ qp,wsq[ dry du,ah'Hg@ fi h'Hg dlxjiL Vjv u' dw WjWj ug qhjiju V[ r,dcbj sgl[rj Wsv[ WtLg m

syvk kau inktI hoie idKwvY ] jo jo khY Twkur pih syvkuqqkwl hoie AwvY ]1] rhwau ] iqsu syvk kY hau bilhwrI joApny pRB BwvY ] iqs kI soie suxI mnu hirAw iqsu nwnk prsixAwvY ] (Aµg 403)

(31)

wdi l[rj fjiW+hq epi@ Fpt ih{ V wjHg mm \b>e 318|

qV'wjqVj fPiV h'H[ aJ l[rj f+rjV wiVg h{lrjqg drr[wjV.s ug } dwl[ fp,DdAbj ##dw b>Z drLrjl h'Sj

yjhgsj h{ mRpV%J urjW ds,aj lg dw ##b>Z drLrjL h'Sj yjhgsj h{@ fi

dHh dw dul Rpfi aplgG drLrjl wi' Rph b>Zj VhgG h'Sj yjhgsj m$$

Page 1263: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(89)

f+qjaqj dry fdhvj drLrjl wiVj f{Gsj h{ dxi sja sgWtdLL dqvsg h{ -

uj w{ dis{ dWl:jlp f+F bjdHbj mmaap debjVp dalp qdV f+eBjdHbj mm (Aµg 285)

qpVLg ug c[ij iP.qgrjvj Fpy' wv%J a'G fdBbjvj ujS v,De[aJ l.a WjWj Vi{S dl>z ug V[ xpiqjdHbj ##qpVLg ug) fdBbjv[rjv[ Vr[G ijuj ljdhW@ WjWj ug s[ siWji dry fdhij w,B ujS ml+g WjWj ug qhjiju iP.qg rjdvbJ sg RpV%J Rpfi q[hi sg dVejhh' ihg h{ m l[rj u' rjdfl F[ug h{ dHl sj dtbjv VhgG wiVj mdwMdw h;Pi WjWj ug u'ag u'a lqjRpS a'G fdhvj xpiqjdHbjwis[ lg dw fdhvj liZjvP sg qV'wjqVj fPig wiVg yjhgsg h{dxi l[rj v{S I'e hp.sg h{ m l[rj Rph hg xv ba[ vjF s[S rjvghp.sg h{ u' qV'wjqVj fPig h' ujS Rpa[ tpLg Vjv l[rj wgag ujr[ mtpLg Rpl r[v[ hp.sg h{ us'G l[rjsji sg qV'wjqVJ fPig h' ujH[ m l+gijuj ljdhW FjrVj Vjv fdhij w,B[ m us'G qV'wjqVj fPig h' ujH[dxi duaVg dH,Aj h'r[ l[rj wi s[r[ m l+g ijuj ljdhW bjfS[ FjHgljdhW qhjijuj Fpdf>si dl>z ug Vjv fpeqwh 1977 q,zi qhgV[WjWj ug qhjiju fjl bjH[ lg aJ da>V@ yji rji f+joVj wgaglg dw lrjqg ug ##q{} l[rj WtL' m$$

WjWj ug V[ xpiqjdHbj lg dw ##fdhvJ dHV%J Rpfi u' bLpFawvgxJ bjRpS rjvgbJ sPi wgagbJ ujS m dxi l'y dryji w[dHw,dvbj } l[rj s,lJe[ m$$

qjdHbj@ dqLig s[ ojv ba[ xp,vJ s[ epvsla[ u' WjWj ug sgh;Pig dry f[L wga[ lV lF rjdfl wi ds,a[ lg m

qhjijuj ljdhW ug v,tJ sg l[rj dB,vj ljdhW ba[ ata[bjVjavjW WVjRpS vHg dabji lV m

Page 1264: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(90)

WjWj Vi{S dl>z ug V[ xpiqjdHbj ##ijuj ljdhW bjfS[fdr,ai dhis[ dry dul bjlj \dH,Aj| sg FjrVj Zji w[ fdhijw,DB[@ l,y[ fjdaLjh q[hi wiVe[ m faj v,ej h{ dw qhjijuj ljdhWhdispbji dHlVjV wiV vHg aLigx v{ uj ih[ h{G u' bag tpLgwg Wja h{ m fi u[wi ditgw[L dwl[ diLg q,BVg fjl uj ih[ h{G aJdHh vjF l+g WjWj ug qhjiju iP>qg Fpy'G rjdvbJ s[ Rpfs[LjRpfjRp wga[ dWVj hjlv h'Sj bl.Fr h{ m

qpVLg hids,a dl>z ug WjWj ug s[ qptjidW>s a'G xpiqjH[wdW,a dvts[ hV m

wdW,a \1|

VjFj fdBbjv l.eiPiJ a'G xigsw'B yji'G iuW.lg mdadh>Fvg Fja ujVgb{ mm da>dh yji'G hg w[ qjdhG bda Ziqf+W.V Wc' Ldhi a'G fdBbjvj bda dh>s ZiqujVgb{ mmbjvjwj lpiju h{ lpijuj qhJijuV w' ijuj a'G qdh>sidl>z Fvg FJa ujVgb{ mm daV wg l'apag q{G wdW,aw[ lpqJdh whg wrg hdiVjq dl>z Vjq fdhyjVgb{ mm

wdW,a (2)

lrie drt[ W{w.n dH>s+ FrV hg w[ FrV u{l[@ b{l[FrV da>dh> lp.s=g fAjV v{ mm wHg adh ejV wi{G wHg adhdZIjV Zi{G wHg adhG eIjV ih{G yga qjdhG FjV v{ mml.a a'G dfbjij sjl@ eJZj dl>z l.a ih{ wrg ajij dl>zijqsjl a'G fAjv v{ mm b{l[ra Vjei Rpujei ijeVVei a'G fdBbjvj hdiVjq dl>z ujV v{ mm

Page 1265: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(91)

wdW,a \3|

wadh wjqVg l:iPf u{l[ sjqVg Wdya= lp b>eVgtvgxj adhG Fea h{ mm slVV wg fJa f[t sj ilaJ uja w' wvj lp Zp.V lp.V hgH[ dWlqja h{ mm fgi lptf+l[G ajdh qp,t wg *Ja ujv f[t qgi l,=a Vdh ipyilpea h{G mm qdh>si dl>z ijuj w' ypijdHbj dya y.yvjhdiVjq dl>z Vjig b{lg lp.s= lphja h{G mm

s'hijds+e t'va uW wjqVg ljdl sV[L h'dH lga mb"i wg eVw' eV{G WiVJ hi[ag ygGa mm

s'hij

ds=e qp>s=a brvj uW{ dHh fJy'G flajV mmldl sV[L dit s[r lF b"i u' h{G WiVjVj mm

bi;

Rpfi dvt[ wdW,a s'dhi[ qpVLg ug V[ dv,t ds,a[ lV fi Rphbi; wis[ hV dw dHV%J wdW,a@ s'dhdibJ sg adhigi \qavW|dry u' tjLgba ba[ bli h{ Rpl sj hjv f>ca l+g ijq dl>z ugba[ lisji hiy.s dl>z WgWg w[ } qjvPq lg m Rph dHaVg bi;wis[ hV dw ##bvWaj dHaVj bi; wi s[Sj ;iPig ba[ qVlqNj h{ dw h;Pi qjvw'G wg l[rj V[ dibjla fdBbjvj w' a'GVpwljV fhp.yV[ l[ WyjVj hg oj m$$ dHl s[ Vjv hg VjFj@ l.eiPi@xigsw'B } rg Wyj dvbj lg m dwMdw h;Pi qjvwJ s[ l[rj dryve ujS s[ wjiV RpV%J a'G tpL h' w[ dibjla fdBbjvj } WyjRpSjhg lg fi Vjv hg ##f,B fRP fdBbjv[$$ rjv[ lji[ A.s Rpfi

Page 1266: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(92)

dlbjhg dxirjRpS wjiV sPugbJ h'i da>V dibjlaj rg WyeHgbJ m

h;Pi WjWj ug qhjiju V[ xpiqjdHbj ##dw dHV%J Rpfi dlbjhgdxirjV[ sj qavW lg@ dw u' u' wpN hqji[ hpwq l[ sxai q[ dvtjujaj h{ Rpl Rpfi W{wp.n V[ qhJdrL} FerjV w[ sxai q[ siuh' ujaj h{ m uW Rph hpwq b{o[ dq+av'w b"i hqji[ sxai q[ dqBuJ qVlPt h' debj a'G W{wp.n q[ qhJ drL} FerjV w[ sxai q[Fg dvtj hpbj dqB debj m$$ wiqeC% rjdvbJ s[ LpZ dhis[ Vjv@V[w ba[ LpF dtbjvj Vjv l[rj dry v,e ujS ba[ bjfS[ VjvqhJijSgbJ } Rpfs[L wiw[ WjWj ug sg l[rj dry vej s[SVjv dHh Rpfi dvdtbj h'dHbj xv ba[ vjF hjlv h'dHbj m

gauVI mhlw 5 ] jw kw mIqu swjnu hY smIAw ] iqsu jn kaukhu kw kI kmIAw ]1] jw kI pRIiq goibµd isau lwgI ] dUKu drduBRmu qw kw BwgI ]1] rhwau ] jw kau rsu hir rsu hY AwieE ] soAn rs nwhI lptwieE ]2] jw kw kihAw drgh clY ] so ikskau ndir lY AwvY qlY ]3] jw kw sBu ikCu qw kw hoie ] nwnkqw kau sdw suKu hoie ]4] (Aµg 186)

(32)

qhJfpitJ sg ilVj a'G dVwv[ h'H[ W'v fjiL hp.s[ V[brajig qhJfpiLJ s[ W'v f+qjaqj sg WjSg@ f+qjaqj s[ W'v

hp.s[ hV m u' f+qjaqj Vjv dqvjf a'G Wjbs yp,f wi uJs[ hV Rphl.a l+[Sg s[ qhJfpiL hp.s[ hV m u' qVp,taj vHg f+FP s[ W'vJ } WjSgijhgG f+eB wi s[S Rph qhJfpit braji L+[Sg dry bjMs[ hVdur[G epiP VjVw s[r ug@ h;ia qhp.qs ljdhW@ Hglj qlgh ugL+'qSg Fea wWgi ug@ irgsjl ug@ xigs ug m dHl L+[Sg s[ Fea

Page 1267: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(93)

f+qjaqj hg h'H[ hp.s[ hV dur[G WP.s ljei dry dqv w[ ljei h' uJsgh{ m l,y[ lp,y[ ijdubJ@ qhjijdubJ@ ijuVgdawJ s[ W'v lqjuw ugrvHg fjil hp.s[ hV m l.a qhJfpiLJ s[ WyV v'w fiv'w sgbJ awsgiJdvts[ hV m spdVbjrgG qVp,t dHV%J s[ siljH[ qjie Rpa[ yv w[bjfSg d;>seg } lxv q>d;v r,v v{ uJsj h{ m hpwqijV bjfS[ijuFje s[ b>si bjidow v'CJ sg fPiag vHg bjfSg fi;j s[sja[ q>V[ uJs[ hV m

dHw dibjla sj ijuj u.ev dry dLwji t[csj bjfS[bdhvwjiJ@ V"wiJ a'G sPi dVwv debj m Rpl } Whpa dfbjl v,egaJ RplV[ bjfSj z'Cj sPi dstjHg ds>s[ dHw df>c r,v q'dCbj mljhqS[ dHw zi sj sirj;j tp,v%j h'dHbj s[t w[ ijuj z'C[ Rpfi'GRpai w[ sirj;[ w'v uj tCj h'dHbj m b>si'G dHw Wp,Tg qjaj V[s[dtbj dw w'Hg qpljdxi q[i[ sirj;[ a[ tCj h{ m Rph iju[ w'v fhp.ygba[ fp,AS v,eg ##fp,ai wg s[t ih[ h' m$$

qhjiju[ V[ dwhj ##qjaj@ dfbjl Whpa v,eg h{ n.cj fjSg dqvujRpej m$$qjaj devjl ljx wiw[ zC[ dry'G n.cj fjSg v{ bjHg mdfbjl Vjv drbjwpv h'H[ WjsLjh sj dhisj qjHg } blglJ s[Sv,ej m dHaV[ dry hg qhjiju[ s[ bdhvwji ba[ V"wi rg Fjv wis[h'H[ fhp.y eH[ a[ lF V[ rjig rjig qhjiju[ } q,oj B[dwbj m dHh s[tw[ qjHg ug V[ dHw V"wi } fp,DdAbj ##dHh aphjcj bxli h{ aplgG rjigrjig dHl } q,oj B[dwbj H[ ($$

V"wi V[ dwhj ##qjaj ug dHh qhjijuj h{ m$$ qjHg V[ lpdSbjh'dHbj lg dw iju[ qhjiju[ fjil hp.s[ hV m Rph N,B b>si bjfS[ zieHg ba[ v'h[ sg Fjv wiV v,eg m us Rpl } h'i wpN Vj dqdvbj aJbjfSj i'Bg fwjRpS rjvj arj v'h[ sj yp,w dvbjHg m qhjiju[ s[wfdCbJ \fpLjw| Vjv ieC w[ arj b>si v{ eHg m qhjijuj Whpa

Page 1268: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(94)

agtS Wp,Zg sj qjvw lg Rph Rpl[ lq[G hg lqN debj dw qjaj V[arj q[i[ wfdCbj Vjv dwl qavW vHg iedCbj h{ m qjaj V[ arjs[dtbj aJ Rph aJ v'h[ a'G l'Vj Vj WdSbj Rph qV dr,y l'yS v,egdw dHh qhjijuj VhgG h{ m qhjiju[ V[ bdhvwji } hpwq ds,aj ##dwqjaj ug } WvjRp m$$

qjHg } WpvjdHbj debj aJ qhjiju[ V[ qjHg } dwhj ##qjajug@ aplgG q[i[ wfdCbJ Vjv arj dwRpG iedCbj h{ m$$

qjHg V[ urjW ds,aj ##qhjijuj ljdhW q[i[ a'G evag h' eHg ]q{} qjx wi dsRp m q{G aJ lpdSbj lg dw iju[ qhjiju[ fjil hp.s[ hV mq[i[ w'v dHh arj hg lg u' q{G yjhp.sg lg l'V[ sj WS ujH[ ba[ q{G dHl} o'C%j o'C%j wiw[ r[y r[y w[ ep;jij wisg ihJeg m q[ij WpTjfjwBSj bljV h' ujH[ej m fi dHh aJ v'h[ sj hg h{ l'V[ sj VhgGWdSbj uJ dxi aplgG qhjiju[ VhgG m$$

##qjaj ug ijdubJ s[ ligi fjil VhgG h'dHbj wis[ RpV%J s[\W'v| hpwq fjil hp.s[ hV m hpS blgG bjfS[ W'vJ Vjv aphj} qjdHbj\s'va|$$ WtLJe[ aJ dw aphjcj WpTjfj lpt LJag Vjv Wga ujH[$$qhjijuj V[ Rplg lq[G df>c s[ V>WisjiJ } Wpvj w[ hpwq wga[ ##dwqjHg ug } duaV[ f{dlbJ sg v'C h'r[ t;jV[ dry'G dvbj w[ s[ dsbjwi' aJ dw dHl } WpTjf[ dry w'Hg awvgx Vj qdhlPl h'r[ m

qpVLg hids,a dl>z ug s[ w.q ba[ drrhji Vjv ijuj iSWgidl>z wjxg f+Fjdra lV RpV%J V[ qpVLg ug } V"wig s[S sj rjdHsjwi dvbj lg dwMdw dibjla l.eiPi a'G qpVLg ug } V{W adhlgvsjiV"wig vHg l,sj f,ai bjdHbj lg m dHh ijuj iSWgi dl>z a'G V"wigsg Rpcgw dr,y ih[ m fi byjVw hg ijuj iSWgi dl>z sg q"a h'eHg m dul wiw[ RpV%J s[ W'v RpV%J sg ijt Vjv hg dq,Bg h' eH[ m dxiqpVLg ug WjWj ug qhjiju iP.qg rjdvbj sg LiV dry Fpy' wv%J bj

Page 1269: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(95)

eH[ m l[rj dry bj ujS a'G Wjbs ijSg wiqeC% rjv[ rg l[rj drybjRpS v,e eH[ m dxi r;gi LqL[i dl>z ug WjWj ug s[ xpiqjRpSVjv s[hijsPV a'G fdBbjv[ bjRpS ujS v,e fH[ m

r;gi ljdhW V[ dHw dsV q[i[ a'G \qpVLg ug| fp,DdAbj dw ##WjWjug Fpy'G rjdvbJ VrJ q>si fpbjdHbj h{ Rpl sg y,n Rpfi dw>Vjtiy bjr[ej m q{G lpdSbj ] dw WjWj ug qhjiju y,n wiw[ hg q>sidry bjRpSe[ m$$

us rg w'Hg bjMsj aJ fp,Asj dw q>si dabji h'H[ } wjxg s[ih' eHg h{ h;Pi WjWj ug Vr[G q>si dr,y dwM VhgG uJs[ m WjWj ug rgxpiqjMs[ lV dw FjHg y,n wiw[ hg ujrJe[ m fi RpV%J sgbJ iquJ} w"S ujS lwsj lg m q>si s[ dabji h'S a'G wpN lqJ fdhvJ hgWjWj ug V[ dB,vj ljdhW rjvg w'ng s[ Rpl fjl[ rjv[ sirj;[ dry'Grg Wjhi bjRpSj W.s wi ds,aj lg u' q>si r,v } tp,v%sj lg m q>si\e,sg ljdhW| dabji h'H[ } c[T ljv h' debj lg fi WjWj ug q>sidry VhgG dWiju[ m dHw dsV ap.erjvg df>c s[ FjHg epvjW dl>z V[W[Vag wi ds,ag dw ##qhjiju ) q>si WS[ } c[T ljv h' debj h{ fiaplgG Rpl dr,y VhgG eH[ m$$

h;Pi WjWj ug V[ dHw bl,Ddal.eg ijuj s[ tjvg sj tjvg idhujS sg ba[ l,al.eg r;gi } lrie dr,y qwjV dqv ujS rjvgLjtg lpSj w[ b{lj xpiqjdHbj ##dw blgG RpujC s[ idhS rjdvbJ V[q>si dry uj w[ wg v{Sj h{ m lp,t fjRpSj h{ m dul V[ q>si fpbjdHbjh{ Rpl ldal.eg r;gi sj H[l[ ai%J lrie dr,y q>si f{ debj h{ m$$

WjWj ug s[ dHl ai%J xpiqjS Vjv qpVLg ug } Whpa tpLg h'Hgdw h;Pi qjvwJ ijz' qjui[ rjdvbJ V[ dHh l[rj wirjHg lg m

ivic dunIAw syv kmweIAY ] qw drgh bYsxu pweIAY ] (Aµg 26)

WjWj ug qhjiju V[ xpiqjdHbj ##dHh awCg l[rj Fg dwlg b{l[

Page 1270: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(96)

fdra= blojV dB,v[ uJ TjW ata[bjSj We{ij fi vejH[e[G b"ihdiq>si WSjH[Ge[@ u' v'w f+v'w q[ bag lp,t sj wjiV h'r[eg m$$

y,n wg wiVg lg dHh aJ fp,AS rjdvbJ vHg dHw urjW lg mblvg e,v aJ IjVg qidhqa aJ lrie dry q>si f{ ujS rjvg lg m

hpS qpVLg ug } dy>aj h' eHg dw h;Pi WjWj ug dB,vj ljdhW@hdiq>si@ avjW ata[bjSj sg l[rj ijz'qjui[ rjdvbJ } vjRpSe[aJ l+gqjV r;gi ljdhW Vij; h' ujSe[ ba[ wdhSe[ dw ##qpVLg ugaplgG NPn W'dvbj h{ dw WjWj ug y,n wiw[ q>si dry ujSe[ m dHhVhgG s,Ddlbj dw v'w f+v'w lptg h' ujr[ej m$$

pauVI ] sw syvw kIqI sPl hY ijqu siqgur kw mnu mµny ]jw siqgur kw mnu mMinAw qw pwp ksMml BMny ] (Aµg 314)

blglJWjWj t[q dl>z ug

f+wjLw

WjWj lpts[r dl>z ug q"uPsj qhJfpiL

c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj mx'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Page 1271: ljZ uVj wg byiu woj l.aWjWjqhJhiVjqdl>zugqhjiju

(97)