Linux Desktop. Leksykon kieszonkowy

Wydawnictwo Helionul. Chopina 644-100 Gliwicetel. (32)230-98-63e-mail: [email protected]

PRZYK£ADOWY ROZDZIA£PRZYK£ADOWY ROZDZIA£

IDZ DOIDZ DO

ZAMÓW DRUKOWANY KATALOGZAMÓW DRUKOWANY KATALOG

KATALOG KSI¥¯EKKATALOG KSI¥¯EK

TWÓJ KOSZYKTWÓJ KOSZYK

CENNIK I INFORMACJECENNIK I INFORMACJE

ZAMÓW INFORMACJEO NOWOŒCIACH

ZAMÓW INFORMACJEO NOWOŒCIACH

ZAMÓW CENNIKZAMÓW CENNIK

CZYTELNIACZYTELNIAFRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINEFRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE

SPIS TREŒCISPIS TREŒCI

DODAJ DO KOSZYKADODAJ DO KOSZYKA

KATALOG ONLINEKATALOG ONLINE

Linux Desktop.Leksykon kieszonkowyAutor: David BricknerT³umaczenie: Przemys³aw SzeremiotaISBN: 83-246-0328-XTytu³ orygina³u: Linux Desktop Pocket GuideFormat: B5, stron: 224

Wœród profesjonalistów Linux zyska³ ju¿ opiniê stabilnego i bezpiecznego systemu operacyjnego dla serwerów sieciowych. Teraz coraz czêœciej siêgaj¹ po niego zwyczajni u¿ytkownicy komputerów, którzy szukaj¹ taniej i wydajnej alternatywy dla „jedynie s³usznych” rozwi¹zañ. Graficzny interfejs u¿ytkownika, rosn¹ca liczba aplikacji oraz coraz wygodniejsze narzêdzia wspomagaj¹ce instalacjê i konfiguracjê powoduj¹,¿e Linux zaczyna siê liczyæ równie¿ na rynku systemów operacyjnych dla komputerów domowych i biurowych.

Ksi¹¿ka „Linux Desktop. Leksykon kieszonkowy” zawiera najwa¿niejsze informacjeo g³ównych dystrybucjach Linuksa. Przeznaczona jest dla osób, które korzystaj¹z tego systemu operacyjnego w domu lub w biurze. Opisuje zarówno najpopularniejsze graficzne œrodowiska pracy, jak i podstawowe metody konfiguracji. Znajdziesz tutak¿e zasady korzystania z przegl¹darek internetowych, klientów poczty elektronicznej, pakietów biurowych i aplikacji multimedialnych.

• Wybór dystrybucji Linuksa• œrodowiska GNOME i KDE• Korzystanie z internetu• Pakiety biurowe• Nagrywanie p³yt CD i DVD• Instalowanie i usuwanie oprogramowania• Konfigurowanie systemu• Korzystanie z Linuksa w laptopach

Jeœli chcesz u¿ywaæ Linuksa w domu czy w biurze,ta ksi¹¿ka powinna le¿eæ obok Twojego komputera.

http://helion.pl/view/2547w



http://helion.pl/add/2547w/lisylk




mailto:[email protected]

http://helion.pl/view/2547w/lisylk.htm

http://www.amazon.com/exec/obidos/ASIN/059610104X/eboinf-20

3

Spis treści

Wstęp ............................................................................................ 7

Rozdział 1. Dystrybucje ............................................................................15Wybór dystrybucji 16Fedora 20Gentoo 24Mandriva 28SUSE 32Ubuntu 36Inne dystrybucje 40Zaopatrywanie się w dystrybucję 42

Rozdział 2. Logowanie ............................................................................45Logowanie graficzne 45Logowanie tekstowe 47

Rozdział 3. GNOME ..................................................................................51Pulpit GNOME 51Menedżer plików 58Aktywatory aplikacji w menu GNOME 62Konfiguracja GNOME 63

4 | Spis treści

Rozdział 4. KDE ........................................................................................ 67Pulpit KDE 68Menedżer plików 80Menu KDE 87Centrum sterowania KDE 89

Rozdział 5. Aplikacje ............................................................................... 95Przeglądarki WWW 96Poczta elektroniczna 102IRC i komunikatory internetowe 109Pakiety biurowe 111Odtwarzacze wideo 115Zgrywanie, kodowanie i odtwarzanie muzyki 117Nagrywanie CD i DVD 122Grafika 124Gry 127

Rozdział 6. Dodawanie, usuwaniei aktualizowanie oprogramowania ................................ 131

Fedora 132Gentoo 136Mandriva 140SUSE 146Ubuntu 150Pakiety RPM 155Samodzielna kompilacja 157

Rozdział 8. Konfiguracja......................................................................... 161Dźwięk 162Drukowanie 167Sieci przewodowe 172Sieci bezprzewodowe 174System X 178

Spis treści | 5

Rozdział 8. Linux na laptopach ............................................................. 189Touchpady 190Zarządzanie energią w jądrze 193Wydłużanie żywotności baterii 195Usypianie laptopa 200Hibernacja 202Obsługa ze strony dystrybucji 203

Dodatek A Wiersz poleceń i edycja plików tekstowych .....................209Wiersz poleceń 210Edycja plików tekstowych 213

Skorowidz ...............................................................................................217

189

ROZDZIAŁ 8.

Linux na laptopach

Wielu posiadaczy laptopów z zainstalowanym systemem Linuxtraktuje swoje komputery jak zwykłe komputery biurkowe, z cią-głym dostępem do źródła zasilania. Ich laptopy nigdy nie są usy-piane, procesor nie zmniejsza częstotliwości taktowania, diodyLED nie sygnalizują tego, co trzeba; zdaje się też, że obowiązujepowszechna rezygnacja z możliwości stosowania specjalnych kom-binacji klawiszy wywołujących specjalne funkcje laptopa. Owiużytkownicy cenią sobie oczywiście wolność, jaką daje im nie-zależność od źródła zasilania, zdają się jednak zupełnie nie przej-mować tym, że przez braki konfiguracji owa wolność może trwaćnajwyżej godzinę.

Sam nie raz doświadczyłem zawodu, kiedy po przyjściu z pracydo domu przekonałem się, że w drodze bateria komputera ule-gła wyczerpaniu albo cały system został wyłączony z powoduprzegrzania komputera zamkniętego w ciasnej torbie. Tymcza-sem takie nieprzyjemności można wyeliminować: zwykle da sięznacząco wydłużyć czas pracy na bateriach, przeważnie możnateż tak skonfigurować system, aby dało się wprowadzać kom-puter w stan uśpienia albo hibernacji. Trzeba jednak przyznać,że konfiguracja owych funkcji laptopów w Linuksie wciąż zmu-sza do dłubania w jądrze i różnych skryptach. Co gorsza, mimowysiłków nie zawsze udaje się osiągnąć sukces. Dlatego właśniechciałbym poświęcić jeden rozdział na omówienie podstaw kon-figuracji mechanizmów zarządzania energią i innych elementów

190 | Rozdział 8. Linux na laptopach

charakterystycznych dla laptopów. Ale to jedynie podstawy —reszty informacji trzeba będzie szukać w sieci WWW.

Wszystkim zainteresowanym zagadnieniami konfiguracji lapto-pów w systemie Linux polecam następujące strony:

http://www.linux-laptop.nethttp://www.linux-laptop.orghttp://tuxmobil.org

Można na nich znaleźć niezliczoną ilość odnośników do stronWWW, na których różni użytkownicy dzielą się swoimi doświad-czeniami z zakresu konfigurowania tej czy innej funkcji na danymmodelu komputera przenośnego. Ci, którzy dopiero planują zakuplaptopa, a chcieliby wykorzystać go w pełni, powinni pod wymie-nionymi adresami poszukać informacji o modelach będącychw sprzedaży i zakresie obsługi ich funkcji w systemie Linux.

TouchpadyZacznijmy od elementu sprawiającego najmniej kłopotów. Otóżw większości dystrybucji można spodziewać się jak najbardziejpoprawnej obsługi touchpada — urządzenia wskazującego ty-powego dla laptopów. Jednak żadna z popularnych dystrybucjinie pozwala na wykorzystanie pełnych możliwości tego wygod-nego narzędzia. Spróbujmy więc samodzielnie uruchomić ob-sługę touchpada firmy Synaptics (montowanego w większościmodeli komputerów przenośnych) w pełnym zakresie jego funk-cji, tak aby dało się regulować czułość i szybkość przesuwuwskaźnika, tworzyć strefy przewijania i definiować czynnościpodejmowane przy puknięciu touchpada jednym, dwoma bądźtrzema palcami.

Touchpady | 191

WskazówkaNiemal równie popularną grupę touchpadów stanowią urzą-dzenia firmy Alps. Obecnie sterownik obsługujący touchpa-dy Synaptics radzi sobie również z touchpadami Alps.

W większości środowisk graficznych można znaleźć oprogra-mowanie do konfiguracji myszy, ale wprowadzane tam usta-wienia rzadko kiedy wpływają w pożądany sposób na działanietouchpada. Znacznie lepsze efekty osiąga się przez ręczną edy-cję ustawień touchpada w pliku /etc/X11/xorg.conf.

Przed przystąpieniem do edycji pliku należy się upewnić, czyw systemie został zainstalowany sterownik Synaptics. Jeśli nie,należy skorzystać z programu zarządzającego pakietami i zain-stalować pakiet o nazwie synaptics albo podobnej (w Ubuntu nosion nazwę xorg-driver-synaptics).

Po zainstalowaniu pakietu trzeba uaktywnić sterownik, uzupeł-niając konfigurację pliku xorg.conf. Przede wszystkim trzeba za-dbać o samo załadowanie sterownika synaptics. W tym celu należyw sekcji Module umieścić wiersz:

LoadModule "synaptics"

Następnie trzeba utworzyć nową sekcję InputDevice określającąopcje sterownika. Sekcję należałoby umieścić tuż za sekcjami kon-figuracji myszy. Przykładową zawartość takiej sekcji prezentujelisting 8.1. Uwzględnia ona wszystko, czego oczekuje użytkownikprzyzwyczajony do intensywnego korzystania z touchpada.

Listing 8.1. Przykładowa konfiguracja touchpadaSection "InputDevice" Driver "synaptics" Identifier "Mouse1" Option "Device" "/dev/psaux" Option "Protocol" "auto-dev" Option "LeftEdge" "1700" Option "RightEdge" "5300"


Option "TopEdge" "1700" Option "BottomEdge" "4200" Option "FingerLow" "25" Option "FingerHigh" "30" Option "MaxTapTime" "180" Option "MaxTapMove" "220" Option "VertScrollDelta" "100" Option "MinSpeed" "0.06" Option "MaxSpeed" "0.12" Option "AccelFactor" "0.0010" Option "CircularScrolling" "1" Option "SHMConfig" "on" # Option "Repeater" "/dev/ps2mouse"EndSection

Identyfikator urządzenia to Mouse1. Nazwa nie ma większegoznaczenia, dopóki jednoznacznie identyfikuje urządzenie. Abyjednak touchpad był uznawany za główne urządzenie wskazu-jące, należy dodać albo zmodyfikować opcje w sekcji Server-Layout, widniejącej w pobliżu początku pliku:

InputDevice "Mouse1" "CorePointer"

Nazwa podana tutaj musi być zgodna z identyfikatorem touch-pada podanym w sekcji InputDevice z listingu 8.1.

Aby zmiany zostały uwzględnione w konfiguracji środowiska X,należy zapisać pliki przeładować serwer X (kombinacją Ctrl+Alt+Backspace). Jaki powinien być efekt? Otóż zmiany obejmują:

• Strefy przewijania wzdłuż dolnej i prawej krawędzi touch-pada. Przesunięcie palcem wzdłuż tych krawędzi będzieodpowiadało przesuwaniu suwaka przewijania zawartościokna (odpowiednio: w poziomie bądź w pionie). W prze-glądarce Firefox ruch wzdłuż dolnej krawędzi touchpadabędzie oznaczał wybieranie kolejnych pozycji z historiiprzeglądania.

• Pojedyncze puknięcie w touchpad to odpowiednik kliknię-cia lewym przyciskiem myszy; puknięcie, a potem drugiepuknięcie z przytrzymaniem palca na touchpadzie inicjuje

Zarządzanie energią w jądrze | 193

przeciąganie obiektu (np. ikony). Jednokrotne puknięciedwoma palcami oznacza naciśnięcie środkowego przyci-sku myszy; wreszcie puknięcie touchpada trzema palcamito odpowiednik naciśnięcia prawego przycisku myszy.

• Opcja CircularScrolling upodabnia touchpad do rolkiznanej z iPoda. Spróbuj przywołać w oknie przeglądarkiWWW jakąś długą stronę i umieść palec przy górnej kra-wędzi touchpada. Teraz przesunięcie palcem wzdłuż kra-wędzi, w kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu wska-zówek zegara, będzie oznaczało przewinięcie strony w dół,zaś przesunięcie w kierunku odwrotnym wymusi przewi-nięcie w górę.

Zwolennicy interfejsów graficznych powinni zaopatrzyć się w pa-kiet KSynaptics, którego instalacja uzupełnia Centrum sterowa-nia KDE o panel konfiguracji touchpada (w kategorii Urządzeniaperyferyjne). Zmiany w konfiguracji, wprowadzane za pomocątego narzędzia, obowiązują od momentu zatwierdzenia ich przy-ciskiem Zastosuj albo OK.

Zarządzanie energią w jądrzeWszelkie próby konfiguracji zarządzania energią w laptopach trze-ba zaczynać od właściwej konfiguracji jądra. Jądra instalowanew dystrybucjach Fedora, Mandriva, SUSE i Ubuntu są skonfigu-rowane do obsługi interfejsu zarządzania energią o nazwie ACPI(Advanced Configuration and Power Interface). Użytkownicy Gentoo,którzy zazwyczaj sami przygotowują jądro systemu, powinni przedkompilacją jądra zapoznać się z dokumentacją spod adresu http://www.gentoo.org/doc/pl/power-management-guide.xml.

Przed upowszechnieniem się ACPI stosowany był starszy standardinterfejsu zarządzania energią o nazwie APM (Advanced PowerManagement), ale wypadł był z łask i już od 2002 roku nie był zbyt


powszechny. Mimo to w wielu dystrybucjach po dziś dzieńinstalowane są składniki obsługi APM; zresztą okazują się przy-datne, kiedy nie udaje się poprawnie skonfigurować ACPI.

Niektóre elementy zarządzania energią są kompilowane wprostdo jądra, ale wiele funkcji tej kategorii trafia do modułów jądra.Przykładami takich modułów są moduły obsługujące poszcze-gólne modele laptopów (np. IBM Thinkpad) czy moduły funkcjizarządzających skalowaniem procesora. Jeśli posiadany laptop alboprocesor może skorzystać z takich funkcji, należy skonfigurowaćsystem, aby ładował te moduły w trakcie rozruchu. W większościdystrybucji konfiguracja systemu przewiduje ładowanie tych mo-dułów w razie potrzeby. O poszczególnych modułach powiemysobie w odpowiednich punktach w dalszej części rozdziału.

OstrzeżenieProgramy zarządzające energią mogą stwarzać problemyw systemach wieloprocesorowych. Jeśli więc doświadczaszkłopotów z działaniem tych programów na komputerze jed-noprocesorowym, sprawdź, czy jądro nie zostało czasem skon-figurowane do obsługi wielu procesorów; skorzystaj z poleceniacat /proc/version. Jeśli w wypisanym ciągu pojawi się pod-ciąg SMP, powinieneś przekompilować jądro.

Jeśli jądro dysponuje obsługą ACPI, należy zadbać o uruchomie-nie demona monitorującego system w oczekiwaniu na zdarzeniaACPI. Zdarzenia te uruchamiają rozmaite skrypty, które z koleiwykonują operacje wymagane wprowadzenia systemu w trybuśpienia albo hibernacji. Demon ten w większości dystrybucji nosinazwę acpid i jest uruchamiany domyślnie albo przynajmniej w ka-talogu skryptów startowych znajduje się skrypt, którym możnago uruchomić. Tam, gdzie go nie ma, należy zainstalować pakieto nazwie acpid (albo podobnej). Działanie demona jest niezbędnedo większości omawianych dalej operacji, najlepiej więc zainsta-lować go od razu.

Wydłużanie żywotności baterii | 195

Wydłużanie żywotności bateriiŚwieżo po zainstalowaniu dowolnej dystrybucji Linuksa czas pracysystemu na bateriach jest wielce rozczarowujący. W Windows tasama bateria wytrzymuje trzy do czterech godzin; w Linuksie ododłączenia zasilania do pierwszego ostrzeżenia o niskim staniebaterii (o ile takie ostrzeżenie w ogóle się pojawi) mija zaledwiegodzina.

Wydłużanie czasu pracy na bateriach to proces wieloetapowy.

Sprawdzanie pojemności bateriiSystem Linux umożliwia wygodne sprawdzenie parametrówbaterii. To bardzo przydatne dane, bo nawet najwydajniejsze tech-nologie zarządzania energią nie zdadzą się na wiele, jeśli zużytabateria będzie się ładować już tylko do połowy swojej początko-wej pojemności. Pojemność baterii można sprawdzić poleceniem:

$ cat /proc/acpi/battery/BAT0/info | grep capacitydesign capacity: 47520 mWhlast full capacity: 23220 mWhdesign capacity warning: 1161 mWhdesign capacity low: 200 mWhcapacity granularity 1: 1 mWhcapacity granularity 2: 1 mWh

Jak widać, przy ostatnim pełnym ładowaniu mojej baterii (lastfull capacity) udało się osiągnąć ledwo połowę jej nominal-nej pojemności. Nie mogę więc oczekiwać, że komputer będziepracował na baterii przez cztery godziny, ale może uda się dobićchoćby do dwóch. Swoją drogą takie dane najlepiej poznać jeszczeprzed upływem okresu gwarancyjnego baterii.


Dławienie procesoraIm szybciej procesor działa, tym więcej konsumuje energii i tymbardziej się nagrzewa, co z kolei wymusza uruchomienie wenty-latora, który pożera następną porcję energii. Jedną z metod uzy-skania laptopa cichego, chłodnego i oszczędnie wykorzystującegoenergię jest spowolnienie procesora w okresie jego najmniejszegoobciążenia — technika ta nosi miano dławienia procesora (ang. cputhrottling). Można ją zastosować w procesorach firmy Intel z tech-nologią SpeedStep albo ich odpowiednikach firmy AMD z tech-nologią PowerNow!

Do dławienia procesora można wykorzystać następujące programy:

cpudynProgram monitoruje poziom obciążenia procesora i, kiedyto możliwe, zmniejsza częstotliwość taktowania, wymusza-jąc oszczędność energii. Program można też skonfigurowaćtak, aby zatrzymywał silnik twardego dysku, co równieżkorzystnie wpływa na zużycie energii. Strona WWW progra-mu jest dostępna pod adresem http://mnm.uib.es/gallir/cpudyn/.

cpufreqdZnany też pod nazwą cpuspeed; demon monitorujący obcią-żenie procesora i stan baterii (kiedy komputer pracuje bezzewnętrznego zasilania). Nieco trudniejszy w obsłudze niżcpudyn, na szczęście jest rozprowadzany wraz z sensownąkonfiguracją domyślną. Zainteresowanych odsyłam pod adreshttp://sourceforge.net/projects/cpufreqd oraz do dokumentacjisystemowej man dla hasła cpufreqd.conf.

powernowdNiewielki program monitorujący obciążenie procesora i dobie-rający odpowiednią do tego obciążenia częstotliwość taktowa-nia. Zaobserwowałem, że ten demon dławił procesor bardziejradykalnie niż pozostałe dwa, dając większe oszczędnościenergii. Strona WWW projektu jest publikowana pod adresem


http://www.deater.net/john/powernowd.html. Nie trzeba się przytym sugerować nazwą programu — wbrew niej nadaje sięrównież do dławienia procesorów firmy Intel.

Wszystkie wymienione programy wymagają do poprawnej pracyzaładowania modułów cpufreq_powersave i cpufreq_userspace (ewen-tualnie wkompilowania kodu tych modułów wprost do jądra).Oprócz nich trzeba załadować moduł odpowiedni do posiada-nego procesora. Listę nazw modułów można znaleźć w katalogu/lib/modules/wersja_jądra/kernel/arch/i386/kernel/cpu/cpufreq. Przykła-dowo, dla mojego laptopa IBM T40 odpowiedni okazał się mo-duł speedstep-centrino.

Oto prosta sztuczka ilustrująca efektywność opisywanych pro-gramów (największą zmianę można zaobserwować przy użyciupowernowd). Na początek należy uruchomić polecenie pokazującebieżącą częstotliwość taktowania procesora:

$ cat /proc/cpuinfo | grep MHzmodel name : Intel(R) Pentium(R) M processor 1500MHzcpu MHz : 1495.548

Teraz można uruchomić jeden z programów dławiących i odcze-kać jakiś czas, powstrzymując się od korzystania z laptopa, a na-stępnie uruchomić powyższe polecenie ponownie. Tym razem czę-stotliwość powinna być sporo niższa niż pierwotnie. W przypadkupowernowd może to być nawet tylko 598,219 MHz.

Jeśli efekty działania demonów dławiących procesor są zadowa-lające, trzeba pamiętać o włączeniu ich do procedury rozruchu sys-temu (i ustawieniu ładowania wymaganych modułów jądra).

Ściemnianie lub wygaszanie ekranuNajbardziej zachłannym konsumentem energii w komputerze prze-nośnym jest jego wyświetlacz. Zmniejszenie intensywności pod-świetlenia wyświetlacza albo jego całkowite wygaszenie, kiedy


system pozostaje bezczynny, daje spore oszczędności. Przy odłą-czaniu zewnętrznego źródła zasilania ekran większości laptopówautomatycznie ciemnieje, ale najprawdopodobniej nie do mi-nimalnego możliwego poziomu. Do maksymalnego przyciem-nienia ekranu należy wykorzystać suwaki albo specjalne kombina-cje klawiszy. Ustawienie domyślnej siły podświetlenia przyodłączonym zasilaniu zewnętrznym można poszukać w BIOS-iekomputera — nie trzeba będzie wtedy każdorazowo obniżaćustawień fabrycznych.

Z kolei wygaszanie ekranu to funkcja kontrolowana przez środo-wisko X, wymaga więc uwzględnienia w pliku konfiguracyjnymxorg.conf. W sekcji Monitor należy umieścić wpis:

Option "DPMS"

Potem trzeba podać ustawienia interfejsu DPMS (Display PowerManagement Signaling) w sekcji ServerLayout:

# Wygaszanie ekranu po 10 minutach bezczynnościOption "BlankTime" "10"# Wyłączanie ekranu po 20 minutach bezczynnościOption "StandbyTime" "20"# Hibernacja ekranu po upływie 30 minut bezczynnościOption "SuspendTime" "30"# Całkowite odłączenie ekranu po 40 minutach bezczynnościOption "OffTime" "40"

Opcja BlankTime określa czas do wygaszenia ekranu (ale bez wy-gaszania prądożernego podświetlenia), StandbyTime to czas doprzejścia w stan obniżonego poboru energii, SuspendTime określaczas przejścia do trybu, w którym ekran zmniejsza zużycie energiio 95 procent, wreszcie OffTime to czas do kompletnego wyłącze-nia ekranu. Jednostkami czasu są tu minuty. Oczywiście wyga-szanie nie zaoszczędzi ani wata energii, jeśli komputer będziestale używany; prezentowane tu ustawienia odnoszą się zresztąnajbardziej do monitorów kineskopowych. Panele LCD są skon-struowane inaczej i zwykle nie rozróżniają tak szczegółowo trybów


oszczędnościowych — każdy z nich oznacza po prostu wyłącze-nie ekranu.

Środowisko KDE nie zawsze honoruje ustawienia zapisane w plikukonfiguracyjnym xorg.conf, trzeba wtedy poeksperymentowaćz ustawieniami zebranymi na panelu Ekran w Centrum sterowaniaKDE, w kategorii Urządzenia peryferyjne.

Zatrzymywanie dysków twardychKolejnym pożeraczem energii jest pracujący dysk twardy. Zapisy-wanie danych na dysk i odczytywanie ich z dysku wymaga utrzy-mywania talerzy dysku w ruchu na dość wysokich obrotach. Możnatemu jednak częściowo zaradzić.

Do zatrzymania silnika dysku twardego w okresie bezczynnościmożna wykorzystać wspomniany już program cpudyn. Warto wcze-śniej przejrzeć plik konfiguracyjny programu zawierający szereginformacji. Do oszczędzania energii można też zaprząc samodzielnyprogram hdparm, wykorzystywany najczęściej do zwiększania wy-dajności dysków. Poniższe polecenie wymusi zatrzymanie silnikadysku po upływie zadanego okresu bezczynności (w niektórychdystrybucjach program hdparm być może trzeba będzie dopiero za-instalować):

# hdparm -S 120

Polecenie to wymusi zatrzymanie dysku po upływie dziesięciu mi-nut okresu bezczynności (każda jednostka liczby 120 to 5 sekund).W większości dystrybucji program hdparm wykorzystywany jestpodczas rozruchu systemu w celu włączenia kanałów DMA dladysków i innych funkcji zwiększających wydajność. W takim ukła-dzie wystarczy odnaleźć plik przechowujący opcje wywołania pro-gramu (warto poszukać w /etc/rc.d) i uzupełnić go o opcję -S z od-powiednią wartością).


Sukces będzie jednak w najlepszym wypadku jedynie częściowy —po prostu Linux zbyt często odwołuje się do dysków. Z tegowzględu wszyscy, którzy chcieliby przez zatrzymywanie dyskówuzyskać konkretne oszczędności, powinni zapoznać się z nowym„trybem laptopa”. Na początek polecam lekturę artykułu spodadresu http://www.linuxjournal.com/article/7539.

Usypianie laptopaLaptop da się przeważnie wprowadzić w jeden z dwóch trybówoszczędnościowych: tryb uśpienia albo tryb hibernacji. Uśpienieoznacza zatrzymanie dysków twardych, wyłączenie ekranu i od-cięcie zasilania od procesora. Laptop zużywa wtedy energię bate-rii jedynie do odświeżania zawartości pamięci, w której przecieżwciąż znajdują się wszystkie dane.

Zwykle tryb uśpienia wymusza się, zamykając pokrywę laptopa —po kilku sekundach komputer zostaje uśpiony; również kilkasekund potrzebuje na późniejsze wybudzenie. Uśpienie to popu-larniejsza forma ograniczania zużycia energii, a więc silnie pożą-dana również przez użytkowników systemu Linux. Niestety, dlawielu z nich możliwość ta jest niedostępna. Otóż konfiguracja usy-piania i wybudzania komputera tak, aby całość działała stabilnie,to jedno z najtrudniejszych zadań konfiguracyjnych w Linuksie.

Najlepiej poradzić sobie z tym zadaniem, podglądając, jak po-radzili sobie z nim inni użytkownicy. Na stronach WWW wymie-nionych na początku rozdziału można znaleźć setki konfiguracjiprzeznaczonych dla rozmaitych modeli laptopów. Warto więc po-szukać tam odpowiedzi na pytanie, jak skonfigurować swój sprzęt.Nie zawsze da się znaleźć zadowalające rozwiązanie, ale przynajm-niej lektura opisów doświadczeń innych użytkowników pozwolina głębsze zrozumienie tematu i ewentualnie choćby częściowewykorzystanie możliwości laptopa.

Usypianie laptopa | 201

Trudność uśpienia sprowadza się zasadniczo do rozpoznaniaprzez system odpowiedniego zdarzenia zgłaszanego przez pod-system zarządzania energią i zareagowania wykonaniem szeregupoleceń właściwych dla obsługi zdarzenia. W przypadku uśpieniakluczową rolę grają zdarzenia zamknięcia i otwarcia pokrywy lap-topa. Ich obsługa wymaga następujących elementów:

• obsługi interfejsu ACPI w jądrze,

• obsługi danego modelu laptopa wkompilowanej wprost dojądra albo ładowanej w postaci modułu,

• demona zarządzania energią acpid,

• skryptów reagujących na zdarzenia zarządzania energią.

Skrypty acpid są zwykle instalowane w katalogu /etc/acpi/eventsi /etc/acpi/actions. W niektórych dystrybucjach katalogi te zawierająjuż jakieś skrypty. Do obsługi mojego IBM T40 i wielu innychlaptopów należy zaangażować skrypty wymienione w dokumen-cie http://www.thinkwiki.org/wiki/How_to_configure_acpid. Trzeba pa-miętać, aby skrypt „reakcji” (/etc/acpi/actions/sleep.sh) był oznaczonyjako plik wykonywalny. Jeśli omawiana na podanej stronie WWWkonfiguracja nie zadziała, należy kontynuować poszukiwaniaskryptów ACPI odpowiednich dla danego modelu laptopa (naj-lepiej z uwzględnieniem źródeł wymienionych na początku roz-działu).

Tryb uśpienia ma to do siebie, że nawet w najlepszych modelachlaptopów nie zawsze działa stabilnie, a niektóre modele cechująsię wyjątkową niestabilnością. Do najpowszechniej obserwowa-nych problemów należą:

• Odmowa wybudzenia — laptop przestaje reagować na wci-śnięcia jakichkolwiek klawiszy i użytkownik jest zmuszonyodłączyć zasilanie.


• Niemożność przywrócenia ekranu — wymuszająca przeła-dowanie serwera X (Ctrl+Alt+Bacspace). Niekiedy też ekranwygląda dziwacznie aż do momentu przełączenia pulpituwirtualnego albo uruchomienia programu (zdarzenia te wy-muszają odrysowanie ekranu). Aby tego uniknąć, niektóreskrypty usypiania wymuszają uprzednie przejście do kon-soli wirtualnej.

• Niepoprawne działanie karty dźwiękowej bądź sieciowej wy-muszające ponowną, ręczną konfigurację karty. Z tego wzglę-du niektóre skrypty usypiania usuwają z jądra moduły obsłu-gujące te urządzenia, aby potem, przy wybudzaniu, ponowniezaładować je do jądra, wymuszając inicjalizację urządzeń.

• Niepoprawne działanie touchpada — touchpad może prze-stać reagować na puknięcia, zmuszając użytkownika doprzeładowania serwera X.

HibernacjaHibernacja to coś więcej niż tylko głęboki sen. W przypadku hi-bernacji cała zawartość pamięci jest utrwalana na dysku (stądniekiedy hibernacja zwana jest „usypianiem na dysk” — ang.suspend to disk), po czym laptop jest po prostu wyłączany (całko-wicie). Przy wybudzaniu z hibernacji komputer pomija długo-trwały proces rozruchu systemu, przywracając poprzednią za-wartość pamięci z dysku, tym samym wracając do stanu sprzedhibernacji. Cykl hibernacji i wybudzania pozwala na zaoszczędze-nie przynajmniej 20 sekund rozruchu (w przypadku wolniejszychkomputerów czas ten można liczyć w minutach), nie mówiąc jużo braku konieczności ponownego uruchamiania wykorzystywa-nych programów. Na szczęście hibernacja działa w Linuksie znacz-nie lepiej niż usypianie — szkoda tylko, że nie jest tak wygodna.

Obsługa ze strony dystrybucji | 203

Najlepszym chyba sposobem uruchomienia funkcji hibernacjiw Linuksie jest skorzystanie z łaty na jądro i skryptu hibernacjiudostępnianych na stronie WWW http://www.suspend2.net. Należyprzy tym postępować wedle wskazówek podanych na stronie.W skrócie, trzeba:

1. Pobrać pakiet kodu źródłowego jądra w odpowiedniej wersjii zainstalować nań łatę pobraną ze wspomnianej strony.

2. Skompilować jądro z obsługą funkcji Software Suspend 2.Nie należy pomylić jej z Software Suspend, która być możejuż jest wkompilowana w jądro. Po skompilowaniu jądrazainstalować je i przeładować system.

3. Pobrać i zainstalować skrypt hibernacji.

4. Przetestować działanie hibernacji, uprzednio zamykając ser-wer X. Wymaga to zwykle przejścia na konsolę wirtualną(Ctrl+Alt+F1) i wymuszenia przejścia do poziomu rozruchuzakładającego działanie wyłącznie w trybie tekstowym (init3; polecenie to musi wykonać użytkownik root). Jeśli hiber-nacja zadziała, należy powrócić do środowiska X i pono-wić próbę.

Przed przystąpieniem do eksperymentów z hibernacją zalecał-bym wykonanie kopii zapasowej wszystkich danych. Obsługatrybu hibernacji wciąż pozostaje w fazie eksperymentalnej i na-leżałoby sprawdzić jej stabilność na danym modelu komputerabez ryzykowania naruszenia spójności ważnych danych.

Obsługa ze strony dystrybucjiW każdej z dystrybucji, które omawiamy w książce, można liczyćna choćby częściowe przybliżenie użytkownika do wymarzo-nego stanu obsługi laptopa. W żadnej z nich nie należy jednakoczekiwać kompletnej obsługi wszystkich funkcji. Spójrzmy, jak


poszczególne dystrybucje radzą sobie z tym zagadnieniem i jakienarzędzia udostępniają użytkownikowi.

FedoraTo jedna z ważniejszych dystrybucji i dziwi trochę, że domyślnieobsługuje zarządzanie energią jedynie w bardzo małym zakresie.Jądro instalowane w Fedorze obsługuje i ACPI, i APM; konfigu-racja systemu przewiduje też uruchamianie przy rozruchu stosow-nych demonów, ale poza tym zarządzanie energią leży odło-giem — uruchamiany jest jedynie cpuspeed, dławiący procesor.

Brakuje zdarzeń ACPI i skryptów akcji, nie ma obsługi hibernacjiani paneli konfiguracyjnych dla funkcji zarządzania energią. Sło-wem, zaczynamy niemal od zera.

GentooGentoo w typowej instalacji nie posiada żadnych specjalnych ele-mentów konfiguracji, które polepszałyby czas pracy na bateriach.Wynika to z natury tej dystrybucji — tu wszystko robi się same-mu. Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło: brak prede-finiowanych rozwiązań częściowych eliminuje konieczność ichobchodzenia — można więc po prostu skorzystać z ogólnychwskazówek co do uruchamiania funkcji zarządzania energią nalaptopach.

Najlepszą radą, jaką mogę dać użytkownikom Gentoo, jest przej-rzenie stron WWW wymienionych na początku rozdziału w po-szukiwaniu wszelkich publikacji o Gentoo i laptopach. Wartoteż zapoznać się z pozycją dokumentacji Gentoo traktującą wła-śnie o zarządzaniu energią (http://www.gentoo.org/doc/pl/power-ma-nagement-guide.xml). Wedle zamieszczonych tam wskazówek i po-rad znalezionych na forach Gentoo udało mi się w Gentoo skonfi-gurować swojego T40 lepiej niż w jakiejkolwiek innej dystrybucji


(najbliżej tego ideału było Ubuntu). I nie chodzi bynajmniej o ja-kieś szczególne możliwości Gentoo — sukces to zasługa znako-mitej jakości dokumentacji.

MandrivaRównież w Mandrivie próżno szukać centralnego panelu konfi-guracji funkcji zarządzania energią w laptopach. Sama dystrybu-cja jest jednak przygotowana do korzystania z APM i ACPI, posia-da moduły potrzebne do sterowania szybkością pracy procesorai skrypt hibernacji.

Skrypt ten nosi nazwę pmsuspend2 i nadaje się do bezpośredniegouruchomienia przez użytkownika. Kto pokojarzy poszczególnewskazówki, może skojarzyć ten skrypt ze zdarzeniem zamknięciapokrywy albo specjalną kombinacją klawiszy.

SUSEŻadna inna dystrybucja, z jakiej korzystałem, nie może się równaćz SUSE pod względem wygody obsługi laptopa. Jądro zastosowanew dystrybucji obsługuje interfejsy APM i ACPI, a sama dystrybu-cja zawiera własny demon zarządzania energią o nazwie power-save. Pakiet ten obsługuje ACPI, APM, potrafi zatrzymać dyskii zdławić procesor (obsługuje technologie SpeedStep i PowerNow!).Kiedy w systemie działa demon powersave, nie należy urucha-miać dodatkowo demonów acpid, apmd, ospmd czy cpufreqd (cpuspe-ed) — funkcje wszystkich tych programów zostały włączone dopowersave.

Kontrola funkcji charakterystycznych dla laptopów odbywa się zapośrednictwem programu YaST, w kategorii System i podkategoriiZarządzanie energią. Można tam znaleźć zestawy schematów za-silania i skonfigurować zdarzenia ACPI (reakcje na naciśnięcieprzycisku uśpienia albo zasilania, zamknięcia pokrywy), określić


reakcję na zbyt niski poziom baterii i wybrać jeden z trybów usy-piania (usypianie albo hibernacja). Wszystkie te funkcje działajądość sprawnie, z wyjątkiem usypiania (domyślnie zresztą zablo-kowanego). Mimo widocznych wysiłków producentów dystrybucjiobsługa pożądanego trybu uśpienia wciąż sprawia problemyw niektórych modelach laptopów.

UbuntuDystrybucja Ubuntu przypadła mi do gustu między innymi wła-śnie ze względu na uwagę, jaką poświęca się tu rzeczom istotnymdla użytkowników laptopów. Ubuntu nie ma co prawda kom-pletu funkcji i wygodnego panelu konfiguracyjnego, jak SUSE,ale funkcje zarządzania energią zostały tu należycie zagospodaro-wane, do tego dystrybucja zawiera kilka niezłych skryptów ACPI,za pomocą których można uruchomić funkcje usypiania i hibernacji.Oczywiście jądro zastosowane w dystrybucji posiada wszystkiemoduły niezbędne do sterowania dławieniem procesora, a w do-myślnej konfiguracji rozruchowej przewidziane jest uruchamianiedemona powernowd.

Aby umożliwić usypianie laptopa, należy podjąć edycję pliku kon-figuracyjnego /etc/default/acpi-support i usunąć znak komentarza(#) z wiersza # ACPI_SLEEP=true. W tym samym pliku zapisa-nych jest szereg ustawień dodatkowych, wśród których wartoposzperać. Jeśli na przykład niektóre urządzenia nie są ponownieinicjalizowane przy wybudzaniu laptopa (dość typowy objaw),można temu zaradzić, wymuszając w wierszu MODULES usunięciewskazanych modułów jądra przy usypianiu i ponowne ładowanieprzy wybudzaniu. Aby zmiany zapisane w pliku zostały uwzględ-nione, należy ponownie uruchomić demon acpid:

$ sudo /etc/init.d/acpid

Hibernacja jest aktywowana w konfiguracji domyślnej. Specjal-na opcja hibernacji widnieje w oknie dialogowym wylogowania


(Hibernuj komputer). Po przywróceniu zasilania system, wrazz kompletem działających w nim aplikacji, wróci do stanu, w któ-rym znajdował się przed zahibernowaniem.

Użytkownicy Ubuntu, poza stronami WWW wymienionymi wcze-śniej, powinni też zajrzeć na stronę Ubuntu Laptop Wiki (https://wiki.ubuntu.com/HardwareSupportMachinesLaptops). Wielu użytkow-ników Ubuntu dzieli się tu swoimi doświadczeniami w zakresieobsługi laptopów.

Linux Desktop. Leksykon kieszonkowy

Technology

Transcript of Linux Desktop. Leksykon kieszonkowy