Lectio quarta i quinta (lekcja 4. i 5.): czas imperfectum i futurum primi (I) - indicativus; tworzenie strony biernej (passivum) w praes., impf i fut. I..

Indicativus imperfecti activi:Tworzenie: czasowniki I i II kon.: temat czasu teraźniejszego + -ba- + końcówkaczasowniki III i IV kon.: temat czasu teraźniejszego + e -ba- + końcówkaNp.:I kon. oro, orare – prosić, błagaćSg1. ora-ba-m – prosiłem (-am); poprosiłem (-am)2. ora-ba-s3. ora-ba-tPl.1. ora-ba-mus2. ora-ba-tis3. ora-ba-nt

II kon. video, vidēre – widziećSg1. vide-ba-m – widziałem (-am); zobaczyłem (-am)2. vide-ba-s3. vide-ba-tPl.1. vide-ba-mus2. vide-ba-tis3. vide-ba-nt

III kon. scribo, scribĕre – pisaćSg1. scrib-e-ba-m – pisałem (-am); napisałem (-am)2. scrib-e-ba-s3. scrib-e-ba-tPl.1. scrib-e-ba-mus2. scrib-e-ba-tis3. scrib-e-ba-nt

IV kon. custodio, custodire – strzec, pilnowaćSg1. custodi-e-ba-m – strzegłem (-am); ustrzegłem (-am)2. custodi-e-ba-s3. custodi-e-ba-tPl.1. custodi-e-ba-mus2. custodi-e-ba-tis3. custodi-e-ba-nt

Sum, esse tworzy kolejno formy: er-a-m, er-a-s, er-a-t, er-a-mus, er-a-tis, er-a-nt.

Indicativus futuri (I) activi:Tworzenie: czasowniki I i II kon.: temat czasu teraźniejszego + -b- + końcówka (w większości osób poprzedzona spójką – taką samą, jaka występowała w czasie teraźniejszym III koniugacji!)czasowniki III i IV kon.: temat czasu teraźniejszego + a (w 1 osobie sg) lub e (w pozostałych osobach)+ końcówkaNp.:I kon. oro, orare – prosić, błagaćSg1. ora-b-o – będę prosić; poproszę2. ora-b-i-s3. ora-b-i-tPl.

1. ora-b-ĭ-mus2. ora-b-ĭ-tis3. ora-b-u-nt

II kon. video, vidēre – widziećSg1. vide-b-o – będę widzieć; zobaczę2. vide-b-i-s3. vide-b-i-tPl.1. vide-b- ĭ -mus2. vide-b- ĭ -tis3. vide-b-u-nt

III kon. scribo, scribĕre – pisaćSg1. scrib-a-m – będę pisać; napiszę2. scrib-e-s3. scrib-e-tPl.1. scrib-e-mus2. scrib-e-tis3. scrib-e-nt

IV kon. custodio, custodire – strzec, pilnowaćSg1. custodi-a-m – będę strzec; ustrzegę2. custodi-e-s3. custodi-e-tPl.1. custodi-e-mus2. custodi-e-tis3. custodi-e-nt

Sum, esse tworzy kolejno formy: er-o, er-i-s, er-i-t, er-ĭ-mus, er-ĭ-tis, er-u-nt.

Strona bierna. Indicativus praesentis, imperfecti, future I passivi:Tworzenie form biernych w praesens, imperfectum, futurum I: forma czynna od biernej różni się w tych 3 czasach tylko końcówką.

Activum (strona czynna) - końcówka Passiivum (strona bierna) - końcówkasg1. -o -m2. -s (jeśli potrzebna jest spójka, to jest to i)3. -tpl.1. -mus2. -tis3. -nt

Np. duco, ducĕre – prowadzić (III kon.)Ind. praes. act.Sg1. duc-o – prowadzę2. duc-i-s3. duc-i-tPl.1. duc-i-mus2. duc-i-tis3. duc-u-nt

Ind. impf act.Sg1. duc-e-ba-m – prowadziłem (-am); poprowadziłem (-am)

sg1. -or -r2. -ris (jeśli potrzebna jest spójka, to jest to e)3. -turpl.1. -mur2. -mĭni3. -ntur

Np. duco, ducĕre – prowadzić Ind. praes. pass.Sg1. duc-or – jestem prowadzony; prowadzą mnie2. duc-ĕ-ris3. duc-i-turPl.1. duc-i-mur2. duc-i-mini3. duc-u-ntur

Ind. impf pass.Sg1. duc-e-ba-r – byłem prowadzony; poprowadzono mnie

2. duc-e-ba-s3. duc-e-ba-tPl.1. duc-e-ba-mus2. duc-e-ba-tis3. duc-e-ba-nt

Ind. fut. I act.Sg1. duc-a-m – będę prowadzić; poprowadzę2. duc-e-s3. duc-e-tPl.1. duc-e-mus2. duc-e-tis3. duc-e-nt

2. duc-e-ba-ris3. duc-e-ba-turPl.1. duc-e-ba-mur2. duc-e-ba-mini3. duc-e-ba-ntur

Ind. fut. I pass.Sg1. duc-a-r – będę prowadzony; poprowadzą mnie2. duc-ē-ris3. duc-e-turPl.1. duc-e-mur2. duc-e-mini3. duc-e-ntur

Ćwiczenia1. Przetłumacz: timebamus, delebat, veniebatis, erant, laudabam, pugnabas.2. Formy z ćwiczenia 1. utwórz w czasie futurum I.3. Formy z ćwiczenia 1. i formy utworzone w ćwiczeniu 2. zamień na bierne.4. Przetłumacz zdania, czasowniki w nawiasach podaj w odpowiednim czasie, osobie i liczbie:a. Hodie Titus in scholam (properare).b. Heri tu in bibliotheca (legĕre).c. Cras vos in theatro claras fabulas (videre). 5. Przetłumacz i zamień na stronęa. bierną

Tu tuos libros legis.Romani signum tubā ad pugnam dabant.Discipula historiam Poloniae cognoscet.

Uwaga: Odpowiednikiem polskiego przyimka przez (używanego w stronie biernej do wyrażenia wykonawcy czynności) jest w łacinie przyimek a (przed wyrazem zaczynającym się od spółgłoski) lub ab (przed wyrazem zaczynającym się od samogłoski). Łączy się on z abl.b. czynną

Vos a vestra magistra laudamini.Multa aedificia et monumenta ab antiquis Romanis struebantur.Statua Dianae a puellis et feminis rosis ornabitur.

ZAIMKI OSOBOWE I ZWROTNY dla 3. osoby

N.G.

D.Acc.Abl.

ego – jamei

mihimeme (mecum=ze mną)

tu – tytui

tibitete (tecum=z tobą)

-sui

sibisese (secum=z sobą)

nos – mynostri=nas; nostrum=z nasnobisnosnobis (nobiscum=z nami)

vos – wyvestri=was; vestrum=z wasvobisvosvobis (vobiscum=z wami)