Lato, ach to ty!

nr 3, lipiec 2013 (42)

ISSN 1642-2457kwartalnik

fot.

xxxx

x

Wspaniale by było, gdyby lato trwało cały rok! Ale skoro tak nie jest, to będziemy cieszyć się każdą słoneczną chwilą, którą przynosi nam ta kolorowa i ciepła pora roku. Jak zwykle zachęcamy Państwa do aktywnego spędzania czasu – spacerów, wypraw do lasu oraz gimnastyki na świeżym powietrzu. Nie zapominajcie o tym, że organizm potrzebuje letnich miesięcy, by zregenerować siły i odbudować zasoby energii, by le-piej funkcjonować w chłodne dni. Korzystajcie więc ze słońca i ciepła.

My także chcemy przynieść jasne chwile do Waszych domów. Dlatego publikujemy kolejne rozmowy z bohaterami naszego programu „Wielkie Powroty”. Pisaliśmy już wcześniej, że każda z historii, które od Państwa otrzymaliśmy jest warta tego, byśmy wszyscy czerpali z niej siłę i pociechę. Zachęcamy do lektury.

Jesteśmy bardzo szczęśliwi, gdyż otrzymaliśmy od Państwa wypełnione ankiety. Wyniki drukujemy w dziale Doniesienia, a tymczasem chcemy się pochwalić tym, że „Nasza troska” jest dla Państwa pismem ważnym i przydatnym. Większość z Was korzysta z porad, które prezentujemy na naszych łamach i stosuje się do zaleceń z za-kresu pielęgnacji stomii i dietetyki. Dziękujemy za ankiety i za dobre opinie o piśmie. Informacje, które zebraliśmy z ankiet, posłużą nam do tego, by jeszcze bardziej do-stosować magazyn do Państwa potrzeb i upodobań. Będziemy go stale ulepszać i uzupełniać, aby nadal był dla Was źródłem wiedzy i mądrych porad.

Z serdecznymi pozdrowieniami,

Rozmowa ze Stanisławą Leoniuk

Nowoczesny i wygodny opatrunek na codzienne

rany

Wybieramy zdrowe pieczywo (cz.I)

Pielęgnacja stomii w pytaniach

i odpowiedziach (cz.xVII)

Rak jelita grubego: leczenie i kontrola (cz.II)

Aqua aerobik – czyli przyjemna gimnastyka

w wodzie

Sukienka najlepszą przyjaciółką kobiety

Krzyżówka z nagrodami

Listy od Czytelników

W tym numerze m.in.:

te wspaniałe łabędzie wykonane z papieru otrzymaliśmy od pana Andrzeja Górskiego z Radłowa. Z radością prezentujemy je na naszej

okładce i zachęcamy Państwa do artystycznej twórczości.

Spis treściDoniesienia ................................................. 2

Doniesienia naukowe ................................. 4

Produkty ConvaTec – Opatrunki Duo Derm ..8

Rozmowa ze Stanisławą Leoniuk, która znalazła w sobie siłę, by żyć i realizować swoje pasje .............................10

Dietetyk radzi – Wybieramy zdrowe pieczywo (cz.I) .......................................... 12

Pielęgnacja stomii w pytaniach i odpowiedziach (cz.XVII)...........................14

Kącik medyczny – Rak jelita grubego – leczenie i kontrola (cz.II) ..........................16

Bądźmy sprawni – Aqua aerobik, czyli przyjemna gimnastyka w wodzie ............. 20

Szafa stomika – Sukienka najlepszą przyjaciółką kobiety .................................. 22

Rozrywka – Krzyżówka ............................ 24

Listy od Czytelników ................................. 26

Informacje ................................................ 28

Doniesienia

Kwartalnik „Na sza Tro ska”Bez płat ny ma ga zyn dla osób ze sto mią.

Ukazuje się od kwietnia 2001 r.

Wy daw caConvaTec Polska Sp. z o.o.

al. Armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa tel. (22) 579 66 50, faks (22) 579 66 44

e-mail: dzial.pomocy@convatec.pl bezpłatna infolinia: 800 120 093

www.convatec.pl

Re daktor naczelne Justyna Chróścicka, Barbara Szulecka

Re daktor prowadząca Anna Lewicka-Pawlak

Re dak cja Lidia Butowska, Anna Traczewska, lek.med. Marcin Pustkowski, Bożena Klukowska, Agata Gaździńska

Korekta Agata Piekarczyk

Adres redakcji ConvaTec Polska Sp. z o.o.

al. Armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa

Prenumerata Bezpłatną pre nu me ra tę można za ma wiać,

przesyłając na adres redakcji wypełniony kupon znajdujący się wewnątrz numeru.

Opra co wa nie graficznePiotr Kluczykowski, PageBox

Opra co wa nie redakcyjneWydawnictwo Kwadryga Sp. z o.o.

ul. Instalatorów 7b, 02-237 Warszawa

Copyrights © Copyright by ConvaTec Polska Sp. z o.o. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji

nie może być reprodukowana ani przedrukowywana bez pisemnej zgody ConvaTec Polska Sp. z o.o.

Ankieta dla Czytelników – przedstawiamy wyniki

Wraz z poprzednim numerem otrzymali od nas Państwo specjalną ankietę. Chcieliśmy dowiedzieć się, czy „Nasza Troska” spełnia Państwa oczekiwania, czy pismo jest dla Pań-stwa przydatne i czy stanowi pomoc w codziennym życiu. Poprosiliśmy również o rady, jak dalej ulepszać nasze pismo, aby stało się jeszcze bardziej ciekawe. Otrzymaliśmy 2403 odpowiedzi. Za wszystkie bardzo dziękujemy!

Analiza odpowiedzi, które nadesłali Państwo do redakcji, utwierdziła nas w przekona-niu, że z niecierpliwością czekają Państwo na kolejne numery „Naszej Troski” i że są one dla Was ważnym źródłem informacji. Bardzo cieszymy się, że pismo, które dla Państwa przygotowujemy, cieszy się tak ogromnym zainteresowaniem oraz że darzą nas Państwo tak wielkim zaufaniem. A oto wyniki naszej ankiety, mamy nadzieję, że będą dla Pań-stwa interesujące.

Wśród Czytelników, którzy wysłali do nas wypełnioną ankietę, jest mniej więcej połowa kobiet i połowa mężczyzn. Większość z Państwa, bo aż ponad 70% to pacjenci z kolostomią.

Aż 90% Czytelników, którzy przysłali ankietę, korzysta z porad opisywanych na łamach kwartalnika „Nasza Troska” (rys. 1). Szczególnie cenione są porady praktyczne, dzięki któ-rym mogą Państwo rozwiązać swoje problemy zdrowotne i związane z codziennym funk-cjonowaniem.

Z ankiet dowiedzieliśmy się także, że oprócz „Naszej Troski”, głównym źródłem informacji na temat stomii i jej pielęgnacji są sklepy medyczne, pielęgniarki stomijne i lekarze. Dużym zainteresowaniem z Państwa strony cieszy się możliwość kontaktu z naszym Działem Pomocy przez bezpłatną infolinię. Wśród pozostałych tematów, które Państwa najbardziej interesują w czołówce znalazły się:

1. pielęgnacja stomii, 2. nowe produkty, 3. dietetyk radzi,4. refundacja,

Nowe sklepy medyczne w województwach śląskim, wielkopolskim i lubelskim

Informujemy, że w województwach śląskim i pomorskim zostały uruchomione nowe sklepy medyczne, które oferują sprzęt stomijny firmy ConvaTec. Oto ich adresy:

Sklep medyczny ABC-CHOREGO S.C, ul. 11 Listopada 4, 42-100 Kłobuck, tel. 600 023 202 Sklep medyczny „Nasze Zdrowie”, ul. Partyzancka 25/2, 63-400 Ostrów Wielkopolski

tel. (62) 730 09 25, 693169633 Sklep med-rehab. „Promed”, ul. Szpitalna 10, 64-300 Nowy Tomyśl, tel. 661 244 135 Sklep medyczny MEDICUS, ul. Biernackiego 12/9, 20-089 Lublin, tel./fax (81) 748 38 77

Rys. 1 : Wykres ilustruje strukturę odpowiedzi na pytanie: „Jak często korzysta Pan/Pani z porad za-wartych w „Naszej Trosce”?

3

Imię: Nazwisko:

Ulica:

Kod pocztowy: Miejscowość:

Data:

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez firmę ConvaTec Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, al. Armii Ludowej 26, w celach badania poziomu satysfakcji, wysyłania do mnie korespondencji (zawierającej m.in. materiały edukacyjne, zaproszenia na spotkania, informacje na temat nowych produktów, informacje na temat refundacji oraz ankiety), przesyłania informacji handlowych na adres mojej poczty elektronicznej, kontaktów telefonicznych, a także dla potrzeb wewnętrznych analiz statystycznych firmy. Jestem świadomy/a dobrowolności podania danych osobowych, a także przysługującego mi prawa dostępu do nich oraz ich poprawiania.

Nr domu: Nr lokalu:

TAK, PROSZĘ O BEZPŁATNE PRZESYŁANIE MI KOLEJNYCH EGZEMPLARZY MAGAZYNU

Telefon z numerem kierunkowym: Czytelny podpis:

Jeżeli chce Pan/Pani systematycznie otrzymywać bezpłatne egzemplarze magazynu „Nasza Troska”, uprzejmie prosimy o czytelne wypełnienie kuponu drukowanymi literami oraz odesłanie go na adres: ConvaTec Polska Sp. z o.o., al. Armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa.

Nr 3, 2013 (42)

Rys. 2 : Wykres przedstawia procent osób zadowolonych z ilości sprzętu przysługującego w ramach limitu.

W naszej ankiecie znalazło się także pytanie o sprzęt stomijny i li-mity w ramach refundacji: „Czy ilość refundowanego sprzętu stomij-nego jest wystarczająca?”

Niestety, aż 45% osób ankietowanych wskazało, że ilość sprzętu otrzymywanego w ramach refundacji jest niewystarczająca do nor-malnego funkcjonowania.

Przyglądając się szczegółowo Państwa odpowiedziom na to pyta-nie, zauważyliśmy jednak znaczące różnice pomiędzy użytkownikami produktów poszczególnych firm.

Wśród osób, które stosują sprzęt tylko jednego producenta, aż 56% respondentów używających produktów ConvaTec jest zadowolonych z ilości sprzętu w ramach limitu. (rys. 2).

Tych z Państwa, któ rzy nie są jeszcze naszymi prenumeratorami, a chcie li by systematycznie otrzy my wać ko lej ne nu me ry „Na szej Tro ski”, pro si my o czy tel ne wypełnienie zamieszczonego poniżej ku po nu i ode sła nie go na ad res:

ConvaTec Pol ska Sp. z o.o., al. Armii Ludowej 26, 00-609 War sza wa.Tym z Państwa, któ rzy już wcześniej odesłali do nas wypełniony kupon prenumeraty „Naszej Troski” i re gu lar nie otrzy mują kwar tal nik do domu, ży czy my miłej lek tu ry i pro si my o nie prze syłanie ko lej nych ku po nów.

Dla nas, redaktorów „Naszej Troski”, ale mamy nadzieję, że także dla Państwa, te wyniki są bardzo ciekawą informacją. Cieszy nas przede wszystkim to, że pismo, które dla Państwa przygotowujemy, spotyka się z tak gorącym odbiorem i że jest cenne ze względu na swą war-tość informacyjną i poradniczą. Obiecujemy, że będziemy je nadal roz-wijać i proponować Państwu nowe, ciekawe rubryki i coraz bardziej przydatne artykuły.

Natomiast Państwa nadal prosimy o aktywne współtworzenie „Na-szej Troski”. Czekamy na listy, uwagi i opinie, które sukcesywnie bę-dziemy publikować na łamach naszego czasopisma.

4

Doniesienia naukowe

Przed kleszczami można się ochronić

Kleszcze przenoszą groźne choroby. W Polsce najgroźniejsze są dwie: odkleszczowe zapalenie mózgu (KZM) wywoływane przez wirusy z rodziny flawawirusów oraz borelioza wywoływa-na przez bakterie należące do krętków. Skutecznym sposobem ochrony przed KZM są szczepienia. Dostępne są dwie skuteczne i bezpieczne szczepionki, które można stosować już u dzie-ci od 2. roku życia. W standardowym schemacie drugą daw-kę szczepionki podaje się po 1-3 miesiącach od pierwszej, a trzecią dawkę po roku.

Niestety, nie mamy sposobu, by uchronić się przed borelio-zą. Najlepszą metodą jest więc szczelne ubieranie się i spraw-dzanie skóry po każdym powrocie ze spaceru po łąkach i lesie.

Gdy znajdziemy kleszcza, trzeba go usunąć. Najlepiej przy pomocy pęsety lub tzw. kleszczołapki złapać pasożyta przy samej skórze i zdecydowanym ruchem wyciągnąć, nie wy-kręcając w jedną lub drugą stronę, by go nie uszkodzić. Ran-kę trzeba obserwować. Gdy pojawi się okrągłe zaczerwienie-nie, które się rozszerza, czyli tzw. rumień wędrujący, należy natychmiast udać się do lekarza, bo może to być oznaką boreliozy. Ponieważ rumień nie występuje u wszystkich osób zakażonych krętkami, warto też zwracać uwagę na takie objawy jak: ogólne rozbicie, bóle mięśni, głowy, go-rączka lub stan podgorączkowy czy senność. Boreliozę leczy się antybiotykami.

KZM – garść informacjiKZM może przenosić każda postać rozwojowa kleszcza zakażonego wirusami wywołującymi chorobę. U części osób infekcja może przebiegać bezob-

jawowo. U pozostałych, po 7-10 dniach pojawiają się objawy grypopodobne: wysoka temperatura, bóle mięśni i stawów, bóle głowy. Mniej więcej u jednej trzeciej tych pacjentów po kilku dniach lepszego samopoczucia choroba uderza po raz drugi. Jest to druga faza KZM. Tym razem objawy są znacznie silniejsze i poważniejsze: bardzo wysoka gorączka, bardzo silny ból głowy, światłowstręt, nudności, wymioty, zaburzenia świadomości, a u niektórych pacjentów drgawki i utrata przytomności. Jeśli dojdzie do zapalenia mózgu, rdzenia kręgowego lub móżdżku, to znacznie rośnie ryzyko poważnych powikłań i zgo-nu. W Polsce śmiertelność z powodu KZM szacuje się na 1-2 proc. Nawet jeśli pacjent przeżyje, choroba może pozostawić trwały ślad w posta-ci zaniku mięśni, bólów głowy, zaburzeń równowagi, pogorszenia funkcji poznawczych (problemy z zapamiętywaniem), a nawet zmian oso-bowości. KZM leczy się tylko objawowo.

foT.

iNG

iMaG

e

Jedynie 200 tys. Polaków leczy się z powodu osteoporozy. Chorują 3 mln!

Jedynie 200 tys. Polaków leczy się z powodu osteoporozy, choć choruje na nią 3 mln osób, a 8 mln jest nią zagrożonych. Na temat osteopo-rozy debatowano podczas europejskiego kongresu, który niedawno odbywał się w Rzymie. osteoporoza zwykle zaczyna się rozwijać u osób w wieku 50-60 lat na długo zanim spowoduje grożące złamaniami osłabienie kości (zmniejszenie masy kostnej i upośledzenie mikroarchitektu-ry tkanki kostnej). Trwa to zwykle 10-12 lat, głównie u kobiet po menopauzie, u których choroba ta objawia się szybciej niż u mężczyzn.

Skuteczną metodą diagnostyczną wykrywania osteoporozy jest densytometria techniką DeXa (Dual energy X-ray absorptiometry) bada-jąca gęstość mineralną tkanki kostnej. Pozwala ona w 70%. przypadków przewidzieć, komu grożą złamania kręgów kręgosłupa, nadgarst-ka, kości przedramienia czy szyjki kości udowej. Jak widać, stosowana od 15 lat densytometria zapewnia większą skuteczność diagnostycz-ną niż inne powszechnie wykorzystywane badania kontrolne. Przykładowo, nadciśnienie tętnicze krwi w 50% jest skorelowane z ryzykiem

udaru mózgu. Natomiast podwyższony we krwi poziom cholesterolu występuje jedynie u 30% osób, u których doszło do zawału serca.

U każdej osoby można ocenić ryzyko złamania kości nawet z 10-letnim wyprzedzeniem. Umożliwia to metoda fRaX, która, poza badaniem densytometrycznym szyjki kości udo-wej, uwzględnia inne czynniki ryzyka, takie jak wiek i płeć, niską masę ciała (wskaźnik BMi poniżej 20), złamania kości udowej u rodziców oraz przebyte złamania po 50. roku życia. Taką prognozę ryzyka powstania złamań można samemu przeprowadzić za pośrednictwem internetu, gdzie pod hasłem „fRaX” dostępna jest również wersja oprogramowania w ję-zyku polskim. Do tabeli należy wpisać swój wiek, wagę i wysokość oraz odpowiedzieć na kilka pytań związanych z przebytymi chorobami i trybem życia, np. musimy zadeklarować czy palimy papierosy i spożywamy alkohol. Wynik podany jest jako procentowe prawdo-podobieństwo wystąpienia złamań w najbliższych 10 latach.fo

T. ac

eDie

TS.c

oM

kość zdrowa kość z osteoporozą

Eksperci: chemioterapia doustna zwiększa komfort leczenia pacjentów

chorzy na raka jelita grubego mogą być leczeni chemioterapią doustną, co zwiększa komfort ich życia. Również koszty tej terapii są mniejsze. W Polsce jest ona jednak stoso-wana za rzadko, mimo że jest w pełni refundowana – oceniają eksperci.

chemioterapia doustna raka jelita grubego jest dostępna w Polsce już od ponad 10 lat. „obecnie nie ma problemu z finansowaniem tej terapii przez Narodowy fundusz Zdrowia” – zaznaczyła dr agnieszka Jagiełło-Gruszfeld z centrum onkologii-instytutu im. Marii Skło-dowskiej-curie w Warszawie.

Z punktu widzenia lekarza, możliwość leczenia doustnego jest cenną opcją terapii. „Moim zdaniem, stosowanie terapii doustnej znacznie poprawia komfort leczenia chore-go, zmniejszając konieczność hospitalizacji. Niewątpliwie również koszty leczenia doust-nego są mniejsze, co w dobie ciągłych trudności z finansowaniem procedur leczniczych ma w naszym kraju niemałe znaczenie” – wyjaśniła specjalistka. Dzieje się tak, gdyż pa-cjenci mogą przyjmować lek w domu, przez co spędzają na wizytach u lekarza i w szpitalu nawet o 85% mniej czasu. Poza tym, nie wymagają stosowania urządzeń do przetoczeń, dodatkowych leków osłonowych oraz nadzoru medycznego w trakcie wlewu dożylnego.

5

Cukrzyca monogenowa pod kontrolą

cukrzycę monogenową, która występuje u 5% diabetyków, można niekiedy leczyć ła-twiej niż cukrzycę typową – czasem nawet odstawiając insulinę. Zespołowi badaczy z Ło-dzi udało się już zidentyfikować największą na świecie grupę dzieci z tą odmianą choroby i przeprowadzić ciekawe badania.

o polskich badaniach nad cukrzycą monogenową opowiada dr Wojciech fendler z Kliniki Pediatrii, onkologii, Hematologii i Diabetologii UM w Łodzi. Naukowiec był jednym z dwóch wyróżnionych w tym roku stypendystów programu STaRT fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

„cukrzyca monogenowa to forma cukrzycy, w której chorobę powoduje bardzo konkret-ny defekt genetyczny. W Polsce mamy ok. 2,5 mln ludzi z cukrzycą. Z tego ok. 5% to lu-dzie, u których cukrzyca nie powstała dlatego, że są insulinooporni czy dlatego, że prowadzą zły tryb życia, tylko dlatego, że mają konkretny defekt genetyczny” – wyjaśnia naukowiec.

Jeśli zidentyfikuje się defekt genetyczny, który powoduje cukrzycę, można chorobę opty-malnie leczyć, przewidywać ewentualne pojawienie się jej u dzieci osób chorych, łatwiej mo-nitorować jej przebieg. W części przypadków cukrzycy monogenowej można nawet zaprze-stać terapii insulinowej. W niektórych przypadkach można np. zmienić ją na leki doustne. Pa-cjenci na tym zyskują – terapia jest łagodniejsza i może potencjalnie dawać różnego rodzaju korzyści poza cukrzycą, a przy okazji, jest znacznie tańsza zarówno dla pacjenta, jak i dla NfZ.

foT.

iNG

iMaG

e

foT.

RoSl

iNya

KWaR

ioW

e.NeT

Rybki pomogą polskim badaczom w odkryciu tajników ludzkich chorób

Międzynarodowy instytut Biologii Mole-kularnej i Komórkowej w Warszawie rozpo-czyna pierwszą w kraju hodowlę ryb z gatun-ku danio pręgowany do celów badawczych.

Naukowcy z MiBMiK we współpracy z partnerami zagranicznymi będą obserwować u tych ryb proces powstawania nowotwo-rów, degenerację układu nerwowego, sta-rzenie się i choroby wywołane zaburzenia-mi w mitochondriach.

Działania MiBMiK są realizowane w ra-mach rozpoczynającego się właśnie projektu fishMed, finansowanego ze środków Komisji europejskiej oraz Ministerstwa Nauki i Szkol-nictwa Wyższego.

„Badania na tych rybach umożliwiają szyb-sze i tańsze przeprowadzenia pewnych ana-liz, które mogą nam pomóc w zrozumieniu mechanizmów powstawania niektórych cho-rób ludzkich. Jedną z cech tych rybek jest to, że na wczesnych etapach rozwoju są całko-wicie przezroczyste w związku z tym możemy obserwować komórki, które się dzielą i prze-mieszczają w czasie rozwoju” – wyjaśnił dy-rektor MiBMiK i kierownik projektu fishMed, prof. Jacek Kuźnicki. Dodał, że dzięki temu na organizmie rybki można przeprowadzić badania, których nie udałoby się przepro-wadzić na ssakach.

Danio pręgowany – obok muszek owoco-wych, myszy laboratoryjnych i szczurów – jest organizmem modelowym używanym w na-uce światowej od lat. Jak wyjaśnił prof. Kuź-nicki, w instytucie powstało pierwsze na tak wielką skalę w Polsce licencjonowane labo-ratorium przystosowane do hodowli i pro-wadzenia badania z użyciem tych ryb. Na-ukowcy liczą na szybkie efekty swoich analiz.

Na P

oDS

TaW

ie P

aP N

aUKa

W P

olS

ce o

PRac

. aN

Na l

eWic

Ka-P

aWla

K

Doniesienia

6

Naukowcy „udoskonalili” kurze jaja – będą wykorzystywane w produkcji suplementów diety

Nowej generacji jaja – wzbogacone m.in. o witaminy i kwasy tłuszczowe omega 3 – uzyskali wrocławscy naukowcy. Powstały z nich preparaty, które po przetestowaniu, bę-dzie można wykorzystać jako suplementy diety np. w leczeniu nadciśnienia.

„W jaju są wszystkie składniki niezbędne do wytworzenia życia. Jest ono tak doskona-łym produktem, że po odpowiedniej obróbce technologicznej można z niego otrzymać substancje niezbędne w prewencji chorób cywilizacyjnych” – powiedział, koordynujący prace naukowców, prof. Tadeusz Trziszka z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Nad stworzeniem jaj doskonałych jako surowca do wytwarzania suplementów diety i nad wypracowaniem technologii pozyskiwania z nich cennych składników od 2009 roku pracowało ponad 230 osób.

Znoszące doskonałe jaja kury i przepiórki karmiono m.in. substancjami pochodzący-mi z alg. Musiały mieć też odpowiednie warunki środowiskowe. „W produkcji nie mogło być żadnej pomyłki, bo każda mogła odbić się na jakości jaj” – podkreślił prof. Trziszka.

Nowe jaja, w porównaniu z tymi już dostępnymi na rynku, wzbogacono o bioaktywne substancje, w tym witaminy oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe – zwłaszcza DHa, który wpływa na właściwe funkcjonowanie mózgu, serca i układu krążenia.

co takiego naukowcy uzyskali ze wzbogaconego jaja? „Różnego rodzaju preparaty, w tym fosfolipidy wpływające na funkcjonowanie serca i mózgu. Substancje te będzie można później wykorzystać w produkcji suplementów diety” – wyjaśnił prof. Trziszka.

Badania wykazały, że te specjalne jajka wpływają pozytywnie na proces regeneracji organizmu i mają działanie prewencyjne wobec wielu chorób. Można je stosować m.in. w leczeniu nadciśnienia, terapii schorzeń centralnego układu nerwowego, w tym choro-by alzheimera, a także depresji, miażdżycy i osteoporozy. oddzielną grupę preparatów biomedycznych stanowią substancje przeznaczone do dalszych badań klinicznych i za-stosowania w produkcji leków przeciwnowotworowych, paradontozie oraz zapobiega-jących chorobom dermatologicznym.

czym nowe suplementy będą się różniły od innych? Do tej pory na rynku nie było prepa-ratu zawierającego fosfolipidy pochodzenia zwierzęcego. „Dostępne na rynku suplementy diety są z reguły pochodzenia roślinnego. My chcemy rozszerzyć ten rynek wzbogacając go o produkty pochodzenia zwierzęcego” – powiedział prof. Trziszka.

„Według naszych badań działanie odzwierzęcych fosfolipidów jest korzystniejsze w leczeniu różnych chorób” – przekonywał podczas niedawnej konferencji prasowej prof. andrzej Szuba z Wrocławskiego Uniwersytetu Medycznego,

Prof. Trziszka zaznaczył także, że jajka zawierają bardzo dużą ilość składników, które możemy wykorzystać jako naturalne komponenty w suplementach diety. „W takiej ilo-ści nie występują one w żadnej roślinie czy ziołach” – dodał. W dodatku – jak podkreślił – choć można już znaleźć inne produkty odzwierzęce, np. mleczka pszczele czy wyciągi z miodu, to do tej pory na rynku nie było żadnych suplementów diety na bazie jaj.

Preparaty muszą przejść jeszcze szereg testów. „Konieczne są badania na ludziach. obie-cujące wyniki jeśli chodzi np. o leczenie nadciśnienia dały już testy na zwierzętach” – mówił

prof. Szuba. Przypomniał, że wprowa-dzanie na rynek suplementu diety trwa co najmniej dwa lata, a leku – nawet 10 lat. Zawierające fosfolipidy prepara-ty mają być produkowane na specjal-nej linii technologicznej we Wrocław-skim Parku Technologicznym.

Badania współfinansowane ze środ-ków Unii europejskiej prowadzono w ramach konsorcjum Uniwersyte-tu Przyrodniczego we Wrocławiu i Uniwersytetu Medycznego we Wro-cławiu.fo

T. iN

GiM

aGe

Medycyna przez Internet

Z wielu badań wynika, że coraz częściej korzystamy z internetu jako naszego „leka-rza pierwszego kontaktu”. Jednak specjaliści podkreślają, że informacje medyczne w sieci są często niesprawdzone lub mają charak-ter komercyjny i należy je traktować z dużą ostrożnością.

Podczas krakowskiego spotkania lekarzy polonijnych oraz krajowych specjalistów dys-kutowano m.in. o wiarygodności i użyteczności informacji internetowych z dziedziny medycznej. Głos zabrali lekarze oraz inni przedstawiciele branży medycznej, w tym osoby prowadzące portale o tej tematyce.

lekarze zaznaczają, że problemem jest to, że wiele stron internetowych, nawet te, któ-re wyszukiwarki wyrzucają jako pierwsze, po-daje nierzetelne lub nieścisłe dane. ich zda-niem wynika to często z tego, że są to por-tale finansowane przez firmy farmaceutycz-ne, które chcą przede wszystkim sprzedać swoje specyfiki.

W ostatnich latach coraz popularniejsze stają się internetowe rankingi lekarzy. część z nich jest oparta na ocenie dyplomów i kwalifikacji lekarza, inne – głównie na opiniach pacjentów.

Problemy z rankingami drugiego typu wynikają przede wszystkim z tego, że oceny pacjentów są na ogół anonimowe – a to ob-niża ich wiarygodność. Po drugie – szacunki mówią, że mniej niż 5% pacjentów zamiesz-cza swoje opinie w internecie, a zatem rankin-gi te trudno uznać za reprezentatywne. Mimo rozwoju techniki na ogół bardziej miarodajną oceną lekarzy niż rankingi internetowe pozo-stają opinie pacjentów przekazywane trady-cyjną „pocztą pantoflową”.

foT.

iNG

iMaG

e

7

Wystarczy dmuchnąć, by wykryć cukrzycę

Przypomina zwykły alkomat, ale zamiast mierzyć zawartość alkoholu w wydychanym po-wietrzu, pomaga określić poziom acetonu i zdiagnozować cukrzycę. Urządzenie opracowa-ne przez inż. artura Rydosza z akademii Górniczo-Hutniczej jest proste w obsłudze: wy-starczy dmuchnąć w niewielki ustnik by poznać poziom cukru we krwi.

Wydychane przez człowieka powietrze zawiera około 500 różnych związków, ale istotne w badaniu są cztery z nich. Najważniejszym jest aceton, bo jego zwiększony poziom może wskazywać na cukrzycę pacjenta. – Gdy wiemy, ile jest alkoholu w wydychanym powietrzu, to wiemy też, ile jest go we krwi. Podobna korelacja zachodzi w przypadku wydychanego acetonu – informuje inż. Rydosz. Dzięki urządzeniu będzie można więc diagnozować cu-krzycę lub po prostu sprawdzać, czy pacjent nie ma podwyższonego poziomu cukru we krwi.

Niewidomi będą mogli odzyskać wzrok?

Naukowcy pochwalili się przełomowymi wynikami leczenia ślepoty u myszy. Gryzonie, które uczestniczyły w testach, częściowo odzyska-ły wzrok. Wyniki badań na zwierzętach dają spore nadzieje na wyle-czenie niewidomych ludzi.

Jak donosi tygodnik amerykańskiej akademii Nauk („Proceedings of the National academy of Sciences”), eksperci z oksfordu leczy-li myszy, które nie miały w oczach żadnych fotoreceptorów i nie roz-różniały światła od ciemności. Naukowcy wszczepili im specjalne ko-mórki, które po dwóch tygodniach utworzyły siatkówkę, czyli wrażli-wą na bodźce wzrokowe część oka. Potem, badając reakcje myszy na światło oraz aktywność mózgu, badacze wykazali, że zwierzęta czę-ściowo odzyskały wzrok. Nie jest jasne, jak dobre było ich widzenie, ale zdaniem autorów badań jest to dowód, że przeszczep komórek może okazać się skuteczną metodą leczenia u ludzi ślepoty wynikają-cej np. z tzw. zwyrodnienia plamki żółtej.

foT.

faRM

acJa

PRa

KTyc

ZNa

foT.

iNG

iMaG

e

foT.

iNG

iMaG

e

Po udarze komórki macierzyste

obiecujące efekty w leczeniu skutków udaru mózgu komór-kami macierzystymi uzyskali szkoccy lekarze. Brytyjscy naukow-cy, którzy prowadzili badania, twierdzą, że u wszystkich pacjen-tów uzyskano jakąś poprawę stanu zdrowia. U jednych była ona „niewielka”, ale u innych już „umiarkowana”. Zdaniem uczonych uzyskane wyniki są zaskakująco dobre.

Specjaliści przyznają, że nie ma jeszcze pewności, czy są to efekty wstrzyknięcia do mózgu komórek macierzystych. Nie moż-na jeszcze wykluczyć tzw. efektu placebo, który zaobserwowano u pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona poddanych po-zorowanej operacji (tylko niektórym pacjentom wstrzyknięto do mózgu komórki nerwowe).

eksperymentem objęto małą grupę zaledwie 9 pacjentów w wieku 60-80 lat. Wszyscy są po udarze mózgu i przeszli go w ostatnich 5 latach.

Badacze twierdzą, że niektórzy poddani eksperymentowi pacjenci stali się bardziej samodzielni w życiu codziennym. Byli w stanie samodzielnie spacerować wokół swojego domu, choć wcześniej nie mogli poruszać się sami. inni, bardziej niepełnosprawni, prze-stali być zamknięci w sobie i zaczęli rozumieć, co się wokół nich dzieje i kontaktować się z otoczeniem. Najbardziej zaskakujące jest to, że te pozytywne zmiany nie są jedynie chwilowe i jak na razie się utrzymują.

Opatrunki ConvaTec

8

Już w 1962 roku brytyjski naukowiec dr Geo-rge Winter udowodnił, że rany leczone w śro-dowisku wilgotnym pokrywają się nowym na-błonkiem dwukrotnie szybciej niż rany leczone w suchym środowisku z bezpośrednim i swo-bodnym dostępem powietrza. Wyniki badań dra Wintera zostały potwierdzone w roku 1964 w wa-runkach szpitalnych przez profesorów Hinmana i Maibacha w leczeniu trudno gojących się ran.

Obecnie mamy możliwość wykorzystywa-nia zdobyczy naukowych stosując DuoDerm® Extra Thin na codzienne powierzchowne rany.

Opatrunek hydrokoloidowy DuoDerm® Extra Thin jest bardzo elastyczny. W kontak-cie z wilgocią z rany żeluje się. Jest przeznaczo-ny do stosowania na suche i lekko sączące się rany. Opatrunek ten jest szczególnie przydatny w miejscach narażonych na otarcia oraz miej-scach trudnych do zaopatrzenia, takich jak łok-cie i pięty. Opatrunek DuoDerm® Extra Thin w interakcji z wilgocią rany tworzy miękką masę, która umożliwia usunięcie opatrunku niemal bez uszkodzeń nowo powstałych tkanek. Jest bardzo szczelny, dzięki czemu pomaga także chronić

Niewielkie otarcia, kłopotliwe oparzenia, małe ranki – takie rzeczy zdarzają się na co dzień. Zwykle są bolesne i bardzo dokuczliwe, szczególnie jeśli powstają w miejscach narażonych na wpływ warunków zewnętrznych. Jest na to rada – nowoczesny opatrunek DuoDerm® Extra Thin.

Patryk MartynusSenior Brand Manager

Wound Therapeutics, Continence & Critical Care

Barbara SzuleckaMedical Education Specialist

Nowoczesny i wygodny opatrunek na codzienne rany

rany przed bakteriami oraz innymi zewnętrz-nymi zanieczyszczeniami.

Opatrunek DuoDerm® Extra Thin zastosuj: przy drobnych oparzeniach, które mogą po-

wstać w trakcie gotowania posiłków, podczas prasowania, grillowania potraw na gorącym ruszcie itp.,

w przypadku otarć i skaleczeń u dorosłych, które grożą przy pracach domowych, ogródko-wych, a także podczas wyjazdów wakacyjnych,

na skaleczenia u dzieci, które podczas zabawy na powietrzu są stale narażone na drobne urazy,

gdy stopy zostaną obtarte przez buty, przez co stworzą się ranki lub pęcherze,

Niewielkie, bolesne oparzenie może nam zepsuć radość grillowania na świeżym powietrzu.

Ileż to razy zdarzyło się, że niewielkie domowe naprawy stały się przyczyną kłopotliwych ranek?Ruchliwe dzieciaki zapominają o bezpieczeństwie podczas zabawy. Na szczęście mamy dobre opatrunki.

9

na ranki i skaleczenia, które powstają pod-czas aktywności fizycznej – gry w tenisa, squasha, treningu na siłowni lub jazdy na rol-kach.

Idealnym rozwiązaniem na codzienne rany jest opatrunek, który będzie po pierwsze łago-dził ból i utrzymywał wilgotne środowisko go-jenia, po drugie będzie chronił przed zakaże-niem i, co ważne, będzie wodoodporny i łatwy w aplikacji.

DuoDerm® Extra Thin, dzięki swoim unikal-nym właściwościom, może bezpiecznie pozo-stawać na ranie nawet do 7 dni, a usunięcie go jest bezbolesne, gdyż opatrunek nie przywiera do rany tak jak tradycyjne plastry.

Ogromną zaletą DuoDerm® Extra Thin jest

możliwość docinania go do kształtu i rozmiaru rany (pamiętając o 1-2 cm marginesie, który za-pewni dobre przyklejenie opatrunku do otacza-jącej ranę skóry) oraz jego elastyczność.

To wszystko powoduje, że DuoDerm® Extra Thin powinien się znaleźć w każdej domowej apteczce, gdyż nigdy nie wiadomo, co może się przytrafić Tobie i Twoim bliskim.

Z pewnością teraz już nie będziesz się wa-hać, czy powinien znaleźć się w Twojej torebce i domowej apteczce?

Trudno gojące się otarcia na piętach wymagają specjalnej ochrony.

Zranić się można nie tylko uprawiając ekstremalne sporty. To może się zdarzyć nawet podczas gry w kometkę.

Rozmowa z ...

10

Wychowała się w tradycyjnym domu w Siemiatyczach, gdzie pielęgnowano piękne polskie tradycje. Przez 35 lat była nauczycielką. Choroba dopadła ją na emeryturze, gdy marzyła o odpoczynku i realizacji odkładanych przez lata planów. I choć życie mocno ją doświadczyło, nadal jest szczęśliwa.

Rodzina i pasja pozwoliły jej przetrwać najgorsze chwile

Rozmawiała: Anna Lewicka-Pawlak

fot.

ARCh

IWu

m P

RyW

Atn

e

Anna Lewicka-Pawlak: Szczęśliwe życie, mąż, rodzina, wspaniała, choć trudna praca – wszystko wskazy-wało na to, że wygrała Pani los na loterii. Niestety, na emeryturze spo-tkała Panią przykra niespodzianka – nowotwór.

Stanisława Leoniuk: tak to właśnie było. Po 35 latach solidnej pracy nauczycielki marzyłam, że będę mieć piękną emeryturę. Rodzinę mam niewielką, ale jesteśmy bardzo zżyci. Sądziłam więc, że teraz zacznie się dla mnie złoty czas: wyjazdy na wycieczki i wakacje, do sanatorium, częstsze spotkania z bliskimi i znajomymi, a tu taki szok. nowotwór jelita grubego i odbytnicy.

oczywiście, diagnoza nie przyszła tak od razu. najpierw bardzo źle się czułam. Wymiotowałam, bolał mnie brzuch, miałam biegunki, chudłam... Chodziłam z tym od lekarza do lekarza. Dopie-ro po kolonoskopii okazało się, jak poważnie je-stem chora. Skierowano mnie do szpitala woje-wódzkiego w Białymstoku. Korowodu badań, operacji i zabiegów nie ma co opisywać – dość, że w ich wyniku mam kolostomię i ileostomię. Ale jest jedno zdarzenie, które zaważyło na moim życiu i o którym chciałabym powiedzieć. Gdy pierwszy raz, już z diagnozą, dotarłam na izbę przyjęć szpitala, byłam przestraszona. Wiado-mo – przyszłość osób z nowotworem zawsze jest niewiadomą. Spotkałam tam lekarza dy-żurnego, dra majmałę, który pogłaskał mnie po głowie i powiedział: „Z wyłonioną stomią moż-na długo żyć, trzeba tylko chcieć”.

nie wyobraża sobie Pani, jak wiele razy, w chwilach, które mnie strasznie przygniata-ły, podczas kolejnych operacji, wizyt w szpita-lach, dramatycznych diagnoz, powtarzałam so-

bie to zdanie – „trzeba chcieć”. myślę, że ten wspaniały lekarz w pewien sposób uratował mi życie, dał mi bowiem siłę już na początku, wtedy, gdy nie wiadomo, jak to się wszystko potoczy, gdy człowiek jest przestraszony i nie-pewny swojej przyszłości.

A.L-P: Z pewnością taka diagnoza to szok. Łatwo można się załamać.

S.L.: to prawda, ale mnie się to nie przyda-rzyło. może niewiele wiedziałam o chorobie, o stomii, o tym, jak się żyje z taką niepełnospraw-nością... W każdym razie, nie byłam załamana, rozbita, nie straciłam chęci do życia. A gdy do-padało mnie zniechęcenie – na przykład wte-dy, gdy stwierdzono przyschnięcie jelit i znów musiałam mieć operację lub potem, gdy stale coś się komplikowało i musiałam mieć usunię-

te całe jelito grube i esicę – powtarzałam sobie „trzeba chcieć, trzeba chcieć...”.

Radziłam sobie w ten sposób, że stawiałam przed sobą cele i starałam się je realizować: ugotować obiad, pójść na spacer, spotkać się z wnuczką.... Jakoś się udawało, nie było źle.

A.L-P.: Rodzina może stanowić naj-większe wsparcie, szczególnie jeśli jej członkowie są blisko ze sobą i ko-chają się wzajemnie.

S.L.: Właśnie tak to odczuwałam. Ich obec-ność koiła mój ból, ale także dawała mi ener-gię do walki. miałam dla kogo przetrwać ko-lejny dzień, wyjść z domu, zadbać o siebie... Szczególnie związana jestem z wnuczką – ma teraz 15 lat. Wie Pani, co to znaczy? to znaczy, że moje marzenia, modlitwy, moje samozaparcie

Stanisława Leoniuk mimo wielu ciężkich operacji zachowuje pogodę ducha, bo wie, że dla bliskich warto żyć.

Spotkania stomików to chwile, podczas których można zapomnieć o swojej chorobie.

11

fot.

ARCh

IWu

m P

RyW

Atn

e

przyniosło efekty – chciałam zobaczyć ją doro-słą, piękną, szczęśliwą i udało się!

ta bliskość dała mi też siłę, gdy 11 lat temu zmarł mój mąż. Choć było mi niezmiernie ciężko, nie załamałam się. Cóż, wszyscy byli przy mnie więc mobilizowałam siły i... żyłam.

A.L-P: Jest Pani niezwykłą osobą –ciepłą optymistką przyciągającą do siebie ludzi...

S.L.: nie wiem, jak to się dzieje, ale zawsze jestem otoczona przyjaciółmi. W PoL-ILKo po-znałam wspaniałych stomików – takich, jak ja. Podczas spotkań, które regularnie organizujemy, wiele czasu spędzamy na zabawie, śmiechach, wygłupach. nasze życie jest trudne, ale razem łatwiej jest nam przetrwać chwile zwątpienia. mamy oddział w Białymstoku. tam się spotyka-my, rozmawiamy, niejednemu udało się pomóc.

A.L-P: Pomóc?S.L.: no tak, gdy oni się załamują, ja ich po-

cieszam. W obliczu nieszczęścia i słabości in-nych potrafię znaleźć w sobie niewyobrażalne pokłady siły. Rozmawiam z nimi, opowiadam o swoich przeżyciach i przekonuję, że warto wal-czyć. nieraz posiłkuję się „naszą troską” – czy-tam artykuły, które tam publikujecie – zawsze przydatne i pomocne.

Ale spotykają mnie za to też wspaniałe na-grody. mieszkam niedaleko świętej góry Gra-barki – miejsca świętego dla wyznawców pra-wosławia. Jest tam źródło, które wierni uzna-ją za uzdrawiające. Ja wiem, że woda nie ule-czy moich dolegliwości, ale gdy pewnego dnia ktoś przywiózł mi stamtąd wielką, pięciolitro-wą butlę pełną świętej wody i dołączył kartecz-kę z napisem: „może Pani pomoże”, poczułam się jak nowo narodzona. Siła ludzkiej dobroci jest tak wielka, że przyniosła mi nowe pokłady energii i humoru.

A.L-P.: I tę energię wykorzystuje Pani twórczo.

S.L.: A tak, prowadzę aktywne życie. Czy-tam książki, czasopisma, rozwiązuję krzyżówki, uczestniczę w spotkaniach nauczycieli, chodzę na wystawy folklorystyczne. uwielbiam szcze-gólnie malarstwo i kwiaty. W ogóle robię wiele i dla ciała, i dla ducha.

Dla ciała to chodzę – codziennie na spacery z kijkami. Choćby nie wiem co – idę. tylko bu-rza z piorunami może mnie zatrzymać w domu. Dzięki temu, że ruszam się, organizm napraw-dę lepiej funkcjonuje. Czuję się lżejsza, zdrow-sza, bardziej pogodna i pogodzona ze swoim lo-sem. Idąc, obserwuję przyrodę, patrzę na niebo, słońce. myślę o tym, jakie mogłoby być moje

życie, gdybym była zdrowa, ale widzę też, jak wiele mam i jak wiele przyniosłam ludziom, któ-rzy mnie potrzebują. to takie refleksje podczas wysiłku. nawet, gdy Pani do mnie dzwoniła z propozycją rozmowy, byłam na spacerze. Dla-tego nie mogłyśmy długo rozmawiać.

A.L-P.: To prawda, musiałam za-dzwonić za dwie godziny... A dla ducha? Co Pani robi dla ducha?

S.L.: hm...to takie moje intymne zajęcie. ma-luję i piszę. maluję przyrodę – te wszystkie kwia-ty, płatki, widoki.

Czasem potrzebuję modela lub wzoru: kawałka widokówki, zdjęcia, wazonu z pięknie ułożony-mi kwiatami – i próbuję. tworzę swój mały świat. Świat moich kolorów i kształtów. to przestrzeń, która jest tylko moja. tu nikt nie może powie-dzieć, że coś się nie udało. tylko ja decyduję, co pojawi się na obrazie. Gdy przygotowywałam swoją metryczkę przed wystawą, podczas której wystawiano także moje prace, napisałam: za-częłam malować, aby dodać sobie sił i nie stracić

nadziei. to się udało. malowanie to bardzo do-bre odprężenie po trudach dnia.

A piszę coś na kształt fraszek, żartów. opisu-ję tę moją chorobę i zdarzenia, które były moim udziałem. Staram się w ten sposób nabrać do nich dystansu, oswoić je. Piszę śmieszne histo-ryjki o worku stomijnym, który choć czasem robi psikusy, to przecież dzięki niemu mogę żyć, nor-malnie funkcjonować.

napisałam też o naszych spotkaniach w od-dziale PoL-ILKo. Poznałam tam wiele wspa-niałych osób, prawdziwych przyjaciół, którzy doskonale mnie rozumieją. A ja rozumiem ich, bo łączą nas podobne przeżycia. napisałam o śpiewach i tańcach, które się tutaj odbywa-ją. o tym, jak wspaniale można tutaj spędzić czas i o tym, że można szczerze porozmawiać.

Piszę o tym, że życie jest krótkie, więc nie ma znaczenia, co się zdarzy – trzeba walczyć i iść dalej. mam szczęście, że są wokół mnie tak wspaniali ludzie – moja rodzina, przyjaciele, zna-jomi stomicy, których poznałam w PoL-ILKo... Dla nich i z nimi przetrwam wszystko.

Prace Pani Stanisławy można było oglądać na wystawie w Siemiatyczach.

Dietetyk radziDr inż. Agata Gaździńska

Specjalista ds. żywienia i dietetykiPoradnia Psychodietetyczna Afrotena

www.afrotena.pl

12

Wybieramy zdrowe pieczywo (cz. I)

Chleb od tysięcy lat jest jednym z głównych składników diety człowieka. Ze źródeł histo-rycznych wiadomo, że pieczono go już w sta-rożytnym Egipcie. W wersji pierwotnej chleb był najprawdopodobniej czymś w rodzaju mącznej pasty. Później zaczęto go wypiekać w gorącym popiele, a dopiero z czasem w piecach.

Kolejnym krokiem na drodze ewolucji chle-ba było „wynalezienie” zakwasu, co pozwoli-ło na wypiekanie nieco bardziej pulchnego pie-czywa, zamiast twardych, przypominających macę placków. Oczywiście nadal nie przypomi-nało ono miękkiego, wyrośniętego chleba, jaki spożywamy obecnie. Miało raczej formę pła-skich placków, które rozrywano i spożywano z rozmaitymi dodatkami.

Podstawą naszej diety, oprócz warzyw i owoców, powinny być produkty zbożowe stanowiące doskonałe źródło węglowodanów. Wśród nich ważne miejsce zajmuje pieczywo: chleby, bułki i inne wypieki, najlepiej z mąki z pełnego przemiału i bez dodatku cukru.

jeśli jest to chleb żytni. Można ją podnieść, dodając do chleba różne ziarna, np. słoneczni-ka, dyni, siemienia lnianego, soi, a także inne smakołyki – oliwki, suszone pomidory, zioła itp. Wartość odżywcza pieczywa zależy więc od ro-dzaju użytej mąki, stopnia jej przemiału oraz od dodatków.

Dobry chleb bez polepszaczy zawiera róż-norodne wartościowe składniki: węglowoda-ny, białka, tłuszcze, sole mineralne (wapń, po-tas, magnez, fosfor, żelazo, cynk, selen), wi-taminy z grupy B oraz witaminy PP i E. Należy uważać na pieczywo tostowe, bowiem zawie-ra ono takie substancje jak środki antypleśnio-we, ulepszacze, utrwalacze, konserwanty. Mogą one być niebezpieczne, szczególnie dla dzieci.

fOt.

iNG

iMAG

E

Dziś w Polsce produkuje się kilkadziesiąt gatun-ków pieczywa. Wytwarza się je z mąki pszennej i/lub żytniej. inne rodzaje mąki, np. jęczmien-na, kukurydziana, owsiana czy sojowa, stoso-wane są jedynie jako dodatki.

Wartości odżywczeStatystyczny Polak przez lata spożywał dzien-

nie 250 g pieczywa, co w skali roku dawało łącz-nie ok. 100 kg. Aktualnie jemy mniej pieczywa – wiele osób uważa, że jest tuczące i unika go jak ognia. tak nie jest, pod warunkiem, że pie-czywo spożywane jest w rozsądnej ilości. Jego wartość energetyczna waha się w przedzia-le 225-340 kcal/100 g w przypadku wypie-ku z mąki pszennej oraz 219-253 kcal/100 g,

Zawartość kalorii w 100 g pieczywa:

chleb staropolski 221 kcal

żytni pełnoziarnisty 239 kcal

żytni razowy 225 kcal

tostowe 305 kcal

pumpernikiel 240 kcal

bagietka 285 kcal

kajzerka 296 kcal

bułka maślana 329 kcal

pieczywo chrupkie 325 kcal

jeden płatek pieczywa chrupkiego

tylko 29-30 kcal

kromka białego chleba mieszanego o grubości ok. 1 cm i wadze 30 g

75 kcal

Poznajmy pieczywo z różnych krajów

Pumpernikiel – ciemnobrązowy chleb żytni pochodzący z Niemiec. Ciasto jest najpierw poddawane działaniu pary wodnej, a następnie przez wiele godzin pieczone w niskiej temperaturze. Dzięki temu zyskuje bardzo ciemną barwę, lekko kwaśny smak i charakterystyczny aromat.

Pita – płaski, okrągły chlebek o bliskowschodnim rodowodzie. Wypieka się go z mąki białej lub ciemnej, razowej. Jest dwuwarstwowy, z małą ilością miękiszu. Przecinając go w poprzek od brzegu do połowy obwodu można uzyskać „kieszeń” do wypełniania różnymi nadzieniami.

Ciabatta – włoski puszysty chlebek wypiekany z mąki pszennej lub mieszanej rozprowadzanej oliwą. Często aromatyzo- wany ziołami dodawanymi do ciasta lub stosowanymi jako posypka przed pieczeniem.

tortilla – wywodzący się z Meksyku okrągły chleb z mąki kukurydzianej lub pszennej, bez drożdży. Po dodaniu soli i wody piecze się go jak placki na patelni.

Maca – tradycyjne żydowskie pieczywo podobne do grubego opłatka, z mąki pszennej i wody, bez drożdży. Czasem solone.

Bagietka – francuska chrupiąca długa bułka (standardowa ma 50 cm długości) z pszennej mąki. Ciasto najpierw jest długo wyrabiane w dzieżach, potem poddawane powolnemu procesowi fermentacji i pieczone w piecach opalanych drewnem.

Naan – indyjski płaski chleb drożdżowy w kształcie dużej kropli, pieczony na gorą- cym blacie specjalnego pieca – tandoori.

13

Modelowa dzienna racja pokarmowa dla kobiet w wieku 19-60 lat to ok. 240-250 g (czyli ok. 5 kromek) pieczywa dziennie, a dla mężczyzn w tym samym przedziale wiekowym 380-360 g, tj. ok. 7 kromek. taka ilość pieczy-wa zaspokaja 30% dziennego zapotrzebowania na białko, dostarcza też 36% potrzebnej ilości żelaza, 37% magnezu, 23% miedzi, 44% cyn-ku, 13% wapnia, 55% manganu, 38% tiaminy, 22% ryboflawiny i 30% niacyny, co w sumie za-pewnia ok. 34% potrzebnej energii.

Który chleb najzdrowszy? Rodzajów pieczywa jest mnóstwo. Mamy chle-

by na zakwasie, pszenne, żytnie, razowe, peł-noziarniste z dodatkiem ziół, przypraw, ziaren, suszonych owoców, a nawet warzyw, np. su-szonych pomidorów. Jeśli zależy nam na natu-ralnym smaku, szukajmy wyrobów ekologicz-nych lub tzw. wypieków tradycyjnych, przygo-towywanych według sprawdzonych receptur naszych przodków.

Najbardziej wartościowe jest ciemne pieczy-wo wypiekane z mąki razowej nieoczyszczonej, która zawiera cenne składniki odżywcze. Przy produkcji mąki razowej przemielone zostaje całe ziarno. Robi się to tylko jeden raz, stąd nazwa

chleba: razowy. Chleb z takiej mąki jest bogaty w błonnik, który usprawnia trawienie oraz daje na długo uczucie sytości. Zawiera też minerały i dużo witamin z grupy B. Zalecany jest osobom cierpiącym na zaparcia i choroby układu krąże-nia lub mającym podwyższony poziom chole-sterolu. Zawarte w razowym chlebie błonnik, polifenole, lignany czy kwas fitynowy przeciw-działają rozwojowi nowotworów jelita grube-go. Prawdziwy chleb razowy jest dość twardy i ciężki, podczas krojenia powinien nieco się le-pić. Zachowuje świeżość ok. 6-7 dni. Podrabiane ciemne pieczywo barwi się karmelem, jest lek-kie i chrupkie. Szybko traci świeżość.

Pieczywo razowe może być wypiekane za-równo z mąki pszennej, jak i żytniej. Błędne jest przekonanie, że pieczywo pszenne to pieczywo jasne, a pieczywo żytnie to pieczywo ciemne ra-zowe. O barwie chleba decyduje rodzaj użytej do jego wypieku mąki. Zarówno pszenicę jak i żyto można zemleć na mąkę jasną lub ciemną.

Drobną, białą mąkę otrzymujemy, mieląc samo bielmo. Jest ona w zasadzie pozbawiona składni-ków odżywczych. Po zjedzeniu zwykłej kajzerki szybko zaczynamy czuć głód z powodu zniko-mej ilości błonnika. Pieczywo to jest mniej ka-loryczne oraz zapewnia szybko uczucie sytości.

fOt.

iNG

iMAG

E

fOt.

iNG

iMAG

EfO

t. iN

GiM

AGE

14

Pielęgnacja stomii

48 Co to jest przepuklina około-stomijna i jak można uniknąć

jej powstania?Przepuklina to przemieszczenie się narządów

wewnętrznych poza jamę ciała poprzez miejsce o obniżonej oporności, czyli wrota przepukliny. Każda przepuklina składa się z worka przepu-klinowego, który stanowi otrzewna, oraz z za-wartości przepukliny, którą najczęściej jest je-lito. Przepuklina okołostomijna to szczególny rodzaj przepukliny, która powstaje w miejscu wytworzonego otworu w powłokach, przez który wyprowadzona jest stomia. O przepukli-nie okołostomijnej mówimy, gdy w kanał sto-mijny, oprócz jelita tworzącego przetokę, wsu-

Pielęgnacja stomii w pytaniach i odpowiedziach (cz. XVII)

mgr Urszula Sobczakpielęgniarka stomijna, pracuje w Poradni

Stomijnej przy Oddziale Klinicznym Chirurgii Ogólnej, Chirurgii

Onkologii Gastroenterologicznej i Chirurgii Plastycznej UM w Poznaniu

nie się inny fragment jelita. Na brzuchu pacjenta w okolicach wyłonionej stomii tworzy się wtedy wypukłość. Przepuklina może mieć bardzo zróż-nicowaną wielkość – od niewielkiego wzgórka po przepuklinę olbrzymią. Większość przepu-klin okołostomijnych pojawia się u pacjentów w kilka miesięcy, rok lub nawet później po wy-konaniu operacji.

Częstość występowaniaPrzepuklina okołostomijna jest jednym z naj-

częstszych miejscowych powikłań stomii. Au-torytety medyczne wahają się jednak w oce-nie częstotliwości jej występowania. Niektórzy lekarze twierdzą, że dotyczy ona praktycznie

100% pacjentów, a jej wystąpienie u każdego z nich jest jedynie kwestią czasu. Inne źródła mówią o 75, 50 lub nawet zbliżonych do zera wartościach procentowych. Na pewno wiadomo jedynie, że choć ileostomię i kolostomię wy-konuje się w taki sam sposób, pacjenci z tą ostatnią są znacznie bardziej zagrożeni wystą-pieniem przepukliny. Wśród osób z przetoką wyłonioną w jelicie cienkim pojawia się ona jedynie w 0,5-3% przypadków.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu przepukliny

Jest ich bardzo wiele i są niezwykle zróżnico-wane. Specjaliści dzielą je na:

FOT.

UrS

zUlA

SO

bCzA

K

FOT.

ANNA

SM

IżeW

SKA

Poniżej prezentujemy Państwu kolejną część porad dotyczących pielęgnacji stomii. zostały oneopracowane w postaci pytań i odpowiedzi i są numerowane w kolejności ich ukazywania sięod początku cyklu. Mamy nadzieję, że uda się nam w ten sposób przekazać Państwu najważniejszeinformacje i wyjaśnić najczęściej pojawiające się wątpliwości dotyczące tego zagadnienia.Gorąco zachęcamy do nadsyłania własnych pytań, które pozwolą wzbogacić nasze opracowanie.

Zdjęcie 1. Przepuklina stomii powoduje czasem dużą deformację, która może utrudniać mocowanie płytki i worka.

Zdjęcie 2. Profilaktyka, czyli jak zapobiec powstaniu przepukliny.

15

Związane z indywidualnymi cechami pa-cjenta. Należą do nich: otyłość lub – przeciw-nie – wyniszczenie, zaawansowany wiek, długo-trwałe przyjmowanie sterydów oraz wszystkie czynniki zwiększające tzw. tłocznię brzuszną, np. przerost prostaty, kaszel, zaparcia, wodobrzusze, a także palenie tytoniu.

Wynikające ze sposobu i okoliczności, w jakich została przeprowadzona operacja. zaliczamy do nich: wyłonienie stomii na jelicie grubym, szeroki kanał stomijny, umiejscowie-nie stomii poza mięśniem prostym brzucha lub w ranie operacyjnej oraz przeprowadzenie ope-racji w trybie nagłym.

Zdarzenia, do których doszło już po ope-racji, np.: zakażenie tkanek wokół stomii, wy-padanie lub zwężenie stomii, gwałtowny przy-rost wagi pacjenta, radioterapia, proces zapal-ny w okolicach przetoki. Prawdopodobieństwo wystąpienia przepukliny wzrasta także wraz z upływem czasu, który minął od momentu wy-łonienia stomii. Czynniki zwiększające ryzyko to także nadmierny wysiłek fizyczny i podnosze-nie ciężkich rzeczy.

Postępowanie w przypadku pojawienia się przepukliny

W przypadku wystąpienia przepukliny oko-łostomijnej należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza specjalisty. Oceni on rozmiar i stan prze-pukliny i uwzględniając ogólny stan zdrowia pa-cjenta podejmie decyzję co do sposobu dalszego postępowania. W znakomitej większości przy-padków nie jest niezbędne leczenie operacyjne. Należy jednak zadbać o to, by przepuklina nie ulegała dalszemu powiększaniu. Może temu za-pobiec noszenie pasa przepuklinowego – powi-nien on zostać dobrany przez lekarza, bowiem spełni swą rolę jedynie wtedy, jeśli będzie idealnie dopasowany oraz zakładany w pozycji leżącej. Pas założony na stojąco nie spełnia swojego za-dania, ponieważ mięśnie brzucha zupełnie ina-czej się wtedy układają. Jest to błąd, który pa-

cjenci bardzo często popełniają. Po konsultacji z lekarzem wskazane jest także wykonywanie odpowiednio dobranych ćwiczeń wzmacniają-cych mięśnie brzucha.

Oprócz noszenia pasa i ćwiczeń ważna jest także rezygnacja z nadmiernego wysiłku fizycz-nego, a w szczególności podnoszenia ciężkich przedmiotów lub innych czynności, które mogą spowodować gwałtowny wzrost napięcia mię-śni brzucha, a w konsekwencji powiększenie się przepukliny i/lub uwięźnięcie jelita. z tych sa-mych powodów niebezpieczny może być kaszel.

Pielęgnacja stomii z przepuklinąObecność przepukliny może utrudniać pielę-

gnację i zaopatrzenie stomii, często występu-ją bowiem problemy z dopasowaniem sprzę-tu stomijnego. Należy stosować sprzęt bardzo miękki, który łatwo dopasowuje się do wypu-kłej części brzucha. Jeżeli do tej pory stoso-wałeś sprzęt stomijny dwuczęściowy z płytką podstawową, to należy zmienić ją na płytkę plastyczną lub sprzęt jednoczęściowy, np. esteem . W przypadku gdy trudności w zaopatrzeniu sto-mii są znaczne i nieprzemijające, stanowią jed-no ze wskazań do przeprowadzenia operacyj-nego leczenia przepukliny.

Leczenie operacyjneJeżeli mimo noszenia pasa przepuklina po-

większa się, utrudnia pielęgnację stomii lub po-woduje bóle czy dyskomfort innego typu, a stan zdrowia pacjenta na to zezwala, lekarz może zaproponować zabieg operacyjny. Interwen-cja chirurgiczna staje się absolutnie niezbędna w przypadku uwięźnięcia przepukliny, wystąpie-nia niedrożności jelita, jego skręcenia lub perfo-racji, a także niedokrwienia lub martwicy sto-mii. Wskazaniem, choć nie bezwzględnym, do operacji jest pojawienie się przewlekłych stanów zapalnych skóry wokół stomii, trudność w od-prowadzaniu przepukliny spowodowana przez worek przepuklinowy lub przesłonięcie przez

FOT.

UrS

zUlA

SO

bCzA

K

FOT.

UrS

zUlA

SO

bCzA

K

przepuklinę stomii tak, że pozostaje ona poza zasięgiem wzroku pacjenta. zabieg jest zaleca-ny także w przypadku wystąpienia innych miej-scowych powikłań stomii, takich jak jej wypa-danie lub zwężenie. bezwzględna konieczność operowania przepukliny dotyczy kilka razy czę-ściej pacjentów z ileostomią niż kolostomików.

Niestety, nie zawsze stan zdrowia pacjenta pozwala na przeprowadzenie zabiegu. Przeciw-wskazaniem jest np. zaawansowana choroba nowotworowa, cukrzyca lub poważna choroba serca. Operacji nie wykonuje się również w przy-padku, gdy stomia została wyłoniona jedynie na pewien czas.

Interwencja chirurgiczna mająca na celu li-kwidację przepukliny polega na zwężeniu zbyt szerokiego otworu wokół stomii lub implantacji wzmacniającej siatki z niewchłanialnego mate-riału z otworem na jelito. Niestety, wykonanie operacji nie daje gwarancji, że po jakimś czasie przepuklina okołostomijna nie wystąpi ponow-nie. Najmniej nawrotów notuje się u pacjentów, u których zastosowano wzmacniające ścianę brzucha siatki z niewchłanialnego materiału.

Profilaktyka, czyli jak zapobiec powstaniu przepukliny

ryzyko wystąpienia przepukliny okołostomijnej można znacznie zmniejszyć, stosując w pierw-szych miesiącach po operacji wyłonienia stomii środki ostrożności takie jak: unikanie podnoszenia ciężkich rzeczy, ostrożne siadanie i wstawanie, najlepiej w pozycji możliwie wyprostowanej, kontrola wagi i zdrowa dieta zapobiegająca po-wstawaniu wzdęć.

Część lekarzy zaleca noszenie w tym czasie pasa przepuklinowego lub specjalnej bielizny dla stomików. Dobrze jest również wykonywać regularnie izometryczne ćwiczenia wzmacniają-ce mięśnie brzucha, ale ich dobór oraz często-tliwość i długość treningów należy koniecznie uzgodnić z pielęgniarką stomijną. Polecane są także spacery i pływanie.

Zdjęcie 3. Stomia z przepukliną wymaga szczególnej dbałości przy wyborze i mocowaniu sprzętu stomijnego.

Zdjęcie 4. Dobrze przymocowana płytka stomijna skutecznie chroni pacjenta przed wypływem treści jelitowej poza worek.

Kącik medyczny

16

W pierwszej części tego cyklu opisaliśmy ob-jawy, metody rozpoznawania i profilaktykę sto-sowaną w tym nowotworze. Teraz zajmiemy się leczeniem i obserwacją chorych w kierun-ku nawrotu choroby po zakończeniu zabiegów.

Stopniowanie nowotworówZanim zaczniemy leczyć rozpoznanego już

raka, musimy ocenić stopień jego zaawanso-wania oraz ustalić stopień jego złośliwości. Za-awansowanie oznacza po prostu określenie, jak bardzo zdążył rozprzestrzenić się w organizmie (patrz ramka: Stopień zaawansowania) – czy po-został w obrębie jelita grubego i jego najbliższych okolic, czy też komórki rakowe przewędrowa-ły do innych narządów (najczęściej do wątro-by), dając przerzuty.

Od stopnia zaawansowania zależy przyjęta metoda leczenia. Poza określeniem zaawansowa-nia w badaniu mikroskopowym określa się tak-że stopień złośliwości guza. Niski stopień ozna-cza, że tkanka wygląda prawie normalnie i ro-kowanie jest lepsze; wysoki stopień przeciwnie – wiąże się z gorszym rokowaniem.

Główne metody walki – uwagi ogólne

Mamy już zatem rozpoznany nowotwór, wie-my, jaki jest jego zasięg w organizmie i stopień złośliwości histologicznej. Co dalej? Jaką bronią dysponujemy? Główną metodą walki jest zabieg chirurgiczny. Uzupełniamy go często chemio-terapią (tzw. chemią) – czyli wprowadzaniem do organizmu leków zwalczających nowotwór, oraz radioterapią – czyli naświetlaniem ognisk nowotworowych promieniowaniem jonizują-cym, które niszczy komórki rakowe. Obecnie doszła jeszcze czwarta metoda, czyli tzw. te-rapia celowana molekularnie, w której obiek-tem ataku są poszczególne składniki komórek rakowych, niewystępujące w ich zdrowych od-powiednikach.

Najprościej – endoskopowo Najprostszą metodą pozbycia się raka, możli-

wą do wykorzystania tylko w jego najwcześniej-szych stadiach, jest, opisana już w poprzednim odcinku, kolonoskopia albo (w przypadku raka odbytnicy) miejscowe wycięcie lub polipekto-mia przy pomocy instrumentów wprowadza-nych do organizmu przez odbyt. Oszczędza się dzięki temu nacinania powłok brzucha, głębokie-go znieczulenia chorego, bólu pooperacyjnego oraz innych problemów związanych z klasycz-ną operacją. Jednak te metody można wyko-rzystać tylko we wczesnych stadiach nowotwo-rów, czyli stosunkowo rzadko.

Najczęściej – nożem chirurga Rak we wcześniejszym stopniu zaawansowa-

nia można najczęściej wyciąć razem z odcinkiem zdrowej okrężnicy lub odbytnicy oraz z sąsiedni-mi węzłami chłonnymi. W przypadku okrężni-cy operację nazywamy kolektomią. Wycina się guz oraz zdrowe tkanki po jego obu stronach.

Rak jelita grubego oznaczał kiedyś praktycznie wyrok śmierci. Obecnie, dzięki coraz nowocześniejszym metodom chirurgicznym, chemioterapii, radioterapii oraz nowszym sposobom walki z tym nowotworem, osiąga się oraz lepsze rezultaty.

lek. med. Marcin Pustkowskispecjalista medycyny rodzinnej

Rak jelita grubegoleczenie i kontrola (cz. II)

Zostają nam dwie części okrężnicy, które moż-na najczęściej zeszyć razem. Jeśli nie można, bo np. pozostała przerwa jest zbyt duża, wy-twarza się sztuczny odbyt, stomię – w tym przy-padku nazywany kolostomią. Na szczęście rzad-ko pojawia się potrzeba wytworzenia takiej ko-lostomii na stałe. Znacznie częściej wyłania się ją tylko tymczasowo, aby umożliwić prawidło-we gojenie się okrężnicy. Po pewnym czasie, w trakcie drugiej operacji, taki tymczasowy sztucz-ny odbyt zamyka się.

W zabiegach chirurgicznych, aby dostać się do raka, najczęściej trzeba przeciąć powłoki brzu-cha. Jednak coraz częściej wykorzystuje się la-paroskopową odmianę interwencji chirurgicz-nej. Wówczas chirurg zamiast jednego, długie-go nacięcia (i szpecącej blizny) wykonuje kilka niewielkich cięć i wprowadza do jamy brzusz-nej laparoskop (urządzenie podobne do kolo-noskopu z własnym źródłem światła, miniatu-rową kamerą oraz kanałami do wprowadzenia różnych instrumentów chirurgicznych). Jest to

Stadium I rak jest ograniczony od ściany jelita, nie przeszedł przez nią

Stadium II rak przeszedł już przez ścianę jelita, ale nie rozprzestrzenił się do okolicznych węzłów chłonnych

Stadium III komórki nowotworowe są już obecne w lokalnych węzłach chłonnych, ale nie ma jeszcze przerzutów odległych

Stadium IV nowotwór dał przerzuty do narządów odległych w stosunku do jelita np. do wątroby lub płuc

Stopień zaawansowaniaIstnieją różne systemy określające stopnie zaawansowania tego nowotworu. Zwykle w tym celu trzeba wykonać badania dodatkowe (np. tomografię komputerową jamy brzusznej czy klatki piersiowej, USG wątroby, zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej). Często dokładniejsze (czyli lepsze) określenie stopnia rozprzestrzenienia się nowotworu uzyskuje się już po operacji. Wów-czas do nazwy stopnia zaawansowania dodaje się literę „p” (od pathologic, czyli po badaniu hi-stopatologicznym). Jeden z częściej stosowanych systemów obejmuje stadia od I do IV.

17

jednak nowa metoda i lekarze dopiero uczą się jej wykorzystywania w raku okrężnicy.

W przypadku raka odbytnicy stosuje się z kolei wiele różnych technik chirurgicznych. Nazwy sugerują kierunek i metodę dojścia do no-wotworu. Może to być zatem: resekcja (wycię-cie) przednia, resekcja brzuszno-kroczowa (wy-konuje się dwa nacięcia: na brzuchu i w okolicy krocza), proktektomia (wycięcie odbytnicy) z bezpośrednim zespoleniem okrężniczo-odbyt-niczym (w której unika się wyłonienia na stałe sztucznego odbytu).

W bardzo zaawansowanych przypadkach wy-konuje się tzw. wytrzewienie miednicy, usuwając poza odbytnicą pęcherz moczowy, gruczoł kro-kowy lub macicę. W resekcji brzuszno-kroczo-wej i w wytrzewieniu zwykle będzie konieczne wytworzenie i pozostawienie na stałe stomii.

Coraz częściej operacje wykonuje się także przy przerzutach. Jeśli ich obszar jest ograni-czony do niewielkiej okolicy w wątrobie i płu-cach, to takiego chorego można nawet wyle-czyć zupełnie.

Operacje przy raku jelita grubego (poza techniką laparoskopową) należą do „dużych” operacji, w których należy liczyć się z długą rehabilitacją. Zwykle chorzy odczuwają ból, który można opanować środkami farmako-logicznymi. Mają też przez kilka dni problemy

Badanie endoskopowe służy do pobrania próbki tkanki, którą ocenia się pod mikrosko-pem. Mikroskopowa ocena pozwala na określenie stopnia złośliwości nowotworu.

fOT.

NaTI

ONa

l Ca

NCe

R IN

STIT

UTe

z normalnym odżywianiem się (jelita muszą dojść do siebie). W nieznacznym odsetku przypadków może pojawić się krwawienie z jelita, zakrzepy w żyłach nóg, czy uszkodzenie sąsiednich na-rządów.

Problemy może też sprawiać szczelność połą-czenia dwóch odcinków jelita, które chirurg musi mocno zszyć. Czasami dochodzi do tworzenia się zrostów jelitowych, które mogą doprowadzić do niedrożności (zablokowania) jelita. Rzadkie po-wikłania dotyczą życia seksualnego i obejmują: zaburzenia wzwodu, tzw. „suche” orgazmy, wy-trysk wsteczny (nasienie wędruje do pęcherza moczowego) oraz niezdolność do osiągnięcia orgazmu. W przypadku kobiet z usuniętą ma-cicą oczywistym powikłaniem jest niepłodność. Oddzielnym problemem, szeroko opisywanym w innych artykułach „Naszej Troski”, jest też od-powiednia pielęgnacja stomii (zwykle kolostomii).

Uzupełniająco – radioterapia Radioterapia (napromienianie, naświetla-

nie) to metoda leczenia wykorzystująca pro-mieniowanie o dużej energii, które dosłow-nie zabija komórki nowotworowe (nieste-ty, częściowo również zdrowe). To promie-niowanie można dostarczyć z zewnątrz – jest to teleterapia – lub jego źródło umieścić w sa-mym guzie albo w jego bezpośredniej bliskości

– wtedy nazywamy to brachyterapią. W dru-giej metodzie źródłem są tzw. ziarna, czyli małe „kulki” materiału radioaktywnego. Promienio-wanie ma mniejszą drogę do pokonania i powo-duje mniej spustoszenia wśród zdrowych tka-nek. Takie szklane „paciorki” pokryte materiałem promieniotwórczym można również wprowa-dzić przez tętnicę do wątroby, w której wystą-piły już przerzuty. Przy raku jelita grubego sto-suje się zarówno teleterapię, jak i brachyterapię.

Radioterapię rzadko wykorzystuje się jako sa-modzielną metodę leczenia. Zwykle jest uzupeł-nieniem zabiegu chirurgicznego, można ją też stosować w skojarzeniu z innymi opcjami (che-mioterapią, leczeniem celowanym).

Wskazania do stosowania radioterapii obej-mują:

zastosowanie po operacji, kiedy lekarzom zależy na „dobiciu” pozostałych po zabiegu ko-mórek nowotworowych; zastosowanie przed operacją, kiedy guz jest za duży, żeby go wy-ciąć od razu, a dzięki napromienianiu nowotwór się skurczy i będzie nadawał się już do zabiegu (w raku odbytnicy radioterapia przed operacją zapobiega także nawrotom raka); zaawanso-wany rak, którego nie można już wyleczyć, ale dzięki radioterapii łagodzi się uciążliwe objawy (takie jak krwawienie lub ból); przerzuty raka – szczególnie do kości lub mózgu.

Stadia rozwoju nowotworu jelita grubego

Nowotwór rozprzestrzenia się do innych organów

węzeł chłonny

Zdrowa ściana jelita grubego

naczynie krwionośne

błona surowicza

warstwy mięśniowe

warstwa pod śluzówkąśluzówka

Kącik medyczny

18

Radioterapia nie jest niestety pozbawiona efektów ubocznych. Do najczęstszych należą: bolesność naświetlanej okolicy (skóry), nudno-ści, biegunka, trudności z kontrolą wypróżnień, podrażnienie błony śluzowej odbytnicy lub pę-cherza moczowego oraz uczucie zmęczenia. Po-dobnie jak przy zabiegu chirurgicznym mogą wystąpić problemy seksualne. Na szczęście za-zwyczaj, wraz z upływem czasu, te niekorzyst-ne następstwa stopniowo zmniejszają się lub ustępują zupełnie.

Chemioterapia – kolejne uzupełnienie

Chemioterapia to kolejna metoda uzupeł-niająca zwykle zabieg chirurgiczny. Jej najwięk-szą zaletą i równocześnie wadą jest wprowa-dzenie leków do krwiobiegu, a razem z krwią do całego organizmu. Dzięki temu można leczyć przerzuty (np. w wątrobie), ale stoso-wane terapeutyki działają również niekorzyst-nie na zdrowe komórki, uszkadzając je. Żeby tego choć trochę ograniczyć, obecnie coraz czę-

fOT.

ING

IMaG

e

ściej stosuje się tzw. regionalną chemioterapię, w której leki podaje się bezpośrednio do tęt-nicy, i która doprowadza krew do guza nowo-tworowego.

Podobnie jak w radioterapii, chemioterapię można podać:

przed zabiegiem chirurgicznym, w celu zmniej-szenia guza i ułatwienia operacji,

po zabiegu, w celu pozbycia się pozostałychkomórek nowotworowych i zwiększeniaszans przeżycia,

19

w zaawansowanych stadiach – w celu – złagodzenia objawów i – czasami – przedłużenia życia.

Niestety, tutaj również mamy do czynienia z efektami ubocznymi. Należą do nich m.in.: utra-ta włosów, owrzodzenia w jamie ustnej, utra-ta apetytu, nudności i wymioty, osłabienie od-porności, łatwe tworzenie się siniaków i długo-trwałe krwawienie po niewielkich urazach, uczu-cie znacznego zmęczenia. Działania uboczne na szczęście mijają z czasem: włosy odrastają, apetyt wraca, a zmęczenie przemija.

Nadzieja na przyszłość: terapia celowana molekularnie

Wadą radioterapii i chemioterapii jest brak swoistości – działają zarówno na zdrowe, jak i na chore komórki. Naukowcy chcą to prze-zwyciężyć, stosując tzw. terapię celowaną, w której leki odróżniają te dwa typy komórek. Są to np. przeciwciała monoklonalne, które pasu-ją jak „klucz do zamka”, łącząc się z konkretną cząstką (antygenem) na powierzchni komór-ki nowotworowej. W Polsce zarejestrowany w leczeniu raka jelita grubego jest bewacizu-mab (avastin), cetuximab (erbitux) oraz pani-tumumab (Vectibix).

Terapię celowaną można stosować samo-dzielnie lub w połączeniu z chemioterapią. Jest czasami jedyną nadzieją dla chorych z zaawan-sowanym nowotworem. Niestety, na razie jest

to kwestia przyszłości. leki stosowane w te-rapii celowanej nie są tak skuteczne, jak my-śleli naukowcy i nie są też pozbawione działań ubocznych. Mimo to właśnie ona – w przeci-wieństwie do medycyny alternatywnej (patrz ramka obok) – stanowi prawdziwą nadzieję dla wielu chorych.

Jak nie dopuścić do nawrotu?Strach przed powrotem nowotworu jest jed-

ną z największych obaw pacjentów. Oczywi-ście ważny jest zdrowy tryb życia (dieta, regu-larny wysiłek, zrzucenie zbędnych kilogramów, ograniczenie picia alkoholu, rzucenie palenia).

Jednak równie ważne jest także poddawa-nie się regularnym badaniom kontrolnym. Zwy-kle, w ciągu dwóch lat od zakończeniu lecze-nia, pacjenci powinni zgłaszać się do lekarza co 3-6 miesięcy, a następnie – po tym okresie, przez kilka kolejnych lat – co 6 miesięcy. Kolej-ki do onkologa w Polsce sprawiają, że jest to trudne zadanie.

W większości przypadków po roku od wy-konania zabiegu zaleca się kontrolną kolono-skopię. Jeśli wyniki są prawidłowe, to następną można zlecić po 3 latach, a jeżeli ta druga też będzie prawidłowa, to trzecią i kolejne wyko-nuje się już co 5 lat.

Czasami wykonuje się też kontrolne badania za pomocą tomografii komputerowej – np. raz w roku w ciągu pierwszych trzech lat od zakoń-

czenia leczenia u osób z dużym ryzykiem nawrotu.Często wykorzystuje się też badania krwi,

sprawdzając antygeny Cea oraz Ca 19-9. Są to tzw. markery nowotworowe, wzrost ich stę-żenia w trakcie badań kontrolnych może wska-zywać na powrót nowotworu. Te testy są naj-cenniejsze w trakcie pierwszych 2 lat po zakoń-czeniu leczenia.

Medycyna alternatywnaInternet pełen jest informacji o „cudownych” metodach na raka: różnych ziołach, suple-mentach, dietach itp. Niestety, nie udowod-niono ich skuteczności w badaniach nauko-wych (choć ich propagatorzy często twier-dzą inaczej). Niektóre mogą być nawet same w sobie szkodliwe. Jednak największe nie-bezpieczeństwo polega na tym, że odwodzą chorych od terapii konwencjonalnej, która – zastosowana w odpowiednim czasie – mo-głaby uratować im życie. Należy wystrzegać się takich „cudownych” metod. Ich charakterystyczną cechą jest obietnica wyleczenia wszystkich lub prawie wszystkich rodzajów nowotworów oraz konieczność odwiedzenia określonych „tera-peutów” lub kupowania „leków” tylko w jednym miejscu.

Bądźmy sprawniAleksandra Sadowska

20

Takie ćwiczenia mogą wykonywać nawet oso-by nieumiejące pływać, bo zajęcia odbywają się w płytkiej wodzie. Wszystkim, czego potrzeba, jest basen, strój kąpielowy i pozytywne nasta-wienie, bo aqua aerobik to przede wszystkim aktywny relaks.

Po co ćwiczyć w wodzie?Dzięki przeniesieniu ćwiczeń do wody znaczą-

co spada obciążenie stawów, a wysiłek mięśni konieczny do wykonywania ruchów jest znacz-nie mniejszy (szczególnie mięśni antygrawitacyj-nych odpowiedzialnych za utrzymanie sylwetki np. mięśnia czworogłowego uda). Woda pełni także jeszcze jedną ważną funkcję – ochładza organizm, dlatego ćwiczący nie pocą i nie mę-czą się nadmiernie. Nie oznacza to jednak, że trening w wodzie jest mniej efektywny. Specja-liści szacują, że podczas godziny aqua aerobi-ku jesteśmy w stanie spalić nawet 500 kalorii!

Choć wiele osób uczęszcza na zajęcia z aqua aerobiku aby pozbyć się zbędnych kilogramów, to należy pamiętać, że jest on przede wszyst-kim treningiem ogólnorozwojowym, poleca-nym przede wszystkim osobom z chorobami stawów (w szczególności kolan i bioder), z dys-kopatią, borykającym się z bólami kręgosłupa i mięśni, mającym problemy z utrzymaniem pra-widłowej postawy ciała. Przeciwwskazań jest stosunkowo niewiele. Tej formy ćwiczeń powin-ni unikać pacjenci z zaburzeniami pracy serca, astmatycy i epileptycy, osoby po niedawno prze-bytych urazach i operacjach, a także cierpiący na choroby dermatologiczne.

Jak to działa?Na jakie mięśnie wpływa trening aerobowy

w wodzie? Przede wszystkim na wspomnia-ne wcześniej mięśnie utrzymujące postawę, ale wzmacnia on także mięśnie wspomagają-ce oddech. Wszystko przez to, że podczas za-nurzenia w wodzie objętość klatki piersiowej

Aerobik w wodzie to propozycja dla osób, które chcą wyćwiczyć mięśnie, poprawić wytrzymałość układu krążenia i wzmocnić odporność, ale bywają zmęczone tradycyjnymi, monotonnymi ćwiczeniami „na sucho”. Woda bowiem to środowisko bardzo przyjazne dla organizmu.

foT.

iNg

imAg

e

Aqua aerobik – czyli przyjemna gimnastyka w wodzie

Ćwiczenia w wodzie do poziomu klatki piersiowejTrening na większej głębokości daje szansę na wykonanie większej liczby ćwiczeń. Jego kilkunastominutową częścią wstępną jest rozgrzewka, czyli bieg i marszobieg. Następ-nie przechodzimy do ćwiczeń bardziej wy-czerpujących:

stoimy z nogami rozstawionymi na szero- kość bioder i z ramionami uniesionymi prostopadle do pozycji ciała – wykonujemy skręty tułowia;

stojąc tyłem do brzegu basenu i przytrzy- mując go rękoma, wykonujemy wysoki wymachy nogami – aż do wysokości bioder;

stojąc tyłem do krawędzi basenu, trzyma my ją jedną ręką i wykonujemy wymach w bok przeciwległą nogą. Ważne jest by opuszczać ją bardzo wolno;

stojąc tyłem do krawędzi basenu, ale w szerokim rozkroku, wykonujemy przysia- dy aż do zanurzenia głowy pod wodą;

kładziemy się na piance makaronowej i wykonujemy skręty bioder z jednoczesnym ugięciem kolan.

21

zmniejsza się nawet o kilka centymetrów. Kiedy ćwiczymy na lądzie, nie mamy problemu z oddychaniem, jednak w wodzie klatka pier-siowa napotyka opór stawiany przez ciśnienie wody. Wydech jest dziecinnie prosty, ale wdech stanowi już wyzwanie.

mięśnie to jednak nie wszystko. Ważny jest także wpływ ćwiczeń na stawy, ścięgna i wię-zadła. Jeśli ćwiczymy w wodzie o dobrze do-branej temperaturze – ważne, by nie była zbyt ciepła – nasze ciało znacznie się rozluźnia, co wpływa zbawiennie na zwiększenie zakresu ruchów. Należy jednak pamiętać, że choć woda „pomaga” w ćwiczeniach, to nie należy się nad-wyrężać. To, że nie odczuwamy silnego zmęcze-nia, nie znaczy, że organizm nie jest przemęczony.

Aqua aerobik, szczególnie podczas pierwszych treningów, bywa określany nauką poruszania na nowo. Podczas ćwiczeń, umiejscowiony w uchu środkowym zmysł równowagi jest bowiem bar-dzo mocno pobudzany. W wodzie wciąż traci-my równowagę, przez co musimy nauczyć się, jak prawidłowo utrzymać postawę. Jako że zwykle ćwiczymy w basenie, pojawia się falo-wanie, które wraz z naturalnym oporem wody znacząco utrudnia poruszanie i sprawia, że czu-jemy jakbyśmy nie panowali nad własnym cia-łem, dlatego pierwsze doświadczenia z aqua

aerobikiem, to przede wszystkim długotrwała praca nad koordynacją ruchów.

Aqua aerobik to także osobliwa forma ma-sażu limfatycznego. W zależności od tego, na jakiej głębokości wykonujemy ćwiczenia, zmie-nia się nacisk wody na naczynia krwionośne, a zmiana temperatury związana z wchodzeniem do i opuszczaniem basenu wpływa na obkurcza-nie i zwężanie ich ścian. W ten sposób krew i lim-fa krążą szybciej, pobudzając przemianę materii i usuwając z organizmu toksyny, a także zwięk-szając ukrwienie i odżywienie skóry.

Jak wyglądają ćwiczenia?Trening aqua aerobiku przypomina za-

bawę taneczną w wodzie. muzyka do-daje zajęciom tempa i mobilizuje ćwiczą-cych do zwiększonego wysiłku fizycznego.

Zwykle trener stojący nad brzegiem basenu poka-zuje ćwiczenia, jakie muszą wykonywać uczest-nicy, choć zdarza się, szczególnie gdy grupa jest mała, że sam wchodzi do wody i pomaga ko-rygować ruchy. Trening odbywa się w wodzie płytkiej – do pasa lub w wodzie o średniej głę-bokości – do wysokości klatki piersiowej. Nie-zwykle rzadko prowadzone są treningi w wo-dzie głębokiej, gdzie uczestnicy nie mają kon-taktu z podłożem, wymagają bowiem one uży-wania butów wypornościowych.

Ćwiczyć możemy sami bądź w towarzystwie, z instruktorem lub bez niego. Dobrym wstępem do ćwiczeń aerobowych jest bieg w brodziku lub w woddzie poniżej pasa. Podczas kilkuminuto-wej rozgrzewki starajmy się unosić kolana jak najwyżej. Takie ćwiczenie możemy także uroz-maicić jednoczesnymi wymachami rąk.

Profesjonalny sprzęt dzielimy na trzy grupy:Sprzęt wypornościowy (zwiększający bezpieczeństwo i komfort ćwiczeń, wzmacniający mię-śnie w stopniu średnim):

pasy – zapinane na wysokości tułowia, wymagają nieustannego napięcia mięśni brzucha, grzbietu i pośladków w celu utrzymania pozycji pionowej w trakcie ćwiczeń. Poruszanie kończynami powoduje zachwianie równowagi ciała, aby ją odzyskać trzeba angażować wiele partii mięśni;

makarony – około półtorametrowe rurki z pianki, które trzymamy pod pachami bądź na których siedzimy. Najczęściej wykorzystywane w ćwiczeniach w parach bądź ćwiczeniach relaksacyjnych;

power sticki – rodzaj makaronów z rączkami zamontowanymi na obu końcach. Wykorzystywane do ćwiczeń zarówno górnych, jak i dolnych partii ciała. Przy odpowiednich ćwiczeniach wspomagają również trening mięśni brzucha;

aqua hantle – przeznaczone do ćwiczeń wzmacniających górne mięśnie np. podczas zadań polegających na wpychaniu hantli pod wodę;

aqua piłki – zwykle wykorzystywane podczas ćwiczeń koordynacyjnych i związanych z utrzymaniem równowagi. W zależności od rozmiaru mogą także służyć do ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha, ramion i nóg;

Sprzęt oporowy (przeznaczony do ćwiczeń zwiększających siłę mięśni, przeciwdziałający oporowi wody, dzięki czemu ćwiczący nie musi się już angażować w pokonanie wyporności):

rękawiczki – pomagają zachować równowagę, w zależności od ustawienia dłoni zmieniają opór wody;

aqua paddle – hantle, ale o bardzo płaskiej powierzchni, w zależności od ustawienia zmieniają płaszczyznę oporu. Pozwalają na wzmocnienie mięśni rąk, klatki piersiowej i grzbietu. można je zastosować również do ćwiczeń mięśni brzucha;

Sprzęt oporowo-wypornościowy (pozwala na jednoczesne wykorzystanie oporu i wyporu, dzięki czemu można wzmacniać poszczególne grupy mięśni przy jednoczesnej pracy nad równowagą ciała:

aqua disc – angażują mięśnie dłoni, palców, przedramienia i ramienia, wykorzystywane podczas ćwiczeń doskonalących koordynację;

buty wypornościowe – stosowane alternatywnie dla pasów wypornościowych. Służą do wzmacniania nóg, pośladków oraz dolnej części mięśni brzucha, a także do treningu równowagi.

22

Szafa stomika

Niedawno zmieniła się moja sytuacja zawo-dowa. Przyjęłam bardzo ciekawą propozycję po-wrotu do mediów na stanowisko menedżer-skie. Dotychczasowe prowadzenie pracowni ar-tystycznej zamieniłam na korporacyjny reżim. A co to ma wspólnego z szafą stomika? Ano ma i to wiele!

Do tej pory ubierałam się przede wszystkim wygodnie, najczęściej w dżinsy i top. Teraz mu-szę (i chcę!) wyglądać elegancko na co dzień. Przejrzałam całą szafę i doszłam do wniosku, że nie mam się w co ubrać (oczywiście!). Postano-wiłam jednak nie komplikować sobie życia gar-sonkami, ale zaopatrzyć się w kilka dobrej jako-ści sukienek, które dzięki rozmaitym akcesoriom mogę adaptować na potrzeby pracy w biurze.

No i tu dochodzimy do sedna sprawy, bowiem moim zdaniem sukienka to genialna część ko-biecej garderoby: stanowi gotowy strój, który w zależności od dodatków może być eleganc-ki, codzienny, wyjściowy, a przede wszystkim zawsze podkreśla tę nieuchwytną cechę, jaką jest kobieca delikatność i czar.

Odrobina historiiA jak to dawniej bywało z sukienkami? W sta-

rożytnej Grecji noszono – zarówno panie jak i pa-nowie – długie płaszcze z udrapowanego kupo-nu tkaniny. Dopiero rozwój technologii produk-cji tkanin i ewolucja krojów zaowocował tym, że panowie w sukienkach już nie chodzą. A my – płeć piękna – jak najbardziej!

Z dzisiejszej perspektywy współczuję gene-racjom kobiet, które by wyglądać ładnie musia-ły katować się niezdrowymi gorsetami, halka-mi na ciężkich metalowych stelażach i Bóg wie, czym jeszcze. Prawdziwą rewolucję tej części gar-deroby zapoczątkowała Coco Chanel w latach 20. XX wieku, która jako pierwsza miała od-wagę pozbyć się niewygodnego gorsetu i dać w końcu odetchnąć kobiecemu ciału. To ona, jako wielka miłośniczka sportu i szczupłej

Zacznijmy od tego, że nie ma kobiety, która by wyglądała źle w sukience. Niezależnie od figury czy wieku, sukienka sprawia, że wyglądamy bardziej elegancko i szykownie. Dlatego właśnie latem poszukajmy dla siebie odpowiedniego kroju – takiego, w którym będziemy czuć się swobodnie.

Sukienka najlepszą przyjaciółką kobiety

Anna Traczewskastomiczka, właścicielka pracowni artystycznej Metka by Traczka

Jeśli decydujemy się na sukienkę w jednym kolorze, dla nas stomiczek najlepiej, jeśli będzie miała szerszy krój. Dzięki temu łatwiej ukryjemy wybrzuszenie. Ale suknie w kwiaty czy wzory, szczególnie barwne i duże, mogą już być bardziej dopasowane. Nadruki świetnie ukryją naszą tajemnicę.

foT.

serW

isy

PrAs

oW

e fi

rM o

DZie

żoW

yCh

23

budowy ciała, obniżyła talię i skróciła sukien-ki do połowy kolana, tak aby panie mogły bez przeszkód pracować zawodowo czy oddawać się aktywnościom sportowym na świeżym po-wietrzu. To właśnie Coco wymyśliła „małą czar-ną”, dodała do niej sznury sztucznych pereł i… do dziś dnia pozostała ikoną kobiecej mody.

Kto z nas nie pamięta z kolei seksownej kreacji Marylin Monroe z filmu „słomiany wdowiec”? słynna biała rozkloszowana sukienka z głębo-kim dekoltem, unosząca się wysoko od podmu-chu nowojorskiego metra? Ta piękna sukienka

i efekt, jaki wywołała sprawiły, że niejedna aspi-rująca gwiazdka w hollywood pokazuje się na czerwonym dywanie w podobnej białej kreacji.

Moim ideałem kobiecego piękna jest Audrey hepburn. A jej przepiękna czarna suknia z fil-mu „Śniadanie u Tiffany’ego” do dzisiaj śni mi się po nocach. haftowana suknia z filmu „sabri-na” projektu Givenchy przeszła do historii jako ideał sukni ślubnej. W czasach współczesnych odnotujmy słynną czerwona kreację Julii roberts z filmu „Pretty Woman”.

Biurowa metamorfozaJak widać, suknie i sukienki ewoluowały na

przestrzeni lat. Jednak do tej pory pozosta-ją nieodzowną częścią naszej garderoby. Czy to do pracy w biurze, czy na ślub, czy na pla-żę – sukienka sprawdzi się zawsze. Pamiętając o kwestiach proporcji naszego ciała, o których pisałam wcześniej w „szafie stomika”, my też, drogie koleżanki stomiczki, możemy wyglądać jak przysłowiowe milion dolarów.

Do pracy wystarczy sukienka o prostym kroju i długości do połowy kolana. W garderobie wy-starczą nam dwie takie sukienki, byśmy, dzię-ki rozmaitym dodatkom, wyglądały za każdym razem inaczej.

Latem połączmy je z lekkim barwnym ża-kietem i sznurem ozdobnych korali, w chłod-niejsze dni z rozpinanym sweterkiem (cardiga-nem) i z szalem. Jeśli stomia nam na to pozwo-li, możemy dobrać cienki pasek, aby podkreślić talię, jeśli nie – bez paska też będziemy wyglą-dać elegancko. Pamiętajmy przy tym – im prost-sza w kroju sukienka, tym łatwiej ją aranżować na różne sposoby.

ostatnio znalazłam się w takiej sytuacji, że w ciągu pół godziny musiałam zmienić strój na bardziej wyjściowy. Nie miałam czasu, aby po pracy wrócić do domu i przebrać się przed służbową kolacją. Dlatego dzień wcześniej za-planowałam, co mam ze sobą wziąć, by zmienić skromną biurową sukienkę w wieczorową kreację.

Po południu w biurowej toalecie uzupełni-łam makijaż czerwoną szminką, przypudrowa-łam nos i mocniej pociągnęłam tuszem rzęsy. Zdjęłam żakiet, zmieniłam rajstopy z cielistych na czarne, założyłam wysokie szpilki, bardziej strojne kolczyki, wysoko upięłam włosy i goto-we. Kiedy weszłam do restauracji, kolega z pra-cy zwyczajnie mnie nie poznał, choć widzieli-śmy się godzinę wcześniej, a ja przecież wcale nie zmieniłam stroju!

sukienka to dla nas kobiet ta część garde-roby, która sprawia, że wyglądamy wspaniale. Ale jeśli lepiej czujecie się w spodniach – nic nie stoi na przeszkodzie, by i w nich wyglądać szy-kownie. Przekonam was o tym w kolejnej czę-ści „szafy stomika”.

Najpiękniejsze krojeTunikaMy, stomiczki, uwielbiamy swobodę. Dlatego docenimy zawsze modne tuniki. są luźne na górze, zbierane gumką na wysokości bioder z efektownie układającą się spódnicą. inną odmianą są tuniki zbierane pod biustem, z długim, luźnym dołem. Do takich sukienek idealne będą sandały na niskim obcasie lub niewielkim koturnie. Dla nas w sam raz!

Sukienka rozkloszowanaLatem wspaniale wyglądają rozkloszowane dołem jasne suknie za kolana z dopasowaną górą. Jeśli talia będzie lekko podniesiona, wo-rek stomijny będzie w ogóle niewidoczny, a swobodnie układające się fałdy nie będą przeszkadzać.

Sukienka ołówkowaŚwietnym krojem, bardzo kobiecym jest su-kienka ołówkowa. Dobrze skrojona, podkreśla figurę i wysmukla ją.

Rozrywka

24

Drodzy Czytelnicy,zachęcamy Państwa do rozwiązania krzyżówki. Litery z pól oznaczonych czerwonymi cyframi, ustawione w kolejności od 1-17, utworzą hasło. Prosimy przesłać je do naszej redakcji na kartce pocztowej do 30 sierpnia br. Wśród autorów prawidłowych odpowiedzi rozlosujemy atrakcyjne nagród. Dziesięciu zwycięzców otrzyma od nas akcesoria pielęgnacyjne ConvaCare (na zdjęciu poniżej).

POZIOMO: 1) drogowy lub zodiaku, 6) opium, 10) przeciwieństwo syntezy, 11) spec od pieca, 12) robota na boku, 14) fałsz, obłuda, 16) wędrowny poeta i śpiewak, 19) krewny ze strony matki, 21) ukochany Afrodyty, 22) spadek, 23) pod zabudowę, 24) postępowanie rozjemcze, 27) droga wielopasmowa, 31) ropne zapalenie tkanek, 34) tętnicza lub żylna, 35) witamina H, 36) okrywa narządy jamy brzusznej, 37) statek na złom.

PIONOWO: 2) bieda, ubóstwo, 3) La Manche, 4) twórca i prawodawca isla-mu, 5) drobne, 6) w ręku chirurga, 7) Europejska lub Polski z Litwą, 8) zobojętnienie, zniechęcenie, 9) słoneczny lub mózgu, 13) hormon kory nadnerczy, 14) pipetka, 15) wróg cudzoziemszczyzny, 17) bakteria, zarazek, 18) otępienie, 20) sprzymierzeniec, sojusznik, 23) żyje kosztem innych, 25) nie-proszony gość, 26) noszona po śmierci, 28) guz, nowotwór, 29) w nim asy, 30) sposób odżywiania, 32) bije inne kolory, 33) nagłe zwiększenie prędkości.

25

Listy od Czytelników

26

dr n. med. Wojciech SzczęsnyOddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej,

Gastroenterologicznej, Kolorektalneji Onkologicznej. Szpital im. dr Jana Biziela Na listy odpowiada

dr n. med. Wojciech Szczęsny

Noszenie pasa przepuklinowego jest dość dobrym rozwiązaniem, jeśli z jakichś przyczyn nie można wykonać zabiegu korekcyjnego. W przypadku stomii i konieczności noszenia pasa należy jednak zaopa-trzyć go w otwór na stomię i worek (płytkę). Pas pełen, który zakrywa i przyciska worek stomijny, w istocie mógłby blokować opróżnianie sto-mii poprzez ucisk na sprzęt i na nią samą.

Takie gotowe pasy, z otworem w odpowiednim miejscu, są w sprzedaży (można też zamówić indywidualny). Można także wykonać otwór w od-powiednim miejscu i o odpowiedniej średnicy, tak aby nie blokował stomii, a jednocześnie spełniał swoje zadanie.

Jeśli, wycinając pozostałą część jelita grubego, pozostawiono u Pani od-bytnicę (lub jej część z tzw. aparatem zwieraczowym), a taka jest w rze-czywistości definicja pankolektomii – w przeciwieństwie do panprokto-kolektomii, gdzie wycina się również odbytnicę – istnieje możliwość od-tworzenia ciągłości przewodu pokarmowego poprzez wytworzenie zbior-nika (pouch) z jelita cienkiego zastępującego odbytnicę.

Oczywiście wskazania oraz możliwości techniczne wykonania tego za-biegu musi określić chirurg koloproktolog, do którego powinna się Pani zgłosić, by ocenić szansę na powodzenie takiej operacji.

Należałoby się zastanowić, jak opanować wypadanie stomii. Czy nie trzeba wykonać zabiegu? Jeśli jednak istnieją jakieś przeciwwskazania do jego wykonania, należy szczególnie starannie dbać o stomię. Przede wszystkim trzeba dobrze dopasować płytkę lub worek, aby zminimali-zować ryzyko otarć śluzówki, która nie jest przygotowana do kontaktu z szorstkimi i sztywnymi przedmiotami. Trzeba bardzo dbać o higienę sto-mii, jednak nigdy nie należy stosować „domowych” sposobów oczysz-czania skóry wokół niej, np. benzyny czy eteru. W przypadku silniejsze-go krwawienia dobrze działa jałowa gaza nasączona ciepłą (nie gorą-cą!) wodą. W trudniejszych do opanowania przypadkach należy udać się do poradni lub SOR-u.

Należy również stosować odpowiednią dietę i nie dopuszczać, by poja-wiły się zaparcia, które dodatkowo zwiększają ryzyko wypadania stomii.

Nie zawsze. W pewnych warunkach można wykonać zabieg nie otwie-rając brzucha, lecz działając tylko w powłokach w rejonie stomii i na wy-padniętym jelicie.

Należy jednak zaznaczyć i powinna Pani o tym wiedzieć, że nawet je-śli została zaplanowana operacja na powłokach w rejonie stomii i na wypadniętym jelicie, pacjenci zawsze są przygotowywani do operacji i znieczulani tak, jakby miała być wykonana laparotomia (otwarcie brzu-cha). W czasie zabiegu może się bowiem okazać, że zajdą okoliczności, które zmuszą lekarzy do wykonania operacji z otwarciem brzucha. Ta-kie decyzje chirurg podejmuje podczas operacji i mają one uzasadnienie medyczne. Dlatego pacjenci muszą być przygotowani na typowy dla la-parotomii reżim związany z operacją.

Chciałbym się dowiedzieć, czy noszenie pełnego pasa brzusz-nego zmniejszy stopień wypadania stomii i czy nie zablokuje wydalania treści jelitowej na zewnątrz?

Andrzej z Olecka

Czy nosić pas brzuszny? Czy stomia nie będzie wypadać?

Pojawiło się u mnie nieprzyjemne powikłanie stomii. Na wy-padającej części jelita pojawiają się otarcia, które krwawią. Jak z tym sobie radzić?

Elżbieta z Warszawy

Krwawiące otarcia na wystają-cej części jelita.

Początkowo po operacji wyłonienia stomii wszystko wyglą-dało prawidłowo, ale po jakimś czasie stomia zaczęła wypa-dać. Czy czeka mnie kolejna operacja i otwarcie brzucha? Czy taka operacja jest niezbędna?

Jolanta z Janowa

Czy przepuklina powróci?

Czy jest możliwy powrót do zdrowia po pankolektomii?

Mimo choroby ciągle mam nadzieję, że uda mi się wrócić do pełnego zdrowia. Dlatego chciałam zapytać, czy po operacji pankolektomii, którą przeszłam, jest możliwość odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego?

Wanda z Krakowa

27

Drodzy Czytelnicy! Serdecznie dziękujemy za korespondencję, która przychodzi do naszej redakcji. Jest nam bardzo miło, że obdarzają nas Państwo tak ogromnym zaufaniem. Z niecierpliwością czekamy na wszystkie listy, nie tylko te dotyczące naszego magazynu (choć uznanie w Pań-stwa oczach jest dla nas powodem do dumy), lecz także i na takie, w których piszą Państwo o sprawach codziennego życia i związanych z nimi radościach i problemach. W niniejszym wydaniu „Naszej Troski” mamy przyjemność nagrodzić list, który otrzyma-liśmy od pani Moniki Jesteśmy szczęśliwi, że autorka podzieliła się z nami swoimi doświad-czeniami. Może i Państwo pokuszą się o własne refleksje? Czekamy na listy!

Droga Redakcjo! Stomię mam już od tak dawna, że przestałam się nią w ogóle przejmować. Zmieniam worki, dbam odpowiednio o skórę wokół stomii i właściwie nie odczu-wam, bym była gorsza od innych. Ostatnio poszłyśmy sobie z koleżankami na herbatkę do kawiarni. Podczas roz-mowy, a mówiłyśmy właśnie, o spotkaniu w POL-ILKO, zaczepiła nas jedna młod-sza kobieta – taka może 40-letnia. Spytała, czy, skoro mówimy o POL-ILKO, to znaczy, że jesteśmy stomiczkami, bo ona właśnie jest. Byłyśmy zdziwione odwagą tej Pani, teraz już wiem – Krysi, ale wyglądała tak bardzo sympatycznie więc od-ważnie przyznałam się, że to ja mam stomię. Opowiedziała nam, że jest samotna, że nie ma dzieci i nie miała męża i gdy do-padła ją choroba, bardzo ciężko to przeżyła. Na szczęście, ma pasję, która te-raz trzyma ją przy życiu. Jest zapaloną fotografką i robi zdjęcia przydrożnym ka-pliczkom. Jeździ samochodem po całej Polsce i szuka kapliczek. Rozmawia z księż-mi i ludźmi z okolicy, a oni opowiadają jej, kto zafundował kapliczkę, kiedy zosta-ła zbudowana, kto o nią dba.... Zafascynowała mnie jej historia. Zapytałam, czy mogłaby mi kiedyś pokazać zdjęcia i opowiedzieć te zasłyszane historie. Spotkałyśmy się potem wiele razy i przeglądałyśmy zdjęcia. Na wielkiej mapie zaznaczałyśmy, gdzie stoi każda z fo-tografowanych kapliczek. Ale najlepsze zdarzyło się wtedy, gdy Krysia zapytała mnie, czy nie chciałabym z nią pojechać na taką wyprawę. I wiecie co? Teraz jeździmy razem!

Stefania

Dzień dobry, Jestem stomiczką od 2 lat i jestem szczęśliwa! Pisząc ten list, chciałabym wyjść naprzeciw stomikom młodszym i star-szym, którzy uważają, że to coś okropnego mieć worek i są załamani tym faktem. Prenumeruję Wasze pismo, bardzo je lu-bię, czytam uważnie i chciałabym przedstawić moją historię. Mam na imię Monika i mam 29 lat. Do szpitala trafiłam zaraz po maturze w stanie zagrożenia życia, ale lekarze nie wie-dzieli, co mi jest. Po wielu badaniach stwierdzono wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Z tą chorobą wegetowałam – bo trudno to nazwać normalnym życiem – przez 8 lat. W tym czasie choroba naprzemian cofała się i nawracała. Gdy zaszłam w ciążę, stanowiła zagrożenie nawet dla życia mojego dziecka. Na szczęście wszystko skończyło się pomyśl-nie, mój syn ma teraz 5 lat i zdrowym, szczęśliwym chłopcem. Jedyne czego brakowało mu przez te lata, to czasu spędza-nego ze mną, wspólnych zabaw, spacerów i rozrabiania. Nie mogłam poświęcać mu wiele czasu – choroba uwięziła mnie w domu, wychodziłam tylko wtedy, gdy było to absolutnie konieczne. Dwa lata temu mój stan znów się pogorszył. Tym razem lekarze zdecydowali się na usunięcie jelita grubego i wyłonienie ileostomii. Do dzisiaj dziękuję im za tę decyzję. Do życia ze stomią byłam właściwie przygotowana. Mój gastrolog, wspaniały lekarz, oswajał mnie z myślą, że konse-kwencją mojej choroby może być nowotwór i wtedy będę miała wyłonioną stomię. Mniej więcej wyobrażałam sobie, jak to będzie wyglądać. Dlatego gdy obudziłam się po operacji, to byłam bardzo słaba, chętnie wstawałam i razem z pielęgniar-ką stomijną oglądałam sprzęt i zapoznawałam się z jego obsługą. Pierwsza rzecz, która sprawiła mi niesamowitą przy-jemność to fakt, że mój organizm zaczął dobrze funkcjonować. Mogłam po prostu przyczepić worek i wyjść! Miałam 27 lat i życie przed sobą. Dzięki stomii uwierzyłam, że to życie może jeszcze być normalne. Teraz mogę iść z syn-kiem na spacer i na plac zabaw, wróciłam do pracy, a nawet jeżdżę do biura rowerem. Ubieram się, jak dawniej i nie ob-chodzi mnie, czy ktoś widzi worek, czy nie. Wreszcie odżyłam!

Monika

Szanowna Redakcjo, Stomię mam od 3 lat. W tym czasie zostawiła mnie żona i musiałem zmie-nić pracę, bo nie dawałem rady praco-wać fizycznie. Nie brzmi to zbyt dobrze i czasem myślałem, że te wydarzenia mnie pokonają. Ale nawet w najgorszej sytuacji może zdarzyć się cud. Takim cudem jest dla mnie moja wnuczka. Ma dopiero 3 miesiące, ale jestem w niej zakochany bez pamię-ci. Gdy przyjeżdżam do syna i synowej, zawsze spędzam z nią mnóstwo czasu. Mogę na nią patrzeć godzinami. Synowa gotuje obiad, a my z synem zabieramy Paulkę na spacerek. Wte-dy rozmawiamy o jego pracy, o mojej stomii, ale przede wszystkim o Paulce. Wszyscy tak bardzo ją kochamy, a ja już chyba najbardziej. Nawet ze stomią jestem i będę dla niej kapitalnym dziadkiem. Tadeusz

Pani Monika otrzymuje od nas zestaw akcesoriów stomijnych ConvaTec.

Upominek prześlemy pocztą.

fOT.

aRCh

iWu

M C

ON

vaTe

C

Informacje

28

SKLEPY mEdYcznE ofErującE SPrzęt StomIjnY convatEc

Woj. dolnośląskie

Bielawa 58-260Sklep Med. ARKMED ul. 1-go Maja 31a tel. (74) 817 60 67Bolesławiec 59-700Sklep Med. MIR-MED ul. Grunwaldzka 4 tel. (75) 735 10 80Bolesławiec 59-700Sklep Med. MIR-MED ul. Jeleniogórska 4 tel. (75) 610 35 03dzierżoniów 58-200 Sklep Med. ARKMED ul. Piłsudskiego 8 tel. 661 180 218Głogów 67-200Sklep Med. KORIM ul. Kościuszki 15a tel. (76) 835 01 02jawor 59-400Sklep Med. EMAG ul. Staszica 12 tel. (76) 870 71 06jelenia Góra 58-500Sklep Med. MEDYK ul. Groszowa 9 tel. (75) 764 61 55Kamienna Góra 58-400Sklep Med. MEDYK ul. Broniewskiego 24 tel. (75) 744 61 10Legnica 59-220Sklep Med. EMAG Szpital Wojewódzki ul. Iwaszkiewicza 5 tel. (76) 721 11 66Legnica 59-220Sklep Med. EMAG ul. Gwiezdna 35/9 tel. (76) 854 21 13Lubań 59-800Sklep Med. VENA-MED ul. Wąska 2a tel. (75) 721 40 48Lubin 59-300 Sklep Med. EMAG ul. Sikorskiego 54 tel. (76) 724 96 16Lwówek Śląski 59-600 Sklep Med. MIR-MED (teren przychodni), ul. Morcinka 7 tel. (75) 782 57 22Strzelin 57-100 Sklep Med. MEDUS ul. Brzegowa 18 tel. (71) 393 69 00Wałbrzych 58-300Sklep Med. MEDITEK ul. Moniuszki 35 tel. (74) 842 30 85Wrocław 50-244Sklep Med. MEDUS Pl. Św. Macieja 1 tel. (71) 790 00 80Wrocław 51-319Sklep Med. Intermedica ul. Sycowska 6 b tel. (71) 789 33 55Wrocław 53-333Sklep Med. Ortmedica ul. Powstańców Śl. 122 tel. (71) 367 00 48

Wrocław 50 -073Sklep Med. MEDICA HUMANA ul. św. Antoniego 36/38 tel. (71) 344 81 20 faks (71) 344 81 22Wrocław 50-335Sklep Med. CEZAL SA ul. Sienkiewicza 42/44 tel. (71) 322 53 30Wrocław 53-413 Sklep Med. REMEDIUM pl. Hirszfelda 16/17 tel. (71) 333 25 45ząbkowice Śl. 57-200 Sklep Med. MEDUS pl. 1-go Maja 8e tel. (74) 810 09 85zgorzelec 59-900Sklep Med. VENA-MED ul. Broniewskiego 27 tel. (75) 775 00 62

Woj. kujawsko-pomorskie

Bydgoszcz 85-171Sklep Med. MEDICA HUMANA ul. Wojska Polskiego 15/12a tel. (52) 375 21 00Bydgoszcz 85-796Sklep Med. ART-MED Fordon Przylesie ul. Rupniewskiego 10 tel. (52) 343 47 32Bydgoszcz 85-950Sklep Med. ul. Słowackiego 1 tel. (52) 322 01 13toruń 87-100Sklep Med. ul. Uniwersytecka 17 pok. 13 (parter) tel. (56) 611 99 40tuchola 89-500 Sklep Med. AKSEL-MED ul. Nowodworskiego 3e tel. (52) 334 53 00Więcbork 89-410Sklep Med. AKSEL-MED ul. Mickiewicza 26 tel. (52) 389 62 56Włocławek 87-800Sklep Med. ul. Kilińskiego 7 tel. (54) 231 19 81

Woj. lubelskie

Biała Podlaska 21-500Sklep Med. MEDICUS ul. Brzeska 32 tel. (83) 342 62 30chełm 22-100Sklep Med. MEDICUS ul. Reformacka 28 tel. (82) 565 07 53janów Lubelski 23-300Sklep Med. MEDICUS ul. Zamoyskiego 15 tel. (15) 872 29 05janów Lubelski 23-300Sklep Med. MEDICUS ul. Zamoyskiego 18 tel. (15) 872 29 05Krasnystaw 22-300 Sklep Med. MEDICUS ul. Kościuszki 3 tel. (82) 576 19 45

Kraśnik 23-200Sklep Med. MEDICUS ul. Kościuszki 6 tel. (81) 825 31 20Kraśnik 23-200Sklep Med. MEDICUS ul. Narutowicza 24 tel. (81) 821 00 69Lublin 20-094Sklep Med. MEDICUS ul. Lubartowska 64/66 tel. (81) 743 35 51Łuków 21-400Sklep Med. MEDICUS pl. Narutowicza 3 tel. (25) 798 34 22Puławy 24-100Sklep Med. MEDICUS ul. Piłsudskiego 89 tel. (81) 887 70 42tomaszów Lubelski 22-600Sklep Med. MEDICUS ul. Gen. Andersa 5 tel. kom. 609 200 882tomaszów Lubelski 22-600Sklep Med. MEDICUS ul. Lwowska 24 tel. (84) 664 20 47Włodawa 22-200Sklep Med. MEDICUS ul. Rynek 4 tel. (82) 572 53 79zamość 22-400Sklep Med. MEDICUS ul. Partyzantów 7 tel. (84) 638 72 13

Woj. lubuskie

Gorzów Wlkp. 66-400 LIFE ESKULAP ul. Dekerta 1 (obok szpitala) tel. (95) 733 16 38zielona Góra 65-001Sklep Med. ESKULAP Poliklinika MSWiA (hol główny) ul. Wazów 42 tel. (68) 470 68 88Żary 68-200Sklep Med. ESKULAP ul. Moniuszki 2 tel. (68) 470 65 72

Woj. łódzkie

Łódź 90-612Sklep Med. MEDPRIM ul. Gdańska 57a tel. (42) 630 84 09Łódź 91-425Sklep Med. AKSEL-MED ul. Północna 42 (Szpital MSWiA) tel. (42) 634 15 02Łódź 93-126Sklep Med. MEDICA HUMANA Cross Medica 2 ul. Przybyszewskiego 99 tel. (42) 646 87 35Łódź 93-173Sklep Med. PRO-MED ul. Lecznicza 6 tel. (42) 682 57 61, 682 66 35Łódź 91-803Sklep Med. APUSul. Marynarska 6atel. (42) 640 68 84Fax: (42) 640 68 44

Łódź 90-427NZOZ Centrum Medyczne al. Kościuszki 48 tel. (42) 636 98 11, 636 98 12radomsko 97-500Sklep Med. EXPERT-MED ul. Przedborska tel./fax (44) 680 96 99 kom. 608 639 238

Woj. małopolskie

Bochnia 32-700 Sklep Medyczny PANACEUM ul. Świętokrzyska 3 tel. (14) 611 50 95Brzesko 32-800Sklep Med. ORT-MED ul. Kościuszki 67 tel. (14) 686 27 20chrzanów 32-500Sklep Med. PETRUS ul. Sokoła 10 tel. (32) 623 42 73Gorlice 38-300SALON LIFE CARE GL+ ul. Sienkiewicza 36 tel. (18) 354 92 12Kraków 31-115Sklep Med. MEDICA HUMANA, Cross Medica 2, ul. Garncarska 2 tel. (12) 422 10 51Kraków 30-034Sklep Med. FARMED pl. gen. Sikorskiego 13 tel. (12) 422 87 00Kraków 31-115Sklep Med. SAMARYTANKA ul. Garncarska 9/1 tel. (12) 422 99 00 wew. 239Kraków 30-900Sklep Med. SAMARYTANKA os. Słoneczne 8 tel. (12) 643 65 70Kraków 30-638Sklep Med. SAMARYTANKA ul. Białoruska 15 tel. (12) 265 74 87Kraków 31-202 SALON LIFE CARE GL+ ul. Prądnicka 35/37 tel. (12) 416 25 19Kraków 30-039SALON LIFE CARE GL+ ul. Pomorska 1 tel. (12) 429 63 93Kraków 31-826SALON LIFE CARE GL+ os. Złotej Jesieni 1 tel. (12) 64 68 741, 12 64 82 698nowy Sącz 33-300SALON LIFE CARE GL+ ul. Kazimierza Wielkiego 4 tel. (18) 443 47 18nowy Sącz 33-300SALON LIFE CARE GL+ ul. Batorego 77 tel. (18) 444 17 58olkusz 32-300Sklep Med. MEDIX ul. Szpitalna 5 tel. (32) 641 35 95oświęcim 32-600Sklep Med. SANITEKS ul. Dąbrowskiego 18b tel. (33) 842 30 65

Sucha Beskidzka 34-200Sklep Med. EURO-MED ul. Szpitalna 22 tel. (33) 872 32 33tarnów 33-100SALON LIFE CARE GL+ al. Matki Boskiej Fatimskiej 17 tel. (14) 627 82 35tarnów 33-100Sklep Med. TARMED ul. Okrężna 4a tel. (14) 626 98 66Wadowice 34-100SALON LIFE CARE GL+ ul. Karmelicka 5 tel. (33) 873 12 94Wadowice 34-100 PHUP ALEX ul. Trybunalska 12 tel. (33) 823 22 311

Woj. mazowieckie

ciechanów 06-400Sklep Med. MARABUT ul. Sienkiewicza 32 tel. (23) 672 20 92ostrołęka 07-400Punkt Zaopatrzenia Ortopedycznego ul. Jana Pawła II 120A/9, pok. 39 tel. (29) 765 23 38 tel. kom. 781 777 900Płock 09-400Wojewódzki Szpital Zespolony, Zakład Usprawniania Leczniczego, gab. 3 ul. Medyczna 19 tel. (24) 364 62 87radom 26-600ZTM STYMAT, ul. Giserska 4 tel. (48) 365 11 88Siedlce 08-110 Sklep Med. PHU ANTA ul. Czerwonego Krzyża 21 tel./fax (25) 644 92 80Warszawa 00-864Sklep Med. MEDICA HUMANA ul. Krochmalna 32a tel. (22) 890 03 01Warszawa 03-462Sklep Med. MEDICA HUMANA Cross Medica 2 ul. Jagiellońska 50/326 tel. (22) 670 17 00, (22) 670 04 10Warszawa 02-495Sklep Med. PHU ANTA ul. Bohaterów Warszawy 8 tel. (22) 252 90 92

Woj. opolskie

opole 44-005Sklep Med. REHMED ul. Książąt Opolskich 33 tel. (77) 453 22 44opole 45-061Sklep Med. REHMED Wojewódzkie Centrum Onkologii, bud. Pulmonologii ul. Katowicka 66a tel. (77) 441-61-35

Woj. podkarpackie

Brzozów 36-200SALON LIFE CARE GL+ ul. ks. Bielawskiego 18 tel. (13) 434 31 57

Większość wymienionych poniżej sklepów stosuje rekomendowane ceny katalogowe ConvaTec (patrz: adresy sklepów na niebieskim tle). Zawsze warto sprawdzić ceny na stronie internetowej www.convatec.pl poprzez dostępny tam kalkulator sprzętu stomijnego. Dzięki temu

mogą Państwo upewnić się, że otrzymują największą ilość sprzętu stomijnego ConvaTec przysługującego w ramach refundacji.

29

SKLEPY mEdYcznE ofErującE SPrzęt StomIjnY convatEc

jasło 38-200SALON LIFE CARE GL+ ul. 3 Maja 24a tel. (13) 448 23 75Przemyśl 37-700SALON LIFE CARE GL+ ul. Sportowa 6 tel. (16) 675 14 37rzeszów 35-060Sklep Med. MED COMPLEX ul. Słowackiego 11 tel./fax (17) 852 82 77rzeszów 35-073SALON LIFE CARE GL+ pl. Wolności 12 tel./fax (17) 852 49 22, 852 88 10Stalowa Wola 37-450SALON LIFE CARE GL+ ul. 1 Sierpnia 12 tel. (15) 842 39 43

Woj. podlaskie

Białystok 15-227Sklep Med. MEDICA ul. Podleśna 12/1 tel. (85) 652 46 66Białystok 15-297 Sklep MEDICA HUMANA ul. Żelazna 9, lok. 11 tel. (85) 746 15 60

Woj. pomorskie

chojnice 89-600Sklep Med. ORTOMAX ul. Leśna 10 tel. (52) 395 67 41chojnice 89-600 Sklep Medyczny Promedica pl. Św. Jerzego 1 tel. (52) 395 19 70Gdańsk 80-850Sklep Med. MEDICA HUMANA ul. Rajska 14a-b tel. (58) 309 10 71Gdańsk 80-214Sklep Med. ORTOMAX ul. Smoluchowskiego 17 tel. (58) 3443894Gdynia 81-463Sklep Med. ORTOMAX ul. Legionów 165 tel. (58) 622 12 19Kościerzyna 83-400 Sklep Med. ORTOMAX Szpital Specjalistyczny ul. Piechowskiego 36 tel. (58) 686 04 96malbork 82-200NZOZ CHIR-MED ul. J. Słowackiego 2 tel. (55) 267 05 39Słupsk 76-200Sklep Med. ESKULAP ul. Wojska Polskiego 22 tel. (59) 842 27 28Słupsk 76-200Sklep Med. ESKULAP ul. Kopernika 28 tel. (58) 841 34 27Słupsk 76-200Sklep Med. POD SŁOWIKIEM ul. Jana Pawła II 1 tel. (59) 846 86 18, 606 385 568

Starogard Gdański 83-200NZOZ CHIR-MED ul. Kościuszki 43 tel. (58) 563 30 72Wejherowo 84-200Sklep Med. AKSEL-MED ul. 10 Lutego 1 tel. (58) 677 55 563

Woj. śląskie

Bielsko-Biała 43-300Sklep Med. HAS-MED ul. Młyńska 20 tel. (33) 812 31 79Bielsko-Biała 43-300Sklep Med. POLIMED ul. Wyzwolenia 18 tel. (33) 816 40 61 wew. 208Bielsko Biała 43-300DAGMED Specjalistyczny Sklep Zaopatrzenia Medycznego ul. Batorego 5 tel. (33) 819 22 08Bielsko Biała 43-300Sklep Med. Ortho-Pharma ul. Dworkowa 2 tel. (33) 819 39 24 Bytom 41-902Sklep Medyczny przy Przychodni Chorób Płuc i Gruźlicy ul. Karola Miarki 10 tel./fax (32) 289 12 81cieszyn 43-400Sklep Medyczny DAGMED ul. Bobrecka 30a tel. (33) 851 46 65cieszyn 43-400 Sklep Med. FHU DAGMED Szpital Śląski przy wejściu głównym ul. Bielska 4, (od ul.Chrobrego) (33) 851 20 70, 852 05 11 w. 577częstochowa 42-200Sklep Med. ABC CHOREGO ul. Warszawska 13 tel. (34) 324 73 01częstochowa 42-200PPHU TYTAN ul. Dekabrystów 33 tel. (34) 325 53 35częstochowa 42-200Sklep med. Salonik Amazonka al. Najświętszej Maryi Panny 53 tel. (34) 368 22 21dąbrowa Górnicza 41-300Sklep Medyczno-Ortopedyczny ul. 3 Maja 32 tel. (32) 764 17 20 bezpł. infolinia: 800 169 009dąbrowa Górnicza 41-300Sklep Medyczno-Zielarski (Szpital Miejski), ul. Szpitalna 13 tel. (32) 261 79 11 bezpł. infolinia: 800 169 009Gliwice 44-100Sklep Med. INTER-MED ul. Bohaterów Getta Warszawskiego 1 tel. (32) 231 93 14jaworzno 43-609Sklep Med. ABE ul. Farna 12 tel. (32) 616 34 54Katowice 40-009Sklep Med. CrossMedica 2 ul. Warszawska 13 tel. (32) 256 82 35, 259 85 31

Katowice 40-009Sklep Med. PLASTER ul. Warszawska 40 tel. (32) 253 54 56Kłobuck 42-100Sklep Medyczny ABC-CHOREGO S.C. ul. 11 Listopada 4 tel. kom. 600 023 202 racibórz 47-400Sklep Medyczny MEDYK ul. Ocicka 4 tel. (32) 414 90 27racibórz 47-400Sklep Med. REHMED ul. Ocicka 51 tel. (32) 417 84 85ruda Śląska 41-709Sklep Med. ul. Markowej 7 tel./fax (32) 243 50 08rybnik 44-200Sklep Med. REHMED ul. Sobieskiego 11 tel. (32) 423 54 90rybnik 44-200 Sklep Med. PROM-MED ul. Miejska 11 tel. (32) 433 12 43Sosnowiec 41-200Szpital Górniczy pl. Medyków 1 tel./fax (32) 268 24 57Sosnowiec 41-200Sklep Medyczny ul. Rzeźnicza 12 tel./fax (32) 297 00 32 bezpł. infolinia 800 106 160tychy 43-100Sklem medyczny AKMED Al. Niepodległości 5 tel. (32) 227 53 77Wodzisław Śląski 44-300Sklep Ziel-Med. ZIOŁO-LEK (Szpital Miejski nr 1) ul. 26 Marca 51 tel. (32) 455 68 50Wodzisław Śląski 44-300Sklep Ziel-Med. ZIOŁO-LEK, ul. Kubsza 10 tel. (32) 456 07 53zabrze 41-800Sklep Med. AB MEDICA ul. 3 Maja 47 tel. (32) 273 05 05zawiercie 42-400Sklep Med. MEDYK ul. gen. Sikorskiego 22 tel. (32) 670 60 00zawiercie 42-400Sklep Med.ul. Towarowa 22 tel./fax (32) 671 03 08 bezpł. infolinia: 800 108 180Żory 44-240Sklep Med. REHMED ul. Dolne Przedmieście 5 tel. (32) 435 14 39

Woj. świętokrzyskie

Busko-zdrój 28-100Sklep Med. LIFE+ ul.Batorego 2a tel. +48 41 378 34 17Kielce 25-734 Sklep Med. LIFE+ ul. Artwińskiego 1 tel. (41) 367 15 40

Kielce 25-363Sklep Med. Ortomedic GL + ul. Wesoła 37A tel. (41) 344 15 81Końskie 26-200Sklep Med. LIFE+ ul. Gimnazjalna 41b tel. (41) 372 44 65Sandomierz 27-600 Sklep Med. LIFE+ ul. Schinzla 13 tel. (15) 864 75 83Skarżysko-Kamienna 26-110Sklep Med. LIFE+ ul. Szpitalna 1 tel. (41) 252 47 96Starachowice 27-200Sklep Med. LIFE+ ul. Radomska 70 tel. (41) 275 19 20Staszów 28-200Sklep Med. LIFE+ ul. 11 Listopada 78 tel. (15) 864 13 24

Woj. warmińsko-mazurskie

Ełk 19-300Sklep Med. ORTEZA ul. Moniuszki 3, lok. 1 tel. (87) 621 16 51Ełk 19-300Sklep Med. REHABILITACJA ul. Mickiewicza 10b tel. (87) 732 81 51 wew.19olsztyn 10-552 Sklep Med. MEDICA HUMANA ESKULAP ul. Kościuszki 84d tel. (89) 527 41 10olsztyn 10-513Sklep Med. BLADORTOLul. Niepodległości 44a tel. kom. 602737005olsztyn 10-513Sklep Med. ŻONKILEul. Kopernika 30 tel. kom. 501-601-662ostróda 14-100Sklep Med. BLADORTOL ul. Czarnieckiego 19 lok. A tel. (89) 642 14 05

Woj. wielkopolskie

Gniezno 62-200Centrum Medyczne Salomed ul. Wolności 4a tel. (61) 425 00 12 jarocin 63-200Sklep Medyczny ŚWIAT ORI ul. Wrocławska 34 tel. (62) 505 22 89Kalisz 62-800Sklep Med. MED-MIŚ ul. Sukiennicza 2 tel. (62) 763 88 93Konin 62-510Sklep Med. AS-MED al. 1 Maja 16a tel. (63) 241 00 39Leszno 64-100Sklep Med. ESKULAP ul. Jackowskiego 9 tel. (65) 526 84 13, 663 700 815nowy tomyśl 64-300Sklep Med.-Reh. PROMEDul.Szpitalna 10 tel. 661 244 135

ostrów Wielkopolski 63-400Sklep Med. Nasze Zdrowie ul.Partyzancka 25/2 tel. (62) 730 09 25, 693169633Piła 64-920Sklep Med. LUBA ul. Batalionów Chłopskich 9 tel. (67) 213 20 21Pleszew 63- 300Sklep Med. ŚWIAT ORI ul.Poznańska 29 tel. (79) 116 51 05Poznań 60-371Sklep Med. MEDICA HUMANA ul. Międzychodzka 10/39 tel. (61) 867 96 50Poznań 61- 867Sklep Med. Avangarda ul. Garbary 2 tel. (61) 852 25 22rawicz 63-900Sklep Med. ALTEA ul. Grunwaldzka 44 tel. (65) 546 10 17Słupca 62-400Sklep Med. KASIA ul. Sikorskiego 1 tel. (63) 275 23 00 wew. 373Szamotuły 64-500Sklep Med. An-Med ul. Dworcowa 16 a tel. (61) 292 58 38Śrem 63-100Sklep Med. EURO-MED ul. 1 Maja 5 box 3 tel. 603 403 001Środa Wielkopolska 63-000Punkt Refundacji Eskulap ul. Czerwonego Krzyża 2 tel. (61) 285 01 93

Woj. zachodniopomorskie

Białogard 78-200Sklep Med. WAMED ul. Pomorska 2/7 tel. (94) 312 34 32Kamień Pomorski 72-400Sklep Med. MEDI-CAL ul. Szpitalna 10 tel. (91) 382 40 58Kołobrzeg 78-100Punkt Sprzedaży K-ORT ul. Łopuskiego 40d tel. (94) 354 55 43Koszalin 75-648Zakład Sprzętu Ortopedycznego K-ORT ul. Leśna 6 tel. (94) 345 01 56 trzebiatów 72-320Sklep Med. MEDI-CAL ul. Lipowa 16-20/4 tel. (91) 852 56 40Szczecin 71-470Sklep Med.MEDICA HUMANA, STOMIA-MED ul. Arkońska 42 tel./faks (91) 454 06 04Szczecinek 78-400Punkt Sprzedaży K-ORT ul. Wyszyńskiego 71 tel. kom. 604 618 212Świdwin 78-300Punkt Sprzedaży K-ORT ul. Drawska 38 tel. (94) 716 41 93

Większość wymienionych poniżej sklepów stosuje rekomendowane ceny katalogowe ConvaTec (patrz: adresy sklepów na niebieskim tle). Zawsze warto sprawdzić ceny na stronie internetowej www.convatec.pl poprzez dostępny tam kalkulator sprzętu stomijnego. Dzięki temu

mogą Państwo upewnić się, że otrzymują największą ilość sprzętu stomijnego ConvaTec przysługującego w ramach refundacji.

Informacje

30

Adresy porAdnI stomIjnych I pIelęgnIArskIch punktów konsultAcyjnych

woj. dolnośląskie

Dolnośląskie Centrum Onkologii, Poradnia Stomijna Pl. Hirszfelda 12 53-413 wrocławBudynek H, 2 piętro, p. 205 (czynne w każdy wtorek w godz. 15.00–17.00) opiekun: piel. Ewa Obuszko tel. kom. 603 672 269

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, Poradnia Stomijna ul. Kamieńskiego 73a 51-124 wrocławpoziom -1, pokój nr 1 (czynne w II i IV wtorek miesiąca w godz. 15.00–18.00) kierownik poradni: dr Marek Rząca tel. kom. 781 827 328

Akademicki Szpital Kliniczny we WrocławiuPoradnia Proktologiczno- -Stomijnaul. Borowska 21350-001 wrocławPokój 142, I piętro(czynna: pon 9.00-11.00, śr. 9.00-11.00, pt 9.00-11.00)Opiekun: dr n. med. Jerzy Medyński

Ośrodek Diagnostyki Onkologicznej Poradnia dla Chorych ze Stomią przy Poradni Onkologicznej ul. Andersa 4 59-220 legnicakierownik poradni: dr Andrzej Hap tel. (76) 855 09 41, (76) 855 55 17

Poradnia dla Chorych ze StomiąSPZOZ Szpital Wojewódzkiul. Ogińskiego 6 58-506 jelenia górakierownik poradni: dr Zbigniew Markiewicztel. (75) 643 71 00, (75) 754 21 27

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla Osób ze Stomiąmgr piel. Teresa Sztyler – certyfikowana pielęgniarka stomijna Centrum Medyczne Eskulapul. Marii Dąbrowskiej 24 os. Zielone, 33-100 tarnówtel. (14) 624 00 43

woj. mazowieckie

Szpital Bielański, Pawilon HPoradnia Stomijnaul. Cegłowska 80 01-809 warszawakierownik poradni: prof. dr hab. n. med. Marek Szczepkowskitel. (22) 569 04 70

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla Osób ze Stomią Cross Medica 2 ul. Jagielońska 50 03-462 warszawatel. (22) 670 17 00

SPZOZWojewódzki Szpital ZespolonyPoradnia Proktologiczno-Stomijnaul. Medyczna 19 09-400 płockkierownik poradni: dr Mariusz Obrębskitel. (24) 364 62 84

woj. opolskie

Poradnia dla Chorych ze Stomią przy Wojewódzkim Ośrodku Onkologiiul. Katowicka 66a 45-060 opolekierownik poradni: dr Maria Urbaniectel. (77) 441 60 00, (77) 441 60 72

woj. podlaskie

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Akademii MedycznejPoradnia Stomijnaul. Waszyngtona 15a 15-274 Białystokkierownik poradni: dr Fabian Kamińskitel. (85) 746 85 73

Poradnia Proktologiczno-Stomijna Specjalistyczny Szpital im. dr. Alfreda Sokołowskiego ul. Sokołowskiego 4 58-309 wałbrzychkierownik poradni: dr n. med. Paweł Pyka tel. (74) 648 97 40

woj. kujawsko-pomorskiePoradnia Przykliniczna Gastroenterologiczna Szpital Uniwersytecki ul. M. Skłodowskiej-Curie 9 85-094 Bydgoszczkierownik poradni: dr Wojciech Szczęsny tel. (52) 585 43 78

Szpital Wojewódzki im. Biziela ul. Ujejskiego 75 85-168 Bydgoszczkonsultacje pacjentów: dr Wojciech Szczęsny (wtorki, w godz 8.30-12.00) tel. (52) 365 57 79

woj. lubelskie

Poradnia Stomijno-Proktologiczna z pracownią endoskopową Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej ul. dr. K. Jaczewskiego 7 20-090 lublintel. (81) 747 75 11

Punkt Konsultacyjny Wolontariatu Polskiego Towarzystwa Stomijnego Pol-Ilkoul. Spółdzielczości Pracy 320-090 lublin(czynne w poniedziałki lub piątki w godz. 8.00–16.00)tel. kom. 603 416 020

woj. małopolskie

Poradnia Chirurgii Proktologicznej Szpital Miejski Specjalistycznyim. Gabriela Narutowicza ul. Prądnicka 35-37 31-202 kraków kierownik poradni: dr Adam Korczyński tel. (12) 416 22 66

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla Osób ze StomiąDorota Jesionka-Kukla – pielęgniarka stomijnaSzpital Specjalistyczny im. Stefana Żeromskiegoos. Na Skarpie 66, 31-913 krakówtel. kom. 889 402 924

Poradnia Stomijna przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonymul. Skłodowskiej-Curie 26 15-950 Białystokkierownik poradni: dr n. med. Jacek Lewandowskitel. (85) 748 83 82

woj. podkarpackie

Poradnia StomijnaAl. J Piłsudskiego 3135-074 rzeszówtel. (17) 852 82 77www.poradniastomijna.pl

woj. pomorskie

Szpital Morski im. PCK Gdynia ul. Powstania Styczniowego 1 81-519 gdyniatel. (58) 699 83 45 (czynne w środy w godz. 10.30–14.30)

Pielęgniarski Punkt Konsultacyjny dla Osób ze Stomią piel. Andrzej PiotrowskiSzpital Specjalistycznyul. Leśna 10 89-600 chojnicetel. kom. 606 462 654

woj. śląskie

Poradnia Proktologicznai Stomijna przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 5pl. Medyków 1 41-200 sosnowieckierownik poradni: prof. dr hab. med. Jacek Starzewskitel. (32) 36 82 733

Przyszpitalna Poradnia Stomijna ul. Wyzwolenia 18 43-300 Bielsko-Białatel. (33) 816 40 61

Przyszpitalna Poradnia Chorób Jelita Grubego, Stomijna i Zaburzeń Metabolicznychul. Chorzowska 3641-600 Świętochłowicetel. (32) 245 50 41-5czynna: środy, godz. 13–15

woj. świętokrzyskie

Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach, Poradnia Stomijnaul. Artwińskiego 3 25-734 kielcekierownik poradni: dr Wojciech Korejbatel. (41) 367 41 65

woj. warmińsko-mazurskie

Szpital MSWiA ul. Wojska Polskiego 37 10-342 olsztynkierownik poradni: dr Grażyna Kuciel-Lisieckatel. (89) 539 85 20

Przychodnia Specjalistyczna I, Poradnia Stomijna z Poradnią Chirurgii Ogólnej ul. Konopnickiej 1, 19-300 ełk kierownik poradni: dr Maria Ulrych-Karasińska tel. (87) 610 84 17

woj. wielkopolskie

Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. Józefa Strusia Poradnia Proktologiczna i Stomijna ul.Szwajcarska 3 61-285 poznańtel. (61) 873 90 66

Szpital Kliniczny nr 2 Poradnia Stomijna ul. Przybyszewskiego 49 60-355 poznańtel. (61) 869 15 69

Szpital Wojewódzki w Poznaniu Poradnia Proktologiczna i Stomijna ul. Juraszów 7/19 60-479 poznańkierownik poradni: dr Jacek Lis tel. (61) 821 22 43

Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poradnia Stomijna ul. Garbary 15 61-866 poznańkierownik poradni:dr Bohdan Kaczmarczyktel. (61) 885 05 79

Wojewódzki Szpital Zespolony Poradnia dla Chorych ze Stomią ul. Kardynała S. Wyszyńskiego 1 62-510 Konin kierownik poradni: dr Jarosław Długosz tel. (62) 245 44 89

31

limity na sprzęt stomijnyrozporządzenie ministra Zdrowia z dnia 29.08.2009 r. (dz.u. 2009 r. nr 139 poz. 1141)

określa miesięczne limity kwot na sprzęt stomijny:

• kolostomia: 300 zł • ileostomia: 400 zł • urostomia: 480 zł

sprzęt stomijny jest refundowany w 100 proc. dla wszystkich osób ze stomią w ramach powyższych limitów miesięcznych.

Zarząd główny: Andrzej Piwowarski (Kraków) – prezes, Janusz Drużycki (Warszawa) – wiceprezes, Ewa Maria Sawicka (Katowice) – sekretarz, Ryszard Lisek (Katowice) – skarbnik, Dorota Kaniewska (Warszawa) – członek zarządusiedziba: Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO, ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 PoznańAdres do korespondencji:Andrzej Piwowarski, ul. 1 Maja 16, 32-440 Sułkowice, tel. kom. 660 479 242, e-mail: polilko@polilko.plstrona internetowa: www.polilko.pl

od dzia ły re gio nal ne (adresy do korespondencji):1. BIAŁystok – Danuta Skutnik, ul. Świętojańska 22/1 (Centrum Współpracy),

15-950 Białystok, tel. (85) 745 06 53, tel. kom. 604 967 220, e-mail: bialystok@polilko.pl2. BydgosZcZ – Jan Łosiakowski, ul. Leszczyńskiego 111/34, 85-137 Bydgoszcz, tel. (52) 379 18 81,

tel. kom. 601 540 776, e-mail: bydgoszcz@polilko.pl3. gorZów wIelkopolskI – Mirosława Pękosz, ul. Widok 24/51, 66-400 Gorzów Wielkopolski,

tel. (95) 725 80 00, e-mail: gorzow@polilko.pl4. kAtowIce – Ewa Maria Sawicka, ul. Żwirki i Wigury 27/14, 40-063 Katowice, tel. kom. 502 077 519,

e-mail: katowice@polilko.pl5. kIelce – Eugeniusz Kotlarski, ul. Nowaka-Jeziorańskiego 137/3, 25-433 Kielce, tel. (41) 331 87 06,

tel. kom. 505 691 606, e-mail: kielce@polilko.pl6. konIn – Stanisław Stencel, Grochowy 59, 62-574 Grochowy k. Konina, tel. (63) 248 36 17,

e-mail: konin@polilko.pl7. kosZAlIn – Kwiryn Buzalski, ul. Karłowicza 46b/1, 75-563 Koszalin, tel. kom. 693 581 103,

e-mail: koszalin@polilko.pl8. krAków – Grażyna Włodarczyk, ul. Stachiewicza 17/102, 31-303 Kraków, tel. kom. 502 338 436,

spotkania: Pensjonat przy Błoniach, ul. Emaus 28b, 30-213 Kraków, e-mail: krakow@polilko.pl9. luBlIn – Stanisław Majewski, 21-017 Łęczna, ul. Obrońców Pokoju 11/VI, tel. kom. 501 59 39 45,

e-mail: lublin@polilko.pl10. olsZtyn – Janina Tabaczyńska-Sassyn, ul. Limanowskiego 19b/9, 10-342 Olsztyn, tel. (89) 526 94 08,

e-mail: olsztyn@polilko.pl11. ostrowIec ŚwIętokrZyskI – Zofia Skrok, ul. Polna 37/72, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski,

tel. kom. 502 576 025, e-mail: ostrowiec@polilko.pl12. pŁock – Danuta Kupis, 09-400 Płock, ul. Jasna 12/1 m. 56, tel. (24) 268 56 86,

e-mail: plock@polilko.pl13. poZnAŃ – Alicja Smolarkiewicz, Poznań, os. Lecha 18 m. 30, tel. (61) 877 77 36, e-mail: poznan@polilko.pl14. rZesZów – Krzysztof Bryndza, 38-540 Zagórz, ul. Poraż 111/2, tel. kom. 512 823 367,

e-mail: rzeszow@polilko.pl, kbryn@o2.pl15. sZcZecIn – Jolanta Matalewska, al. Jana Pawła II 42 (wejście od ul. Śląskiej), 70-344 Szczecin,

tel. kom. 667 309 712, e-mail: szczecin@polilko.pl16. tArnoBrZeg – Zygmunt Bogacz, ul. Sandomierska 85, 39-432 Gorzyce, tel. (15) 836 25 91,

e-mail: tarnobrzeg@polilko.pl 17. wArsZAwA – Dorota Kaniewska, al. Niepodległości 137/141 m. 38, 02-570 Warszawa,

tel. (22) 646 27 05, tel. kom. 691 739 924, spotkania: Ośrodek „Nowolipie", ul. Nowolipie 25b, Warszawa, e-mail: warszawa@polilko.pl

18. wŁocŁAwek – Włodzimierz Mańkowski, ul. Kaliska 83a/25, 87-800 Włocławek, tel. (54) 234 56 51, tel. kom. 601 897 009, e-mail: wloclawek@polilko.pl

19. wrocŁAw – Jan Drajczyk, ul. Komorowska 12/5, 54-436 Wrocław, tel. (71) 788 14 22, tel. kom. 604 148 453, e-mail: wroclaw@polilko.pl

20. ZIelonA górA – Waldemar Maniak, ul. Zielonogórska 61, 67-100 Nowa Sól, tel. (68) 387 52 39, e-mail: zielonagora@polilko.pl

polskie towarzystwo stomijne pol-Ilko

stomia w interneciewww.co nva tec.plPro fe sjo nal ny ser wis in ter ne to wy firmy ConvaTec po święco ny sto mii. Prze zna czo ny dla osób ze sto mią, le ka rzy i pie lęgnia rek. Część ser wi su do ty czy także le cze nia prze wle kłych ran. www.stomia.plStrona firmy ConvaTec poświęcona stomii. www.wielkiepowroty.plStrona programu „Wielkie Powroty" w Polsce. www.po lil ko.plStrona Pol skiego To wa rzy stwa Stomijnego POL-ILKO. www.sto mia.in fo.plPry wat na, bardzo bogata w treści, polska stro na poświęcona sto mii.stomiaswidnica.ukryta.plStrona stowarzyszenia „Życie” ze Świdnicy.www.osto my in ter na tio nal.orgAn glo ję zycz na stro na towarzystwa IOA. www.osto my .fsnet.co.ukAn glo ję zycz na stro na poświęcona głów nie kolostomii.

kluby osób ze stomią1. nowy sĄcZ – Józef Myrlak, ul. Nawojowska 21/5, 33-300 Nowy Sącz, tel. (18) 443 57 93. Spotkania w każdą trzecią środę miesiąca w godzinach 12.00–14.00 przy ul. Batorego 77 w Nowym Sączu.2. pIŁA – Ewa Sowińska, ul. Jagiellońska 11, 64-920 Piła, tel. (67) 214 16 54.3. tArnów – Danuta Sajdak, ul. Panny Marii 3, 33-100 Tarnów. Spotkania w każdy drugi czwartek miesiąca w godzinach 11.00–15.00. Adres korespondencyjny: Danuta Sajdak, ul. Dąbrowskiej 24/7, 33-100 Tarnów, tel. kom. 501 207 246.4. wArsZAwA – Dorota Kaniewska, Ośrodek „Nowolipie“, ul. Nowolipie 25b, 01-011 Warszawa. Spotkania w każdą ostatnią środę miesiąca, w godz. 13.00–15.00 w ośrodku „Nowolipie".

stowarzyszenia stomijnepomorskie stowarzyszenie stomijneHenryk Maciążek, 80-460 Gdańsk, ul. Pilotów 5a/8, tel. kom. 880 919 579,tel. zaufania (58) 553 05 45 (Maria Koss)dolnośląskie stowarzyszenie stomijnedr Krystyna Kuchtyn, 51-340 Wrocław, ul. Skłodowskiej-Curie 66, tel. (71) 361 16 94tow. opieki nad chorymi ze stomią „Życie”Rozalia Bąba, 58-100 Świdnica, ul. Długa 33, tel. kom. 889 568 327Łódzkie stowarzyszenie stomijneHelena Pawlak, 90-531 Łódź, ul. Wólczańska 191/195, tel. kom. 698 806 737 www.lss.vihost.pl