Fotoepilacja laserowaNa czym polega zjawisko fotoepilacji

Artur GaczekFotoepilacją nazywamy zabieg usuwania owłosienia, wykorzystujący energię światła i bazujący na zjawisku tzw. selektywnej fototermolizy. Termin ten oznacza selektywną destrukcję termiczną tkanek za pomocą ciepła wytworzonego wskutek przy-jęcia odpowiednio dużej energii świetlnej. Oczywiście selektywność jest tu elementem kluczowym sukcesu, czyli skutecznej epilacji przy minimalnych skutkach ubocznych.

jak wiele innych urządzeń do „wszystkiego”, IPL-e w poszczególnych dyscyplinach nie mają zbyt wysokich osiągów. Lasery, dzięki swojej monochromatyczności pozostają do dziś niedoścignione dla innych źródeł światła.

Jakie lasery będą gwarancją skutecznego zabieguLasery stosowane obecnie w zabiegach epilacji to głównie lasery neodymowe Nd:YAG, aleksandrytowe oraz diodowe. Ze względu na stosowane długości fal promieniowanie tych laserów wchodzi na róż-ną głębokość i absorbowane jest głównie przez melaninę, a w przy-padku lasera neodymowego także przez hemoglobinę. Lasery alek-sandrytowe z najkrótszą długością fali (755 nm) oddziałują prak-tycznie tylko na melaninę. Niestety melanina zawarta jest nie tylko w mieszku włosowym, ale jest także elementem pigmentującym skórę. Z tej przyczyny wysokie fototypy skóry (opalenizna lub ciemna karnacja) zdecydowanie utrudniają zastosowanie tego lasera. Także problemem podczas stosowania tego lasera jest brak pigmentacji włosa. W takim przypadku nie ma czynnika absorbującego promie-niowanie laserowe i zabieg staje się nieskuteczny.

Następnym laserem pod względem długości fali jest laser diodowy. Generalnie zasada działania jest podobna jak przy laserze aleksan-drytowym, czyli głównym czynnikiem absorbującym promieniowa-nie jest melanina. Jednakże przy długości fali laserów diodowych (za-zwyczaj 800-810 nm) absorpcja melaniny jest nieco mniejsza, a pene-tracja tej długości fali obejmuje też trochę głębiej położone obszary. Właściwości te powodują, że pigmentacja skóry ma w tym przypadku nieco mniejsze znaczenie, ale za to stosowane gęstości energii są tu dużo większe, co istotnie podnosi bolesność zabiegu. Mimo swoich wad oba powyższe lasery przyjęły się na polskim rynku, jako tzw. zło-ty standard i z powodzeniem można uznać, że prawidłowo przepro-wadzone tymi laserami zabiegi dają zadowalający efekt.

Trzecim przedstawicielem tej grupy laserów jest laser neodymowy o długości fali 1064 nm. Jest to najdłuższa fala stosowana do zabiegów epilacyjnych i jednocześnie fala najgłębiej wnikająca. Lasery te nie są jeszcze bardzo rozpowszechnione, ponieważ stosunkowo niedaw-no została wprowadzona ich wersja mająca tzw. długi impuls (Long Pulse). Poprzednie wersje tych laserów wyposażone w krótki impuls nie dawały, niestety, zadowalających efektów. Krótki impuls ograni-czał wartość energii wyjściowej, a to w połączeniu z małą absorpcją w melaninie zdecydowanie obniżało skuteczność zabiegu. Obecnie produkowane lasery neodymowe wyposażone są w tzw. długi impuls, ale niestety należą do najdroższych laserów epilacyjnych na rynku. Ich wysoka cena podyktowana jest nie tylko zastosowanymi nowinka-mi technicznymi, ale także wysoką skutecznością. Istnieje, więc duże prawdopodobieństwo, że mimo wysokiej ceny te właśnie lasery staną się tzw. złotym standardem „jutra epilacji”. Do głównych zalet lasera neodymowego należy niewątpliwie jego głęboka penetracja i oddzia-ływanie także na hemoglobinę. Jak wiadomo, lasery aleksandryto-we i diodowe (zwane także melaninowymi), by zniszczyć brodawkę włosową, muszą naświetlić włos w fazie wzrostu, zwanej anagenem. Wtedy to brodawka włosowa znajduje się w bezpośrednim kontakcie z dolną partią włosa i gdy zawarta tam melanina absorbuje energię światła, zniszczeniu ulega także brodawka włosowa. Naświetlenie la-serami melaninowymi włosa znajdującego się w innej fazie niż anagen

Selektywność metody epilacji uzyskiwana jest przez odpowiednie dobranie długości fali świa-tła (długość fali światła to inaczej jego kolor) do absorpcji chromoforów zawartych w tkankach. Chromofory są to substancje składowe komó-rek, które wykazują zwiększoną absorpcję (po-chłanialność) światła dla określonej długości fali. Przy zabiegach fotoepilacji głównie wykorzystu-je się melaninę lub hemoglobinę, jako czynnik absorbujący promieniowanie świetlne. Długość fali promieniowania laserowego lub światła IPL jest tak dobrana, żeby ciepło wytwarzało się tylko tam, gdzie znajduje się melanina lub hemo-globina. Dzięki temu pozostałe składniki tkanek ulegają tylko niewielkiemu rozgrzaniu (takiemu, które nie powoduje trwałych ich uszkodzeń). Bez względu na to, czy użyjemy lasera epilacyjnego czy urządzenia typu IPL, zasada działania będzie taka sama, ale niestety efekty już niekoniecznie będą identyczne. Ponieważ podstawą w tej dzie-dzinie usuwania włosów jest zjawisko selektyw-ności fototermolizy, lasery zdecydowanie prze-wyższają tu wszelkiego rodzaju urządzenia typu IPL. Przyczyną tego jest fakt, iż promieniowanie laserowe jest monochromatyczne (ma tylko jed-ną długość fali) i dzięki temu selektywność foto-termolizy jest na wysokim poziomie. We wszyst-kich typach urządzeń IPL wykorzystywana jest jako źródło światła, lampa xenonowa, zaopa-trzona w odpowiednie filtry zawężające zakres długości fal. Niestety wadą tych urządzeń jest to, że świecą one wieloma długościami fal (zazwy-czaj cały zakres widma od 640 nm do 950 nm) i dlatego przy okazji rozgrzewają wiele innych składników tkanek. W wyniku tego dopuszczalne bezpieczne gęstości energii są niższe niż przy la-serach, a wskutek tego ich skuteczność również jest niższa. Można uznać, że urządzenia typu IPL służą głównie do redukcji owłosienia, a nie do jego całkowitego usunięcia. Określenie redukcja oznacza tu, że skutecznie usuniemy urządzeniem IPL tylko ciemne włosy z płytko osadzonymi ce-bulkami na jasnej skórze. Jasne włosy lub ciem-na skóra są przeciwwskazaniami do stosowania urządzeń typu IPL. Oczywiście urządzenia IPL ma-ją też swoje zalety, takie jak duża powierzchnia robocza kryształu, zapewniająca szybką pracę na dużych powierzchniach skóry, oraz efektywne chłodzenie kontaktowe, zwiększające komfort i bezpieczeństwo zabiegu. Dodatkową zaletą urządzeń IPL jest ich wielofunkcyjność (usuwanie włosów, fotoodmładzanie, redukcja niewielkich zmian naczyniowych i pigmentowych oraz tera-pia PDT w schorzeniach trądzikowych). Niestety,

Postępy Kosmetologii 4/2011, vol. 2 271

lasery

powoduje tylko spalenie samego włosa, pozostawiając najczęściej bro-dawkę w stanie zdolności do wytworzenia nowego włosa.

Wyższość laserów neodymowych (zwanych także hemoglobino-wymi) polega na tym, iż ich promieniowanie wnika na tyle głęboko, żeby oprócz destrukcji zawartości mieszka włosowego dokonać tak-że fototermolizy naczyń krwionośnych, z których korzysta brodawka włosowa. W efekcie takiego działania mamy możliwość wyelimino-wania brodawki włosowej w każdej fazie cyklu wzrostu włosa. Także włosy pozbawione pigmentacji mogą być istotnie redukowane za po-mocą tego lasera. Oczywiście podczas zabiegu włos bez pigmentacji nie ulegnie spaleniu ani jego cebulka nie zostanie uszkodzona, jed-nakże odcięcie brodawki włosowej od naczyń krwionośnych spowo-duje, iż nowy cykl wzrostu w tym mieszku włosowym już nie nastą-pi. Nie bez znaczenia pozostaje także możliwość przeprowadzania zabiegów epilacji przy wyższych fototypach skóry (pacjenci z ciem-ną karnacją lub opaleni). W tym przypadku zmniejszona absorpcja w melaninie działa na korzyść i melanina pigmentująca skórę nie sta-nowi przeszkody do wykonania zabiegu (oczywiście szósty fototyp zawsze pozostaje problematyczny). Generalnie laserami neodymo-wymi można pracować w dwóch trybach: melaninowym i hemoglo-binowym. W trybie melaninowym laser nastawiony jest na mniejszą gęstość energii i działa na melaninę zawartą w mieszku włosowym, oddziałując skutecznie jedynie na włosy w fazie anagenu (analo-gicznie jak lasery melaninowe). W trybie hemoglobinowym gęstości energii są wyższe i koagulacji ulega system naczyń odpowiedzialny za prawidłową pracę brodawek włosowych. Tryb hemoglobinowy jest oczywiście bardzie agresywny i wymaga od operatora wysokiej pre-cyzji (nie chcemy przecież unicestwić wszystkich naczyń zawartych w skórze), ale w niektórych kategoriach włosów jest niezastąpiony. Ze względu na tę cechę te lasery neodymowe, które mają odpowied-nio dużą energię wyjściową, można z powodzeniem stosować także do zabiegów zamykania naczyń o średnicach 0,5-2 mm.

Jak wybrać laser lub IPL i o co zapytać dostawcęZakupienie tego rodzaju sprzętu jest decyzją strategiczną dla właściciela gabinetu lub kliniki, ponieważ wiąże się z bardzo dużym wydatkiem i z do-pasowaniem cech urządzenia do profilu świadczonych usług. Pomyłka lub niedopasowanie zakresu zastosowań praktycznie nie wchodzi w grę, ponieważ źle wybrany sprzęt wartości kilkuset tysięcy złotych może doprowadzić przedsięwzięcie do upadłości. Podstawą jest dokładne przemyślenie zakresu świadczonych usług. Jeżeli gabinet ma zajmować się głównie profesjonalnym usuwaniem owłosienia, to posiadany sprzęt musi zapewnić pełne spectrum aplikacji z tej grupy zabiegów. W takiej sytuacji głównym sprzętem epilacyjnym powinien być laser o w miarę dobrych parametrach i uzupełniająco IPL wyposażony w źródło prądu RF (prąd o częstotliwości fal radiowych). Przy tak dobranym sprzęcie dobry laser zapewni nam możliwość skutecznego usuwania najszerszej grupy różnych rodzajów włosów, a IPL przejmie pacjentów z włosami łatwymi do usunięcia (ciemne włosy, jasna karnacja). Poza tym, jeżeli urządzenia będą w oddzielnych pomieszczeniach, gabinet będzie mógł obsługiwać jednocześnie dwóch pacjentów. IPL powinien mieć na wyposażeniu źródło prądu RF, ponieważ rozwiązanie to (technologia ELOS) zwiększa skuteczność oraz bezpieczeństwo przeprowadzanych zabiegów. Prąd RF powoduje dodatkowe podgrzanie żądanych obszarów skóry i w efekcie możemy zmniejszyć energię światła przy zachowaniu dobrego poziomu skuteczności.

Jakie parametry lasera są istotneWstępnego wyboru lasera, czyli pod względem długości fali, należy do-konać na podstawie analizy potrzeb gabinetu, przekroju potencjalnej klienteli i przewidywanego profilu zabiegów. Przy ocenie parametrów sprzętu powinniśmy zwrócić uwagę przede wszystkim na to, jakie gę-stości energii są dostępne, przy jakich wielkościach plamek roboczych. Nie bez znaczenia pozostaje także dostępna częstotliwość powtarza-nia impulsów przy maksymalnych energiach, ponieważ przekłada się to bezpośrednio na szybkość wykonywania zabiegów.

Lasery aleksandrytowe • Maksymalna gęstość energii: nie mniejsza niż

30 J/cm2 dla plamki nie mniejszej niż 10 mm śred-nicy i dla częstotliwości powtarzania impulsów nie mniejszej niż 1,2 Hz.

• Zakres regulacji gęstości energii: nie mniejszy niż 10-40 J/cm2.

• Zakres regulacji średnicy plamki: nie mniejszy niż 6-14 mm.

• Zakres regulacji częstotliwości: 1-5 Hz.

Wskazana końcówka robocza o zmiennej średni-cy plamki oraz końcówka skanująca.

Lasery neodymowe • Maksymalna gęstość energii: nie mniejsza niż

45 J/cm2 dla plamki nie mniejszej niż 10 mm śred-nicy i dla częstotliwości powtarzania impulsów nie mniejszej niż 1,2 Hz.

• Zakres regulacji gęstości energii: nie mniejszy niż 10-80 J/cm2.

• Zakres regulacji średnicy plamki: nie mniejszy niż 6-14 mm.

• Zakres regulacji częstotliwości: 1-5 Hz.

Wskazana końcówka robocza o zmiennej średni-cy plamki oraz końcówka skanująca.

Lasery diodowe • Maksymalna gęstość energii: nie mniejsza niż

50 J/cm2 dla czasu impulsu nie większego niż 50 ms dla częstotliwości powtarzania impulsów nie mniejszej niż 1 Hz.

• Zakres regulacji gęstości energii: nie mniejszy niż 10-100 J/cm2.

• Zakres regulacji czasu impulsu: nie mniejszy niż 20-200 ms.

• Rozmiar plamki: nie mniejszy niż 9 x 9 mm.• Zakres regulacji częstotliwości: 1-2 Hz.

Obowiązkowa końcówka robocza z chłodzeniem kontaktowym typu TEC (Thermo Electric Cooler).

Wskazana opcja dodatkowa z prądem RF wstępnie podgrzewającym tkankę.

Oczywiście topowe lasery, z aktualnej oferty wielu dostawców, będą miały lepsze parametry niż powyżej przytoczone. Jednakże laser spełniający powyższe wymagania będzie dobrym i skutecz-nym narzędziem do fotoepilacji. Listę parametrów przygotowano wzorując się na laserach LightSheer oraz Arion.

Wiele gabinetów świadczących usługi lase-rowe reklamuje swoje lasery jako: „najnowo-cześniejszy na świecie”, „najlepszy”, „jedyny w Polsce”, „najbezpieczniejszy”, „najskuteczniej-szy”, „najszybszy” itp. Nie wspomnę już o takich kuriozach, jak nazywanie IPL-a laserem lub lepszą alternatywą lasera, co świadczy o wyjątkowej ignorancji właściciela gabinetu. Tak naprawdę obecny, potencjalny klient gabinetu epilacyj-nego jest zazwyczaj osobą ze średnim lub wyż-szym wykształceniem i przed podjęciem decyzji o poddaniu się epilacji laserowej skrupulatnie zapoznały się z informacjami dostępnymi w in-ternecie. Na tego typu klientów reklama hasło-wa typu „jestem najlepszy, bo tak twierdzę” nie działa, a czasem wręcz działa odwrotnie. Poza tym nawet najlepszy laser nie wykona zabiegu za nas. Podstawą skutecznych i bezpiecznych zabie-

Postępy Kosmetologii 4/2011, vol. 2272

lasery

gów jest zawsze wiedza i doświadczenie lekarza, a sprzęt jest tylko narzędziem w jego rękach. Tak naprawdę wszystkie lasery używane obecnie do zabiegów epilacji były już znane i wytwarzane w latach osiemdziesiątych minionego wieku, z tą jedynie różnicą, że miały inne parametry i służyły do innych zastosowań. Ze względu na gwałtowny rozwój medycyny estetycznej znaleziono dla tych laserów nowe zastosowania, czyli między innymi epilację laserową. Na podstawie wielu badań i do-świadczeń określono najdogodniejsze parame-try wiązki laserowej przydatnej do celów epilacji. Następnie wynalezione dużo wcześniej lasery zmodyfikowano w taki sposób, żeby spełniały te wymagania. Tak więc nowości, o których tak dum-nie mówią producenci, a za nimi powtarzają wła-ściciele gabinetów, ograniczają się najczęściej do rozwiązań technicznych, parametrów wiązki i róż-nych gadżetów, które mają za zadanie podnieść walory użytkowe urządzenia. Bardzo istotne jest, żeby podczas wyboru lasera nie dać się zwieść handlowcom. Najczęściej stosowane metody to przekonanie klienta, że dany sprzęt jest np. „naj-nowocześniejszy na świecie”.

Są też i tacy, którzy twierdzą, że ich laser ma np. największą moc średnią (aż 130 W), tymcza-sem okazuje się, że musiałoby być to perpetuum mobile, ponieważ z gniazdka zasilającego pobie-ra mniej mocy, niż jest to potrzebne do wytwo-rzenia wiązki laserowej o średniej mocy 130 W. Jednofazowe gniazdko sieciowe nie jest w stanie sprostać obciążeniu 28 A, a tyle właśnie potrze-bowałby lampowo pompowany laser Nd:YAG, że-by oddać 130 W mocy wyjściowej (zakładając, że

zasilacz miałby 100% sprawności, co jest dalekie od rzeczywistości). Poza tym normy przewidują, że maksymalny prąd zabezpieczenia dla sieci jednofazowych to 25 A.

Problem tkwi jednak w tym, że większość lekarzy nie jest w stanie zweryfikować tego typu informacji dostarczanych przez nierzetel-nych handlowców, a poziom wiary w rewelacyjne parametry jest tak wysoki, jak zdolność perswazji danego handlowca. Czytając niektó-re foldery reklamowe dostawców laserów, można stwierdzić, na jak niskim poziomie jest wiedza po obu stronach relacji handlowiec-na-bywca urządzenia laserowego. Bywa, że autorzy folderów uprawiają twórczość „artystyczną”, używając zaawansowanej nomenklatury naukowo technicznej, zaś nabywcy święcie w nie wierzą. Jednym z wielu przykładów może być tu np. określenie „energia szczytowa”. Dla lekarza będzie to mądrze brzmiące określenie, a dla inżyniera bę-dzie to nonsens, ponieważ szczytowa to może być moc impulsu, a nie jego energia. Niestety konkluzja jest tu tylko jedna. Jeżeli chcemy za-kupić laser, który spełni nasze oczekiwania, a jednocześnie nie znamy dobrze tej tematyki, to jedynym wyjściem jest pomoc zaufanego fa-chowca, najlepiej niezaangażowanego komercyjnie.

W o wiele lepszej sytuacji są osoby, które mają już pewne pojęcie o medycznych zastosowaniach laserów. Tacy nabywcy mogą się z po-wodzeniem posłużyć dostępnymi w internecie oraz w publikacjach branżowych zestawieniami porównawczymi laserów (podobnymi do zestawienia dołączonego do niniejszego artykułu). Zestawienia takie pozwalają porównać tzw. gołe liczby i dokonać świadomego wyboru.

Reasumując, tylko właściwe porównanie parametrów zabiego-wych lasera daje możliwość podjęcia prawidłowej i przemyślanej de-cyzji. Jeżeli dany laser ma dobre parametry i faktycznie są one zacho-wane, to w rękach doświadczonego lekarza zawsze będzie stanowił skuteczne narzędzie do fotoepilacji.

Postępy Kosmetologii 4/2011, vol. 2 273

lasery