KWARTALNIK HISTORYCZNY

Rocznik CX

POLSKA AKADEMIA NAUKINSTYTUT HISTORII

WARSZAWA 2003

http://rcin.org.pl

POLSKA AKADEMIA NAUKINSTYTUT HISTORII

KWARTALNIK HISTORYCZNY

Założony przez Xawerego Liskego w 1887 roku

ROCZNIK CX 2003

3

w ydaw nictw o NAUKOWE Semper Warszawa 2003

http://rcin.org.pl

KOMITET REDAKCYJNY

Jacek Banaszkiewicz, Marian Biskup, Stanislaw Bylina, Iwona M. Dacka (sekretarz), Marian Dygo (zastępca redaktora), Adam Galos, Magdalena Hułas, Leszek Jarmiński, Jerzy Jedlicki, Marcin Kamler, Tomasz Kizwalter (zastępca

redaktora), Wojciech Kriegseisen (redaktor), Czesław Madajczyk, Jerzy Michalski, Roman Michałowski, Jan Molenda, Edward Potkowski, Henryk Samsonowicz, Jacek Staszewski, Józef Szymański, Stanisław Trawkowski, Roman Wapiński, Romuald Wojna (zastępca redaktora), Andrzej Wyczański, Jerzy Wyrozumski

ADRES REDAKCJI Instytut Historii PAN

00-272 Warszawa, Rynek Starego Miasta 29/31, tel. 831 02 61 e-mail: kh@ihpan.edu.pl http://www.kh.semper.pl

Adiustacja: Bogusława Pilch

© Copyright byInstytut Historii Polskiej Akademii Nauk and Wydawnictwo Naukowe Semper

Warszawa 2003

© All right reserved. No part o f this book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means

without the prior permission of the publishers,Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk and Wydawnictwo Naukowe Semper

© Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk lub odtwarzanie fragmentów tej publikacji w mediach każdego rodzaju wymaga pisemnego zezwolenia

Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk oraz Wydawnictwa Naukowego Semper

Publikacja dofinansowana przez Komitet Badań Naukowych

WYDAWNICTWO NAUKOWE Sem per ul. Bednarska 20a, 00-321 Warszawa

tel./fax: (0 22) 828 49 73 e-mail: semper@semper.pl

http://www.semper.pl

PL ISSN 0023-5903 Nr indeksu 363 103

http://rcin.org.pl

mailto:kh@ihpan.edu.plhttp://www.kh.semper.plmailto:semper@semper.plhttp://www.semper.pl

SPIS TREŚCI

Elżbieta D ą b r o w s k a , Cluny a św. Wojciech. Relacja Historiae libriquinque Rudolfa Glabera o męczeństwie św. Wojciecha .............................. 5

Wojciech B a r a n - K o z l o w s k i , Skład polskiej delegacji na obradySoboru Laterańskiego IV ................................................................................ 15

Adam T e l l e r , L a icy zac ja w czesn on ow oży tn ego sp o łeczeń stw ażydowskiego: rozwój rabinatu w Polsce w XVI wieku ................................. 21

Janusz T a z b i r , Zagadka Walentyna Potockiego ........................................... 37Alicja K u l e c k a , Mentalność rewidenta? (Raporty Jerzego Okolowa,

1817-1819) ....................................................................................................... 45Tomasz S z a r o t a , Krzyż Lotaryński — symbol Wolnych Francuzów

i Francji Walczącej .......................................................................................... 61

PRZEGLĄDY — POLEM IKI — PROPOZYCJE

Wojciech L i p o ń s k i , „Źle, gdy plebana chcą uczyć dzwonniki” — jeszczeraz o Narodzinach cywilizacji Wysp Brytyjskich ........................................... 77

Jan P i ę t k a, O kancelarii książąt mazowieckich w latach 1341-1381 razjeszcze (w odpowiedzi na replikę Janusza Grabowskiego) .......................... 85

Jan P i ę t k a, W sprawie recenzji Regesta Bohemiae et Moraviae (odpowiedźJanie Zachovej) ................................................................................................ 89

ARTYKUŁY RECENZYJNE I RECENZJE

Jan E. Z a m o j s k i , Jeszcze raz o de Gaulle’u ................................................... 91

*

S. H a a r l a n d e r, Vitae episcoporum: eine Quellengattung zwischen Hagiographie und Historiographie, untersucht an Lebensbeschreibungen von Bischöfen des Regnum Teutonicum im Zeitalter der Ottonen undSa lier— Szymon W i e c z o r e k ................................................................. 107

U. Ś w i d e r s k a , Kultura rycerska w średniowiecznej Polsce — RobertB u b c zy k ....................................................................................................... 113

T. Ra t a j , Ceske zeme ve stinu pńlmesice. Obraz Turka v rane novovekeliterature z ćeskych zemi — Henryk G m i t e r e k ..................................... 117

Panorama lojalności. Prusy Królewskie i Prusy Książęce w XVI wieku, red.A. S k o l i m o w s k a — Zbigniew N a w o r s k i .......................................... 122

J. M e t z d o r f , Politik — Propaganda — Patronage: Francis Hare und die en glische P u b liz is tik im Spanischen E rb fo lgek rieg — U rszu laK o s i ń s k a .................................................................................................... 128

M. K u c h a r s k i , Działalność dyplomacji polskiej w Berlinie w latach 1 788-1792 — Adam D a n i l c z y k ....................................................................... 132

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl/publication/18252http://rcin.org.pl/publication/18264http://rcin.org.pl/publication/18266http://rcin.org.pl/publication/18267http://rcin.org.pl/publication/18268http://rcin.org.pl/publication/18274http://rcin.org.pl/publication/18280http://rcin.org.pl/publication/18281http://rcin.org.pl/publication/18282http://rcin.org.pl/publication/18288http://rcin.org.pl/publication/18289

K. B uj n i c k i, Pamiętniki (1 795-1875), oprać. P. B u k o w i e c — JolantaS i k o r s k a - K u 1 e s z a ............................................................................... 138

J. N o w a k , Władysław Zamoyski. O sprawę polską w Europie (1848-1868) — Krzysztof M a r c h 1 e w i c z ........................................................... 143

Z. S t r z y ż e w s k a , Zesłańcy Pow stania Styczniow ego z Królestw a Polskiego. Wykaz nazwisk z akt w zasobie Archiwum Głównego AktDaw nych— Eugeniusz N i e b e l s k i .......................................................... 146

Polskie powstania narodowe na tle przemian europejskich w XIX wieku, red.A. B a r a ń s k a , W. M a t w i e j c z y k , J. Z i ó ł e k — Piotr W a n d y c z ... 149

M. W i n k l e r , Kareł Kramär (1860-1937). Selbstbild, Fremdwahrnehmungen und Modernisierungsverständnis eines tschechischen Politikers— Maciej G ó r n y ......................................................................................... 153

B. P i e t r o w - E n n k e r , Russlands „neue Menschen”. Die Entwicklung der Frauenbewegung von den Anfängen bis zur Oktoberrevolution —Maria W i e r z b i c k a .................................................................................... 156

S. K a l b a r c z y k , Polscy pracownicy nauki ofiary zbrodni sowieckich w latach II wojny światowej. Zamordowani. Więzieni. Deportowani —Grzegorz H r y c i u k ...................................................................................... 162

Policy o f Occupation Powers in Latvia 1939-1991. A collection o f documents,wyd. A. V e i b e r g s — Alicja K u l e c k a ................................................... 167

A. J e z i e r s k i , C. L e s z c z y ń s k a , Narodowy Bank Polski 1948-1970 —Łukasz D w i l e w i c z .................................................................................... 169

K O M U N IK A TY

Kom unikat Kom isji S typendialnej Funduszu im. Jana i SuzanneBrzękowskich ................................................................................................ 173

Komunikat Komisji Nagrody im. Aleksandra Gieysztora .............................. 173

C O N T E N T S

Elżbieta D ą b r o w s k a , Cluny and St. Wojciech. An Account of theMartyrdom of St. Wojciech in Histońae libń quinque .................................... 5

Wojciech B a r a n - K o z ł o w s k i , The Composition of the Polish Delegationto the Fourth Lateran Council ....................................................................... 15

Adam T e l l e r , The Laicization of Early Modern Jewish Society: TheDevelopment of the Polish Rabbinate in the Sixteenth Century ............... 21

Janusz T a z b i r , The Mystery of Walentyn Potocki ......................................... 37Alicja K u l e c k a , The Mentality of a Controller? (Reports by Jerzy Okolow,

1817-1819) ....................................................................................................... 45Tomasz S z a r o t a , The Lorraine Cross — a Symbol of the Free French

and Fighting France ........................................................................................ 61

REVIEWS — POLEMICS — PROPOSITIONS ................................................. 77CRITICAL ARTICLES — REVIEWS .................................................................. 91ADVERTISEMENTS ............................................................................................ 173

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl/publication/18289http://rcin.org.pl/publication/18293http://rcin.org.pl/publication/18293http://rcin.org.pl/publication/18289http://rcin.org.pl/publication/18282http://rcin.org.pl/publication/18281http://rcin.org.pl/publication/18280http://rcin.org.pl/publication/18274http://rcin.org.pl/publication/18268http://rcin.org.pl/publication/18267http://rcin.org.pl/publication/18266http://rcin.org.pl/publication/18264http://rcin.org.pl/publication/18252

WYKAZ SKRÓTÓW

AAN - Archiwum Akt Nowych w W arszawieAGAD - Archiwum Główne Akt Dawnych w W arszawieAGZ - Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej

Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie

AP - Archiwum PaństwoweAPH - „Acta Poloniae H istorica”ASW K - Akta sejmikowe województwa krakowskiegoASW P - Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiegoBC - B ib lioteka Muzeum Narodowego im. Czartoryskich

w KrakowieBJ - B ib lioteka Jagiellońska w KrakowieBK - B ib lioteka Polskiej Akadem ii Nauk w KórnikuBN - B ib lioteka Narodowa w W arszawieBO - B ib lioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich

we W rocław iuBPAU-PANKr. - B ib lioteka Naukowa Polskiej Akadem ii Um iejętności

i Polskiej Akadem ii Nauk w Krakowie BR - B ib lioteka Publiczna im. Edwarda Raczyńskiego

w PoznaniuCAW - Centralne Archiwum W ojskoweCDS - Codex diplomaticus nec non epistolańs Silesiae, W rocław

1956-1964CPH - „Czasopism o Praw no-H istoryczne”DN - „Dzieje Najnowsze”KDKK - Kodeks dyplomatyczny Katedry Krakowskiej, Kraków

1874-1883KDM - Kodeks dyplomatyczny Małopolski, Kraków 1876-1905KDMaz. - Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae

generalis, W arszawa 1919 KDP - Kodeks dyplomatyczny Polski, W arszawa 1847-1887KDW - Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, Poznań 1877 nn.KH - „Kwartaln ik H istoryczny”KHKM - „Kwartaln ik H istorii Kultury M aterialnej”MGH - Monumenta Germaniae HistońcaMGH SrG - Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum

GermanicarumMGH SS - Monumenta Germaniae Historica, ScriptoresMK - M etryka KoronnaMPH - Monumenta Poloniae Historicamps - m aszynopisn. - i następnann. - i następneOiRwP - „Odrodzenie i Reform acja w Polsce”op. cit. - opus citatumPH - „Przegląd H istoryczny”PL - Patroloaiae cursus completus. Series Latina, Paris 1878-

1890por. - porównajprzyp. - przypis

http://rcin.org.pl

PSB - Polski Słow nik BiograficznyRDSG - „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”red. - redaktor, redakcjaRH - „Roczniki H istoryczne”rkp. - rękopisRW HF PAU - „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń W ydziału

H istoryczno-Filozoficznego Akadem ii U m iejętności” , Kraków 1874-1891

- „Rozprawy Akadem ii Umiejętności. W ydział H istoryczno- F ilozoficzny” , Kraków 1891-1918

- „Rozprawy Polskiej Akadem ii Umiejętności. W ydział H istoryczno-F ilozo ficzny”, Kraków 1921

- „Rozprawy — Polska Akadem ia Umiejętności. W ydział H istoryczno-F ilozo ficzny”, Kraków 1921-1928/1929

- „Rozprawy W ydziału H istorycznoFilozoficznego — Polska Akadem ia Um iejętności", Kraków 1928/1929-1952

- Rozpraw y W ydziału H istoryczno-F ilozoficznego — Polska Akadem ia Umiejętności, Kraków 1992-

SDRE - „Studia z Dziejów Rosji i Europy Ś rodkow o-W schodn iej”SGKP - Słow nik geograficzny Królestw a Polskiego i innych krajów

słow iańskichSH - „Studia H istoryczne”SIRIO - Sbornik Im peratorskogo Russkogo Istońćeskogo ObśestuaSobótka - „Śląski Kwartalnik H istoryczny «Sobótka»”SPPP - Starodaw ne Praw a Polskiego PomnikiSSS - Słow nik Starożytności Słow iańskichSt. Źr. - „Studia Źród łoznawcze”sygn. - sygnaturaVL - Volum ina Legumwyd. - wydanie, wydałz. - zeszytZH - „Zapiski H istoryczne”zob. - zobacz

http://rcin.org.pl

TRANSLITERACJA SŁOWIAŃSKICH ALFABETÓW CYRYLICKICHI

Nr

Literaalfabetucyrylic-kiego

Transliteracja Język* Nr

Literaalfabetucyrylic-kiego

Transliteracja Język

1 A a A a b bu m r s u 27 P p R r b bu m r s u

2 B 6 B b b bu m r s u 28 c c S s b bu m r s u

3 B B V V b bu m r s u 29 T T T t b bu m r s u

4 r r G g b bu m r s u 30 Ti h ć ć s

5 A A D d b bu m r s u 31 K K K k m

6 T> D D d s 32 y y u u b bu m r s u

7 f f G g m 33 y y u u b

8 E e E e b bu m r s u 34 O F f b bu m r s u

9 E e E e br 35 X X H h b bu m r s u

10 G e E e u 36 U u C c b bu m r s u

11 >K >K Ż ż b bu m r s u 37 H H Ć ć b bu m r s u

12 3 3 Z z b bu m r s u 38 U y D d m s

13 S s Ż ż m 39 n i III Ś ś b bu m r s u

14 H H I i b” bu m r s u 40 m ś s bu r u

15 I i i 1 b r ’ * u 41 T> b‘" bu r

16 I i i i u 42 bl bl Y y br

17 J j j J m s 43 b b b bu r u

18 H H j j b bu r u 44 3 3 E e b r

19 IC K K k b bu m r s u 45 IO IO U u b bu r u

20 JI J1 L 1 b bu m r s u 46 51 H A a b bu r u

21 Jb Jb L 1 m s 47 b bu m r s u

22 M M M m b bu m r s u 48 r r G g b“ u**23 H H N n b bu m r s u 49 b E e b" r**

24 Ib Ib Ń ń m s 50 X . A a bu“

25 0 0 0 0 b bu m r s u 51 0 0 F f r**

26 n n P P b bu m r s u 52 V V Y y r“

O znaczen ia języków: b — bia łorusk i, bu — bułgarsk i , m — m acedoński, r — rosyjski, s — se rbsko -cho rw ack i, u — ukra iń sk i .

** W ystępuje w dawnej pisowni.

http://rcin.org.pl

K W A R T A L N I K H ISTORYCZNY PL ISSN 0023-5903

Warunki prenumeratyWpłaty na prenumeratę przyjmowane są na okresy kwartalne.- W kraju - urzędy pocztowe oddawcze, właściwe dla miejsca zamieszkania lub

siedziby prenumeratora, oraz doręczyciele w miejscowościach, gdzie dostęp do urzędu jest utrudniony;- dział kolportażu Wydawnictwa Naukowego Semper,ul. Bednarska 20A, 00-321 Warszawa, tel ./fax: (p-22) 828 49 73;wpłaty należy kierować na konto:PKO BP VII Oddział w Warszawie, Nr 10201071-109628-270-11 z zaznaczeniem na blankiecie przelewu tytułu czasopismai okresu prenumeraty.

- Ze zleceniem wysyłki - dział kolportażu Wydawnictwa Naukowego Semper,do innych państw: ul. Bednarska 20A, 00-321 Warszawa, tel./fax: (p-22) 828 49 73;

wpłaty należy kierować na konto:PKO BP VII Oddział w Warszawie, Nr 10201071-109628-270-11 z zaznaczeniem na blankiecie przelewu tytułu czasopisma i okresu prenumeraty; dostawa odbywa się pocztą zwykłą w ramach opłaconej prenumeraty, z wyjątkiem zlecenia dostawy pocztą lotniczą, której koszt w pełni pokrywa zleceniodawca.

Cena w prenumeracie w 2004 roku w kraju wynosi 16 zł za numer. Prenumerata ze zleceniem dostawy za granicę (pocztą zwykłą) jest w Europie o 100%, a w krajach pozaeuropejskich o 200% wyższa od krajowej.

Terminy przyjmowania przedpłat przez Wydawnictwo Naukowe Semper oraz przez Pocztę Polską (tylko prenumerata krajowa):

- do 25 XI na I kw. roku następnego- do 25 II na II kw.- do 25 V na III kw.- do 25 VIII na IV kw.

Wcześniejsze i bieżące numery można nabywać w Dziale Handlowym Wydawnictwa Naukowego Semper, ul. Bednarska 20A, 00-321 Warszawa, tel./fax: (p-22) 828 49 73. Również można je zamawiać we wszystkich księgarniach naukowych i akademickich (cena 1 egz. w tych księgarniach może różnić się od ceny w Wydawnictwie).

Subscription orders (17 US$ per copy, 68 US$ per year) available through the local press distributors or through the Foreign Trade Enterprise ARS POLONA, 00-068 Warszawa, Krakowskie Przedmieście 7, Poland, or directly through

WYDAWNICTWO NAUKOWE SEMPERul. Bednarska 20A, 00-321 Warszawa, Poland tel./fax: (p-22) 828 49 73 http://www.semper.pl

http://rcin.org.pl

http://www.semper.pl