I N S T Y T U T H I S T O R I I P O L S K I E J A K A D E M I I N A U K

KWARTALNIK HISTORYCZNY

ROCZNIK LXXIV 1967

3

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1967

www.rcin.org.pl

KOMITET REDAKCYJNY

Henryk Altman, Juliusz Bardach, Józef Gierowski, Aleksander Gieysztor, Stanisław Herbst, Ryszard Kołodziejczyk, Witold Kula, Gerard Labuda, Tadeusz Łemkowski, Marian Małowist, Kazimierz Piwarski, Franciszek Ryszka, Marian H. Serejski, Janusz Tazbir

Krzysztof Groniowski, Stanisław Trawkowski

Instytut Historii P A N Warszawa, Rynek Starego Miasta 29/31, tel. 310261

Państwowe Wydawnictwo Naukowe — Warszawa, Miodowa 10 Nakład 2217 + 193 egz. Ark. wyd. 34,25, ark. druk. 22,25

Papier druk. sat. kl. V, 85 g. 70X100 Oddano do składania 2.IV.67 r. Podpisano do druku 6.XI.67.

Druk ukończono w listopadzie 1967 Zam. 333/67 T-75 Cena zł 30.— Warszawska Drukarnia Naukowa — Warszawa, Śniadeckich 8

R E D A K T O R

Bogusław Leśno dor ski

S E K R E T A R I A T

A D R E S R E D A K C J I

www.rcin.org.pl

СОДЕРЖАНИЕ

П е т р Л о cc о в ск и — Национальный вопрос во время революции и гражданской войны в России (1917—1920) 596

Антони Чубиньски—Октябрьская Революция в России и преображения в Германии 610 Валентина Найду с — Роль поляков в руководящих органах Литовско-Белорусской

Республики (1919 г.) 625 Зыгмунт Лукавски — Политика польских организаций в России в отношении

беженцев (1917—1918) 640 Генрик Слабек — Польские социалисты и аграрная революция в России (1917—

1919) 665 Алексы Деруга — Литва в первые годы после Октябрьской Революции 684 Ежи Куманецки — Польско-советские торговые переговоры в 1921—1923 гг. . . . 701

ДИСКУССИИ И ПОЛЕМИКИ

Юлиуш Бардах — Тяжелые годы КПП 705 Мариан Марек Дроздовски — Спор о „Тяжелых годах" 717 Е ж и Т о п о л ь с к и — Социальные преображения и прогресс 723 Януш Жарновски — Смелая попытка синтеза общественного прогресса 729 Я н Б о р к о в с к и — В связи с „Мемуарами" Мацея Ратая 735 Генрик Рехович — Несколько замечаний о полемике В. Другоборского и Е. То-

машевского 741 Вацлав Длугоборски , Ежи Томашевски — Ответ Г. Реховичу 749

МАТЕРИАЛЫ

Ежи Охманьски — Октябрьская Революция в сознании польского демократа . . . 751

О Б З О Р ИССЛЕДОВАНИЙ

Р о м у а л ь д Война — О состоянии исследовательских работ в СССР по истории Октябрьской Революции и гражданзской войны в России (после 1956 г.). Избран-ные проблемы 759

Жанна К о р м а н о в а — Из исследований по историографии первой мировой войны 779

Р Е Ц Е Н З И О Н Н Ы Е СТАТЬИ И Р Е Ц Е Н З И И

Михал Пирко — История Гакаты 799 Ирена П е т ш а к - П а в л о в с к а — Исторические сопоставления XX века 805 Францишек Рышка — Монография сражения 813 Хроника 889 Письма в редакцию 911

www.rcin.org.pl

T A B L E DES M A T I È R E S

P i o t r Ł o s s o w s k i — La question nationale dans la Révolution et la guerre civile en Russie (1917—1920)

A n t o n i C z u b i ń s k i — L a Révolut ion d'Octobre en Russie et la situation intérieure de l 'A l lemagne

W a l e n t y n a N a j d u s — La Polonais dans les autorités de la République de Li tuanie et de Biélorussie

Z y g m u n t Ł u k a w s k i — L a polit ique des organisation polonaises en Rus-sie en matière du rapatriement des exi lés (1917—1918)

H e n r y k S ł a b e k — L'att i tude des socialistes polonais à l 'égard des expé-riences de la révolution agraire en Russie (1917—1919)

A l e k s y D e r u g a — L a Lituanie dans les premières année après la R é v o -lution d'Octobre

J e r z y K u m a n i e c k i — Quelques questions concernant les négociations commerciales polono-sovietiques dans les années 1921 à 1923 .

D I S C U S S I O N S ET POLÉMIQUES

J u l i u s z B a r d a c h — Les années di f f ic i les du Part i Communiste Po -

lonais :

M a r i a n L e s z e k D r o z d o w s k i — La discussion autor des „Années

di f f ic i les"

J e r z y T o p o l s k i — Changement social et développement

J a n u s z Ż a r n o w s k i — Un essai ambitieux de synthèse du dévelop-

pement social

J a n B o r k o w s k i — En marge des mémoires de Mac ie j Rata j .

H e n r y k R e c h o w i i c z — Quelques observations au sujet de la polémique

entre W. Długoborski et J. Tomaszewski

W a c ł a w D ł u g o b o r s k i , J e r z y T o m a s z e w s k i — Réponse à H.

Rechowicz

M A T É R I A U X

J e r z y O c h m a ń s k i — L a Révolut ion d'Octobre dans l'opinion d'un démo-crate polonais

H I S T O R I O G R A P H I E ET D O C U M E N T A T I O N

R o m u a l d W o j n a — L 'état actuel des recherches soviétiques sur l 'histoire de la Révolut ion d'Octobre et de la guerre civi le en Russie. Quelques question concernant les études faites après 1956

Ż a n n a K o r m a n o w a — Les recherches sur l 'historiographie de la pre -mière guerre mondiale

596

610

625

641

666

685

702

705

717 723

729

735

741

749

751

759

779

www.rcin.org.pl

CRIT IQUES ET C O M P T E S - R E N D U S

M i c h a ł P i r k o — L'histoire de l 'organisation nationaliste allemande Ost-markenverein, dite Hakate 799

I r e n a P i e t r z a k - P a w ł o w s k a — Les confrontations historiques du X X - e siècle 805

F r a n c i s z e k R y s z k a — Monographie d'une batail le 813 Chronique 889 Correspondance 9 1 1

www.rcin.org.pl

SPIS TREŚCI

P i o t r Ł o s s o w s k i — Kwest ia narodowa w rewolucj i i wo jn ie domowe j w Rosji (1917—1920) . 5 6 9

A n t o n i C z u b i ń s k i — Rewo luc ja Październikowa w Rosj i a przemiany wewnętrzne w Niemczech 597

W a l e n t y n a N a j d u s — Polacy w e władzach Republiki L i tewsko-Bia ło-ruskiej (1919 r.) 611

Z y g m u n t Ł u k a w s k i — Po l i t yka polskich organizacj i w Rosj i w sprawie powrotu uchodźców do kra ju (1917—1918) 627

H e n r y k S ł a b e k — Socjaliści polscy wobec doświadczeń rosy jsk ie j r ewo-lucji agrarnej (1917—1919) 643

A l e k s y D e r u g a — L i twa w pierwszych latach po Rewoluc j i Paździer-n ikowe j 667

J e r z y K u m a n i e c k i — Wokó ł polsko-radzieckich rokowań handlowych w latach 1921—1923 687

D Y S K U S J E I P O L E M I K I

J u l i u s z B a r d a c h — Trudne lata K P P 705 M a r i a n M a r e k D r o z d o w s k i — S p ó r o „Trudne lata" 717 J e r z y T o p o l s k i — Zmiana społeczna a rozwó j 723 J a n u s z Ż a r n o w s k i — Nowa próba syntezy rozwoju społecznego . . 729 J a n B o r k o w s k i — N a marginesie Pamiętników Macie ja Rata ja . . . 735 H e n r y k R e c h o w i c z — K i lka uwag na temat polemiki W . Długobor-

skiego i J. Tomaszewskiego 741 W a c ł a w D ł u g o b o r s k i , J e r z y T o m a s z e w s k i — W odpowiedzi

H. Rechowiczowi 749

M A T E R I A Ł Y

J e r z y O c h m a ń s k i — Rewo luc ja Październikowa w świadomości demo-kraty polskiego 751

P R Z E G L Ą D Y B A D A Ń

R o m u a l d W o j n a — O stanie badań w ZSRR nad historią Rewoluc j i Paź-dz iernikowej i wo jny domowe j w Rosj i (po 1956 r.). Niektóre problemy . . 759

Ż a n n a K o r m a n o w a — Z badań nad historiografią p ierwsze j w o j n y światowej 779

A R T Y K U Ł Y R E C E N Z Y J N E I RECENZJE

M i c h a ł P i r k o — Dzieje Hakaty 739 I r e n a P i e t r z a k - P a w ł o w s k a — Konf rontac je historyczne X X wieku 805 F r a n c i s z e k R y s z k a — M o n o g r a f i a b i twy 813

*

S. S. Wołk, Narodnaja Wo la 1879—1882 — L u d w i k B a z y l o w . . . . 817 A . Galos, S. Inglot, St. Piechowicz, Zarys historii polskiego ruchu spółdziel-

c z e g o — S t e f a n W r z o s e k 823

www.rcin.org.pl

Die A g r a r f r a g e in der Oesterre ich isch-Ungar ischen Monarch i e 1900—1918 — J ó z e f C h l e b o w c z y k 824

E. Prokopowi tsch , Die rumänische Na t i ona lbewegung in der Bukowina und der Dako-Romanismus — B e r n a r d P i o t r o w s k i . 828

A . W. P iaskowsk i j , R i ewo luc i j a 1905—1907 g. w Rossi i — T e r e s a M o-n a s t e r s k a 829

Pro toko l l e des Gemeinsamen Minis terrates der österre ichisch-ungar ischen M o -narchie (1914—1918) — J a n u s z P a j e w s k i 831

E. F. Łudszuwe j t , Turc i j a w gody p i e r w o j m i r o w o j w o j n y 1914—1918 — T o -m a s z W i t u c h 834

I. Spustek, Po lacy w P io t rogrodz i e 1914—1917 — W a l e n t y n a N a j d u s 836 A . S. Eachow, Na zarie sow ie t sko j d ipłomat i i — W o j c i e c h G ó r a l c z y k 843 Socia l ist iczeski je p reobrazowan i j a w ekonomike Belorussi i w 1917—1920 g g . —

J e r z y T o m a s z e w s k i 846

St. Steckiewicz , Rabocze j e dw i ż en i j e w Po lsze w 1918—1919 godach ( X I 1918 — V I I 1919 goda) — J ó z e f L e w a n d o w s k i 850

Fr. Hawranek , Ruch komunis tyczny na G ó r n y m Śląsku w latach 1918—1921 — A n t o n i C z u b i ń s k i 853

K . Nav ickas , T S R S va idmuo, g inant L i e tuvą nuo imper i l i s t imés agres i jos 1920—1940 metais — J e r z y O c h m a ń s k i 856

F. Chabod, W łochy współczesne 1918—1948 — S t a n i s ł a w S i e r p o w s k i 858

St. Lato , Ruch ludowy a Cen t r o l ew — B e n o n D y m e k 862 L . Landau, Wychodźs two sezonowe na Ł o t w ę i do N i e m i e c w 1937 roku —

H a l i n a J a n o w s k a 864 G. Laroche, On les nommai t les etrangers. L e s immig rés dans la Résistance —

H a l i n a J a n o w s k a 863 Włókn ia r ze łódzcy. Monog ra f i a — I r e n e u s z I h n a t o w i c z . . . 870 R. Aron , P a i x et guerre entre les nat ions — T a d e u s z J ę d r u s z c z a k . 872 P. Renouv in , J. B. Durosel le , Introduct ion à l 'histoire des relat ions internat io-

nales — J ó z e f D u t k i e w i c z 876 W . A . Ust inow, P r im i en i en i j e wycz i s l i t i e lnych maszin w is tor iczeskoj naukie —

B o g u m i ł J e w s i e w i c k i 880 S ławianska ja i s tor iogra f ia — J ó z e f D u t k i e w i c z 883 M. H. Sere jsk i , Przesz łość a teraźnie jszość — B o g u s ł a w L e ś n o d o r s k i 886

KRONIKA

Sesja naukowa Tys iąc lec ia Pańs twa Po lsk iego — W i e s ł a w B i e ń k o w s k i 889 Pó łw i ec ze społecznych i kul tura lnych stosunków po lsko-radz ieck ich — J e r z y

K u m a n i e c k i . . . 902 Histor ia polskiego ruchu spółdz ie lczego — Z b i g n i e w Ś w i t a l s k i . . 903 Pos iedzenie Po l sko -Czechos łowack i e j K o m i s j i H i s t o r y c z n e j — J ó z e f C h l e -

b o w c z y k 905

40 lat pracy n a u k o w e j prof . Józe fa Dutk iew icza — Z o f i a L i b i s z o w s k a 906 Z M i ędzyna rodowego Kom i t e tu Nauk H is to rycznych — J. B 907

LISTY DO REDAKCJI

Odpowiedź prof . Tadeuszowi Ładogórsk i emu — W ł a d y s ł a w P a ł u c k i 911

Kwartalnik Historyczny — 23

www.rcin.org.pl

www.rcin.org.pl

Uwaga Czytelnicy!

Uwaga Bibl iotekarze!

Publ ikac je ciągłe P W N w prenumeracie w roku 1988

Państwowe Wydawn ic two Naukowe uprzejmie zawiadamia, że w celu ułatwienia Czyte lnikom systematycznego otrzymywania publikacji ciągłych, wprowadza na rok 1968 prenumeratę na następujące publikacje:

Archeion, Arch iwum Historii Fi lozof i i i Myśl i Społecznej, Czasopismo Prawno-H is -toryczne, Etyka, Folia Historiae Art ium, Folia Oeconomica Cracoviensia, Folia Or ien-talia, Inventaria Archaeologica, Na jnowsze Dzie je Polski. Materiały i Studia z Okre -su 1914—1939, Na jnowsze Dzie je Polski. Mater iały i Studia z Okresu I I W o j n y Światowe j , Odrodzenie i Re fo rmac ja w Polsce, Organon, Rolska Ludowa, Prakseo-logia, Roczniki Biblioteczne, Studia Cywil istyczne, Studia Demograficzne, Studia Estetyczne, Studia Logica, Studia Socjologiczno-Pol i tyczne, Studia z Dz i e j ów Gos-podarstwa Wiejskiego, Studia Źródłoznawcze, Zapiski Historyczne Poświęcone His-torii Pomorza.

Zamówienia na prenumeratę p r zy jmu ją : — Oddziały i Delegatury „Ruch" — Wzorcownia Wydawn ic tw Naukowych PAN-Osso l i neum-PWN w Warszawie .

Pałac Kultury i Nauki — Księgarnie Naukowe „Domu Ks iążk i "

Zgłoszenia i przedpłaty przy jmowane są do dnia 10 grudnia 1967 r.

Szczegółowe in formacje o publikacjach ciągłych i warunkach prenumeraty zawiera Kata log Publ ikacj i Ciągłych P W N w Prenumeracie 1968 — dostępny w placówkach przy jmujących prenumeratę. In formac j i udziela również Dział Sprzedaży P W N — Warszawa, Miodowa 10, tel. 26-02-07.

Ty lko prenumerata zapewnia systematyczne o t rzymywanie publikacji ciągłych P W N !

www.rcin.org.pl

P.P. „Domu Książki": Czasopismo nabywać można w następujących księgarniach naukowych

Białystok, ul. Lipowa 43 Gdańsk-Wrzeszcz, ul. Grunwaldzka 111/113 Katowice, ul. Warszawska 11 Koszalin, ul. Zwycięstwa 20 Kraków, ul. Podwale 6 Lublin, ul. Krakowskie Przedmieście 68 Łódź, ul. Piotrkowska 102a Olsztyn, Plac Wolności 2 3 Opole, Rynek 19/20 Poznań, ul. Armii Czerwonej 69 Szczecin, ul. Jedności Narodowej 5 Toruń, Rynek Staromiejski 30 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 7 Wrocław, ul. Kuźnicza 42

Zmiana adresu

Uprzejmie zawiadamiamy, że nasz nowy adres jest następujący: PRZEDS IĘB IORSTWO

EKSPORTU I I M P O R T U „RUCH" W a r s z a w a 1, ul. Wronia 23

Skrzynka poczt. Nr 154 Telex: Nr 81462

Telegraf: Exprimruch Warszawa

www.rcin.org.pl