8/3/2019 Kurs quenyi - klucz do wicze 12

1/2

LEKCJA DWUNASTA

1.

A. Oba zwroty mona odda jako "wino Elfw". Jednak zwrot dopeniaczowy i

limp eldaron sugeruje "wino pochodzce od Elfw" tj. wino w jaki sposbwywodzce si lub zdobywane od Elfw. Z drugiej strony, zwrot

possessivusowy i limp Eldaiva sugeruje "wino posiadane przez Elfw" w

omawianym czasie, niezalenie od pochodzenia wina.

B. Masz puchar ze zota (Yulma maltava "puchar ze zota": przypadek wasnociowo-przymiotnikowyuywany z znaczeniu "skadnikowym", oznaczajcym z czego co si skada)

C. Ko Elfa wpad do gbokiego parowu. (I rocco i Eldava "ko Elfa": possessivus uywany wodniesieniu do aktualnego posiadania. Mona by dyskutowa, czy Elfowie tolkienowscy nie s tak zwizani zeswoimi komi, e s one dla nich bardziej jak rodzina ni jak wasno; wtedy bardziej odpowiedni byby

dopeniacz: i rocco i Eldo alboI Eldo rocco. Ale jak napisaem we Wstpie, "Elfowie" z tych wicze toniekoniecznie Elfowie tolkienowscy.)

D. Mczyni pokoju nie bd wojownikami (Neri sreva "mczyni pokoju": przypadekwasnociowo-przymiotnikowy uywany do okrelenia staej cechy.)

E. Wielkie mury z kamienia kryy domy dziesiciu najbogatszych ludzi miasta.(Rambar ondova "mury z kamienia": skadnikowy -va.I coar i cainen analy neriva "domy dziesiciu

najbogatszych ludzi": possessivus uywany do okrelenia posiadania. [neri] i osto "[ludzie] miasta": dopeniaczmiejsca, mczyni sw miecie. Zauwamy, e sowo osto jest tutaj odmienione dla dopeniacza, chocia

kocwka -o jest niewidzialna, jako e ten rzeczownik koczy si ju na -o. Por. take przykady L i N niej.)

F. Dom siostry krla jest czerwony. (W zwrocie i coa i arano selerwa dopeniaczi arano "krla"jest zaleny odselerwa "siostry", ktry to possessivus z kolei wskazuje na i coa "dom". Dopeniacz odnosi si do

zwizkw rodzinnych, possessivus do aktualnego posiadania domu.I coa i selerwa arano byoby janiejszymszykiem wyrazw.)

G. Jeden z niewolnikw chwyci miecz krla.(Min i mlion

"jeden z niewolnikw":

dopeniacz czstkowy; i macil aranwa "miecz krla": possessivus w znaczeniu aktualnego posiadania.

Oczywicie jeli niewolnik ucieknie z mieczem, w kocu stanie si on i macil i arano, z dopeniaczemwskazujcym na poprzedniego waciciela. Jeli zbuntowany niewolnik natychmiast zabije krla, czynno ta

wywoa ten efekt natychmiast, jako e krl natychmiast zmieni si w poprzedniego waciciela.I macil i aranwa

zostaje wbity w pier krla, tyem wychodzi i macil i arano.)

H. Brat panny znalaz wszystkie skarby jedenastu Krasnoludw midzyczterema rogami biaych gr. (I vendo toron "brat panny": dopeniacz zwizkw rodzinnych; iharma i minque Naucoiva "skarby jedenastu Krasnoludw": possessivus oznaczajcy aktualne posiadanie.I

canta rassi i ninqui orontion "cztery rogi biaych gr", albo dopeniacz czstkowy jeli rogi uwaamy za czgr, ale dopeniacz miejsca, jeli rogi traktujemy jako znajdujce si w grach.)

2.I.Sri limpeva uller mir i nero anto [albo mir (i) anto i nero]. (Sri limpeva "rzekiwina": skadnikowe -va.I nero anto "usta mczyzny": dopeniacz czstkowy, usta mczyzny s jego czci.Zauwamy rwnieuller, nie ulyaner, jako nieprzechodni czas przeszy odulya- "la".)

J. I seldoron seler [albo (i) seler i seldoron] hostan (i) engwi i seldoiva arlend mir (i) coa i triva. (Zwrot dopeniaczowy i seldoron seler"siostra chopca" odnosi si dozwizkw rodzinnych; formy possessivusaseldoiva i triva dotycz aktualnego posiadania odpowiednio "rzeczy"i "domu".)

K. Jedna z moliwoci: (I) muil i nissiva varyan alta harma maltava.(Wzwrocie harma maltava "skarb ze zota", przypadek na -va uyty jest w tym samym znaczeniu, co w przykadziepowyej ale "dyskrecj kobiet" mona odda na rne sposoby. Gdy uyjemy przypadka wasnociowo-

przymiotnikowego jak zasugerowaem, odnosi si to do "dyskrecji kobiet" jako do mniej lub bardziej staego ichatrybutu. Ale mona by rwnie uy dopeniacza, i nission muilalbo (i) muil i nission, skupiajc si raczej

8/3/2019 Kurs quenyi - klucz do wicze 12

2/2

na "dyskrecji" kobiet w danym momencie w omawianej przeszoci. Mona by to nawet potraktowa jako swego

rodzaju dopeniacz w funkcji przydawki, gdzie "kobiety" s dyskretne i s w ten sposb podmiotem dyskrecji.)

L. Jedna z moliwoci: I minqu ohtari mer pol varya (i) sr i osto [albo iosto sr], an alta morni lantan. (Oddanie "pokoju miasta" jako i sr i osto, z uyciemdopeniacza kadzie nacisk na "pokj" tego "miasta" jako jego atrybut w okrelonym czasie - innymi sowy pokj

promieniejcy z miasta. Mona by to rwnie interpretowa jako dopeniacz miejsca, pokj znajdujcy si wmiecie. Z pewnoci mona rwnie powiedzie (i)sr i ostova, uywajc possessivusa, ale wtedy

mwilibymy raczej o pokoju jako o staym atrybucie miasta, natomiast przesaniem tego zdania jest o, e pokjwcale nie okaza si tak stay. Ale mwicy w quenyi burmistrz wyraajc chwalebne yczenie "oby pokj tego

miasta trwa wiecznie" mgby powiedzie tu ostova.)

M. Jedna z moliwoci: Lelyuvant ter nr alt aldaiva ar rimb ondoiva,an merint cen (i) osto i taura ohtarwa.(Nr alt aldaiva ar rimb ondoiva "kraj wielkichdrzew i wielu kamieni": przypadek wasnociowo-przymiotnikowy opisujcy charakterystyczne cechy "kraju. (I)

osto i taura ohtarwa jest najnaturalniejszym tumaczeniem "miasta potnego wojownika", jeli uznajemy, ze onjeszcze yje i w jaki sposb "posiada" miasto, w ktrym mieszka. Ale oczywicie moemy rwnie mwi o

dawno zmarym wojowniku, ktry przynis saw miastu, w ktrym niegdy mieszka i wtedy naturalniejszebyoby uycie dopeniacza, oznaczajcego poprzedniego: (i) osto i taura ohtaro albo i taura ohtaro osto.Ten

dobr sw zdaj si by take bardziej odpowiedni, jeli wojownik" o ktrym mowa zaoy miasto, jako edopeniacz moe oznacza inicjatora - ywego bd zmarego.

N. Jedna z moliwoci: Ramba muilva varyan (i) nurtaina malta i osto

[albo i osto nurtaina malta], ar men hiritas.(Ramba muilva "mur tajnoci":przypadek na -va uyty w znaczeniu skadnikowym, metaforyczny mur" zrobiony jest" z tajnoci. Zauwamywyduenie ostatniej samogoski w muil"tajno" kiedy dodaje si kocwk -va , co zdaje si by

charakterystyczne dla wyrazw zuiw przedostatniej sylabie; por. potwierdzony przykadhuinva "mroku".

Jeli moemy przetumaczy "ukryte zoto miasta" z uyciem dopeniacza jak zasugerowaem (i) nurtainamalta i osto odnosioby si to prawdopodobnie do dopeniacza miejsca: "ukryte zoto" jest w "miecie". Ale

jeli uznamy wyraz" miasto" za odnoszcy si przede wszystkim do ludzi z miasta, moemy uy possessivusaoznaczajcego aktualne posiadanie: i nurtaina malta i ostova.)

O. (I) nr (i) Eldaiva n nr rimb vany engwva; nr Eldaron n

nr morniva, an i Atani i nro [albo i nro Atani] umir hlar (i) alyalamb (i) Eldaiva.(PrawdopodobnieEldaiva powinno otrzymywa tu rodzajnik okrelony iw obumiejscach, jako e moe ono nie odnosi si do "Elfw" jako rasy, ale do konkretnych Elfw yjcych wkonkretnym kraju. W kadym razie te formy possessivusa odnosz si do posiadania kraju [nr] i jzyka

[lamb]. W zwrotach nr rimb vany engwva "kraj wielu piknych rzeczy" i nr morniva "krajciemnoci", przypadek wanociowo-przymiotnikowy opisuje charakterystyczne cechy kraju; por. Przykad M

powyej. Zauwamy dugie samogoski w engwva w morniva. Pierwsza z nich stanowi wczeniejsze engweiva[engw+ -iva], w ktrej dyftongei pniej zmieni si w dugie , podczas gdy w morniva kocowe -zmorni"ciemno" jest wyduone poniewa wyraz ten koczy si na dwie krtkie sylaby. W zwrocie Eldaron "bezElfw", przyimek rzdzi dopeniaczem. Zgodnie z zastosowaniem przez samego Tolkiena w pewnym pnym

rdle, mona by uy rwnie dopeniacza w zwrocie "jzyk Elfw", czyliEldaron zamiastEldaiva, ale byobyto sprzeczne z innymi pismami Tolkiena.)

P.I arano sello hostal parmaiva Eldaron.(I arano sello "siostry krla": pierwszydopeniacz odnosi si do zwizkw rodzinnych, alesello hostal"zbir siostry" jest przykadem dopeniacza

okrelajcego podmiot: siostra krla jest podmiotem dokonujcy "zbierania".Parmaiva "ksiek": possessivusprzyjmuje tu funkcj dopeniacza w funkcji dopenienia, "ksiki" s dopenieniem "zbioru".Eldaron "o

Elfach": dopeniacz uyty w swoim najbardziej abstrakcyjnym znaczeniu "o" albo "na temat", jak w

potwierdzonym przykadzie Quenta Silmarillion = "Historia Silmarilw".)