kuźnica mechaniczna o StarOpOlSkim w Starej kuźnicy Okręgu … · 2018. 2. 15. · 3 wielkie...
2
Staropolski Okręg Przemysłowy to naj- starszy w Polsce zespół ośrodków prze- mysłowych, istniejący od XVI w. Dzia- łało tu ponad 60 kuźnic. W XVII w. stanęły pierwsze wielkie piece do wy- topu żelaza opalane drewnem, a także huta miedzi i ołowiu. Czas najwięk- szego rozwoju ośrodka, w którym rozpoczęto budowę nowych pieców, fryszerek i walcowni, przypadł na po- czątek XIX w. i był związany z działal- nością Stanisława Staszica i Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Według ich planów, wzdłuż rzeki Ka- miennej miały zostać wybudowane duże zakłady metalurgiczne. Z inicja- tywy Staszica powstało wiele obiek- tów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (4 huty o wspólnej nazwie „Konstan- ty” z lat 1816-1822), kopalnia węgla kamiennego ze złoża Reden w Dąbro- wie Górniczej oraz ośrodki hutnictwa żelaza. Jednak wskutek wydarzeń poli- tycznych i powstań zbrojnych plany te udało się zrealizować tylko częściowo. Rozkwit okręgu w obecnym kształcie miał miejsce po II wojnie światowej, np. w Starachowicach powstał prze- mysł metalurgiczny i środków trans- portu, w Końskich i Kielcach przemysł maszynowy, w Wierzbicy materiałów budowlanych, w Opocznie ceramiki szlachetnej oraz w Ostrowcu Święto- krzyskim hutnictwa żelaza. Dziś unika- towe w skali Europy zabytki, znajdują się w obiektach, które są świadectwem naszej tradycji przemysłowej i przykła- dem piękna industrialnej architektury. Wędrówka śladami obiektów zabytko- wych Staropolskiego Okręgu Przemy- słowego to wspaniała lekcja historii. OGóLNA INFORMACJA o STAROPOLSKIM OKRęGU PRZEMYSłOWYM MUZEUM PRZYRODY i TECHNIKI, EKOMUZEUM im. JANA PAZDURA w STARACHOWICACH KUźNICA MECHANICZNA w STAREJ KUźNICY ZABYTKOWY ZAKłAD HUTNICZY w MALEńCU MUZEUM STAROPOLSKIEGO ZAGłęBIA PRZEMYSłOWEGO w SIELPI WIELKIEJ Tradycje hutnicze w Starachowicach sięgają czasów rzymskich. W 1830 r. wzniesiona została tu pierwsza w Królestwie Polskim walcownia że- laza. W latach 1838-1841 powstały 3 wielkie piece i odlewnie. Zakłady tworzyły wówczas wielki kombinat metalurgiczny z pudlingarniami w Brodach i Michałowie oraz z wal- cownią w Nietulisku Fabrycznym. Był on największym producentem surówki i wyrobów walcowanych w Królestwie Polskim. W latach 1897-1899 wzniesiono nowy zakład metalurgiczny z wielkim piecem opalanym koksem. W okresie mię- dzywojennym zakłady produkowały naboje karabinowe, pociski artyleryj- skie i działa. W 1930 r. uruchomiono pierwszą w kraju elektrostalownię. W latach 1936-1939 zakłady meta- lurgiczne były jednym z głównych ośrodków Centralnego Okręgu Prze- mysłowego. W Muzeum Przyrody i Techniki znajdują się obiekty dwóch, chronologicznie następujących po sobie zakładów wielkopiecowych. Starszy czynny był w latach 1841- 1900, a nowszy w latach 1899-1968. W nowszym zachował się komplet- ny ciąg technologiczny. Muzeum oferuje zwiedzającym 3 trasy dydak- tyczne: Dzieje hutnictwa w Regionie Świętokrzyskim, Historia przemysłu Starachowic oraz Przyroda Regionu Świętokrzyskiego. Można na nich poznać proces wy- dobycia i produk- cji żelaza w ujęciu historycznym od dymarek święto- krzyskich do współ- czesności. Ścieżka Przemysłowa uka- zuje historię Zakładów Staracho- wickich znanych z produkcji samo- chodów ciężarowych Star. Można tu obejrzeć różne typy ciężarówek, pro- totypy i egzemplarze specjalne (Star 660M2 - papamobile z 1979 r., Star 266R - wersja na X Rajd Paryż- Da- kar w 1988 r.). Ścieżkę Przyrodniczą stanowi wystawa paleontologiczna zrealizowana z wykorzystaniem tech- nik multimedialnych. Składają się na nią modele gadów i płazów natural- nej wielkości, żyjących w regionie w permie, jurze i triasie Jej uzupeł- nieniem jest wystawa Świat mamuta oraz prezentacja rzadkich gatunków ślimaków. Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazdura ul. Wielkopiecowa 1 27-200 Starachowice tel. 41 275 40 83 czynne: IV-X wtorek - piątek w godz. 8⁰⁰ – 18⁰⁰ sobota - niedziela w godz. 8⁰⁰ – 16⁰⁰ XI-III wtorek - piątek w godz. 11⁰⁰ – 18⁰⁰ sobota - niedziela w godz. 11⁰⁰ – 16⁰⁰ www.ekomuzeum.pl Znajduje się tu jedyna w Polsce za- chowana w pierwotnej postaci wod- na kuźnica żelaza z wyposażeniem z XIX w. Oglądać w niej można oryginalne mechanizmy piętrzące wodę czyli stawidła z drewnianym korytem, które doprowadzały wodę do koła wodnego. Duża siła strumie- nia wody miała wpływ na szybkość opadania młota naciskowego i pracę urządzenia. Ogromny młot uderzał blisko 60 razy na minutę w olbrzy- mie kowadło. Produkowano na nim narzędzia rolnicze, głównie lemie- sze i siekierki, a także okucia, haki, klamry. Wewnątrz drewnianej szopy zachowały się w pierwotnym stanie drewniane miechy skrzynkowe, piec grzewczy, ręczne nożyce do cięcia blachy i inne narzędzia kowalskie o zabytkowych formach np. tak zwa- na baba młota. Wszystkie te urządze- nia wykonane na początku XIX w. pracowały do 1957 r. Kuźnica jest obiektem muzealnym. Oddział Muzeum Techniki NOT z Warszawy Kuźnica Mechaniczna Stara Kuźnica 46, 26-205 Nieświń tel. 41 371 91 87 Obiekt udostępnia od wtorku do niedzieli mieszkający obok pan Niewęgłowski. www.muzeum-techniki.waw.pl Unikatowy w skali Europy zabytek techniki to manufaktura z napędem wodnym, z zachowanym pełnym cy- klem walcowani i gwoździarni, założo- na w 1784 r. przez kasztelana łukow- skiego Jacka Jezierskiego. Do końca lat 40. XIX w. była ona najnowocze- śniejszym prywatnym zakładem w Królestwie Polskim. W 1946 r. zakład został upaństwowiony, a w 1959 r. W Sielpi Wielkiej był dawny ośro- dek górniczo-hutniczy na terenie Staropolskiego Zagłębia Przemysło- wego. Istniała tu kopalnia rudy że- laza wzmiankowana już w XVI w., drutownia, pudlingarnia (stalow- nia) i walcownia. Budowę stalowni i walcowni zaplanował Stanisław Staszic w 1818 r. Budowę ogrom- nego zakładu metalurgicznego w Sielpi rozpoczęto w 1824 r. Jed- nym z jego projektantów był Filip de Girard, znany głównie jako założyciel fabryki lniarskiej w Żyrardowie. Do- linę Czarnej przegrodzono wówczas istniejącą do dziś tamą, tworząc spory zalew. Największa rozbudowa obiek- tów przemysłowych miała miejsce w latach 1839-1841. Duży zakład potrzebował znacznej ilości wody, aby poruszyć ogromne koło napę- dowe dla walcarek (średnica 8,5 m, szerokość 2,8 m), największe w Pol- sce i jedno z największych w ów- czesnej Europie, dziś uruchamiane okazjonalnie. W 1843 r. w zakładzie pojawiła się pierwsza w Królestwie Polskim turbina wodna. W I poł. XIX w. powstał też układ wodny ze stawem, kanałem roboczym, prze- pustem wodnym i groblą ziemną. Zakład mógł produkować 3 400 t stali rocznie. Na miejscu działała tak- że walcownia. Zakład działał jeszcze w okresie międzywojennym do 1921 r., a w 1935 r. został prze- kształcony w oddział warszawskiego Muzeum Techniki. Podczas wojny niemal całe wyposażenie Niemcy wywieźli jako złom. Ocalało tylko gigantyczne koło wodne i połączone z nim koło zamachowe. W obecnej ekspozycji znajduje się szereg orygi- nalnych maszyn i mecha- nizmów hutniczych i wal- cowniczych z XIX w. i I poł. XX w., pochodzących z róż- nych zakładów, w tym uni- katowe obrabiarki produk- cji anglielskiej firmy Fox z I poł. XIX w. oraz za- bytkowe odlewy żeliwne artystyczne i użytkowe wy- produkowane w tutejszym zakładzie. Warto przyje- chać do Sielpi w końcu lipca, w cza- sie corocznych Kuźnic Koneckich - imprezy nawiązującej do tradycji hutniczych Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Organizowane są tu wówczas Międzynarodowe Warsztaty Kowalskie, w czasie których oprócz kowali prezentują się także odlewni- cy, kołodzieje i metaloplastycy. Tylko w czasie tego festynu uruchamiane jest wielkie koło wodne, na co dzień pozostające w bezruchu. Muzeum Zagłębia Staropolskiego 26-200 Sielpia k. Końskich tel. 41 372 02 93 www.muzeum-techniki.waw.pl czynne: wtorek - niedziela w godz. 9⁰⁰ – 12⁰⁰ 13⁰⁰ – 17⁰⁰ zelektryfikowany. Do 1961 r. nie- przerwanie trwała produkcja oparta na zabytkowych maszynach i starych technologiach. Z blachy wytwarzano tu głównie gwoździe, narzędzia rolni- cze i okucia okienne. Obiekt w cało- ści przetrwał działania wojenne. Dziś przez cały rok turyści mogą poznawać dzieje zakładu i dawne metody pro- dukcji w ocalałej hali maszyn i starej walcowni ze specjalnie uruchamianą maszyną napędzaną kołem wodnym. W okresie wakacji odbywają się też różne festyny, m.in. „Kuźnice Konec- kie”, „Święto Hodowców Ryb” czy „Noc Świętojańska”. Zabytkowy Zakład Hutniczy Maleniec 54, 26-242 Ruda Maleniecka tel./fax 41 373 11 42 czynny: codziennie w godz. 8⁰⁰ – 18⁰⁰ www.maleniec.powiat.konskie.pl
Transcript of kuźnica mechaniczna o StarOpOlSkim w Starej kuźnicy Okręgu … · 2018. 2. 15. · 3 wielkie...
Staropolski Okręg Przemysłowy to naj-starszy w Polsce zespół ośrodków prze-mysłowych, istniejący od XVI w. Dzia-łało tu ponad 60 kuźnic. W XVII w. stanęły pierwsze wielkie piece do wy-topu żelaza opalane drewnem, a także huta miedzi i ołowiu. Czas najwięk-szego rozwoju ośrodka, w którym rozpoczęto budowę nowych pieców, fryszerek i walcowni, przypadł na po-czątek XIX w. i był związany z działal-nością Stanisława Staszica i Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Według ich planów, wzdłuż rzeki Ka-miennej miały zostać wybudowane duże zakłady metalurgiczne. Z inicja-tywy Staszica powstało wiele obiek-tów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (4 huty o wspólnej nazwie „Konstan-ty” z lat 1816-1822), kopalnia węgla kamiennego ze złoża Reden w Dąbro-
wie Górniczej oraz ośrodki hutnictwa żelaza. Jednak wskutek wydarzeń poli-tycznych i powstań zbrojnych plany te udało się zrealizować tylko częściowo. Rozkwit okręgu w obecnym kształcie miał miejsce po II wojnie światowej, np. w Starachowicach powstał prze-mysł metalurgiczny i środków trans-portu, w Końskich i Kielcach przemysł maszynowy, w Wierzbicy materiałów budowlanych, w Opocznie ceramiki szlachetnej oraz w Ostrowcu Święto-krzyskim hutnictwa żelaza. Dziś unika-towe w skali Europy zabytki, znajdują się w obiektach, które są świadectwem naszej tradycji przemysłowej i przykła-dem piękna industrialnej architektury. Wędrówka śladami obiektów zabytko-wych Staropolskiego Okręgu Przemy-słowego to wspaniała lekcja historii.
Ogólna infOrmacja o StarOpOlSkim
Okręgu przemySłOwym
muzeum przyrOdy i techniki, ekOmuzeum im. jana pazdura w StarachOwicach
kuźnica mechaniczna w Starej kuźnicy
zabytkOwy zakład hutniczy w maleńcu
muzeum StarOpOlSkiegO zagłębia przemySłOwegO w Sielpi wielkiej
Tradycje hutnicze w Starachowicach sięgają czasów rzymskich. W 1830 r. wzniesiona została tu pierwsza w Królestwie Polskim walcownia że-
laza. W latach 1838-1841 powstały 3 wielkie piece i odlewnie. Zakłady tworzyły wówczas wielki kombinat metalurgiczny z pudlingarniami
w Brodach i Michałowie oraz z wal-cownią w Nietulisku Fabrycznym. Był on największym producentem surówki i wyrobów walcowanych w Królestwie Polskim. W latach 1897-1899 wzniesiono nowy zakład metalurgiczny z wielkim piecem opalanym koksem. W okresie mię-
dzywojennym zakłady produkowały naboje karabinowe, pociski artyleryj-skie i działa. W 1930 r. uruchomiono pierwszą w kraju elektrostalownię. W latach 1936-1939 zakłady meta-lurgiczne były jednym z głównych ośrodków Centralnego Okręgu Prze-mysłowego. W Muzeum Przyrody i Techniki znajdują się obiekty dwóch, chronologicznie następujących po sobie zakładów wielkopiecowych. Starszy czynny był w latach 1841-1900, a nowszy w latach 1899-1968. W nowszym zachował się komplet-ny ciąg technologiczny. Muzeum oferuje zwiedzającym 3 trasy dydak-tyczne: Dzieje hutnictwa w Regionie Świętokrzyskim, Historia przemysłu Starachowic oraz Przyroda Regionu Świętokrzyskiego. Można na nich poznać proces wy-dobycia i produk-cji żelaza w ujęciu historycznym od dymarek święto-krzyskich do współ-czesności. Ścieżka Przemysłowa uka-
zuje historię Zakładów Staracho-wickich znanych z produkcji samo-chodów ciężarowych Star. Można tu obejrzeć różne typy ciężarówek, pro-totypy i egzemplarze specjalne (Star 660M2 - papamobile z 1979 r., Star 266R - wersja na X Rajd Paryż- Da-kar w 1988 r.). Ścieżkę Przyrodniczą stanowi wystawa paleontologiczna zrealizowana z wykorzystaniem tech-nik multimedialnych. Składają się na nią modele gadów i płazów natural-nej wielkości, żyjących w regionie w permie, jurze i triasie Jej uzupeł-nieniem jest wystawa Świat mamuta oraz prezentacja rzadkich gatunków ślimaków.
Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazduraul. Wielkopiecowa 127-200 Starachowicetel. 41 275 40 83czynne:IV-X wtorek - piątek w godz. 8⁰⁰ – 18⁰⁰ sobota - niedziela w godz. 8⁰⁰ – 16⁰⁰ XI-IIIwtorek - piątek w godz. 11⁰⁰ – 18⁰⁰ sobota - niedziela w godz. 11⁰⁰ – 16⁰⁰
www.ekomuzeum.pl
Znajduje się tu jedyna w Polsce za-chowana w pierwotnej postaci wod-na kuźnica żelaza z wyposażeniem z XIX w. Oglądać w niej można oryginalne mechanizmy piętrzące wodę czyli stawidła z drewnianym korytem, które doprowadzały wodę do koła wodnego. Duża siła strumie-nia wody miała wpływ na szybkość opadania młota naciskowego i pracę urządzenia. Ogromny młot uderzał blisko 60 razy na minutę w olbrzy-mie kowadło. Produkowano na nim narzędzia rolnicze, głównie lemie-sze i siekierki, a także okucia, haki, klamry. Wewnątrz drewnianej szopy zachowały się w pierwotnym stanie
drewniane miechy skrzynkowe, piec grzewczy, ręczne nożyce do cięcia blachy i inne narzędzia kowalskie o zabytkowych formach np. tak zwa-na baba młota. Wszystkie te urządze-nia wykonane na początku XIX w. pracowały do 1957 r. Kuźnica jest obiektem muzealnym.
Oddział Muzeum Techniki NOT z WarszawyKuźnica MechanicznaStara Kuźnica 46, 26-205 Nieświńtel. 41 371 91 87
Obiekt udostępnia od wtorku do niedzieli mieszkający obok pan Niewęgłowski.www.muzeum-techniki.waw.pl
Unikatowy w skali Europy zabytek techniki to manufaktura z napędem wodnym, z zachowanym pełnym cy-klem walcowani i gwoździarni, założo-na w 1784 r. przez kasztelana łukow-
skiego Jacka Jezierskiego. Do końca lat 40. XIX w. była ona najnowocze-śniejszym prywatnym zakładem w Królestwie Polskim. W 1946 r. zakład został upaństwowiony, a w 1959 r.
W Sielpi Wielkiej był dawny ośro-dek górniczo-hutniczy na terenie Staropolskiego Zagłębia Przemysło-wego. Istniała tu kopalnia rudy że-laza wzmiankowana już w XVI w., drutownia, pudlingarnia (stalow-nia) i walcownia. Budowę stalowni i walcowni zaplanował Stanisław Staszic w 1818 r. Budowę ogrom-nego zakładu metalurgicznego w Sielpi rozpoczęto w 1824 r. Jed-nym z jego projektantów był Filip de Girard, znany głównie jako założyciel fabryki lniarskiej w Żyrardowie. Do-linę Czarnej przegrodzono wówczas istniejącą do dziś tamą, tworząc spory
zalew. Największa rozbudowa obiek-tów przemysłowych miała miejsce w latach 1839-1841. Duży zakład potrzebował znacznej ilości wody, aby poruszyć ogromne koło napę-
dowe dla walcarek (średnica 8,5 m, szerokość 2,8 m), największe w Pol-sce i jedno z największych w ów-czesnej Europie, dziś uruchamiane okazjonalnie. W 1843 r. w zakładzie pojawiła się pierwsza w Królestwie Polskim turbina wodna. W I poł. XIX w. powstał też układ wodny ze stawem, kanałem roboczym, prze-pustem wodnym i groblą ziemną. Zakład mógł produkować 3 400 t stali rocznie. Na miejscu działała tak-że walcownia. Zakład działał jeszcze w okresie międzywojennym do 1921 r., a w 1935 r. został prze-kształcony w oddział warszawskiego Muzeum Techniki. Podczas wojny
niemal całe wyposażenie Niemcy wywieźli jako złom. Ocalało tylko gigantyczne koło wodne i połączone z nim koło zamachowe. W obecnej ekspozycji znajduje się szereg orygi-nalnych maszyn i mecha-nizmów hutniczych i wal-cowniczych z XIX w. i I poł. XX w., pochodzących z róż-nych zakładów, w tym uni-katowe obrabiarki produk-cji anglielskiej firmy Fox z I poł. XIX w. oraz za-bytkowe odlewy żeliwne artystyczne i użytkowe wy-produkowane w tutejszym zakładzie. Warto przyje-
chać do Sielpi w końcu lipca, w cza-sie corocznych Kuźnic Koneckich - imprezy nawiązującej do tradycji hutniczych Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Organizowane są tu wówczas Międzynarodowe Warsztaty Kowalskie, w czasie których oprócz kowali prezentują się także odlewni-cy, kołodzieje i metaloplastycy. Tylko w czasie tego festynu uruchamiane jest wielkie koło wodne, na co dzień pozostające w bezruchu.
Muzeum Zagłębia Staropolskiego26-200 Sielpia k. Końskichtel. 41 372 02 93www.muzeum-techniki.waw.plczynne: wtorek - niedziela w godz. 9⁰⁰ – 12⁰⁰ 13⁰⁰ – 17⁰⁰
zelektryfikowany. Do 1961 r. nie-przerwanie trwała produkcja oparta na zabytkowych maszynach i starych technologiach. Z blachy wytwarzano tu głównie gwoździe, narzędzia rolni-cze i okucia okienne. Obiekt w cało-ści przetrwał działania wojenne. Dziś przez cały rok turyści mogą poznawać dzieje zakładu i dawne metody pro-dukcji w ocalałej hali maszyn i starej walcowni ze specjalnie uruchamianą maszyną napędzaną kołem wodnym. W okresie wakacji odbywają się też różne festyny, m.in. „Kuźnice Konec-kie”, „Święto Hodowców Ryb” czy „Noc Świętojańska”.
Zabytkowy Zakład HutniczyMaleniec 54, 26-242 Ruda Malenieckatel./fax 41 373 11 42czynny: codziennie w godz. 8⁰⁰ – 18⁰⁰ www.maleniec.powiat.konskie.pl
wOjewództwO ŚwiętOkrzySkie
regionalne centrum informacji turystycznejul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce
tel. 41 348 00 60www.swietokrzyskie.travel
ŚwiętOkrzySkie czaruje
wydano na zlecenie: urzędu marszałkowskiego województwa Świętokrzyskiego w kielcachAl. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce tel. 41 342 18 78, fax 41 344 52 65
www.sejmik.kielce.pl, www.wrota-swietokrzyskie.plOpracowanie: wydawnictwo kartograficzne daunpOl Sp. z o.o.
ul. Konarskiego 3, 01-355 Warszawa, tel. 22 664 37 20, fax 22 664 50 91www.daunpol-pilot.com.pl, biuro@ daunpol-pilot.com.pl
zdjęcia: a. łukasik, k. pęczalski, archiwum muzeum przyrody i techniki w Starachowicach
zabytki technikizabytki techniki
piec hutniczy w kuźniakach
mur OpOrOwy w bObrzy
ruiny zakładu wielkOpiecOwegO w SamSOnOwie
W 1782 r. działał tu najmniejszy piec, jeden z ówczesnych 34 wielkich pie-ców zbudowanych na ziemiach pol-skich. Przypominał kształtem ścięty ostrosłup. Był on własnością rodziny Radońskich. Jako część Huty Jadwiga pracował do 1897 r. Został zamknięty z powodu wyczerpania się złoża rudy. W ostatnim okresie główną produk-cję, z wytwarzanej w ilości ok. 1000 ton surówki rocznie, stanowiły ba-lustrady, kraty, krzyże, blachy i rury. Z pozostałości zakładu wielkopie-cowego, które dziś można oglądać, zachowały się ruiny wielkiego pieca - budynku poprodukcyjnego zmienio-nego na młyn wodny oraz układ wod-ny (grobla, staw i upust), podziemny
sklepiony kanał długości ok. 100 m, dawne ujęcie wody i urządzenia hy-drotechniczne sprzed 1787 r. Obiekt znajduje się na terenie otwartym i przypomina istniejący tu niegdyś ośrodek hutnictwa i wydobycia rud.
Urząd Gminy w Strawczynieul. Żeromskiego 1626-067 Strawczyntel. 41 30 38 002www.strawczyn.pl
W Bobrzy w latach 1826-1831 i wg projektu Franciszka Lempego, wzniesiono kompleks 7 kuźnic. Tu z płynnego żelaza produkowano dzia-ła, kule, szable i kotły. Pracę zakładu przerwał wybuch powstania listopa-dowego. Mur oporowy wybudowany został w celu wzmocnienia skarpy górnego poziomu Zakładu Wielko-
piecowego, na którym znajdowały się budynki fabryczne. Tworzyły go 2 równoległe mury o długości ponad 500 m, z nieregularnie ułożonych ło-mów, wypełnionych grubym kamie-niem. Maksymalna wysokość muru wynosi ok. 15 m. Obecnie wytyczo-no ścieżki umożliwiające zwiedzanie muru, ruin pieców hutniczych, części zespołu osiedla przyfabrycznego oraz
Pierwszy wielki piec w Samsonowie został wybudowany w 1598 r. W la-tach 1817-1823 z inicjatywy Stani-sława Staszica wybudowano tu Hutę Józef - zakład wielkopiecowy, odlew-nię, modelarnię oraz suszarnię gdzie siłą napędową urządzeń była woda z rzeki Bobrzy, doprowadzona do zakładu sklepionym kanałem. Zmo-
dernizowana i nowoczesna huta była w stanie wyprodukować ok. 800 ton surówki rocznie. Uzyskiwano tu żelazo w postaci płynnej, co dawało możliwość odlewania m.in. dział, moździerzy, kul armatnich, granatów itp. Zakład produkował też broń dla powstańców, co ściągnęło na zakład uwagę Rosjan, którzy spalili hutę. Niestety po pożarze w 1866 r. zakład nie został odbudowany. W centralnej części ruin ocalał wielki piec, za nim wieża wyciągowa, z której dokonywa-no zasypywania pieca wsadem. Reszt-ki hal to dawne pomieszczenia mode-
larni, suszarni, odlewni i emalierni. Ruiny huty zostały zabezpieczone w latach 1981-1983 i udostępnione zwiedzającym.
Lokalna Grupa Działania „Dorzecze Bobrzy”Kostomłoty II 13326-085 Miedziana Góratel. 41 303 22 44, 784 022 704www.dorzeczebobrzy.eu
młynu wodno-zbożowego.
Punkt Informacji Turystycznej Gminna Biblioteka Publicznaul. Urzędnicza 826-085 Miedziana Góratel. 41 303 11 01Obiekt dostępny przez całą dobę www.miedziana-gora.pl
walcOwnia w nietuliSku fabrycznym
Zakład fabryczny największej wal-cowni na ziemiach Królestwa Pol-skiego zbudowany w latach 1834-45, należał do rządowego okręgu wschodniego o nazwie Staropolski Okręg Przemysłowy. Zatrudnionych w nim było ok. 150 robotników. W najlepszych latach produkowano tu ponad 5 000 ton wyrobów żela-znych. Bazą energetyczną zakładu była woda gromadzona w zbiorniku zasila-nym przez kanały z rzek Kamiennej i Świśliny. Niestety uległ on znisz-czeniu podczas powodzi w 1903 r. Do dziś z kombinatu metalurgiczne-go w Nietulisku doskonale zachowały się: mury budynków produkcyjnych hal i walcowni wzniesionych w stylu klasycystycznym z arkadowymi skle-pieniami i kolistymi otworami nad przyziemiami, ciekawie rozplano-wane osiedle mieszkaniowe dla pra-cowników, żeliwna tablica z 1842 r. z rosyjskim napisem, układ systemu nawadniającego byłej fabryki, niespo-tykane ujęcie wodne z przepustami (śluza) oraz most. Zwiedzanie obiek-
tu ułatwia wytyczona wokół zabyt-kowych ruin ścieżka dydaktyczna. Pomiędzy ruinami, już współcześnie, zbudowano atrakcyjne tereny rekre-acyjne: boisko do gry w koszykówkę i korty tenisowe.
Urząd Miasta i Gminy w Kunowieul. Warszawska 45b27-415 Kunówtel. 41 261 31 74, 41 261 13 62www.kunow.pl
- zabytki techniki opisane w tekście
Borków
Sielpia WielkaSielpia Wielka
SamsonówSamsonów
BobrzaBobrzaKuźniakiKuźniaki
NietuliskoFabryczneNietuliskoFabryczne
Stara KuźnicaStara Kuźnica
