KLASYCZNE TEORIE SOCJOLOGICZNE

12.03.2006

Pojęcie pozytywizmu

Dla Anthonego Giddensa jest to bardziej uwłaczający epitet niż użyteczne narzędzie opisu. W XIX

wieku niemożność sprecyzowania słowa pozytywizm wiązała się z tym że nie dość wyraźnie

odróżniano pozytywizm jako całość poglądów Comtea. Pozytywizm w ujęciu Comta to zarówno:

- szkoła naukowa

- pewien typ filozofii który nie musi być bezpośrednio związany z tą szkołą .

Pozytywizm jako trwały tryb myślenia wyróżnia się :

ANTYKRYTYCYZM

To co pozytwne zostaje przeciwstawione temu co negatywne, urojone, jałowe, chwiejne, mgliste,

destrukcyjne, jako to co pożyteczne, realne, ścisłe, pewne i konstruktywne. Zmienne dla tego

przeciwstawienia było uwzględnienie cech sposobów myślenia ale też ich społecznych skutków.

Pozytywizm sprzeciwiał się złej filozofii która jest źródłem zastoju, skostnienia, niepokoju,

anarchii. Socjologiczny pozytywizm podejmował problematykę kryzysu społecznego, poszukując

takiej wiedzy która pomogłaby go przezwyciężyć. Szukali wiedzy która byłaby użyteczna w

organizowaniu społeczeństwa które po rewlucji nie mogło odzyskać równowagi.

Użyteczna jest tylko wiedza o faktach dlatego zwrócili przeciwko filozofii krytycznej prowadzącej

do konfrontacji tego co jest z tym co być powinno. Niechęć do wychodzenia poza fakty stanie się

cechą trwałą.

KRYTYKA METAFIZYKI I FENOMENALIZM

Pozytywiści krytykowali tradycyjną filozofię za to, że rezygnuje z pewności poznania w imię

iluzorycznego ideału znalezienia odpowiedzi na najwazniejsze pytania. Metafizyka polega

według nich na poszukiwaniu istnień, domniemanej istoty rzeczy, nauka zajmuje się wyłącznie

zjawiskami. Pomiędzy metafizyką i nauką jest przepaść nie do pokonania. Wiedza, która

zasługuje na zaufanie musi być wolna od metafizycznych uprzedzeń obserwacji zjawisk.

To jest reguła fenomenalizmu zwraca się przeciwko regule przyczynowości której Comt

przeciwstawiał postulat wykrywania prawd jako stałych związków. Współwystępowania lub

następstwa pomiędzy obserwowalnymi zjawiskami.

O naturze empiryści mówili że są to dane empirycznie właściwości jednostek ludzkich

pozytywistyczny fenomenalizm kierował się przeciwko religii odwołujących się do bytów

nadprzyrodzonych i objawienia oraz pretendującej do roli prawomocnej wiedzy o świecie.

Pozytywiści byli agnostykami i dla nich pytania religii były nierozstrzygalne tak samo jak

metafizyki.

NATURALIZM: przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa

Pozytywizm był i jest naturalizmem w sesie normatywnym jak i opisowym. jego twórcy zakładali

że metody nauk społecznych nie różnią się od metod nauk przyrodniczych. Pozytywiści byli

przekonani o bezwzględnej jedności wiedzy i metod pozwalających tę wiedzę osiągać.

Pozytywistyczny naturalizm miał 3 motywacje:

a) chcieli zastosować w naukach społecznych metody które były skuteczne w

przyrodoznawstwie i dzieki tego uchodziły za jedyne metody naukowe

b) wierzyli ze tylko nauka zgodna z wzorami przyrodoznawstwa może być odstawą inżynierii

społecznej którą w przyszłości byli mocno zainteresowani

c) mówili, że tylko nauka pełni godną poparcia rolę wychowawczą wytwarzając postawy

najbardziej pożądane; rzeczowość, podatność na racjonalne argumenty, odporność

FAKTY SPOŁECZNE JAKO RZECZY

Pozytywiści zakładali ostry przedział miedzy podmiotem a przedmiotem poznania społecznego.

Stali na gruncie obiektywizmu. Traktowali świat społeczny jako niezależny od obserwatora i

oglądany przez niego z zewnątrz. Durkheim twierdził że fakty społeczne należy traktować

jako rzeczy. Badacz życia społeczego powienien występować w roli obserwatora a nie

uczestnika. Łączy się z tym wyzbycie wszelkich uprzedzeń, przyjąć postawę przyrodnika, dla

którego badana rzeczywistość jest światem zupełnie obcym – który nie porusza w nim żadnych

namiętności.

a) badanie faktów bez ich wartościowania

Pozytywiści sądzili, że do zadań uczonego nie należy wartościowanie badanych zjawisk.

działalność poznawcza ma być neutralna do toczących się w społeczeństwie sporów o wartości, i

nie dostarcza argumentów żadnej ze stron. Jeżeli uczony zaangażuje się w spory to

sprzeniewierzy się swemu powołaniu i straci zdolność wykonywania swych zadań.

Jednak pozytywiści wprowadzani wartościowania tylko utajone. Przybierały one formy wypowiedzi

o potrzebach społecznych, o tendencjach rozwoju społecznego, o stosunkach normalnych lub

patologicznych. Zwłaszcza formułując prognozy społeczne ujawniali to co uważali za pożądane

lub nie. Każdy operował społecznym ideałem a przedstawiali go jako wynik bezstronnej

obserwacji faktów.

NAUKA JAKO PODSTAWA INŻYNIERII SPOŁECZNEJ

Ważną cechą pozytywizmu była jego praktyczna orientacja. Nauka miała umożliwić

przewidywanie a przewidywanie kontrole procesów społecznych zapobiegającą jego

niszczycielskiemu przebiegowi. Przez poznanie praw społecznych chcieli uzyskać nad nim

władze. Prowadziło to do różnych wniosków: Comte chciał społeczeństwa ściśle kierowanego, Mill,

Spencer, chcieli kierowanie społeczeństwem maksymalnie ograniczyć. Chodziło wszędzie o

wykorzystanie wiedzy społecznej do naprawy ustroju społecznego oraz dostosowanie działań

ludzkich do wymogów środowiska. Odpowiadało to inżynierii cząstkowej - nie chodzi o cel

ostateczny wysiłów naprawiania swiata ale o rozwiązanie najpilniejszych problemów za pomocą

dostępnych w danej chwili srodków. Projekt utopijny – skupiał się na nastawianiu na szybkie

osiągniecie najwyższego dobra. Wcześni pozytywiści tworzyli utopię społeczeństwa bez utopii.

AUGUSTE COMTE 1798 – 1857

Łączy minimalizm z maksymalizmem. Myśl Comte’a charakteryzowała dwoistość spowodowana:

1) usiłował ustanowić ideał wiedzy sprawdzalnej i niezawodnej

2) walczył o ocalenie jedności wiedzy w dobie postępującej specjalizacji nauki która tworzy

naukę.

KRYZYS SPOŁECZNY A NAUKA

Oceniał optymistycznie stan i perspektywy wiedzy naukowej jak również mozliwości jej

oddziaływania na rzeczywistość. źródłem niepokoju było jednak to że społeczeństwo znalazło

się w głębokim kryzysie. Powstało pytanie czy nauka wydobędzie społeczeństwo z kryzysu???

Comte wierzył w moc ludzkiego rozumu i wierzył że głównym czynnikiem zmian w

społeczeństwie jest świadomość. Według Comta na skutek działalności krytycznej jak

również postępów wiedzy pozytywnej rozpadł się dawny teologiczny system wierzeń i

odpowiadający mu feudalny system społeczny. Społeczeństwo zostalo bez dyscypliny

moralnej, ulega dezintegracji, rozpadlo się na egoistyczne atomy.

Sytuację pogarsza walka miedzy dwiema partiami na jakie podzialilo się porewolucyjne

społeczeństwo:

a) obrońcy dawnego ustroju (konserwatyści) – pogłębiają kryzys bo poprzez cofanie biegu

historii hamują postep

b) jego burzyciele którzy chcą przedłużać rewolucję – niszczą ostoje ładu społecznego.

To grozi zagładą społeczeństwa bo gdzie nie ma wspólnych wartości tam istnieć

społeczeństwo nie może. Comt uwazał społeczeństwo za ognisko życia moralnego. Dlatego

społeczeństwo porewolcyjne wydawało mu się tak bardzo zagrożone chociaz zaspokajało

potrzeby jednstek.

Wyjściem z kryzysyu miało być stworerzenie nowego systemu wierzeń który wykluczy spory

rozkładające społezną jedność. źródłem wierzen ma być nauka a nie tradycyjne wierzenia

religijne. Spoiwem ma być nauka. Konieczne jest w takim razie uczynienie nauki jednolitym

systemem w którym znajdą się odpowiedzi na wszystkie zasadnicze pytania. Dotychczasowe

osiagnięcia nauki trzeba uzupełnić o pozytywną teorię społeczeństwa czyli socjologię.

Dla Comtea wyższość nauki nad teologią i metafizyką jest oczywista bo poglądy naukowe sa:

a) intersubiektywnie sprawdzalne, zdeterminowane przez samą naturę rzeczywistości

b) na ich korzyśc przemawia historyczna konieczność bo prawem rozwoju świadomości jest

przechodzenie przez kolejne 3 stadia (fazy).

Z czasem Comte nadał temu systemowi charakter nowej religii LUDZKOŚCI. Dla niego

najbardziej potrzebne były jednolite wierzenia, a nauka miała pełnić funkcje danych religii.

SOCJOLOGIA W SYSTEMIE COMTEA

Zdaniem Comta miejsca każdej nauki w systemie jest wyznaczone:

- historycznie – to znaczy jak się tworzyła

- logicznie – od tego jak dają się logicznie uporządkować

Tak w kolejności nauki tworzą hierarchie od matematyki, astronomii, fizykii, chemii, biologii a na

końcu jest socjologia. Wymienione przez Comta nauki zostały zhierarchizowane według:

a) stopnia swej malejącej ogólności

b) stopnia rosnącej złożoności

c) stopnia doniosłości praktycznej

Uważał i miał ogólną zasadę że niektóre nauki zakładają powstawanie innych nauk. Warunkiem

powstania socjologii była biologia. Istnialo przekonanie że prawa wszystkich nauk układają się w

jeden system a nawet są sprowadzone do jednego prawa uniwersalnego.

Powstał problem relacji socjologii z innymi naukami. uważa że socjologia ma takie osobliwości

które wyróżniają ją na tle innych nauk. rozkładanie badanego przedmiotu na części jest w

socjologii traktowane jako irracjonalne.

Społeczeństwo tak jak organizm biologiczny jest złozoną i nieredukowalną do swych części

całością dlatego socjolog postępuje inaczej niż fizyk czy chemik który bada częsci i tak uzyskuje

wiedze o calości. Badanie części jest bezużyteczne bo poza całością są one metafizycznymi

abstrakcjami (taki charakter ma jednostka rozpatrywana poza kontekstem społecznym).

Hierarchie nauk Comtea przecina linia oddzelająca nauki o ciałach organicznych od nauki o

ciałach nieogranicznych. Nie można powiedzieć że zbiorowośc jest sumą jednostek. krytykował

Comte fizyke społeczną Queteleta – który próbował zastosowac w badaniach społecznych

rachunek prawdopodobieństwa – przyjmując nominalistyczną wizje społeczeństwa.

Comte krytykował popularne 2 nauki o człowieku

1) psychologię – szczególnie atakował introspekcję jest niedobra i nieznacząca dla socjologii

2) ekonomię polityczną – krytykował metode idealizacji jak zdobyć najwiekszy efekt na

przykładzie zysku

Był zwolennikiem jedności metod w naukach!!!!!!! Specyficzny charakter socjologii wynika z :

a) studiuje całość (system) a potem dopiero części składowe

b) znajomość historii

PRZEDMIOT I ZADANIA SOCJOLGII

Socjologia pojawiła się u Comta jako wynik refleksji nad kryzysem społeczeństwa i jako

dopełnienie systemu filozoficznego. Socjologia była podsumowaniem poszukiwań prowadzonych

przez jego poprzedników. Co nowego wniósł Comte do nauki o społeczeństwie?????

Comte nie wyróżnił się niczym specjalnym bo nie stworzył niczego nowego jednak jego

osobliwośc polegała na tym, że miał umiejętnośc twórczą i pracowitość co spowodowało że łączył

precyzyjnie znane elementy w nowe całości. Był on kontynuatorem Sain – Simona (wynalazca idei

pozytywności, fizyki społecznej, rozwoju ludzkości przez 3 stadia, kryzysu społecznego i dróg jego

przezwyciężania. Wiele zaczerpnął od oprzedników:

a) Montesqiusz, Rousseau, Condorceta – idea postępu

b) De Bonald, de Maistre - idea ładu

c) Arystotelesa i Hobbesa

Dziełem Comta była synteza wiedzy i rozbudowanie jej do systemu który miał pomieścić

całość ludzkiej wiedzy oraz spojrzenie na rzeczywistość społeczną. Stworzył system

rozbudowany i dobrze wyposażony żeby rozwiązywał wszystkie problemy.

Synteza Comta objawia się najpełniej w pojęciach postępu (wynalzaek oświecenia) i

porzadku (konserwatywnych krytyków). Postęp stał się narzedziem burzycieli tradycyjnego

społeczeństwa, porządek służył jego najwierniejszym obrońcom. Jego koncepcja była

sposobem na zgodę między przeciwnikami i zwolennikami nowego ładu. Pierwszym udzielała

gwarancji na zachowanie warunków równowagi i harmonii społecznej drugim zaś, gwarancji

rzeciwko niebezpieczenstwu feudalizmu.

Zasadniczy problem socjologii tkwił w pogodzeniu dwóch wykluczających się punktów

widzenia:

a) odkrywanie praw porządku i postępu w świecie

b) wytłumaczenie zmian

socjolgia miała być jedyną nauką i świadomie kwestionował potrzebę innych. niemożliwe jest

badanie społeczeństwa z punktu widzenia jego warunków czy z punktu widzenia

zachodzących w nim procesów – jeżeli dzieli się je na części i każdą z nich bada osobno.

Z holistyczną zasadą wiązała się inna osobliwość to znaczy traktowanie każdego stanu

społecznego jako nierozerwalnie związanego ze stanem wcześniejszym i poźniejszym. Wciąż

mamy doczynienia z tym samym porządkiem podlegającym zmianom.

Kolejną osobliwością było to, że za przedmiot studiów miał społeczeństwo jako takie

LUDZKOŚĆ.

Proponował podział socjolgii na:

1) STATYKĘ - zajmuje się badaniem porzadku społecznego, czyli wzajemnymi związkami

między różnymi częściami społecznego organizmu. Inaczej nazywa się teorią instytucji

bo obejmuje ten sam zakres co Spencer nazywał jako instytucje. Podaje też szereg

czynnikow które samorzutnie łączą ludzi. Na pierwszym planie jest problemtyka

rodziny, własności, podziału pracy, państwa, języka, religii – i to jak każda z tych instytucji

wpływa na porządek społeczny. Rodzina jest wg. Niego najważniejszym składnikiem

społeczeństwa. chciał wskazać najbardziej elementarną formę zrzeszenia która powstaje

smorzutnie i niezależnie od jakiegokolwiek racjonalnego rachunku. Skupial się też na

problematyce socjalizacji jednostki ludzkiej, wypatej przez problem jej niezależności.

Rodzina była elementem rekonstrukcji po okresie rewolucyjnego ładu.

2) DYNAMIKĘ (teoria postępu):

a) ewolucja społeczeństw ma charakter prawidłowy i ukierunkowany

b) najwazniejszym jej prawem jest prawo 3 stadiów przez który przechodzi rozwój

swiadomości

c) zgodnie z twierdzeniem o zależności wszystkich częsci organizmu społecznego

przemiany swiadomości są związane z przemianami we wszystkich dziedzinach

życia

d) historia jest realizacją doskonałego ładu społecznego który zapewni stabilizację i

ewolucję.

e) Przedmiotem dziejów jest ludzkość jako całość.

Comte chciał wskazać kierunek ewolucji, zinterpretować fakty historyczne i uwzględnić całą

ich różnorodność. Najciekawsze są powiązania między przemianami świadomości a

przeobrażeniami systemu społecznego. Był przeciwko konserwatyzmowi bo opowiadał się za

nowym społeczeństwem przemysłowym. Przeciwko liberalizmowi bo obecny stan

społeczeństwa oceniał krytycznie i nie wierzył w możliwość jego samoudoskonalenia. Krytyka

socjalizmu polegała na krytyce statusu quo który odmawia wyjscia poza kapitalizm.

26.03.2006

Pozytywizm w Anglii - John Stuart Mill

Propagował idee Comta w Anglii.

Wspólne elementy Comta i Milla (a także nowości od Milla)

a) Mill posługuje się słowem fizyka społeczna, etologia polityczna, nauka społeczna

rozumiejąc je wszystkie jako socjologia. Mill myślał liberalnie „Homo economics” to w jego

rozumieniu człowiek ekonomiczny.

b) Mill odcinał się od Bentany który pomijał wszystkie inne wymiary człowieka i widział tylko

jego wymiar ekonomiczny, Mill je formułuje mówiąc że wychowanie odgrywa ważną rolę w

życiu człowieka, jest też w życiu człowieka sacrum, więzi społeczne, rodzinne, środowisko

sąsiedzkie.

c) Nauka jaka proponował była ekonomia polityczna - wykrywa prawa natury ludzkiej w

Akcentuje że wszyscy ludzie uczestniczą w naturze ludzkiej ale to co zmienia

rzeczywistość ludzką to różne okoliczności w których człowiek żyje. Ekonomia społeczna/

polityczna zajmowała się:

- celem ludzi

- środkami jakich człowiek używa

- relacjami, interakcjami, stosunkami

- wpływem jednych elementów na inne.

d) Mill mówi że istnieje jedna wspólna natura a różnice między ludxmi wypływają z różnych

okoliczności w jakich żyją. Mill odwołuje się do idei Comta a wręcz nawet używa

sformułowania „nasza wspólna filozofia”. Duzo go łączyło z Comtem. Ale Comt

sprzeniewierzył się samemu sobie i Mill stopniowo zaczął się od Comta dsuwac przyznając

mu zasługi ale jednocześnie twierdził że niczego nie zrobił tak, żeby nie trzeba było tego

poprawiac. Wyraża to współzależność i różnice.

Od Comta Mill zaakceptował:

1) teoria rozwoju trzech stadiów

2) dzielił socjologię na dynamikę i statykę.

3) Zgodził się na czynniki powodujące postęp (technologia, świadomość)

Różnice w poglądach obu myślicieli:

1) Comte był realistą a Mill nominalistą

Społeczeństwo jest rzeczywistością sui generis i nie jest sumą jednostek - tak mówi realista.

Wszystkie prawa dadzą się ostatecznie sprowadzić do spraw zachowania jednostek ludzkich - tak

mówi nominalista. ten spór ciągnie się. redukcjonizm (holizm, psychologizm, socjologizm)

konsekwencją tego spojrzenia było:

2) Sceptycyzm Comta dla psychologii Mówi że jest ona nie przydatna, a sytuacja ciągle się

zmienia się jak teraz. Psychologia wg. Milla jest nauką bez której socjologia istnieć nie może. Milla

interesują tylko mechanizmy niezmiennej natury ludzkiej które funkcjonują w różnych

okolicznościach społecznych. To co różnicuje społeczeństwo to zmieniające się okoliczności w

historii różnych społeczeństw. Dlatego potrzeba socjologii wynika z tego, że człowieka nie można

obserwować w stanie czystym ale społecznym.

2) Socjologia nie daje praw społecznych w ogóle ale o konkretnych społeczeństwach które

wyróżniają się ze względu na okoliczności .

Oryginalność Milla:

1) chce połączyć dwie rzeczywistości: trwałe cechy ludzkiej natury a z drugiej stronny

zmienne społeczeństwo. Coś się stało z cechami że mamy różne społeczeństwa.

Wytłumaczenie okoliczności że trwałe cechy zaowocowały zmiennym społeczeństwem.

Konsekwencją tego spojrzenia nominalistycznego ze psychologia okazuje się być nauką

indukcyjną a socjologią dedukcyjną. całkowicie odwróciło porządek. Dla Milla

rzeczywistość społeczna może być studiowana w kontekście psychologii i obserwuje się

jednostki a socjologia przejmuje dorobek i pożytkuje dla swych celów.

2) Spór nominaliści - realiści trwa aż do dzisiejszego dnia. Jednak cały czas gdzieś dominuje

Comt. Zasługą Milla była wypracowanie kanonów indukcji w których mówi jak można

wnioskować o przyczynowości w powiązaniu z następstwem. Pewien sposób rozumienia w

którym okreslamy skąd bierze się zmiana gdy zewnętrzne okoliczności sa stałe. Jest to

dzieło Milla.

3) Prawa rządzące społeczeństwami – Mill odwołuje się do statystyki i jej roli w badaniach

społecznych. Przy wielkiej ilości liczba różnice między jednostkami niwelują się i możemy

formułować tendencje które mają miejsce w danym społeczeństwie. Dlatego statystyka

odgrywa tak wielką rolę w badanich masy (źródło , pole dla studiów socjolgii)

4) Mill napisał dzieło „O wolności” - pisze że żadne społeczeństwo w którym swobody nie są

szanowane nie są wolne. Chodzi o granicę tolerancji i kwestie wolności. Jak dalece

jesteśmy wolni, gdzie się kończy granica tolerancji, tam się kończy granica tolerancji gdzie

zaczynają się niezbywalne prawa drugiego człowieka do wolności.

5) Mill człowiek godny uwagii na terenie socjologii i jako mysliciel związany z liberalizmem .

EWOLUCJONIZM

W XIX wieku socjologia była też ewolucjonistyczna. Ewolucja, postep. Nie ma dla teorii ewolucji

alternatywnej teorii. Jest to obrazowe przedstawienie rzeczywistości ewolucjonistycznej. Świat tak

naprawdę nie został stworzony w ciagu 6 dni tylko milionów lat. Różnica tkwi w tym jak my

rozumiemy ewolucję? Kiedyś była zmiana gatunków u Darwina. Dla socjologii była inspiracja żeby

te idee przenieść na teren socjolgii.

a) szerokie rozumienie ewolucjonizmu – wszyscy którzy widzą rzeczywistość w

kontekście zmian jakie mają miejsce

b) waskie rozumienie – tylko Darwin

w rozumieniu szerokim wyróżnili się Taylor, Marks, Spencer . mają oni swój udział w teorii

ewolucjonistycznej. Ewolucjonistyczne spojrzenie na swiat jest tylko jak jest widziany. Niezależnie

od faktu że ewolucja zawdziecza wszystko Darwinowi - niektórzy odcinają się od niej twierdząc że

jest to teoria zmodyfikowana o teorii rzeczywistości społecznej.

ZASADNICZE CECHY EWOLUCJONIZMU:

jest orientacją naturalistyczną w sensie bytowym (ontologicznym – jednośc świata

zewnętrznego i wewnętrznego) i metodologiczną (te same metody aplikują się do świata

przyrody i świata społecznego)

ewolucjonizm ma charakter ahistoryczny – mamy doczynienia z sekwencją zmian ale

do konca nie ma sprzeczności. Socjologia ewolucjonistyczna chce dostrzec ponadczasowy

charakter zmian wszystkich społeczeństw. Jest to kategoria ogólnego prawa. Dotyczy

całej ludzkości. Konsekwencją jest metoda w której analizuje się tendencję jaką ma w

społeczeństwie ogólne prawa. Poszczególne prawa są ilustracją ogólnyhc praw. Anaiza

ogólnych prawa to podstawa. Spencer i jego zasady socjologii to dokładna ilustracja

metody ewolucjonistycznej. Są ogólne prawa potwierdzone przykładami z różnych

społeczeństw .

Ahistroyczność – polega na tym że socjolgia ewolucjonistyczna nie chce sformułować

konkretnych praw dla danego społeczeństwa ale chce sformułować ogólne prawa które

odnoszą się do całej ludzkości. W kontekście tego mamy etapy rozwoju i to co różni

społeczeństwa to etap a którym się właśnie znajdują w procesie ewolucji. Pierwotne

kultury są dlatego nobilitowane, nie sa najgrsze są po prostu tylko na pierwszym etapie.

Ciagłe odwoływanie się do pierwotnych społeczeństw oznacza że analiza ta wznosi jak

wygladała społeczność europejska kiedyś. Analiza teorii ewolcjonistycznej nie wolno

zapomnieć o Taylorze, Spencerze, Morganie (i jego zmianach rodziny), L. McLenon, J.

Bahofen,

„Zasady socjolgii Spencera” przedstawiają założenia ewolucjonistyczne:

Naturalistyczne spojrzenie na świat w kontekście rzeczywistości społecznej .

rzeczywistość ludzka nie jest wyróżniona od przyrody ( jedność świata pociąga jedność

metod badawczych) – to co było właściwe do badania przyrody było też właściwe do

badania życia społecznego

Zmiany jakie zachodzą we wszechświecie mają charakter prawidłowy. Nie jest to

przypadek ale cała ewolucja podlega pewnym prawidłowościom. Nie ma od tego

odstępstw a socjolg ma je odkrywać i studiować strukturę i funkcjonowanie rzeczywistości,

współistnienie zjawisk

GENETYZM – ciągłe nawracanie i pytanie o początki danej rzeczywistości (geneza – skąd

się coś wzięło)

Jedność natury ludzkiej – poszukiwanie raw rządzących natura ludzką wymagało praw

żeby określić że pewne cechy są stałe, niezmienne w które wierzyli ewolucjoniści. Trudno

je zidentyfikowac były „zasadami funkcjonowania umysłu ludzkiego”. Mill, Comte

proponowali zajęcie się statyką dynamiką. Tutaj wszystko ulega zmianie i ewolucjoniści

pytali czy jest coś co towarzyszy ludziom wszędzie jest to ogólne funkcjonowanie

umysłu ludzkiego

Kwestia zmienności - zmiana ma charakter wszechobecny. Związana jest z

prawidłowością

Globalny charakter zmiany – społeczeństwo jest całością i zmiana w części powoduje

zmianę też w innych podsystemach. Albo całość się zmiania na skutek czynników z

zewnątrz jak wojna, technologie. Lenon pisze że: początek egzogamii tam gdzie przeważa

egzogamia tam jest totemizm a tam gdzie totemizm tam jest związek krwi. Tam gdzie

związek krwi tam jest reigijność.

Mając doczynienia z taką sytuacją powstała metoda: sposób rekonstrukcji hipotetycznej.

polega na zrekonstruowaniu historii, faz rozwoju ludzkości. Dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja.

Znacznikiem na to że była to ewolucja są PRZEŻYTKI tzn: pozostałości w społeczeństwie które

dziś już nie pełnią żadnej roli a kiedyś były bardzo znaczące). Są one w historii i jest to dowód

ewolucji.

Zmiana jako rozwój ma charakter postępu – od mniej do bardziej zróżnicowanych

form . następna faza jest zawsze bardziej zaawansowana od poprzedniej. Identyfikacja

zmiany musi se odbyć na bazie określonych kryteriów:

1) dotyczacych zróżnicowania struktur i funkcji (im bardziej zróżnicowane tym wyżej

ewoluowały)

2) im bardziej funkcje są zróżnicowane tym ewolucja poszła dalej

Wyróżnia się w tym kontekście w/w etapy a na każdym podkreśla się strukturę i funkcje a różnica

podaje a jakim etapie jest społeczeństwo. Mówiąc o ostępie można odnieść do tego rozumienie

spojrzenie linearne – mamy ciągle doczynienia z ewolucją postępową . ważne jest określenie.

TEMPO ZMIAN - jak szybko coś ulega zmianom dlatego możemy mówić że jedne społeczeństwa

są bardziej zaawansowane od innych

CĄGŁOŚĆ ZMIAN – zmiana nie ma charakteru gwałtownego, rewolucyjnego ale postępowy i

ciągły. Rozwój społeczeństw nie zna wielkich aktów stworzenia , wszystko rozwija się po kroku,

stopniowo.

IMANENTNŚĆ ZMINA- zmiana jest niejako zakodowana wewnątrz systemu co oznacza że nie

ma potrzeby żeby zadziałały czynniki z zewnątrz bo od wewnątrz istnieje już system

zakodowania. Ale Spencer mówi że zewnętrzne czynniki tez mają wpływ na zmiany a czasem

nawet bardo znaczący. – kontakty między kulturami, rodzaj rozprzestrzeniania technologii. Taylor

mówi że cywilizacja jest rośliną przesadzoną niż wyhodowana. ogromną rolę w analizie ma

pojecie DYFUZJI i rozprzestrzeniania się zmian.

Ewolucjoniści przyjęli okresloną metodę porównawczą. podstawą jest przekonanie że obserwacja

zjawisk współczesnych stanowi podstawę do sformułowania wniosków co do istnienia innych

etapów ewolucji. Konsekwencją tego zastosowania była nobilitacja kultur pierwotnych , to c różni

kultury to tylko etap rozwoju na którym się znajduje. Społeczeństwa są bardziej lub mniej

zaawansowane i tylko tyle.

Przeżytki – tak rozumiane jako obserwowane, spetryfikowane elementy dziś mówiące nam o tym

jaką funkcję pełniły w przeszłości . zasada że coś co nie spełnia funkcji nie ma racji bytu.

PSYCHOLOGIZM

Socjologowie zauważają związki z psychologią. Jeżeli mamy doczynienia ze społeczeństwem które

składa się z jednostek psychologia okazuje się niezbędna. Na przełomie XIX i XX wieku powstaje

spór psychologimu (G. Tarde) z socjolgizmem (E.Durkheim).

Psychologizm może być rozumiany w sposób:

1) zawężony – za punkt wyjścia ma psychiczne cechy jednostki. Przejawy zjawisk społecznych sa

punktem wyjścia zjawisk psychologicznych. Wychodzi się z założenia że natura ma pewne

predyspozycje stałe i niezmienne które są budulcem tego co społeczne.

2) Poszerzony – pewne elementy psychiczne nie mogą być pominięte w konstruowaniu teorii

socjologicznych. Mieszają się tu Hume i Mll. Tendencje sychologiczne w socjologii w stopniu

wększym lub mniejszym wpływały na to jaką rangę przypisywano psychologii (Vilferedo

Pareto). Mamy doczynienia z różnymi krokami w kierunku psychologii:

EWOLUZCJONIM PSYCHOLOGICZNY - przesunięto punkt zainteresowania z psychosocjologii

(psychologia charakterów narodowych) studiowana z załozenia niezmiennych cech ludzkich ale

która konstatowała z tym że pewne społeczeństwa różnią się między sobą.

Psychologizm to orientacja w socjologii gdzie punktem wyjścia sa zmienne psychiczne cechy

jednostki - a zjawisko społeczne interpretuje jako ich przejawy lub zjawiska pochodne. Narastało

przekonanie że to właśnie psychologia może i powinna być podstawową nauką o człowieku.

Faktem znamiennym było powstanie ewolucjonizmu psychologicznego (Ward, Kidd). Ponadto

podobną tendencję reprezentował Edward Fouillee.

U schyłku socjologii ewolucjonistycznej zaczęła się pojawiać grupa ludzi twierdząca że nothing

is social which is not psychical. Panowało przekonanie że skoro uczestnikami procesów

społecznych są jednostki ludzkie to wyjaśnienie tych procesów będzie możliwe tylko wtedy jak

poznamy trwałą naturę tych jednostek (skłonności, motywy, postępowanie, instynkty).

Dokonał się radykalny przewrót który polegał na:

a) Psycholgia eksperymentalna - zapominano o tym c mówiono o duszy a zaczęto

obserwować pewne cechy natury ludzkiej.

b) traktowanie faktów psychicznych jako jedynej rzeczywistości bezpośrednio danej

uczonemu . ponadto świadczenie uczyniono jedynym pojęciem które było punktem wyjścia

poznania faktów humanistycznych

c) ujęcie człowieka jako podmiotu obdarzonego wolą i myślą ( a nie tylko obdarzonego

zdolnością odbierania wrażeń . nie jest już tylko bytem racjonalnym ale też takim który

jest irracjonalny i uczuciowo podchodzi do życia.

d) odkrywanie podświadomości

CECHY PSYCHOLOGIMZU:

fakty humanistyczne dotyczące człowieka są częścią przyrody co oznacza że metody

sprawdzone w świecie przyrody powinny być zastosowane w naukach humanistycznych.

Literalne ich zastosowanie spowodowało trudności i zaczęto mówić o logie nauk

humanistycznych - starali się wyciągnąć wnioski z twierdzenia że zajmują się podmiotami

obdarzonymi wolą i zdolnościami myślenia.

Psychologizm był gwoździem d trumny dla ewolucjonizmu który miał badać społeczeństwo

ze względu na to co jest w nim trwałe i powtarzalne. Są jednostki na które zwraca się

uwagę jako agregat co jest odmiennym podejściem. Jest to agregat podobnych istot – był

to punkt wyjścia dla socjologów.

Psychologizm trzymał się zasad NOMINALIZMU (jednostki jako agregat). To co je

łączy to rodzaj sumy jednostek a nie rzeczywistość. Rzeczywistśc SI GENERIS to słowa

Durkheima które są zaprzeczeniem. Rzeczywistości jako sumy jednostek.

Psychologizm zakładał istnienie cech psychicznych wcześniejszych od wszelkiej

interakcji społecznej. To one miały tłumaczyć zachowanie w społeczeństwie. Punkte

wyjścia było to że istnieje człowiek uniwersalny – a nie tylko taki który objawia się za

pośrednictwem różnych kultur. Stosunki społeczne mogą wiec co najwyżej określać sposób

przejawiania się uniwersalnych cech psychicznych albo t przejawianie się utrudniają. –

psychologiści mówiąc o interakcji mają na myśli proces przetwarzania gotowej substancji

psychicznej której pochodzenie jest poza społeczne. Psychologizm jest

interakcjonalistyczny i antyspołeczny. Teza o tym musiał prowadzić do poszukiwań żeby

wytłumaczyć zachowanie ludzi w kontekście interakcji (psychologia tłumów). Była to

odpowiedź na fakt że jest interakcja miedzy ludźmi

Zwrócono uwagę na pozainterkacyjny wymiar człowieka (uczucia, instynkty,

hipnoza, libido, podświadomość, życie społeczne to nie tylko wykalkulowane działania.

PSYCHOLOGIA LUDÓW

Zauważono że prawdą jest że ludzie mają cechy wspólne ale jednocześnie są cechy które ich

różnicują - a wynikają z kontekstu ich życia. Jednostka należy do gatunku ludzkiego i jako taka

ma cechy wspólne z innymi ludźmi ale należy też do określonego ludu (Volk) i ma też cechy

swoiste dla tej części ludzkości. Rozróżniono wtedy

cechy psychiczne o pochodzeniu organicznym

te które są wytworem warunków kulturowych.

Poznanie człowieka wymaga współdziałania psychologii jako nauki o człowieku indywidualnym jak

też etnologii jako nauki o ludziach należących do różnych kultur. Dla psychologii ludów poznanie

kultury było drogą do poznania ludzkiej psychiki. Była to zapowiedź powstania psychologii

społecznej .

PSYCHOLOGIA TŁUMÓW

Wyrosła w kontekście obserwacji że ludzie zgromadzeni w jednym miejscu w większej ilości

zachowują się inaczej niż podczas działania w pojedynkę. Zachowanie jednostki zmienia się gdy

staje się ona anonimową cząsteczką masy i ulega jej wpływowi. Mówił o wszelkim zgromadzeniu

jednostek które poddane zbiorowej sugestii działają ja jeden mąż i są odporne na racjonalną

perswazję, zatracają swoją osobowość. Tłumem w jego rozumieniu było więc nie tylko

krótkotrwałe zbiorowisko lecz każda zbiorowość której jedność zasadza się na irracjonalne j

gotowości do działania – rezygnacji z samokontroli. Tym co w życiu najpotężniejsze i najtrwalsze

są dziedziczne cechy rasy. w społeczeństwie co raz dają o sobie znać jakieś czynniki bardziej

pierwotne.

Wprowadził klasyfikację tłumów na:

a) homogeniczne – ujednolicone ( sekty – jedność wierzeń) kasty (podobieństwo zajęć

zawodowych ), klasy ( jednośc interesów, wykształcenia, nawyków)

b) heterogeniczne

- anonimowe (zbiegowisko uliczne)

- nie -anonimowe ( sąd , parlament)

GABRIEL TARDE

Zaproponował używanie słowa tłum wtedy jak wchodzi w grę fizyczna bliskość pewnej liczby

jednostek. Stworzył postulat psychologii publiczności która była dla niego bardziej

charakterystyczna dla współczesnych czasów. Cechuje ją rozproszenie przestrzenne połączone z

bliskością duchową powstałą dzięki środkom wymiany opinii i informacji.

Teoria naśladownictwa

Wyszedł z obserwacji faktu twierdząc że ma miejsce powtarzalność zjawisk. Ma ona miejsce w

śwecie społecznym i nazywam ją naśladownictwem. Fizyka bada fakty odtwarzane przez pewne

ruchy , socjologia musi natomiast badać zjawiska psychiczne odtwarzane na skutek

naśladownictwa. Rodzi się socjologia. Tarde wyklucza socjologizm redukując wszystko do tego co

jest psychologiczne. Socjologia jest wtedy psychologią kolektywną. Socjologia jest możliwa

tylko dlatego że psychologia indywidualna ma elementy komunikacji. Jest to punkt zaczepienia

dla socjologii. mam doczynienia ze stanami świadomości i nieświadomości jak też z faktami

społecznymi. Ale skąd wziąć to co społeczne? Tarede mówi że z naśladownictwa które staje się

źródłem tego co my nazywamy wymiarem społecznym. Każda ludzka czynność jest kopią tego co

już było kiedyś. Tarde chciał odnaleźć sekwencje naśladownictwa.

Życie społeczne to kopia tego co było więc pytanie czy może mieć miejsce zmiana? Nie może

mieć miejsca bo to jest ciągłe kopiowanie . ale przecież ta zmiana istnieje to jak to się dzieje że

my obserwujemy rzeczywistość która przeczy temu co on mówi?

Odpowiada że są wynalazki które modyfikują spośób życia. W istocie rzeczy każda istota coś

wynajduje i w niej jest zakęlty nowy wymiar tego co społeczne, projekt rzeczywistości. Tarde

uważa, że wynalazku nie robią tłumy tylko jednostki. Ponadto jest inna racja pewnych innowacji

jak PRZYPADEK. Jeżeli przez wynalazek rozumiemy nową kombinację, połączenie, układ już

istniejących elementów mamy doczynienia z faktem naśladownictwa jako powszechnym faktem

społecznym ale z drugiej strony jest prawo opozycji powszechnej - jest ona w opozycji do

prawa naśladownictwa. W konteście naśladownictwa mamy konflikty, zderzenia przeciwstawnych

form i stąd konieczność adaptacji. W kontekście teorii psychologicznych możemy wspomnieć też

o .

INSTYNKTYWIZM McDougalla

Jego największe dzieło „Psychologia społeczna” - przedstawia teorię psychosocjologiczną .

postulował wyjaśnianie ludzkiego zachowania przez całkowite odwołanie się do instynktów - przy

całkowitym pominięciu interakcji społecznej. W psychice człowiek tkwią wrodzone lub

odziedziczone tendencje które są źródłami lub pobudkami wszelkiej myśli i wszelkiego działania

indywidualnego i zbiorowego - stanowią też podstawę z której rozwija się wola i charakter ludzi.

Molekularna teoria zachowania się - miała wyjaśniać zjawiska społeczne. Molekułami były tu

instynkty

INSTYNKT - odziedziczona lub wrodzona dyspozycja psychofizjologiczna która sprawia że

obdarzony nią osobnik spostrzega specjalne przedmioty pewnego określonego rodzaju i zwraca

na nie uwagę , przy spostrzeganiu doznaje wzruszeń i wykonuje wzglądem nich pewne czynności

albo jest do tego wewnętrznie popychany.

Mc Dougal zakładał redukcje faktów społecznych do faktów psychicznych a ich do molekuł.

Ucieczka – strach

Ciekawość – zdziwienie

Wojowniczość – gniew

Odraza - wstręt

Samo utwierdzenie – pewność siebie

Samoponiżanie – poczucie niższości

Rodzicelkość – czułość

PSYCHOANALIZA FREUDA

Zajmował się tym jaką role w kształtowaniu psychiki człowieka odgrywają czynniki zewnętrzne

(społeczne środowisko jednostki). Twierdził, że w życiu psychicznym jednostki nieustannie

pojawia się inny człowiek jako wzór , obiekt, pomocnik czy przeciwnik, ponadto posługując się

analogi między rozwojem jednostki a rozwojem masy próbował wyjaśnić zachowanie sę zbiorowe

za pomocą cech psychiki indywidualnej.

Teoria osobowości

Procesy duchowe są nieświadome a te świadome stanowią tylko część całego życia

psychicznego. Zniszczył wizerunek człowieka jako istoty myślącej, odmówił świadomości istoty

siła sprawczej w zachowaniu si człowieka. dla niego motorem zachowania są irracjonalne żywioły

zawarte w naturze człowieka. Dla niego wazne było LIBIDO które początkowo traktował jako

poped seksualny – który dominuje w podświadomości. Początkowo dał braz człowieka – maszyny

który jest poruszany przez instynkty które stale szukają ujścia. Jednostka ludzka kieruje się w

swoim postępowaniu jedynie zasadą przyjemności czyli dąży do satysfakcji która wynika z

zaspokojenia odczuwanych potrzeb unikając wszystkiego co mogłoby jej w tym przeszkodzić.

Zaczął stopniowo uwzględniać czynniki zewnętrzne w kształtowaniu się charakteru i zachowania

jednostki. Bo wyjaśnienie całości ludzkich zachowań za pomocą zasady przyjemności jest

niemożliwe. Dla Freuda świat zewnętrzy był z jedne strony zbiorem taczających ednstke

rzedmiotów których na pożąda a z drugiej strony zbiorem przeszkód na jakie napotyka z

zaspokajaniu tych pożądań. Dlateg w tym ujęciu jednostki potrzebują siebie nawzajem żeby

zaspokajać popedy .

W warstwie pierwotne człowiek nie jest związny z nikim. Dopiero otem jest zmuszony do

zawiązania kontaktu z innymi. Stworzenie teorii osobwości wymagało wyróżnienie w ludzkiej

sychice jeszcze innych elementów - ich całokształt to dla Freuda ID. A mianowicie:

a) EGO – rozjemca miedzy roszczeniami ID a oraz rzeczywistością (wyłaniająca się

osobowość) jest rezultatem ścierania się ID z Super – ego . pełni rolę władzy wykonawczej

. Godzi ID, SUPER – EGO i świata zewnętrznego. Zapewnia swoistego rodzaju równowagę

– choć między ID i super ego toczy się nieustanna walka. Wynikiem tej walki może

być to że:

Negacja społecznych wymogów przez jednostkę kierującą się ślepymi instynktami i

popędami

Zniszczenie jednostki przez środowisko

b) SUPER – EGO - reprezentuje wymogi środowiska społecznego z którym jednostka musi

się liczyć.

W jego pojęciu człowiek jest z zasady antyspołeczny - społeczeństwo musi go oswoić , musi mu

pozwolić na zaspokojenie swoich potrzeb biologicznych - popędów. Społeczeństwo musi też

pohamować ludzkie impulsy. Jednostka pozostaje w swej istocie zawsze taka sama a zmienia się

tylko jak społeczeństwo wywiera na nią większy nacisk i na je naturalne popędy.

Teoria kultury Freuda

Autor „Kultury jako źródła cierpień” chciał wyjaśnić jaką rolę w rozwoju ludzkiej psychiki

odgrywają z jednej strony czynniki biologiczne z drugiej zaś społeczne. U podstaw tego stała

antropologia której:

a) natura ludzka jest zła - i ja warunki sprzyjają agresji przejawia się ona spontaniczne

demaskując człowieka jako istotę nie zdolną do szczędzenia osobników swojego gatunku

b) ludzkie instynkty i popędy są niezmienne i niezniszczalne dlatego nie możemy mówić o

zasadniczej przemianie człowieka ale co najwyżej o zmianie form przejawiania się jego

natury.

Dwa aspekty kultury u Freuda:

represyjny

sublimacyjny

Kultura oznacza dla człowieka deprywację ale też samorealizację. Z tego powodu jest źródłem

cierpień. Każde indywiduum jest wrogiem kultury bo ludzie tylko w niewielkim stopniu mogą żyć

samotnie a kultura uniemożliwia im życie razem. Dla niego kultura jest:

Sumą dokonań i instytucji, za pomocą których nasze życie oddaliło się od życia zwierzęcych

przodków. Osiągnięcia ludzości w opanowaniu sił przyrody i organizowaniu życia nie są trwałe i

nieodwracalne. pierwotne i złe popędy nie znikają całkowicie istnieją tylko w stanie

zrepresjonowanym czekając na sposobności do rozwinięcia do działania. Freud przypisywał

ludzkości trwałe osiągnięcia ale poddał w wątpliwość to czy jest sobie w dalszym ciągu stanie

zapewnić szczęście. Za kulturę płaci się wysoką cenę dlatego było łatwiej człowiekowi

pierwotnemu bo nie znał on żadnych ograniczeń popędów. Człowiek cywilizowany za

wyrzeczenie się możliwości szczęścia otrzymał bezpieczeństwo. Przypisując kulturze funkcję

represyjną wykluczał istnienie harmonii społ.

20.05.2006

Psychologizm wychodził z założenia przekonywującego na pierwszy rzut oka że nothing is social

which is not psychical. Jest to założenie bardzo błędne. Psychologizm za podstawe brał to, co

jednostki mają wspólne czyli NATURE. Za punkt wyjscia rozważań brano zdobycze o to czym para

się psychologia.

VILFREDO PARETO – jako przedstawiciel psychologistów

Nie był socjologiem z wykształcenia. Poczatkowo psychologiści nie zwracali uwagi na czynniki

które są ważne dla rzeczywistości społecznej. Pareto mówił że są czynniki:

a) pierwotne (naturalne) klimat i gleba

b) to jak inne społeczeństwa oddziałują na dane społeczeństwo (oddziaływanie zewnętrzne)

c) to jakie są czynniki wewnątrz danego społeczeństwa (oddziaływanie wewnętrzne)

Skupił uwagę na tym wymiarze życia człowieka – który wymyka się życiu racjonalnemu. Cechą

człowiek jest to, że w dużej mierze w jego działaniach oddziałują czynniki pozalogiczne. Naukę

widział w terminach a badacz miał się zająć rzeczywistością którą obejmuje własnymi zmysłami.

Ma badać jak rzeczywistość się ma . postulat „czystej nauki” bez prób wskazywania jak ta

rzeczywistośc powinna wyglądać. Jego socjologia miała charakter skrajnie naturalistycznej –

pozytywistycznej.

Pareto wypracował FORMALNĄ MECHANIKĘ SPOŁECZNĄ (rodzaj matematycznego

odejścia). W swej metodzie zauważył że metoda naukowa powinna zawierać dwie procedury:

obserwacja

dedukcja

Nauki społeczne powinny badać wszystko to co dotyczy obserwacji rzeczywistośic i odpowiednio

posługiwać się metodą dedukcji. Badacz nie może nie wiedzieć tego co dzieje się wokół niego –

jako wydarzenie społeczne.

Nauka społeczna bada 2 typy ruchów w rzeczywistości:

taki który możemy zaobserwować

ekonomiczny rodzaj badania człowieka - ma zastosowanie jednostronne, wymiar

ekonomiczny jest wyakcentowany.

W socjologii mamy dczynienia z zakresem zachować spoza ekonomii politycznej - tym właśnie

musi się zająć. Zachowania społeczne są nacechowane UCZUCIAMI - jest to najważniejszy

element jakim socjolog powinien się zając.

Wg. Pareto Socjologia to nauka która bada czynności pozalogiczne.

Uczony musi się wyzbyć namiętności , trzeba przyjąc postawę obiektywnego obserwatora aż do

bólu. Mamy zatem postawę nakukowca który twierdzi że życie społeczne jest domeną czynności

pozalogicznych – trzeba je badać w jakiś konkretnych sytuacjach w jakich się one manifestują.

Zakłada że życie polega na wymiarze pozalogicznych działań i nie che tego wykazywać ale chce

pokazać jakie to ma konsekwencje. Jest to rodzaj AUTOMOSTYFIKACJI (zabieg który polega na

tym, że ludzie swoje działania chcą zawsze usprawiedliwiać… ) Głód myślenia. Ludzie wytwarzają

sobie różne źródła złudzeń którymi się posługują. Mamy tu doczynienia z dorabianiem ideologii do

swoich działań – gdy posługujemy się złymi motywami.

Przedmiotem studiów są czynności pozalogiczne rozpatrywane w 2 wymiarach:

a) rezydua

b) derywacje

Wypływają one i mają swój początek w określonym stanie psychicznym człowieka (uczuciach ,

podświadomości).Ich geneza jest nieracjonalna. Nie wolno mylić czynności logicznych z

pozalogicznymi.

Czynności pozalogiczne – brak odpowiedniości celów i środków. Logiczne mają odpowiedniośc.

Mamy 4 sytuacje odpowiedniości lub nieodpowiedniości:

brak odpowiedniości celów i środków (nie mają razem nic znaczeń)

odpowiedniośc ma charakter subiektywny (ktoś uważa że tak jest)

zachodzi obiektywna zgodnśc celów i środków ale podmiot sobie tego nie uświadamia

odpowiedniość celów i środków i świadomość podmiotu co do tego stanu rzeczy

Socjolog zajmuje się pozalogicznymi działaniami które nie wypływają z racjonalnego działania

człowieka.

I. DZIAŁ CZYNNOŚCI POZALOGICZNYCH - REZYDUA

W człowieku są pokłady racjonalności , pewne reszty, osady psychiczne. Coś na styl instynktu

McDogalla. Residu to podział działań człowieka na racjonalne i irracjonalne. Po odsunięciu tych

elementów najbardziej zmiennych zostałyby tylko te stałe czyli RESIDUA.

Pareto dał klasyfikację residuów i nazwał je odpowiednio:

I rodzaj residua KOMBINACJI

II rodzaj residua UTRWALENIA GRUPY

III rodzaj residua UZEWNĘTRZNIENIA UCZUĆ

IV rodzaj residua TOWARZYSKOŚCI pozalogiczne najbardziej trwałe

V rodzaj residua INDYWIDUALIZMU

VI rodzaj residua SEXU

II. DZIAŁ DERYWACJE

Są to dziąłania pozalogiczne najbardziej zmienne. Wymiar pozalogiczny czynności człowieka.

Ludzi cechuje wytwarzeni ideologii uzasadniających to co robią. Zadaniem socjologa powinno być

zbadanie osobliwości (derywacji) jak oddziałują na życie człowieka. Derywacje obejmują

rozumowanie:

a) logiczne

b) pseudologiczne

c) oraz służace tym celom manifestacje uczuć

Apologia życia – dorabianie ideologii do czynności. derywacje mają funkcje maskujące

rzeczywistych motywów działań.

Klasyfikacja derywacji:

I. tak jest i koniec (przyjmuje się że tak jest)

II. powoływanie się na autorytet (ktoś tak powiedział)

III. odwoływanie się do uczuć i zgodności z nimi

IV. to co wynika z niejasności języka

Stosunek residuów do derywacji

Rasidua są bazą dla derywacji i określają je. Jednak wiele razy Pareto mówi że kiedy mamy

doczynienia z akceptacją derywacji to ona przydaje siły residule.

Pojęcie systemu

Rozważanie jak funkcjonuje rzeczywistość w formie systewmu społecznego. Pareto nadał pojęciu

systemu charakteru ogólnego i uczynił je narzędziem sołeczeństwa traktowanego jako systemu.

Funkcjonuje on według Pareto w formie FALOWEJ . każdy socjolog powinien ustalic w jakim

momencie zmiany zaczynają się lub wprowadzając coś nowego. Nie chodzi o to żeby zajmować

się czasem historycznym bo socjologa interesuje odkrywanie prawidłowości , powtarzających się

wzorów. Pareto mówi że mamy doczynienia z rozwojem o charakterze falowym. Motorem

systemu są sprzeczności jakie w nim istnieją. System jest heterogeniczny i dlatego są tu konflikty

i napięcia z tego wynikające.

Wymiar heterogeniczny :

a) ludzie z natury są sobie nierówni

b) ludzie są skonfliktowani i nie funkcjomnują na zasadzie zgodności bo mają sprzeczne

interesy

To właśnie jest źródło zmiany. W ramch tego systemu wytwarza się rodzaj stratyfikacji - mamy

doczynienia z elitami i masami.

ELITA – taka klasa ludzi którzy w swojej działalności mają najwyższy wskaźnik osiągnięc.

Wyróżniają się techniczną sprawnością w kierowaniu z innymi. Żadna elita nie ma

zagwarantowanego miejsca.

a) krążenie elit (mamy równowagę w systemie ale ona i się zachwieje bo elita ustępuje

miejsca innej elicie i znów będzie równowaga ale tylko do pewnego momentu)

b) cmentarzysko elit (żadna elita nie ma zagwarantowanego miejsca w systemie)

Pojecie SOCJOLOGIZMU

1) teoria socjologiczna związana z zespołem zasad metody socjologicznej (zawiera

pouczenia jak badać i wyjaśniać zjawiska społeczne)

2) doktryna filozoficzna która wypowiadała się o sprawach których nie zaliczało się do

socjologii

Terminu socjologizm używa się najczęściej dla określenia teorii socjologicznej Durkheima i jego

szkoły (francuska szkoła socjologiczna). Socjologizm miał za zadanie uwydatnić ważność

przedmiotu jakim była socjologia a także uwolnić ją od skrajnie pozytywistycznego naturalizmu.

CECHY SOCJOLOGIZMU

socjologistyczny naturalizm

socjologizm to odgałęzienie socjolgii pozytywistycznej. Przedstawiciele socjologizmu starali się

odrzucić pozytywistyczną metafizykę ale zdawali sobie sprawę że krokiem ku socjologii jest

uznanie założeń pozytywistycznych dotyczacych natury rzeczywistości społecznej jak też jej

metod badania. Ustalenie tego że prawa społeczne niczym nie różnią się od praw przyrody a

metoda ich odkrywania jest taka sama jak w innych naukach. Socjologiści nie chcieli odrzucić

naturalizmu w ogóle a jedynie znaleźć w nim miejsce dla naturalizmu socjologicznego (fakty

społeczne to fakty swoistego rodzaju). Socjologiści chcieli wyzbyć się tłumaczenia faktów

społecznych przez podciąganie ich pod inne kategorie zjawisk (psychologicznych czy

biologicznych).

Swoistośc rzeczywistości społecznej

Zjawiska społeczne tworzą odrębną klasę zjawisk przyrodniczych . fakty społeczne różnią się od

psychologicznych nie tylko ilościowo . mają one inne podłoże, zachodzą w innym środowisku i

zależą od innych warunków. Socjologiści chcięli podzielić rzeczywistość na:

kategorie faktów których nie można do siebie sprowadzać - każdy bada się na swój sposób.

Socjologizm stworzył redukcjonizm - wszelkie zjawiska świata ludzkiego wyjaśniać socjolgicznie.

Autonomia i samowystarczalność socjologii

Z przekonania że fakty społeczne są siu generis wyszedł pogląd że socjologia powinna być nauką

samoistną i samowystarczalną. Przede wszystkim od tych nauk które ograniczają się od

jednostek. Socjologizm był radykalnym antypsychologizmem i antybiologizmem.

Krytykował też durkheim ekonomię polityczną.

Socjologia jako podstawowa nauka społeczna

Socjologimz cechowało to że przypisywał socjologii te dyscypliny które zajmują się takimi czy

innymi aspektami rzeczywistości społecznej ( socjologiczny imperializm). Socjologia poznaje

rzeczywistośc społeczną jako taką więc nie ograniczano jej przedmiotu. Upowszechniano

świadomość że nauki które badają różne fakty społeczne są ze sobą ściśle powiązane. Fakty te

wg. Durkheima są ze sobą powiązane bo nie można ich badać w izolacji ale też mają zasadniczo

ten sam charakter. Są przejawami tej samej rzeczywistości społecznej.

Przezwyciężenie ewolucjonizmu

LUDWIK GUMPLOWICZ

Monizm a swoistość zjawisk społecznych

Twierdził że zadaniem socjologii jest wykrywanie przyrodniczych praw życia społecznego.

Problemem była odmiennośc zjawisk społecznych od innyhc zjawisk przyrody. Zadaniem socjolgii

ma być zatem poznanie praw czysto społecznych - które wynikają z zastosowania praw ogólnych

do szczególnej natury zjawisk społecznych.

Według Gumplowicza proces społeczny jest procesem naturalnym SUI GENERIS toteż jego prawa

nie mogą być dedukowane z praw odkrytych przez badaczy innych dziedzin – taką skłonnośc

zarzucał Spencerowi, Comtowi i Queteletowi. Wiedza o jednostkach ludzich jest dla socjologii

bezużyteczna. Krytykuje organicyzm . Opowiadając się za monizmem bronił idei WIELOŚCI

światów zjawisk twierdząc że socjologia odkrywa nowy swiat zjawisk. W tym świecie musmy

stwierdzić istnienie panujących praw. Socjologia ma badać grupy społeczne a nie jednostki.

Gumplowicz zakwestionował pojęcie SPOŁECZEŃSTWA - bo socjolgia nie jest nauką o

społeczeństwie tylko o grupach.

Socjologia jako nauka o grupach społecznych

Postawił hipotezę o wieloplemienności - ludzkość nie wywodzi się z jednego pnia i dlateog nie

stanowi jednej całości lecz konglomerat heterogenicznych grup które mają odrebną genezę i

charakter. Grupy jego – które traktował jako „naturalne żywioły społeczne” – podziały i

antagonizmy między nimi są naturalne i istnieją tak długą jak istniają społeczeństwa ludzkie.

Koncepcją wieloplemienności chciał przezwyciężyć fikcję jednostki i fikcje społeczeństwa jako

organizmu. Społeczeństwa historyczne są niejednorodne i wewnętrznie rozbite a powstawały jako

rezultat łączenia się wrogich grup z których każda usiłowała podporządkować sobie pozostałe.

Przedmiotem socjologii miały być grupy w procesie wzajemnego oddziaływania. PROCES

SPOŁECZNY ma miejsce wg Gumlowicza tam – gdzie dwie lub więcej grup wchodzi ze sobą w

styczność - główną siła tego procesu jest grupowy EGOIZM.

Koncepcja rasy

Rasę Gumplowicz rozumiał jako:

a) luźne okreslenie każdej wielkiej grupy ludzkiej która pod jakimś istotnym względem różni

się od innych grup

b) zbiór ludzi połączonych więzami krwi

Ludzkośc jest podzialona na antagonistyczne grupy (rasy) ale żadna z nich nie jest i nie może być

rasą fizyczną. Rasa jest produktem procesu historycznego który jest procesem naturalnym.

Punktem wyjścia rasy są elementy duchowe (język, kultura, religia, obyczaje). Łączy je JEDNOŚC

KRWI. Kultura jest zasadniczym czynnikiem formowania się ras.

Podstawowym procesem jest AMALGAMACJA (łączenie się ras - wytwarzające więzy historyczne).

Syngenizm – rozwój nowej solidarności grupowej.

Socjologia konfliktu i walka „ras’

Gumplowicz zakładał że nie da się usunąc antagonizmu z ras. Solidarności zawsze towarzyszy

wrogość do innych grup. Altruizmowi jednostek – egoizm w stosunkach z członkami grup obcych.

Interesy różnych grup są nie do pogodzenia dlatego nie odwieczny stan pokoju ale stan wiecznej

wojny była stanem normalnym. Dzieje ludzkości to ciągła walka narodów z narodami, plemion z

plemionami. Wojna ta jest prawem natury - zmianie mogą ulec co najwyżej jej formy. Grupa

społeczna zawsze dąży do podporządkowana sobie innej grupy lub jej zniewolenia. Uważał że nie

da się zmienić tego stanu rzeczy i dlatego poddał w wątpliwość de POSTĘU. Dopuszczał

możliwośc słabnięcia antagonizmu w ramach poszczególnych państw w miarę amalgamacji

ludności.

Z walki między grupami (rasami) wyprowadził Gumlowicz wszystkie instytucje

społeczne :

W szczególności PAŃSTWO jako integralną częśc socjologii. państwo powstało gdy

eksterminacją wrogów zastąpiła eksploatacja. Zamiast zabijać jeńców zrobiono z nich

niewolników. Państwo jak też prawo wg. Gumplowicza nie powstaje ze świadomego dążenia do

pomyśloności gólnej czy sprawidliwości - jest narzędziem panowania silniejszyhc nad słabszymi.

Z przemocy rodzi się POSŁUSZEŃSTWO I KULTURA. Kultura przekształca różnorodne częsci

składowe ludu w jednolity naród. Jednak nigdy nie osiągnie pełnej homogenizacji bo wciąż trwają

pierwotne podziały rasowe w postaci kast, różnic klasowych i stanowych.

EMILLE DURKHEIM

Durkheim a dziedzictwo myśli społecznej

Krytykował liberalizm za to że sprowadza człowieka do homo oeconomicus a społeczeństwo do

narzędzia za pomocą którego ludzie zapewniają sobie niezależnośc i pomyślnośc materialną. To

tyczyło się socjalizmu – który został skrytykowany za to że czyni z państwa instrument życia

ekonomicznego. Opowiadał się za ideałami Deklaracji Praw Człowiekai Obywatela - w której

widział fundament odnowionej moralności. Wszystkim zastanym doktrynom chciał przeciwstawić

bezpośredni kontakt z rzeczami – w tym sensie mówił o konieczności zaczynania od samego

początku..... chciał w ten sposób zastąpić analizę ideologiczną – naukową..

Fakty społeczne jako „rzeczy”

Chodziło w tym o to, że badacz podchodząc do badań powinien w porę wyzbyć się pewnych

wyobrażeń przyjętych z potocznego myślenia - panujących ideologii i systemów filozoficznych.

Socjolog wkraczając w świat społeczny - wkracza w świat nieznany a prawa faktów są mu obce i

nieodgadnione, musi się przygotować na to że może nastąpi odkrycie które go zaskorzy i może

sprawić kłopot......

Była to UTOPIA EPISTEMIOLOGICZNA – uczony jest w obrębie faktów o których nic nie

wie i musi się wyzbyć praenotiones, musi poznać normy moralne zaobserwowane w różnych

zbiorowościach i kary jakie pociąga za sobą ich gwałcenie. Nie może w żadnym wypadku swych

badań podporządkować domniemanej wiedzy o przedmiocie – wiedza przednaukowa nie

zasługuje na zaufanie.. postuluje że nauka powinna wychodzić nie od pojęć ukształtowanych bez

jej udziału ale od wrażeń. Z danych zmysłowych czerpać powinna elementy wstępnych definicji.

Durkheim postuluje, żeby procedura tworzenia definicji i wyodrębniania przedmiotu badań

zaczęła się od zaobserwowania najbardziej zewnętrznych i najłatwiej obserwowalnych,

sprawdzalnych cech zjawisk. Przez to nie ujawniają istoty rzeczy ale wyznaczają pole badań.

Rzecz to jest coś zewnętrznego wobec poznającego podmiotu - więc nie może być

poznana introspekcyjnie. Rzecz jest przeciwstawiana idei jako to co poznaje się z zewnątrz temu

co poznaje się od wewnątrz. Rzeczą jest wszystko o czym nie możemy sobie wytworzyć pojęcia

poprzez analize myślową, co jest zrozumiałe na drodze obserwacji i eksperymentów, na drodze

stopniowego przechodzenia od cech najbardziej zewnętrznych, bezpośrednio dostępnych do

cech mniej widocznych i głębszych.

Fakty społeczne należy badać z zewnątrz bo są one zewnętrzne wobec jednostki ludzkiej.

Fakty społeczne: sposób robienia utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę

zewnętrznego przymusu, taki który jest w danym społeczeństwie powszechny, ma własną

egzystencję

Filozofia człowieka rozdwojonego

Człowiek odznacza się dwoistością (homo duplex). Jest to istota rozdarta między dusza a ciałem ,

zysłami a rozumem, instynktem a świadomością. Dwa aspekty życia biegunowego człowieka:

a) wrażenia zmysłowe, instynkty, dyspozycje związane z czystko fizycznymi

potrzebami organizmu

b) myślenie pojęciowe, normy moralne, religia itd.

Są to aspekty odpowiednio :

- osobowe i bezosobowe

- altruistyczne i egoistyczne

- jednostkowe i społeczne

Istnieje między nimi trwały ANTAGONIZM. Jak to możliwe ze w człowieku istnieją dyspozycje tak

różne????? Skoro jest z natury zwierzęciem to jak to jest że jednak jest się w stanie zdobyć na coś

na co inne zwierze się nigdy nie zdobędzie???? Rozwiązaniem dla niego jest RELIGIA!!!

Durkheim uważał że człowiek wchodzac w życie religijne staje się innym człowiekiem zyskując

też nową naturę. To dzieki niej poznaje coś co przekracza granice poznania zmysłowego. Ponad

sferą profanum konstytuuje się sfera sacrum w której obliczu jednostka odczuwa szacunek, lęk,

które każą się jej powściągać i opanować zaspokajanie niektórych potrzeb organizmu . dzieki

religii jest możliwe przejście od zwierzecia do człowieka. Religia wytwarza nakazy i zakazy dzięki

którym jednostka jest zmuszona do przeobrażenia się w człowieka.

W społeczeństwach ludzkich pewne sposoby działania narzucone lub proponowane jednostce z

zewnątrz dołączają się do jej zewnętrznej natury.....uważał że to właśnie nie religia a

społeczeństwo wpływając na jednostkę z zewnątrz czyni z niej istotę rozmumną i moralna.

Społeczeństwo jako rzeczywistośc SUI GENERIS

Cztery argumenty za pojmowaniem społeczeństwa jako rzeczywistości swoistego

rodzaju:

Posługiwał się analogiami zaczerpniętymi ze nauk przyrodniczych jeżeli zjawisk życia nie

da się wyjaśnić przez powołanie się na właściwości komórek, z jakich składa się organizm

nie można przypuszczać że wiedza o jednostkach tłumaczy tajemnice życia zbiorowego

Korzystał z ustaleń psychologii tłumów twierdząc za LeBonem że jednostki zgromadzone

razem zachowują się zupełnie inaczej niż zachowują się osobno. Ponieważ ludzie na stałe

nie żyją w odosobnieniu takie zbiorowe zachowania wytwarzają się zawsze i wytwarzają

się z czasem jako społeczne ideały . nie podzielał jednak poglądu że zgromadzenie

jednostek wyzwala tylko to co potencjalnie i tak było już w nich obecne. Interesował się

rezultatami wpływu społecznego które ulegają utrwaleniu.

Durkheim mówił że rzeczywistośc społeczna jest dla jednostki rzeczywistścią zastaną,

człowiek nie tworzy języka którym mówi ale uczy się go od grupy. Wszystko przyswaja

sobie w procesie wychowywania go przez zbiorowość. – dostosowywuje się do norm

obowiązujących w jego społeczeństwie czy grupie społecznej. Jeżeli tego nie zrobi to

napotyka na reakcje ze strony środowiska która przybiera różne formy – od sankcji

prawnych po przygane. Tym zewnętrznym przymusem fakty społeczne róznią się od

indywidulanych.

Durkheim podkresla że świadomość jednostki jest prawie zawsze świadomością fałszywą.

Choć działalność ludzka jest działalnością świadomą to owa świadomość nie stanowi

odzwierciedlenia rzeczywistości. Nie są nam znane najprostsze pobudki naszych czynów.

Zatem istnieje rozbieżnośc miedzy zamierzeniami jednostki a skutkami ich działalności -

które okresla nie tylko ich wola : społeczeństwo rozwija się według własnych praw w

których obliczu jednostka okazuje się bezsilna.

SPOŁECZEŃSTWA NIE MOŻNA UJMOWAC JAKO „SUMY „ JEDNOSTEK

Teza realizmu socjologicznego

Pisze ze całośc społeczna jest niczym bez cześći które się na nią składają. Społeczeństwo

przerasta nas ale też znajduje się wewnątrz nasbo istnieje w nas i poprzez nas. Z jednej strony

jednostka od społeczeństwa otrzymuje to co w niej najlepsze , wszystko co stanowi o jej

indywidualnym obliczu - KULTURĘ UMYSŁOWĄ I MORALNĄ. Ale jednocześnie społeczeństwo

istnieje i żyje w jednostkach i poprzez nie. Gdyby idea społeczeństwa umarła w umysłach ludzi

to społeczeństwo również by umarło.

Kulturę traktował Durkheim jako regulator postępowania należącej do niej jednostek. Kiedy

autor mówi o zewnętrzności społeczeństwa wobec jednostki dowodzi że nie da się wyjaśnić

zjawisk społecznych w kategoriach jednostkowych (ma na mysli jednostkę jako abstrakcyjną

jednostkę biologiczno – psychologiczną wziętą w odosobnieniu). Przeciwstawienie jednostki i

społeczeństwa oznacza przeciwstawienie natury i kultury.

Solidarność społeczna i jej przemiany

Autor dostrzega historyczną j kulturową zmiennośc relacji miedzy jednostką a społeczeństwem .

był twórcą teorii więzi społecznej (solidarności). U jej podstaw było twierdzenie że tym co istnieje

naprawdę są poszczególne formy solidarności: rodzinna, zawodowa, narodowa, wczorajsza....

Każda z nich ma swój własny charakter – dlatego nie ma mowy o uogólnieniach.

Durkheim odrzuca tendencję traktowania różnych społeczeństw jako heterogenicznych ,

nieporównywalnych indywidualności. Tym co łączy ludzkośc z mnogością społeczeństw jest

RODZAJ SPOŁECZNY. Durkheim zastanawia się jak badać solidarność społeczną???

Pisze że należy znaleźć obektywny (obserwowalny z zewnątrz ) wskaźnik który by

pozwalał na jej mierzenie. Dla durkheima było to prawo. Mówi że istnieje 2 rodzaje przepisów

prawnych których waga nie jest jednakowa w różnych społeczeństwach:

a) prawo karne przewidujące kary dla każdego kto je naruszy

b) prawo „kooperacyjne” (restytucyjne) – które oprócz tego ze przewiduje ukaranie

winnego to zobowiązuje go do naprawienia szkody.

Pierwszy rodzaj prawa jest pogwałceniem powszechnie przyjętych norm a drugie dotyczy jedynie

takich które są zwrócone przeciwko poszczególnym jednostkom lub jakimś grupom. To odpowiada

dwu rodzajom solidarności społecznej bo w toku dziejów maleje rola prawa represyjnego a

wzrasta rola prawa restytucyjnego.

SOLIDARNOŚĆ MECHANICZNA - społeczeństwa segmentowe

społeczeństwo o przewadze prawa karnego (pod kontrolą zbiorowości znajduje się całe czy

też prawie całe życie jednostki,

istnieje względnie jednolity system norm obowiązujących wszystkich członków

zbiorowości,

jednostka nie ma tu osobowości i stanowi replikę wzoru ogólnospołecznego,

zakres świadomości indywidualnej jest tożsamy z zakresem świadomości zbiorowej )

jest małe zróżnicowanie a przeważa podobieństwo jednostek (struktura społeczna jest

systemem jednorodnych i podobnych do siebie segmentów)

społeczeństwa segmentowe ( wspólnota dóbr, dominacja religii, tradycjonalizm, brak

podziału pracy)

SOLIDARNOŚĆ ORGANICZNA

w społeczeństwie o przewadze prawa kooperacyjnego

zróżnicowanie członków społeczeństwa w następstwie podziału pracy

ludzi wiąże ze sobą to że są różni i przez to potrzebują siębie nawzajem

dzięki specjalizacji kształtuje się świadomość jednostkowa a zanika powoli społeczna

takie społeczeństwo to system różnych organów , każdy ma swoją specjalną rolę i składa

się ze zróżnicowanych części

to jest np. nowoczesne społeczeństwo przemysłowe które kontrastuje z tradycyjnym

wierzenia i praktyki religijne zatracają swój obowiązkowy charakter, rośnie rola

racjonalnego myślenia, jednolita moralność ustępuje miejsca moralności grupowej itd..

Durkheim mówił że we wszystkich społeczeństwach (oprócz najprostszych) istnieją oba

rodzaje solidarności

Problem podłoża zjawisk społecznych - morfologia i fizjologia społeczna

Najważniejsza zasada metody socjologicznej to szukanie przyczyn zjawisk społecznych wyłącznie

w innych zjawiskach społecznych. Zgadzał się z Marksem że życie społeczne należy wyjaśniać nie

przez wyobrażenia na jego temat jakie mają jego uczestnicy ale przez głębsze przyczyny jakie

umykają ich świadomości. Szukać tych przyczyn należy w sposobie zgrupowania połączonych w

społeczeństwo jednstek. Zadaniem dla socjologii była znalezienie ŚWIADOMOŚCI

ZBIOROWEJ.........

Badaniem tego podłoża oraz jego związków z zachowaniem i wyobrażeniami zbiorowymi ma się

zająć

MORFOLOGIA SPOŁECZNA. – badała materialne formy społeczeństwa, biorąc pod uwagę

wielkość terytorium, podłoże społeczeństwa, sposób jego otoczenia przez inne społeczeństwa,

kształt granic, ogólna masa ludności która należy rozpatrywać ze względu na gęstość i

liczebność.

MORFOLOGIA – jej zadaniem jest tworzenie i klasyfikacja typow społecznych .

Instytucjonalizacja zachowania się ludzkiego i niebezpieczeństwo jej braku

Instytucje to zespół ustalonych działań oraz idei które jednostki zastają gotowe i narzucające się

im mniej lub bardziej. Instytucją wzorcową (prototypem) była RELIGIA. Analizując kult religijny

stwierdza:

1. przez OBRZĘDY RELIGIJNE dokonuje się inicjacja jednostki do życia zbiorowego.

System zakazów (kult negatywny) uczy ją powściągliwości i wyrzeczeń przygotowywując

ją do kultu pozytywnego który zaczyna uprawniać po osiągnięciu pewnego wieku.

Jednostka uczy się ascetyzmu.

2. OBRZĘDY RELIGIJNE służą zespoleniu zbiorowości i za pomocą których dokonuje

swej okresowej reafirmacji. Życie codzienne oddala jednostki od siebie. okresowe obrzędy

potrzebną są po to by jednostki znów mogły odczuwać jedność moralną i wzmacniać

związki przez jej intensywne przeżycie.

3. funkcją OBRZĘDÓW RELIGIJNYCH jest kultywowanie tradycji grupowych które w

jakieś mierze stanowią o odrębności grupowej zbiorowości.

4. OBRZĘDY RELIGIJNE pełnią też funkcję euforyczną - służa podtrzymywaniu jednostek w

chwilach załamań i kryzysów.

ANOMIA - Jednostka pozbawiona moralnego wsparcia w grupie zatracazdolnośc normalnego

życia a społe zeństwo niezdolne do sprawowania nad jednostką kontroli i opieki staje u progu

rozkładu

Wyrazem tego może być na przykład rosnąca samobójstw. Samobójstwo mienia się w stosunku

odwrotnym do stopnia integracji grup społecznych do których należy jednostka. Kiedy

społeczeństwo jest mocno zintegrowane trzyma swoje jednostki pod kontrolą i nie pozwala im

rozporzadzać sobą według własnych widzi mi się.

Samobójstwa Durkheim dzielił na:

a) altruistyczne

b) egoistyczne

c) anomiczne

d) fatalistyczne

SAMOBÓJSTWA ANOMICZNE – powstają jak działalności jednostek zaczyna brakować regulacji

i jest to dla nich źródłem cierpienia. Dzieje się tak w warunkach przyśpieszonych przemian

gospodarczych w nowoczesnych społeczeństwach. Uwidacznia się tu brak społecznej regulacji

zachowań jednostek.

Organicyzm i funkcjonalizm w socjologii Durkheima

Durkheim uważał że zjawiska społeczne można badać tylko metodami naturalistycznymi. Przejął

od Spencera organicyzm (rzeczywistość społeczna jest w swojej naturze ponadjednostkowa).

Mówił Dutrkheim o organizmie społecznymi, morfologii, anatomii, ciele, duszy,. Chcąc pokazać

odrębność społeczeństwa od „sumy jednostek” przypisywał im czynności które kojarzą się z

indywidualnymi organizmami (organizm społeczny myśli, czuje, działa, odbiera wrażenia).

Wiązało się to z 2 założeni:

a) zakładał ścisły związek miedzy wszystkimi elementami systemu społecznego jeżeli

znajduje się on w stanie „normalnym”

b) istnienie swoistych potrzeb „organizmu społecznego” które są zupełnie czymś innym niż

potrzeby jego poszczególnych części i bezwzględnie muszą być zaspokajane jeżeli

społeczeństwo ma trwać.

Analiza funkcjonalna – Durkheim był w tej analizie prekursorem - chcąc wyjaśnić zjawisko

społeczne oddzielnie należy szukać przyczyny która je wytworzyła i funkcji jaką to zjawisko

wypełnia.

Trzeba ustalić czy jest odpowiedniość pomiędzy rozważanym faktem a ogólnymi potrzebami

organizmu społecznego. Określenie funkcji zjawiska społecznego jest konieczne dla pełnego

wyjasnienia zjawiska, musi być użyteczne aby móc się utrzymać.