Postępowanie cywilne

Postępowanie nieprocesowe

Kryteria wyodrębnienia

• Wach: przekształcenie prawa• Menger: działanie prewencyjne sądu• Hellwig: piecza prawna• Odmienność zasad procesowych

– Inkwizycyjność– Prawomocność materialna

• Niesporność

Kryteria II

• Ochrona interesu publicznego• Wola ustawodawcy• Kryteria uzupełniające

– Brak przeciwstawnych stron– Możliwość wszczęcia z urzędu– Powtarzalność czynności w ramach

postępowania (opieka)– Konieczność przekształcenia prawa

Proces a nieproces

• Dwa równorzędne tryby• Sprawy rozpoznawane zasadniczo w

procesie• Sąd nieprocesowy nie może zmienić

wyroku wydanego w procesie• Zakaz korygowania własnych orzeczeń• Prejudykaty

Odpowiednie stosowanie art. 13 par 2

• Stosujemy przepisy dotyczące zwykłego trybu procesu

• Nie stosujemy przepisów o interwencji głównej

• Kwestie nie uregulowane• Nie ma sprzeczności z istotą

postępowania

Uczestnicy

• Kryterium materialnoprawne czy procesowe?

• Uczestnikami są też podmioty, którym nie przysługuje prawo materialne (syndyk, zarządca, kurator spadku)

• Wnioskodawca zawsze jest uczestnikiem

• Interes prawny

Uczestnicy II

• Uczestnictwo tylko we właściwie wszczętym postępowaniu.

• Wejście do postępowania– z własnej inicjatywy

• Złożenie wniosku• Dokonanie czynności

– Z woli sądu: wezwanie do udziału w sprawie

Zdolność sądowa i procesowa

• Co do zasady, jak w procesie• Wyjątki

– Ubezwłasnowolniony ma prawo zaskarżać orzeczenia i złożyć wniosek o uchylenie

– Idem osoby poddane władzy rodzicielskiej– Samorząd załogi

• Zastępstwo: przepisy szczególne w sprawach samorządu załogi

Przedmiot postępowania

• Roszczenie procesowe• Żądanie plus podstawa faktyczna• Sąd zasadniczo związany żądaniem• Wyjątki

– Stwierdzenie nabycia spadku– Ograniczenie działu spadku do jego części– Podział gospodarstwa rolnego

Koszty postępowania

• Każdy uczestnik ponosi koszty związane z jego udziałem w sprawie

• Stosunkowy rozdział kosztów jest wyjątkiem (520 par 2)

• Można nałożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone obowiązek zwrotu kosztów

Wszczęcie postępowania

• Na wniosek– Jak pozew, zamiast pozwanego –

zainteresowani– Odpowiednio stosujemy przepisy o

pismach procesowych• Z urzędu: przez podjęcie czynności• Cofnięcie wniosku możliwe (512) ,

chyba że sprawa wszczęta z urzędu

Skutki wszczęcia postępowania

• Perpetuatio fori• Przerwa biegu przedawnienia• Litispendencja• Możliwość podjęcia obrony

– Podobnie jak w procesie– Nie ma odpowiednika powództwa

wzajemnego– Konsekwencje zbycia przedmiotu sporu

niejasne

Posiedzenia

• Reguła: jawność posiedzeń. • Rozprawa wyjątek• Rozprawa może być wyznaczona

– Obligatoryjnie– Fakultatywnie

• Orzeczenia merytoryczne mogą zapaść także poza rozpeawą

Obligatoryjna rozprawa

• Ubezwłasnowolnienie• Ocena przeszkód małżeńskich• Przyznanie, wykonanie etc władzy

rodzicielskiej• Przysposobienie• Prawa rzeczowe• Sprawy spadkowe (zasadniczo)

Wysłuchanie uczestników

• To nie jest przesłuchanie• Cel: uzyskanie oświadczeń i wyjaśnień• Forma: ustnie lub pisemnie• Także małoletni i niepoczytalny• Zapewnienie spadkowe

– Szczególny środek dowodowy– Informacja o okolicznościach ważnych dla

przedmiotu sprawy

Rodzaje orzeczeń

• Merytoryczne i niemerytoryczne• Zapadają w formie postanowień• Zarządzenia

– Przewodniczącego• Służą przygotowaniu rozprawy• Są zaskarżalne zażaleniem

– Prezesa• Nie podlegają zaskarżeniu zażaleniem• Zmieniane w razie zmiany okoliczności sprawy

Orzeczenia II

• Odpowiednie stosowanie przepisów o wyrokach

• Możliwe uzupełnienie, sprostowanie, wykładnia

• Postanowienie wstępne rozstrzygające– o zasadzie– Kwestie uboczne (567 par 2, 618 par 1,

685

Zasady orzekania

• Zasadniczo orzeczenie w granicach wniosku

• Stan na chwilę zamknięcia rozprawy lub posiedzenia

• Ustalenie podstawy faktycznej• Subsumpcja• Rozstrzygnięcie

Skutki orzeczeń

• Prawomocność• Powaga rzeczy osądzonej• Wyjątki

– 542 uznanie za zmarłego– 577 ze względu na dobro danej osoby– Możliwość zmiany postanowienia

oddalającego ze względu na okoliczności

Skuteczność i wykonalność

• Orzeczenia zasadniczo tylko skuteczne• Skuteczność i wykonalność

– Zgoda na zabieg u dziecka 569– Ustanowienie drogi koniecznej

• Tylko skuteczność– Uznanie za zmarłego– Ubezwłasnowolnienie– Powołanie przedstawiciela ustawowego

Skuteczność II

• Natychmiastowa skuteczność 578• Skutki powstają bez przymusu

egzekucyjnego• Natychmiastowa wykonalność tylko z

mocy ustawy– Art. 578 [25]– Zaskarżalne postanowienia

niemerytoryczne– Sprawy wszczęte z urzędu