Koszty dostosowawcze oraz korzy ści z wprowadzenia euro ... · Rozdział 1 zawiera podsumowanie...

1

Koszty dostosowawcze oraz korzyści z wprowadzenia euro dla sektora

przedsiębiorstw niefinansowych. Czego oczekują polskie przedsiębiorstwa po

przystąpieniu do strefy euro?

Streszczenie (Non-technical Summary) .......................................................................... 2 Wprowadzenie ....................................................................................................... 4 §1. Czego oczekiwano, a co rzeczywiście się wydarzyło w państwach, które przystąpiły do strefy

euro?................................................................................................................... 4 §2. Wyniki badań ankietowych sektora polskich przedsiębiorstw niefinansowych........................ 7

2.1. Informacje o próbie ........................................................................................ 7 2.2. Wyniki badań ................................................................................................ 8

2.2.1. Nastawienie przedsiębiorstw do przyjęcia euro.................................................. 8 2.2.2. Oczekiwane korzyści – spadek ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych wymiany

PLN/euro .......................................................................................................13 2.2.3. Oczekiwane korzyści – wzrost wymiany handlowej w strefie euro ...........................16 2.2.4. Oczekiwane korzyści – spadek kosztów kapitału i poprawa dostępu do kapitału ..........18 2.2.5. Potencjalne koszty i trudności – wzrost inflacji .................................................20 2.2.6. Potencjalne koszty i trudności – wzrost konkurencji ...........................................22 2.2.7. Potencjalne koszty i trudności – operacja wymiany złotego na euro ........................24

§3. Wnioski ..........................................................................................................26 Bibliografia ..........................................................................................................30 Załącznik 1 ..........................................................................................................32 Załącznik 2 ..........................................................................................................33 Załącznik 3 aneks statystyczny...................................................................................35

2

STRESZCZENIE (NON-TECHNICAL SUMMARY)

Uczestnictwo w unii monetarnej niesie za sobą wiele poważnych następstw o charakterze

politycznym, ekonomicznym i społecznym. Ten artykuł włącza się do dyskusji o korzyściach i

kosztach związanych z przystąpieniem przez Polskę do Unii Gospodarczej i Walutowej (Economic

and Monetarny Union), z punktu widzenia wpływu na sytuację przedsiębiorstw niefinansowych.

W materiale postawiono pytania odnośnie nastawienia polskiego sektora przedsiębiorstw do

przyjęcia euro, przyczyn tłumaczących to nastawienie, w tym głównie spodziewanych przez

przedsiębiorstwa korzyści płynących z ograniczenia ryzyka kursowego, obniżenia kosztów transakcji

walutowych, możliwości rozszerzenia produkcji na rynki UE, obniżenia kosztów kapitału,

zwiększenia dostępności do źródeł finansowania, jak też z oczekiwanych przez przedsiębiorstwa

trudności i kosztów związanych z faktem przystąpienia do unii monetarnej - operacji wprowadzenia

wspólnej waluty, wzrostu presji konkurencyjnej oraz oczekiwań przedsiębiorstw odnośnie wzrostu

cen. Niektóre z tych zjawisk, jak eliminacja ryzyka kursowego w odniesieniu do handlu w obrębie

strefy euro, pojawią się od razu. Na inne, jak rozwój rynku finansowego i wynikającą z tego

poprawę dostępności do kapitału, przedsiębiorstwa będą musiały poczekać. Integracja ze strefą

euro jest bowiem procesem rozłożonym na wiele lat.

W opracowaniu wykorzystano unikalną bazę danych mikroekonomicznych, gromadzonych przez

Narodowy Bank Polski, w tym głównie wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród

przedsiębiorstw niefinansowych w grudniu 2007 r.

Wnioski z opracowania będące wynikiem analizy tych danych są następujące:

1. Wiele firm w momencie badania nie posiadało jednoznacznej opinii na temat skutków

wprowadzenia jednolitej waluty.

2. Przedsiębiorstwa prowadzące transakcje handlowe bądź finansowe w obrębie strefy euro

nastawione są do przystąpienia przez Polskę do Unii Gospodarczej i Walutowej

zdecydowanie pozytywnie. Takie nastawienie związane jest przede wszystkim z oczekiwaną

eliminacją ryzyka kursowego i obniżeniem kosztów transakcyjnych rozliczeń euro/PLN.

3. Fakt posiadania rozliczeń w euro stanowił najsilniejszy czynnik determinujący nastawienie

przedsiębiorstw do przystąpienia do unii monetarnej.

4. Przedsiębiorstwa nie posiadające kontaktów handlowych bądź finansowych w strefie euro

często nie potrafiły ocenić kierunku wpływu wprowadzenia wspólnej waluty na ich sytuację.

Częściej też skłonne były uważać, że przyjęcia euro będzie niekorzystne z punktu widzenia

ich interesów. Jednak również w tej grupie przeważyło nastawienie pozytywne.

5. Brak korzyści z przystąpienia Polski do unii monetarnej przedsiębiorstwa wiązały najczęściej

z obawami o wzrost inflacji i szybką konwergencję cen do poziomu UE. Wśród przyczyn

negatywnego nastawienia wymieniany był również wzrost konkurencji rynkowej i wzrost

presji płacowej.

3

6. Wpływ na nastawienie przedsiębiorstw do przystąpienia do unii monetarnej miała też

odległość siedziby firmy od zachodniej granicy kraju. Większe poparcie dla wprowadzenia

euro deklarowały podmioty z regionów leżących na zachód od linii Wisły. Znacznie miała

również wielkość przedsiębiorstwa mierzona liczbą pracowników.

7. Po wejściu Polski do strefy euro przedsiębiorstwa oczekują poprawy klimatu koniunktury,

napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, poprawy dostępności do kapitału oraz

obniżenia kosztów pozyskania kapitału. Skutki te były jednak rzadko brane pod uwagę przy

ocenie wpływu przyjęcia euro na sytuację w przedsiębiorstwie. Najczęściej wskazywano na

efekty krótkookresowe.

8. Eliminacja ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych rozliczeń euro/PLN powinna

przyspieszyć rozwój działalności eksportowej i importowej, w tym zwłaszcza w sektorze

MSP. Efekt ten osiągnięty zostanie jednak w większym stopniu dzięki przedsiębiorstwom,

które są już obecne na rynku UE i które planują zwiększyć swoje zaangażowanie na tym

rynku, a w mniejszym stopniu, dzięki rozpoczęciu działalności eksportowej czy importowej

przez małe firmy operujące na rynku krajowym lub handlujące z krajami spoza strefy euro.

9. Stopień poparcia dla wprowadzenia euro w Polsce w sektorze MSP, w tym głównie w małych

firmach, może być niższy niż w sektorze dużych przedsiębiorstw. Wynika to, po pierwsze, z

mniejszego zaangażowania małych firm w działalność eksportową i importową, jak i z obawy

o nasilenie się presji konkurencyjnej i dalsze osłabienie pozycji rynkowej małych firm.

4

WPROWADZENIE

Kluczową rolę dla osiągnięcia przez Polskę wymiernych korzyści z przystąpienia do unii monetarnej

będzie odgrywać stopień przygotowania sektora przedsiębiorstw do wymiany złotego na euro i

umiejętność adaptacji w nowych warunkach, jakie tworzy unia walutowa. Elastyczność i otwartość

na wyzwania, jakie daje pełne uczestnictwo w Unii Europejskiej pozwolą polskim firmom złagodzić

trudności transformacji i w pełni wykorzystać otwierające się możliwości dalszego rozwoju.

Data przystąpienia Polski do strefy euro jest wciąż nieokreślona, mimo to Narodowy Bank Polski

zwrócił się do przedsiębiorstw z pytaniami1 o oszacowanie skutków przyjęcia jednolitej waluty.

Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że większość przedsiębiorstw uważa przyjęcie euro za

korzystne z punktu widzenia ich własnych interesów. Zgodnie z oczekiwaniami, korzyści oczekują

głównie przedsiębiorstwa posiadające rozliczenia w euro, a zatem przede wszystkim eksporterzy i

importerzy prowadzący wymianę handlową z partnerami z państw należących do strefy euro.

Przedsiębiorstwa nie rozliczające się w euro w większości przypadków nie potrafiły ocenić kierunku

wpływu przyjęcia euro na swoją sytuację. Najmniejszą w próbie grupę utworzyły firmy negatywnie

odnoszące się do przyjęcia wspólnej waluty. Najczęściej przedstawianym uzasadnieniem dla takiej

oceny były obawy o wzrost inflacji.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie spodziewanych korzyści i kosztów wejścia przez Polskę

do strefy euro z punktu widzenia sytuacji polskich przedsiębiorstw niefinansowych, ze szczególnym

uwzględnieniem efektów o charakterze krótkookresowym.

Organizacja opracowania jest następująca. Rozdział 1 zawiera podsumowanie wyników badań na

temat potencjalnych i rzeczywistych skutków przyjęcia euro przez kraje UE. Rozdział 2 zawiera

wyniki badań ankietowych sektora przedsiębiorstw przeprowadzonych przez NBP. Rozdział 3 zawiera

podsumowanie i konkluzje.

§1. CZEGO OCZEKIWANO, A CO RZECZYWIŚCIE SIĘ WYDARZYŁO W PAŃSTWACH, KTÓRE

PRZYSTĄPIŁY DO STREFY EURO?

W literaturze wymienia się wiele potencjalnych efektów przyjęcia jednolitej waluty. Wciąż jednak

trwa dyskusja na temat ich skali i stopnia zróżnicowania pomiędzy poszczególnymi gospodarkami.

Do efektów bezpośrednio związanych z kondycją i otoczeniem ekonomicznym sektora

przedsiębiorstw zaliczyć można zwłaszcza:

1 W grudniu 2007 r. 1188 przedsiębiorstw wzięło udział w ankiecie (formularz znajduje się w Załączniku 1) na temat potencjalnych skutków wejścia do strefy euro z punktu widzenia kosztów i korzyści sektora przedsiębiorstw.

5

spadek kosztów transakcyjnych wymiany waluty krajowej na euro i spadek ryzyka kursowego

w odniesieniu do transakcji rozliczanych w euro,

wzrost wymiany handlowej w obrębie strefy euro, tzw. intra-Eurozone trade,

poprawę dostępności do kapitału i spadek jego kosztu, będące efektem rozwoju i integracji

rynku finansowego oraz

stabilizację cen, spowodowaną większą ich transparentnością i wzrostem konkurencji

rynkowej.

W czerwcu 2005 r. EBC zorganizował warsztaty pod hasłem „What effects is EMU having on the euro

area and its member countries?”, których celem była prezentacja wyników badań oraz dyskusja na

temat skutków przyjęcia euro przez kraje UE2. Prezentowane wnioski były w większości pozytywne;

wskazywały one na istnienie korzyści z wprowadzenia euro dla krajów strefy euro. Jednak w

przypadku takich obszarów, jak synchronizacja cykli koniunkturalnych, czy specjalizacja sektorowa,

wbrew wcześniejszym oczekiwaniom, nie udało się dotąd potwierdzić efektów wpływu utworzenia

strefy euro. Uczestnicy warsztatów zgodzili się jednak, że na wiążące konkluzje było wciąż jeszcze

zbyt wcześnie.

Jednym z najczęściej przytaczanych argumentów za przystąpieniem do strefy euro jest

zmniejszenie ryzyka kursowego oraz obniżenie kosztów transakcyjnych rozliczeń walutowych. W

przypadku sektora przedsiębiorstw niefinansowych wprowadzenie euro oznaczałoby więc

zmniejszenie kosztu pozyskania kapitału (Bris i inni, 2004). Badania, które potwierdziły pozytywny

wpływ przyjęcia jednolitej waluty na ograniczenie ryzyka kursowego i spadek ekspozycji na ryzyko

walutowe w przedsiębiorstwach niefinansowych prowadzili m.in. Bartram i Karolyi (2003), Nguyen i

inni (2006), oraz Capstaff i inni (2007). Nguyen i inni (2006) i Capstaff i inni (2007) udowodnili

również związek między wprowadzeniem euro a spadkiem wykorzystania derywatów. Nguyen i inni

(2006) zauważyli przy tym, że choć skala (intensywność) wykorzystania derywatów po wejściu do

strefy euro zmniejszyła się nie spadł udział przedsiębiorstw stosujących instrumenty

zabezpieczające przed ryzykiem kursowym. Capstaff i inni (2007) odnotowali zaś, że zmniejszenie

intensywności wykorzystania derywatów nie było proporcjonalne do redukcji ekspozycji na ryzyko

walutowe.

Liczne prowadzone prace potwierdziły, że zwiększenie integracji wewnątrz strefy euro istotnie

spowodowało wzrost wymiany międzynarodowej w obrębie strefy euro. Skala tego wzrostu

pozostaje jednak trudna do zmierzenia. Baldwin (2006) oszacował ją na 5% do 10%. Podobnych

efektów spodziewali się Micco, Stein i Ordonez (2003). Bun i Klaassen (2002) w początkowej fazie

integracji szacowali wzrost handlu na ok. 4%, a długim okresie na ok. 38%. Szacunki te pozostają

daleko mniej optymistyczne niż pierwotnie sądził Rose (2000), który oczekiwał, że powstanie unii

walutowej może nawet potroić handel między krajami członkowskimi.

2 Wnioski z warsztatów zostały przedstawione w opracowaniu Mongelli i Vega z 2005 r. pt.:„What effects is EMU having on the euro area and its member countries? An overview”,

6

Motorem rozwoju handlu wewnątrz strefy euro powinien być zarówno wzrost sprzedaży zagranicznej

w przedsiębiorstwach eksportujących, jak i zwiększenie liczby eksporterów (Baldwin i inni, 2005).

Wzrost liczby przedsiębiorstw sprzedających na rynkach zagranicznych jest oczekiwany zwłaszcza w

sektorze MSP, a więc w grupie, w której ryzyko kursowe i wysokie koszty działalności eksportowej

najbardziej ograniczają tę działalność. Tak więc, mimo że w początkowej fazie transformacji

korzyści z przyjęcia euro mogą być odczuwalne bardziej przez większe, eksportujące bądź

importujące przedsiębiorstwa, to w dłuższym okresie korzyści mogą się pojawić również w sektorze

MSP (ze względu na wejście małych przedsiębiorstw na rynki międzynarodowe).

Integracja rynku finansowego przyczynia się do zanikania barier wymiany i lepszej alokacji kapitału

(Baele i inni, 2004). Efektem tego jest spadek kosztu kapitału, co z kolei sprzyja wzrostowi

gospodarczemu, w tym wzrostowi nakładów na inwestycje.

Powstanie strefy euro przyspieszyło proces integracji finansowej wewnątrz strefy euro. Stopień

integracji nie jest jednak obecnie jednakowy w poszczególnych segmentach rynku. Baele i inni

(2004) oraz Cappiello i inni (2006) potwierdzili, że powstanie unii walutowej wpłynęło na rozwój

rynku akcji i obligacji emitowanych przez sektor przedsiębiorstw. Baele i inni (2004) odnotował

również proces integracji średnio- i długoterminowego segmentu rynku kredytów dla

przedsiębiorstw, przy jednak znacznie niższej integracji segmentu kredytów krótkoterminowych.

Zwraca się jednak uwagę, że proces integracji rynku finansowego jest nierównomierny - znacznie

większy wśród dużych krajów.

Uczestnictwo w strefie euro powinno w średnim okresie spowodować presję na spadek cen.

Ujednolicenie waluty transakcji ułatwia bowiem porównanie cen, co zwiększa konkurencję rynkową

i powoduje konwergencję cen do optymalnego poziomu (Angeloni i inni, 2006). Wzrost presji

konkurencyjnej powinien zaś spowodować zmianę mechanizmu ustalania cen poprzez odstąpienie od

stałej indeksacji cen. W efekcie uporczywość inflacji persistence of inflation powinna się

zmniejszyć (tj. powinno nastąpić skrócenie czasu potrzebnego do powrotu inflacji do jej poziomu

sprzed wystąpienia zakłócenia lub szoku). Ekonomiści nie potwierdzili jednak istotnego wpływu

strefy euro na ograniczenie uporczywości inflacji, jak też na zmianę częstotliwości zmian cen

(Angeloni i inni, 2006). Mimo że oficjalne statystyki tego nie potwierdzają, w społeczeństwie panuje

przeświadczenie, że w początkowej fazie po wprowadzeniu euro inflacja rośnie. Powodem tego są

m.in. działania spekulacyjne, zaokrąglanie cen w górę oraz próba przerzucenia na konsumentów

kosztów operacji wprowadzenia jednolitej waluty. Z badań ankietowych Komisji Europejskiej3

wynika, że wzrost inflacji po przyjęciu euro jest jednym ze skutków, który budzi największe obawy i

kontrowersje wśród Polaków. Stanowi on również jedną z przyczyn sceptycyzmu polskich

przedsiębiorstw wobec przystąpienia do strefy euro.

3 Por. Flash Eurobarometer, European Commission, „Introduction of the euro in the new member states” Euro barometer. Analytical report.”, XI 2007

7

Z punktu widzenia wpływu na sytuację i działalność sektora przedsiębiorstw ważnym, choć

jednorazowym kosztem wprowadzenia euro (one-off costs of euro adoption) są wydatki związane z

dostosowaniem systemów informatycznych i księgowych, utrzymywaniem podwójnych cen przez

pewien okres oraz przeszkoleniem ludzi. Szacunki tych kosztów różnią się w poszczególnych krajach

– stanowią one od 0,3% do 1,3% PKB4. Wyższe koszty w relacji do własnych obrotów ponosi sektor

MSP, a niższe - duże przedsiębiorstwa. Wynika to z efektów skali i znacznych różnic w wielkości

zaplecza kadrowego pomiędzy obiema grupami. Poniesienie tego rodzaju kosztów będzie zjawiskiem

jednorazowym i nie powinno, zgodnie z ocenami samych zainteresowanych, sprawić

przedsiębiorcom większych problemów.

§2. WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH SEKTORA POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW NIEFINANSOWYCH

2.1. Informacje o próbie

Narodowy Bank Polski prowadzi badania ankietowe sektora przedsiębiorstw niefinansowych od

1995 r. W ramach tych badań raz w roku respondenci wypełniają ankietę roczną AR NBP. Porusza

ona szereg zagadnień istotnych z punktu widzenia oceny sytuacji przedsiębiorstw, zwłaszcza

obszarów wzajemnego oddziaływania polityki pieniężnej i sfery realnej. Od 1997 r. przedsiębiorcy

biorą udział również w szybkim monitoringu SM NBP, który koncentruje się na badaniu stanu i

prognoz koniunktury. Badania SM NBP prowadzone są z częstotliwością kwartalną.

W grudniu 2007 r. przedsiębiorstwom przesłano specjalnie przygotowaną ankietę, dotyczącą

skutków wejścia Polski do strefy euro (formularz z pytaniami znajduje się w Załączniku 1). Wyniki

badania stały się głównym źródłem informacji dla niniejszego opracowania. Ankietę wypełniło 1188

przedsiębiorstw z terenu całego kraju. Liczebność próby była wyższa niż w badaniach SM NBP i AR

NBP (w ostatnim szybkim monitoringu wzięły udział 882 przedsiębiorstwa, natomiast w ankiecie

rocznej 731 firm), co wynikało z celowego zwiększenia liczby małych przedsiębiorstw (do 49

pracowników). Przesłanką do poszerzenia próby były oczekiwane różnice w wynikach między

sektorem MSP i dużymi podmiotami. Trzeba jednak podkreślić, że reprezentacja

mikroprzedsiębiorstw (do 9 pracowników) w badaniu była relatywnie niska i nie pozwoliła na

sporządzenie odrębnych analiz dla tej grupy.

Strukturę próby prezentuje Tabela 1. W początkowym okresie w badaniach ankietowych sektora

przedsiębiorstw uczestniczyły największe firmy z poszczególnych regionów. Od 2000 r. do próby

zaczęto włączać również mniejsze firmy, starając się jednocześnie poprawić jej reprezentatywność.

W próbie wciąż widoczna jest nadreprezentacja eksporterów.

Ze względu na niewielką liczbę pytań, jaką mogła zawierać ankieta, jako jej uzupełnienie

wykorzystano wyniki badań ankietowych SM NBP i AR NBP oraz dane jednostkowe ze sprawozdań o 4 Por. “The effects of euro adoption on the Slovak economy”, 2006, NBS, str. 28

8

przychodach i kosztach i wyniku finansowym F-01/I-01 GUS5. Szczególnie przydatne okazały się dane

z AR NBP przeprowadzonej w okresie kwiecień-maj 2007 r. w zakresie struktury rozliczeń w

walutach obcych i sposobów zabezpieczania się przedsiębiorstw przed ryzykiem kursowym6.

Tabela 1 Struktura próby

Klasa liczebność udział (w %) Próba 1188 100,0 klasa wg wielkości zatrudnienia liczebność udział do 49 osób 450 37,9

w tym poniżej 10 osób 60 5,1

50 – 249 osób 354 29,8

250 i więcej osób 384 32,3

w tym powyżej 1999 osób 38 3,2

sekcja PKD liczebność udział rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybactwo 11 0,9

górnictwo i kopalnictwo 12 1,0

przetwórstwo przemysłowe 530 44,6

wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 48 4,0

budownictwo 95 8,0

handel 283 23,8

hotele i restauracje 27 2,3

transport, gospodarka magazynowa i łączność 72 6,1

obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z powadzeniem działalności gospodarczej 82 6,9

pozostałe usługi 28 2,4

rozliczenia w euro liczebność udział firma systematycznie wykazuje rozliczenia w euro 618 52,0

firma incydentalnie wykazuje rozliczenia w euro 195 16,4

firma nie ma rozliczeń w euro 302 25,4

brak odpowiedzi 73 6,2

2.2. Wyniki badań

Pytania zadane przedsiębiorcom w ankiecie nt. skutków wejścia do strefy euro dotyczyły oceny

skutków tego historycznego przedsięwzięcia przede wszystkim z punktu widzenia interesów sektora

przedsiębiorstw. Respondenci wypowiadali się zatem nt. zagadnień im bliskich, o których z natury

rzeczy wiedzą najwięcej. Takie podejście miało na celu zwiększenie wiarygodności prognoz, ujemną

stroną takiego podejścia było ograniczenie zakresu uzyskanych informacji.

2.2.1. Nastawienie przedsiębiorstw do przyjęcia euro

W ocenie 50,4% respondentów wejście do strefy euro powinno być korzystne z punktu widzenia ich

interesów (por. Rysunek 1 i Tabela 7). Swój optymizm firmy tłumaczą przede wszystkim eliminacją 5 Obowiązek sprawozdawczy w zakresie formularza F-01/I-01 dotyczy przedsiębiorstwach niefinansowych zatrudniających ponad 49 osób. W III kw. 2007 r. (ostatnie dostępne dane) takich przedsiębiorstw było w sumie ponad 16,3 tys. 6 Formularz AR NBP znajduje się w Załączniku 2

9

ryzyka kursowego oraz zmniejszeniem kosztów wymiany walutowej - tak wyjaśniało swoje

pozytywne nastawienie do euro ponad 70% firm7 (w tym eliminacje ryzyka kursowego wymieniło

62,6%, a spadek kosztów transakcyjnych 16,4% firm - por. Rysunek 2). Znacznie rzadziej wymieniane

były inne korzyści, w tym uproszczenie wymiany handlowej (25% przedsiębiorstw, 12,6% próby),

poprawa dostępności do kapitału i/lub spadek kosztów kapitału (ponad 7% firm, 3,5% próby), czy

pojawienie się nowych rynków zbytu (4% firm, 2,4% próby).

Rysunek 1 Nastawienie przedsiębiorstw do przyjęcia euro

50,434,86,9 7,9

010

2030

4050

60

korzystnie niekorzystnie brak opinii brak

odpowiedzi

Najmniejszą grupę w próbie - 6,9% stanowiły przedsiębiorstwa oczekujące, że przyjęcie euro

przyniesie negatywne skutki z punktu widzenia ich sytuacji. Takie opinie wynikały głównie z

przekonania, że po wejściu Polski do strefy euro nastąpi wzrost inflacji (38% opinii, 2,6% próby).

Negatywne nastawienie było spowodowane ponadto obawami o zwiększenie konkurencji na rynku

(15% opinii, 1% próby) oraz zagrożeniem pojawienia się lub nasilenia się presji płacowej (13% opinii,

0,9% próby).

Rysunek 2 Przyczyny nastawienia przedsiębiorstw do przyjęcia euro (uwaga, wiersze nie sumują się do 100%)

Euro korzystne dla interesów przedsiębiorstwa

70,4

25,27,4 4,3

0

2040

60

80

ryzyko

kursowe,

koszty

transakcyjne

uproszczenie

wymiany

handlowej

spadek

kosztów,

poprawa

dostępności do

kapitału

wzrost

eksportu,

wejście na

nowe rynki

c

Euro niekorzystne dla interesów przedsiębiorstwa

37,8

14,611,0

0

10

20

30

40

wzrost cen, inflacji wzrost konkurencji presja płacowa

Wielu przedsiębiorców w próbie (34,8%) w chwili wypełniania ankiety nie miało wyrobionego zdania

na temat wpływu wprowadzenia euro na ich sytuację ekonomiczną, względnie wpływ ten uważało za

neutralny. Niektórzy respondenci mogli obawiać się ujawniania własnych poglądów, postrzegając 7 Wyniki te pochodzą z analizy pytania otwartego. Przedsiębiorcy opisując powody, dla których uważają przyjęcie euro za korzystne bądź niekorzystne z punktu widzenia swoich interesów często wymieniali zarówno ograniczenie ryzyka kursowego, jak spadek kosztów transakcji w euro. M.in. również z tego powodu oba te skutki zostały połączone i pokazane wspólnie.

62,6 ryzyko

kursowe

16,4 koszty

transakcyjne

10

takie deklaracje za zajęcie stanowiska w sporze politycznym. Większość firm, które nie potrafiły

ocenić kierunku wpływu wejścia do strefy euro na sytuację firmy nie dokonywało rozliczeń w euro

lub rozliczało się w tej walucie tylko incydentalnie8.

Posiadanie rozliczeń w euro było czynnikiem bardzo silnie różnicującym nastawienie przedsiębiorstw

do przyjęcia wspólnej waluty (por. Rysunek 3). Zależność ta wydaje się w pełni zrozumiała, bowiem

eliminacja ryzyka kursowego i spadek kosztów wymiany dewizowej stanowią nie tylko pewne, ale i

stosunkowo łatwo policzalne skutki wprowadzenia euro, podczas gdy inne oczekiwane korzyści są

znacznie trudniej mierzalne, a ich wystąpienie obarczone dużą dozą niepewności, co do skali i czasu

realizacji. Przedsiębiorstwa nie posiadające rozliczeń w euro, a więc działające na rynku krajowym

lub rozliczające się w innych walutach niż euro, znacznie częściej niż firmy, które takie rozliczenia

posiadają (ośmiokrotnie częściej) informowały, że wejście do unii monetarnej może być

niekorzystne z punktu widzenia ich sytuacji. Jednak również wśród przedsiębiorstw nie

rozliczających się w euro przeważyło nastawienie pozytywne do przyjęcia wspólnej waluty.

Rysunek 3 Wpływ posiadania rozliczeń w euro na nastawienie przedsiębiorstw do przyjęcia euro Umiejętność dokonania oceny – cała próba

79,5

33,3

20,5

66,7

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

firmy systematycznie

wykazujące rozliczenia w

euro

pozostałe przedsiębiorstwa

w próbie

posiadanie opinii brak opinii

Rodzaj oceny – przedsiębiorstwa, które sformułowały ocenę

95,7

67,9

4,3

32,1

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

firmy systematycznie

wykazujące rozliczenia w

euro

pozostałe przedsiębiorstwa

w próbie

korzystne niekorzystne

Wyniki podane w części A Tabela 7 (załącznik 3 Aneks statystyczny) sugerują, że czynnikami

wpływającymi na nastawienie przedsiębiorstw były również: wielkość firmy oraz rodzaj

wykonywanej działalności. Duże firmy częściej niż małe uznały wejście do strefy euro za korzystne z

punktu widzenia ich interesów. Jeśli chodzi o przekrój branżowy, to najbardziej pozytywnie do euro

nastawione były firmy z sekcji „Przetwórstwo przemysłowe” i transport, a najmniej: „Górnictwo i

kopalnictwo”, energetyka i niektóre branże usługowe. Uwzględnienie faktu posiadania rozliczeń w

euro powoduje jednak, że różnice w nastawieniu w obu tych klasyfikacjach zmniejszają się (por.

część B Tabela 7). W obu przypadkach wynikają one w dużej mierze z różnic w częstotliwości

rozliczania się w euro, jakie istnieją między poszczególnymi klasami. I tak, w małych firmach (do 49

osób) systematycznie rozlicza się w euro niespełna 40% grupy, zaś w dużych podmiotach (pow. 249

8 Przedsiębiorstwa systematycznie rozliczające się w euro to firmy posiadające nominowane w euro transakcje handlowe i/lub finansowe z przedsiębiorstwami ze strefy euro lub też (rzadziej) z podmiotami spoza strefy euro (w tym podmiotami krajowymi). W dużym przybliżeniu można uznać, że firmy systematycznie rozliczające się w euro to eksporterzy i importerzy sprzedający swoje produkty i usługi oraz dokonujący zakupów w obrębie strefy euro, podczas gdy pozostałe przedsiębiorstwa to firmy zorientowane na rynek krajowy.

11

osób) – prawie 65%. Jeśli chodzi o przekrój branżowy, to w sekcji „Przetwórstwo przemysłowe”

systematyczne rozliczenia w euro ma 72% firm, a w transporcie 61% (są to dwie sekcje z najwyższym

odsetkiem firm rozliczających się w euro), zaś w sekcji „Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię

elektryczną, gaz, wodę” jest to zaledwie 8% przedsiębiorstw, a w sekcji „Hotele i restauracje” -

22%.

Generalnie, wśród przedsiębiorstw systematycznie rozliczających się w euro, niezależnie od branży i

wielkości zatrudnienia, ocena wpływu przyjęcia euro na sytuację firm była w przeważającej

większości korzystna.

Po wyeliminowaniu z próby przedsiębiorstw systematycznie rozliczających się w euro oraz

podmiotów nie posiadających opinii na temat wpływu przyjęcia euro na ich sytuację rozkład

odpowiedzi w branżach okazał się być dość zbliżony9 (por. Rysunek 4). Poza górnictwem i

energetyką odsetek firm nastawionych pozytywnie był w pozostałych branżach wyraźnie wyższy niż

odsetek firm nastawionych negatywnie. Wyjątek stanowiła sekcja „Górnictwo i kopalnictwo”, z

całkowitym brakiem poparcia dla euro (tu jednak wnioskowanie jest ograniczone, bo liczebność tej

grupy jest bardzo mała). Pewien wyjątek stanowiły też firmy z sekcji „Wytwarzanie i zaopatrywanie

w energię elektryczną, gaz i wodę”, które w całości oceniły przyjęcie euro za korzystne z punktu

widzenia własnych interesów. Różnice pojawiły się w klasyfikacji wg wielkości zatrudnienia. Stopień

poparcia dla euro okazał się w grupie małych przedsiębiorstw (do 49 zatrudnionych) niższy niż w

dużych przedsiębiorstwach.

Rysunek 4 Nastawienie przedsiębiorstw do przyjęcia euro w klasach wielkości zatrudnienia i w sekcjach PKD. Podgrupa przedsiębiorstw nie rozliczających się systematycznie w euro i posiadających wyrobioną opinię na temat wpływu strefy euro na ich sytuację Klasy wielkości zatrudnienia

62,673,8 73,3

84,6 80,0

37,426,2 26,7

15,4 20,0

0%

20%

40%

60%

80%

100%

do 49 osób 50-249 250-499 500-1999 powyżej 1999


Sekcje PKD

71,4100,0

68,0 60,4 71,4 62,5 69,6 62,5

100,0

28,6 32,0 39,6 28,6 37,5 30,4 37,5

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Gór

nict

wo

i

kopa

lnic

two

Prze

twór

stw

o

prze

mysło

we

Wyt

. i z

aop.

w

ener

gię

Budo

wni

ctw

o

Han

del

Hot

ele

i

rest

aura

cje

Tran

spor

t

Obs

luga

nier

ucho

mos

ci

Pozo

stał

e

uslu

gi


Ciekawych informacji dostarcza analiza nastawienia przedsiębiorstw do przyjęcia euro w układzie

regionalnym (por. Rysunek 5). Po pierwsze, podobnie jak w przypadku analizy branżowej, w grupie

firm systematycznie rozliczających się w euro przeważająca większość respondentów uznała wejście

do strefy euro za korzystne, i było to obserwowane niezależnie od regionu. Po drugie, w firmach

działających na rynku krajowym lub posiadających zagraniczne kontakty handlowe, ale nie

rozliczających się w euro, nastawienie do przyjęcia wspólnej waluty w poszczególnych

województwach różniło się. Widoczne jest, że wschodnia część kraju, ale z pominięciem 9 Trzeba tu jednak zwrócić uwagę, że po eliminacji przedsiębiorstw rozliczających się w euro liczebność branż znacząco się zmniejszyła.

12

województwa podlaskiego10, odznaczała się niższym stopniem poparcia dla wejścia do strefy euro

niż część zachodnia. Region południowo-zachodni i województwo łódzkie deklarowały najwyższe

poparcie w próbie. Można wręcz zauważyć, że linia poparcia dla euro przechodziła prawie przez

środek Polski i dzieliła ją na nastawiony bardziej pozytywnie zachód i nastawione mniej pozytywnie

województwa leżące we wschodniej części kraju.

Rysunek 5 Nastawienie przedsiębiorstw do przyjęcia euro w podziale na województwa. Podgrupa przedsiębiorstw nie rozliczających się w euro systematycznie (firmy skoncentrowane na rynku krajowym). Na rysunku wskaźniki skonstruowane jako różnica sald między nastawieniem korzystnym i niekorzystnym

10

50

80

O pozytywnym nastawieniu przedsiębiorstw do przyjęcia euro świadczy również analiza odpowiedzi

na pytanie o poprawę koniunktury (wzrost gospodarczy) po wejściu Polski do strefy euro - 46% firm

oczekuje takiej poprawy, a zdaniem znacznie mniejszej grupy bo 20% firm wprowadzenie euro nie

spowoduje poprawy sytuacji. Pozostałe przedsiębiorstwa nie miały opinii na ten temat. Trzeba

jednak podkreślić, że wśród przedsiębiorstw, które oczekują poprawy koniunktury po wejściu do

strefy euro znalazło się ledwie kilka firm, dla których było to powodem pozytywnego nastawienia do

przyjęcia euro.

Oceny respondentów odnośnie wpływu wprowadzenia euro w Polsce na ich sytuację były zatem

związane głównie ze skutkami o charakterze bezpośrednim, a nawet natychmiastowym: eliminacją

ryzyka kursowego, spadkiem kosztów transakcyjnych rozliczeń PLN/euro oraz oczekiwanym

wzrostem cen. Niewielu spośród badanych przedsiębiorców swoje opinie wiązało z długookresowymi

efektami przebywania w strefie euro. Wiedza na temat skutków wprowadzenia jednolitej waluty

jest wciąż w Polsce niezbyt duża, a ze względu na nieznaną datę przystąpienia Polski do strefy euro

przedsiębiorcy mogą nie dostrzegać jeszcze potrzeby przeanalizowania możliwych scenariuszy

10 Dane F-01/I-01 pokazują, że województwo podlaskie odznacza się najniższym na tle kraju odsetkiem eksporterów i importerów, najniższym udziałem firm z kapitałem zagranicznym oraz najniższym udziałem eksportu w relacji do przychodów. Mimo to firmy z tego regionu osiągają obecnie średnio jedne z lepszych wyników finansowych, mierzonych wskaźnikiem rentowności obrotu i odsetkiem firm zyskownych, zarówno w relacji do pozostałych województw ze wschodniej części kraju, jak też w relacji do całego kraju. Jest to zatem region z dużym potencjałem rozwoju.

Najwyższy stopień poparcia

Najniższy stopień poparcia

13

rozwoju. Stąd m.in. duża grupa respondentów nie potrafiących ocenić, jakie skutki będzie miało

wprowadzenie euro na ich sytuację.

2.2.2. Oczekiwane korzyści – spadek ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych

wymiany PLN/euro

Zmniejszenie ryzyka kursowego oraz w mniejszym stopniu spadek kosztów związanych z

posiadaniem rozliczeń w euro należą do korzyści, które mają decydujące znacznie dla pozytywnego

nastawienia do przyjęcia wspólnej waluty. Poniżej dokonano próby oszacowania tych kosztów w

polskich przedsiębiorstwach niefinansowych.

Z danych z Tabela 1 wynika, że rozliczenia w euro posiada w sumie 68% przedsiębiorstw (ponad

połowa próby rozlicza się często, 16% incydentalnie). Odsetek ten jest niższy w małych

przedsiębiorstwach, a wyższy w dużych (w jednostkach zatrudniających poniżej 49 osób wynosi on

56%, w firmach zatrudniających ponad 249 osób - 78%).

Ankietowane przedsiębiorstwa dokonały kalkulacji kosztów transakcyjnych za punkt odniesienia

przyjmując swoje obroty roczne (por. Tabela 3 i Tabela 4). Większość firm rozliczających się w euro

(31% próby) oceniła, że koszty transakcyjne stanowią nie więcej niż 0,1% ich obrotów. W przypadku

małych przedsiębiorstw koszty te były oceniane jako nieco wyższe niż w dużych przedsiębiorstwach,

ale małe przedsiębiorstwa rzadziej też wykazywały posiadanie rozliczeń w euro. Dla całej próby

przeciętny udział kosztów transakcyjnych w relacji do obrotów wyniósł 0,18%.

Przedsiębiorstwa skalkulowały również koszty ponoszone z tytułu zakupu instrumentów

zabezpieczających przed ryzykiem kursowym oraz z tytułu ujemnych różnic kursowych powstających

na skutek niekorzystnych zmian kursu walutowego. Większość przedsiębiorstw w próbie nie

wykazała takich kosztów. Wykorzystanie instrumentów zabezpieczających przed ryzykiem kursowym

jest bowiem stosunkowo niskie w sektorze przedsiębiorstw - w próbie zabezpiecza się 44% firm

wykazujących rozliczenia w walutach obcych11. Zdecydowanie częściej zabezpieczają się duże

przedsiębiorstwa (w grupie największych firm, z zatrudnieniem powyżej 1999 osób, zabezpiecza się

przed ryzykiem kursowym 76% przedsiębiorstw). Większość respondentów ponoszących koszty

zakupu derywatów i/lub koszty ujemnych różnic kursowych oceniła je na nieprzekraczające 0,5%

obrotów. W grupie przedsiębiorstw systematycznie rozliczających się w euro nie odnotowano

większych różnic w ocenie tych kosztów między sektorem MSP a dużymi przedsiębiorstwami. Dla

całej próby przeciętny udział kosztów derywatów i ujemnych różnic kursowych w relacji do obrotów

rocznych wyniósł 0,17%.

11 Na podstawie wyników ankiety rocznej AR NBP za 2006 r.

14

Ramka 1 Waluty rozliczeń12

Rozliczenia w euro wykazało w próbie 91% eksporterów (była to jedyna – dla 32% eksporterów,

bądź jedna z kilku walut – dla pozostałych 68% firm, w których przedsiębiorstwo rozliczało

operacje sprzedaży poza granicami Polski) - por. Tabela 2. Średni udział wpływów nominowanych

w euro w sumie wpływów z tytułu eksportu wyniósł 63%, a ważony wielkością przychodów z

eksportu - 51%. Sprzedaż zagraniczną przedsiębiorstwa rozliczały ponadto w dolarach, w złotych i

funtach. Rozliczanie eksportu w innych walutach przedsiębiorcy deklarowali incydentalnie.

Znacząca większość firm rozliczała w euro również import - 91% importerów. Dolarowe rozliczenia

w imporcie deklarowało 43% firm, jednak ze względu na wysokie jednostkowe transakcje

rozliczane w dolarach, udział zakupów w tej walucie w sumie zakupów z importu ważony

wielkością importu wyniósł 48,5%, wobec znacznie niższego 21% udziału importu rozliczanego w

euro. Najważniejszą walutą rozliczeń dla kredytu pozostawał złoty – 68% firm wykazało, że kredyt

nominowany jest w PLN, a 49% przedsiębiorstw zadeklarowało posiadanie kredytu nominowanego w

euro.

Tabela 2 Waluty rozliczeń transakcji. Odsetek przedsiębiorstw posiadających rozliczenia w wymienionych walutach oraz średnia udziału transakcji w danej walucie w sumie przeprowadzonych transakcji (uwaga, wiersze nie sumują się do 100%)

odsetek firm posiadających rozliczenia w danej walucie euro dolar PLN GBP CHF JPY inne

eksport (podgrupa eksporterów) 90,6 41,1 32,8 13,1 2,0 0,7 2,7

eksport w całości rozliczany w danej walucie (podgrupa eksporterów) 32,3 3,0 5,4 0 0 0 0,25

import (podgrupa importerów) 90,8 43,4 29,9 12,3 8,2 1,7 1,5

import w całości rozliczany w danej walucie (podgrupa importerów) 26,4 1,5 4,9 0 0 0 0

kredyt (podgrupa kredytobiorców) 48,8 9,8 67,8 0 5,4 0,5 1,0

kredyt w całości rozliczany w danej walucie (podgrupa kredytobiorców) 10,1 1,5 17,5 0 0,25 0 0,5

udział transakcji w danej walucie w sumie transakcji (średnia) euro dolar PLN GBP CHF JPY inne

eksport 62,7 16,3 19,2 2,0 0,1 0,2 2,5

eksport ważony wielkością sprzedaży 50,8 41,4 6,7 1,5 0,02 0,00 0,7

import 60,3 14,6 17,7 1,3 0,5 0,1 0,9

import ważony wielkością zakupów 21,2 48,5 29,9 0,4 0,1 0,1 0,1

Ostatecznie, suma wszystkich kosztów związanych z faktem rozliczania się w euro (tj. kosztów

transakcyjnych, derywatów i ujemnych różnic kursowych) wyniosła 0,34% obrotów ankietowanych

przedsiębiorstw. W podgrupie respondentów wykazujących stałe bądź sporadyczne rozliczenia w

euro koszty stanowiły 0,46% obrotów.

12 Wyniki ankiety rocznej AR NBP za 2006 r., na próbie 731 przedsiębiorstw, formularz w Załączniku 2.

15

Tabela 3 Koszty prowadzonych przez przedsiębiorstwo transakcji dewizowych - udział kosztów transakcyjnych i administracyjnych poniesionych w ciągu roku w relacji do rocznych obrotów przedsiębiorstwa (wiersze sumują się do 100%)

brak kosztów do 0,1% 0,1-0,5% 0,5-1% ponad

1% trudno ocenić

brak odpow.

próba 23,6 31,1 11,8 4,3 5,0 13,4 10,9 firma systematycznie wykazuje rozliczenia w euro 6,2 41,8 19,1 8,1 8,6 13,4 2,9

firma incydentalnie wykazuje rozliczenia w euro

26,2 46,2 6,7 0,5 1,5 16,9 2,1

firma nie ma rozliczeń w euro 61,6 7,0 2,3 0,0 1,0 13,3 14,9 firmy systematycznie wykazujące rozliczenia w euro

do 49 osób 4,5 42,9 20,9 10,7 10,2 10,7 0,0

50 – 249 osób 6,8 42,2 17,2 6,8 9,4 13,5 4,2

250 i więcej osób 6,8 40,6 19,3 7,2 6,8 15,3 4,0

Odsetek firm wykazujących rozliczenia w euro jest nieco wyższy w próbie niż w populacji

przedsiębiorstw. Różnice pojawiają się zwłaszcza w sektorze MSP. W próbie wyższy jest bowiem

odsetek eksporterów i importerów - przedsiębiorstwa zajmujące się eksportem i/lub importem (bez

względu na walutę rozliczeń) stanowią ok. 59% populacji F-01/I-01 GUS. Dodatkowy problem, przy

kalkulacji kosztów, stanowi brak informacji nt. wykorzystania kredytów nominowanych w walutach

obcych oraz waluty rozliczeń transakcji handlowych w sprawozdawczości F-01/I-01 GUS. Ponieważ

analiza danych ankietowych13 pokazała, że kredytobiorcy wykorzystujący kredyt dewizowy w

większości należą do grupy eksporterów lub/i importerów (88% z nich), ostatecznie, końcowe

wyliczenia kosztów związanych z posiadaniem rozliczeń w euro przeprowadzono przy założeniu, że

wszystkie rozliczenia w euro są realizowane przez grupę eksporterów-importerów, i wyłącznie ta

grupa firm ponosi koszty związane z posiadaniem takich rozliczeń. Przy takich założeniach, dla

populacji dużych przedsiębiorstw, zatrudniających powyżej 49 osób (F-01/I-01 GUS) wprowadzenie

euro pozwoliłoby na obniżenie kosztów rzędu 5,5 mld PLN14 w skali roku.

Tabela 4 Koszty prowadzonych przez przedsiębiorstwo transakcji dewizowych - udział kosztów instrumentów zabezpieczających przed ryzykiem dewizowym wraz z kosztami wynikającymi z niekorzystnych dla przedsiębiorstwa zmian kursu poniesionymi w ciągu roku w relacji do rocznych obrotów przedsiębiorstwa (wiersze sumują się do 100%)

brak kosztów do 0,1% 0,1-0,5% 0,5-1% ponad

1% trudno ocenić

brak odpowiedzi

próba 43,4 11,2 8,2 3,5 5,8 15,2 12,8 firma systematycznie wykazuje rozliczenia w euro 32,4 15,2 13,6 6,0 10,5 16,8 5,5

firma incydentalnie wykazuje rozliczenia w euro 59,0 14,4 4,6 2,1 0,5 14,9 4,6

firma nie ma rozliczeń w euro 64,6 3,3 0,7 0,3 1,0 14,6 15,6

firmy systematycznie wykazujące

13 Na podstawie wyników ankiety rocznej AR NBP za 2006 r. 14 Dane szacunkowe dla 2007 r. Sposób wyliczenia: przyjęto, że rozliczenia w euro ma 91% podgrupy eksporterów i importerów F-01/I-01 (EXIM). Grupa EXIM w 2006 r. uzyskała 1.171 mld PLN obrotów. Dynamika wzrostu obrotów w 2007 r. dla całej populacji przedsiębiorstw wyniosła 14,6% r/r, na tej podstawie założono, że w całym 2007 r. obroty EXIM wyniosły 1.342 mld PLN.

16

rozliczenia w euro

do 49 osób 32,2 13,6 14,7 6,2 11,3 19,8 2,3

50 – 249 osób 33,9 15,1 12,0 5,2 9,9 14,6 9,4

250 i więcej osób 31,3 16,5 14,1 6,4 10,4 16,5 4,8

2.2.3. Oczekiwane korzyści – wzrost wymiany handlowej w strefie euro

W całym okresie potransformacyjnym w sektorze przedsiębiorstw obserwuje się wzrost liczby

eksporterów oraz wzrost udziału eksportu w przychodach firm (por. Tabela 5). Od 2000 r., z

wyłączeniem 2005 r., w którym pojawił się silny efekt bazy, dynamika eksportu pozostawała wyższa

niż dynamika sprzedaży na kraj. Trzeba też zaznaczyć, że akcesja Polski do UE była czynnikiem

akcelerującym liczebność grupy eksporterów.

Dane z Tabela 5 pokazują, że firmy z sektora MSP rzadziej eksportują i importują niż duże

przedsiębiorstwa. Usunięcie barier eksportowych (spadek kosztów eksportu, spadek ryzyka

kursowego, uproszczenie procedur) powinno ułatwić wejście małych firm na rynki zagraniczne.

Tabela 5 Odsetek eksporterów i importerów oraz udział eksportu w sprzedaży w populacji przedsiębiorstw F-01/I-01 GUS. Dane dla sekcji „Przetwórstwo przemysłowe”

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 firmy zatrudniające: powyżej 49 osób

67,1 67,7 69,4 67,0 69,3 73,0 74,5 77,0 odsetek eksporterów

od 10 do 49 osób b.d. b.d. b.d. 38,7 41,3 42,0 44,0 46,8

udział eksportu w sprzedaży 21,9 26,0 28,2 31,6 35,7 37,2 38,1 39,8

firmy zatrudniające: powyżej 49 osób

b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 65,7 66,5 odsetek importerów

od 10 do 49 osób b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 36,2 36,8

Źródło: obliczenia własne na podstawie F-01/I-01 GUS

Rysunek 6 Wskaźniki prognoz eksportu a posiadanie rozliczeń w euro

(wskaźniki skonstruowane jako różnica sald między nastawieniem korzystnym i niekorzystnym)

systematycznie, incydentalnie – firmy rozliczające się w euro systematycznie lub incydentalnie; nie – brak rozliczeń w euro

21,0

-20,8-17,6-30,0

-20,0

-10,0

0,0

10,0

20,0

30,0

systematycznie incydentalnie nie

Oczekiwania przedsiębiorców okazały się umiarkowanie optymistyczne. Wzrost sprzedaży na eksport

po przystąpieniu do strefy euro planuje 39% respondentów w próbie, w tym 10,8% firm taki wzrost

uważa za zjawisko pewne (por. Tabela 9). Zwiększać eksport zamierzają przede wszystkim

17

przedsiębiorstwa, które już dziś obecne są na rynkach międzynarodowych (por. Rysunek 6), co w

części tłumaczyć można typowo lokalnym charakterem działalności niektórych przedsiębiorstw.

Kluczowe dla prognoz sprzedaży eksportowej jest porównanie oczekiwań sektora MSP i sektora

dużych przedsiębiorstw. W podgrupie przedsiębiorstw wykazujących systematyczne rozliczenia w

euro - 56% małych firm zamierza zwiększyć eksport, wobec 48% w przypadku firm dużych; w

pozostałych przedsiębiorstwach (nie rozliczających się systematycznie w euro) różnice między

małymi i dużymi podmiotami były również widoczne i wyniosły odpowiednio: 31% i 21%. Różnice te

sugerują, że rozwój handlu zagranicznego może w istocie być związany z aktywizacją sektora MSP

(por. Rysunek 7).

Rysunek 7 Wskaźniki prognoz eksportu w klasach wg wielkości zatrudnienia


Firmy systematycznie rozliczające się w euro

17,3

39,9

9,2

0 10 20 30 40 50

do 49

50-249

pow. 249

Pozostałe przedsiębiorstwa

-32,5

-24,5

-10,6

-40 -30 -20 -10 0

do 49

50-249

pow. 249

Zainteresowanie zwiększeniem sprzedaży na eksport w przypadku firm już obecnych na rynkach UE

wyrażają najczęściej jednostki handlowe i transportowe (por. Rysunek 8). W grupie firm

operujących wyłącznie na rynku krajowym zainteresowanie wejściem na rynek UE zgłaszały zaś

najczęściej przedsiębiorstwa przetwórcze. Wyniki te mogą oznaczać, że jeśli chodzi o segment

usług, to tam gdzie istnieje możliwość eksportu i ta możliwość została już przez przedsiębiorstwa

wykorzystana, obniżenie ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych eksportu, będące skutkiem

wejścia do strefy euro, zachęciłoby przedsiębiorstwa do dalszego zwiększenia sprzedaży

eksportowej. W przemyśle ten efekt byłby już znacznie słabszy. Jednak jeżeli chodzi o

przedsiębiorstwa działające obecnie wyłącznie na rynku krajowym, to właśnie firmy przetwórcze

skorzystałyby z wprowadzenia euro bardziej niż inne sekcje, otwierając się na rynki UE. Ale też

trzeba zwrócić uwagę, że odsetek takich firm w przetwórstwie jest w sumie niewielki i wynosi 26%.

Rysunek 8 Wskaźniki prognoz eksportu w sekcjach PD


Firmy systematycznie rozliczające się w euro

16,4

30,0

40,5

41,8

-22,2

-33,3

-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50

Górnictwo i kopalnictwo

Obsluga nieruchomosci

Przetwórstwo przemysłowe

Budownictwo

Transport

Handel

Pozostałe przedsiębiorstwa

-20,0

-16,3

-9,5

-6,0

-50,0

-27,7

-60 -50 -40 -30 -20 -10 0

Transport

Budownictwo


Handel

Obsluga nieruchomosci


18

Przedsiębiorstwa oceniły również potencjalny wzrost dóbr i usług pochodzących z importu po

wejściu do strefy euro. Odsetek respondentów planujących zwiększyć import okazał się niższy niż

odsetek firm planujących zwiększyć sprzedaż na eksport – wzrostu importu spodziewa się ponad 35%

firm. W grupie dużych przedsiębiorstw odsetek respondentów planujących zwiększyć import jest

wyraźnie niższy niż odsetek firm nie planujących go zwiększać. Znacznie większe zainteresowanie

zwiększeniem importu wykazały małe przedsiębiorstwa (do 49 zatrudnionych), w tym głównie firmy,

które już dziś często rozliczają w euro, a wśród sekcji PKD – firmy handlowe i sekcja „Hotele i

restauracje”.

Przy obecnym bardzo korzystnym dla importerów kursie euro/PLN wydaje się, że wiele

przedsiębiorstw mogło już w pełni wykorzystać tę drogę zaopatrzenia, o czym świadczy m.in.

wysoka dynamika importu i rosnący odsetek importerów. Przedsiębiorstwa te mogą więc obecnie nie

czuć potrzeby dalszego zwiększania zakupów dóbr i usług importowanych. Respondenci mogą też

obawiać się, że po wejściu do strefy euro pogorszą się korzystne warunki importu, jakie obecnie

tworzy aprecjonujący się złoty.

Rysunek 9 Wskaźniki prognoz importu a posiadanie rozliczeń w euro


17,5

-9,6-8,0-15,0

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

do 49 50-249 pow. 249

W próbie większość respondentów przewiduje, że po wejściu do strefy euro bezpośrednie

inwestycje zagraniczne BIZ wzrosną (60% firm). Takie opinie przeważyły we wszystkich klasach

przedsiębiorstw, bez względu na ocenę kierunku wpływu wprowadzenia euro na sytuację firmy,

choć częściej spodziewały się zwiększenia BIZ firmy oceniające wejście do strefy euro za korzystne

dla swoich interesów. Wśród analizowanych kategorii ekonomicznych, rozpatrywanych jako skutek

wejścia do strefy euro, na wzrost BIZ wskazywano najczęściej.

2.2.4. Oczekiwane korzyści – spadek kosztów kapitału i poprawa dostępu do kapitału

Trudny dostęp, czy zbyt wysoka cena kapitału hamują rozwój przedsiębiorstwa, uderzając w

najbardziej wrażliwą sferę działalności sektora realnego, jaką jest aktywność inwestycyjna. Dotyczy

to zwłaszcza sektora MSP, dla którego zarówno wyższy koszt kapitału, jak i trudniejszy niż w

przypadku dużych firm dostęp do wielu form finansowania tworzą też większą barierę rozwoju.

19

Oczekiwania przedsiębiorstw odnośnie spadku kosztów kapitału po przystąpieniu Polski do strefy

euro są dość optymistyczne (por. Tabela 12) - 42% firm w próbie przewiduje, że zjawisko to wystąpi,

w tym 12,5% firm uważa to za zjawisko pewne. Bardziej optymistycznie oceniana jest możliwość

poprawy dostępu do kapitału (por. Tabela 13) – w opinii 53% respondentów wejście do strefy euro

przyczyni się do takiej poprawy, w tym prawie 15% firm uważa to za zjawisko pewne. Nie widać

znaczących różnic w poziomie optymizmu prognoz między dużymi i małymi przedsiębiorstwami.

W grupie przedsiębiorstw oczekujących poprawy w zakresie możliwości i warunków finansowania

niewiele znalazło się firm wymieniających to zjawisko jako powód, dla którego przyjęcie euro

byłoby korzystne z punktu widzenia interesów przedsiębiorstwa (tylko 7% firm opowiadających się

za przyjęciem euro podało taki powód). Potwierdza to postawiony wcześniej wniosek odnośnie

nacisku, jaki przedsiębiorcy kładą na łatwiej mierzalne efekty krótkookresowe, czy wręcz

natychmiastowe, wobec mniejszego znaczenia, jakie przykładają do odsuniętych w czasie skutków

długookresowych.

Pewien wpływ na wyniki może mieć obecna struktura źródeł finansowania. Podstawowym źródłem

finansowania działalności bieżącej i inwestycyjnej przedsiębiorstw są obecnie fundusze własne15.

Wykorzystanie dźwigni finansowej przez polskie przedsiębiorstwa jest niskie i do III kw. 2007 r.

wykazywało tendencję malejącą16. Niski poziom dźwigni finansowej stawia Polskę w ogonie krajów

UE pod względem relacji zadłużenia kredytowego do PKB17. Jeśli chodzi o środki z emisji papierów

dłużnych, to stanowią one niewielki procent zobowiązań sektora przedsiębiorstw – mniej niż 2%, a

ich emitenci to zaledwie nieco ponad 1% firm w populacji F-01/I-01 GUS. Odsetek emitentów w

ciągu ostatnich lat nie wykazywał tendencji rosnącej. Wśród źródeł finansowania zdecydowanie

najszybciej zwiększa się rola leasingu. Udział leasingu w nakładach inwestycyjnych w Polsce wzrósł

w 2007 r. do ok. 17,3% (dane szacunkowe) z 13,8% w 2006 r.18

Tabela 6 Odsetek kredytobiorców i emitentów papierów dłużnych w populacji przedsiębiorstw F-01/I-01 GUS

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 firmy zatrudniające: powyżej 49 osób

61,0 63,6 63,5 65,3 64,2 63,4 63,9 64,7 odsetek kredytobiorców

od 10 do 49 osób b.d. b.d. b.d. 53,6 54,1 54,9 55,2 55,5

udział kosztów z tytułu odsetek w kosztach ogółem


b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0,5 0,5 0,4


b.d. b.d. b.d. 1,4 1,0 1,0 1,1 1,2 odsetek emitentów dłużnych pap.wart.

powyżej 1999 osób b.d. b.d. b.d. 8,7 9,0 6,4 6,7 9,3

udział zobowiązań z tyt. emisji dłużnych pap.wart. w zobowiązaniach og.


b.d. b.d. b.d. 2,3 2,5 1,7 1,6 1,8

15 Por. NBP, Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w I kw. 2008, 2008 16 Brak późniejszych danych. 17 Por. World Bank EU8+2, Regular Economic Report, 2007 18 Źródło: „Wyniki branży leasingowej w 2007 roku”, 2008, Związek Przedsiębiorstw Leasingowych, www.leasing.org.pl.

20

Źródło: obliczenia własne na podstawie F-01/I-01 GUS

Badania ankietowe prowadzone przez NBP (AR NBP) pokazały, że powodem, dla którego

przedsiębiorstwa nie korzystają z kredytu bankowego jest brak potrzeby sięgania po ten rodzaj

finansowania ze względu na posiadanie wystarczających funduszy własnych (tak odpowiedziało 71%

firm, które w 2006 r. nie finansowały się ze środków bankowych – por. Tabela 15). Wysokość

oprocentowania, niekorzystne warunki udzielenia kredytu lub odrzucenie wniosku kredytowego,

mimo posiadania przez przedsiębiorstwo zdolności kredytowej, stanowiły przyczyny braku

finansowania kredytem bankowym dla w sumie 7% firm (w grupie firm nie korzystających z kredytu).

Powstaje zatem pytanie, czy poprawa dostępu do kapitału i spadek jego kosztów będą na tyle

znaczące, że zachęcą polskie przedsiębiorstwa do zmiany struktury finansowania i zwiększenia

udziału kapitałów obcych w finansowaniu działalności, a co za tym idzie do pełnego wykorzystania

otwierających się przed nimi możliwości rozwoju? Badania ankietowe prowadzone przez NBP19

pokazały, że 0,5 pp. i mniejszy spadek oprocentowania kredytu bankowego ma niewielki wpływ na

sytuację przedsiębiorstwa, a więc również na jego decyzje inwestycyjne, i dopiero 1 punktowy

spadek może być przez firmę wyraźniej odczuwalny.

2.2.5. Potencjalne koszty i trudności – wzrost inflacji

Dotychczasowe badania pokazały, że znacząca większość Polaków obawia się wzrostu inflacji, jako

efektu przyjęcia euro. W krajach należących do strefy euro powszechnie uważa się (choć poza

niektórymi branżami usługowymi, w tym zwłaszcza usługami gastronomicznymi, dane tego nie

potwierdzają), że po wprowadzeniu euro ceny istotnie się zwiększyły.

Wyniki badania ankietowego potwierdziły istnienie podobnych obaw wśród polskich przedsiębiorców

(por. Tabela 16 i Tabela 17). Obawy te stanowiły główny powód niechęci respondentów do

wprowadzenia euro. Podkreślenia wymaga rozbieżność pomiędzy częściej pojawiającymi się

prognozami wzrostu cen surowców wykorzystywanych do produkcji (58% firm w próbie przewiduje

taki wzrost) a rzadziej formułowanymi przewidywaniami odnośnie wzrostu cen produktów

oferowanych przez branżę, w której działa przedsiębiorstwo (53% firm w próbie). Zjawisko to

pokazuje, że negatywne nastawienie przeciwników wprowadzenia euro wynikać może z

oczekiwanego pogorszenia się ich pozycji konkurencyjnej, wynikającego z braku możliwości

podniesienia cen, mimo rosnących cen czynników wytwórczych. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić,

że choć wzrost inflacji był skutkiem o największym znaczeniu dla przeciwników wprowadzenia euro,

to większość przedsiębiorstw, które oczekują, że po przystąpieniu Polski do strefy euro ceny

wzrosną uznała przyjęcie wspólnej waluty za korzystne z punktu widzenia własnych interesów.

Zjawisko wzrostu cen miało zatem mniejsze znaczenie w porównaniu z oczekiwanymi korzyściami

przebywania w strefie euro.


21

Sektor MSP wyraźnie częściej niż duże przedsiębiorstwa prognozuje, że w branży, w której działa

ceny wzrosną po wejściu do strefy euro (44% firm małych zatrudniających poniżej 49 osób

spodziewa się wzrostu cen, wobec 27% w firmach zatrudniających między 50 a 249 osób i 25% w

firmach o zatrudnieniu powyżej 250 osób) – por. Rysunek 10. Jeśli chodzi o ceny surowców i

materiałów, to różnice między obydwoma sektorami są już wyraźnie mniejsze, choć nadal sektor

MSP przewiduje wzrost cen częściej niż duże przedsiębiorstwa.

Rysunek 10 Wskaźniki prognoz cen w klasach wg wielkości zatrudnienia i wg rozliczeń w euro



Klasyfikacja wg wielkości zatrudnienia

43,9

26,7 25,0

51,646,8

37,7

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

do 49 50-249 pow. 249

branża surowce

Klasyfikacja wg rozliczeń w euro

18,7

45,0

55,7

32,5

57,6

68,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0


branża surowce

Spore rozbieżności w ocenach istnieją również między branżami. Zgodnie z oczekiwaniami wzrostu

cen we własnej branży oczekuje najwięcej firm z sekcji „Hotele i restauracje” – 89%. Taki sam

wysoki, i jednocześnie najwyższy na tle innych sekcji PKD, odsetek przedsiębiorstw z branży

hotelarskiej przewiduje również zwiększenie się cen surowców, materiałów i towarów, w które

branża ta się zaopatruje. Podwyżki cen we własnej branży najrzadziej przewidują przedsiębiorstwa

z sekcji „Górnictwo i kopalnictwo”. W tej też sekcji wystąpił najsilniejszy rozdźwięk między

prognozami cen produktów finalnych i prognozami cen surowców i materiałów – mimo często

przewidywanego wzrostu cen surowców i materiałów niewiele firm z tej branży spodziewa się

wystąpienia warunków do wzrostu cen na produkty własne.

Wyniki badania ujawniły duże zróżnicowanie prognoz cen między poszczególnymi klasami. Poza

specyfiką branży i wielkością firmy czynnikiem silnie różnicującym wyniki był fakt posiadania

rozliczeń w euro (por. Rysunek 10). Przedsiębiorstwa zaopatrujące się i sprzedające swoje produkty

na rynku UE rzadziej niż firmy zorientowane wyłącznie na rynek krajowy oczekiwały, że po

przyjęciu przez Polskę euro ceny wzrosną. Różnice zarysowały się zwłaszcza przy prognozach cen w

branży, w której działa przedsiębiorstwo. Eksporterzy posiadający rozliczenia w euro są zatem

grupą, która po wejściu Polski do strefy euro najrzadziej będzie podnosić ceny oferowanych przez

siebie produktów i/lub usług. Wynikać to może z wysokiego udziału importu w kosztach eksporterów

22

(3/4 eksporterów importuje20), co z kolei uniezależnia te przedsiębiorstwa od wpływu zmian cen na

rynku krajowym.

Oczekiwania przedsiębiorstw odnośnie wzrostu inflacji po wejściu do strefy euro okazały się również

zróżnicowane w zależności od regionu kraju. Optymizm prognoz był niższy w województwach

leżących we wschodniej części kraju, gdzie częściej przewidywano, że nastąpi wzrost dynamiki cen

surowców i materiałów potrzebnych do produkcji, jak też częściej spodziewano się zwiększenia

dynamiki cen w branży, w której działa przedsiębiorstwo (por. Rysunek 14). Większe obawy o wzrost

inflacji mogły mieć wpływ na mniej korzystne oceny skutków wprowadzenia euro firm

zlokalizowanych we wschodniej części kraju.

2.2.6. Potencjalne koszty i trudności – wzrost konkurencji

Jednym z powodów negatywnego nastawienia respondentów do wejścia przez Polskę do strefy euro

są obawy o wzrost konkurencji rynkowej. Zagrożenie wzrostem konkurencji wymieniło 15%

przedsiębiorstw oczekujących, że przyjęcie wspólnej waluty wpłynie na ich sytuację niekorzystnie.

Rysunek 11 Konkurencja rynkowa jako bariera rozwoju (odsetek przedsiębiorstw w próbie deklarujących, że silna bądź rosnąca konkurencja stanowi dla nich barierę rozwoju)

5

10

15

20

25

III-

98IV

-98

I-99

II-9

9II

I-99

IV-9

9I-

00II

-00

III-

00

IV-0

0I-

01II

-01

III-

01IV

-01

I-02

II-0

2II

I-02

IV-0

2I-

03II

-03

III-

03IV

-03

I-04

II-0

4II

I-04

IV-0

4I-

05II

-05

III-

05IV

-05

I-06

II-0

6II

I-06

IV-0

6I-

07II

-07

III-

07IV

-07

Źródło: SM NBP

Zagrożenie wzrostem konkurencji wydaje się przedsiębiorcom realne. Już wejście do UE znacząco

nasiliło presję konkurencyjną, o czym świadczą wyniki kwartalnych badań ankietowych SM NBP (por.

Rysunek 11). Ponadto badania ankietowe AR NBP pokazują, że w latach 2005-07 przedsiębiorcy

rokrocznie oceniali konkurencyjność oferowanych przez siebie produktów i/lub usług na coraz

niższym poziomie. Pogorszenie ocen obserwowano zwłaszcza w sektorze MSP (por. Tabela 19).

Jedną z przyczyn obniżania się konkurencyjności produktów oferowanych przez polskie

przedsiębiorstwa może być niski poziom innowacyjności wytwarzanych produktów.

20 Obliczenia własne na podstawie danych jednostkowych F-01/I-01 GUS, dane za III kw. 2007 r.

akcesja do UE

23

Po wejściu Polski do strefy euro wzrostu konkurencji oczekuje 50% ankietowanych firm (por.

Tabela 18). Są to nieco częściej małe przedsiębiorstwa niż duże (por. Rysunek 12). Co ciekawe,

wzrostu konkurencji bardziej obawiają się przedsiębiorstwa obecne już na rynku UE niż firmy

działające wyłącznie na rynku krajowym. Obawy te mogą być związane z przewidywanym

zwiększeniem się liczby polskich eksporterów, nieobecnych do tej pory na rynku wspólnotowym ze

względu na duże ryzyko kursowe i wysokie koszty działalności eksportowej. Częściowo wyjaśniałoby

to brak spójności pomiędzy oczekiwanym zwiększeniem inflacji przy jednocześnie przewidywanym

wzroście presji konkurencyjnej. Z powyższych analiz wynika bowiem, że o ile wzrost inflacji

spodziewany jest głównie na rynku krajowym, to wzrost konkurencji, powodujący przecież presję na

spadek cen, oczekiwany jest częściej przez eksporterów, którzy po wejściu Polski do strefy euro

będą zmuszeni konkurować ze zwiększoną liczbą polskich przedsiębiorstw, otwierających się na

rynek UE.

Rysunek 12 Wskaźniki prognoz nasilenia konkurencji w klasyfikacji wg wielkości zatrudnienia i rozliczeń w euro



Klasyfikacja wg wielkości zatrudnienia

32,429,1

20,7

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

do 49 50-249 pow.249

Klasyfikacja wg rozliczeń w euro

31,228,4

19,7

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0


Jeśli chodzi o podział branżowy, to ze wzrostem konkurencji najczęściej liczą się firmy

transportowe i budowlane (por. Rysunek 13). W budownictwie istnieją jednak spore rozbieżności w

ocenie w zależności od wielkości firmy. Wzrostu konkurencji obawiają się bowiem znacznie częściej

małe jednostki z tej branży. Najmniej zagrożone wzrostem konkurencji czują się przedsiębiorstwa z

sekcji „Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę”, „Górnictwo i kopalnictwo”

oraz „Hotele i restauracje”. Niemal powszechne przekonanie o wzroście cen na usługi oferowane

przez branżę hotelarską staje się bardziej zrozumiałe, jeśli uwzględnimy stosunkowo niewielkie

zagrożenie wzrostem konkurencji, jakie deklaruje ta sekcja.

Analiza poziomu konkurencyjności21 pokazała, że firmy zlokalizowane we wschodniej części kraju

oceniają konkurencyjność swoich produktów i usług gorzej niż przedsiębiorstwa z zachodniej części

kraju (por. Rysunek 14), przy czym bardziej zróżnicowane są oceny wśród przedsiębiorstw

usługowych, nieco mniej wśród firm przemysłowych. Największe obawy o wzrost konkurencji po

wejściu do strefy euro zgłaszają przedsiębiorstwa z województw: świętokrzyskiego i warmińsko-


24

mazurskiego, a następnie z kujawsko-pomorskiego i mazowieckiego, a zatem firmy z centralnej i

północno-wschodniej części kraju. Wzrost konkurencji najrzadziej przewidują firmy z województw:

podkarpackiego i małopolskiego, a następnie firmy z województw: śląskiego, opolskiego i zachodnio-

pomorskiego, a zatem z województw przygranicznych, głównie z południowych regionów kraju.

Rysunek 13 Wskaźniki prognoz nasilenia konkurencji w sekcjach PKD


-55,6

-42,9

0,0

19,4

26,3

30,6

31,9

45,2

46,7

-80 -60 -40 -20 0 20 40 60


Wytw.i zaop.w energię

Hotele i restauracje

Obsługa nieruchomosci

Pozostałe uslugi


Handel

Budownictwo

Transport

Przedsiębiorstwa liczące się ze zwiększeniem konkurencji rynkowej częściej niż inne podmioty

oczekują zwiększenia napływu BIZ. Z punktu widzenia ankietowanych przedsiębiorstw wzrost

inwestycji zagranicznych może być postrzegany jako wejście na rynek nowych, silnych,

rywalizujących z nimi podmiotów.

2.2.7. Potencjalne koszty i trudności – operacja wymiany złotego na euro

Ważną kwestią, z punktu widzenia nastawienia przedsiębiorstw do wprowadzenia euro, są koszty

działań związanych z techniczną stroną wymiany złotego na euro. Co prawda, operacja wymiany

jest zjawiskiem jednorazowym, jednak część przedsiębiorstw może obawiać się zarówno spadku

zysku w roku jej realizacji, jak i komplikacji, wymagających dodatkowego nakładu pracy. Z punktu

widzenia oceny możliwości przerzucenia kosztów dostosowań na ceny, warto zauważyć, że duża

część tych kosztów zostanie poniesiona jeszcze przed przystąpieniem Polski do strefy euro 22.

Przedsiębiorstwa zostały zapytane o 5 istotnych działań składających się na operację wymiany

waluty, i były to: koszty dostosowania systemów informatycznych, koszty księgowe, koszty zmiany

cen, koszty obowiązywania podwójnych cen oraz koszty przeszkolenia pracowników.

Podwójne ceny obowiązujące w okresie przejściowym okazały się dla przedsiębiorstw

najpoważniejszym problemem związanym z operacją zamiany złotego na euro (por. Tabela 20).

22 Badania przeprowadzone przez Banque de France w 2002 r. ujawniły, że 96% kosztów wymiany na euro przedsiębiorstwa poniosły przed upływem 2001 r. (Attal-Toubert i inni, 2002).

25

Choć należy tutaj również dodać, że podany czas obowiązywania podwójnych cen (2 miesiące) był

dość długi, co mogło zawyżyć oceny w przypadku, gdyby faktycznie czas ten okazał się krótszy.

Realnych trudności (tj. trudności ocenianych jako przeciętne lub poważne, z pominięciem trudności

określanych jako niewielkie) wynikających z konieczności podawania podwójnych cen przez 2

miesiące oczekuje 38% firm w próbie. Najczęściej problem ten zgłaszały małe przedsiębiorstwa oraz

jednostki handlowe.

W ocenach badanych przedsiębiorstw koszt związany z obowiązywaniem podwójnych cen nie jest

jednak najwyższy w relacji do pozostałych analizowanych elementów operacji wprowadzenia euro

(por. Tabela 21), i wyniesie średnio dla próby 0,14% ich obrotów rocznych.

Różnice w ocenie kosztów obowiązywania podwójnych cen wahały się od 0,1% obrotów w dużych

przedsiębiorstwach (powyżej 249 pracowników) do 0,18% w małych firmach (do 49 pracowników).

Jako najwyższe koszty obowiązywania podwójnych cen skalkulowała sekcja „Hotele i restauracje”

(koszty wyniósł tam 0,23% obrotów), a w drugiej kolejności handel (0,17%).

Na drugim miejscu pod względem skali problemu znalazły się działania związane z dostosowaniem

systemu księgowego – 28% firm dostrzega w tej operacji realne trudności. Najczęściej takie

problemy przewiduje energetyka. W ocenach badanych przedsiębiorstw koszt związany z

dostosowaniem księgowości wyniesie średnio 0,21% obrotów. Różnice w ocenie kosztów wahały się

od 0,15% obrotów w dużych przedsiębiorstwach (powyżej 249 pracowników) do 0,25% w małych

firmach (do 49 pracowników). W firmach z sekcji „Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię

elektryczną, gaz, wodę” koszty te będą najwyższe i wyniosą 0,33% obrotów, w sekcji „Hotele i

restauracje” - 0,3%.

Kolejnym ocenianym problemem było przystosowanie systemów informatycznych IT. Jako realny

problem zgłosiło go 25% firm. Najczęściej były to firmy handlowe. W ocenach badanych

przedsiębiorstw koszt związany z zmianą systemu IT wyniesie średnio 0,22% obrotów – będzie to tym

samym najwyższy wydatek na tle 5 analizowanych działań. Różnice w ocenie kosztów wahały się od

0,17% obrotów w dużych przedsiębiorstwach (powyżej 249 pracowników) do 0,24% w małych firmach

(do 49 pracowników). W klasyfikacji branżowej najwyższe koszty poniosą: sekcja „Hotele i

restauracje” - 0,3% obrotów i sekcja „Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz,

wodę” – 0,29%.

Zmiana cen (PLN/euro) będzie realnym problemem dla 23% firm w próbie. W ocenach badanych

przedsiębiorstw koszt związany z tą zmianą wyniesie średnio 0,15% obrotów. Różnice w ocenie

kosztów wahały się od 0,12% obrotów w dużych przedsiębiorstwach (powyżej 249 pracowników) do

0,18% w małych firmach (do 49 pracowników). W sekcji „Hotele i restauracje” koszty te były

relatywnie najwyższe - szacowano je na 0,31% obrotów.

Ostatnie z analizowanych działań związanych z wymianą - przeszkolenie pracowników będzie w

ocenie ankietowanych najmniej kłopotliwe - 21% firm w próbie upatruje w tym realny problem. W

ocenach badanych przedsiębiorstw koszt związany z przeszkoleniem wyniesie średnio 0,14%

26

obrotów. Różnice w ocenie kosztów wahały się od 0,12% obrotów w dużych przedsiębiorstwach

(powyżej 249 pracowników) do 0,16% w małych firmach (do 49 pracowników). Firmy handlowe

koszty te oszacowały na 0,2% obrotów, a zatem najwyżej na tle pozostałych sekcji PKD.

Koszty operacji wymiany złotego na euro w oparciu o szacunki dokonane przez ankietowane

przedsiębiorstwa, wyniosłyby w sumie 0,8% wielkości obrotów sektora przedsiębiorstw. W małych

firmach (do 49 pracowników) koszty te byłyby relatywnie wyższe i wyniosłyby 0,9%, w dużych

przedsiębiorstwach (powyżej 249 osób) byłyby niższe - 0,6%. Szacunki te stawiają Polskę wśród

krajów o relatywnie wysokich kosztach operacji wprowadzenia euro23.

§3. WNIOSKI

Ekonomiści podkreślają, że na pełną ocenę skutków utworzenia strefy euro jest wciąż zbyt

wcześnie. Tym bardziej zrozumiałe jest, że w grudniu 2007 r. wielu respondentów nie potrafiło

określić kierunku wpływu wejścia Polski do strefy euro z punktu widzenia własnych interesów. Na

podkreślenie zasługuje jednak fakt, że wśród przedsiębiorstw mających wyrobiony pogląd na ten

temat wyraźnie przeważyło nastawienie pozytywne.

Co więcej, w ocenach zjawisk ekonomicznych, tj. w prognozach koniunktury i bezpośrednich

inwestycji zagranicznych, oczekiwaniach odnośnie zmian kosztów kapitału i dostępu do źródeł

finansowania oraz w mniejszym stopniu w planach dotyczących sprzedaży eksportowej przeważył

optymizm, tj. w każdym z wymienionych obszarów częściej spodziewano się poprawy po wejściu

Polski do strefy euro niż braku pozytywnego wpływu przyjęcia euro na wymieniane zjawiska.

O pozytywnym nastawieniu świadczy również przewaga firm uważających przyjęcie euro za

korzystne także wśród respondentów przewidujących wzrost inflacji oraz w grupie firm

spodziewających się wzrostu presji konkurencyjnej po wejściu do strefy euro, a zatem w

przedsiębiorstwach liczących się z pewnymi negatywnymi następstwami, wynikającymi z przyjęcia

wspólnej waluty.

Przesłanki, którymi kierowali się respondenci przy ocenie kierunku wpływu wprowadzenia euro na

własną kondycję uwzględniały, jak się wydaje, przede wszystkim najłatwiej przewidywalne i

mierzalne skutki o charakterze bezpośrednim, których pojawienie się powinno nastąpić praktycznie

natychmiast po wprowadzeniu euro. Po stronie argumentów za wejściem do strefy euro najczęściej

wymieniany był spadek ryzyka kursowego oraz rzadziej spadek kosztów transakcyjnych rozliczeń

wzajemnych PLN/euro. Jako argument przeciw akcesji do strefy euro wskazywano zaś wzrost

inflacji. Wynikać to może z dużej niepewności co do czasu i skali realizacji efektów

długookresowych. Warto również zauważyć, że wśród argumentów przeciw wprowadzeniu euro

respondenci, w tym również z sektora MSP, nie wymienili trudności i kosztów związanych z operacją

23 Por. szacunki kosztów zamiany walut krajowych na euro zaczerpnięto z Suster, 2006, „The effects of euro adoption on the Slovak economy”

27

wprowadzenia euro24. Zasługuje to na podkreślenie o tyle, że wg własnych szacunków koszty te

zostały ocenione przez przedsiębiorstwa na 0,8% obrotów, a zatem relatywnie wysoko w porównaniu

z szacunkami sporządzonymi przez inne kraje UE.

Poglądy na temat skutków przyjęcia euro zostały zdeterminowane ze względu na posiadanie bądź

brak transakcji handlowych i finansowych, w których walutą rozliczeń jest euro. Firmy rozliczające

się w euro (w większości eksporterzy i/lub importerzy) były w znamienitej większości nastawione

pozytywnie do przyjęcia wspólnej waluty i rzadko nie potrafiły bądź nie były w stanie ocenić

skutków przystąpienia do unii monetarnej. Z wyliczeń wynika, że w sektorze dużych przedsiębiorstw

niefinansowych oszczędności wynikające z ograniczenia ryzyka kursowego i zmniejszenia kosztów

transakcyjnych rozliczeń w euro wyniosłyby rocznie 5,5 mld PLN.

Przedsiębiorstwom nie posiadającym transakcji w euro najczęściej trudno było ocenić potencjalne

skutki przyjęcia euro. Wśród firm, które nie rozliczały się w euro, ale miały wyrobiony pogląd na

temat skutków wejścia do strefy euro, dwa razy częściej uważano je za korzystne. Przy braku

rozliczeń w euro pewien wpływ na nastawienie przedsiębiorstwa miała jego wielkość – stopień

poparcia rósł wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstwa. Ponieważ małe przedsiębiorstwa

rzadziej niż duże firmy dokonują dewizowych transakcji handlowych i/lub finansowych, można

oczekiwać, że w populacji składającej się w 95% z mikroprzedsiębiorstw i małych firm większość

podmiotów nie ma jeszcze wyrobionej opinii na temat skutków przyjęcia euro. Znaczenie dla oceny

wpływu przyjęcia euro na sytuację przedsiębiorstwa miała też geograficzna lokalizacja firmy.

Największe poparcie dla wprowadzenia euro deklarowały podmioty z regionów leżących bliżej

zachodniej granicy kraju. Jednym z czynników, który wpłynął na powstanie tych różnic mógł być

zróżnicowany stopień rozwoju w poszczególnych województwach, w tym m.in. wyższy poziom

konkurencyjności towarów i usług oferowanych przez firmy z zachodniej części kraju. Innym

powodem mogły być mniejsze obawy o wzrost inflacji przedsiębiorstw mających swoją siedzibę w

zachodniej części kraju.

Potwierdzenie w wynikach ankiety znalazły oczekiwania odnośnie zwiększenia wymiany handlowej w

obrębie strefy euro, wynikające z aktywizacji sektora MSP na rynkach zagranicznych. Prognozy

eksportu w sektorze MSP okazały się bardziej optymistyczne niż w sektorze dużych przedsiębiorstw,

ale co trzeba podkreślić dotyczyły w głównej mierze małych firm, które są już obecne na rynku

wspólnotowym (posiadają rozliczenia w euro), a w znacznie mniejszym stopniu jednostek

oferujących swoje produkty i zaopatrujących się wyłącznie na rynku krajowym lub poza strefą euro.

Prognozy eksportu okazały się zróżnicowane również w przekroju branżowym. Wzrost eksportu

planowały najczęściej eksportujące już obecnie firmy transportowe i nieco rzadziej firmy handlowe.

Natomiast sekcja „Przetwórstwo przemysłowe” wyróżniła się nieco wyższym w relacji do innych

sekcji odsetkiem firm zorientowanych na rynek krajowy, które po wejściu do strefy euro skłonne by 24 W próbie tylko jedna firma wymieniła taką przyczynę swojego niekorzystnego nastawienia do euro.

28

były rozpocząć działalność eksportową. Optymizm firm przetwórczych należy jednak ocenić jako

umiarkowany.

Po wejściu do strefy euro mniej przedsiębiorstw zamierza zwiększać import niż eksport. Wzrost

importu podobnie jak eksportu planują częściej małe przedsiębiorstwa niż duże firmy. Na

umiarkowanym optymizmie prognoz importu mogło zaważyć oczekiwane pogorszenie się bardzo

korzystnych obecnie warunków, jakie tworzy aprecjonujący się złoty.

Sektor MSP wykazał się niższym stopniem poparcia dla wprowadzenia euro niż duże

przedsiębiorstwa. Wynikało to, po pierwsze, z mniejszego zaangażowania tej grupy w działalność

eksportową i importową, tj. braku korzyści z eliminacji ryzyka kursowego i obniżenia kosztów

prowadzonych transakcji dewizowych. Drugim czynnikiem była obawa o nasilenie się presji

konkurencyjnej i dalsze osłabienie pozycji rynkowej małych firm, przy już obecnie niskich ocenach

konkurencyjności produktów oferowanych przez tę grupę. Dodatkowym czynnikiem zmniejszającym

stopień poparcia małych przedsiębiorstw dla euro była obawa o wzrost inflacji – takie obawy

częściej przewidywały firmy zatrudniające poniżej 50 osób. Trzeba jednak zaznaczyć, że w grupie

małych przedsiębiorstw rozliczających się w euro oceny wpływu euro na ich sytuację były nie mniej

korzystne niż w dużych przedsiębiorstwach.

Sytuacja sektora MSP oglądana przez pryzmat powyższych wyników wydaje się złożona. Zastanawiać

może zwłaszcza większa niż w przypadku sektora dużych przedsiębiorstw różnica w nastawieniu do

przyjęcia euro oraz oczekiwaniach odnośnie skutków wejścia do strefy euro między małymi firmami

eksportującymi i/lub importującymi i grupą małych firm, które działają na rynku lokalnym. Przyczyn

pojawienia się tej różnicy może być wiele. Poniżej zwrócono uwagę na dwie:

przyczyna formalna - w opracowaniu dokonano podziału na małe i duże przedsiębiorstwa ze

względu na liczbę zatrudnionych osób. Uwzględnienie wielkości obrotów i kapitału (takie

informacje nie były dostępne) mogłoby spowodować przegrupowanie przedsiębiorstw

(zmianę klasy) i wpłynąć na uzyskane wyniki,

przyczyna ekonomiczna - przedsiębiorstwa, które mimo niskiego kapitału, niewielkiego

zatrudnienia i niewielkich obrotów funkcjonują na rynkach zagranicznych cechuje wysoka

prężność i duży potencjał rozwoju. Firmy te musiały poradzić sobie z wymagającym

rynkiem, skomplikowanym systemem rozliczeń i przepisów, ryzykiem kursowym i kosztami

rozliczeń dewizowych. Dla małych przedsiębiorstw, tj. firm ze słabym zapleczem kadrowym

i nierzadko sporymi trudnościami w dostępie do kapitału (np. ze względu na brak

zabezpieczeń lub krótką historię kredytową) wymienione bariery są większe niż dla dużych

firm. Wydaje się, że dla sektora MSP wejście do strefy euro i zniesienie niektórych z

wymienionych barier, stanowić może silniejszy bodziec do dalszego dynamicznego rozwoju

niż w przypadku dużych przedsiębiorstw.

29

Wśród skutków wejścia do strefy euro przedsiębiorstwa wymieniają zarówno wzrost inflacji, jak i

wzrost presji konkurencyjnej. Nie jest to jednak niespójne. Wzrost cen spodziewany jest bowiem

bardziej w odniesieniu do dóbr i usług krajowych, podczas gdy zwiększenia konkurencji oczekują

częściej eksporterzy. Wydaje się, że grupa firm obecnych już dziś na rynkach UE może obawiać się

zwiększonej konkurencji ze strony polskich przedsiębiorstw, które po wejściu do strefy euro

rozpoczną działalność eksportową.

30

BIBLIOGRAFIA

Angeloni I., Aucremanne L., Ciccarelli M., 2006, “Price setting and inflation persistence did EMU

matter?”, ECB, Working Paper Series Nr 597

Arendas M., „The preparedness of enterprises for the euro changeover”, 2006, Narodna Banka

Slovenska, BIATEC, 11/2006

Attal-Toubert K., Belleville L-M., Pluyaud B., 2002, “The short-term impact on prices of the euro

cash changeover”, Banque de France Bulletin Digest Nr 107

Baele L., Ferrando A., Hördahl P., Krylova E., Monnet C., 2004, “Measuring financial integration in

the euro area”, ECB, Occasional Paper Series Nr 14

Baldwin R., 2006, „The euro’s trade effects”, ECB, Working Paper Series Nr 594

Baldwin R., Skudelny F., Taglioni D., 2005, “Trade effects of the euro. Evidence from sectoral

data”, ECB, Working Paper Series Nr 446

Bartram S., Karolyi G.A., 2003, “The impact of the introduction of the euro on foreign exchange

rate risk exposures”, Lancaster University, Working Paper

Borowski J., 2004, „Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro”, NBP

Bris A., Koskinen Y., Nilsson M., 2002, „The euro is good after all: corporate evidence“, Yale ICF,

Working Paper Nr 02-26

Bris A., Koskinen Y., Nilsson M., 2004, „The real effects of the euro: evidence from corporate

investments”, CEPR, Discussion Paper Nr 4521

Bun M., Klaassen F., 2002, „Has the euro increased trade?“, Tinbergen Institute Discussion Paper

TI 2002-108/2

Cappiello L., Hördahl P., Kadareja A., Manganelli S., 2006, „The impact of the euro on financial

markets”, ECB, Working Paper Series Nr 598

Cappiello L., Gérard B., Kadareja A., Manganelli S., 2006, “Financial integration of new EU member

states”, ECB, Working Paper Series Nr 683

Capstaff J., Hutton J., Marshall A., 2007, „The introduction of the euro and derivative use in French

firms”, Journal of International Financial Management and Accounting 18:1

Ehrmann M., 2006, „Rational inattention, inflation developments and perceptions after the euro

cash changeover”, ECB, Working Paper Series Nr 588

European Commission, Flash Eurobarometer, 2007, „Introduction of the euro in the new member

states. Analytical report”, XI 2007

European Commission, 1990, “One Market, One Money. An evaluation of the potential benefits

and costs of forming an Economic and Monetary Union”, European Economy Nr 44

Micco A., Stein E., Ordonez G., 2003, „The currency union effect on trade: Early evidence from

EMU”, Inter-American Development Bank

Mongelli F.P., Vega J.L., 2006, „What effects is EMU having on the euro area and its member

countries? An overview.”, ECB, Working Paper Series Nr 599

31

Nguyen H., Faff R., Marshall A., 2006, “Exchange rate exposure, foreign currency derivatives and

the introduction of the euro: French evidence”, International Review of Economics and Finance 16

(2007)

Rose A., 2000, “One money, one market: estimating the effect of common currencies on trade”,

Economic Policy 30

Rose A., 2004, “A meta-analysis of the effect of common currencies on international trade”, NBER

Working Paper 10373

Suster M. (red.), 2006, „The effects of euro adoption on the Slovak economy”, Narodna Banka

Slovenska, BIATEC, 6/2006

32

ZAŁĄCZNIK 1

Formularz ankietowy – ankieta nt. skutków wejścia do strefy euro

33

ZAŁĄCZNIK 2

Formularz ankietowy – AR NBP za 2006 r. – Dział F „Sposoby zabezpieczania się przedsiębiorstw

przed ryzykiem kursowym”

35

ZAŁĄCZNIK 3 ANEKS STATYSTYCZNY

Tabela 7 Nastawienie przedsiębiorstw do wejścia Polski do strefy euro (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Czy zdaniem Państwa przystąpienie Polski do strefy euro będzie korzystne dla sytuacji przedsiębiorstwa?

część A klasa korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi

próba 50,4 6,9 34,8 7,9

klasa wg wielkości zatrudnienia korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi

do 49 osób 47,8 11,6 37,6 3,1

50 – 249 osób 47,5 5,4 38,4 8,8

250 i więcej osób 56,3 2,9 28,1 12,8

w tym powyżej 1999 osób 60,8 2,2 26,3 10,7

sekcja PKD korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi

górnictwo i kopalnictwo 16,7 8,3 58,3 16,7

przetwórstwo przemysłowe 61,1 5,9 23,8 9,3

wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 22,9 0,0 60,4 16,7

budownictwo 37,9 8,4 48,4 5,3

handel 46,6 8,8 38,9 5,7

hotele i restauracje 33,3 7,4 51,9 7,4

transport, gospodarka magazynowa i łączność 56,9 5,6 31,9 5,6

obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z powadzeniem działalności gospodarczej 40,2 9,8 46,3 3,7

pozostałe usługi 21,4 10,7 57,1 10,7

rozliczenia w euro korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi firma systematycznie wykazuje rozliczenia w euro 76,1 3,4 18,1 2,4

firma incydentalnie wykazuje rozliczenia w euro 32,8 13,3 51,3 2,6

firma nie ma rozliczeń w euro 20,5 11,6 65,2 2,7 część B

przemysł korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi firmy systematycznie wykazujące rozliczenia w euro 74,7 3,8 18,1 3,3

pozostałe przedsiębiorstwa z tej sekcji 23,4 8,1 45,5 23,0 wszystkie branże poza przemysłem korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi firmy systematycznie wykazujące rozliczenia w euro 78,3 2,7 18,1 0,9

pozostałe przedsiębiorstwa z tej sekcji 22,2 12,2 57,1 8,6

przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 osób korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi firmy systematycznie wykazujące rozliczenia w euro 80,8 5,1 13,6 0,6

pozostałe przedsiębiorstwa z tej grupy 26,4 15,8 53,1 4,8

przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 49 osób korzystnie niekorzystnie brak opinii brak odpowiedzi firmy systematycznie wykazujące rozliczenia w euro 74,2 2,7 20,0 3,2

pozostałe przedsiębiorstwa z tej grupy 19,2 6,1 52,5 22,2

36

Tabela 8 Oczekiwania odnośnie stanu koniunktury (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – poprawa koniunktury gospodarczej (wzrost dynamiki PKB)

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)25

próba 3,1 17,2 37,5 8,9 25,6 7,7 39,1

Tabela 9 Oczekiwania odnośnie sprzedaży na eksport (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – wzrost sprzedaży na eksport produktów/usług oferowanych przez przedsiębiorstwo

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)

próba 10,9 24,4 28,4 10,2 17,8 8,4 4,5

klasa wg wielkości zatrudnienia

do 49 osób 12,4 20,2 27,6 13,3 22,7 3,8 11,2

50 – 249 osób 10,5 27,7 29,1 6,5 16,1 10,2 -3,4

250 i więcej osób 9,4 26,3 28,7 9,9 13,5 12,2 3,9

sekcja PKD

górnictwo i kopalnictwo 8,3 33,3 25,0 0,0 16,7 16,7 -25,0

przetwórstwo przemysłowe 6,2 27,2 31,1 11,1 16,2 8,1 11,7

zatrudnienie do 49 osób 12,7 19,1 26,4 15,5 24,6 1,8 13,6

zatrudnienie pow. 49 osób 4,5 29,3 32,4 10,0 14,1 9,8 11,2

handel 11,7 19,1 29,3 11,0 21,2 7,8 13,4



transport, gospodarka magazynowa i łączność

13,9 22,2 34,7 8,3 13,9 6,9 8,8


zatrudnienie pow. 49 osób 18,0 25,6 33,3 0,0 10,3 12,8 -13,3

przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 osób

firma systematycznie wykazuje rozliczenia w euro 7,3 17,0 35,6 20,9 18,6 0,6 39,9

pozostałe przedsiębiorstwa z tej grupy

15,8 22,3 22,3 8,4 25,3 5,9 -10,7

przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 49 osób


pozostałe przedsiębiorstwa z tej grupy 16,2 21,6 14,5 6,7 16,8 24,2 -28,1

Tabela 10 Oczekiwania odnośnie importu (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – wzrost importu (zaopatrzeniowego lub/i zakupów importowanych przez przedsiębiorstwo środków trwałych)

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)

próba 7,7 31,9 28,1 7,3 16,8 8,3 -5,5 klasa wg wielkości zatrudnienia

do 49 osób 9,1 25,3 32,7 8,9 19,8 4,22 9,4

50 – 249 osób 7,9 32,8 27,7 6,8 15,8 9,04 -8,3

250 i więcej osób 5,7 38,8 23,2 6,0 14,1 12,24 -20,8

sekcja PKD


25 Wszystkie wskaźniki, które w nawiasie mają opis: (tak-nie) zostały policzone jako saldo odpowiedzi „na pewno tak” i ”raczej tak” minus „na pewno nie” i „raczej nie”

37

przetwórstwo przemysłowe 5,5 35,3 28,3 6,8 17,0 7,2 -7,5

wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 10,4 33,3 14,6 8,3 10,4 22,9 -31,3

budownictwo 10,5 33,7 22,1 5,3 21,1 7,4 -23,5

handel 7,8 25,1 32,5 9,5 17,0 8,1 12,3

hotele i restauracje 11,1 22,2 40,7 18,5 7,4 0,0 28,0

transport, gospodarka magazynowa i łączność 8,3 30,6 33,3 5,6 11,1 11,1 0,0

obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z powadzeniem działalności gospodarczej

14,6 31,7 23,2 2,4 20,7 7,3 -28,8

pozostałe usługi 7,1 25,0 25,0 14,3 17,9 10,7 10,0

Tabela 11 Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – napływ do Polski kapitału w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)

próba 2,2 10,5 43,3 17,0 19,0 8,0 65,2 klasa wg wielkości zatrudnienia

do 49 osób 2,9 10,9 42,2 20,9 20,0 3,1 64,2

50 – 249 osób 1,4 12,2 42,9 13,8 20,9 8,8 61,4

250 i więcej osób 2,1 8,6 44,8 15,4 16,2 13,0 69,9

sekcja PKD

górnictwo i kopalnictwo 0,0 25,0 41,7 8,3 16,7 8,3 33,3


wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 0,0 6,3 37,5 14,6 20,8 20,8 78,6

budownictwo 4,2 8,4 53,7 11,6 16,8 5,3 67,6

handel 2,5 11,7 42,4 19,1 17,7 6,7 62,6




0,0 9,8 46,3 22,0 15,9 6,1 75,0


jak firma ocenia przyjęcie euro

korzystnie 2,7 9,2 49,1 22,7 15,2 1,2 71,7

niekorzystnie 3,7 29,3 35,4 12,2 14,6 4,9 18,2

Tabela 12 Spadek kosztów kapitału (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – spadek kosztów kapitału

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)


do 49 osób 4,0 20,0 29,1 14,0 29,1 3,8 28,5

50 – 249 osób 4,8 20,1 28,0 10,5 28,0 8,8 21,4

250 i więcej osób 1,8 21,9 30,5 12,8 20,1 13,0 29,2

38

Tabela 13 Poprawa dostępu do kapitału (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – poprawa dostępu do kapitału

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)


do 49 osób 5,3 12,7 39,1 18,4 20,2 4,2 52,3

50 – 249 osób 3,7 12,4 37,0 11,3 26,8 8,8 50,0

250 i więcej osób 1,6 15,9 39,1 14,1 15,4 14,1 50,5

Tabela 14 Wpływ spadku oprocentowania na sytuację przedsiębiorstwa (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o ocenę wpływu następujących potencjalnych spadków i wzrostów kosztów złotowych kredytów bankowych (koszty w odniesieniu do wielkości kredytu wyrażone w procentach) na aktualną sytuację przedsiębiorstwa. Zakładamy, że zmiana będzie trwała przez okres 1 roku skala spadku oprocentowania kredytów bankowych duży wpływ umiarkowany

wpływ słaby wpływ trudno ocenić brak odpowiedzi

o 0,25 pp. 1,1 7,4 59,5 14,2 17,8

o 0,5 pp. 2,2 23,7 45,4 11,1 17,7

o 1 pp. 17,9 38,6 15,7 9,7 18,1

o 2 pp. 41,0 22,9 6,3 11,8 18,1

Źródło: ankieta roczna NBP

Tabela 15 Przyczyny nie wykorzystywania kredytu bankowego (podgrupa firm nie korzystających z kredytu)

Pyt: Jeśli przedsiębiorstwo nie korzystało w 2006 r. z kredytu bankowego (lub korzystało w minimalnym zakresie), to jaka była tego główna przyczyna? przyczyny liczebność udział brak zdolności kredytowej 19 6,1

wystarczające środki własne 222 71,2

odmowa udzielenia kredytu, mimo posiadania zdolności kredytowej 4 1,3

wysokie oprocentowanie 7 2,2

niekorzystne warunki kredytowania (wyłączając wysokie oprocentowanie) 11 3,5

zasilanie przez niebankowy podmiot finansowy 25 8,0

inne przyczyny 24 7,7


Tabela 16 Inflacja – zmiany cen produktów oferowanych przez ankietowane przedsiębiorstwa (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – wzrost cen produktów/usług oferowanych przez branżę, w której działa przedsiębiorstwo

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)


do 49 osób 4,7 18,7 35,1 24,7 13,6 3,3 43,8

50 – 249 osób 4,0 24,3 33,3 15,5 15,8 7,1 26,8

250 i więcej osób 2,1 26,8 38,5 9,6 10,9 12,0 25,0

sekcja PKD




budownictwo 2,1 16,8 44,2 19,0 10,5 7,4 53,8

handel 3,5 25,1 31,8 21,2 11,7 6,7 29,9


39



4,9 26,8 42,7 9,8 12,2 3,7 24,6


rozliczenia w euro


pozostałe przedsiębiorstwa 2,8 14,9 34,6 20,4 13,7 13,7 51,2

Tabela 17 Inflacja – zmiany cen surowców, materiałów i towarów (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – wzrost cen materiałów i surowców wykorzystywanych do produkcji i/lub towarów i usług zakupywanych przez przedsiębiorstwo

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)


do 49 osób 4,0 15,6 34,0 27,3 16,2 2,9 51,6

50 – 249 osób 2,5 18,6 37,3 21,2 13,3 7,1 46,8

250 i więcej osób 1,3 23,4 38,8 15,9 8,9 11,7 37,7

sekcja PKD




budownictwo 1,1 14,7 39,0 23,2 15,8 6,3 59,5

handel 4,2 19,8 30,4 22,3 17,0 6,4 37,3




4,9 17,1 37,8 24,4 12,2 3,7 47,8


rozliczenia w euro


pozostałe przedsiębiorstwa 1,9 11,1 33,5 24,7 15,4 13,3 63,6

Tabela 18 Zmiany konkurencji rynkowej (wiersze sumują się do 100%)

Pyt: Prosimy o zaznaczenie, które z wymienionych zjawisk mogą wystąpić po wejściu Polski do strefy euro – wzrost

konkurencji na rynku, na którym działa przedsiębiorstwo

klasa na pewno nie

raczej nie

raczej tak

na pewno tak

trudno ocenić

brak odpowiedzi

wskaźnik (tak-nie)


do 49 osób 5,1 22,4 32,0 22,0 14,9 3,6 32,4

50 – 249 osób 5,7 22,6 31,9 19,5 13,0 7,3 29,1

250 i więcej osób 4,4 25,0 28,9 15,9 13,8 12,0 20,7

sekcja PKD



wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 20,8 31,3 16,7 4,2 6,3 20,8 -42,8

40

budownictwo 1,1 20,0 32,6 23,2 14,7 8,4 45,2



handel 4,6 22,6 30,0 22,6 12,7 7,4 31,9




4,9 25,6 35,4 9,8 19,5 4,9 19,4

pozostałe usługi 3,6 21,4 25,0 17,9 21,4 10,7 26,3 T

Tabela 19 Oceny konkurencyjności produktów oferowanych przez respondentów (wiersze sumują się do 100%)

cała populacja

najniższa ocena

0 1 2 3 4

najwyższa ocena

5

2004 4,4 4,3 12,7 33,4 31,1 14,1

2005 2,3 3,5 12,3 32,1 36,9 13,1

2006 3,4 4,6 11,1 32,3 37,5 11,1

2007 2,4 4,4 12,1 34,2 39,1 7,9

sektor MSP (zatrudnienie poniżej 250 osób), sekcja „Przetwórstwo przemysłowe” 0 1 2 3 4 5

2004 1,7 6,6 15,7 36,4 27,3 12,4

2005 1,4 3,6 16,3 34,8 36,9 7,1

2006 1,6 6,5 13,5 36,8 31,9 9,7

2007 0,6 4,4 15,5 34,8 40,4 4,4

sektor MSP (zatrudnienie poniżej 250 osób), sekcja „Handel” 0 1 2 3 4 5

2004 14,3 2,0 14,3 40,8 22,5 6,1

2005 3,9 5,8 17,3 25,0 38,5 9,6

2006 7,1 4,3 18,6 28,6 38,6 2,9

2007 5,5 9,6 16,4 23,3 38,4 6,9

sektor MSP (zatrudnienie poniżej 250 osób), sekcja „Transport” 0 1 2 3 4 5

2004 0,0 11,8 11,8 17,7 41,2 17,7

2005 11,1 0,0 11,1 22,2 33,3 22,2

2006 5,0 5,0 25,0 20,0 35,0 10,0

2007 0,0 12,5 12,5 31,3 37,5 6,3

Tabela 20 Trudności z dostosowaniem się przedsiębiorstwa do operacji wymiany PLN na euro (wiersze sumują się do 100%)

klasa brak trudności

niewielkie trudności

przeciętne trudności

poważne trudności

trudno ocenić

brak odpowiedzi

przystosowanie systemów informatycznych 26,1 29,1 16,3 8,3 13,2 7,1

zatrudnienie do 49 osób 27,6 29,8 15,3 10,2 13,8 3,3

handel 24,4 30,0 17,7 11,0 10,3 6,7

dostosowanie systemów księgowych 22,8 28,9 20,5 8,5 12,4 7,0


wytw.i zaopatr. w ener.el. 16,7 18,8 14,6 14,6 18,8 16,7

zmiana cen (PLN/euro) 27,4 31,2 16,0 6,9 11,2 7,2

podwójne ceny (obowiązujące przez 2 miesiące) 17,5 24,9 23,1 14,7 12,6 7,2


zatrudnienie pow. 49 osób 17,7 29,3 19,1 19,1 8,1 6,7

41

przeszkolenie pracowników 24,8 36,5 15,6 5,6 10,4 7,2

inne trudności 15,8 5,5 1,9 2,3 44,2 30,4

Tabela 21 Koszty dostosowania się przedsiębiorstw do operacji wymiany PLN na euro (wiersze sumują się do 100%)

klasa brak kosztów do 0,1% 0,1-0,5% 0,5-1% ponad

1% trudno ocenić

brak odpowiedzi

przystosowanie systemów informatycznych 12,7 30,6 15,7 5,3 4,5 23,4 7,8



dostosowanie systemów księgowych

12,9 31,1 14,7 6,1 3,7 23,7 7,8



zmiana cen (PLN/euro) 22,0 27,2 9,2 4,3 2,3 26,8 8,3

podwójne ceny (obowiązujące przez 2 miesiące)

20,2 27,6 8,8 4,8 1,5 29,0 8,1

przeszkolenie pracowników 16,3 36,9 9,2 3,7 2,4 23,7 7,9

inne trudności 10,9 14,1 4,0 1,7 1,4 50,7 17,2

Rysunek 14 Różnice w podziale wg województw – oczekiwania inflacyjne po wejściu do strefy euro oraz oceny konkurencyjności i prognozy zmian natężenia konkurencji

Prognozy inflacji – odsetek firm oczekujących wzrostu cen w branży (w %)

50 55 60 65 70 75 80 85 90

podlaskielubelskie

podkarpackiewarmińsko-

mazowieckieświętokrzyskie

małopolskiepomorskie

kujawsko-pomorskiełódzkieśląskie

wielkopolskiezachodnio-pomorskie

lubuskieopolskie

dolnośląskie

Prognozy inflacji – odsetek firm oczekujących wzrostu cen surowców i materiałów (w %)

50 55 60 65 70 75 80 85 90

podlaskielubelskie






lubuskieopolskie

dolnośląskie

Oceny poziomu konkurencyjności (średnia ocena)

2,50 2,75 3,00 3,25 3,50 3,75

podlaskielubelskie






lubuskieopolskie

dolnośląskie

Prognozy konkurencji – odsetek firm oczekujących wzrostu konkurencji (w %)

45 50 55 60 65 70 75

podlaskielubelskie






lubuskieopolskie

dolnośląskie


Koszty dostosowawcze oraz korzy ści z wprowadzenia euro ... · Rozdział 1 zawiera podsumowanie...

Documents

Transcript of Koszty dostosowawcze oraz korzy ści z wprowadzenia euro ... · Rozdział 1 zawiera podsumowanie...