245

MATERIAŁY ARCHEOLOGICZNE XLI, 2016

MACIEJ NOWAK, RADOSŁAW LIWOCH, MAGDALENA MOSKAL-DEL HOYO, ANNA RAUBA-BUKOWSKA, JAROSŁAW WILCZYŃSKI

KORZKIEW 5 – NAJSTARSZE STANOWISKO ŚREDNIOWIECZNE NA WYŻYNIE OLKUSKIEJ

Abstract:In the course of archaeological research (in 2014) on the site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis.,

object 1 (a pear-shaped pit, 1.8 m deep) was discovered. It might have been a part of a not preserved dwel-ling, perhaps a dug-out. The pit yielded a set of clay pottery fragments (80 pieces) and a clay whorl, as well as plant and animal relics. Earthenware fragments represented ‘Prague’ pottery and Krakow ‘white’ pottery. The feature dates back to the period between the 2nd quarter of the 7th and the beginning of the 8th century. The obtained result of radiocarbon dating, suggesting it may have been used in the 1st half of the 7th century or earlier, does not seem fully adequate. The pit is the oldest known evidence of settlement in the Olkusz Upland in the medieval period.

Key words: Lesser Poland, Olkusz Upland, early medieval period, pottery, plant and animal remains

Wprowadzenie

Stanowisko archeologiczne Korzkiew 5 położo-ne jest na Wyżynie Olkuskiej, w jej południowej czę-ści porozcinanej jarowymi dolinami, którą nazywa się Jurą Ojcowską (Kondracki 2002, 254-256). Zajmuje ono kilkunastohektarowy teren rozciągający się na południowych zboczach wzgórza położonego ponad doliną rzeki Korzkiewki. Obszar objęty badaniami zlokalizowany jest w południowej, najniżej położonej jego części. Na działce wyróżniają się dwa grzbiety rozdzielone nieckowatym obniżeniem terenu. Od strony wschodniej teren jest ograniczony drogą z Krakowa do Skały, od północnej osiedlem domów, od zachodniej sadami i polami ornymi, natomiast od południa wyraźnym obniżeniem z rozproszoną zabudową mieszkalną, gospodarczą oraz terenami rolnymi (ryc. 1).

Stanowisko Korzkiew 5 zostało rozpoznane podczas akcji badań powierzchniowych przeprowa-dzonych na początku lat osiemdziesiątych XX wieku (Krauss 1983). W ostatnich latach rejon stanowiska

stał się przedmiotem licznych inwestycji pod zabudo-wę jednorodzinną. Wyniki nadzorów i badań archeo-logicznych nie były publikowane.

Jesienią 2014 r. w miejscowości Przybysławice, gm. Zielonki, w zasięgu stanowiska Korzkiew 5 (AZP 100 – 56/5), w ramach badań sondażowych1 wykona-no 4 wykopy o łącznej powierzchni 342 m². Najdłuż-szy z wykopów sondażowych (1,5 x 85,0 m) założono na osi północ-południe wzdłuż zachodniej granicy działki. Prostopadle do niego założono 3 mniejsze (1,5 x 48,0 m; 1,5 x 45,0 m; 1,5 x 50,0 m). W wy-kopach teren był odhumusowany mechanicznie do głębokości ok. 0,3 m, a jedynie w części wschodniej północnego wykopu pogłębiono sondaże do 1,0 m od współczesnego poziomu terenu.

W wyniku przeprowadzonych wykopalisk udało się wyznaczyć obiekt nr 1 (wczesnośredniowieczny). W częściach wschodnich wykopów poprzecznych rozpoznano naturalną warstwę akumulacyjną zloka-lizowaną w obrębie nieckowatego obniżenia terenu.

1 Koszty prac terenowych pokrył Urząd Gminy Zielonki.

246

Z warstwy tej pochodzą 2 wyroby krzemienne (1 od-łupek i 1 medialny fragment wióra) oraz 2 drobne okruchy rozlasowanej ceramiki pradziejowej.

Analiza materiałów

Obiekt 1 (ryc. 2), który jest przedmiotem niniej-szej analizy, znajdował się w wykopie południowym, najbliższym dna doliny, poza wyznaczonym wcześ-niej zasięgiem stanowiska. Na poziomie odkrycia rysował się jako niewielkie, słabo czytelne, szare przewarstwienie o owalnym kształcie. W trakcie eks-ploracji obiektu jego zarys stawał się wyraźniejszy i przyjmował kształt kolisty. Na głębokości ok. 1,0 m wystąpiła warstwa ze szczątkami spalonego drewna oraz z polepą. W części przydennej jamy granice obiektu były wyraźne. W wypełnisku rysowały się dwie nieckowate struktury polepy. W części spągowej występowały spalone drewniane belki. Obiekt w pro-filu osiągał głębokość 1,8 m. Był jamą o kształcie gruszkowatym, pierwotnie zapewne zasobową, wtór-nie zaś odpadkową. Stanowił prawdopodobnie część niezachowanej chaty, być może półziemianki. Analo-giczna pod względem formy jama (obiekt 1D) była elementem datowanej dendrochronologicznie na 2. ćw. VII w. chaty (obiekt 1) ze stanowiska 5 w Kra-kowie Nowej Hucie-Wyciążu (Poleska et al. 1998, 41, 52, 57, 64 ryc. 10, 24).

Z jamy wydobyto zbiór ułamków naczyń glinia-nych liczący 80 fragmentów oraz gliniany przęślik2. Ich analizę typologiczną przeprowadzono wg klasyfi-kacji M. Parczewskiego (1988, 31-60, 89). Wykonano także cienkie szlify z 3 fragmentów naczyń, do badań przy użyciu mikroskopu polaryzacyjnego do światła przechodzącego w celu ustalenia składu masy cera-micznej poszczególnych próbek oraz porównania ich ze sobą. Do analiz paleobotanicznych pobrano 2 próbki. Owoce i nasiona3 oznaczono na podstawie cech morfologicznych przy pomocy mikroskopu ste-reoskopowego, przy powiększeniach od 10 do 16x. Do ich identyfikacji taksonomicznej użyto kluczy i atlasów (Kulpa 1974; Cappers et al. 2006; Lityńska--Zając, Wasylikowa 2005; Neef et al. 2012) oraz zbio-ru porównawczego współczesnych diaspor Zakładu Paleobotaniki Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN. Węgle drzewne oznaczono przy użyciu mikro-skopu metalograficznego, stosując powiększenia od 100 do 500x, natomiast dokumentacje wykonano za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego4.

2 R. Liwoch dziękuje mgr mgr M. Dryi i E. Kubicy-Kabacińskiej za konsultacje ceramologiczne.3 M. Moskal-del Hoyo dziękuje prof. dr hab. M. Lityńskiej-Zając, dr hab. A. Mueller-Bieniek i prof. dr hab. K. Wasylikowej za wery-fikację materiału karpologicznego.4 Mikrofotografie zrobiono w Laboratorium Mikroskopii Ska-ningowej z Emisją Polową i Mikroanalizy w Instytucie Nauk Geo-logicznych UJ przy udziale mgr inż. A. Łatkiewicz.

Oznaczanie poszczególnych fragmentów węgli pole-ga na obserwacji ich świeżych przełamów w trzech przekrojach anatomicznych. Materiał porównywano także z atlasami anatomicznymi (Schweingruber 1982; 1990) i okazami z kolekcji porównawczej Zakładu Paleobotaniki Instytutu Botaniki PAN w Krakowie. Na poziom oznaczenia poszczególnych fragmentów (np. do gatunku) wpływa ich wielkość, stan zachowania oraz ich charakterystyka anato-miczna (Schweingruber 1982; Asouti, Austin 2005; Lityńska-Zając, Wasylikowa 2005, 285-295). Znale-zione resztki zwierzęce badano w oparciu o materiał porównawczy znajdujący się w zbiorach Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie. Oznaczona została przynależność gatunkowa po-szczególnych kości, określono skład anatomiczny poszczególnych gatunków zwierząt oraz obliczono podstawowe współczynniki stosowane w badaniach archeozoologicznych: globalną liczbę szczątków (NISP) oraz minimalną liczbę osobników (MNI) (Klein, Cruz-Uribe 1984; Lyman 1994; Lasota-Mo-skalewska 2007). Dodatkowo, ze względu na znacz-ną fragmentację i brak cech charakterystycznych, część szczątków została ogólnie przyporządkowana do trzech różnych kategorii wielkościowych zwierząt, tj. ssaki duże (wielkości bydła-konia), średnie (wiel-kości świni-kozy/owcy) oraz małe (wielkości zająca). Następnie wszystkie szczątki kostne zostały szcze-gółowo obejrzane pod kątem występowania śladów pozostawionych przez człowieka (ślady cięcia, rąba-nia, opiekania) oraz przez zwierzęta – głównie ślady gryzienia przez psy (Olsen, Shipman 1988; Lyman 1994; Binford 1981; Grant 1984; Lauwerier 1988; Lasota-Moskalewska 2007). Próbka drewna posłuży-ła również do uzyskania bezwzględnego datowania metodą radiowęglową5.

Analiza typologiczna, technologiczna i mineralogiczna ceramiki

Ułamki naczyń pod względem surowca6 dzielą się na wykonane z masy garncarskiej charaktery-stycznej dla ceramiki praskiej (ryc. 3a, 5a) i z masy charakterystycznej dla ceramiki podkrakowskiej bia-łej (ryc. 3b, 4, 5b-g). Jako surowiec charakterystycz-ny dla ceramiki praskiej (VI-VII w.) określono glinę z domieszką stosunkowo równomiernie rozmiesz-czonego tłucznia kamiennego (w tym z niewielką ilością miki) o wielkości ziaren ok. 0,1-0,3 cm oraz z nieznacznym dodatkiem roślinnym, bez widocznej gołym okiem rozdrobnionej ceramiki, a zatem suro-wiec progresywny nawiązujący do wytwórczości ze

5 Analizę przeprowadził prof. dr hab. inż. M. Krąpiec w Labora-torium Datowań Bezwzględnych w Cianowicach.6 Archeolog nie ma możliwości w pełni wiarygodnego określenia surowca garncarskiego, ponieważ jest w stanie odnotować jedynie cechy uchwytne organoleptycznie (por. Parczewski 1988, 28).

247

środkowej fazy wczesnego średniowiecza (por. Par-czewski 1988, 29; tam lit.). Analiza mineralogiczna próbki (ryc. 6a) wykazała, że masa ceramiczna skła-da się z matrix ilastej o barwie pomarańczowej, z nie-wielką zawartością pelitu kwarcowego oraz znaczną ilością grubszego materiału okruchowego. Na mate-riał klastyczny składają się przede wszystkim słabo obtoczone ziarna kwarcu wielkości 0,003-0,01 cm oraz ostrokrawędziste okruchy skaleni i skał magmo-wych (0,03-0,2 cm). Ponadto w masie znajdują się: niewielka ilość blaszek biotytu (ok. 0,01-0,03 cm), okruchy szamotu (wtórnie użytej ceramiki) i klasty ilaste, niektóre przesycone związkami żelaza (ok. 0,01-0,05 cm). Za surowiec charakterystyczny dla ceramiki podkrakowskiej białej, którego używano głównie w środkowej fazie wczesnego średniowie-cza (VIII-X w.), uznano tłustą glinę z dodatkiem miału wapiennego (węglan wapnia) w różnej ilości i z bardzo małą domieszką roślinną (por. Kukliński 2005, 107-111; tam lit.). Analiza mineralogiczna dwu ułamków naczyń z tego surowca wykazała, że masa ceramiczna próbki pierwszej (ryc. 6b) składa się ze spoiwa węglanowego zawierającego węglano-we szkieleciki alg oraz ze znacznych ilości średnio obtoczonych ziaren kalcytu i ziaren wapieni mikry-towych wielkości ok. 0,01-0,03 cm, natomiast masa ceramiczna próbki drugiej (ryc. 6c, d) składa się z matrix ilastej przesyconej węglanami oraz bardzo licznego materiału okruchowego. Materiał detrytycz-ny to przede wszystkim ziarna wapieni mikrytowych, ziarna kalcytu (ok. 0,01-0,03 cm), fragmenty muszli, ziarna glaukonitu oraz relikty węglanowych szkieleci-ków alg. Wszystkie naczynia ulepiono ręcznie, a wy-raźne ślady obtaczania widoczne są tylko na jednym fragmencie. Barwa czerepów wskazuje, że wypalone zostały w atmosferze utleniającej – praskie w tempe-raturze ok. 750°C, plemienne zaś w ok. 750-800°C. Część skorup uległa słabemu wtórnemu przepaleniu. Pewna nierównomierność ubarwienia niektórych czerepów wynikać może nie z wtórnego przepalenia, ale ze sposobu wypału naczyń. Jeszcze raz podkreślić trzeba różnicę w doborze surowców obu grup naczyń – naczynie kultury praskiej wykonano z tłustej gliny z domieszkami mineralną i szamotu, natomiast dwa naczynia z fazy plemiennej z surowca węglanowego bez celowej domieszki piasku, okruchów skał, czy szamotu.

Zbiór ceramiki praskiej składa się z 28 ułamków zapewne z jednego naczynia:

– garnek (ryc. 3a; 5a) typu 10, dno odmiany Ka (zbliżone do Kb); niezachowany w całości, częś-ciowo wyklejony z fragmentów, niektóre wtórnie przepalone; lepiony ręcznie (masa dobrze zmie-szana; surowiec o małej zawartości frakcji pylastej z najprawdopodobniej celową domieszką okruchów skał magmowych i szamotu; ryc. 6a); wypał średni, utleniający; krępy, średniej wielkości, dno półkuliste

od wewnątrz, od spodu proste, czerep jasnobrązowy w różnych odcieniach, w przełamie jedno-, dwu- i trójbarwny, brązowy i czarny (ułamki wtórnie prze-palone czarne, także w przełamie), powierzchnia szorstka (dno podobnie, bez śladów podsypki), z ze-wnątrz wygładzana równa, od wewnątrz wyrównana mniej starannie; wys. pierwotna > 17,5 cm, śr. szyj-ki – ok. 12,0 cm, śr. brzuśca – ok. 19,0-21,0 cm, śr. dna – 8,5 cm, grub. ściany szyjki – 0,6-0,7 cm, grub. ściany na największej wydętości brzuśca – 0,8 cm, najmniejsza grub. dna 0,7 cm.

Zbiór ceramiki podkrakowskiej białej jest we-wnętrznie zróżnicowany. Składa się z 50 fragmentów co najmniej 7 naczyń:

– garnek (ryc. 3b; 5b-d) typu 3, brzeg odmiany Fg, dno odmiany Ka (zbliżone do Kb); zachowanych 7 fragmentów, częściowo wyklejony; lepiony ręcz-nie (masa dobrze zmieszana; ił marglisty z licznym węglanowym materiałem okruchowym, nie stwier-dzono obecności domieszki piasku, okruchów skał magmowych ani szamotu; ryc. 6b); wypał średni, utleniający; średniej wielkości, o brzegu wychylonym na zewnątrz, z krawędzią średniej długości, prostą zaokrągloną lub nieco kanciastą, szyjka łukowato wklęsła, poniżej szyjki otwór na powierzchni ze-wnętrznej kolisty od środka wydłużony nieregularny, dno od wewnątrz łagodnie przechodzi w ścianę, od spodu płaskie, czerep barwy beżowej z ciemnosza-rymi okopceniami, w przełamie jednobarwny (tylko w najgrubszym miejscu przecięty ciemniejszą smugą; ciemniejszy też tam, gdzie opalona ściana) z widocz-nymi (wyraźniej na podstawie) igiełkami węglanu wapnia(?), powierzchnia nieco mączysta, zewnętrz-na wygładzona, niezbyt równa, z widocznymi śladami pionowego wyrównywania (mazania), dno podobnie, powierzchnia wewnętrzna nierówna, niestarannie wy-gładzana; wys. pierwotna > 24,0 cm, śr. wylewu - ok. 19,0-20,0 cm, śr. szyjki - ok. 18,5-19,5 cm, śr. brzuśca - ok. 22,0-23,0 cm, śr. dna - 10,0 cm, grub. krawędzi - 0,6-0,8 cm, grub. ściany szyjki - 0,8 cm, grub. ścia-ny brzuśca - do 1,4 cm w dolnej części, najmniejsza grub. dna - 1,4 cm;

- garnek (ryc. 4a) z brzegiem bliskim odmianie Fj; zachowane 3 fragmenty; lepiony ręcznie (może przykrawędnie obtaczany?); wypał dobry, utlenia-jący; brzeg średnio wychylony, krawędź wydłużona, strona zewnętrzna krawędzi opada skośnie ku środ-kowi, przejście do wnętrza zaokrąglone, na zewnątrz zaś ostre, czerep barwy kremowej, od środka czar-niawy od wtórnego przepalenia, w przełamie jedno-barwny, również jasnobrązowo-różowawy wyjąwszy czarniawe miejsca wtórnie przepalone od środka, powierzchnia nieco mączysta, od zewnątrz równa, gładka (widoczne ślady wygładzania), od wewnątrz chropowata; śr. wylewu - ok. 19,0 cm, grub. krawędzi - 0,6 cm, grub. ściany szyjki - 0,7 cm, grub. ściany brzuśca - do 1,1 cm;

248

– garnek (ryc. 4b) z brzegiem odmiany Dd; za-chowane 2 fragmenty; lepiony ręcznie; wypał słaby, utleniający; brzeg średnio wychylony, krawędź śred-niej długości, jej część zewnętrzna zdobiona ukośny-mi nacięciami (słabo zachowane), czerep barwy kre-mowej, przełam jedno- lub trójbarwny (szara smuga pośrodku), powierzchnia mączysta, zewnętrzna rów-na, z widocznymi śladami wygładzania, wewnętrzna zniszczona; śr. wylewu - ok. 17,0 cm, grub. krawędzi – 0,7 cm, grub. ściany szyjki - 0,9 cm, grub. ściany brzuśca - do 1,2 cm;

– garnek (ryc. 4c) mały, z brzegiem zbliżonym do odmian Fa i Fg; zachowane 2 fragmenty; niesta-rannie ręcznie lepiony; wypał średni, utleniający; o krawędzi nierównej, zaokrąglonej od zewnątrz, od wewnątrz kanciastej, czerep barwy kremowej, czarniawy w miejscach nierównomiernego wtórne-go przepalenia, podobnie przełam, powierzchnia mączysta, nierówna, widoczne ślady niestarannego gładzenia; śr. wylewu - ok. 10,0 cm, grub. krawędzi - 0,6-0,9 cm, grub. ściany szyjki - ok. 0,8 cm, grub. ściany brzuśca - 1,1 cm;

– garnek (ryc. 4d) z brzegiem bliskim odmianie Gh; zachowane 3 fragmenty, sklejone; lepiony ręcz-nie; wypał średni, utleniający; krawędź zaokrąglona od zewnątrz, od wewnątrz bardziej kanciasta, czerep opalony, czarniawy (pierwotnie barwy kremowej), podobnie przełam – pierwotnie zapewne jednobar-wny kremowy, obecnie dwubarwny, od wewnątrz ciemnoszary, powierzchnia zewnętrzna niezbyt rów-na, ze śladami gładzenia, powierzchnia wewnętrzna nierówna, ślady gładzenia; śr. wylewu - ok. 19,0 cm, grub. krawędzi - 0,7 cm, grub. ściany szyjki - 0,8 cm, grub. ściany brzuśca - ok. 1,0 cm;

– garnek (ryc. 4e); zachowanych 5(?) fragmen-tów; lepiony ręcznie; wypał dobry, utleniający; cze-rep barwy kremowo-szarej z okopceniami, przełam jednobarwny również kremowo-szary, powierzchnia zewnętrzna równa, gładka, widoczne ślady wygładza-nia, zwłaszcza przy szyjce, powierzchnia wewnętrz-na nierówna, niestarannie wygładzona; grub. ściany szyjki – 0,8 cm, grub. ściany brzuśca – do 1,2(?) cm;

– garnek (ryc. 4f) z brzegiem typu F; zachowany fragment; obtaczany; wypał dobry, utleniający; brzeg wychylony na zewnątrz, o krawędzi zaokrąglonej, czerep barwy kremowej, przełam jednobarwny rów-nież kremowy, powierzchnia zewnętrzna równa, ze śladami obtaczania, wewnętrzna równa, nieco chro-powata; śr. wylewu - ok. 18,0 cm, grub. brzegu - 0,7 cm, grub. ściany szyjki - 0,8 cm.

Szczególnie interesujące są fragmenty naczynia, którego ściana uległa rozwarstwieniu. Przypuszcza-no, iż pierwotną przyczyną pęknięcia było wykonanie go z dwu różnych surowców garncarskich, wtórną zaś różnica w naprężeniach obu mas pod wpływem temperatury, jednak analiza mineralogiczna wyka-zała, że rozwarstwienie nie ma związku ze składem

mineralnym masy ceramicznej. W przekroju ściany naczynia odnotowano zmienność w zawartości drob-nokrystalicznego kalcytu, którego ubytek widoczny jest w jej zewnętrznych strefach (ryc. 6c, d).

– garnek (ryc. 4g, 5e-g) z dnem odmiany Kb; zachowane podstawa oraz fragment brzuśca i szyjki; ręcznie lepiony (masa ceramiczna złożona z mine-rałów ilastych i mikrytu, w tej matrix liczne ziarna kalcytu, wapieni mikrytowych i nieco mniej fragmen-tów muszli, nie stwierdzono domieszki piasku, skał magmowych i szamotu); wypał słaby, utleniający; dno z bardzo słabo zaznaczonym podcięciem przy przejściu w ścianę od zewnątrz, od wewnątrz półku-liste, od spodu nieco wgięte, czerep podstawy jasno-brązowy z okopceniami od zewnątrz, od wewnątrz czarniawy, przełam pierwotnie zapewne jednobar-wny, jasnobrązowy, obecnie dwubarwny, od zewnątrz barwy zewnętrznej ściany, od wewnątrz czarny (wtórne przepalenie), na nierównej powierzchni ze-wnętrznej ślady wygładzania (widoczne odciski linii papilarnych), powierzchnia wewnętrzna porowata (zapewne ślady po wypalonej domieszce), górny fragment barwy jasnobrązowej, z pomarańczowymi plamami od środka, gładki z obu stron, powierzchnia dna wygładzona na krawędzi, bliżej środka nierówna, z odbitymi śladami zapewne piaszczystej podsypki; śr. dna - 8,6 cm, grub. ściany szyjki - 0,6 cm, grub. ściany górnego fragmentu brzuśca - 1,0 cm, najmniej-sza grub. dna - 0,9 cm.

Przęślik należy do stosunkowo niewielkiej – choć drugiej po ceramice naczyniowej pod wzglę-dem liczby znalezisk – grupy zabytków ze stanowisk faz wczesnosłowiańskiej i plemiennej wczesnego średniowiecza. Okaz ten należy do odmiany 1a wg M. Parczewskiego, która wyraźnie przeważa ilościo-wo nad pozostałymi. Ma liczne odpowiedniki nie tyl-ko w kulturze wczesnosłowiańskiej, ale też awarskiej. Zdobienie liniami poziomymi jest częste na przęśli-kach awarskich – głównie z 2. poł. VII-VIII/IX w., na gepidzkich występuje w stuleciu VI, na słowiańskich zaś i bałtyjskich pojawia się w VI-VII w. (Parczewski 1988, 89-90; tam lit.). Znajduje też analogie w kultu-rze słowiańskiej VIII-X na prawobrzeżu środkowego Dniepru, gdzie najbardziej rozpowszechnione w tym okresie były przęśliki dwustożkowate o śr. 3,0 cm, wys. 2,0 cm, śr. otworu 1,0 cm i wadze 18,0 g, a za-tem bardzo bliskie wielkościowo omawianemu oka-zowi. Zaobserwowano tam tendencję do zwiększania rozmiarów tych prostych narzędzi w VIII-X w. w sto-sunku do starszych, tzn. przęśliki młodsze mają zwy-kle śr. 3,0-4,0 cm przy wys. 2,0-2,9 cm, natomiast te z VI-VII w. mają śr. 2,0-3,0 cm przy wys. 0,5-1,8 cm, podobnie ma się rzecz z ich ciężarem. Zauważono też, że zdobienie nakłuciami lub wątkami rysowany-mi częstsze jest na okazach z VII-VIII w, niż na IX-X--wiecznych (Petrašenko 1988, 28-30). Przyjąć można, że omawiany przęślik pochodzi z VII-VIII w.

249

– przęślik (ryc. 5h); zachowany w dobrym stanie; masa ceramiczna bez widocznej domieszki (zbliżona do surowca podkrakowskiego białego?); ręcznie lepiony, obtoczony, ozdobiony ryciem; forma dwustożkowata z płaskimi podstawami, zdobienie na boku – dwa rozdzielone załomem pasma nieregular-nych, słabo widocznych zygzaków między płytkimi, niestarannie wykonanymi, dookolnymi żłobkami; barwa szaro-kremowa; wys. - 2,1 cm, śr. - 3,0 cm, śr. podstaw - 2,3 cm, śr. otworu - 1,0 cm, waga - 15,2 g.

Analiza szczątków roślinnych

W trakcie badań obiektu pobrano 2 próby arche-obotaniczne, które pochodziły z głębokości między 1,60 a 1,80 m i miały odpowiednio 4,5 (próba I) i 3 (próba II) dm3. Z próby I wyjęto i oznaczono wszyst-kie duże (do 11,0 cm) kawałki zwęglonego drewna (ryc. 9a – kolumna A), natomiast z materiałów uzy-skanych dzięki szlamowaniu obu prób zidentyfiko-wano po 100 fragmentów węgli drzewnych (ryc. 9a – kolumny B i C). Wartość tę wyznaczyło zastosowa-nie wykresów taksonomicznych (np.: Chabal 1988, 208; 1997; Ntinou 2002, 22; Moskal-del Hoyo 2014). Najliczniejsze taksony wystąpiły w grupie pierw-szych 10 analizowanych fragmentów. W przypadku próby II wszystkie taksony osiągnięto po analizie 18 fragmentów, natomiast w próbie I ostatni takson wy-stąpił po przeanalizowaniu 30 okazów. Tym samym, po oznaczeniu 100 fragmentów węgli drzewnych można było założyć, że liczba ta jest wystarczająca do uzyskania różnorodności taksonomicznej i jest mniejsze prawdopodobieństwo znalezienia dodatko-wych taksonów.

Wśród węgli drzewnych znaleziono 9 taksonów, w tym 5 oznaczonych do poziomu gatunku (jodła po-spolita Abies alba Mill., grab zwyczajny Carpinus be-tulus L., leszczyna Corylus avellana L., buk zwyczajny Fagus sylvatica L., sosna zwyczajna Pinus sylvestris L.) i 4 do poziomu rodzaju (klon Acer sp., dąb Quercus sp., jeżyna lub malina Rubus sp., wierzba Salix sp.) (ryc. 9a). Należy jednak podkreślić, że na terenie środkowej Europy spalone drewna drzew i krzewów oznaczane są do poziomu rodzaju wskutek braku wyraźnych cech diagnostycznych, natomiast nazwy gatunkowe przypisane są wtedy, kiedy dany rodzaj reprezentowany jest we florze głównie przez jeden gatunek (Lityńska-Zając, Wasylikowa 2005, 285). W próbie I wśród wybranych dużych fragmentów znaleziono 4 różne rodzaje i gatunki drzew (ryc. 9a – kolumna A), które pochodziły z większych kawałków drewna, najprawdopodobniej z pni lub z konarów. W tej grupie wystąpiły także duże fragmenty kory o długości do 8,0 cm i grub. ok. 0,1 cm. Wszystkie fragmenty jodły oraz 2 kawałki buka były zainfeko-wane grzybami, których działalność można zaobser-wować w postaci zniszczonych ścian komórkowych

(ryc. 7:5) lub występowania fragmentów strzępek grzybni (ryc. 7:6). W pozostałej części próby po-twierdzono obecność 8 taksonów. Fragmenty na-leżące do leszczyny i klonu pochodziły z drobnych gałęzi o średnicy między 0,89 a 1,65 cm. Również w dużej części fragmentów węgli drzewnych, przede wszystkim buka i jodły, zauważono ślady działalności grzybów. W próbie II wystąpiło 5 taksonów. Z pnia lub większych konarów pochodziła część drewna dębu, buka i jodły, natomiast znaleziono też drewno z gałęzi należące do leszczyny, jeżyny lub maliny oraz buka. W mniej więcej połowie oznaczonych fragmen-tów zaobserwowano ślady aktywności grzybów lub insektów drewnojadów.

W próbach znaleziono liczne zwęglone szcząt-ki roślin uprawnych i dzikich zachowane w postaci owoców, nasion, fragmentów łodyg (słoma) oraz pozostałości kłosa. Pojawiły się też grudy zawierające zgniecione i zniszczone tkanki roślinne, które naj-prawdopodobniej mogły pochodzić z mierzwy. Wśród roślin uprawnych wystąpił przede wszystkim jęczmień zwyczajny Hordeum vulgare L. należący do formy oplewionej. Zachował się w postaci ziarniaków (ryc. 8) i fragmentów kłosów. Mniej liczne były ziarniaki prosa zwyczajnego Panicum miliaceum L. Napotkano ponadto na pojedynczy ziarniak żyta zwyczajnego Secale cereale L. Zachowały się również pozostałości kłosów (głównie fragmenty nasady kłoska), które na-leżały do pszenicy orkisz Triticum spelta L., a także nasady kłosków owsa, które na podstawie morfologii blizny można oznaczyć do poziomu gatunku jako owies zwyczajny Avena sativa L. (Wieserowa 1967; Lityńska-Zając, Wasylikowa 2005). Wśród roślin zielnych dzikich przeważają diaspory wiechlinowa-tych Poaceae (syn. traw), rdestowatych Polygonaceae oraz goździkowatych Caryophyllaceae. W pierwszej grupie przeważają ziarniaki rodzaju Bromus (stokło-sa), owoce i plewy rodzaju Setaria (włośnica), owoce chwastnicy jednostronnej Echinochloa crus-galii L. Z rodziny rdestowatych natrafiono na różne gatunki rdestu Polygonum sp., rdestówkę powojowatą Fallopia convolvulus L. i szczaw polny Rumex acetosella L. Na-tomiast do oznaczonych roślin goździkowatych nale-żą kąkol polny Agrostema githago L. i nasiona rodzaju Stellaria (gwiazdnicy). Napotkano również diaspory roślin z rodziny jasnotowatych Lamiaceae, takich jak głowienka pospolita Prunella vulgaris L., poziewnik Galeopsis sp. i czyściec Stachys sp. Spośród pozosta-łych roślin wymienić należy przytulię fałszywą Ga-lium spurium L., łoczygę pospolitą Lapsana communis L., dziurawiec Hypericum sp., tobołki polne Thlaspi arvense L. oraz nawrot polny Lithospermum arvense L. Licznie wystąpiły nasiona komosy Chenopodium sp., najczęściej w typie komosy białej Chenopodium album. Stosunkowo dużo jest pozostałości diaspor należących do maliny lub jeżyny Rubus sp., leszczyny Corylus avellana oraz poziomki Fragaria sp.

250

Analiza zwierzęcych szczątków kostnych

Do badań przekazano 81 szczątków zwierzę-cych (ryc. 9b). Kości te są dobrze zachowane, jedy-nie węglan wapnia występujący na ich powierzchni utrudniał przeprowadzenie analizy archeozoologicz-nej. Szczątki należą do 4 gatunków ssaków udo-mowionych: świni (Sus scrofa f. domestica), bydła (Bos taurus) oraz kozy lub owcy (Capra hircus/Ovies aries). Dodatkowo opisano pojedynczą kość udową młodego osobnika kury domowej (Gallus gallus f. do-mestica). Wyraźnie dominują kości oraz zęby świni (NISP=12), które są znacznie liczniejsze od szcząt-ków bydła (NISP=3) oraz kozy/owcy (NISP=3). Spośród kości świni należących do osobników mło-docianego (wieku poniżej 1 roku) oraz dorosłego (w wieku powyżej 3 lat) opisano wszystkie części szkieletu – fragmenty czaszki, kręgów oraz kości kończyny przedniej oraz tylnej, w tym pojedynczy człon palcowy. Spośród szczątków bydła wymienić możemy 3 fragmentarycznie zachowane górne zęby trzonowe należące do osobnika dorosłego. Szczątki kozy lub owcy reprezentowane są przez 2 dystalne części kości śródręcza oraz dystalny fragment kości goleniowej osobnika w wieku około 2 lat. Określenie przynależności gatunkowej pozostałych szczątków kostnych nie było możliwe z powodu ich znaczącej fragmentacji lub braku cech diagnostycznych.

W opisanym materiale osteologicznym widocz-ne są liczne ślady działań człowieka. Ślady rąbania, związane z dzieleniem tuszy zwierzęcej, odnotowano na kręgach szczytowym oraz lędźwiowym świni oraz na fragmencie trzonu żebra ssaka wielkości bydła. Widoczne w tym materiale wyraźne ślady ognia, w postaci opalenia kości na kolor czarny, raczej nie są wynikiem celowego opiekania porcji zwierzęcych bezpośrednio przed spożyciem, ale wtórnego prze-palenia odpadków znajdujących się w pobliżu pale-niska. Ślady tego typu występują na 28 kościach, co stanowi niemal 35% całego zespołu.

Zakończenie

Kluczowym zagadnieniem jest chronologia omawianego obiektu, być może niehomogenicznego, którą określić można w oparciu o różnorodny, ale wy-daje się, że bliski sobie czasowo, materiał ceramicz-ny. Spośród naczyń najprawdopodobniej najstarszy jest garnek w typie praskim – zapewne z ok. połowy VII w., najmłodszy zaś obtaczany fragment brzegu garnka z surowca typowego dla ceramiki podkrakow-skiej białej – przypuszczalnie z ok. VII/VIII w.7 Nie przeczy temu ustalona ramowa chronologia przęśli-ka. Zatem jamę datować należy, choć w dużej mierze

7 Problem początku wytwórczości ceramiki podkrakowskiej wy-maga wyjaśnienia (por. Parczewski 1988, 29-30; Kukliński 2005, 110-111; tam lit.).

intuicyjnie, na czas między 2. ćw. VII a początkiem VIII w. Uzyskany wynik datowania radiowęglowego wskazujący na używanie jej w 1. poł. VII w. lub wcześ-niej (ryc. 10) zdaje się nie w pełni adekwatny, zapew-ne z powodu charakteru próby (fragment ze słojami z twardzieli sporego drzewa) i małej dokładności metody 14C w wyznaczaniu wieku obiektów histo-rycznych. Zauważyć trzeba, że zawartość wypełniska obiektu potraktować można jako ilustrację przeżywa-nia się starych tradycji garncarskich kultury praskiej i wprowadzania nowych, które charakterystyczne były dla lokalnej kultury w dobie plemiennej.

Z południowej Polski znanych jest tylko kilka stanowisk archeologicznych, które dostarczyły mate-riałów archeobotanicznych z VII i przełomu VII na VIII w. (Wasylikowa 1969; Szydłowski, Wasylikowa 1973). Dane z Korzkwi i z innych południowopol-skich stanowisk ze starszej fazy wczesnego średnio-wiecza potwierdzają uprawę opartą o różne gatunki zbóż, które stosowano prawdopodobnie w zasiewach jarych i ozimych. Głównymi zbiorowiskami leśnymi w pobliżu stanowiska były zapewne podgórska acido-filna dąbrowa oraz żyzna buczyna karpacka (Matusz-kiewicz 2008). W strukturze pierwszego zbiorowiska w warstwie drzew dominuje dąb bezszypułkowy z do-mieszką świerka pospolitego, buka zwyczajnego, sos-ny zwyczajnej i dębu szypułkowego (Matuszkiewicz 2005, 148), natomiast w drugim zbiorowisku pod-stawowymi składnikami drzewostanów są buk i jod-ła (Matuszkiewicz 2005, 207). Z takich zbiorowisk leśnych uzyskiwano drewno budowlane i opałowe, w tym chrust, a także rośliny będące uzupełnieniem diety. Potwierdzeniem tego jest materiał z obiektu korzkiewskiego, w którym odnotowano duże kawały jedliny, drobne gałęzie oraz orzech laskowy i owoce malin i/lub jeżyn.

Wszystkie oznaczone szczątki kostne z bada-nej jamy są odpadkami pokonsumpcyjnymi. Z ob-szaru Małopolski brakuje opracowań materiałów faunistycznych datowanych na VII i początek VIII w. W zespołach z VIII-IX w. widoczny jest wysoki udział szczątków świni, którym towarzyszy znaczący odsetek kości bydła (Sobociński 1967; Gręzak, Ku-rach 1996; Wojtal 2004; Makowicz-Poliszot 2010). Występują również szczątki ptaków hodowlanych, co potwierdza istotny udział tej grupy zwierząt w diecie społeczności wczesnośredniowiecznych (Waluszew-ska-Bubień 1968; Tomek 1984).

Materiały z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach są bardzo istotnym źródłem do poznania początków wczesnego średniowiecza w strefie wyżynnej południowej Polski, w pewnym oddaleniu od dużych rzek. Dotychczas w literaturze przyjmowano, że osadnictwo słowiańskie na Wyżynie Olkuskiej pojawiło się relatywnie późno. Jacek Pole-ski (1995, 139) pisze: W świetle zgromadzonych dotych-czas danych możemy stwierdzić, iż na obszarze Jury nie

251

odkryto do tej pory śladów osadnictwa wczesnosłowiań-skiego oraz Ślady osadnictwa z okresu plemiennego (poł. VII – koniec X wieku) na terenie Jury prezentują się skromnie. Natomiast J. Lech (2001, 158) przy-puszcza: Teoretycznie (…) około VI w., mogli pojawić się w Jurze Ojcowskiej pierwsi Słowianie, ale nie ma na to potwierdzenia w źródłach archeologicznych. Wydaje się, że Jura Ojcowska pozostawała poza obszarem roz-proszonego osadnictwa wczesnosłowiańskiego. Rzeźba terenu i mniej korzystne warunki naturalne zadecydo-wały, iż w dobie słowiańskiego osadnictwa plemiennego była ona nadal wyludnionym i prawdopodobnie niezbyt bezpiecznym obszarem granicznym… Przedstawione zabytki są zapewne pierwszym publikowanym świa-dectwem stosunkowo wczesnego – bo już z VII stule-cia – zasiedlania Wyżyny Olkuskiej w średniowieczu.

Pracownia Archeologiczna Maciej Nowak archeomaciek@gmail.com

Muzeum Archeologiczne w Krakowie radliw@interia.pl.

Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN m.moskal@botany.pl.

Instytut Archeologii i Etnologii PAN a.rauba@yahoo.pl.

Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN jaslov@wp.pl

LITERATURA

Asouti E., Austin P.2005 Reconstructing Woodland Vegetation and its

Exploitation by Past Societies, base on the Ana-lysis and Interpretation of Archaeological Wood Charcoal Macro-Remains, Environmental Ar-chaeology 10, 1-18.

Binford L. R.1981 Bones: ancient men and modern myths, New

York.Cappers R. T. J., Bekker R. M., Jans J. E. A.2006 Digital Seed Atlas of the Netherlands, Gronin-

gen Archaeological Studies 4.Chabal L.1988 Pourquoi et comment prélever les charbons de

bois pour la période antique: les méthodes uti-lices sur sites de Lattes (Hérault), Lattara 1, 187-222.

1997 Forêts et sociétés en Languedos (Néolithic final, Antiquité tardive). L´athracologie, méthode et paléoécologie, Documents d´Archéologie Française 63.

Grant A.1984 Medieval animal husbandry: the archaeozoo-

logical evidence, [w:] C. Grigson, J. Clutton--Brock (red.), Animals in archaeology: husban-dry in Europe, BAR International Series 227, Oxford, 179-187.

Gręzak A., Kurach B.1996 Konsumpcja mięsa w średniowieczu oraz w cza-

sach nowożytnych na terenie obecnych ziem Polski w świetle danych archeologicznych, Ar-cheologia Polski 41/1-2, 139-167.

Klein R. G., Cruz-Uribe K.1984 The Analysis of Animal Bones from Archaeolo-

gical Sites, Chicago.Kukliński A.2005 Kontekst stratygraficzny wczesnośredniowiecz-

nej ceramiki białej na Wawelu na podstawie analizy wybranych stanowisk, [w:] A. Buko i L. Kajzer (red.), Naczynia białe w Polsce po-łudniowej i środkowej. Wstęp do problematyki badawczej, Kielce – Łagów, 107-152.

Kulpa W. 1974 Nasionoznawstwo chwastów, Warszawa.Lasota-Moskalewska A.2007 Podstawy archeozoologii, Szczątki ssaków,

Warszawa.Lauwerier R. C. G. M.1988 Animals in Roman Times in the Dutch Eastern

River Area, Nederlandse Oudheden 12. Proje-ct Oostelijk Rivierengebied I, Amersfoort.

Lech J.2001 Archeologia Jury Ojcowskiej w zarysie, [w:]

Z archeologii Ukrainy i Jury Ojcowskiej, J. Lech i J. Partyka (red.), Ojców, 127-182.

Lityńska-Zając M., Wasylikowa K.2005 Przewodnik do badań archeobotanicznych, Va-

demecum Geobotanicum, Poznań.Lyman R. L.1994 Vertebrae Taphonomy, Cambridge.Makowicz-Poliszot D.2010 Fauna wczesnośredniowiecznego Stradowa,

[w:] A. Buko (red.), Materiały archeobotanicz-ne i archeozoologiczne z badań na stanowisku

252

nr 1 w latach 1956-1963, Polskie Badania Ar-cheologiczne 37, 51-63.

Matuszkiewicz W.2005 Zespoły leśne Polski, Warszawa.Matuszkiewicz J. M.2008 Potencjalna roślinność naturalna Polski,

Warszawa.Moskal-del Hoyo M.2014 Medieval charcoals from the Kokotów site 19

(gm. Wieliczka) – some remarks on the sam-pling method and interpretation of the anthraco-logical assemblages, Sprawozdania Archeolo-giczne 66, 155-176.

Neef R., Cappers R. T. J., Bekker R. M. 2012 Digital Atlas of Economic Plants in Archaeo-

logy, Groningen Archaeological Studies 17, Groningen.

Ntinou M.2002 La Paleovegetación en el Norte de Grecia desde

el Tardiglaciar hasta el Atlántico. Formaciones Vegetales, Recursos y Usos, BAR International Series 1083, Oxford.

Olsen S. L, Shipman P.1988 Surface modification on bone: trampling vs

butchery, Journal of Archaeological Science 15(5), 535-553.

Parczewski M.1988 Początki kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce.

Krytyka i datowanie źródeł archeologicznych, Polska Akademia Nauk – Oddział w Kra-kowie, Prace Komisji Archeologicznej 27, Wrocław.

Petrašenko V. O.1988 Slov’âns´kì prâslicâ VIII-X st. z Pravoberežžâ

Seredn´ogo Podnìprov’â, Arheologìâ 62, 24-32.Poleska P., Bober J., Krąpiec M.1998 Das erste dendrochronologisch datierte frühsla-

wische Grubenhaus aus Polen, Archaeoslavica 3, 33-69.

Poleski J.1995 Wczesne średniowiecze, [w:] Pradzieje i śred-

niowiecze. Praca zbiorowa, Natura i Kultura w Krajobrazie Jury, Kraków, 137-150, fot. 9-11.

Schweingruber F. H.1982 Mikroskopische Holzanatomie, Teufen.1990 Anatomie Europäischer Hölzer, Bern

– Stuttgart.Sobociński M.1967 Szczątki kostne zwierzęce z wykopalisk w Wiśli-

cy, Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Po-znaniu 36, 175-213.

Szydłowski J., Wasylikowa K.1973 Cereals from the Early Medieval Fortified set-

tlement in Lubomia, district Wodzisław Śląski, southern Poland, Folia Quaternaria 42, 37-95.

Tomek T.1984 Szczątki ptaków z wczesnośredniowiecznej osa-

dy w Stradowie, Acta Zoologica Cracoviensia 27(7), 121-126.

Waluszewska-Bubień A.1968 Resztki kostne ptaków z wczesnośredniowiecz-

nych wykopalisk w Wiślicy, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu, We-terynaria, 24, 169-176.

Wasylikowa K.1969 Nowe znalezisko konopi (Cannabis sativa L.)

z okresu przedpiastowskiego w Polsce, Sprawo-zdania Archeologiczne 20, 465-468.

Wieserowa A.1967 Wczesnośredniowieczne szczątki zbóż i chwa-

stów z Przemyśla, Folia Quaternaria 28, 1-16.Wojtal P.2004 Animal bone remains from an early medieval

stronghold Naszacowice, [w:] J. Poleski (red.) Naszacowice. Ein frühmittelalterllicher Bur-gwall am Dunajec. Stratigraphie – Chronologie – Architektur, Kraków, 245-255.

253

MACIEJ NOWAK, RADOSŁAW LIWOCH, MAGDALENA MOSKAL-DEL HOYO, ANNA RAUBA-BUKOWSKA, JAROSŁAW WILCZYŃSKI

Korzkiew 5 – the oldest medieval site in the Olkusz Upland Summary

In the course of archaeological research conducted in 2014 on the site Korzkiew 5 in Przy-bysławice, Zielonki dis., feature 1 (a pear-shaped pit, 1.8 m deep) was discovered. Once it might have been a part of a dwelling of which no trace has remained, perhaps a dug-out. The pit yielded a set of clay pot-tery fragments numbering 80 pieces and a clay whorl, as well as plant and animal relics. As far as material is concerned, pottery fragments can be divided into Prague pottery and Krakow ‘white’ pottery. 9 taxa were identified among charcoal: European silver fir Abies alba Mill., common hornbeam Carpinus betu-lus L., common hazel Corylus avellana L., common beech Fagus sylvatica L., Scots pine Pinus sylvestris L., maple Acer sp., oak Quercus sp., blackberry or rasp-berry Rubus sp., willow Salix sp. Cultivated plants are represented by: barley Hordeum vulgare L., common millet Panicum miliaceum L., rye Secale cereale L.,

spelt Triticum spelta L., common oat Avena sativa L. In the group of wild herbaceous plants predominant are diaspores of Poaceae grasses. Relics of raspberry or blackberry Rubus sp., hazel Corylus avellana and wild strawberry Fragaria sp. are relatively numerous. Animal remains belong to three species of domesti-cated mammals: pig (Sus scrofa f. domestica), cattle (Bos taurus) and goat or sheep (Capra hircus /Ovies aries). Additionally a single femur bone of a young chicken (Gallus gallus f. domestica) was identified. The feature dates back to the period between the 2nd quarter of the 7th and the beginning of the 8th century. The obtained result of radiocarbon dating, suggesting it may have been used in the 1st half of the 7th century or earlier, does not seem fully adequate probably because of the character of the sample. The pit is the oldest known evidence of settlement in the Olkusz Upland in the Middle Ages.

254

Ryc. 1. Położenie obszaru objętego rozpoznaniem sondażowym w 2014 r. (kolor szary - zasięg stanowiska Korzkiew 5, X - lokalizacja obiektu 1) w Przybysławicach, gm. Zielonki (oprac. M. Nowak)

Fig. 1. Location of the surveyed area in 2014 on the site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. (prep. M. Nowak)

255

Ryc. 2. a – rysunek i b – fotografia przekroju pionowego obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki (rys. P. Kołodziejczyk, fot. M. Nowak)

Fig. 2. a – sketch and b – photograph of a vertical section of feature 1 on site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. (drawing P. Kołodziejczyk, photo: M. Nowak)

256

Ryc. 3. Wybór ceramiki z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki (rys. P. Kołodziejczyk)

Fig. 3. Selection of pottery from feature 1 on site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. (drawing P. Kołodziejczyk)

257

Ryc. 4. Wybór ceramiki z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki (rys. P. Kołodziejczyk)

Fig. 4. Selection of pottery from feature 1 on site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. (drawing P. Kołodziejczyk)

258

Ryc. 5. Wybór ceramiki z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki (fot. M. Nowak)

Fig. 5. Selection of pottery from feature 1 on site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. (photo: M. Nowak)

259

Ryc. 6. Fotografie cienkich płytek próbek z naczyń z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki. a – naczynie z surowca praskiego (ryc. 3a, 5a), słabo zmieniona termicznie matrix ilasta z większymi

okruchami skaleni i kwarcu, NX; b – naczynie z surowca podkrakowskiego białego (3b, 5b-d), ił marglisty z grubszym węglanowym materiałem okruchowym, NX; c-d – naczynie z surowca podkrakowskiego białego (4g, 5e-g), c – strefa

przy powierzchni wewnętrznej naczynia, w mikrytowo-ilastym tle widoczne liczne ziarna kalcytu oraz brązowe ziarna glaukonitu (Gl – glaukonit, strzałki), NX, d – strefa przy powierzchni zewnętrznej naczynia, rozwarstwienie w obrębie

masy ceramicznej, 1N (fot. A. Rauba-Bukowska)

Fig. 6. Photographs of thin slides of earthenware samples from the features 1 on the site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. a – a vessel from the ‘Prague’ material (Fig. 3a, 5a), slightly thermally altered argillaceous matrix with larger pieces of feldspars and quartz, NX; b – a vessel from the Kraków ‘white’ material (3b, 5b-d), marl with coarse carbonate grains, NX; c-d – a vessel from the Kraków ‘white’ material (4g, 5e-g), c – area by the internal surface of the vessel, in the micrite-argillaceous background numerous grains of calcite and brown grains of glauconite (Gl –

glauconite, arrows) are visible, NX, d – area by the external surface of the vessel, splitting within the ceramic mass, 1N (photo: A. Rauba-Bukowska)

260

Ryc. 7. Wybrane węgle drzewne z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki. 1-3, 5 – Abies alba; 4, 6 – Fagus sylvatica; 1, 4, 5 – przekrój poprzeczny; 2 – przekrój promieniowy; 3 – przekrój styczny; 1, 4 – skala:

500 µm; 2 – skala: 100 µm; 3 – skala: 300 µm; 5 – skala: 50 µm; 6 – skala: 10 µm (mikrofot. M. Moskal-del Hoyo)

Fig. 7. Selected charcoal fragments from feature 1 on the site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. 1-3, 5 – Abies alba; 4, 6 – Fagus sylvatica; 1, 4, 5 – transverse section; 2 – longitudinal radial section; 3 – longitudinal tangential section; 1, 4 – scale: 500 µm; 2 – scale: 100 µm; 3 – scale: 300 µm; 5 – scale: 50 µm; 6 – scale: 10 µm

(micro-photo: M. Moskal-del Hoyo)

261

Ryc. 8. Ziarniaki jęczmienia zwyczajnego Hordeum vulgare L. z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki (fot. M. Moskal-del Hoyo)

Fig. 8. Caryopses of common barley Hordeum vulgare L. from feature 1 on the site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. (photo: M. Moskal-del Hoyo)

Ryc. 9. a – wyniki analizy węgli drzewnych z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki; b – wyniki analizy szczątków zwierząt z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki

Fig. 9. a – results of the analysis of charcoal fragments from feature 1 on the site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis.; b – results of the analysis of animal remains from object 1 on the site Korzkiew 5 in Przybysławice,

Zielonki dis.

262

Ryc. 10. Wynik datowania radiowęglowego próby drewna z obiektu 1 na stanowisku Korzkiew 5 w Przybysławicach, gm. Zielonki (oprac. M. Krąpiec)

Fig. 10. Result of the radiocarbon dating of the wood sample from feature 1 on the site Korzkiew 5 in Przybysławice, Zielonki dis. (prep. M. Krąpiec)