KONSPEKTY ZAJĘĆ MODUŁU SPECJALIZACYJNEGO...

Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie

i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie

nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia

Katedra Socjologii Ogo lnej, Instytut Socjologii

Uniwersytet Ło dzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Rozwo j Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy

ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Ło dz , www.eksoc.uni.lodz.pl/is

Projekt jest finansowany ze środków

norweskich i środków krajowych

KONSPEKTY ZAJĘĆ

MODUŁU SPECJALIZACYJNEGO

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W PRAKTYCE

– POMIAR, EWALUACJA I ZARZĄDZANIE










Spis treści

Wprowadzenie do zro wnowaz onego rozwoju ..................................................................................... 7

Temat 1. Wyzwania zro wnowaz onego rozwoju. Uprzemysłowienie, wzorce konsumpcji i produkcji, a ich konsekwencje ekologiczne dla ziemi ....................................... 7

Temat 2. Definiowanie zro wnowaz onego rozwoju. Cele, wskaz niki, wartos ci i praktyka. ......................................................................................................................................................................... 10

Temat 3. Ewolucja koncepcji. Zobowiązania i traktaty dotyczące zro wnowaz onego rozwoju. (kluczowe dokumenty, kluczowe wydarzenia). ........................................................ 13

Temat 4. Podstawowe koncepcje zro wnowaz onego rozwoju – rola pan stwa i rynku. Nurt gło wny. Silne i słabe odmiany zro wnowaz enia. ................................................................ 17

Temat 5. Promowanie zro wnowaz onego rozwoju. Skala globalna (Agenda 21, The Future we Want), skala regionalna(strategia PL), skala lokalna (Local Agenda 21) ..... 20

Temat 6. Alternatywne perspektywy dla zro wnowaz onego rozwoju. Podejs cia radykalne, ekologia polityczna, ekonomia cyrkularna. ............................................................. 24

Temat 7. System zarządzania zro wnowaz onym rozwojem .................................................... 28

Temat 8. Zro wnowaz ona produkcja i zro wnowaz ona konsumpcja ..................................... 31

Temat 9. S wiadomos c ekologiczna, społeczen stwo obywatelskie, partycypacja oraz postawy ekologiczne jako determinanty zro wnowaz onego rozwoju ................................. 35

Temat 10. Ochrona bioro z norodnos ci i rozwo j zro wnowaz ony ............................................ 38

Temat 11. Energia a s rodowisko naturalne, gospodarka i społeczen stwo ........................ 42

Temat 12. Zmiana klimatu i rozwo j zro wnowaz ony .................................................................. 44

Temat 13. Wyzwania urbanizacji i rozwo j zro wnowaz ony ..................................................... 48

Temat 14. Prezentacje przykłado w dobrych praktyk oraz strategii stosowanych na rzecz wspierania zro wnowaz onego rozwoju przygotowanych przez studento w .......... 51

Temat 15. Podsumowanie .................................................................................................................... 52

Społeczne aspekty zro wnowaz onego rozwoju ................................................................................. 53

Temat 1. Zarządzanie wspo lnymi zasobami .................................................................................. 53

Temat 2. Dlaczego niekto re społeczen stwa podejmują zgubne decyzje? .......................... 55

Temat 3. Przedhistoryczne przykłady rozwoju zro wnowaz onego – Wyspy Wielkanocne .............................................................................................................................................. 56

Temat 4. Historyczne przykłady rozwoju niezro wnowaz onego – cywilizacja Majo w .. 58










Temat 5. Wspo łczesne Chiny jako przykład szans na osiągnięcie rozwoju zro wnowaz onego i zagroz en stwarzanych przez rozwo j niezro wnowaz ony .................. 59

Temat 6. Wspo łczesna Australia jako przykład szans na osiągnięcie rozwoju zro wnowaz onego i zagroz en stwarzanych przez rozwo j niezro wnowaz ony. .................. 61

Temat 7. Wielki biznes, s rodowisko naturalne i zro wnowaz ony rozwo j ........................... 63

Temat 8. S wiat jako polder – wyzwania zro wnowaz onego rozwoju we wspo łczesnym s wiecie.......................................................................................................................................................... 65

Temat 9. Zro wnowaz ony rozwo j a jakos c z ycia ........................................................................... 67

Temat 10. Ubo stwo jako niedostatek moz liwos ci a wyzwania zro wnowaz onego rozwoju ........................................................................................................................................................ 69

Temat 11. Rynki, pan stwo i społeczne sposobnos ci ................................................................... 70

Temat 12. Wybo r społeczny a jednostkowe działania ............................................................... 72

Temat 13. Globalna niero wnos c majątko w w XXI wieku.......................................................... 73

Temat 14. Pan stwo socjalne na XXI wiek ........................................................................................ 75

Temat 15. Wydajnos c ekonomiczna i zasada sprawiedliwos ci – wzajemne wykluczenie czy uzupełnienie? .................................................................................................................................... 77

Metody badania jakos ci z ycia i zro wnowaz onego rozwoju.......................................................... 79

Temat 1. Jakos c z ycia – wprowadzenie, historia pojęcia, rozwo j badan empirycznych, interdyscyplinarnos c , spory teoretyczne ....................................................................................... 79

Temat 2. Modele jakos ci z ycia – globalna i dziedzinowa jakos c z ycia, wpływ ro z nych czynniko w na jakos c z ycia .................................................................................................................... 81

Temat 3-4. Jakos c z ycia na poziomie regionalnym i lokalnym (LHDI, Urban Audit, Badania KSO) ............................................................................................................................................. 83

Temat 5-6. Badania jakos ci z ycia grup wyro z nionych ze względu na ro z ne kryteria (osoby starsze, niepełnosprawne, dzieci) ...................................................................................... 85

Temat 7. Wskaz niki społeczne – historia, funkcje, wskaz niki w polityce społecznej .... 87

Temat 8. Badania dobrostanu społeczen stw (poziom międzynarodowy, ewolucja wskaz niko w, poro wnania międzynarodowe, Beyond GDP) ..................................................... 89

Temat 9. Badania dobrostanu społeczen stw – warsztaty komputerowe........................... 91

Temat 10-11. Wskaz niki jakos ci z ycia w Polsce i UE – Eurostat, GUS, Diagnoza Społeczna (4 godziny) ............................................................................................................................ 93

Temat 12-13. Wskaz niki zro wnowaz onego rozwoju w Polsce i UE ..................................... 95










Temat 14-15. Prezentacja prac studento w .................................................................................... 97

Umiejętnos ci komunikacyjne ................................................................................................................... 98

Temat 1-2. Wprowadzenie do komunikacji społecznej ............................................................ 98

Temat 3-4. Umiejętnos ci komunikacyjne – wprowadzenie do efektywnego komunikowania się(czterogodzinne warsztaty) ......................................................................... 99

Temat 5-6. Zasady asertywnej komunikacji(czterogodzinne warsztaty) ........................ 100

Temat 7-9. Praca w grupie (dwa trzygodzinne warsztaty) .................................................... 101

Temat 10-12. Narzędzia i techniki autoprezentacji .................................................................. 102

Temat 13. Public relations .................................................................................................................. 103

Temat 14. Mediacje i negocjacje - wprowadzenie ..................................................................... 104

Temat 15. Mediacje i negocjacje – typy i techniki ..................................................................... 104

Miejskie i regionalne planowanie ......................................................................................................... 106

Temat: 1. Zro wnowaz ony rozwo j – zachęta do inwestycji i napływu kapitału? ............ 106

Temat 2. Prawo planowania miejskiego i regionalnego w Polsce ....................................... 108

Temat 3. Polityka zro wnowaz onego rozwoju w konteks cie planowania regionalnego ....................................................................................................................................................................... 109

Temat 4. Proces urbanizacji na przykładzie miast w Polsce i na s wiecie ........................ 111

Temat 5. Polska A i B? Wskaz niki regionalnego rozwoju. ...................................................... 112

Temat 6. Diagnoza przestrzenna i terytorialna – mapa zasobo w i potrzeb s rodowiska ....................................................................................................................................................................... 114

Temat 7. Konflikty intereso w – wspo łpraca społecznos ci lokalnych. ................................ 116

Temat 8. Metodologiczne aspekty diagnozy społecznej na przestrzeni miasta i regionu ....................................................................................................................................................................... 118

Temat 9. Strategia gminy – wojewo dztwa. Fazy i etapy przygotowania........................... 119

Temat 10. Elementy Media Relations: praca z mediami i interesariuszami ................... 121

Temat 11. Działania praktyczne: Konferencja prasowa samorządo w wybranych miast w Polsce ..................................................................................................................................................... 123










Społeczna odpowiedzialnos c biznesu (CSR) – społeczne i ekologiczne aspekty

prowadzenia działalnos ci gospodarczej ................................................................................. 125

Temat 1. Społeczna odpowiedzialnos c biznesu (CSR) – wprowadzenie (rozwo j idei, definicje, obszary kluczowe) ............................................................................................................. 125

Temat 2. Zakres i wytyczne CSR ....................................................................................................... 126

Temat 3. CSR w przedsiębiorstwie .................................................................................................. 128

Temat 4. Normy i standardy CSR ..................................................................................................... 130

Temat 5. CSR jako strategia zarządzania ...................................................................................... 132

Temat 6. Obszary CSR – pracownicy............................................................................................... 133

Temat 7. Obszary CSR – społecznos c lokalna .............................................................................. 135

Temat 8. Obszary CSR – klienci i partnerzy biznesowi ........................................................... 137

Temat 9. CSR w wymiarze globalnym ............................................................................................ 139

Temat 10. Wspo łczesne wyzwania i dylematy CSR .................................................................. 140

Temat 11. Etyka CSR ............................................................................................................................. 141

Temat 12. Postawy wobec CSR w Polsce. Perspektywy rozwoju ........................................ 142

Temat 13-15. Studia przypadko w ................................................................................................... 144

Wieloraka analiza korespondencji i analiza skupien z wykorzystaniem programu

SPAD ..................................................................................................................................................... 146

Temat 1. Zajęcia organizacyjne ......................................................................................................... 146

Temat 2. Analiza jednoczynnikowa zmiennych ilos ciowych ................................................. 146

Temat 3. Analiza dwuczynnikowa zmiennych ............................................................................ 147

Temat 4. Podstawy wnioskowania statystycznego. Analiza wariancji ANOVA. ............. 149

Temat 5. Historia analizy korespondencji. Zastosowanie analizy korespondencji w socjologii. .................................................................................................................................................. 151

Temat 6-7. Podstawowe zasady prostej analizy korespondencji ........................................ 152

Temat 8-10. Od prostej do wielorakiej analizy korespondencji .......................................... 153

Temat 11-12. Szczego łowa wieloraka analiza korespondencji (Wieloraka analiza korespondencji ograniczona do analizy wybranych kategorii zmiennych). ................... 155

Temat 13. Wieloraka analiza korespondencji wybranych grup (Wieloraka analiza korespondencji ograniczona do analizy wybranych podgrup jednostek) ....................... 156










Temat 14-15. Stabilnos c wyniko w. Wnioskowanie statystyczne w wielorakiej analizie korespondencji. Ustrukturyzowana analiza danych ................................................................ 157

Temat 16-17. Analiza wariancji ANOVA a wieloraka analiza korespondencji ................ 159

Temat 18-19. Konstrukcja przestrzeni społecznych ................................................................ 160

Temat 20-21. Wprowadzenie do analizy skupien ..................................................................... 161

Temat 22-23. Analiza skupien a wieloraka analiza korespondencji .................................. 162

Studia przypadko w zro wnowaz onego rozwoju ............................................................................. 164

Temat 1. Wprowadzenie do metodologii studio w przypadko w. ......................................... 164

Temat 2. Metody i techniki gromadzenia i analizy danych na potrzeby studio w przypadku. ................................................................................................................................................ 165

Temat 3. Planowanie procesu badawczego. ................................................................................ 166

Temat 4. Badania actionresearch i socjologia zaangaz owana – metodologia i przykłady badan .......................................................................................................................................................... 167

Temat 5. Planowanie zro wnowaz onego rozwoju – studium przypadku na poziomie lokalnym i metoda ISIS (Indicators, Systems, Innovations, Strategy). .............................. 168

Temat 6-15. Studia przypadko w zro wnowaz onego rozwoju – realizacja projektu ..... 169










Wprowadzenie do zrównoważonego rozwoju

Temat 1. Wyzwania zrównoważonego rozwoju. Uprzemysłowienie, wzorce konsumpcji

i produkcji, a ich konsekwencje ekologiczne dla ziemi

Cele

Student rozumie istotę relacji między środowiskiem a rozwojem. Potrafi wykazać, że

zmiany środowiska naturalnego - zwłaszcza globalne zmiany – wskazują na brak

zrównoważenia trajektorii rozwojowych.

Umie powiązać problemy ubóstwa z globalnymi zmianami środowiska i wyjaśnić,

dlaczego te dwie kwestie są kluczowe w debatach na temat zrównoważonego rozwoju.

Wykorzystując przykłady student potrafi zilustrować środowiskowe, ekonomiczne,

polityczne i społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju

Rozumie, że debaty na temat zrównoważonego rozwoju są kontrowersyjne – dotyczą

wyboru pomiędzy celami/wartościami - ochroną środowiska i rozwojem.

Kwestie kluczowe

Zajęcia wprowadzają studenta w problematykę wyzwań zrównoważonego rozwoju. Głównym

z nich jest zrównoważenie kosztów i korzyści ekonomicznych, społecznych

i środowiskowych rozwoju, zarówno dla ludzi żyjących obecnie jak i dla przyszłych pokoleń.

Jest to wyzwanie wymagające rozwiązania takich problemów jak ubóstwo i globalne zmiany

środowiska. Te dwie kwestie doprowadziły do pojawienia się idei zrównoważonego rozwoju.

Klucz do jej zrozumienia zawiera się w pytaniu: Jak pogodzić ze sobą interesy trzech

systemów: gospodarki, społeczeństwa i środowiska. Niezrównoważone formy rozwoju

prowadzą do degradacji środowiska naturalnego i społecznego, co utrudnia dalszy rozwój.

W pozytywnej wersji wrażliwe ekologicznie formy rozwoju mogą przyczyniać się do ochrony










środowiska i rozwoju społeczeństwa. Spełnienie kryteriów zrównoważonego rozwoju, to jest

ochrona środowiska zamiast degradacji, zrównoważone społeczeństwo zamiast nierówności,

biedy i niskiej jakości życia oraz rozwój zamiast stagnacji jest bardzo trudne, wybory często

muszą być dokonywane pomiędzy sprzecznymi celami. To sprawia, że koncepcja

zrównoważonego rozwoju jest politycznym konceptem. Uzmysłowienie sobie – jak

podejmowane są decyzje i kogo interesy są traktowane priorytetowo – ma bardzo ważne

znaczenie. Zajęcia przedstawiają "dylematy” koncepcji. Są wprowadzeniem do dyskusji na

temat zrównoważonego rozwoju i przeglądem kluczowych problemów globalnych zmian

środowiska oraz ubóstwa.

Pytania problemowe

Jakie relacje zachodzą między środowiskiem naturalnym a rozwojem?

Co to jest rozwój? Co cechuje rozwój niezrównoważony, a co zrównoważony?

Jakie są przyczyny i skutki degradacji środowiska naturalnego?

Bieda jako przyczyna i skutek degradacji środowiska naturalnego.

Dylematy rozwoju zrównoważonego: Co jest priorytetem? Kto ma decydować? Które

względy – ekonomiczne, społeczne czy środowiskowe – są najważniejsze?

Pytania sprawdzające

Co rozumiesz przez pojęcie "rozwoju"?

Scharakteryzuj związek między środowiskiem a rozwojem zrównoważonym.

Wymień i krótko scharakteryzuj najważniejsze globalne wyzwania ekologiczne?

Omów ich przyczyny i konsekwencje.

Czy i jeśli tak to dlaczego, rozwój zrównoważony może prowadzić do zmniejszenia

rozmiarów biedy?










Jakie warunki ekonomiczne, społeczne i polityczne sprzyjają osiąganiu celów

zrównoważonego rozwoju?

Formy pracy studentów

Wykład konwersatoryjny, dyskusja moderowana, analiza studium przypadków

Literatura obligatoryjna

1. Rokicka E., Woźniak W. (2010) W kierunku zrównoważonego rozwoju. Koncepcje,

interpretacje, konteksty.

2. Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce (2010) red. Jakub Kronenberg

i Tomasz Bergier. Fundacja Sendzimira. Kraków, rozdział I, s. 8-39

http://www.sendzimir.org.pl/images/Wyzwania_zrownowazonego_rozwoju_w_Polsce.

pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]

3. Adams W.M. (2009) The dilemma of sustainability. In: Adams W.M. Green

Development: Environment and Sustainability in a Developing World, Routledge,

London, ss. 1-25

4. Greenpeace w obronie lasów deszczowych i orangutanów w Dzikie życie, 6/192

2010 Czerwiec 2010http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numery-

archiwalne,2253,article,5037 lubGreenpeace (2009) Palm Oil.

http://www.greenpeace.org.uk/forests/palm-oil [Dostęp 5 sierpnia2015]

Literatura dodatkowa

1. Raport o stanie środowiska świata (Global Environment Outlook – GEO-4)

http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/wspolpraca/eea/GEO4INFO.pdf [Dostęp 5

sierpnia2015]

2. Environment for the future we want http://www.unep.org/geo/pdfs/geo5/ GEO5

/report_full_en.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]

http://www.sendzimir.org.pl/images/Wyzwania_zrownowazonego_rozwoju_w_Polsce.pdf


http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numery-archiwalne,2253,article,5037

http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numery-archiwalne,2253,article,5037

http://www.greenpeace.org.uk/forests/palm-oil

http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/wspolpraca/eea/GEO4INFO.pdf

http://www.unep.org/geo/pdfs/geo5/%20GEO5%20/report_full_en.pdf

http://www.unep.org/geo/pdfs/geo5/%20GEO5%20/report_full_en.pdf










3. Millennium Ecosystem Assessment (MEA) (2005) Ecosystems and Human Well-

Being: Synthesis. Island Press, Washington DC.

http://www.unep.org/maweb/en/Synthesis.aspx [Dostęp 5 sierpnia2015]

4. Ponting C (2007) A New Green History of the World: The Environment and the

Collapse of Great Civilisations. Vintage Books, London, pp. 1-7.

5. Zrównoważony rozwój: Co to naprawdę znaczy?

https://www.youtube.com/watch?v=JKD2TSPfma8

6. Zrównoważony rozwój w 2 minuty https://www.youtube.com/watch?v=-

3OqLDmT3dY

Temat 2. Definiowanie zrównoważonego rozwoju. Cele, wskaźniki, wartości i praktyka.

Cele:

Student rozumie pojęcie zrównoważonego rozwoju.

Potrafi omówić główne podejścia definicyjne i związane z nimi kontrowersyjne

kwestie.

Potrafi scharakteryzować zrównoważony rozwój jako koncepcję, cel i ruch społeczny.

Zna problemy związane z retoryką zrównoważonego rozwoju (pusty język,

nadużywanie pojęcia w przekazach dotyczących produktów i usług w kontekście ich

walorów ekologicznych (greenwashing).

Kwestie kluczowe

Język zrównoważonego rozwoju jest dzisiaj wszechobecny, ale jednocześnie jest to język

nieprecyzyjny i wieloznaczny; Jest powszechnie używany w programach ekologicznych

i strategiach rozwojowych niezliczonych instytucji i organizacji lokalnych i globalnych,

rządowych, społeczeństwa obywatelskiego, przedsiębiorstw i instytucji biznesowych.

Z powodu niejednoznaczności i niejasności jest często kwestionowany. Stąd ważne jest, aby

http://www.unep.org/maweb/en/Synthesis.aspx

https://www.youtube.com/watch?v=JKD2TSPfma8

https://www.youtube.com/watch?v=-3OqLDmT3dY

https://www.youtube.com/watch?v=-3OqLDmT3dY










rozumieć pojęcie zrównoważonego rozwoju i różne sposoby jego używania. W trakcie zajęć

będą analizowane, porównywane i wyjaśniane definicje zrównoważonego rozwoju.

Wskazanie podobieństw i różnic definicyjnych, celów, wskaźników, wartości i praktyki

używania pojęcia ma na celu pokazać, co rozumie się przez zrównoważony rozwój.

Pytania problemowe

Czym różni się rozwój trwały od rozwoju zrównoważonego i ekorozwoju?

Jakie są zasady porządkowania definicji zrównoważonego rozwoju?

Co w definicjach wskazuje się jako podlegające rozwojowi, a co należy ochraniać,

utrzymywać w dobrym stanie?

Jakie są inne sposoby definiowania zrównoważonego rozwoju (definiowanie poprzez

wskazanie celów, poprzez pomiar/określenie wskaźników, poprzez odniesienie się do

wartości)? Krytyka podejść.

Jakie wskaźniki trwałości rozwoju stosuje się w praktyce?

Czy rozwój zrównoważony to oksymoron czy użyteczne, otwarte i dynamiczne

pojęcie, które można przyjąć i dostosować do różnych sytuacji i kontekstów

czasowo- przestrzennych?


Jakie są zasady porządkowania definicji zrównoważonego rozwoju?

Omów główne podejścia definicyjne i związane z nimi sporne kwestie?

Scharakteryzuj zrównoważony rozwój jako koncepcję, cel i ruch społeczny.

Jakie wady ma – zdaniem ekonomistów – Wskaźnik Rozwoju Społecznego?

Jakich zmian wymaga PKB, aby był wskaźnikiem rozwoju zrównoważonego?










Czy idea zrównoważonego rozwoju jest „etykietą teatru” p.t. „Ani zrównoważony ani

rozwój”, używaną w celu usprawiedliwienia dominującej formy masowego,

rynkowego konsumpcjonizmu?


Wykład konwersatoryjny, praca z tekstem, dyskusja moderowana.



i Tomasz Bergier. Fundacja Sendzimira. Kraków, rozdział III, s. 71-85



2. Sztumski W. (2006), Idea zrównoważonego rozwoju a możliwości jej

urzeczywistnienia, Problemy Ekorozwoju vol. 1, Nr 2, str. 73-76

.http://ecodevelopment.pollub.pl/no2/h.pdf [Dostęp 5 sierpnia 2015]

3. Prawo ochrony środowiska - Dz.U.2001.62.627, art. 3 ust. 50.

4. Sztumski W., Zrównoważony rozwój: konieczność, szansa, mit?, w: Filozoficzne,

społeczne i ekonomiczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, red. Pawłowski

A., Lublin 2004, s. 99-107, Wyd. PAN, Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska,

vol. 26.


1. U.S. National Research Council, Policy Division, Board on Sustainable Development,

Our Common Journey: A Transition Toward Sustainability (Washington, DC: National

Academy Press, 1999).

2. T. M. Parris and R. W. Kates, “Characterizing and Measuring Sustainable

Development,” Annual Review of Environment and Resources 28 (2003): 559–86.



http://ecodevelopment.pollub.pl/no2/h.pdf










3. Luke TW (2005) Neither sustainable nor development: reconsidering sustainability in

development. Sustainable Development13(4) 228-238.

4. Connelly S. (2007) Mapping Sustainable Development as a Contested Concept, Local

Environment Vol. 12, No. 3, 259–278, June 2007

Temat 3. Ewolucja koncepcji. Zobowiązania i traktaty dotyczące zrównoważonego rozwoju.

(kluczowe dokumenty, kluczowe wydarzenia).

Cele

Student zna genezę zrównoważonego rozwoju. Potrafi wskazać procesy, które

doprowadziły do rewolucji ekologicznej lat 70-tych.

Potrafi wskazać i omówić główne zobowiązania i traktaty, w których pojawia się idea

zrównoważonego rozwoju.

Zna specyfikę perspektywy zawartej w World ConservationStrategy(WCS)

Potrafi analizować i omówić kontekst, w jakim pojawia się pojęcie zrównoważonego

rozwoju w The Brundtland Report, OurCommonFuture.

Potrafi scharakteryzować wpływ publikacji Caring for the Earth (IUCN 1991) na

rozwój koncepcji zrównoważonego rozwoju.

Zna cele i priorytety odpowiadające obecnym i przyszłym wyzwaniom oraz zalecenia

i wytyczne dla działań sformułowane w dokumentach przyjętych przez ONZ na trzech

kolejnych Szczytach Ziemi.

Potrafi przeanalizować i określić wkład poszczególnych wydarzeń i kluczowych

dokumentów w rozwój idei zrównoważonego rozwoju.

Zna mocne i słabe strony przyjętych dokumentów.










Kwestie kluczowe

Koncepcja zrównoważonego rozwoju pojawiła się w latach 60-tych. Jej korzenie tkwią jednak

w przeszłości. Wiążą się z szeregiem okoliczności i wydarzeń, które doprowadziły do jej

narodzin. Najważniejsze z nich to pojawienie się enwironmentalizmu (ekocentrycznego

światopoglądu), rozwój ochrony przyrody, rozwój międzynarodowych ekologicznych

organizacji, rozwój ekologii jako nauki (pojawienie się idei zrównoważenia przyrody oraz

potrzeby wiedzy dotyczącej ekologicznego zarządzania). Pojawiło się też zainteresowanie

zagrożeniami spowodowanymi wzrostem populacji mieszkańców globu. Pierwszym

dokumentem w skali światowej, który dał początek dyskusji na temat odpowiedzialności

człowieka za stan środowiska, był – ogłoszony w 1969 roku – raport U’Thanta, ówczesnego

sekretarza generalnego ONZ. Natomiast w 1972 roku z inicjatywy Klubu Rzymskiego

powstał raport-manifest noszący tytuł „Granice wzrostu”, wykazujący, że degradacja

środowiska naturalnego doprowadzi do wyczerpania nieodnawialnych zasobów. Dominujący,

główny nurt myślenia prowadzący bezpośrednio do idei zrównoważonego rozwoju wiąże się

jednak z opracowywaniem serii dokumentów, takich jak:. the World Conservation Strategy

(WCS) (IUCN 1980), Our Common Future (Brundtland 1987) i Caring for the Earth (IUCN

1991). Kolejne wydarzenia oraz dokumenty tworzące agendę zrównoważonego rozwoju,

określające procesy decyzyjne oraz finansowanie działań to Konferencja ONZ „Środowisko i

Rozwój”.(1992) w Rio de Janeiro (główne dokumenty: Deklaracja z Rio i Agenda 21),

Milenijne cele rozwoju opracowane w ramach Projektu Milenijnego ONZ i przyjęte na

Zgromadzeniu Ogólnym ONZ w 2000 roku, światowy szczyt Zrównoważonego

Rozwoju (ang. WSSD)- tzw. Szczyt Ziemi Rio+10 zorganizowany w 2002 w Johannesburgu

(RPA) oraz Konferencja ONZ – nazywana Rio+20 lub Szczytem Ziemi 2012 (główny

dokument The Future we Want). Dokumenty te zostaną omówione w trakcie zajęć, ocenie

podlegać będzie ich znaczenie.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zr%C3%B3wnowa%C5%BCony_rozw%C3%B3j

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zr%C3%B3wnowa%C5%BCony_rozw%C3%B3j










Pytania problemowe

Jakie procesy doprowadziły do rewolucji ekologicznej lat 70-tych i stopniowej

instytucjonalizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju?

Gdzie, kiedy i w jakim kontekście po raz pierwszy explicite pojawiło się pojęcie


W jakim kierunku ewoluowała koncepcja zrównoważonego rozwoju?

Jaki był wkład poszczególnych wydarzeń i kluczowych dokumentów w rozwój idei?

Jakie uwagi krytyczne formułowane są pod adresem dokumentów ONZ, tworzących

agendę zrównoważonego rozwoju?

Jakie są kluczowe efekty Rio+20 dla sektora prywatnego?


Omów genezę zrównoważonego rozwoju. Omów procesy, które doprowadziły do

rewolucji ekologicznej lat 70-tych.

Wymień i omów główne zobowiązania i traktaty, w których pojawia się idea


Który dokument sytuuje debatę na temat środowiska w międzynarodowym,

ekonomicznym i politycznym kontekście?

W jakim dokumencie mówi się o nowej etyce dla zrównoważonego życia?

Jakie główne zobowiązania zostały podjęte na Szczytach Ziemi w 1992, 2002 i 2012

roku?

Jakie zarzuty są formułowane pod adresem dokumentów ONZ, tworzących agendę


W jakim oficjalnym dokumencie pojawiły się kwestie takie jak: zielona gospodarka,

raportowanie społeczne czy cykl życia produktu?













1. Co to jest agenda 21? http://www.agenda21.waw.pl

/index.php?option=com_content&view =article&id =9&Itemid=8 [Dostęp 5

sierpnia2015]

2. Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych Środowisko i Rozwój.

Rio de Janeiro, 3–14 czerwca 1992 r. - Szczyt Ziemi”. Instytut Ochrony Środowiska,

Warszawa 1998 Dokumenty Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro 1992

http://www.biol.uni.wroc.pl/biol2003/OCHS/Szczyt.htm [Dostęp 5 sierpnia2015]

3. Dokumenty Szczytu Ziemi w Johannesburgu http://www.unic.un.org.pl/johannesburg/

[Dostęp 5 sierpnia2015]

4. Dokumenty Szczytu Ziemi w Rio+20 http://www.unic.un.org.pl/rio20/ [Dostęp 5

sierpnia2015]

5. http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/szczyt-ziemi-rio20-przyszlosc-jakiej-

chcemy/[Dostęp 5 sierpnia2015]


1. Brundtland, H. (1987) Our Common Future, Oxford University Press, Oxford, for the

World Commission on Environment and Development.

2. Guha, R. (2000) Environmentalism: a global history, Oxford University Press, Delhi.

3. Sustainable Development Challenges. World Economic and Social Survey (2013), UN

New York

http://www.biol.uni.wroc.pl/biol2003/OCHS/Szczyt.htm

http://www.unic.un.org.pl/johannesburg/

http://www.unic.un.org.pl/rio20/

http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/szczyt-ziemi-rio20-przyszlosc-jakiej-chcemy/











Temat 4. Podstawowe koncepcje zrównoważonego rozwoju – rola państwa i rynku. Nurt

główny. Silne i słabe odmiany zrównoważenia.

Cele

Student potrafi scharakteryzować dominujące trendy w ujmowaniu zrównoważonego

rozwoju: rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja.

Potrafi wyjaśnić na czym polega ekologiczny populizm.

Potrafi wyjaśnić jak rozwój zrównoważony ujmuje „zielona ekologia” głównego

nurtu.

Wie na czym polega silne i słabe zrównoważenie.

Wie na jakie trudności napotykają próby włączenia środowiska naturalnego do

ekonomicznego myślenia.

Kwestie kluczowe

W głównym nurcie myślenia na temat zrównoważonego rozwoju dominują dwa podejścia:

rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja. Rynkowy enwironmentalizm

zakłada, że problemy z degradacją środowiska naturalnego oraz zarządzania naturą należy

rozwiązać poprzez rozszerzenie działań instytucji wolnego rynku na kolejne wymiary

środowiska, wprowadzając opłaty za środowiskowe „dobra” i „usługi”. Opowiada się za

kapitalistycznym wzrostem gospodarczym i odrzuca ideę limitów wzrostu. Z kolei

ekologiczna modernizacja proponuje reformowanie kapitalizmu polegające na regulacjach

rynku, zarządzania i technologii. Jest to podejście technokratyczne, które opowiada się za

kontynuacją wzrostu gospodarczego, regulowanego głównie technologicznymi limitami

(planowanie, zarządzanie). Cechą charakterystyczną głównego nurtu jest ekologiczny

populizm. Proponuje bowiem dokonywanie zmian poprzez uczestnictwo obywateli,

stosowanie właściwych technologii i koncentrację na podstawowych potrzebach. Idee limitów

wzrostu nie dominują w głównym nurcie myślenia.










Dla zrównoważonego rozwoju kluczowym procesem jest rozwój ekonomii środowiskowej,

posługującej się rozróżnieniem pomiędzy kapitałem tworzonym przez ludzi

i naturalnym/środowiskowym, obejmującym zasoby, z których płyną korzyści nie będące

wytworem ani technologii ani działalności człowieka. Silna trwałość zrównoważenia zakłada,

że każdy z kapitałów powinien być utrzymywany w dobrym stanie. Natomiast słaba trwałość

zrównoważenia dopuszcza kompromis pomiędzy kapitałem naturalnym i kapitałem

tworzonym przez ludzi. Ekonomia środowiskowa uwzględnia zatem relacje, jakie zachodzą

między systemem gospodarczym i ekosystemem. Promowanie koncepcji zrównoważonego

rozwoju następuje poprzez szereg inicjatyw politycznych, głównie poprzez uwzględnianie

kosztów środowiskowych w krajowych rachunkach gospodarczych. Próby włączania

środowiska do ekonomicznego myślenia napotykają jednak na poważne problemy polegające

na konieczności budowania kompromisów między różnymi grupami społecznymi i ich

interesami. Trudna jest także prognostyka reakcji systemów środowiskowych na działalność

człowieka. Trudności w zaakceptowaniu rekomendacji ekonomii ekologicznej oraz niedosyt

z tytułu minimalizmu ekonomii środowiska dały impuls do powstawania nowych prądów

w obrębie ekonomii heterodoksyjnej, jak np. ekonomia neoinstytucjonalna, postkeynesizm

i ekonomia behawioralna, oraz czynnikiem tworzenia się nowych kierunków ekonomii,

a w szczególności ekologicznej ekonomii politycznej i ekonomii socjoekologicznej.

Pytania problemowe

Rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja. Główne założenia.

Jak postrzegany jest kapitał naturalny i jego trwałość w koncepcji zrównoważonego

rozwoju?

Rozwój zrównoważony w ekonomii środowiska i ekonomii ekologicznej.

Kierunki zmian post-zrównoważonego rozwoju (ekonomia neoinstytucjonalna,

postkeynesizm i ekonomia behawioralna).

Presja na środowisko i zasoby a miejsce i rola zrównoważonego rozwoju w polityce

ekologicznej (UE, Polska).











Czym różnią się od siebie rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja?

Wyjaśnij pojęcie „ekologiczny populizm”?

Wyjaśnij na czym polega silna i słaba trwałość zrównoważenia pomiędzy kapitałem

tworzonym przez ludzi i kapitałem naturalnym.

Czym różni się ekonomia środowiska od ekonomii ekologicznej?

Scharakteryzuj nowe prądy w podejściu do zrównoważonego rozwoju pojawiające się

poza ekonomią głównego nurtu?

Oceń miejsce i rolę zrównoważonego rozwoju w polityce ekologicznej UE.


Wykład konwersatoryjny, dyskusja moderowana.




2. Boulanger P. (2013) Wszystkie odcienie ekopolityki, w Zielone Wiadomości,

http://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/wszystkie-odcienie ekopolityki [Dostęp 5

sierpnia2015]

3. Jeżowski P, Ekonomia środowiska a ekonomia ekologiczna, w: Ochrona środowiska

i ekorozwój, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2000, s. 10–14.Environment Vol.

12, No. 3, 259–278, June 2007

4. James Connelly (2007)The European Union and Sustainable Development CEUS

Research Working Paper 1/2007 http://www.ieep.eu/work-areas/environmental-

governance/[Dostęp 5 sierpnia2015]

http://zielonewiadomosci.pl/autorzy/boulanger-paul-marie/

http://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/wszystkie-odcienie%20ekopolityki/

http://www.ieep.eu/work-areas/environmental-governance/

http://www.ieep.eu/work-areas/environmental-governance/










Literaturadodatkowa

1. Dresner, S. (2002) The Principles of Sustainability, Earthscan, London.

2. Baker, S (2006) Sustainable Development, Routledge, Abingdon

3. T. Żylicz, Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, PWE, Warszawa 2004,

s. 197–198.

Temat 5. Promowanie zrównoważonego rozwoju. Skala globalna (Agenda 21, The Future

we Want), skala regionalna(strategia PL), skala lokalna (Local Agenda 21)

Cele

Student potrafi korzystać z różnych źródeł informacji i rozpoznawać podstawowe

dokumenty i akty prawne,

Umie wymienić i scharakteryzować dokumenty ONZ promujące strategię


Zna dokumenty określające strategiczne kierunki rozwoju Unii Europejskiej,

Umie scharakteryzować polskie strategie i programy rozwoju zrównoważonego

Potrafi wskazać organizacje udzielające wsparcia samorządom w tworzeniu i ocenie

strategii i projektów rozwojowych.

Potrafi odróżnić założenia od praktyki i wykazać problemy związane z tworzeniem

strategii, jej wskaźnikowaniem i wdrażaniem oraz monitorowaniem.

Kwestie kluczowe

Trwały ekonomiczny wzrost i zrównoważony rozwój promowany jest na szczeblu globalnym,

regionalnym i lokalnym. Na szczeblu globalnym promują go organizacje międzynarodowe.

Jest on jednym z głównych priorytetów ONZ. Uzgodnione i sygnowane przez rządy państw

członków ONZ dokumenty (Agenda 21, Milenijne Cele Rozwoju, The Future We Want)










ustanowiły główny nurt myślenia o zrównoważonym rozwoju. Stanowią podstawę do różnego

rodzaju działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, ale nie zobowiązują rządów do

wiążącego i określonego w czasie zaangażowania do systematycznej zmiany polityki

krajowej lub międzynarodowej. Zrównoważony rozwój i skuteczne metody wdrażania

agendy rozwojowej będą w centrum Agendy ONZ po 2015 roku. W 2015 r. kraje przyjmą

nowy program zrównoważonego rozwoju i nowe globalne porozumienia w sprawie zmian

klimatu.

Rozwój zrównoważony stanowi priorytet UE, co znajduje odzwierciedlenie zarówno

w dokumentach określających strategiczne kierunki rozwoju Wspólnoty, jak również

w planach i programach sektorowych. W nowej, długookresowej strategii rozwoju społeczno-

gospodarczego „Europa 2020”, która zastąpiła realizowaną od 2000 r., zmodyfikowaną pięć

lat później, Strategię Lizbońską, zaproponowano trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniające

się priorytety: rozwój oparty na wiedzy i innowacjach (smart growth), wzrost

zrównoważony (ang. sustainablegrowth) i wspieranie gospodarki charakteryzującej się

wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną

i terytorialną (ang. inclusive growth). KE zaproponowała wskaźniki umożliwiające

monitorowanie postępów w realizacji ww. priorytetów oraz podstawowe instrumenty

realizacji celów strategii Europa 2020”. Są to „opracowywane przez państwa członkowskie

UE Krajowe Programy Reform oraz przygotowane przez KE inicjatywy

przewodnie (flagshipinitiatives), realizowane na poziomie UE, państw członkowskich, władz

regionalnych i lokalnych. KE będzie monitorowała postępy na podstawie dwóch

dotychczasowych instrumentów, które zachowają swoją odrębność, ale będą przygotowywane

równocześnie, tj. sprawozdania z realizacji programu „Europa 2020” i sprawozdania

z realizacji Paktu Stabilności i Wzrostu.

Polityka rozwoju zrównoważonego w Polsce prowadzona jest w skali kraju przez Radę

Ministrów, w skali regionu – przez samorząd województwa i w skali lokalnej – przez

samorząd powiatowy i gminny. Realizuje się ją przy pomocy strategii rozwoju kraju, strategii

sektorowych, planów wykonawczych oraz programów operacyjnych krajowych i programów










współfinansowanych z funduszy strukturalnych UE. W dokumentach tych Polska, jako

członek Unii, zobowiązana jest do implementacji prawa UE (Strategia Lizbońska, Strategia

Zrównoważonego Rozwoju UE, Polityki horyzontalne, Programy, Dyrektywy,

Rozporządzenia KE). Dokumentem rządowym, który zgodnie z zapisami konstytucyjnymi

opiera się na zasadzie trwałego i zrównoważonego rozwoju jest „Polska 2025.

Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju”.

Uwzględnienie zrównoważonego rozwoju jako celu strategicznego różnego typu dokumentów

planistycznych opracowywanych na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym, jest bardzo

ważną formą konkretyzacji tej koncepcji rozwoju. Jest to konkretyzacja diagnostyczna

i planistyczna poprzez: diagnozowanie stanów zrównoważonego rozwoju, określanie celów

rozwojowych, ich aktualizację i monitoring realizacji tych celów. Ma ona swoje oparcie

w zapisach prawa (art. 5 Konstytucji; zapisy w wielu innych ustawach, np. w ustawie

z 27 kwietnia 2001 r. — prawo ochrony środowiska, w ustawie z 27 marca 2003r.

o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym itp.). Strategie, programy i plany lokalne są

najważniejszym sposobem wprowadzania w życie koncepcji zrównoważonego rozwoju, czyli

działań planistycznych i realizacyjnych na rzecz tej koncepcji. Jednak ciągle jeszcze wiele do

życzenia pozostawia rozwój mechanizmów i instrumentów prawnych, ekonomicznych

i technicznych rozwoju zrównoważonego, które wciąż pozostają niekompatybilne,

niezintegrowane i niekomplementarne w układzie trzech głównych wymiarów rozwoju

– ekonomicznym, ekologicznym i społecznym.

Pytania problemowe

Jakie globalne problemy wiążą się z wdrożeniem dokumentów ONZ promujących

strategię zrównoważonego rozwoju?

Jakie bariery w UE ograniczają wdrażanie dokumentów określających strategiczne

kierunki rozwoju Unii Europejskiej?

Jakie problemy związane są z wdrażaniem polskich strategii i programów rozwoju

zrównoważonego?










Kto, w jakim zakresie i na jakich zasadach powinien udzielać wsparcia samorządom

w tworzeniu i ocenie strategii i projektów rozwojowych?


Jakie są główne założenia Strategii Europa 2020?

Jakie są inne strategie europejskie dotyczące rozwoju zrównoważonego?

Jakie zapisy dotyczące zrównoważonego rozwoju znajdują się w Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej?

Jakie są zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zrównoważonego

rozwoju wobec UE?




1. Strategia “Europa 2020”

http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Strategia+Europa+2020 [Dostęp

5 sierpnia2015]

2. Wskaźniki Strategii „Europa 2020

stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/POZ_Wskazniki_Europa2020 [Dostęp 5 sierpnia5 2015]

3. Polska 2025. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju

http://www.proekologia.pl/e107_plugins/content/content.php?content.42469 [Dostęp 5

sierpnia5 2015]

4. Wskaźniki zrównoważonego Rozwoju Polski 2011 http://stat.gov.pl/cps/

rde/xbcr/gus/oz_wskazniki_zrownowazonego_rozwoju_Polski_us_kat.pdf [Dostęp 5

sierpnia2015]

http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Strategia+Europa+2020

http://www.proekologia.pl/e107_plugins/content/content.php?content.42469

http://stat.gov.pl/cps/%20rde/xbcr/gus/oz_wskazniki_zrownowazonego_rozwoju_Polski_us_kat.pdf

http://stat.gov.pl/cps/%20rde/xbcr/gus/oz_wskazniki_zrownowazonego_rozwoju_Polski_us_kat.pdf










5. Prezentacja strategii zrównoważonego rozwoju dla Polski.

https://www.youtube.com/watch?v=nYcRDi8KaY4


1. Oficjalna strona Milenijnych Celów Rozwoju ONZ.

http://www.un.org/millenniumgoals/ [Dostęp 5 sierpnia2015]

2. Strona ONZ o statystykach i wskaźnikach Milenijnych Celów

Rozwojuhttp://mdgs.un.org/unsd/mdg/Default.aspx [Dostęp 5 sierpnia2015]

3. Strona Banku Światowego z interaktywnym atlasem realizacji Milenijnych Celów

Rozwojuhttp://databank.worldbank.org/data/home.aspx [Dostęp 5 sierpnia2015]

4. Szczyt Ziemi Rio+20: Przyszłość jakiej chcemy

http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/szczyt-ziemi-rio20-przyszlosc-jakiej-

chcemy/

5. UN (2012) Report of the United Nations Conference on Sustainable Development. Rio

de Janeiro, Brazil, 20–22 June 2012. United Nations (UN), New York, pp. 1–2.

6. Agenda 21 w Polsce – lokalny program zrównoważonego rozwoju

http://www.agenda21.waw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=9&I

emid=8&limitstart=2

Temat 6. Alternatywne perspektywy dla zrównoważonego rozwoju. Podejścia radykalne,

ekologia polityczna, ekonomia cyrkularna.

Cele

Student potrafi wskazać i omówić alternatywne perspektywy dla zrównoważonego

rozwoju.

Potrafi odróżnić od siebie ekosocjalizm, ekoanarchizm, ekologię głęboką

i ekofeminizm.

https://www.youtube.com/watch?v=nYcRDi8KaY4

http://www.un.org/millenniumgoals/

http://www.un.org/millenniumgoals/

http://mdgs.un.org/unsd/mdg/

http://mdgs.un.org/unsd/mdg/

http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Default.aspx

http://ddp-ext.worldbank.org/ext/GMIS/home.do?siteId=2

http://ddp-ext.worldbank.org/ext/GMIS/home.do?siteId=2

http://databank.worldbank.org/data/home.aspx



http://www.agenda21.waw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=9&I%20emid=8&limitstart=2

http://www.agenda21.waw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=9&I%20emid=8&limitstart=2










Zna specyfikę perspektywy ekologii politycznej

Potrafi scharakteryzować koncepcję gospodarki okrężnej oraz jej odmiany

Kwestie kluczowe

Radykalna, „zielona krytyka” produktywizmu i industrializmu odrzuca pogląd, iż kapitalizm

i industrializacja mogą zapewnić sprawiedliwość, równość i humanitarne warunki życia

człowieka. Sugerują one, że obecny system światowy jest wadliwy, generuje powiązane

kryzysy (militaryzacja, ubóstwo, ucisk i zniszczenie środowiska), a podejścia do rozwoju

dominujące w głównym nurcie, nie mogą przynieść pożądanych zmian. Ważne przykłady

radykalnych podejść to: (1). eko-socjalizm, który obejmuje szereg politycznych idei, w tym

decentralizacji, komunalizmu i socjalizmu utopijnego oraz krytykę wpływu kapitalizmu na

środowisko i rozwój, (2) Eko-anarchizm, a w szczególności „ekologia społeczna”

Murray’aBookchina, która odwołuje się do idei o anarchistycznych korzeniach, takich jak

decentralizacja, demokracja uczestnicząca, samowystarczalność, egalitaryzm i alternatywne

technologie, (3). Ekologia głęboka, przyjmująca założenie, że człowiek – jako część

ekosystemu – jest połączony z innymi istotami siecią powiązań i zależności. W takim ujęciu

człowiek traci swą uprzywilejowaną pozycję na Ziemi, a wraz z nią prawo do decydowania

o sposobie wykorzystywania bogactw naturalnych. Nakłada to na niego obowiązek

racjonalnego gospodarowania dostępnymi środkami z uwzględnieniem potrzeb wszystkich

części ekosystemu i z radykalnym zminimalizowaniem ingerencji w środowisko naturalne. To

z kolei oznacza zmianę priorytetów, metod, sposobów myślenia. (4). Ekofeminizm, z kolei,

jest ruchem, którego zwolennicy są przekonani, że opresyjne zachowania wobec kobiet mają

to samo źródło co destrukcyjne traktowanie środowiska. Jest nim patriarchalizm.

Radykalne poglądy na temat ochrony środowiska podkreślają w szczególności wymiar

polityczny decyzji o społeczeństwie i środowisku oraz kwestionują pogląd, iż zrównoważony

rozwój może być osiągnięty wyłącznie poprzez same interwencje o charakterze technicznym

i zarządczym.










Inne alternatywne perspektywy dla koncepcji zrównoważonego rozwoju głównego nurtu to

ekologia polityczna oraz gospodarka okrężna. Pierwsza zajmuje się badaniem relacji między

czynnikami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi w zakresie ochrony środowiska

i jego zmian. Różni się od apolitycznych badań ekologicznych upolitycznieniem problemów

środowiskowych. Natomiast gospodarka okrężna (ang. Circular Economy) zakłada

wykorzystanie odpadów do tworzenia nowych produktów. W ten sposób zmniejsza się

wykorzystanie surowców i redukuje ilość odpadów. Istnieją różne odmiany gospodarki

okrężnej: ekologia przemysłowa, „Cradle to Cradle”, projektowanie regeneracyjne,

biomimika, błękitna gospodarka (blue economy).

Pytania problemowe

Porównanie koncepcji zrównoważonego rozwoju głównego z „zielonymi”

podejściami?

Jakie są odmiany radykalnych koncepcji zrównoważonego rozwoju, czym się różnią?

Powstanie i rozwój ekologii politycznej oraz jej związek z różnymi ideologiami

zrównoważonego rozwoju. Czy radykalna, opozycyjna ekologia polityczna nie

związana z koncepcjami zrównoważonego rozwoju głównego nurtu będzie odgrywać

większe znaczenie w przyszłości?

Ekonomia cyrkularna – utopia czy konieczność?


Jakie zarzuty wobec koncepcji zrównoważonego rozwoju głównego nurtu formułują

„zielone” podejścia?

Wskaż podobieństwa i różnice pomiędzy wybranymi, radykalnymi odmianami

koncepcji zrównoważonego rozwoju.

Scharakteryzuj genezę i rozwój ekologii politycznej? Wyjaśnij jakie jest jej znaczenie.










Czy „zmierzch” natury jest warunkiem koniecznym ekologii politycznej Bruno

Latoura?

Czy koncepcje gospodarki cyrkularnej są remedium na cywilizację śmieci?




1. Rokicka E. Wożniak W. (2016) W kierunku zrównoważonego rozwoju. Koncepcje,


2. Clark J.P. (2012) Political Ecology.The Emergence and Development of Political

EcologyEncyclopedia of Applied Ethics, T. 3. (San Diego: Academic Press, 2012),

ss. 505–516

3. Ekonomia cyrkularna – utopia czy konieczność? 24 lutego 2014 Ewa Sufin-

Jacquemarthttp://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/ekonomia-cyrkularna-utopia-

czy-koniecznosc/ [Dostęp 5 sierpnia2015]

4. Andrzej Marzec, Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka, nr 1, 210-216,

2011.) Zmierzch Natury w stronę ekologii politycznej Bruno Latoura

https://www.academia.edu/1650159/Zmierzch_natury._W_stron%C4%99_ekologii_po

litycznej_Bruno_Latoura [Dostęp 5 sierpnia2015]

5. Szwedzkie pomysły na gospodarkę odpadami

https://www.youtube.com/watch?v=B7GB1In2Rwg [Dostęp 5 sierpnia2015]


1. Augustyn Michał dla portalu Ekonomia spoleczna. Gospodarka cyrkularna: jak

unieważnić odpady. http://www.ekonomiaspoleczna.pl /wiadomosc/1357266.html


http://zielonewiadomosci.pl/autorzy/sufin-jacquemart-ewa/

http://zielonewiadomosci.pl/autorzy/sufin-jacquemart-ewa/

http://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/ekonomia-cyrkularna-utopia-czy-koniecznosc/

http://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/ekonomia-cyrkularna-utopia-czy-koniecznosc/

https://www.academia.edu/1650159/Zmierzch_natury._W_stron%C4%99_ekologii_politycznej_Bruno_Latoura

https://www.academia.edu/1650159/Zmierzch_natury._W_stron%C4%99_ekologii_politycznej_Bruno_Latoura

https://www.youtube.com/watch?v=B7GB1In2Rwg










2. Rethinking Progress. The circular economy.

https://www.youtube.com/watch?v=zCRKvDyyHmI [Dostęp 5 sierpnia2015]

3. Gerwin M. (2008) Plan zrównoważonego rozwoju dla Polski: lokalne inicjatywy

rozwojowe http://www.sopockainicjatywa.org/earth/lokalne-inicjatywy -

rozwojowe.php [Dostęp 5 sierpnia2015]

4. Raport „Growing a Circular Economy: Ending the Throwaway

Societyhttp://www.publications.parliament.uk/pa/cm201415/cmselect/cmenvaud/214/

21402.htm [Dostęp 5 sierpnia2015]

5. https://www.jwtintelligence.com/wp-content/uploads/2014/06/F_JWT_The-Circular-

Economy.06.20.14.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]

Temat 7. System zarządzania zrównoważonym rozwojem

Cele

Student postrzega zrównoważony rozwój jako kluczowy czynnik strategii biznesowej.

Potrafi ocenić korzyści wynikające z wdrażania systemu zarządzania zrównoważonym

rozwojem (standardy, normy, wytyczne).

Zna kluczowe zasady, zakres i elementy systemu zarządzania zrównoważonym

rozwojem.

Rozumienie, jak mierzyć skuteczność zrównoważonego rozwoju.

Śledzi badania, dobre praktyki i światowe trendy związane ze społeczną

odpowiedzialnością biznesu (ang. Corporate Social Responsibility, CSR).

Kwestie kluczowe

Rozwój zrównoważony nie jest bytem autonomicznym; współistnieje z organizacją. Firmy

coraz częściej uwzględniają zrównoważony rozwój w swoich wizjach i strategiach. Jego

https://www.youtube.com/watch?v=zCRKvDyyHmI

http://www.sopockainicjatywa.org/earth/lokalne-inicjatywy%20-rozwojowe.php

http://www.sopockainicjatywa.org/earth/lokalne-inicjatywy%20-rozwojowe.php

http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/raport-growing-a-circular-economy-ending-the-throwaway-society/

http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/raport-growing-a-circular-economy-ending-the-throwaway-society/

http://www.publications.parliament.uk/pa/cm201415/cmselect/cmenvaud/214/21402.htm

http://www.publications.parliament.uk/pa/cm201415/cmselect/cmenvaud/214/21402.htm

https://www.jwtintelligence.com/wp-content/uploads/2014/06/F_JWT_The-Circular-Economy.06.20.14.pdf

https://www.jwtintelligence.com/wp-content/uploads/2014/06/F_JWT_The-Circular-Economy.06.20.14.pdf










skuteczną implementację utrudnia stosowanie klasycznych koncepcji zarządzania, które

wywodzą się z zarządzania różnymi obszarami: ochroną środowiska, bezpieczeństwem,

ryzykiem i jakością. Klasyczne koncepcje nie są ze sobą zintegrowane i funkcjonalne wobec

przyrody (często stosują podejście „end of pipe”), a zatem nie mogą być włączone w ogólne

strategiczne zarządzanie, monitoring i kontrolę systemów. Stąd zarządzanie zrównoważone

jest lokowane na najwyższym poziomie zarządzania firmą, od którego zależy polityka firmy,

jej orientacja normatywna oraz strategiczna. Zarządzanie rozwojem zrównoważonym

wypełnia lukę pomiędzy strategią firmy i jej operacyjnym wdrażaniem. Wspiera i umożliwia

pro-aktywną implantację wizji i strategii na poziomie operacyjnym. W trakcie zajęć zostaną

przedstawione kluczowe elementy systemu zarządzania zrównoważonym rozwojem

(Sustainability Management System, SMS), który stanowi złożone narzędzie systemowe do

zarządzania biznesem w sposób zrównoważony. System ten oparty jest o koncepcję ciągłego

doskonalenia, tzw. cykl Deminga (Plan–Do–Check–Act, PDCA). Aby system zarządzania

zrównoważonym rozwojem był skuteczny musi być wdrażany w całym cyklu PDCA oraz na

wszystkich poziomach organizacji: w planowaniu, monitorowaniu, itp. Ponadto ważnymi

aspektami SMS są: (1) dialog, negocjacje i porozumienie, (2)zmiana kultury, percepcji,

postaw i zachowań, (3) ciągły proces uczenia się. Korzyści z systemu zarządzania

zrównoważonym rozwojem dla organizacji polegają na tym, że organizacja osiąga swoje cele,

w tym cele biznesowe, poprzez bardziej efektywne zarządzanie. Z kolei dla interesariuszy

ważne jest, że organizacja przestrzega wymogów prawnych oraz ich potrzeb. Identyfikuje

bowiem ryzyko i podejmuje odpowiednie działania kontrolne tak, aby nie wpływać

negatywnie na interesy interesariuszy.

Pytania problemowe

Jakie korzyści przynosi firmie prowadzenie odpowiedzialnego biznesu, czyli

wdrażanie strategii zrównoważonego rozwoju?

Jakie są kluczowe zasady, zakres i narzędzia realizacji stosowane w systemie

zarządzania zrównoważonym rozwojem?










Jakie cechy powinien posiadać lider odpowiedzialny za wdrożenie SMS /CSR

w przedsiębiorstwie?

Czy polskie firmy realizują zasady odpowiedzialnego biznesu? Dlaczego tak, dlaczego

nie?


Czym różni się zarządzanie zrównoważonym rozwojem od zarządzania tradycyjnego?

Na jakim szczeblu zarządzania należy umiejscowić system zarządzania

zrównoważonym rozwojem dlaczego?

Wymień narzędzia realizacji stosowane w systemie zarządzania zrównoważonym

rozwojem?

Jaka jest różnica między odpowiedzialnym biznesem a public relations?


1. Rokicka E. Wożniak W. Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo.


i Tomasz Bergier. Fundacja Sendzimira. Kraków, rozdział IV, s. 95-119.



3. http://odpowiedzialnybiznes.pl/hasla-encyklopedii/spoleczna-odpowiedzialnosc-

biznesu-csr/[Dostęp 5 sierpnia2015]


1. Zarządzanie środowiskiem, red. Poskrobko B., PWE, Warszawa 2007.

2. Wyszukiwarka dobrych praktyk http://odpowiedzialnybiznes.pl/baza-wiedzy-o-csr/




http://odpowiedzialnybiznes.pl/hasla-encyklopedii/spoleczna-odpowiedzialnosc-biznesu-csr/

http://odpowiedzialnybiznes.pl/hasla-encyklopedii/spoleczna-odpowiedzialnosc-biznesu-csr/

http://odpowiedzialnybiznes.pl/baza-wiedzy-o-csr/










3. Figge F, Tobias H. Schaltegger S. Wagner M. (2002) The Sustainability Balanced

Sorecard – Linking Sustainability Management to Business Strategy Business Strategy

and the Environment Bus. Strat. Env. 11, 269–284, Published online in Wiley

InterSciencewww.interscience.wiley.com. [Dostęp 5 sierpnia2015]

Temat 8. Zrównoważona produkcja i zrównoważona konsumpcja

Cele

Student rozumie na czym polega eko-efektywność i zna metody jej osiągania (ocena

cyklu życia produktu, eko-projektowanie).

Wie na czym polega tworzenie zrównoważonego łańcucha dostaw.

Potrafi scharakteryzować metody zarządzania łańcuchem dostaw (audyt dostawców,

zielone zamówienia publiczne, eko-etykietowanie).

Potrafi zastosować analizę łańcuchów dostaw do konkretnych przypadków.

Zna inne metody równoważenia produkcji np. zastępowanie produktów usługami

poprzez gospodarkę opartą na funkcjonalności oraz systemy produktowo-usługowe).

Wie na czym polega zrównoważona konsumpcja, potrafi podać przykłady takich

zachowań oraz omówić uwarunkowania.

Kwestie kluczowe

Potrzeba reorientacji istniejących wzorców produkcji i konsumpcji wynika z priorytetów

strategii zrównoważonego rozwoju. Szczególnie pilną potrzebą jest restrukturyzacja sektorów

zasobochłonnych, ale przecież potencjał innowacji w zakresie równoważenia produkcji, to

jest harmonizowania aspektów środowiskowych, społecznych i gospodarczych tkwi

w każdym sektorze działalności gospodarczej, w każdej organizacji. Odniesienia organizacji

do przyrody nazywana jest eko-wydajnością lub Eko-efektywnością. Wysoką eko-wydajność

osiąga się m.in. dzięki: redukcji zużycia zasobów, emisji substancji zanieczyszczających

http://www.interscience.wiley.com/










środowisko czy produkowanych odpadów, posługując się takimi narzędziami jak: ocena cyklu

życia produktu, czy eko-projektowanie, zapewniające czystą produkcję, bez stosowania

niebezpiecznych substancji i produkcji toksycznych odpadów, z surowców odnawialnych

i przy użyciu energii odnawialnej, biorącej pod uwagę zdrowie pracowników i społeczeństwa

oraz miejscową sytuację ekonomiczną, geograficzną i kulturową, po to, aby wytwarzać.

produkty w równowadze ze środowiskiem. Inne działania podnoszące eko-wydajność

organizacji to zarządzanie łańcuchem dostaw oraz zastępowanie produktów usługami.

Korzyści, jakie wynikają z w/w działań dla organizacji to m.in. obniżenie rachunków (za

wywóz odpadów, zużycie energii itp.) i zwiększenie dochodowości firmy, wzrost

konkurencyjności firmy czy poprawa wizerunku. Zrównoważonej produkcji musi

towarzyszyć zrównoważona konsumpcja. Konsumpcja zrównoważona to optymalne,

świadome i odpowiedzialne korzystanie z dostępnych zasobów naturalnych, dóbr i usług na

poziomie mikro, messo- i makrostrukturalnym. Konsumpcja taka uwzględnia ograniczenie

marnotrawstwa, produkcji odpadów i zanieczyszczeń oraz wybór towarów i usług, które

spełniają określone kryteria etyczne, społeczne i środowiskowe. Warunkiem jej realizacji jest

reorientacja zachowań, zachęcanie konsumentów do zmiany jakości życia – zmiany postawy

egocentrycznej na ekocentryczną Obszary wspólnych działań na rzecz zrównoważonej

konsumpcji to: oszczędzanie energii i wody w życiu codziennym, oszczędzanie energii

związanej np. z ogrzewaniem domu, właściwym wykorzystaniem grzejników, temperaturą

pomieszczeń, energooszczędną instalacją centralnego ogrzewania, izolacją termiczną domu,

energooszczędne szyby okienne, uszczelnione okna i drzwi, wybór energii ze źródeł

odnawialnych, budowa ekologicznych domów itp. Ponadto segregacja odpadów, unikanie

nadmiaru opakowań, wybór opakowania najmniej szkodliwego dla środowiska, przydatnego

do recyklingu, a także unikanie artykułów, zwierających substancje toksyczne, a po

wykorzystaniu stanowiących niebezpieczne odpady, ponadto dokonywanie świadomych

zakupów produktów zarówno żywnościowych jak i przemysłowych. Zachowaniom takim

sprzyja znakowanie produktów i opakowań.










Pytania problemowe

Jakie koszty i korzyści ponoszą przedsiębiorstwom/organizacjom działania na rzecz

ochrony środowiska naturalnego, a jakie na rzecz zrównoważonego rozwoju?

W jaki sposób organizacje mogą osiągnąć wysoką eko-efektywność?

Na czym polega eko-projektowanie?

Jak można zwiększyć eko-efektywność organizacji poprzez zarządzanie łańcuchem

dostaw?

Na czym polega zrównoważona konsumpcja na poziomie jednostek, a na czym na

poziomie zbiorowości?

Jakie są uwarunkowania zrównoważonej konsumpcji na poziomie jednostek

gospodarstw domowych, społeczności lokalnych i przedsiębiorstw?

Czy system eko-etykietowania produktów w Polsce jest wiarygodny? Dlaczego tak,

dlaczego nie?


Podaj określenie eko-efektywności i wymień metody jej pomiaru.

Jakie znasz narzędzia/metody osiągania wysokiej eko-ektywności?

Z jakich faz składa się badanie (life cycle assessment) co one obejmują?

Wymień metody zarządzania łańcuchem dostaw.

Czy i w jakich okolicznościach można zastąpić produkt usługą?

Podaj przykłady konsumpcji zrównoważonej jednostek oraz zrównoważonej

konsumpcji zbiorowej.

Od czego zależy poziom zrównoważonej konsumpcji i jak można ją promować?













1. Rokicka E., Woźniak W., Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo.

2. Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce (2010) red. Jakub Kronenberg i Tomasz

Bergier. Fundacja Sendzimira. Kraków, rozdział V, VI, VII, XIV, ss. 124-209, 344-363.

http://www.sendzimir.org.pl/images/ Wyzwania_ zrownowazonego

rozwoju_w_Polsce.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]

3. Odpowiedzialny łańcuch dostaw żywności

http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Zrownowazony+rozwoj/Zrowno

wazona+Produkcja+i+Konsumpcja [Dostęp 5 sierpnia2015]

4. Zrównoważona konsumpcja

5. http://www.mg.gov.pl/Wspieranie +przedsiebiorczosci/ Zrownowazony+rozwoj/

Zrownowazona+Produkcja+i+Konsumpcja [Dostęp 5 sierpnia2015]

6. More with less: Scaling Sustainable Consumption and Resource Efficiency (2012)

World Economic Forum

http://nstore.accenture.com/acn_com/PDF/WEF_CO_ScalingSustainable

ConsumptionResourceEfficiency_Report_2012.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]


1. B. Rok, Więcej niż zysk, czyli odpowiedzialny biznes – programy, strategie, standardy,

Warszawa 2001, s. 276-277.

2. Firma=Środowisko, z.5, Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/firma-srodowisko/ [Dostęp 5 sierpnia2015]

3. Gajdzik B., Wyciślik A., Wybrane aspekty ochrony środowiska i zarządzania

środowiskowego, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2010

http://www.sendzimir.org.pl/images/%20Wyzwania_%20zrownowazonego%20rozwoju_w_Polsce.pdf

http://www.sendzimir.org.pl/images/%20Wyzwania_%20zrownowazonego%20rozwoju_w_Polsce.pdf

http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Zrownowazony+rozwoj/Zrownowazona+Produkcja+i+Konsumpcja

http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Zrownowazony+rozwoj/Zrownowazona+Produkcja+i+Konsumpcja

http://www.mg.gov.pl/Wspieranie%20+przedsiebiorczosci/%20Zrownowazony+rozwoj/%20Zrownowazona+Produkcja+i+Konsumpcja

http://www.mg.gov.pl/Wspieranie%20+przedsiebiorczosci/%20Zrownowazony+rozwoj/%20Zrownowazona+Produkcja+i+Konsumpcja

http://nstore.accenture.com/acn_com/PDF/WEF_CO_ScalingSustainable%20ConsumptionResourceEfficiency_Report_2012.pdf

http://nstore.accenture.com/acn_com/PDF/WEF_CO_ScalingSustainable%20ConsumptionResourceEfficiency_Report_2012.pdf

http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/firma-srodowisko/










Temat 9. Świadomość ekologiczna, społeczeństwo obywatelskie, partycypacja oraz postawy

ekologiczne jako determinanty zrównoważonego rozwoju

Cele

Student rozumie, że człowiek i społeczeństwo są podmiotami zrównoważonego

rozwoju. Wie, że od rozumienia świata, miejsca w nim człowieka oraz jego związków

z bytami przyrodniczymi zależy jak zareaguje na kryzys ekologiczny.

Postrzega rozwój zrównoważony jako proces związany z jakością życia,

sprawiedliwością, racjonalnością.

Ujmuje rozwój w perspektywie dalszego postępu cywilizacyjnego (zrównoważona

cywilizacja, demokratyzacja życia społecznego, społeczeństwo obywatelskie,

odpowiedzialna gospodarka rynkowa).

Rozumie, że proces planowania i podejmowania decyzji musi umożliwiać efektywny

udział obywateli.

Traktuje zrównoważony rozwój jako integralny element społecznej odpowiedzialności

biznesu.

Kwestie kluczowe

Fakt, że zrównoważony rozwój głównego nurtu nawiązuje do ortodoksyjnego myślenia

o rozwoju w systemie kapitalistycznym, nie oznacza, że jego implementacja zależy wyłącznie

od mechanizmów rynkowych. Warunkiem koniecznym wcielania tej koncepcji w życie jest jej

akceptacja przez jednostki i zbiorowości. Nie można administrować zrównoważonym

rozwojem wyłącznie odgórnie lub wyłącznie stymulować go innowacjami naukowymi

i technicznymi; musi być przyjęty oddolnie. Zrównoważony rozwój jest realnym procesem

społecznym. Przebieg i tempo tego procesu uzależnione są od wystąpienia określonych

społecznych warunków, które mogą sprzyjać jego rozwojowi bądź też spowalniać czy nawet

hamować. Jedna grupa uwarunkowań dotyczy sfery idei, wartości i poglądów, druga obejmuje










realne procesy zjawiska społeczne, gospodarcze i polityczne. Spośród wielu uwarunkowań

wybrane zostaną te, które w dzisiejszych czasach odgrywają ważną rolę. Pogarszanie się

stanu środowiska naturalnego znajdowało wyraz nie tylko w rozwoju form świadomości

odzwierciedlających ów stan zagrożenia, ale również w działaniach na rzecz ochrony

przyrody. Działalność społeczna i inicjatywy obywatelskie zmierzały do zahamowania

dewastacji przyrody. Oddolnie tworzyły się ruchy ekologiczne, powstawały partie polityczne

i grupy nacisku. W ślad za zmianą orientacji, poglądów i postaw pojedynczych jednostek

następowały zmiany instytucjonalne Towarzyszące wzrastającemu zagrożeniu ekologicznemu

skomplikowane reakcje społeczne wymuszały rewizję dotychczasowych zasad organizacji

społeczeństwa oraz wprowadzenie nowych zasad sterowania gospodarką. Dzisiaj polityka

ekologiczna w wielu krajach zyskuje silne wsparcie ze strony państwa. Polityka ekologiczna

państwa wykorzystująca różne instrumenty ekonomiczne i prawne w powiązaniu z polityką

gospodarczą opartą na decentralizacji zarządzania i planowania ma uchronić przyrodę przed

dewastacją. Powstaje pytanie: Czy jest to zabezpieczenie skuteczne? Wydaje się, że jest ono

tym skuteczniejsze im presja społeczna na ochronę środowiska naturalnego większa. A to,

z kolei, zależy od poziomu świadomości ekologicznej obywateli. Dzisiaj stoimy przed

szeregiem kryzysów (paliwowym, klimatycznym, żywnościowym …itd.). Za każdym z nich

stoi ta sama przyczyna – hiperkonsumpcja oparta o paliwa kopalne. Rozwiązanie więc

również powinno być wspólne.

Pytania problemowe

Czy człowiek potrafi zaplanować przyszłość? W jakiej perspektywie czasowej? Co

człowiekowi umożliwia planowanie przyszłości?

Dlaczego ignorujemy kryzys ekologiczny?

Możemy wyróżnić trzy rodzaje reakcji na zagrożenia dla środowiska, jego degradację

oraz niepożądane skutki rozwoju: adaptacja, opór i protest. Jaki typ dominuje dzisiaj?

Dlaczego?

Co w dzisiejszym społeczeństwie jest miarą sukcesu i wartości człowieka?










Potrzebne są zmiany? Jak je przeprowadzać? Od czego zależy ich powodzenie? Co

zrobić jeśli są sprzeczne z interesami różnych grup społecznych?


Jakie społeczne czynniki wpływają na możliwość realizacji gospodarowania zgodnego

z koncepcją zrównoważonego rozwoju?

Na czym polega rola społeczeństwa obywatelskiego w tym procesie?

W koncepcji zrównoważonego rozwoju silnie podkreśla się zasadę partycypacji

(uspołecznienia). Dlaczego? Jakie korzyści wynikają z jej stosowania?

Jakie wnioski można wyciągnąć z analizy danych pochodzących z badań nad

świadomością, postawami i zachowaniami ekologicznymi Polaków

przeprowadzonych w Polsce w latach 2009-2015?





2. Raport z analizy badań świadomości, postaw i zachowań ekologicznych Polaków

przeprowadzonych w Polsce w latach 2009-2015 Analiza TNS Polska dla Ministerstwa

Środowiska https://www.mos.gov.pl/

g2/big/201507/b33f2ea557f27c5910efc8f2d9ffb436.pdf [Dostęp5sierpnia15]

3. http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/kategoria/30/spoleczenstwo-jacy-jestesmy



1. Hull Z. (2008) Filozoficzne i społeczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju,

Problemy Ekorozwoju nr 3 (2008) , 27-31

https://www.mos.gov.pl/%20g2/big/201507/b33f2ea557f27c5910efc8f2d9ffb436.pdf

https://www.mos.gov.pl/%20g2/big/201507/b33f2ea557f27c5910efc8f2d9ffb436.pdf

http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/kategoria/30/spoleczenstwo-jacy-jestesmy










2. Macnaghten P., Urry J. (2005), Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie

i społeczeństwie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

3. Brown L. R. (2003), Gospodarka ekologiczna na miarę Ziemi, KiW, Warszawa.

Temat 10. Ochrona bioróżnorodności i rozwój zrównoważony

Cele

Student wie co oznacza bioróżnorodność i potrafi uzasadnić jakie ma ona znaczenie

dla człowieka.

Potrafi wskazać zagrożenia bioróżnorodności i przedstawić fakty dotyczące utraty

bioróżnorodności w Polsce, Europie i na świecie.

Zna działania podejmowane na rzecz ochrony bioróżnorodności oraz rozumie ich

związek z rozwojem zrównoważonym

Wie na czym polega zarządzanie bioróżnorodnością.

Zna nowe podejścia do zarządzania ekosystemami (koncepcja odporności

ekosystemów i przesunięć fazowych).

Umie przedstawić następstwa, jakie koncepcje te mają dla praktyki zarządzania oraz

szerzej dla związków człowieka z naturą.

Kwestie kluczowe

Różnorodność biologiczna oznacza zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów

występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych, morskich i słodkowodnych oraz

w zespołach ekologicznych, których są częścią; dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku,

pomiędzy gatunkami oraz różnorodności ekosystemów.(z tekstu Konwencji o różnorodności

biologicznej, ogłoszonej na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro 1992). Przyroda tworzy

różnorodność, ponieważ ta zapewnia jej utrzymanie równowagi, a tym samym przetrwanie.

Różnorodność biologiczna jest istotna także dla człowieka. Korzyści z bioróżnorodności są










ściśle powiązane z wartościami ekonomicznymi i ich wpływem na zrównoważony rozwój.

Korzyści z ochrony bioróżnorodności mogą być skategoryzowane następująco: I. Zasoby

biologiczne (żywność, tlen, woda, surowce, leki, td.) II. Usługi ecosystemu (absorpcja

zanieczyszczeń, stabilizacja klimatu, utrzymywanie i odtwarzanie ekosystemów np. po

katastrofach) III. Korzyści społeczne –badania, edukacja, turystyka i rekreacja, wartości

kulturowe). Każda z trzech wymienionych kategorii związana jest z jakością życia człowieka.

Ma także bezpośrednią lub pośrednią wartość ekonomiczną. Zagrożenia bioróżnorodności

wynikają z bezpośredniej i pośredniej presji, jaką gatunek ludzki wywiera na przyrodę (np.

nadmierne wykorzystanie zasobów naturalnych, zanieczyszczenia, wprowadzenie obcych

gatunków, niewłaściwe planowanie regionalne i przestrzenne). Rozwiązania, które mają

pomóc zredukować presję wywieraną na bioróżnorodność przez działalność człowieka

odwołują się do doskonalenia zarządzania. Zarządzanie bioróżnorodnością obejmuje różne

instrumenty prawne, które zapewniają podstawy dla działań w celu ochrony środowiska

i zrównoważonego wykorzystania, społeczne i ekonomiczne. Te ostatnie koncentrują się na

rachunku ekonomicznym i cenach, stymulując pozytywnie (bezpośrednie dotacje, udział

w kosztach, korzyści podatkowe) lub zniechęcająco do działań zagrażających

bioróżnorodności (kary, wysokie koszty zużycia i/lub zniszczenia zasobów biologicznych).

Ostatnio obserwujemy w zarządzaniu bioróżnorodnością tendencję łączenia zarządzania

środowiskiem z nowymi podejściami skupiającymi się na funkcjonowaniu całych

ekosystemów, a nie pojedynczych gatunków. Rozumienie dynamiki ekosystemu w czasie jest

tu najważniejsze, jeśli chcemy zapewnić utrzymanie istotnych usług w przyszłości. Do opisu

tej dynamiki używa się pojęcia odporności ekosystemu, która chroni ekosystem przez

przesunięciami fazowymi. Takie podejście w sposób istotny zmienia praktyki stosowane

w zarządzaniu bioróżnorodnością, wpływa też na rolę, jaką zarządzanie odgrywa w sferze

interakcji człowieka z naturą.










Pytania problemowe

Dlaczego utrata bioróżnorodności jest problemem?

Skąd wiemy, że bioróżnorodność maleje?

Jakie są globalne wyzwania bioróżnorodności?

Jakie są koszty i korzyści z ochrony bioróżnorodności? Jest znaczenie ma ochrona

bioróżnorodności insitu i exsitu, klonowanie, banki nasion i banki genów, kolekcje

ogrodów botanicznych i arboretów.

Jakie są perspektywy zachowania różnorodności gatunkowej w Polsce w świetle

istniejących instrumentów administracyjno-prawnych (Instrumenty krajowe,

konwencje międzynarodowe, unijna strategia zachowania różnorodności).

Jakie są zasady i instrumenty zarządzania bioróżnorodnością?

Jakie nowe podejścia pojawiają się w zarządzaniu bioróżnorodnością?


Podaj definicję bioróżnorodności użytą w konwencji bioróżnorodności z Rio (1992)

Wymień zagrożenia bioróżnorodności

Czy ginięcie gatunków jest procesem naturalnym, który może zachodzić bez

interwencji człowieka?

Dlaczego trudno jest oszacować wartość ochrony i utrzymania bioróżnorodności?

Co to jest odporność ekosystemu i jak chroni ekosystem przez przesunięciami

fazowymi?

Omów istotne aspekty w zarządzaniu bioróżnorodnością, takie jak strategie społeczno-

ekonomiczne, instrumenty prawne, finansowanie i monitorowanie.














2. Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności

http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/economics/pdf/teeb_report_pl.pdf


3. Bunse L. (2013) The importance of ecosystem resilience and phase shifts for

biodiversity management, Journal of Sustainability, Vol. 1, no1.

4. Raport „Are you a green leader? Business and biodiversity: making the case for a

lasting solution” opracowanyprzez Program Środowiskowy ONZ i World Conservation

Monitoring Centre http://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-

content/uploads/2015/03/Business-and-biodiversity_making-the-case-for-a-lasting-

solution.pdf


1. More with Less: Scaling Sustainable Consumption and Resource Efficiency (2012)

Raport World Economic Forum http://www.weforum.org/reports/more-less-scaling-

sustainable-consumption-and-resource-efficiency

2. Pyłka-Gutowska E. 2000. Ekologia z ochroną środowiska. Wyd. Oświata, Warszawa

3. Wiąckowski S . 2008. Ekologia ogólna, Wyd. Branta, Bydgoszcz - Kielce

http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/economics/pdf/teeb_report_pl.pdf

http://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-content/uploads/2015/03/Business-and-biodiversity_making-the-case-for-a-lasting-solution.pdf



http://www.weforum.org/reports/more-less-scaling-sustainable-consumption-and-resource-efficiency

http://www.weforum.org/reports/more-less-scaling-sustainable-consumption-and-resource-efficiency










Temat 11. Energia a środowisko naturalne, gospodarka i społeczeństwo

Cele

Student zna podstawowe kwestie, wokół których toczą się dyskusje dotyczące

polityki energetycznej.

Definiuje pochodzenie oraz znaczenie alternatywnych źródeł energii oraz

charakteryzuje sposoby oraz metody wykorzystania alternatywnych źródeł energii

Potrafi określić ekonomiczne aspekty stosowania alternatywnych źródeł energii,

Ma świadomość ważności i rozumie społeczne i polityczne uwarunkowania decyzji

w zakresie energetyki, w tym ich wpływu na środowisko i związanej z tym

odpowiedzialności.

Kwestie kluczowe

Energia pozwala człowiekowi zaspokoić jego potrzeby. Produkcja energii i jej wykorzystanie

wpływa na podniesienie poziomu życia, ale jednocześnie powoduje degradację i niszczenie

środowiska naturalnego. Dyskusje wokół polityki energetycznej koncentrują się wokół

3 kwestii: wyczerpywania się zasobów paliw kopalnych, bezpieczeństwa dostaw energii oraz

wzrostu koncentracji dwutlenku węgla (CO2) w atmosferze głównie na skutek spalania paliw

kopalnych, co prowadzi do zmian klimatu. W trakcie zajęć omówiona zostanie klasyfikacja

i ogólna charakterystyka źródeł energii konwencjonalnej i niekonwencjonalnej pod kątem

zasobów i oddziaływania na środowisko. Będzie mowa o energii pochodzącej z organicznych

paliw kopalnych takich jak węgiel, ropa, gaz, paliwo jądrowe, energii geotermicznnej

oraz odnawialnych źródłach energii: energii słonecznej, wodnej, wiatru, energii pływów i fal

morskich, cieple oceanów oraz energii biomasy. Najwygodniejszą formą energii końcowej

jest energia elektryczna, którą przetwarza się w energię użytkową: mechaniczną, świetlną

i cieplną. Dziś produkujemy energię elektryczną na świecie głównie z węgla 39,3%, energii

wodnej 18,1%, energii jądrowej 17%, gazu ziemnego 13,3% i ropy naftowej 11,7%. Udział

odnawialnych źródeł, bez energii wodnej nie przekracza 0,5%. Obecnie większość energii










zużywanej przez kraje rozwinięte pochodzi z paliw kopalnych – co jest oznaką

niezrównoważenia. W kontekście zrównoważenia będzie mowa o energetyce jądrowej,

zwłaszcza o powszechnie wskazywanych jej dwóch wadach, a mianowicie kosztach budowy

oraz odpadach. Przedstawione zostaną także kwestie związane z magazynowaniem energii.

Będzie mowa o ekologicznych technologiach i zmianie zachowań konsumenckich na rzecz

ograniczania zużycia energii.

Pytania problemowe

Czy realnie jesteśmy w stanie żyć w sposób zrównoważony pod względem produkcji

i zużycia energii?

Mniej więcej jedna trzecia energii w Polsce wykorzystywana jest w transporcie. Co

może przyczynić się do zmniejszenia zużycia energii w transporcie?

Lepsze ogrzewanie? Jakiego rodzaju oszczędności energetyczne oferuje technologia

lub też zmiana zachowań użytkowników?

Jakie inne oszczędności energetyczne zależą od konsumenta?

Czy można żyć na energii odnawialnej? Zielone ambicje i rzeczywistość.

Energia jądrowa. Co jest mitem a co prawdą?


Obliczenia wykazują, że jesteśmy w stanie żyć w sposób zrównoważony pod

względem produkcji i zużycia energii, ale pod pewnymi warunkami. Jakie to warunki?

Jak możemy ograniczyć zużycie energii ulepszając transport i zachowania?

np. zamieniając samochody na transport „publiczny”?

Jak jeszcze możemy ograniczyć zużycie energii jako producenci?

Jak jeszcze możemy ograniczyć zużycie energii jako konsumenci?














2. Lewandowski W.M, (2007) "Proekologiczne odnawialne źródła energii.", wyd.

Wydawnictwo WNT Warszawa

3. Davida JC MacKaya pt. „Zrównoważona energia – bez pary w gwizdek”.

http://eko.org.pl/energia/index_info.php

4. Europejska unia energetyczna kompromis dla rozwoju i dobrej energii

http://napedzamyprzyszlosc.pl/files/Raport/PL_Online_light.pdf


1. Ulbrich Roman, 2000r., "Alternatywne źródła energii", wyd. Politechnika Opolska.

Temat 12. Zmiana klimatu i rozwój zrównoważony

Cele

Student zna podstawowe kwestie, wokół których toczą się dyskusje dotyczące

polityki energetycznej.

Identyfikuje czynniki powodujące zmiany klimatu.

Rozróżnia antropogeniczne i naturalne czynniki zmian klimatu.

Umie wyjaśnić podstawowe sprzężenia zwrotne między ewolucją klimatu a biosferą.

Identyfikuje współczesne symptomy zmian klimatu.

Interpretuje skutki, jakie współczesne zmiany klimatu wywierają na życie i zdrowie

człowieka, ekosystemy i różne gałęzie gospodarki.

http://eko.org.pl/energia/index_info.php

http://napedzamyprzyszlosc.pl/files/Raport/PL_Online_light.pdf










Posiada wiedzę pozwalającą na ocenę zagrożenia spowodowaną globalnym

ociepleniem oraz jest świadomy skutków z tego wynikających.

Kwestie kluczowe

Problem klimatyczny jest przede wszystkim problemem energetycznym. Argumentacja

związana ze zmianami klimatu opiera się o trzy podstawowe stwierdzenia: (1). Spalanie paliw

kopalnych powoduje wzrost koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze, (2).Dwutlenek

węgla jest gazem cieplarnianym (3) Nasilenie efektu cieplarnianego powoduje wzrost średniej

temperatury na Ziemi (oraz ma szereg innych następstw) .Stężenie dwutlenku węgla stale

rośnie. Gdy podwoimy ilość CO2 temperatura na Ziemi podniesie się o około 30C. Niektórzy

„sceptycy” nie dostrzegają antropogenicznych przyczyn tych zmian. Twierdzą, że wzrost

temperatury jest zjawiskiem naturalnym. Nawet jeśli modele klimatyczne nie są dostatecznie

precyzyjne nie usprawiedliwia to bierności. Ocieplenie jest faktem, a do jego szybszego

wzrostu przyczynia się działalność człowieka, który wytwarza dodatkowy strumień emisji

CO2, zakłócający samorównoważące się naturalne przepływy. Lista prawdopodobnych

skutków ocieplenia jest długa, od topnienia lodów po pustynnienie. W obliczu konieczności

ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, pojawia się pytanie: kto powinien wziąć na siebie

odpowiedzialność za działania w tym zakresie i dlaczego wszelkie próby rozwiązania

problemu są niewystarczające? (działania ONZ - Protokół z Kioto, działania UE, organizacji

ekologicznych. UE zobowiązała się, że do 2030 r. ograniczy emisje gazów cieplarnianych

w UE o co najmniej 40 proc. w porównaniu do poziomów z 1990 r., zwiększy udział energii

ze źródeł odnawialnych do poziomu wynoszącego co najmniej 27 proc. I poprawi o co

najmniej 27 proc. efektywność energetyczną). W książce „To zmienia wszystko” Naomi Klein

odpowiada na pytanie czemu rozwiązanie kwestii klimatycznych jest tak trudne. Pokazuje,

że zmiany klimatu są w dużej mierze efektem kreowanego przez korporacje systemu

neoliberalnego. Obecny system ekonomiczny opiera się na nieposkromionym wzroście

gospodarczym oraz rabunkowym wydobywaniu ograniczonych surowców. Zmiany klimatu

wymuszają zakwestionowanie tej logiki. Nie poradzimy sobie z nimi bez przemyślenia

naszego systemu ekonomicznego i społecznego. Klein zauważa, że naprawa systemu










ekonomicznego jest możliwa. Podaje przykład Danii, gdzie energetyka odnawialna już dziś

tworzy niskowęglową przyszłość. Przypomina, że istnieją sposoby na zapewnienie nam

dostatniej przyszłości bez niszczenia środowiska – od rolnictwa ekologicznego po tani

transport publiczny. Dla korporacji energetycznych wizja tanich, czystych, rozproszonych

źródeł energii stanowi częściej nie szansę, lecz zagrożenie dla ich zysków. Klein pisze

również jasno, że zmiany klimatu już dziś stanowią zagrożenie i że zbliżamy się do

niebezpiecznych punktów zwrotnych.

Pytania problemowe

Co to jest efekt cieplarniany? Czy to zjawisko naturalne? O ile podnosi temperaturę na

Ziemi?

Jak krąży węgiel w przyrodzie? Nasza emisja ze spalania paliw kopalnych to tylko 4%

naturalnych, na czym polega problem?

Jakie zjawiska towarzyszą zmianie klimatu?

Jak swoje stanowisko uzasadniają sceptycy zmian klimatu?

Czy opłaca się w sensie ekonomicznym przeciwdziałać zmianom klimatu? Czy to

koszty czy inwestycja?

Jakie jest stanowisko Unii Europejskiej? a jakie Polski, której gospodarka oparta jest

na węglu?


Ile dwutlenku węgla jest w atmosferze - czy naprawdę jest go coraz więcej i o ile

więcej? Czy klimat się ociepla i o ile?

Czemu na równiku ciągle pada, a pustynie są w rejonach zwrotnikowych?

Jaka jest różnica między pogodą a klimatem?

Jakie czynniki decydują o zmianach temperatury Ziemi?










Jaka jest opinia środowiska naukowego na temat argumentów sceptyków?

Jakie jest stanowisko UE w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych?





2. http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/kategoria/25/zmiany-klimatu-wprowadzenie

3. Działania w dziedzinie klimatu. Jak dbać o klimat i środowisko. Komisja Europejska

2014

4. Tajemnice skryte pod lodem - film dokumentalny - cały film - lektor PL

https://www.youtube.com/watch?v=x1g5WbyOQ4Y

5. Zmiany klimatyczne: o krok od zagłady? [Enigma]

https://www.youtube.com/watch?v=VolXfK2JDHE


1. Ulbrich Roman, 2000r., "Alternatywne źródła energii", wyd. Politechnika Opolska .

http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/kategoria/25/zmiany-klimatu-wprowadzenie

2. Juda-Rezler K., 2000, Oddziaływanie zanieczyszczeń powierza na środowisko,

Oficyna Wydawnicza Polit. Warszawskiej ,Warszawa.

3. COP19: droga ku zielonej przyszłości http://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-

content/uploads/2014/01/Analiza-Tematyczna_portal.pdf

4. Klein Naomi This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate 2014


https://www.youtube.com/watch?v=x1g5WbyOQ4Y

https://www.youtube.com/watch?v=VolXfK2JDHE


http://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-content/uploads/2014/01/Analiza-Tematyczna_portal.pdf

http://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-content/uploads/2014/01/Analiza-Tematyczna_portal.pdf










Temat 13. Wyzwania urbanizacji i rozwój zrównoważony

Cele

Student potrafi omówić znaczenie miast w rozwoju społeczno-gospodarczym, a także

przesłanki i możliwości wdrażania założeń zrównoważonego rozwoju na ich

poziomie.

Zna zasady i specyfikę polityki regionalnej Unii Europejskiej.

Wie na czym polega zarządzanie miastem najkorzystniejsze z punktu widzenia

implementacji zrównoważonego rozwoju.

Ma wiedzę dotyczącą opracowywania i wdrażania strategii i polityk zrównoważonego

rozwoju miast, zna uwarunkowania, czynniki rozwoju i priorytety w podziale na

społeczne, gospodarcze i środowiskowe, jak również umie przyporządkować

im wybrane wskaźniki zrównoważonego rozwoju w zależności od poznanych

kryteriów.

jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupach (zespołach) i organizacjach

odpowiedzialnych za zrównoważony rozwój miast, opracowywanie konkretnych

narzędzi, strategii czy polityk.

Kwestie kluczowe

Do roku 2050 więcej niż 70% ludności będzie żyło w miastach. Miasta konsumują 80%

wszystkich surowców i energii. Emitują 75% CO2 gazów cieplarnianych do atmosfery.

Często rozwijają się szybciej niż ich infrastruktura. Kiedy zatem miasto jest zrównoważone?

Wtedy kiedy zapewnia mieszkańcom pracę, miejsce do życia i zabawy, potrafi skutecznie

walczyć z biedą. Aby te cele osiągnąć miasta podejmują działania mające na celu łagodzenie

skutków zmian klimatu, rozwijają zieloną gospodarkę, podejmują inicjatywy na rzecz

społecznej inkluzji, wszystko po to, żeby zapewnić mieszkańcom wysoką jakość życia. Wiele

barier utrudnia jednak miastom realizację tego podstawowego celu zrównoważonego

rozwoju. Nierówny dostęp do usług publicznych i nieefektywne ich wykorzystanie










i niestabilność finansowa wymagają zintegrowanych i skoordynowanych działań na szczeblu

lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Tworzenie zrównoważonych miast wymaga

inwestycji w (a) źródła energii odnawialnej, (b) ekonomiczne korzystanie z wody i energii

elektrycznej, (c) projektowanie i realizację zwartych miast, (d) modernizację budynków

i przyrost terenów zielonych (e), szybki, niezawodny i niedrogi transport publiczny oraz (f)

poprawę gospodarki odpadami. Przewaga małych i średnich miast daje możliwość

inwestowania w zieloną infrastrukturę, blokującą stare technologie energetyczne. Może

ułatwiać także walkę z nierównościami, poprzez „wczesne” reagowanie.

Polskie miasta zmagają się z trudnościami okresu transformacji i z negatywnymi skutkami

zmian politycznych i ekonomicznych zachodzących w kraju, których efektami są:

nieskuteczna kontrola planistyczna i urbanistyczna procesów rozwoju; brak właściwej

ochrony interesu publicznego w przestrzeni miast, zwłaszcza dewastacja terenów zieleni

i straty zasobów komunalnych; chaotyczna urbanizacja stref podmiejskich i nieracjonalne

dewastowanie terenów rolnych i leśnych, zwłaszcza wokół wielkich miast; rosnący dyktat

prywatnego kapitału i deweloperów, którzy w praktyce decydują o polityce rozwoju miast;

brak skutecznej i racjonalnej polityki rozwoju miast. Planowanie przestrzenne traktowane jest

w Polsce instrumentalnie i służy dysponentowi przestrzeni. Okazało się także, że

społeczeństwo, a w konsekwencji klasa polityczna, nie są zainteresowane problemami miast

i gospodarką przestrzenną. Pozycja polskich miast nie jest konsekwencją walorów lokalnego

środowiska i ich atrakcyjności inwestycyjnej, lecz jest w głównej mierze wynikiem zachęt

ekonomicznych, do których należą ulgi podatkowe i gwarancje prawne dla inwestycji.

Pytania problemowe

Jaką rolę odgrywają miasta w rozwoju społeczno-gospodarczym oraz jakie są

przesłanki i możliwości wdrażania założeń zrównoważonego rozwoju na ich

poziomie?

Jakie programy Unii Europejskiej wspierają wdrażanie zrównoważonego rozwoju

w miastach?










Jaka jest rola kapitału społecznego i instytucjonalnego w kształtowaniu i dążeniu do

pożądanych kierunków rozwoju?

Jakie czynniki ułatwiają, a jakie utrudniają opracowywanie strategii zrównoważonego

rozwoju miast? A co utrudnia/ułatwia ich wdrażanie?


Czy urbanizacja zagraża środowisku?

Jakie procesy towarzyszą rozbudowie przedmieść?

Jakie formy urbanizacji sprzyjają uniezależnianiu mieszkańców od indywidualnego

transportu samochodowego?

Jakie są cele rewitalizacji urbanistycznej? Czy znasz przykłady udanej i nieudanej

rewitalizacji?

Jak gęstość i intensywność zabudowy mogą wpływać na kontakty sąsiedzkie?

Czym jest foresight w planowaniu regionalnym?

Scharakteryzuj formy i funkcje przestrzeni publicznej, półpublicznej i półprywatnej.

Czy plany zagospodarowania przestrzennego są potrzebne? Dlaczego? Czy można je

czymś zastąpić albo uzupełnić?

Czy nowopowstające osiedla są dobrze zintegrowane ze starszymi dzielnicami?

Jak doświadczenia historyczne wpływają na współczesną myśl urbanistyczną?















2. Kowalewski A.T., 2006, Społeczne, ekonomiczne i przestrzenne bariery rozwoju

zrównoważonego, Instytut Rozwoju Miast, Kraków

3. https://www.youtube.com/watch?v=GNNHw4DJ02Y Smart sustainable cities

4. https://www.youtube.com/watch?v=7ygw2L-Qi0cWhat is an Eco city?


1. Ulbrich Roman, 2000r., "Alternatywne źródła energii", wyd. Politechnika Opolska .

2. Barton, H. (red.) (2002), Sustainable communities: the potential for eco-

neighbourhoods, London: Earthscan.

3. Barton, H., Davis, G., Guise, R. (1995), Sustainable settlements: a guide for planners,

designers and developers, Bristol: Elsevier Science.

4. Brownhill, D., Rao, S. (2002), A sustainability checklist for developments. A common

framework for developers and local authorities, Watford: BRE

5. Department of the Environment, Transport and the Regions (1998), Places, streets and

movement, London: Telford.

Temat 14. Prezentacje przykładów dobrych praktyk oraz strategii stosowanych na rzecz

wspierania zrównoważonego rozwoju przygotowanych przez studentów

Najlepsze prezentacje wybrane przez studentów będą umieszczone na stronie:

www.socjologia.uni.lodz.pl

https://www.youtube.com/watch?v=7ygw2L-Qi0c

http://www.socjologia/










Temat 15. Podsumowanie

Na ostatnich zajęciach dokonana zostanie ocena zrównoważonego rozwoju. Pokazane zostaną

różne dyskursy, które opisują tę koncepcję: eko-socjalizm czy eko-kapitalizm? reformizm czy

radykalizm? Wielość dylematów oraz wyobrażeń. Jak pisze Goulet (1971, s 326) i trudno się

z nim nie zgodzić: „Nie ma magicznej formuły dla zrównoważonego rozwoju. Poza

entuzjastyczną retoryką, technicznymi wytycznymi i celebrującymi "zielony" rozwój

korporacjami, agencjami i rządami, nie ma łatwego reformatorskiego rozwiązania dylematu

i tragedii ubóstwa oraz degradacji środowiska naturalnego, zarówno w skali lokalnej jak

i globalnej. Nie ma "cudownego środka", aby pokonać te zagrożenia w imię ludzkiego dobra.

Za sloganami o środowisku i kłamstw o rozwoju zrównoważonym kryje się proces rozwoju

jako taki, w którym wybory są naprawdę okrutne. Jedna wiadomość z początku XXI wieku jest

natomiast pewna. Stanu obecnych warunków nie można zapewnić, nawet bogatym”. Z kolei

Adams (2009, s.379) wskazuje, iż „rozwój powinien być tym, co ludzkie społeczności robią

dla siebie. W praktyce, jest to zwykle to, co robią dla nich inni, rządy, banki lub eksperci, w

imię nowoczesności, integracji, wzrostu gospodarczego, itp. Taka jest rzeczywistość

dotycząca procesu rozwoju - nałożony, centralizowany i często niemile widziany - z punktu

widzenia proekologicznych wyzwań rozwojowych” I dalej ten sam autor pisze:..

Zrównoważony rozwój" jest sposobem mówienia o przyszłym kształcie świata. Wyobrażanie

sobie przyszłości w tych kategoriach to początek procesu – początek refleksji politycznej

i politycznych działań, a nie koniec. Wezwanie zrównoważonego rozwoju nie polega na

opracowaniu szczegółowego planu działania na przyszłość, lecz jest oświadczeniem woli

i wyzwaniem do działania”.










Społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju

Temat 1. Zarządzanie wspólnymi zasobami

Cele

Student zna model „tragedii wspólnych zasobów” i potrafi zastosować go do

zanalizowania problemów związanych z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju.

Student zna problem „dylematu więźnia” i potrafi zastosować go do zanalizowania

problemów związanych z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju.

Student zna koncepcję „logiki kolektywnego działania” M. Olsona i potrafi

zastosować ją do wyjaśnienia trudności, jakie trzeba przezwyciężyć w działaniach

zmierzających do zapewnienia zrównoważonego rozwoju.

Student zna cechy wspólne (problem gapowicza) i jest świadomy ograniczeń trzech

ww. modeli. Student potrafi wskazać na wady i zalety trzech altenatywnych sposóbów

rozwiązywania dylematów wspólnych zasobów: odgórnych regulacji narzucanych

przez państwo, prywatyzacji i oddolnie zawieranych umów, których uczestnicy

– w oparciu o posiadaną wiedzę na temat lokalnych warunków – sami wypracowują

skuteczne narzędzia ich przestrzegania.

Kwestie kluczowe

Tragedia wspólnych zasobów, dylemat więźnia, logika kolektywnego działania, rola

państwowych regulacji, prywatyzacji oraz oddolnie zawieranych i egzekwowanych umów

w działaniach z zakresu ochrony środowiska związanych z problemem gapowicza.

Pytania problemowe

Dlaczego problemy związane z ochroną środowiska naturalnego i eksploatacją

(nie)odnawialnych zasobów naturalnych są w praktyce tak trudne do rozwiązania,










mimo iż bardzo często teoretycznie wiadomo, co należałoby zrobić, aby zapewnić tę

ochronę?


Scharakteryzuj model „tragedii wspólnych zasobów”.

Scharakteryzuj sytuację opisywaną przez problem „dylematu więźnia”.

Na czym polega koncepcja „logiki kolektywnego działania”?

Omów wady i zalety rozwiązywania dylematów wspólnych zasobów poprzez

wprowadzanie odgórnych regulacji narzucanych przez państwo.


prywatyzację?


wypracowywanie oddolnie zawieranych umów, których uczestnicy sami dysponują

skutecznymi narzędziami zmuszającymi do ich przestrzegania.




1. Rokicka E., Woźniak W., Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo

2. Ostrom, Elinor, Dysponowanie wspólnymi zasobami, Oficyna Wolters Kluwer,

Warszawa 2013, Roz. 1


1. Dietz, Thomas, Ostrom, Elinor i Stern, Paul (2003) “The struggle to govern the

commons”, Science 302: 1907-1912.

2. Hardin, Garrett (1968) “The tragedy of the commons”, Science 162: 1243-1248.










3. Hargreaves Heap, Shaun P. i Varoufakis, Yanis (2004) Game Theory. A Critical Text.

Second edition. London and New York: Routledge. Roz. 1.

4. Ostrom, Elinor (1999) “Coping with tragedies of the commons”, Annual Review of

Political Science 2: 493-535.

5. Ostrom, Elinor et al. (1999) “Revisiting the commons: local lessons, global challenges”,

Science 284: 278-282.

Temat 2. Dlaczego niektóre społeczeństwa podejmują zgubne decyzje?

Cele

Student zna metodę porównawczą/ metodę naturalnego eksperymentu.

Student zna pięć czynników, mogących przyczynić się zdaniem J. Diamonda do

destrukcji społeczeństwa i potrafi użyć ich w analizie zachowań podejmowanych

przez historyczne i współczesne społeczeństwa.

Kwestie kluczowe

Metoda porównawcza/ metoda naturalnego eksperymentu w badaniach społecznych katastrof, do

jakich przyczyniać się mogą problemy ekologiczne. Pięć czynników mogących spowodować

upadek społeczeństwa.

Pytania problemowe

Nie jest prawdą, jakoby wszystkie społeczeństwa były skazane na upadek z powodu

szkód ekologicznych: w przeszłości jedne społeczeństwa upadały, podczas gdy inne

nie. Dlaczego pewne społeczeństwa okazały się kruche i co różniło te, które upadły,

od tych, które przetrwały?

Dlaczego niektórym społeczeństwom udało się rozwiązać skrajnie trudne problemy

ze środowiskiem i potrafiły one następnie przez długi czas trwać i dzisiaj wciąż są

silne?











Na czym polega metoda porównawcza/metoda naturalnego eksperymentu

w badaniach losów społeczeństw?

Omów pięciopunktową listę czynników, które zdaniem J. Diamonda mogą

przyczyniać się do upadku społecznego.




1. Jared Diamond, Upadek: dlaczego niektóre społeczeństwa upadły, a innym się udało,

Prószyński i S-ka, Warszawa 2007, Roz. 1 i Roz. 14

Temat 3. Przedhistoryczne przykłady rozwoju zrównoważonego – Wyspy Wielkanocne

Cele

Student, przy pomocy pięciopunktowej listy czynników mogących przyczynić się do

upadku społecznego J. Diamonda potrafi zanalizować przyczyny upadku

społeczeństwa Wysp Wielkanocnych.

Student potrafi przedstawić sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do upadku

społeczeństwa Wysp Wielkanocnych.

Student potrafi wskazać, w których momentach podjęcie odmiennych niż

w rzeczywistości decyzji zbiorowych mogło uchronić społeczeństwo Wysp

Wielkanocnych od społecznego upadku.

Student, posługując się przypadkiem społeczeństwa Wysp Wielkanocnych, potrafi

określić w jaki sposób wartości i instytucje społeczne mogą pogłębić albo










przeciwdziałać upadkowi społecznemu zapoczątkowanego działaniem czynników

ekologicznych.

Kwestie kluczowe

Pięciopunktowa lista czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich

zastosowanie w analizie przypadku społeczeństwa Wysp Wielkanocnych.

Pytania problemowe

Dlaczego społeczeństwu Wysp Wielkanocnych nie udało się rozwiązać problemów

ze środowiskiem?

Dlaczego społeczeństwu Wysp Wielkanocnych nie udało się zapewnić przetrwania?

Jakie wnioski z historii społecznego upadku Wysp Wielkanocnych możemy

wyciągnąć w odniesieniu do ekologicznych i nieekologicznych wyzwań, przed

którymi stoją współczesne społeczeństwa funkcjonujące w warunkach

zglobalizowanego i stechnicyzowanego świata?


Przedstaw warunki naturalne, w których początkowo działali mieszkańcy Wysp

Wielkanocnych. Scharakteryzuj, w jaki sposób ich struktura społeczna oraz wartości

i instytucje społeczne przyczyniły się do przemian tych warunków.

Przedstaw sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do społecznego upadku na

Wyspach Wielkanocnych?

Które z czynników, wymienionych przez J. Diamonda jako potencjalne przyczyny

upadku społecznego, rzeczywiście wystąpiły w historii Wysp Wielkanocnych?














Prószyński i S-ka, Warszawa 2007, Roz. 2

Temat 4. Historyczne przykłady rozwoju niezrównoważonego – cywilizacja Majów

Cele


upadku społecznego J. Diamonda potrafi zanalizować przyczyny upadku cywilizacji

Majów.

Student potrafi przedstawić sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do upadku

cywilizacji Majów.

Student potrafi wskazać, w których momentach podjęcie odmiennych niż

w rzeczywistości decyzji zbiorowych mogło uchronić cywilizację Majów od

społecznego upadku.

Student, posługując się przypadkiem cywilizacji Majów, potrafi określić w jaki sposób

wartości i instytucje społeczne mogą pogłębić albo przeciwdziałać upadkowi

społecznemu zapoczątkowanego działaniem czynników ekologicznych

Kwestie kluczowe

Pięciopunktowa lista czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich

zastosowanie w analizie przypadku cywilizacji Majów.

Pytania problemowe

Dlaczego Majom nie udało się rozwiązać problemów ze środowiskiem?

Dlaczego Majom nie udało się zapewnić przetrwania?










Jakie wnioski z historii społecznego upadku cywilizacji Majów możemy wyciągnąć w

odniesieniu do ekologicznych i nieekologicznych wyzwań, przed którymi stoją

współczesne społeczeństwa funkcjonujące w warunkach zglobalizowanego

i stechnicyzowanego świata?


Przedstaw warunki naturalne, w których początkowo działali Majowie.

Scharakteryzuj, w jaki sposób ich struktura społeczna oraz wartości i instytucje

społeczne przyczyniły się do przemian tych warunków.

Przedstaw sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do społecznego upadku

cywilizacji Majów?

Które z czynników, wymienionych przez J. Diamonda jako potencjalne przyczyny

upadku społecznego, rzeczywiście wystąpiły w historii Majów?






Temat 5. Współczesne Chiny jako przykład szans na osiągnięcie rozwoju zrównoważonego

i zagrożeń stwarzanych przez rozwój niezrównoważony

Cele


upadku społecznego J. Diamonda potrafi zanalizować zagrożenia i szanse

zrównoważonego rozwoju współczesnych Chin.










Student zna problemy ekologiczne współczesnych Chin.

Student zna problemy społeczne współczesnych Chin.

Student jest świadomy rozwiązań, wprowadzenie których może zapewnić

współczesnym Chinom osiągnięcie zrównoważonego rozwoju.

Student jest świadomy szans oraz zagrożeń, jakie dla Polski stwarzają wejście przez

Chiny na ścieżkę zrównoważonego rozwoju lub społeczny upadek współczesnych

Chin.

Kwestie kluczowe

Wyzwania ekonomiczne, ekologiczne i społeczne współczesnych Chin. Pięciopunktowa lista

czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich zastosowanie w analizie

przypadku współczesnych Chin.

Pytania problemowe

Jakie czynniki i działania mogą przyczynić się do upadku społecznego współczesnych

Chin.

Jakie czynniki i działania mogą zapewnić współczesnym Chinom wejście na ścieżkę

trwałego, zrównoważonego rozwoju?

Jaki byłby wpływ hipotetycznego społecznego upadku lub trwałego, zrównoważonego

rozwoju Chin na pozostałe regiony i kraje świata?


Scharakteryzuj zasoby naturalne, demograficzne i ekonomiczne współczesnych Chin.

Wymień powody, które zdaniem J. Diamonda mogą w przyszłości przyczynić się do

społecznego upadku współczesnych Chin?


wejścia przez Chiny na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?










Jakiego typu konsekwencje dla Polski pociągnąłby hipotetczny społeczny upadek

współczesnych Chin?

Jakiego typu konsekwencje dla Polski przyniosłaby realizacja scenariusza wejścia

Chin na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?






Temat 6. Współczesna Australia jako przykład szans na osiągnięcie rozwoju

zrównoważonego i zagrożeń stwarzanych przez rozwój niezrównoważony.

Cele


upadku społecznego J. Diamonda potrafi zanalizować zagrożenia i szanse

zrównoważonego rozwoju współczesnej Australii.

Student zna problemy ekologiczne współczesnej Australii.

Student zna problemy społeczne współczesnej Australii.

Student jest świadomy rozwiązań, wprowadzenie których może zapewnić

współczesnej Australii osiągnięcie zrównoważonego rozwoju.

Student jest świadomy szans oraz zagrożeń, jakie dla Polski stwarzają wejście przez

Australię na ścieżkę zrównoważonego rozwoju lub społeczny upadek współczesnej

Australii.










Kwestie kluczowe

Wyzwania ekonomiczne, ekologiczne i społeczne współczesnej Australii. Pięciopunktowa

lista czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich zastosowanie

w analizie przypadku współczesnej Australii.

Pytania problemowe

Jakie czynniki i działania mogą przyczynić się do upadku społecznego współczesnej

Australii.

Jakie czynniki i działania mogą zapewnić współczesnej Australii wejście na ścieżkę

trwałego, zrównoważonego rozwoju?

Jaki byłby wpływ hipotetycznego społecznego upadku lub trwałego, zrównoważonego

rozwoju Australii na pozostałe regiony i kraje świata?


Scharakteryzuj zasoby naturalne, demograficzne i ekonomiczne współczesnej

Australii.


społecznego upadku współczesnej Australii?


wejścia przez Australię na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?

Jakiego typu konsekwencje dla Polski pociągnąłby hipotetyczny społeczny upadek

współczesnej Australii?

Jakiego typu konsekwencje dla Polski przyniosłaby realizacja scenariusza wejścia

Australii na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?















Temat 7. Wielki biznes, środowisko naturalne i zrównoważony rozwój

Cele

Student umie wskazać przyczyny, dla których przedstawiciele niektórych gałęzi

nowoczesnego przemysłu uważają, że w ich interesie leży działalność na rzecz

środowiska naturalnego. Student potrafi zanalizować, dlaczego niektóre dziedziny

nowoczesnego przemysłu zapewniają skuteczną ochronę środowiska naturalnego.

Student umie wskazać przyczyny, dla których przedstawiciele niektórych gałęzi

nowoczesnego przemysłu uważają, że w ich interesie leży działalność niszcząca

środowisko naturalne. Student potrafi zanalizować, dlaczego niektóre dziedziny

nowoczesnego przemysłu należą do sił najbardziej dzisiaj niszczących środowisko

naturalne.

Student umie zidentyfikować zmiany, jakie trzeba wprowadzić, aby ci reprezentanci

gałęzi nowoczesnego przemysłu, którzy uważają, że w ich interesie leży działalność

niszcząca środowisko naturalne, zaczęli zapewniać w swojej działalności skuteczną

ochronę środowiska naturalnego.

Kwestie kluczowe

Motywy różnych korporacji z branży wydobycia ropy naftowej, węgla oraz metali, wyrębu

lasów i rybołówstwa morskiego decydujące o odmiennym wpływie ich działalności

gospodarczej na środowisko naturalne i społeczności lokalne.










Pytania problemowe

Kiedy interesy wielkich korporacji z branży wydobycia ropy naftowej, węgla oraz

metali, wyrębu lasów i rybołówstwa morskiego oraz cele organizacji broniących

środowiska i społeczeństwa jako całości są zbieżne?

Kiedy dochodzi do konfliktu interesów pomiędzy wielkimi korporacjami z branży

wydobycia ropy naftowej, węgla oraz metali, wyrębu lasów i rybołówstwa morskiego

a organizacjami broniącymi środowiska i społeczeństwa jako całości?

Jakie zmiany mogłyby najskuteczniej przekonać korporacje obecnie niszczące

środowisko do tego, by zaczęły je chronić?


Dlaczego niektóre firmy prowadzą wydobycie ropy naftowej, węgla oraz metali

z troską o środowisko naturalne, podczas gdy inne firmy w swojej działalności

wydobywczej nie troszczą się o kwestie środowiska naturalnego?

Scharakteryzuj różnice występujące pomiędzy branżą naftową, górnictwem węgla

oraz wydobyciem metali które powodują, że firmy działające w tych branżach inaczej

podchodzą do zagadnienia ochrony środowiska naturalnego.

Jaki jest wpływ indywidualnych konsumentów na proekologiczną politykę koncernów

z branży wydobycia ropy naftowej, węgla oraz metali, wyrębu lasów i rybołówstwa

morskiego?

Opisz cele i zasady funkcjonowania międzynarodowej Rady Zrównoważonej

Gospodarki Leśnej. Jakie czynniki doprowadziły do powołania tej organizacji non-

profit? Czym RZGL różni się od innych organizacji, wydających certyfikaty

prowadzenia racjonalnej i zrównoważonej gospodarki leśnej?

Opisz cele i zasady funkcjonowania organizacji Marine Stewardship Council.










Kto lub co – zdaniem Diamonda – ma na dłuższą metę władzę, która może sprawić,

że działalność wyrządzająca szkodę środowisku naturalnemu stanie się nieopłacalna,

zyskowne natomiast okażą się praktyki służące ochronie środowiska?







1. Bendell, Jem (red.) (2000) Terms of Endearment: Business, NGOs, and Sustainable

Development. Sheffield: Greenleaf.

2. Peters, Thomas i Waterman, Robert (2000) Poszukiwanie doskonałości w biznesie.

Poznań: Medium.

3. Saunders, Tedd i McGovern, Loretta (1993) The Bottom Line of Green is Black:

Strategies for Creating Profitable and Environmentally Sound Businesses. San

Francisco: Harper.

4. Waterman, Robert (1987) The Renewal Factor: How the Best Get and Keep the

Competitive Edge. Toronto: Bantham Books.

5. Waterman, Robert (1990) Adhocracy: The Power to Change. New York: Norton.

Temat 8. Świat jako polder – wyzwania zrównoważonego rozwoju we współczesnym świecie

Cele

Student zna rodzaje zagrożeń ekologicznych stojących przed współczesnym światem.

Student zna najpospolitsze zarzuty podnoszone przeciwko twierdzeniom,










że zagrożenia ekologiczne stojące przed współczesnym światem to zagrożenia

poważne i umie uzasadnić, dlaczego te zarzuty nie są uprawnione.

Student zna różnice między dzisiejszymi zagrożeniami ekologicznymi a tymi, jakie

piętrzyły się przed dawnymi społeczeństwami.

Kwestie kluczowe

Koncepcja polderu jako metafora współczesnego świata i stojących przed nim ekologicznych

i społecznych wyzwań. Kategorie problemów dotyczących środowiska naturalnego

związanych ze zniszczeniem lub utratą zasobów surowców naturalnych, ograniczeniem

zasobów naturalnych, skutkami szkód wyrządzonych przez człowieka i kwestiami populacji.

Pytania problemowe

Jakie są najważniejsze kwestie środowiskowe, przed którymi stają współczesne

społeczeństwa?

W jakim czasie owe najważniejsze kwestie środowiskowe mogą stać się zagrożeniem?

Dlaczego holenderskie poldery są dobrą metaforą współczesnego świata i stojących

przed nim wyzwań związanych z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju?

Co mogę zrobić jako jednostka w obliczu najważniejszych kwestii środowiskowych,

przed którymi stoją współczesne społeczeństwa?


Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe polegające na

zniszczeniu lub utracie zasobów surowców naturalnych.

Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe polegające na

ograniczeniu zasobów surowców naturalnych.

Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe będące skutkami

szkód wyrządzonych przez człowieka.










Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe dotyczące kwestii

populacji.

Z którymi z ww. problemów ludzkość borykała się już dawniej?

Które z ww. problemów stały się poważnymi problemami dopiero niedawno?






Temat 9. Zrównoważony rozwój a jakość życia

Cele

Student zna ogólne cele i podstawowe wymogi (zasady) zrównoważonego rozwoju

w zmodyfikowanym podejściu niemieckiego Towarzystwa Helmholtza (HGF).

Student potrafi zdefiniować pojęcie jakości życia i opisać jej sfery.

Student potrafi wskazać na podobieństwa i różnice pomiędzy pojęciem

zrównoważonego rozwoju a pojęciem jakości życia.

Student umie posługiwać się pojęciem zrównoważonego bogactwa jako ramą

teoretyczną łączącą pojęcie zrównoważonego rozwoju z pojęciem jakości życia.

Kwestie kluczowe

Ogólne cele i podstawowe wymogi (zasady) zrównoważonego rozwoju w zmodyfikowanym

podejściu HGF, jakość życia i jej cztery sfery (materialna, społeczna, osobistego rozwoju

i samorealizacji, zbiorowa), zrównoważone bogactwo.










Pytania problemowe

Czym charakteryzuje się „dobre” życie? Jakie wymiary i cechy składają się na nie?

Jaką rolę odgrywają aspekty materialna i niematerialne w osiągnięciu „dobrego”

życia? Jakie są wzajemne relacje pomiędzy aspektem materialnym i niematerialnym

„dobrego” życia?

Na jakie aspekty kładzie się szczególny nacisk w rozważaniach nad pojęciem „jakości

życia” a na jakie – w dyskusjach nad pojęciem zrównoważonego rozwoju?

Jak połączyć te – nierzadko sprzeczne – aspekty w jedną, spójną całość?


Wymień cele i podstawowe wymogi (zasady) zrównoważonego rozwoju wg tzw.

zmodyfikowanego podejścia HGF.

Zdefiniuj pojęcie jakości życia oraz wymień i opisz sfery jakości życia.

Opisz pojęcie zrównoważonego bogactwa.






2. Schaefer Martina, Nolting Benjamin i Illge Lydia (2004) "Bringing together the

concepts of quality of life and sustainability", w: Wolfgang Glaetzer, Susanne von

Below i Matthias Stoffregen (red.) Challenges for Quality of Life in the Contemporary

World, Amsterdam: Kluwer Academic Publishers, str. 33-43.










Temat 10. Ubóstwo jako niedostatek możliwości a wyzwania zrównoważonego rozwoju

Cele

Student zna czynniki, które wpływają na związek pomiędzy dochodami a ubóstwem

Student zna różnicę między ubóstwem definiowanym jako niski dochód a tym

definiowanym jako niedostatek możliwości.

Student zna racje, przemawiające za posługiwaniem się pojęciem ubóstwa

w kategoriach możliwości w kontekście działań zmierzających do zapewnienia


Student potrafi wskazać na zależność pomiędzy niedostatkiem dochodów

a niedostatkiem możliwości.

Student potrafi zdefiniować różnicę pomiędzy nierównością ekonomiczną

a nierównością dochodów.

Kwestie kluczowe

Ubóstwo w ujęciu dochodowym, ubóstwo jako niedostatek możliwości, nierówność

dochodów, nierówność ekonomiczna.

Pytania problemowe

Jakie argumenty przemawiają za przyjęciem definicji ubóstwa jako niedostatku

możliwości w miejsce dochodowej definicji ubóstwa?

Dlaczego ubóstwo rozumiane jako niedostatek możliwości jest lepiej dopasowane do

potrzeb związanych z wypracowaniem i wdrożeniem strategii zrównoważonego

rozwoju niż ubóstwo rozumiane w kategoriach dochodowych?


Wymień i krótko scharakteryzuj czynniki, które wpływają na związek pomiędzy

dochodami a ubóstwem.










Jak definiowane jest ubóstwo w ujęciu dochodowym?

Jak definiuje się ubóstwo jako niedostatek możliwości?

Wymień racje, przemawiające za stosowaniem w badaniach naukowych i praktyce

społecznej definicji ubóstwa w kategoriach niedostatku możliwości.

Jaka jest różnica między nierównością dochodów a nierównością ekonomiczną?





2. Sen Amartya, Rozwój i wolność, Zysk i S-ka, Poznań 2002, roz. 4.

Temat 11. Rynki, państwo i społeczne sposobności

Cele

Student zna pojęcie optymalności Pareta oraz twierdzenie Arrowa-Debreu.

Student zna klasyczne (Smith, Ricardo, Marks) argumenty przeciwko generalnym

ograniczeniom działania rynku.

Student potrafi wskazać sfery, w których rozwiązania rynkowe są dobre oraz sfery,

w których lepiej sprawdzają się działania o charakterze ogólnym, jak i tzw. obszary

mieszane.

Student zna wady i zalety powszechnej dostępności jak i kontrolowanego adresowania

różnych świadczeń społecznych.

Student potrafi wskazać, jaki związek istnieje pomiędzy polityką rozbudowywania

ludzkich sposobności a poziomem jakości życia, poziomem ludzkich zdolności

produkcyjnych i społecznym zakorzenieniem wzrostu gospodarczego.










Kwestie kluczowe

Rynki a efektywność: optymalność Pareta i twierdzenie Arrowa-Debreu. Rynki a interesy

grupowe. Potrzeba krytycznej oceny roli rynków. Potrzeba wieloaspektowego podejścia do

rozwoju: relacje między państwem, funkcjonującym rynkiem a innymi instytucjami

politycznymi i społecznymi. Adresowanie i kontrola środków wydawanych na świadczenia

społeczne.

Pytania problemowe

Jaką rolę w osiągnięciu zrównoważonego rozwoju odgrywa komplementraność

instytucji rynkowych, państwowych i społecznych?

Czy zrównoważony rozwój – zwłaszcza w krajach rozwijających się – można

osiągnąć opierając się na samej tylko efektywności rynkowej?

Czy polityka rozwoju ludzkich możliwości wspomagająca rozwój jednostek to luksus,

na który mogą pozwolić sobie tylko naprawdę zamożne kraje?


Czym jest „optymalność Pareta”?

Co pokazuje twierdzenie Arrow-Debreu?

W jaki sposób interesy grupowe mogą ograniczać efektywność mechanizmów

rynkowych?

W jakich sferach preferowane powinny być rozwiązania rynkowe?

W jakich sferach preferowane powinny być działania o charakterze powszechnym?















2. Sen Amartya, Rozwój i wolność, Zysk i S-ka, Poznań 2002, roz. 5.

Temat 12. Wybór społeczny a jednostkowe działania

Cele

Student zna trzy rodzaje wątpliwości wysuwanych wobec możliwości dokonywania

racjonalnego wyboru społecznego i potrafi – używając logicznych i racjonalnych

argumentów – zająć i uzasadnić swoje stanowisko w tym sporze.

Student zna rolę odgrywaną przez wartości i normy w skutecznym działaniu

gospodarki kapitalistycznej.

Student wie, w jaki sposób mogą kształtować się wartości i zobowiązania, będące

podstawą społecznego konsensu i polityki społecznej.

Kwestie kluczowe

„Twierdzenie o niemożliwości” Arrowa, niezamierzone konsekwencje, interes własny jako

podstawa ludzkiego działania, efektywność etyki kapitalizmu i jej ograniczenia, zadania

polityki społecznej.

Pytania problemowe

W jakim stopniu wartości i racjonalne rozstrzygnięcia mogą poszerzać obszar

wolności i sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi?

Jaką rolę w skutecznym działaniu gospodarki kapitalistycznej odgrywają – obok

dążenia do maksymalizacji zysku – wartości i normy?











czym mówi „twierdzenie o niemożliwości” Arrowa?

Omów koncepcję „niezamierzonych konsekwencji” i jej krytykę autorstwa Sena.

Czy gospodarka kapitalistyczna można sprawnie funkcjonować tylko w oparciu

dążenie do maksymalizacji zysku? Jeśli nie, to jakiego rodzaju inne normy i wartości

są konieczne dla jej sprawnego funkcjonowania?

Wymień i krótko scharakteryzuj sposoby, na jakie kształtować się mogą wartości

i normy leżące u podstaw społecznego konsensu i polityki społecznej.

Jakie zadania Sen stawia przed polityką społeczną?





2. Sen Amartya, Rozwój i wolność, Zysk i S-ka, Poznań 2002, roz. 11

Temat 13. Globalna nierówność majątków w XXI wieku

Cele

Student potrafi dokonać analizy tego, jak prezentuje się na początku XXI wieku

problem długoterminowej ewolucji stosunku kapitału do dochodu.

Student potrafi dokonać analizy tego, jak prezentuje się na początku XXI wieku

problem globalnego podziału dochodu narodowego między dochodami z kapitału

i dochodami z pracy.










Kwestie kluczowe

Historia dochodów i majątków jest zdecydowanie historią polityczną, chaotyczną

i nieprzewidywalną. Zależy ona od wyobrażenia na temat nierówności, jakie mają różne

społeczeństwa, od polityk, jakie prowadzą, oraz odpowiednich instytucji, które nierówności te

mogą kształtować i przekształcać w tym lub w innym kierunku. Omawiając niniejszy temat,

studenci zapoznają się z analizą możliwej ewolucji globalnego podziału majątków w ciągu

pierwszych dekad XXI wieku.

Pytania problemowe

Jak kształtuje się dynamika nierówności majątków na poziomie światowym i jakie są

podstawowe siły, które odgrywają w niej rolę na początku XXI wieku?

Czy siły finansowej globalizacji prowadzą w kierunku jeszcze silniejszej koncentracji

kapitału niż wszystkie znane z przeszłości?


Czy zdaniem Piketty’ego udział kapitału w rękach ludzi określanych jako „najbogatsi

na świecie” będzie rosnąć bez granic? Jeśli tak, to dlaczego?

Jak zdaniem Piketty’ego będzie się w XXI wieku kształtowała nierówność majątkowa

między krajami? Czy – a jeśli tak, to z jakich powodów – kraje obecnie bogate

skończą w rękach Chin, eksporterów ropy albo też swoich własnych miliarderów?

Opisz przedstawiony przez Piketty’ego mechanizm nierówności zwrotów z kapitału.

Jakie skutki zdaniem Piketty’ego przynosi działanie tego mechanizmu?















2. Piketty, Thomas (2015) Kapitał w XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki

Politycznej. Roz. 12.


Bourguignon Francois, The Globalization of Inequality, Princeton University Press,

Princeton and Oxford 2015. Roz. 1, 2 i 3.

Temat 14. Państwo socjalne na XXI wiek

Cele

Student zna propozycje Piketty’ego dotyczące tego, czym mogłoby być państwo

socjalne adekwatne do początku XXI wieku i potrafi odnieść się w dyskusji do tych

propozycji używając logicznych i racjonalnych argumentów.

Kwestie kluczowe

Historia dochodów i majątków jest zdecydowanie historią polityczną, chaotyczną

i nieprzewidywalną. Zależy ona od wyobrażenia na temat nierówności, jakie mają różne

społeczeństwa, od polityk, jakie prowadzą, oraz odpowiednich instytucji, które nierówności te

mogą kształtować i przekształcać w tym lub w innym kierunku. Omawiając niniejszy temat,

studenci zapoznają się z wnioskami politycznymi i normatywnymi, które można wyprowadzić

z obserwacji ewolucji globalnego podziału majątków w ciągu pierwszych dekad XXI wieku.

Pytania problemowe

Jakie instytucje oraz jaki rodzaj polityki pozwoliłby w XXI wieku uregulować

sprawiedliwie i skutecznie globalny kapitalizm majątkowy, jak znamy dziś?











Na czym polega kwestia powrotu państwa w związku z kryzysem gospodarczym 2008

roku?

Jakie formy państwa socjalnego wyróżnia Piketty?

Na jakich zasadach opera się zdaniem Piketty’ego nowoczesna redystrybucja?

Czy zdaniem Piketty’ego instytucje edukacyjne w ich obecnym kształcie pozwalają na

ruchliwość społeczną?

Jaką rolę w procesie redystrybucji odegrają zdaniem Piketty’ego publiczne systemy

emerytalne?

Z jakimi problemami musi się zdaniem Piketty’ego borykać państwo socjalne

w krajach biednych i wschodzących?





2. Piketty, Thomas (2015) Kapitał w XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki

Politycznej. Roz. 13.


Bourguignon Francois, The Globalization of Inequality, Princeton University Press,

Princeton and Oxford 2015. Roz. 6.










Temat 15. Wydajność ekonomiczna i zasada sprawiedliwości – wzajemne wykluczenie czy

uzupełnienie?

Cele

Student zna podręcznikowe argumenty na temat związku między ekonomiczną

wydajnością a zasadą sprawiedliwości.

Student zna alternatywne argumenty Atkinsona na temat związku między

ekonomiczną wydajnością i zasadą sprawiedliwości.

Student jest świadomy, że ocena potencjalnych skutków debatowanych projektów

polityki gospodarczej jest w dużym stopniu uzależniona od dokonanego na samym

wstępie dyskusji wyboru ekonomicznego modelu służącego do opisu rzeczywistości.

Kwestie kluczowe

Związek między zasadą sprawiedliwości a zasadą ekonomicznej wydajności.

Pytania problemowe

Czy możliwe jest zmniejszenie zakresu nierówności ekonomicznych przy

jednoczesnym zwiększeniu ekonomicznej wydajności?


Jakie są standardowe argumenty na rzecz tezy o nieuniknionym konflikcie pomiędzy

dążeniem do realizacji zasady ekonomicznej wydajności a dążeniem do realizacji

zasady sprawiedliwości?

Jakich argumentów używa Atkinson broniąc tezy o tym, że zasada sprawiedliwości

i zasada ekonomicznej wydajności są komplementarne?














2. Atkinson, Anthony B. (2015) Inequality. What Can Be Done? Cambridge, Mass and

London: Harvard University Press. Roz. 9.


1. Bourguignon Francois, The Globalization of Inequality, Princeton University Press,

Princeton and Oxford 2015. Roz. 4 i 5.










Metody badania jakości życia i zrównoważonego rozwoju

Temat 1. Jakość życia – wprowadzenie, historia pojęcia, rozwój badań empirycznych,

interdyscyplinarność, spory teoretyczne

Cele

student rozumie pojęcie jakości życia, zna jego genezę

potrafi wskazać i omówić główne podejścia teoretyczne: oparte na teorii potrzeb,

zasobów, szczęścia

zna specyfikę perspektywy: ekonomicznej, psychologicznej, zdrowia publicznego oraz

społeczną

potrafi omówić funkcje badań jakości życia w polityce społecznej

charakteryzuje triadę diagnoza-strategia-ewaluacja

Kwestie kluczowe

Historycznie pojęcie jakości życia łączy się z jednej strony z rozwojem ruchu wskaźników

społecznych, z drugiej zaś ze zmieniającym się systemem aksjo-normatywnym związanym

z kryzysem wartości i dostrzeżeniem ograniczeń przemysłowego społeczeństwa dobrobytu

krajów zachodniego kręgu kulturowego. Nie bez znaczenia pozostaje również przemiany we

wskaźnikach ekonomicznych oraz rozwój możliwości technicznych związanych

z gromadzeniem i przetwarzaniem baz danych. Znaczący wpływ na badania jakości życia

miało uwzględnienie perspektywy subiektywnej respondentów, zapoczątkowane przez

P. Campbella. Badania jakości życia od początku pełniły istotne funkcje w ramach systemu

statystyki społecznej, a szerzej polityki społecznej. Służą zarówno diagnozowaniu sytuacji,

projektowaniu strategii oraz monitorowaniu efektów prowadzonych działań na różnych

szczeblach zarządzania, wpisując się w nurt policy oriented. Mimo wielkiego zainteresowania










badaczy i praktyków, szerokiego zastosowania oraz wielości realizowanych badań

empirycznych subdyscyplina pozostaje obiektem wielu sporów zarówno teoretycznych, jak

i metodologicznych. Szczególnym problemem pozostają kwestie definicyjne, powszechnie

akceptowana definicja nie została wypracowana, a badacze posługują się pojęciem z dużą

dowolnością. W sferze teoretycznej najbardziej znaczące pozostają: teoria zasobów (A. Sena),

teorie potrzeb oraz teorie szczęścia.

Pytania problemowe

jakie przemiany społeczno-gospodarcze związane są z pojawieniem się i rozwojem

pojęcia jakości życia?

Jakie podejścia teoretyczne wywarły największy wpływ na współczesne badania

jakości życia?

Dlaczego badania jakości życia mają charakter interdyscyplinarny?

Jaką rolę odgrywają badania jakości życia w ramach polityki społecznej?

Dlaczego pojęcie jakość życia wciąż jest przedmiotem sporów definicyjnych oraz

teoretycznych?


Dlaczego badania jakości życia określa się mianem policy oriented?

Czym różnią się ujęcia jakości życia oparte na: teorii potrzeb, teorii zasobów oraz

teorii szczęścia?

Jak można scharakteryzować badania jakości życia w poszczególnych etapach triady:

diagnoza-strategia-ewaluacja?


Praca z tekstem, dyskusja, praca w grupach, klasyczne konwersatorium











1. Campbell, A., (1976), Subjective Measures of Well-being. American Psychologist,

02.1976, 117-124

2. Dziurowicz - Kozłowska A., (2002), Wokół pojęcia jakości życia, [w:] Psychologia

Jakości Życia, T. I, Warszawa, Wydawnictwo „Academica” SWPS

3. Drabowicz T., Petelewicz M. (2016) Jakość życia – globalnie i lokalnie. Pomiar

i wizualizacja.


1. Ostasiewicz W., (2004), Ocena i analiza jakości życia, Wrocław, WAE

Temat 2. Modele jakości życia – globalna i dziedzinowa jakość życia, wpływ różnych

czynników na jakość życia

Cele

Student charakteryzuje i potrafi zastosować pojęcie model jakości życia

Charakteryzuje pojęcie: globalna jakość życia

Wyróżnia sfery jakości życia

Wyróżnia sfery jakości życia biorąc pod uwagę specyfikę grupy, której model dotyczy

Interpretuje zależności pomiędzy globalną jakością życia, poszczególnymi sferami

jakości życia a charakterystyką społeczno-demogaficzną

Zna najważniejsze modele jakości życia – Diagnoza społeczna, GUS, WHO, Eurostat

Kwestie kluczowe

Pojęcie jakości życia rozpatrywane jest całościowo – globalna jakość życia oraz w ujęciu

dziedzinowym, w ramach którego wyznacza się sfery (dziedziny) składające się na jakość

życia. Istotnym elementem operacjonalizacji pojęcia jakości życia jest stworzenie modelu.










Modele jakości życia powinny być dostosowane do specyfiki badanej populacji, przystępując

do ich tworzenia należy dogłębnie poznać cechy charakterystyczne badanej kategorii. W inny

sposób projektuje się modele w badaniach porównawczych, międzykrajowych, czy

międzykulturowych. Na zajęciach prześledzone i przećwiczone w sposób warsztatowy

zostaną różne ścieżki postępowania badawczego. Jednym z głównych celów badań jakości

życia jest poszukiwanie zależności pomiędzy cechami demograficzno-społeczno-

ekonomicznymi a jakością życia rozumianą globalnie oraz jej wymiarami. Badacze

szczególnie interesują się zależnością pomiędzy jakością życia a sytuacja materialną

badanych, próbując odpowiedzieć w sposób naukowy na pytanie, czy pieniądze dają

szczęście.

Pytania problemowe

Co należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu modelu jakości życia?

Jakie cechy społeczno-demograficzne wpływają na jakość życia?

W jakim celu tworzy się modele jakości życia?

Jak można scharakteryzować zależności pomiędzy cechami społeczno-

demograficznymi, a sferami jakości życia/globalną jakością życia?


Co znaczy pojęcie model jakości życia?

Wymień i scharakteryzuj kilka znanych modeli jakości życia

Jaka jest specyfika zależności pomiędzy: wiekiem, płcią, wykształceniem, miejscem

zamieszkania, wykonywanym zawodem a globalną/dziedzinową jakością życia?


Praca w grupach, klasyczne konwersatorium, dyskusja











Drabowicz T. Petelewicz M. (2016) Jakość życia – globalnie i lokalnie. Pomiar

i wizualizacja.


1. Rapley M., (2003), Quality of Life Research - a critical introduction, Londyn, Sage

Publications Incorporated

2. Klebaniuk J., (2006), Materialne uwarunkowania jakości życia, [w:] Bartosz B.,

Klebaniuk J. (red.), Wokół jakości życia. Studia psychologiczne, Wrocław, Jakopol

Temat 3-4. Jakość życia na poziomie regionalnym i lokalnym (LHDI, Urban Audit, Badania

KSO)

Cele

Student rozumie znaczenie analiz jakości życia i zrównoważonego rozwoju na

poziomie regionalnym i lokalnym

Wskazuje kluczowe wskaźniki społeczne w analizach regionalnych i lokalnych

Samodzielnie tworzy model teoretyczny jakości życia zależnie od specyfiki terenu

badań

Potrafi znaleźć odpowiednie dane i przygotować prezentację dotyczącą jakości życia

na danym obszarze geograficznym

Zna specyfikę najważniejszych badań na różnych poziomach

Kwestie kluczowe

Badania jakości życia są jednym z podstawowych narzędzi diagnostycznych w ramach

statystyki społecznej, na różnych poziomach, począwszy od międzynarodowych badań

porównawczych, skończywszy na lokalnych studiach przypadku. Badania te pełnią wiele










istotnych funkcji, są/powinny być wykorzystywane przy tworzeniu strategii oraz

monitorowaniu działań podejmowanych przez władze. W regionalnych i lokalnych badaniach

jakości życia wykorzystuje się specyficzne wskaźniki, jednym z ich podstawowych funkcji

jest odtworzenia wpływu miejsca zamieszkania na jakość życia mieszkańców, zarówno

ujmowaną globalnie, jak i na poszczególne dziedziny życia. W badaniach regionalnych

i lokalnych tworzy się modele jakości życia, gdzie jednym z głównych wytycznych jest taki

dobór wskaźników, aby obszary przez nie ujmowane pozostawały w gestii władz

lokalnych/regionalnych. W trakcie zajęć omówione zostaną również badania, analizy

porównawcze jak LHDI, czy Urban Audit. Dogłębnej analizie poddane zostaną kwestie

narzędzia, wykorzystanych wskaźników oraz analizy i interpretacji. Studenci będą mieli

możliwość, w warsztatowej formie, poznać internetowe narzędzia wizualizacji danych, jakie

dostępne są w ramach statystyki lokalnej i regionalnej Eurostatu. W 2014 zespół Katedry

Socjologii Ogólnej przeprowadził w ramach grantu UMŁ reprezentatywne badania jakości

życia mieszkańców Łodzi, badania te zostaną wykorzystane jako materiał ćwiczeniowy,

począwszy od tworzenia koncepcji na przygotowaniu raportu kończąc.

Pytania problemowe

Jaką funkcję pełnią badania jakości życia na poziomie regionalnym i lokalnym?

Jak należy tworzyć modele jakości życia na poziomie regionalnym i lokalnym?

Jakie są podstawowe wskaźniki w badaniach regionalnych i lokalnych?

Analiza danych (Diagnoza Społeczna, GUS, Eurostat)


W jaki sposób badania jakości życia mogą być wykorzystane przez władze

regionalne/samorządowe?

Przygotuj analizę porównawczą regionów/miast korzystając z internatowych narzędzi

wizualizacji danych

Zaproponuj model badania jakości życia w Łodzi/ województwie łódzkim










Przygotuj koncepcję badań jakości życia w wybranym mieście


Praca w grupach, metoda ćwiczeniowa, warsztaty komputerowe


1. Ewa Rokicka (red.), Jakość życia mieszkańców Łodzi i jej przestrzenne zróżnicowanie,

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

2. Krajowy Raport o Rozwoju Społecznym. Polska 2012. Rozwój regionalny i lokalny

Literatura dodatkowa/przydatne strony

http://www.mojapolis.pl

http://ec.europa.eu/eurostat/web/cities

http://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/badania-regionalne/urban-audit-250/

Temat 5-6. Badania jakości życia grup wyróżnionych ze względu na różne kryteria (osoby

starsze, niepełnosprawne, dzieci)

Cele

Student potrafi dostosować model jakości życia do specyfiki badanej grupy

Zna zależności pomiędzy cechami charakterystycznymi wyróżnionych grup a różnymi

aspektami jakości życia

Interpretuje dane i zależności w zakresie omawianej sfery

Potrafi wskazać źródła danych

Zna najważniejsze raporty










Kwestie kluczowe

Jedną z kluczowych tendencji, przybierających na sile od lat 90’jest zastosowanie badań

jakości życia do analizy sytuacji grup wyróżnionych ze względu na różne kryteria: wiek,

pochodzenie etniczne, stan zdrowia. Do specyfiki poszczególnych kategorii dostosowuje się

modele jakości życia, uwzględniając charakterystyczne potrzeby oraz uwarunkowania

zewnętrzne. Instytucje międzynarodowe prowadzą cykliczne badania, umożliwiające analizy

porównawcze, również w perspektywie dynamicznej (np. Global Age Watch czy Innocenti

Research Center). Ponadto w prowadzonych przez Eurostat, UNDP, czy Eurofound

cyklicznych badaniach jakości życia, można wybrać do dalszych analiz grupę biorąc pod

uwagę interesujące kryteria. W ramach warsztatowej części zajęć studenci będą mieli

możliwość samodzielnego tworzenia modeli jakości życia dostosowanych do określonych

grup, korzystania z ogólnodostępnych baz danych, przygotowania raportów.

Pytania problemowe

Dlaczego w badaniach jakości życia osób wyróżnionych ze względu na wiek, bądź

sytuację zdrowotną stosuje się inne modele jakości życia niż w populacji generalnej?

Jak należy badać jakość życia grup wyróżnionych ze względu na wiek, czy stan

zdrowia?

W jaki sposób należy dostosować modele jakości życia do specyfiki wyróżnionych

grup?

Jakie wnioski dotyczące jakości życia dzieci i osób starszych płyną z najważniejszych

badań porównawczych?

Jak można scharakteryzować jakość życia dzieci i osób starszych ze względu na różne

cechy społeczno-ekonomiczne?


Jakie sfery jakości życia wyróżnia się w badaniach jakości życia: dzieci/osób

starszych/osób niepełnosprawnych?










Scharakteryzuj jakość życia polskich seniorów/dzieci na tle innych krajów

europejskich, opierając się na najważniejszych raportach porównawczych

Scharakteryzuj zależności pomiędzy jakością życia dzieci/osób

starszych/niepełnosprawnych a ich sytuacją społeczno-ekonomiczną


Praca w grupach, metoda ćwiczeniowa, warsztaty komputerowe


1. Drabowicz T., Petelewicz M., Podręcznik

2. Raport UNICEF – „Dzieci recesji. Wpływ kryzysu gospodarczego na warunki i jakość

życia dzieci w krajach wysokorozwiniętych” - https://www.unicef.pl/Co-

robimy/Publikacje

Literatura dodatkowa/przydatne strony

http://www.helpage.org/global-agewatch/

http://www.hbsc.org/

Temat 7. Wskaźniki społeczne – historia, funkcje, wskaźniki w polityce społecznej

Cele

Student zna pojęcie wskaźnika

Student potrafi wskazać i wyjaśnić najważniejsze wskaźniki w polityce społecznej

Zna wskaźniki jakości życia oraz zrównoważonego rozwoju

Potrafi powiązać określone wskaźniki z dokumentami strategicznymi (np. wskaźniki

lejkenowskie, Strategia Europa 2020 etc.)

Potrafi interpretować wskaźniki w perspektywie dynamicznej oraz porównawczej










Zna źródła danych

Potrafi posługiwać się narzędziami internetowymi dostępnymi na stronie Eurostatu

Kwestie kluczowe

Pojęcie wskaźników społecznych stało się częścią terminologii naukowej w latach 60’

ubiegłego wieku. Wskaźniki społeczne stały się jednym z najważniejszych narzędzi

w diagnozowaniu, jak i planowaniu czy prognozowaniu. Kluczowe wskaźniki często

pojawiają się również w publicystyce, czy wypowiedziach polityków, nie towarzyszy im

zwykle pogłębiona refleksja o charakterze naukowym. Wskaźniki społeczne wykorzystywane

są w dokumentach strategicznych, na poziomie krajowym, czy międzynarodowym (UE,

UNDP), służą monitorowaniu postępu, poziomu realizacji celów ustanawianych w ramach

określonych strategii/dyrektyw na różnych poziomach zarządzania. Jednym z kluczowych

dokumentów na poziomie UE jest Strategia Europa 2020, dotycząca wdrażania zasad

zrównoważonego rozwoju. Studenci będą mieli możliwość poznać kluczowe wskaźniki

w ramach statystyki społecznej sensu largo (ze szczególnym uwzględnieniem wskaźników

lejkenowskich) (m.in. GUS, Eurostat). W ramach warsztatowej części zajęć poznają

metodologię tworzenia wskaźników, analizy i interpretacji danych, będą doskonalić

umiejętności wyszukiwania informacji, korzystania z ogólnodostępnych baz danych,

przygotowania raportów.

Pytania problemowe

Jakie jest znaczenie wskaźników w polityce społecznej?

Dlaczego sprawozdawczość społeczna uważana jest za ważny element w ramach UE?

Dlaczego wskaźniki społeczne są ważne w wyznaczaniu celów strategicznych na

różnych poziomach?

Jakie wskaźniki uznajemy za kluczowe w ramach polityki społecznej?











Czego dotyczy strategia Europa 2020 i jakie kluczowe wskaźniki obejmuje?

Wymień funkcje wskaźników w polityce społecznej

Jakie wskaźniki określamy mianem wskaźników lejkenowskich?

Wymień i scharakteryzuj najważniejsze wskaźniki związane z systemem edukacji,

ubóstwem, rynkiem pracy?


praca z tekstem, warsztaty komputerowe, dyskusja


1. Drabowicz T., Petelewicz M., Podręcznik

2. Szatur-Jaworska B. (2005) Diagnozowanie w polityce społecznej, Aspra


1. Kurowska A., (2011), Wskaźniki społeczne w polityce społecznej, historia, teoria

i zastosowanie w praktyce, Warszawa, Difin

Temat 8. Badania dobrostanu społeczeństw (poziom międzynarodowy, ewolucja

wskaźników, porównania międzynarodowe, Beyond GDP)

Cele

Student przedstawia argumenty w dyskusji dotyczącej wskaźników mierzących

dobrostan społeczeństw

Zna wady i zalety PKB

Posiada wiedzę dotyczącą HDI, jego ewolucji, składowych, danych










Posługuje się narzędziami internetowymi do wizualizacji danych na poziomie

globalnym (HDI, jego odmiany i składowe, GapMinder)

Zna stanowiska teoretyków dotyczące mierzenia dobrostanu społeczeństw (Komisja

Sen, Stiglitz, Fitoussi; Beyond GDP na poziomie UE)

Charakteryzuje pozycję Polski na arenie międzynarodowej

Kwestie kluczowe

W pierwszym etapie rozwoju ruchu wskaźników społecznych, jako wzorcowe postrzegane

były wskaźniki ekonomiczne. Dominującym wśród nich jest wskaźnik PKB, często, wbrew

założeniom jego twórcy S. Kuznetsa utożsamiany jest ze wskaźnikiem dobrobytu/dobrostanu

narodów. Obecnie wiele uwagi, zarówno w rozważaniach teoretycznych, jak i empirycznych

poświęca się kwestii adekwatnego doboru wskaźników dobrostanu społeczeństwa, nie

ograniczających się do dochodu narodowego. Szczególne znaczenie przypisuje się inicjatywie

francuskiego prezydenta – powołania komisji, której przewodniczyli Stiglitz, Sen i Fitoussi,

której celem było opracowanie kompleksowych mierników sytuacji społecznej. Również

w ramach Unii Europejskiej podjęte zostały działania, których efektem było opracowanie:

Beyond GDP. Na arenie międzynarodowej najbardziej znanym wskaźnikiem rozwoju

społecznego jest HD. W ramach działań niezależnych instytucji powstają również

alternatywne formy mierzenia dobrobytu, uwzględniające w większym stopniu zużycie

zasobów, czy degradację środowiska naturalnego (np. HPI). Podwaliny teoretyczne związane

są z ekonomią szczęścia (happiness studies).

Pytania problemowe

Czy PKB jest wystarczającym wskaźnikiem do badania dobrostanu społeczeństw?

Jak przebiegała ewolucja wskaźników dobrostanu społeczeństw?

Czym charakteryzują się alternatywne sposoby mierzenia dobrostanu społeczeństw?











Jakie są elementy składowe wskaźnika HDI?

Jakie są ustalenia komisji Sena w kwestii mierzenia dobrostanu społeczeństw?

Jakie są podstawowe twierdzenia ekonomii szczęścia?

Jakie zalecenia zawarte są w raporcie Beyond GDP …?


Dyskusja, klasyczne konwersatorium, metoda ćwiczeniowa



i wizualizacja.

2. Michoń P., (2010) Ekonomia szczęścia, Harasimowicz, Poznań


1. GDP and beyond: measuring progress in a changing world (2009), Communication

from the commission to the ccouncildand and the European Parliament

2. The measurement of economic performance and social progress – Stiglitz, Sen,

Fitoussi Commission

Temat 9. Badania dobrostanu społeczeństw – warsztaty komputerowe

Cele

Student jest samodzielny w wyszukiwaniu danych dotyczących analiz dobrostanu

społeczeństw

Posługuje się narzędziami internetowymi do wizualizacji danych w zakresie analiz

dobrostanu społeczeństw










Przygotowuje analizy w perspektywie porównawczej

Dokonuje krytycznej analizy danych i badań

Interpretuje wyniki badań w odniesieniu do sytuacji społeczno-ekonomicznej danego

kraju/regionu

Kwestie kluczowe:

W części warsztatowej studenci poznają ogólnodostępne bazy danych i internetowe narzędzia

wizualizacji danych (GapMinder, HDI, HPI, NAW). Zdobędą samodzielność w wyszukiwaniu

i ocenie danych, generowaniu wizualizacji, interpretacji, przygotowaniu prezentacji

i raportów. Będą doskonalić umiejętności analiz w perspektywie dynamicznej oraz

porównawczej.

Pytania problemowe:

Jak posługiwać się internetowymi narzędziami analizy i wizualizacji danych

dotyczących dobrostanu społeczeństw?

Pytania sprawdzające:

Jak kształtuje się sytuacja Polski pod kątem dynamiki HDI na przestrzeni lat?

Z czego wynika pozycja Polski w rankingu HPI?

Przygotuj raport porównawczy dotyczący wybranego syntetycznego wskaźnika

dobrostanu społeczeństw

Formy pracy studentów:

Warsztaty komputerowe

Przydatne linki

http://www.gapminder.org/

http://www.happyplanetindex.org/

http://www.nationalaccountsofwellbeing.org/










http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi

Temat 10-11. Wskaźniki jakości życia w Polsce i UE – Eurostat, GUS, Diagnoza Społeczna

(4 godziny)

Cele

Student zna badania międzynarodowe i krajowe monitorujące jakość życia i rozwój

zrównoważony

Samodzielnie wyszukuje bazy danych, interesujące obszary oraz wskaźniki

Interpretuje wyniki badań w perspektywie porównawczej oraz dynamicznej

Posługuje się narzędziami wizualizacji przygotowując raporty w perspektywie

dynamicznej oraz porównawczej

Odtwarza modele jakości życia opierając się na dostępnym materiałach

Kwestie kluczowe

Monitorowanie wskaźników społecznych jakości życia stało się elementem diagnozowania

społecznego na poziomie krajowym i międzynarodowym. Do najważniejszych przedsięwzięć

w Polsce należą: przeprowadzana cyklicznie od lat 90’ przez Radę Monitoringu Społecznego

Diagnoza Społeczna oraz badania jakości realizowane przez GUS. Są to badania realizowane

na dużych próbach, instytucje umożliwiają dostęp do danych, a co za tym idzie istnieje

możliwość prowadzenia zaprojektowanych według potrzeb analiz statystycznych, w tym

analiz korelacyjnych. W ramach działań Eurostat prowadzi się rozbudowane badania jakości

życia społeczeństw krajów należących do UE , w ramach programu Quality of Life Indicators.

Eurofound – organ UE powołany w celu zapewnienia wyższej jakości życia i pracy prowadzi

również rozbudowane badania, uwzględniając w szerokim zakresie subiektywną perspektywę

jakości życia. Zajęcia w formie warsztatowej pozwolą nabyć umiejętności wyszukiwania,

przetwarzania i wizualizacji informacji oraz tworzenia raportów.










Pytania problemowe

W jaki sposób jakość życia badana jest przez GUS, Eurostat, Diagnozę Społeczną?

Jakie są założenia strategii Europa 2020?

Jak kształtuje się jakość życia poszczególnych kategorii społeczno-demograficznych

w perspektywie dynamicznej oraz porównawczej?


Omów modele jakości życia stosowane w badaniach GUS, Eurostat oraz Diagnozie

Społecznej

Omów obszary oraz ilustrujące je wskaźniki w ramach strategii Europa 2020

Przygotuj analizę porównawczą wybranej sfery jakości życia w wybranych krajach

UE

Przygotuj prezentację dotyczącą wybranego aspektu jakości życia, wykorzystując

wykresy i mapy sporządzane przy pomocy narzędzi internetowych dostępnych na

stronach Eurostat


Praca z tekstem, dyskusja, warsztaty komputerowe, przygotowanie raportu, prezentacja



i wizualizacja.

Literatura dodatkowa/przydatne linki

1. GUS, (2014) Jakość życia w Polsce

2. Czapiński J., (2013) Diagnoza Społeczna. Warunki i jakość życia Polaków.

https://www.eurofound.europa.eu/pl










http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Quality_of_life_indicators

Temat 12-13. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju w Polsce i UE

Cele:

Student zna źródła danych dotyczących zrównoważonego rozwoju

Jest samodzielny w doborze i ocenie źródeł

Wskazuje obszary zrównoważonego rozwoju uwzględniane w badaniach

empirycznych

Zna najważniejsze wskaźniki zrównoważonego rozwoju

Analizuje sytuację Polski w kontekście zrównoważonego rozwoju w perspektywie

dynamicznej i porównawczej

Kwestie kluczowe

Zrównoważony rozwój jest jedną z podstawowych zasad ustrojowych tak Polski, jak i Unii

Europejskiej. Kluczowe jest więc stworzenie narzędzi o charakterze monitorująco-

informacyjnym, które pozwalają na prowadzenie analiz na różnych poziomach. Wskaźniki

zrównoważonego rozwoju umożliwiają efektywne zarządzanie sferą społeczną, gospodarczą

i środowiska. Zarówno w opracowaniach teoretycznych, jak i empirycznych dotrzeć można

do zestawów wskaźników zrównoważonego rozwoju możliwych do wykorzystania na

różnych poziomach, badania realizowane są przez samorządy, organy wojewódzkie, czy

krajowe. Jednym z przykładów na szczeblu lokalnym jest System Analiz Samorządowych, na

poziomie krajowym (z możliwością analizy na poziomie jednostek regionalnych) GUS zbiera

dane w ramach systemu wskaźników zrównoważonego rozwoju Polski, którego głównym

celem jest monitoring na poziomie krajowym. Na poziomie UE szczególny nacisk kładzie

się na wskaźniki zrównoważonego rozwoju monitorowane w ramach strategii Europa 2020.










Pytania problemowe

W jaki sposób rozwój zrównoważony operacjonalizowany jest w badaniach

empirycznych na różnym szczeblu?

Które wskaźniki zrównoważonego rozwoju mają znaczenie strategiczne, dlaczego?

Jak kształtuje się pozycja Polski biorąc pod uwagę wskaźniki zrównoważonego

rozwoju (w perspektywie dynamicznej i porównawczej)?


Jakie są najważniejsze wskaźniki zrównoważonego rozwoju w badaniach GUS,

Eurostat?

Na podstawie danych przeprowadź analizę, w jaki sposób Polska realizuje dyrektywy

UE związane z rozwojem zrównoważonym

Przygotuj analizę porównawczą wybranego obszaru zrównoważonego rozwoju w

wybranych krajach UE

Przygotuj prezentację dotyczącą wybranego obszaru zrównoważonego rozwoju,

wykorzystując wykresy i mapy sporządzane przy pomocy narzędzi internetowych

dostępnych na stronach Eurostat


praca własna – analiza danych, prezentacja dyskusja, klasyczne konwersatorium


1. Borys T. (red.) 2005, Wskaźniki zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i

Środowisko, Warszawa-Białystok


i wizualizacja.










Literatura dodatkowa/przydatne linki

1. GUS (2011) Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Polski

2. Indicators of Sustainable Development. Guidelines and methodologies. – United

Nations, New York

3. https://sustainabledevelopment.un.org/index.php?page=view&type=400&nr=107&me

nu=1515

4. http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-

explained/index.php/Europe_2020_headline_indicators

Temat 14-15. Prezentacja prac studentów

Cele

Weryfikacja wiedzy zdobytej na zajęć

Sprawdzenie umiejętności prowadzenie analiz przy użyciu interaktywnych narzędzi

wizualizacji danych oraz przygotowania prezentacji

Dla studentów:

Doskonalenie umiejętności przygotowania i przedstawiania prezentacji

Kształtowanie umiejętności krytycznej oceny przedstawionych prezentacji

Doskonalenie umiejętności prowadzenia dyskusji

Kwestie kluczowe

Ocena pracy studentów.


Prezentacja, dyskusja










Umiejętności komunikacyjne

Temat 1-2. Wprowadzenie do komunikacji społecznej

Cele

Student potrafi opisać i zdefiniować pojęcia takie jak komunikacja interpersonalna, aktywne

i bierne słuchanie, parafraza, odzwierciedlanie, język ja, informacja zwrotna, asertywność.

Posiada wiedzę na temat interdyscyplinarnego charakteru umiejętności interpersonalnych,

potrafi opisać proces komunikacji interpersonalnej i wskazać bariery występujące w tym

procesie.

Kwestie kluczowe

Komunikacja interpersonalna, aktywne i bierne słuchanie, parafraza, odzwierciedlanie, język

ja, informacja zwrotna, asertywność.

Pytania problemowe/Pytania sprawdzające

Co to jest komunikacja interpersonalna?

Jakie są elementy/fazy procesu komunikowania?

Jakie bariery mogą go utrudniać?

Na czym polega interdyscyplinarność procesu komunikowania się?


Metody podające: wykład informacyjny, wykład problemowy


1. Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo Astrum,

Wrocław 2004.










2. Griffin E., Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

2003.

Temat 3-4. Umiejętności komunikacyjne – wprowadzenie do efektywnego komunikowania

się(czterogodzinne warsztaty)

Cele

Student zna i rozumie zasady grupowej pracy warsztatowej i jest świadomy znaczenia grupy

dla funkcjonowania jednostki, posiada podstawowe umiejętności interpersonalne – aktywnego

i biernego słuchania, parafrazowania, odzwierciedlania, - potrafi wykorzystać wiedzę

teoretyczną z zakresu komunikacji interpersonalnej w symulowanych interakcjach.

Kwestie kluczowe

Zasady efektywnego komunikowania się: aktywne i bierne słuchanie, parafrazowanie,

odzwierciedlanie. Bariery komunikacyjne. Komunikowanie emocji, komunikacja

niewerbalna.


W przypadku zajęć tego typu, celem nie jest przekazywanie wiedzy, lecz uczenie

i doskonalenie pewnych umiejętności. Formą ich zaliczenia nie jest zatem sprawdzian wiedzy

dotyczącej komunikacji, lecz autoewaluacja uczestników warsztatu.


Metody ćwiczeniowo-praktyczne: metoda warsztatowa


1. Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo Astrum,

Wrocław 2004.










2. Griffin E., Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

2003.

Temat 5-6. Zasady asertywnej komunikacji(czterogodzinne warsztaty)

Cele

Student potrafi samoświadomie udzielać i przyjmować informacje zwrotne. Zna zasady

asertywnego zachowania, potrafi zastosować umiejętności w symulacjach asertywnego

komunikowania.

Kwestie kluczowe

Asertywny monolog wewnętrzny, asertywna komunikacja w zakresie obrony własnych

granic, poszanowania granic partnerów interakcji, przyjmowania komunikatów oceniających,

wyrażania opinii, wyrażania emocji.








1. Alberti R., Emmons M., Asertywność, GWP, 2002;

2. Ress S., Graham R.S., Bądź sobą. Trening asertywności, Książka i wiedza, 2003;

3. Gut J., Haman W., Docenić konflikt. Od walki i manipulacji do współpracy, Kontrakt,

1993.










Temat 7-9. Praca w grupie (dwa trzygodzinne warsztaty)

Cele

Student zna zasady komunikowania się i rozwiązywanie problemów w małych grupach. Zna

sposoby radzenia sobie z konfliktem, umie opisać i wybrać właściwe do kontekstu metody

pracy zespołowej.

Kwestie kluczowe

Komunikacja interpersonalna jako dynamiczny proces, interakcja i jako transakcja.

Komunikacja i rozwiązywanie problemów w małych grupach. Metody pracy zespołowej.

Grupa a zespół, rodzaje grup i zespołów w organizacji. Modele budowy zespołów, struktura

zespołu, wady i zalety pracy zespołowej. Cechy, cele i zadania dla zespołu, cechy dobrego

i złego zespołu.








1. Gut J., Haman W., (1993), Docenić konflikt. Od walki i manipulacji do współpracy,

Kontrakt;

2. Hartley P. (1997), Komunikacja w grupie, Zysk i Ska










Temat 10-12. Narzędzia i techniki autoprezentacji

Cele

Student zna specyfikę autoprezentacji jako procesu komunikacyjnego. Zna podstawowe

reguły autoprezentacji (technik wywierania wpływu, roli komunikacji werbalnej

i niewerbalnej, kształtowanie własnego wizerunku). Potrafi zaprojektować prezentację

multimedialną na wybrany temat i poprawnie ją zaprezentować publicznie.

Kwestie kluczowe

Autoprezentacja jako proces komunikowania się. Powtórzenie podstawowych reguł

komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Wywieranie wpływu i manipulacja. Wybrane taktyki

autoprezentacyjne. Czynniki wpływające na skuteczność autoprezentacji. Rola komunikacji

niewerbalnej w budowaniu wizerunku. Profesjonalny dress-code kobiet i mężczyzn.

Przygotowanie profesjonalnej prezentacji multimedialnej. Prowadzenie prezentacji

publicznej. Różnice indywidualne i międzykulturowe w autoprezentacji. Przygotowywanie

własnej autoprezentacji.


Jakie są podstawowe zasady autoprezentacji jako procesu komunikacyjnego?

Jaka jest specyfika komunikacji werbalne i niewerbalnej?

Co wpływa na skuteczność prezentacji?

Jak przygotować i profesjonalnie poprowadzić prezentację multimedialną?




1. Cialdini R. B., Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, GWP, Gdańsk 2009.

2. Doliński D. „Techniki wpływu społecznego”, Wyd. „Scholar”, Warszawa 2005










3. Blein B., Sztuka prezentacji wystąpień publicznych, Wyd. Wydawnictwo RM,

Warszawa 2009

4. Leary M., Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Wyd. GWP,

Gdańsk 1999

Temat 13. Public relations

Cele

Student potrafi zdefiniować pojęcie public relations oraz wymienić specyficzne cechy

komunikacji tego typu. Potrafi wskazać w jakich sytuacjach komunikacja tego typu jest

stosowana, wie w jakich źródłach szukać dalszych informacji dotyczących public relations.

Kwestie kluczowe

Narzędzia public relations. Dobór i wykorzystywanie środków komunikowania. PR

zewnętrzne i wewnętrzne. PR organizacji różnych typów. Sytuacje kryzysowe.


Czym charakteryzuje się komunikacja public relations?

Jakie środki komunikacji należy stosować w zależności od sytuacji?

Jakie organizacje i instytucje powinny posługiwać się public relations?


Metody podające: wykład konwersatoryjny


1. Olędzki J., Tworzydło D., Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju,

PWN 2006 (2008)

2. Hope E. (red.), Public relations instytucji użyteczności publicznej, Scientific

Publishing Group, 2005










Temat 14. Mediacje i negocjacje - wprowadzenie

Cele

Student zna definicje, potrafi wskazać specyfikę negocjacji i mediacji jako typu komunikacji.

Umie opisać podstawowe style i sposoby prowadzenia mediacji i negocjacji.

Kwestie kluczowe

Negocjacje i mediacje – definicje. Style i sposoby prowadzenia mediacji i negocjacji. Istota

negocjacji w sferze publicznej.


Czym są mediacje i negocjacje?

Jakie są specyficzne cechy sytuacji mediacyjnej i negocjacyjnej?


Metody podające – wykład konwersatoryjny.


1. Rządca R. A., Wujec P., Negocjacje, PWE, Warszawa 2001

2. Mastenbroek W., Negocjowanie, PWN, Warszawa 1998

Temat 15. Mediacje i negocjacje – typy i techniki

Cele

Student charakteryzuje style, strategie i techniki negocjacyjne, wskazuje i objaśnia fazy

negocjacji; potrafi znaleźć informacje potrzebne do przygotowania procesu negocjacji.










Kwestie kluczowe

Trzy wymiary kompetencji negocjacyjnych (taktyczny, komunikacyjny, świadomościowy).

Fazy negocjacji. Przygotowanie do negocjacji. Budowanie strategii negocjacyjnej. Techniki

negocjacyjne. Rola miejsca w negocjacjach. Trudne sytuacje negocjacyjne.


Jakie są kluczowe kompetencje i warunki prowadzenia negocjacji?

Jakie fazy negocjacji należy wyróżnić? Jakie są podstawowe techniki i strategie

negocjacyjne i mediacyjne?

W jaki sposób należy przygotować sytuację negocjacji i mediacji?


Metody podające – wykład konwersatoryjny.


1. Rządca R. A., Wujec P., Negocjacje, PWE, Warszawa 2001

2. Mastenbroek W., Negocjowanie, PWN, Warszawa 1998










Miejskie i regionalne planowanie

Temat: 1. Zrównoważony rozwój – zachęta do inwestycji i napływu kapitału?

Cele

Zapoznanie studentów z pojęciem zrównoważonego rozwoju i jego rolą rozwoju miast oraz

polityce miejskiej. Ukazanie konsekwencji jakie może przynieść stosowanie założeń

zrównoważonego rozwoju w polityce miejskiej.

Kwestie kluczowe

Zrównoważony rozwój, korzyści i zagrożenia wynikające z zastosowania koncepcji

zrównoważonego rozwoju w polityce miejskiej.

Pytania problemowe:

Jaką rolę odgrywa zrównoważony rozwój w polityce inwestycyjnej miasta?

W jakim stopniu kapitał ludzki i społeczny wiąże się z pojęciem zrównoważonego

rozwoju?


Jakie korzyści i zagrożenia mogą wynikać ze stosowania się do zasad

zrównoważonego rozwoju dla społeczności, władz, inwestorów?

Wskazanie i omówienie przykładów konsekwencji prowadzenia polityki

zrównoważonego rozwoju w mieście.


wykład problemowy











1. Berdo J., Zrównoważony rozwój: w stronę życia w harmonii z przyrodą, Sopot 2006

2. Gerwin M., Plan zrównoważonego rozwoju dla Polski. Lokalne inicjatywy rozwojowe,

Earth Conversation, Sopot 2008

3. Kronenberg J., Bergier T., Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Fundacja

Sendzimira, Kraków 2010

4. Nowakowska A., Regionalny wymiar procesów innowacji, Wydawnictwo UŁ, Łódź

2011

5. Papuziński A., Zrównoważony rozwój: od utopii do praw człowieka, Wydawnictwo

Branta, 2005

6. Pęski W., Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast, Arkady, Warszawa 1999

7. Stawasz D. [red.], Infrastruktura techniczna a rozwój miasta, Wydawnictwo UŁ, Łódź

2005

8. Strzelecki Z. [red.], Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2008


1. Bury P. [red.], Gospodarka samorządów terytorialnych w świetle doświadczeń

amerykańskich, Fundacja Promocji Czystych Technologii TECHEKO, Łódź 1995

2. Dobrzański G., Podstawy rozwoju trwałego i zrównoważonego, Politechnika

Białostocka, Białystok 2005.

3. Zabłocki G., Zrównoważony rozwój – idee, efekty, kontrowersje, UMK, Toruń 2002.










Temat 2. Prawo planowania miejskiego i regionalnego w Polsce

Cele

Zapoznanie studentów z podstawowymi dokumentami traktującymi o planowaniu miejskim

i regionalnym. Przedstawienie i analiza wybranych dokumentów pod kątem omówienia

aspektów związanych ze zrównoważonym rozwojem.

Kwestie kluczowe

Rodzaje i przykłady dokumentów o planowaniu miejskim i regionalnym, aspekty prawne

planowania miejskiego i regionalnego a koncepcja zrównoważonego rozwoju.

Pytania problemowe

W jakim stopniu zapisy prawa odnośnie planowania miejskiego i regionalnego

wpisują się w politykę zrównoważonego rozwoju?

Jakie konsekwencje mogą przynieść owe regulacje prawne dla życia i funkcjonowania

społeczności, władzy, inwestorów?


Jakie dokumenty określają prawne regulacje odnośnie planowania miejskiego

i regionalnego w Polsce?

Które elementy prawa planowania miejskiego i regionalnego ściśle odnoszą się/wiążą

się z zasadami zrównoważonego rozwoju?


wykład konwersatoryjny


1. Akty normatywne i prawne z zakresu planowania przestrzennego:

a. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo

Rozwoju regionalnego










b. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, z dnia 27 marca

2003 r.

c. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie zakresu projektu studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, z dnia 28

kwietnia 2004 r.

d. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie wymaganego zakresu

projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, z dnia 26

sierpnia 2003 r.

e. Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+: Diagnoza strategiczna

Łodzi, Urząd Miasta Łodzi


1. Zbigniew Bukowski, Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń, 2009

Temat 3. Polityka zrównoważonego rozwoju w kontekście planowania regionalnego

Cele

Celem zajęć jest ukazanie związku między współczesną praktyką polityczną a strategią

planowania regionalnego miast i regionów w kontekście zrównoważonego rozwoju.

W efekcie zajęć studenci zapoznają się z podstawowymi jednostkami i instytucjami

samorządu terytorialnego odpowiedzialnymi za strategię planowania regionalnego wraz

z otoczeniem biznesowym, dostrzegą proces dynamiki miejskiej z perspektywy

międzynarodowej, zwłaszcza w kontekście długoterminowej strategii działania Unii

Europejskiej i instytucji międzynarodowych, rozwiną własną refleksję nad problematyką

spójności społecznej, funkcjami i zasadami przystosowania przestrzeni miejskiej i publicznej

oraz zaznajomią się z elementami aktualnej polityki regionalnej (migracyjnej, energetycznej

i edukacyjnej).










Kwestie kluczowe

Analiza działań jednostek samorządu terytorialnego, główni aktorzy planowana regionalnego,

przykłady dobrych i złych praktyk, zrównoważony rozwój i zarządzanie.

Pytania problemowe

Podaj przykład działań realizujących długofalową politykę rozwoju Unii Europejskiej.

Czy przestrzeń miejska, w której żyjesz jest dobrze przystosowana do pełnienia

swoich funkcji?


Wymień podstawowe instytucje samorządu terytorialnego realizujące strategie


Co jest największym wyzwaniem miejskiej i regionalnej strategii planistycznej

Twojego regionu?




1. Markowski T., Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1999

2. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020

3. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju

regionalnego


1. Pęski W., Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast, Arkady, Warszawa 1999










Temat 4. Proces urbanizacji na przykładzie miast w Polsce i na świecie

Cele

Zapoznanie studentów z pojęciem urbanizacji, jego przyczynami i skutkami w kontekście

zrównoważonego rozwoju. Przybliżenie znaczenia pojęć: suburbanizacja, dezurbanizacja,

reurbanizacja. Przedstawienie faz rozwoju miasta oraz zaprezentowanie przykładów z Polski

i świata.

Kwestie kluczowe

urbanizacja, jej fazy, przyczyny i skutki w kontekście zrównoważonego rozwoju, proces

urbanizacji w Polsce i na świecie.

Pytania problemowe

Jak definiowane jest pojęcie urbanizacji?

W jaki sposób wiąże się ono ze zrównoważonym rozwojem?

Jakie są jego przyczyny i skutki?


Jak przebiega proces urbanizacji?

Jakie są jego skutki i przyczyny – omówienie w oparciu o przykłady z kraju i świata?

Co łączy pojęcie urbanizacji i zrównoważonego rozwoju?


wykład konwersatoryjny


1. Chmielewski J, Urbanistyka i planowanie przestrzenne, UW, Warszawa 2005

2. Jędrzejczyk D., Geografia humanistyczna miasta, WA Dialog, Warszawa 2004

3. Madurowicz M. [red.], Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa 2007










4. Malikowski M. [red.], Przemiany przestrzenne w dużych miastach Polski i Europy

Środkowo-Wschodniej, Kraków 2007

5. Słodczyk J., Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia, Opole 2001

6. Wojnarowska A., Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich. Przykłady

praktyczne, Łódź 2011

Literatura dodatkowa:

1. Stawasz D. [red.], Infrastruktura techniczna a rozwój miasta, Wydawnictwo UŁ, Łódź

2005

2. World Urbanization Report, United Nations

3. Miasta Przyszłości: Wyzwania, wizje, perspektywy, Komisja Europejska, Dyrekcja

Generalna ds. Polityki Regionalnej

Temat 5. Polska A i B? Wskaźniki regionalnego rozwoju.

Cele

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawową wiedzą z zakresu rozwoju regionalnego

i lokalnego a w szczególności zapoznanie studentów z czynnikami różnicującymi polską

przestrzeń pod względem ekonomicznym, społecznym i środowiskowym oraz sposobami

pomiaru poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń.

Zajęcia będą miały także na celu wskazanie deficytów zrównoważonego rozwoju regionów

Polski. Omówienie najważniejszych zasobów lokalnych w Polsce i zaproponowanie

włączenia ich w program rozwoju regionalnego i lokalnego, biorąc pod uwagę główne

wskaźniki zrównoważonego rozwoju.










Kwestie kluczowe

Omówienie wskaźników regionalnego rozwoju Polski pod kątem wykorzystania trzech

głównych kapitałów: ekonomicznego, społecznego, naturalnego, zgodnie z ideą


Omówienie regionalnego zróżnicowania zasobów ekonomicznych, społecznych i naturalnych

w Polsce pod kątem nierównomiernego dystrybuowania zasobów w Polsce wschodniej

(Polska A) i zachodniej (Polska B).

Omówienie przyczyn nierówności społecznych i ekonomicznych oraz zasobów

środowiskowych w Polsce A i B.

Pytania problemowe

Jakie są podstawowe mechanizmy różnicowania się polskiej przestrzeni pod kątem

nierównomiernego rozwoju Polski wschodniej i zachodniej?

Jak poprzez wdrażanie odpowiednich strategii i polityk publicznych można

zniwelować zróżnicowanie gospodarcze i społeczno-ekonomiczne w Polsce?

Jakie znaczenie w procesie niwelowania różnic społecznych i ekonomicznych ma

kapitał społeczny i partycypacja obywatelska?


Jakie są podstawowe wskaźniki decydujące o równomiernym i zrównoważonym

rozwoju Polski?

Jakie są podstawowe pojęcia związane z równomiernym rozwojem regionalnym

Polski?

Jakie zasoby lokalne są konieczne do włączenia w program działań na rzecz

równomiernego i zrównoważonego rozwoju Polski, tak aby zniwelować różnice

społeczno-gospodarcze i środowiskowe?











Metody eksponujące z formie referatów w postaci prezentacji multimedialnych.


1. Gorzelak G., (2009), Społeczno-ekonomiczne regionalne zróżnicowanie Polski

[w:] Zróżnicowania warunków życia. Polskie rodziny i społeczności lokalne,

Z. Zagórski,

2. Strzelecki Z. (red.), (2008), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa

3. Rygiel Z., Krytyka teorii regionu społeczno-ekonomicznego, WSFiZ w Białymstoku


1. Tomaszewski P., Zaleski J, Zembaty M, Oczekiwane efekty realizacji polityki

spójności UE na poziomie regionalnym w Polsce [w:] „Studia Regionalne i Lokalne”

nr 2/2011

2. Nowakowska A. (2002), Regionalny wymiar procesów innowacji, Wydawnictwo

Prawnicze LexisNexis, Warszawa

Temat 6. Diagnoza przestrzenna i terytorialna – mapa zasobów i potrzeb środowiska

Cele

Celem zajęć jest poszerzenie wiedzy studentów na temat socjologicznych metod badawczych

wykorzystywanych w diagnostyce przestrzennej i terytorialnej. W efekcie zajęć studenci

rozwiną umiejętność analitycznego wykorzystania i zdobywania informacji oraz

socjologicznych danych zastanych na potrzeby diagnostyki przestrzennej i terytorialnej,

zaznajomią się z elementarnymi wskaźnikami diagnozy terytorialnej: przychodów

i wydatków inwestycyjnych, bezrobocia, infrastruktury, partycypacji społecznej, otoczenia

instytucjonalnego, a także będą potrafili wykonać terytorialną diagnozę poprzez stworzenie










mapy zasobów i potrzeb środowiska.

Kwestie kluczowe

Prezentacja podstawowych wskaźników w kontekście miasta: uwarunkowania

demograficzne, przychody i wydatki inwestycyjne, bezrobocie i otoczenie terytorialne,

infrastruktura komunikacyjna, partycypacja społeczna, współpraca metropolitalna, otoczenie

biznesowe.

Pytania problemowe

W jaki sposób polityka regionalna może niwelować niekorzystne regionalne procesy

społeczne?

Czym jest mapa zasobów i potrzeb środowiska?


Podaj główne wskaźniki, które Twoim zdaniem są słabymi stronami Twojego regionu.

W jaki sposób można je zniwelować?




1. Strzelecki Z. [red.], Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2008

2. Chmielewski J, Urbanistyka i planowanie


1. Jędrzejczyk D., Geografia humanistyczna miasta, WA Dialog, Warszawa 2004

2. Kochanowski M. [red.], Przestrzeń publiczna miasta postindustrialnego, Warszawa

2005










Temat 7. Konflikty interesów – współpraca społeczności lokalnych.

Cele

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z elementami i strategią aktywizowania

i mobilizowania społeczności lokalnych w kontekście poprawy warunków życia w danym

mieście/regionie zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju miast i regionów.

Szczególna uwaga zostanie nakierowana na znaczenie i wpływ kapitału społecznego

i partycypacji obywatelskiej w procesie budowania współpracy z instytucjami

samorządowymi i gminnymi w zakresie poprawy warunków życia społeczeństwa w mieście

i zaspokajania potrzeb społecznych bez umniejszania szans przyszłych pokoleń.

Kwestie kluczowe

Miejskie i regionalne planowanie rozwoju miasta i regionu.

Rola organizacji pozarządowych w rozwoju miasta i regionu.

Partycypacja obywatelska, jako kluczowy czynnik wpływający na zrównoważony rozwój

miast i regionów.

Znacznie kapitału społecznego w procesie budowania współpracy społeczności lokalnych

w procesie poprawy warunków życia i rozwoju ekonomicznego, społecznego i środowiska

naturalnego miasta/regionu.

Współpraca społeczności lokalnych z instytucjami samorządowymi i gminnymi w procesie

poprawy warunków jakości życia mieszkańców miasta/regionu.

Pytania problemowe

Jaki wpływ na rozwój lokalny miasta i poprawę warunków życia społeczeństwa

ma kapitał społeczny?

Jaki wpływ na rozwój lokalny miasta i poprawę warunków życia społeczeństwa

ma partycypacja obywatelska i aktywne działanie na rzecz poprawy warunków

życiowych w danym mieście?










W jaki sposób unikać konfliktów interesów i niwelować skutki nieporozumień między

społecznością lokalną a instytucjami samorządowymi i państwowymi?


Jakie występują instrumenty budowania kapitału społecznego i partycypacji

społecznej wpływającej na poprawę warunków społeczno-ekonomicznych,

gospodarczych i środowiskowych mieszkańców danego miasta?

Jakie występują instrumenty aktywizacji i partycypacji obywatelskiej?

Jakie występują szanse i zagrożenia partycypacji obywatelskiej na przykładzie

budżetu obywatelskiego?

Jak funkcjonują lokalne instytucje i organizacje; jakie są powiązania między nimi i jak

wpływają na jakość życia społeczeństwa?


Zajęcia będą odbywały się na zasadzie dyskusji oraz pracy w grupach nad konkretnym

zagadnieniem, tematem.


1. Warowicki M., Woźniak Z. (red.) (2001), Aktywność obywatelska w rozwoju

społeczności lokalnej, Warszawa

2. Strzelecki Z. (red.) (2008), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa

3. Wojnarowska A., (2011), Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich.

Przykłady praktyczne, Łódź











1. Pęski W. (1999), Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast, Arkady, Warszawa

2. Bury P (red.) (1995), Gospodarka samorządów terytorialnych w świetle doświadczeń

amerykańskich, Fundacja Promocji Czystych Technologii TECHEKO, Łódź

3. Markowski T. (1999), Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa

Temat 8. Metodologiczne aspekty diagnozy społecznej na przestrzeni miasta i regionu

Cele

Celem zajęć jest utrwalenie procedur badawczych wspierających strukturalną diagnozę

społeczności lokalnych. W efekcie zajęć studenci utrwalą podstawowe metody badawcze

wspierające proces diagnozy społecznej, w szczególności: sondaż diagnostyczny, techniki

oparte na deliberacji, badania panelowe, jakościowe badania pogłębione; poznają strategie

badawcze wspierające analizę potencjału społeczno-kulturowego w kontekście miasta

i regionu oraz rozwiną umiejętności analitycznego wykorzystania informacji i dostępnych

zasobów wiodących instytucji badawczych w Polsce i Europie.

Kwestie kluczowe

Metodyka sondażu diagnostycznego, jakościowe badania pogłębione, analiza potencjału

społeczno-kulturowego, sondaż diagnostyczny, techniki oparte na deliberacji, badania

panelowe.

Pytania problemowe

Wymień metody mające największy wpływ na wspieranie decyzji politycznych. Jakie

są ich wady i zalety?










Sytuacje badawcze skłaniające do zastosowania badań etnograficznych.


Jakie znasz podstawowe instytucje badawcze zwierające bazy danych, które mogą

zostać wykorzystywane do opracowania strategicznej diagnozy Twojego regionu?

Demokracja deliberatywna– jakie są jej główne postulaty?




1. Reykowski J. [red.], Konflikt i porozumienie. Psychologiczne podstawy demokracji

deliberatywnej, SWPS, Warszawa 2007


1. Madurowicz M. [red.], Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa 2007

2. Malikowski M. [red.], Przemiany przestrzenne w dużych miastach Polski i Europy

Środkowo-Wschodniej, Kraków 2007

Temat 9. Strategia gminy – województwa. Fazy i etapy przygotowania.

Cele

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z procesem tworzenia strategii planistycznej

miasta/regionu uwzględniającej ideę zrównoważonego rozwoju miasta/regionu. Zajęcia będą

miały na celu ukazanie faz i etapów opracowywania i przyjmowania do realizacji

dokumentów strategicznych zintegrowanego rozwoju miast i regionów. Omówione zostaną,

fazy, etapy oraz problemy budowy strategii w kontekście zrównoważonego rozwoju miast

i regionów.










Kwestie kluczowe

Opracowanie strategii rozwoju regionu, województwa, miasta. Analiza poszczególnych

etapów przygotowywania strategii. Opracowywanie i analiza planów zagospodarowania

przestrzennego województwa, miasta, gminy. Analiza aktów planowania zintegrowanego

obejmującego aspekty społeczne, gospodarcze, przestrzenne, środowiskowe.

Pytania problemowe

Jaki wpływ na zrównoważony rozwój gminy – województwa mają elementy sieci

osadniczej województwa i ich powiązania komunikacyjne oraz infrastrukturalne?

Jaki wpływ na zrównoważony rozwój gminy – województwa wywierają obszary

metropolitalne?

Jakie znaczenie ma ład przestrzenny w kontekście koncepcji zrównoważonego

rozwoju?


Jakie elementy powinna zawierać strategia gminy – województwa?

Jakie fazy i etapy powinna zawierać strategia aby zawierała elementy zintegrowanego

rozwoju związane z ideą zrównoważonego rozwoju?

Jakie kluczowe dokumenty strategiczne powinna zawierać strategia miasta

aby spełniała kryteria ładu ekonomicznego, społecznego i środowiskowego?


Praca projektowa studentów w ramach, której studenci mają przedstawić główne fazy i etapy

składające się na strategię planistyczną miasta/regionu.


1. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020










2. Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+: Diagnoza strategiczna Łodzi, Urząd

Miasta Łodzi

3. Chmielewski J., (2005), Urbanistyka i planowanie przestrzenne, Uniwersytet

Warszawski, Warszawa

4. Niewiadomski Z., (2002), Planowanie przestrzenne zarys systemu, Wydawnictwo

Prawnicze LexisNexis, Warszawa


1. Strzelecki Z. (red.) (2008), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa

2. Madurowicz M., (red.) (2007), Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej,

Warszawa

3. Malikowski M., (red.) (2007), Przemiany przestrzenne w dużych miastach Polski

i Europy Środkowo – Wschodniej, Kraków

4. Jędrzejczyk D., (2004), Geografia humanistyczna miasta, WA Dialog, Warszawa

5. Kochanowski M., (red.) (2005), Przestrzeń publiczna miasta postindustrialnego,

Warszawa

Temat 10. Elementy Media Relations: praca z mediami i interesariuszami

Cele

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi metoda i narzędziami pracy przy

promocji strategii działań interwencyjnych. W efekcie zajęć studenci zapoznają się

z podstawowymi formami komunikowania społecznego w odniesieniu do realizacji strategii

zrównoważonego rozwoju, dostrzegą analogie stworzonych projektów w stosunku do

zaprezentowanych przykładów interwencji społecznych w skali Polski i Europy, opracują

harmonogram działań własnej grupy; będą potrafili określić docelowych odbiorców










zaproponowanej interwencji, jej moce i słabe strony, budżet i głównych interesariuszy,

poznają definicję przekazu głównego i uzupełniającego, będą potrafili zastosować go

w praktyce oraz rozwiną umiejętności analitycznego wykorzystania informacji.

Kwestie kluczowe

Komunikacja zintegrowana, budowanie relacji, Public Relations, etyka komunikowania

społecznego, współpraca z mediami i interesariuszami projektu.

Pytania problemowe

Jakie znasz podstawowe metody i narzędzia pozwalające promować wdrażanie działań

interwencyjnych?

Wymień trzy przykłady dobrze zakomunikowanych (wypromowanych) interwencji

społecznych odwołujących się do idei zrównoważonego rozwoju w skali Polski

i Europy.


Co decyduje o sukcesie przeprowadzonej promocji interwencji społecznej?

Czym jest przekaz główny i uzupełniający? Podaj przykłady.


Metody ćwiczeniowo-praktyczne: metoda projektu.


1. Crompton Tom, Common Cause: The Case for Working with our Cultural Values,

WWF,

2. Oxfam, Friends of the Earth, CPRE, Climate Outreach Information Network, 2010


1. Rykiel Z., Krytyka teorii regionu społeczno-ekonomicznego, WSFiZ w Białymstoku,

Białystok 2001










Temat 11. Działania praktyczne: Konferencja prasowa samorządów wybranych miast

w Polsce

Cele

Celem zajęć jest ćwiczenie technik autoprezentacji, rozwój twórczego rozwiązywania

problemów (przekształcania rzeczywistości społecznej). W efekcie zajęć studenci zastosują

w praktyce poznane zasady komunikowania społecznego, przedstawią opracowany projekt na

symulowanej konferencji prasowej z udziałem innych uczestników, przeprowadzą

30 minutowy briefing z udziałem rzecznika prasowego, zaproszonego gościa, dokonają

wywiadu z prasą i innymi interesariuszami projektu, rozwiną umiejętności prezentowania

opracowanego projektu, publicznej debaty oraz konsultacji społecznych, zwerbalizują

zaproponowane działania interwencji społecznej, dokonają jego publicznej obrony,

uwrażliwią się na możliwą krytykę starając się nawiązać dialog i porozumienie oraz zacieśnią

współpracę międzygrupową, zbudują trwalszą wspólnotę.

Kwestie kluczowe

Komunikacja społeczna, autoprezentacja, koncepcja ramowania („framing”) w naukach

społecznych, konsultacje społeczne.

Pytania problemowe

Jakie były mocne i słabe strony przedstawionych prezentacji? Co zadecydowało o ich

atrakcyjności, a co było słabą stroną każdej z nich?


Czym jest „framing”? Wskaż odwołując się do prezentacji przykłady jego

zastosowania.

Jakie wykorzystane podczas prezentacji strategie należałoby poprawić? Na co

należałoby zwrócić większą uwagę?











Metody eksponujące: metoda symulacyjna, pokaz.


1. Nowakowska A., Regionalny wymiar procesów innowacji, Wydawnictwo UŁ, Łódź

2011


1. Edelman Murray, The Symbolic Uses of Politics, University of Illinois, 1985

2. Westen Drew, The Political Brain. The Role of Emotion in Deciding the Fate of the

Nation, New York: Public Affairs, 2007










Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) – społeczne i ekologiczne

aspekty prowadzenia działalności gospodarczej

Temat 1. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) – wprowadzenie (rozwój idei,

definicje, obszary kluczowe)

Cele

Student:

zna genezę koncepcji CSR

definiuje pojęcie, identyfikuje rozbieżności w sposobach definiowania

zna przesłanki rozwoju koncepcji CSR

wskazuje przemiany społeczno-ekonomiczne, które wpłynęły na kształt koncepcji

CSR

przytacza argumenty za, jak i przeciw CSR biorąc pod uwagę różne punkty widzenia

Kwestie kluczowe

Geneza i ewolucja koncepcji CSR, przedstawiciele i ich główne poglądy, dyskusja wokół

CSR – argumenty za i przeciw, sposoby definiowania CSR

Pytania problemowe

Jakie są przesłanki powstania koncepcji CSR?

Jakie (w jaki sposób) przemiany społeczno-ekonomiczne wpłynęły na kształt

koncepcji CSR?

Jakie elementy definicji CSR uznaje się za kluczowe?

Jakie argumenty za, a jakie przeciw wysuwa się w dyskusji na temat CSR?

Jakie są najważniejsze spory w teoretycznej dyskusji na temat CSR?











Omów genezę koncepcji CSR

Wymień czołowych teoretyków CSR i ich poglądy

Jak definiuje się CSR?

Jakie są źródła popularności koncepcji CSR?



Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku


1. Grifin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 1996.

2. Rok B., Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym świecie. Akademia Rozwoju

Filantropii w Polsce, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa, 2004.


1. Six key trends in corporate sustainability, Ernst & Young, GreenBiz Group 2012.

2. Jarzębska, E., Wprowadzenie do koncepcji CSR i zrównoważonego rozwoju, Jak

uczyć o społecznej odpowiedzialności i zrównoważonym rozwoju, Forum

Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2011.

Temat 2. Zakres i wytyczne CSR

Cele

Student:

zna najważniejsze dokumenty międzynarodowe zawierające wytyczne w zakresie

CSR










zna stanowisko organizacji międzynarodowych (np. UE, UNDP) w kwestii CSR

identyfikuje najważniejsze wytyczne w zakresie CSR

charakteryzuje obszary CSR

przedstawia i interpretuje piramidę CSR

zna kluczowe założenia teorii interesariuszy

identyfikuje koszty i korzyści CSR

Kwestie kluczowe

CSR w dokumentach strategicznych, obszary CSR– inicjatywa Global Compact, funkcje

CSR, wielowymiarowość CSR, filary CSR, piramida CSR, teoria interesariuszy

Pytania problemowe

Jakie są główne obszary CSR?

Jakie obszary można wyróżnić na podstawie inicjatywy Global Impact?

Jakie są podstawowe funkcje CSR?

Jak zbudowana jest piramida CSR?

Jakie wytyczne dotyczące CSR znajdują się w dokumentach strategicznych UE?

Na czym polega wielowymiarowość społecznej odpowiedzialności w biznesie?


Wymień najważniejsze dokumenty strategiczne, które zawierają wytyczne CSR

w Europie i na świecie

Przedstaw i omów piramidę CSR

Jakie obszary obejmuje CSR?

Omów paradygmat potrójnej linii przewodniej










Na czym polegają zasady 3xE i 3xP?



Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku, prezentacje


1. Komunikat KE dotyczący Odpowiedzialności społecznej biznesu: Wkład biznesu

w zrównoważony rozwój, COM (2002) 347 z dnia 2.07.2002

2. Komunikat Komisji, Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego

i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Bruksela,

3.3.2010, KOM (2010) 2020.


1. Global Sustainable Development Report, 2015 edition;

https://sustainabledevelopment.un.org/globalsdreport/2015

Temat 3. CSR w przedsiębiorstwie

Cele

Student:

przedstawia typologię postaw przedsiębiorstw wobec CSR

potrafi na podstawie przestawionych przypadków zaklasyfikować przedsiębiorstwo do

określonego typu

wskazuje działania, jakie mogą/powinny być podejmowane w ramach CSR

identyfikuje aktywa materialne i niematerialne przedsiębiorstw










zna wskaźniki i poziomy dojrzałości CSR przedsiębiorstw

stosuje wiedzę o wskaźnikach i poziomach CSR w analizie przedstawionych

przypadków

Kwestie kluczowe

Postawy wobec CSR, działania podejmowane w ramach CSR w różnych sferach, aktywa

materialne i niematerialne przedsiębiorstw, poziom dojrzałości CSR – wskaźniki

Pytania problemowe

Jak badać poziom dojrzałości CSR przedsiębiorstw?

Jak można klasyfikować przedsiębiorstwa biorąc pod uwagę stosunek do CSR?

Odnosząc się do różnych obszarów jakie działania w ramach CSR mogą być

podejmowane w różnych typach przedsiębiorstw?


Wymień aktywa materialne oraz niematerialne przedsiębiorstw, przedstaw wzajemne

zależności

Co określa się mianem kryteriów ESG?

Omów wskaźniki dojrzałości CSR w przedsiębiorstwie odnosząc do różnych

obszarów funkcjonowania




Literatura obowiązkowa

1. Gołaszewska-Kaczan U., Zaangażowanie społeczne przedsiębiorstwa, Wydawnictwo

Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, 2009.











1. Kroik J., Bachorski-Rudnicki M., Przedsiębiorstwo, jako obiekt społecznej

odpowiedzialności biznesu (CSR), „ Problemy Jakości” 2011, nr 3.

Temat 4. Normy i standardy CSR

Cele

Student:

zna najważniejsze dokumenty i zawarte w nich standardy związane ze społeczną

odpowiedzialnością biznesu

wskazuje systemy i wymogi certyfikacji

przygotowuje strategię wdrażanie norm w przedsiębiorstwie

zna wytyczne raportowania pozafinansowego

zna wytyczne, wymogi oraz przebieg procesu Global Reporting Initiative

przygotowuje raport według standardu Global Reporting Initiave

Kwestie kluczowe

instrumenty CSR, norma ISO 26000, inne normy CSR (AA 1000, ISO 14001), raportowanie

pozafinansowe, GRI

Pytania problemowe

Jakie funkcje pełnią systemy certyfikacji w obszarze CSR?

Jakie kryteria musi spełnić firma, aby mogła posługiwać się określonymi normami?

Jaką rolę pełni raportowanie pozafinansowe?

Jakie obszary obejmuje raportowanie pozafinansowe?

Jaki jest stan raportowania pozafinansowego i certyfikacji firm w Polsce?











Jakie wymogi związane są z normą ISO 26000?

Jakie wymogi związane są z normą ISO 14001?

Co obejmuje norma AA 1000?

Jak przebiega proces certyfikacji przedsiębiorstw?

Jakie firmy podlegają obowiązkowi raportowania pozafinansowego?

Jakie wskaźniki należy uwzględnić w raporcie według standardu GRI?





1. Anam L., ISO 26000 – nowa norma społecznej odpowiedzialności, „Zarządzanie

Jakością” 2010, Nr 3 – 4

2. Makuch Ł., Normy i standardy społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR),

Przewodnik po kluczowych standardach społecznej odpowiedzialności biznesu oraz

relacjach i współzależnościach pomiędzy nimi zachodzących, Warszawa marzec 2011.

Materiały dostępne na stronie: https://www.globalreporting.org/information/about-

gri/Pages/default.aspx


1. European Competitiveness Report (SEC(2008)2853), Komisja Europejska, Bruksela

2008.

2. Promocja europejskiego projektu dla społecznej odpowiedzialności biznesu. Komisja

Europejska. Zielona Księga: COM(2001) 366 wersja ostateczna, 18 lipca 2001.










Temat 5. CSR jako strategia zarządzania

Cele

Student:

zna cechy strategii CSR jako strategii zarządzania przedsiębiorstwem

wskazuje argumenty za i przeciw wdrażania CSR jako strategii zarządzania

przedsiębiorstwem

zna wytyczne budowania strategii zarządzania przedsiębiorstwem w oparciu o normę

ISO 26000

zna wytyczne modelu tworzenia wielu wartości

zna wytyczne kompleksowego zarządzania odpowiedzialnością

samodzielnie tworzy strategię CSR przedsiębiorstwa charakteryzującego się różną

specyfiką

Kwestie kluczowe

strategia CSR a strategia przedsiębiorstwa, CSR jako strategia zarządzania, budowanie

strategii CSR w oparciu o normę ISO 26000, model tworzenia wielu wartości, kompleksowe

zarządzanie odpowiedzialnością

Pytania problemowe

Jakie warunki muszą zostać spełnione aby strategia CSR była strategią zarządzania

przedsiębiorstwem?

Jakie są cechy charakterystyczne modelu tworzenia wielu wartości?

Czym charakteryzuje się kompleksowe zarządzanie odpowiedzialnością?

Jakie korzyści związane są z zastosowaniem strategii CSR jako strategii zarządzania

przedsiębiorstwem?











Przygotuj zarys strategii CSR wybranego przedsiębiorstwa

Przygotuj strategię zarządzania wybranym przedsiębiorstwem w oparciu o normę ISO

26000



Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku, prezentacja


1. Rok, B. (2013) CSR w systemie zarządzania: strategia, podejście, granice,

[w:] Podstawy odpowiedzialności społecznej w zarządzaniu

2. Mazur-Wierzbicka E., Zarządzanie środowiskowe jako narzędzie odpowiedzialnego

biznesu, [w:] Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania

współczesnych firm, red. M. Porada-Rochoń, Stowarzyszenie Kreatywni dla

Szczecina, Szczecin 2011.


1. Paliwoda-Matiolanska A., Odpowiedzialność społeczna w procesie zarządzania

przedsiębiorstwem, C. H. Beck, Warszawa 2009.

Temat 6. Obszary CSR – pracownicy

Cele

Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy na temat kształtowania strategii etycznego

i odpowiedzialnego biznesu, nastawionego na rozwój posiadanych zasobów ludzkich.

W efekcie zajęć studenci rozwiną umiejętności efektywnego zarządzania pracownikami.










Kwestie kluczowe

Zarządzanie zasobami ludzkimi, kultura organizacyjna, ład korporacyjny, komunikacja

społeczna, praca zespołowa, style przywództwa, standardy pracy

Pytania problemowe

W jakim stopniu zasady społecznej odpowiedzialności biznesu odnoszą się do

pracowników danego przedsiębiorstwa?

Czy zasady społecznej odpowiedzialności biznesu, mające zastosowanie w przypadku

pracowników, uzależnione są od charakteru prowadzonej działalności lub wielkości

przedsiębiorstwa?


W jakich wymiarach możemy mówić o zachowaniu społecznej odpowiedzialności

biznesu w stosunku do pracowników?

Jakie zachowania przedsiębiorcy (właściciela firmy/kierownika/prezesa) w stosunku

do swoich pracowników (a także kandydatów do pracy) można uznać za przejaw

odpowiedzialności, a jakie za jej brak?

Jakie czynniki wpływają pozytywnie, a jakie negatywnie na kształtowanie właściwych

relacji na linii pracodawca – pracownicy?



Metody poszukujące: dyskusja


1. Adamczyk J., Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. Teoria i praktyka. PWE,

Warszawa 2009










2. Paliwoda-Matiolańska A., Odpowiedzialność Społeczna w Procesie Zarządzania

Przedsiębiorstwem, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009

3. Żemigała M., Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa. Budowanie zdrowej,

efektywnej organizacji, Wolters Kluwer, Warszawa 2007

4. Laszlo, C., Firma zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa

2008


1. Ćwik N., Grzybek M., Saracyn B. 15 polskich przykładów społecznej

odpowiedzialności biznesu. Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2012

2. Kuraszko I., Augustyniak S. 15 polskich przykładów społecznej odpowiedzialności

biznesu. Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2009

Temat 7. Obszary CSR – społeczność lokalna

Cele


i odpowiedzialnego biznesu, odpowiadającego na wymogi i potrzeby społeczności lokalnej,

w której funkcjonuje. W efekcie zajęć studenci rozwiną umiejętności efektywnego

wykorzystywania różnorodnych instrumentów służących nawiązywaniu i podtrzymywania

współpracy z lokalną społecznością. Dowiedzą się również, w jaki sposób identyfikować

potrzeby mieszkańców regionu oraz planować działania nastawione na ich realizację w taki

sposób, by wpisywały się w funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

Kwestie kluczowe

Kultura organizacyjna, komunikacja społeczna










Pytania problemowe

Jakie działania w stosunku do społeczności lokalnej świadczą o społecznej

odpowiedzialności biznesu danego przedsiębiorstwa?

Czy społeczna odpowiedzialność biznesy, z punktu widzenia przedsiębiorcy,

sprowadza się wyłącznie do prowadzenia akcji charytatywnych i/lub sponsorowania

różnego rodzaju działań i czynności?



do społeczności lokalnej można uznać za przejaw odpowiedzialności, a jakie za jej

brak?

W jaki sposób należy wpisywać działania z zakresu społecznej odpowiedzialności

biznesu w politykę danego przedsiębiorstwa?






Warszawa 2009

2. Bonikowska M., Grewiński M. (red.).Usługi społeczne odpowiedzialnego biznesu.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Warszawa 2011















2008






Temat 8. Obszary CSR – klienci i partnerzy biznesowi

Cele


i odpowiedzialnego biznesu, w ramach którego nawiązywane i utrzymywane są relacje

z klientami oraz partnerami biznesowymi. W efekcie zajęć studenci zdobędą umiejętności

pozwalające na nawiązywanie partnerskich relacji w ramach prowadzonego biznesu.

Kwestie kluczowe

Kultura organizacyjna, ład korporacyjny, komunikacja społeczna, style przywództwa,

negocjacje

Pytania problemowe

Czy w relacjach nawiązywanych z klientami i partnerami biznesowymi istotny jest

wyłącznie bilans zysków i strat?

Jakie znaczenie dla działalności przedsiębiorstwa może mieć utrzymywanie dobrych

relacji z klientami i partnerami biznesowymi?












do klientów i partnerów biznesowych można uznać za przejaw odpowiedzialności,

a jakie za jej brak?






Warszawa 2009






2008















Temat 9. CSR w wymiarze globalnym

Cele

W ramach zajęć student zapozna się z uwarunkowaniami kulturowymi oraz czynnikami

ekonomicznymi wpływającymi na społeczną odpowiedzialność biznesu.

Kwestie kluczowe

Kultura organizacyjna, ład korporacyjny,

Pytania problemowe

Czy społeczna odpowiedzialność biznesu ma jeden określony wzór postępowania?

Jeśli tak, to jaki? Jeśli nie, to dlaczego?

W jakim stopniu uwarunkowania kulturowe wpływają na kształt polityki

przedsiębiorstwa związanej ze społeczną odpowiedzialnością biznesu?


Jaki czynniki kulturowe mają wpływ na kształt społecznej odpowiedzialności biznesu?

Jaki czynniki ekonomiczne mają wpływ na kształt wdrażanej społecznej

odpowiedzialności biznesu?



Metody poszukujące: dyskusja, seminarium



Warszawa 2009

2. Jonker J., Rudnicka A., Reichel J., Nowe horyzonty. Przewodnik po społecznej

odpowiedzialności i rozwoju zrównoważonym. CSR Impact i ODE Źródła, Łódź 2011











2008






Temat 10. Współczesne wyzwania i dylematy CSR

Cele

Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy w zakresie kształtowania strategii etycznego i

odpowiedzialnego biznesu, a także nabycie przez uczestników wysoko cenionych na rynku

umiejętności efektywnego wykorzystywania różnorodnych instrumentów zarządzania

społeczną odpowiedzialnością (CSR) w nowoczesnej organizacji.

Kwestie kluczowe

wartości i normy społeczne


Czy postawy i zachowania zgodne ze społeczną odpowiedzialnością biznesu są

korzystne z punktu widzenia prowadzenia działalności gospodarczej?

Czy możliwe jest stworzenie uniwersalnego wzorca wprowadzania zasad społecznej

odpowiedzialności biznesu?

Na ile wdrażanie elementów społecznej odpowiedzialności biznesu może wpływać

negatywnie na wartości i normy społeczne charakterystyczne dla danej społeczności?












Metody poszukujące: dyskusja, seminarium



Warszawa 2009




2008




Paliwoda-Matiolańska A., Odpowiedzialność Społeczna w Procesie Zarządzania


Temat 11. Etyka CSR

Cele

Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy na temat podstaw etycznego

i odpowiedzialnego biznesu.

Kwestie kluczowe

Zasady CSR, pojęcia: wartości i bezpieczeństwa, prawa człowieka, ekologia i ochrona

środowiska, czynności prospołeczne










Pytania problemowe

Od jakich czynników kulturowych i społecznych jest/może być uzależniona kwestia

wdrażania zasad społecznej odpowiedzialności biznesu?

Jakie postawy i przekonania mogą służyć wprowadzaniu zasad społecznej

odpowiedzialności biznesu, a jakie mogą jej przeciwdziałać?


Z jakimi motywami, celami i innymi czynnikami związane jest podejmowanie działań

społecznie odpowiedzialnych?



Metody poszukujące: dyskusja,, referat



Warszawa 2009




Temat 12. Postawy wobec CSR w Polsce. Perspektywy rozwoju

Cele

Celem zajęć jest zapoznanie studentów ze współczesnym podejściem do społecznej

odpowiedzialności biznesu, zarówno ze strony przedstawicieli przedsiębiorstw, jak

i społeczności lokalnej. W efekcie zajęć studenci dowiedzą się, jak rozumiana i realizowana










jest idea społecznej odpowiedzialność w praktyce. Jednocześnie, nabędą wiedzę na temat

potencjalnych możliwości rozwoju CSR w Polsce.

Kwestie kluczowe

społeczna odpowiedzialność w Polsce, wartości i normy społeczne


Jak w Polsce rozumiane są zachowania społecznie odpowiedzialne?

Jak w Polsce postrzegane są zachowania społecznie odpowiedzialne?

Jakie działania i czynności sprzyjają wdrażaniu zachowań społecznie

odpowiedzialnych?



Metody poszukujące: dyskusja, referat



Warszawa 2009




2008

















Temat 13-15. Studia przypadków

Cele

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z praktycznym zastosowaniem koncepcji społecznej

odpowiedzialności biznesu w rzeczywistości społeczno-ekonomicznej. Studenci zapoznają się

z różnymi przejawami działań i czynności, wdrażanych przez różne podmioty.

Kwestie kluczowe

Dobre praktyki społecznej odpowiedzialności biznesu

Pytania problemowe

Jakie przejawy społeczne odpowiedzialności biznesu możemy zauważyć

w przedsiębiorstwach działających na świecie/w Europie/w Polsce na szczeblu

krajowym, regionalnym i lokalnym?


Jakie były mocne i słabe strony w przypadku poszczególnych podejmowanych działań

i czynności z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu?

Jakie czynniki sprzyjają upowszechnieniu „dobrych praktyk”, a jakie im

przeciwdziałają?


Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku, seminarium, referat











1. raporty dotyczące CSR w Polsce (np. Raporty odpowiedzialnego biznes w Polsce

Forum Odpowiedzialnego Biznesu; Ocena stanu wdrażania standardów społecznej

odpowiedzialności biznesu)















Wieloraka analiza korespondencji i analiza skupień z wykorzystaniem

programu SPAD

Temat 1. Zajęcia organizacyjne

Cele:

Student pozna organizację pracy na zajęciach, listę lektur i tematów oraz zasady oceniania

i zaliczenia przedmiotu.

Temat 2. Analiza jednoczynnikowa zmiennych ilościowych

Cele:

Student zna miary i charakterystyki jednej zmiennej

Student potrafi opisać rozkład wartości danej zmiennej

Kwestie kluczowe

Statystyka opisowa, miary tendencji centralnej, miary dyspersji

Pytania problemowe

Czy da się w sposób syntetyczny opisać rozkład danej zmiennej?

Co jest charakterystyczne, typowe, właściwe dla badanego rozkładu zmiennej?

Jak można ustalić wewnętrzną różnorodność rozkładu danej zmiennej?


Co to jest średnia arytmetyczna?

Co to jest mediana?

Co to jest dominanta?










Czym jest skośność?

Czym jest rozstęp?

Czym jest odchylenie średnie?

Czym są wariancja i odchylenie standardowe?


Praca z tekstem, praca własna – analiza danych, metoda ćwiczeniowa, warsztaty

komputerowe, dyskusja


1. Nawojczyk, M. (2004) Przewodnik po statystyce dla socjologów. Kraków: SPSS

Polska. Roz. 3.

Temat 3. Analiza dwuczynnikowa zmiennych

Cele

Student zna i potrafi stosować reguły, według których konstruuje się tabele, służące

prezentowaniu danych

Student potrafi przekształcać dane w taki sposób, aby ich interpretację i ilustratywność

uczynić jak najbardziej przystępnymi

Student zna różne formy zapisu informacji w poszczególnych polach tabeli

Student, na podstawie rozkładu liczebności w polach tabeli, potrafi wnioskować

o istnieniu zależności, bądź nie, pomiędzy dwoma zmiennymi oraz o charakterze tej

zależności.










Kwestie kluczowe

Tabele kontyngencji, przekodowywanie danych, forma prezentacji danych w polach tabeli,

zależność przyczynowa, miary zależności dla tabel dwa-na-dwa, miary związku dla tabel

n-przez-n, zmienna kontrolna, model przyczynowy.

Pytania problemowe

W jaki sposób prezentować dane w tabelach?

W jaki sposób zmierzyć związek dwóch zmiennych?

W jaki sposób uzyskać jak najbardziej precyzyjną wiedzą na temat istoty związku

między dwiema zmiennymi?


Co to jest zależność przyczynowa.

Co to jest zależność monotoniczna?

Co to jest zależność niemonotoniczna?

Co to jest zależność pozorna?

Czym jest zmienna kontrolna?

Co to jest zmienna pośrednicząca?

Co to jest zmienna poprzedzająca?

Czym jest współczynnik kontyngencji C Pearsona?

Czym jest współczynnik V Cramera?















Polska. Roz. 4.

Temat 4. Podstawy wnioskowania statystycznego. Analiza wariancji ANOVA.

Cele

Student wie, czym zajmuje się statystyka indukcyjna

Student zna techniki umożliwiające dokonywanie generalizacji dokonanych

obserwacji i analiz z grupy badanej na populację, z której pochodzi grupa badana.

Kwestie kluczowe

Test statystycznej istotności, prawdopodobieństwo, rozkład normalny (rozkład średnich

z próby), rozkład t Studenta.

Pytania problemowe

Czym zajmuje się statystyka indukcyjna?


Co to jest populacja?

Co to jest próba?

Czym jest próba losowa?

Co to jest błąd z próby?

Czym są statystyki próby?

Czym są parametry populacji?

Czym są testy statystycznej istotności?

Co to jest hipoteza zerowa?










Co to jest hipoteza alternatywa?

Czym jest błąd I rodzaju?

Czym jest błąd II rodzaju?

Podaj klasyczną i aksjomatyczną definicję prawdopodobieństwa.

Czym charakteryzuje się rozkład normalny?

Czym charakteryzuje się rozkład średnich z próby?

Czym jest założenie normalności rozkładu?

czym mówi centralne twierdzenie graniczne?

Czym charakteryzuje się rozkład t Studenta?

Co to jest estymator i od czego zależy jego efektywność?

Czym jest liczba stopni swobody?

Czym jest test istotności dla proporcji?

Na czym polega estymacja przedziałowa?






Polska. Roz. 5.










Temat 5. Historia analizy korespondencji. Zastosowanie analizy korespondencji w socjologii.

Cele

Student zna trzy główne idee składające się na zapoczątkowaną przez

J.-P. Benzécriego geometryczną analizę danych.

Student zna trzy główne paradygmaty geometrycznej analizy danych

Student zna etapy rozwoju geometrycznej analizy danych

Student zna historię zastosowania geometrycznej analizy danych w badaniach

socjologicznych P. Bourdieu.

Kwestie kluczowe

Trzy główne idee i paradygmaty geometrycznej analizy danych. Zastosowanie geometrycznej

analizy danych w badaniach socjologicznych.

Pytania problemowe

Czym różni się geometryczna analiza danych od analizy danych typowej dla

modelowania probabilistycznego?


Wymień i scharakteryzuj trzy główne idee składające się na geometryczną analizę

danych.

Wymień i scharakteryzuj trzy główne paradygmaty geometrycznej analizy danych.

Wymień etapy przyswajania geometrycznej analizy danych w badaniach

socjologicznych prowadzonych przez Pierre’a Bourdieu.


Praca z tekstem, klasyczne konwersatorium, dyskusja.











1. Drabowicz, Tomasz i Petelewicz, Marta Metody badania jakości życia

i zrównoważonego rozwoju, (w trakcie opracowywania).

2. Górniak, J. (2000) Zastosowanie analizy korespondencji w badaniach społecznych

i marketingowych, ASK 9, str. 115-134.

3. Le Roux, B. i Rouanet, H. (2010) Multiple Correspondance Analysis. London: Sage.

Roz. 1.

4. Stanimir, Agnieszka (2005) Analiza korespondencji jako narzędzie do badania zjawisk

ekonomicznych. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.

Roz. 1.

Temat 6-7. Podstawowe zasady prostej analizy korespondencji

Cele

Student zna kluczowe koncepcje i podstawowe zasady prostej analizy korespondencji

Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje prostej

analizy korespondencji oraz potrafi dokonać interpretacji wyników prostej analizy

korespondencji zastosowanej do standardowej tabeli kontyngencji

Kwestie kluczowe

Profil wiersza, profil kolumny, średni profil, masa/waga, chmura euklidesowa, punkty

wiersza, punkty kolumny, barycentrum (środek ciężkości), odległości i miary chi-kwadrat,

osie, bezwładność (inercja), wartość własna i wartość osobliwa, kontrybucja (wkład), kwadrat

cosinusa, jakość, symetryczne i asymetryczne odwzorowania, współrzędne standardowe

i główne.










Pytania problemowe

Jakie są kluczowe koncepcje i podstawowe zasady prostej analizy korespondencji?

Jakie są etapy prostej analizy korespondencji?

Jak interpretować wyniki prostej analizy korespondencji?


Przy pomocy programu SPAD dokonaj prostej analizy korespondencji dwóch wybranych

zmiennych i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację uzyskanych wyników.


Praca z tekstem, klasyczne konwersatorium, praca własna – analiza danych, metoda

ćwiczeniowa, warsztaty komputerowe.





Roz. 2.

Temat 8-10. Od prostej do wielorakiej analizy korespondencji

Cele

Student zna kluczowe koncepcje i podstawowe zasady wielorakiej analizy

korespondencji

Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje wielorakiej

analizy korespondencji oraz potrafi dokonać interpretacji jej wyników










Kwestie kluczowe:

Wieloraka analiza korespondencji jako generalizacja prostej analizy korespondencji do

badania zmiennych kategorialnych, zasady wielorakiej analizy korespondencji, jednostki

analizy, odległości między jednostkami analizy, własności chmury jednostek i chmury

kategorii (modalności), aktywne jednostki, aktywne kategorie, pomocnicze jednostki,

pomocnicze kategorie, osie główne, współrzędne główne, kontrybucja (wkład), wzory

przejścia.

Pytania problemowe:

Jakie są kluczowe koncepcje i podstawowe zasady wielorakiej analizy

korespondencji?

Jakie są etapy wielorakiej analizy korespondencji?

Jak interpretować wyniki wielorakiej analizy korespondencji?


Przy pomocy programu SPAD dokonaj wielorakiej analizy korespondencji wybranych

zmiennych kategorycznych i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację

uzyskanych wyników.








Roz. 3.










Temat 11-12. Szczegółowa wieloraka analiza korespondencji (Wieloraka analiza

korespondencji ograniczona do analizy wybranych kategorii zmiennych).

Cele

Student wie, w jakich przypadkach uzasadnione jest zastosowanie jednego

z wariantów wielorakiej analizy korespondencji, tzw. szczegółowej wielorakiej

analizy korespondencji

Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje

szczegółowej wielorakiej analizy korespondencji oraz potrafi dokonać interpretacji jej

wyników

Kwestie kluczowe

Szczegółowa wieloraka analiza korespondencji, kategorie rzadkie, kategorie pasywne

Pytania problemowe

W jakich sytuacjach należy stosować szczegółową wieloraką analizę korespondencji?

Jakie są etapy szczegółowej wielorakiej analizy korespondencji?

Jak interpretować wyniki szczegółowej wielorakiej analizy korespondencji?


Co należy zrobić w przypadku występowania w badanych aktywnych zmiennych

tzw. kategorii rzadkich (których liczebność nie przekracza 5%)?

Przy pomocy programu SPAD dokonaj szczegółowej wielorakiej analizy

korespondencji wybranych zmiennych kategorycznych i przedstaw w formie pisemnej

krótką interpretację uzyskanych wyników.

















Roz. 3.

Temat 13. Wieloraka analiza korespondencji wybranych grup (Wieloraka analiza

korespondencji ograniczona do analizy wybranych podgrup jednostek)

Cele:

Student wie, w jakich przypadkach uzasadnione jest zastosowanie jednego

z wariantów wielorakiej analizy korespondencji, tzw. wielorakiej analizy

korespondencji wybranych podgrup

Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje wielorakiej

analizy korespondencji wybranych podgrup oraz potrafi dokonać interpretacji jej

wyników

Kwestie kluczowe

Wieloraka analiza korespondencji wybranych podgrup, kategorie rzadkie, kategorie pasywne

Pytania problemowe

W jakich sytuacjach należy stosować wieloraką analizę korespondencji wybranych

podgrup?










Jakie są etapy wielorakiej analizy korespondencji wybranych podgrup?

Jak interpretować wyniki wielorakiej analizy korespondencji wybranych podgrup?


Przy pomocy programu SPAD dokonaj wielorakiej analizy korespondencji wybranych

podgrup jednostek i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację uzyskanych

wyników.








Roz. 3.

Temat 14-15. Stabilność wyników. Wnioskowanie statystyczne w wielorakiej analizie

korespondencji. Ustrukturyzowana analiza danych

Cele:

Student potrafi ocenić stopień stabilności uzyskanych wyników wielorakiej analizy

korespondencji.

Student potrafi uogólnić wnioski płynące z wielorakiej analizy korespondencji badanej

próby na populację, z której pochodzi próba

Student potrafi wykonać ustrukturyzowaną analizę danych i zinterpretować jej wyniki










Kwestie kluczowe

Stabilność wyników wielorakiej analizy korespondencji, czynniki strukturyzujące, elipsy

skupienia, elipsy ufności, indukcyjna analiza danych, testy typowości, testy homogeniczności.

Pytania problemowe

W jaki sposób możemy upewnić się, że uzyskane wyniki wielorakiej analizy

korespondencji rzeczywiście odzwierciedlają związki istniejące pomiędzy badanymi

zmiennymi i jednostkami analizy?

W jaki sposób możemy uogólnić wyniki uzyskane w wielorakiej analizie

korespondencyjnej badanej próby na populację, z której ta próba pochodzi?

Jak przeprowadzić ustrukturyzowaną analizę danych?


Jaka jest różnica pomiędzy czynnikami strukturyzującymi a zmiennymi

pomocniczymi?

Czym jest elipsa skupienia?

Czym jest elipsa ufności?

Jakie testy typowości wyróżniamy w wielorakiej analizie korespondencji?

Jakie testy homogeniczności stosuje się w wielorakiej analizie

korespondencji?

















Roz. 4 i 5.

Temat 16-17. Analiza wariancji ANOVA a wieloraka analiza korespondencji

Cele

Student potrafi dokonać wewnątrz- i międzygrupowego zróżnicowania uzyskanych

wyników wielorakiej analizy korespondencji.

Kwestie kluczowe

Wewnątrzgrupowe zróżnicowanie jednostek analitycznych i kategorii analizowanych

zmiennych, zróżnicowanie pomiędzy grupami jednostek analitycznych i kategoriami

analizowanych zmiennych

Pytania problemowe

W jakim stopniu wkład (kontrybucja) danej zmiennej aktywnej do osi jest rezultatem

wewnętrznego zróżnicowania tej zmiennej?


Korzystając z programu SPAD, wykonaj procedurę wewnątrz- i międzygrupowego

zróżnicowania wielorakiej analizy korespondencji i dokonaj interpretacji uzyskanych

wyników
















2. Le Roux, Brigitte i Henry Rouanet (1998). “Interpreting Axes in Multiple

Correspondence Analysis: Method of the Contributions of Points and Deviations.”

W: Greenacre i Blasius, Visualization of Categorical Data. San Diego: Academic

Press, str. 197-220.

Temat 18-19. Konstrukcja przestrzeni społecznych

Cele

Student zna zasady tworzenia przestrzeni społecznych stosowane w pracach

P. Bourdieu.

Student zna związki pomiędzy teorią pól społecznych i koncepcją przestrzeni

społecznych a wieloraką analizą korespondencji.

Student potrafi tworzyć i analizować przestrzenie społeczne w oparciu o własne dane

posługując się metodami wypracowanymi przez Bourdieu.

Kwestie kluczowe

Przestrzeń społeczna i jej transformacje, habitus, przestrzeń stylów życia, dynamika pól

Pytania problemowe

W jaki sposób w swych badaniach Bourdieu tworzył i analizował przestrzenie

społeczne oraz związki pomiędzy nimi?


Czym jest habitus?

Na czym polega zasada homologii pomiędzy przestrzeniami społecznymi?

Czym są strategie rekonwersji?


Praca z tekstem, klasyczne konwersatorium, metoda ćwiczeniowa.











1. Bourdieu, P. (2005) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Warszawa:

Wydawnictwo Scholar. Roz. 5 i 6 oraz Aneks 1.

Temat 20-21. Wprowadzenie do analizy skupień

Cele

Student zna podstawowe zasady analizy skupień i umie się nią posłużyć do tworzenia

różnorodnych klasyfikacji.

Kwestie kluczowe

Tabela danych, standaryzacja tabeli danych, obliczanie macierzy podobieństwa, wybór

odpowiedniej metody skupienia, zmiana danych i macierzy podobieństwa, obliczanie

współczynnika korelacji kofenetycznej.

Pytania problemowe

Jakie zastosowania w akademickich i aplikacyjnych badaniach społecznych może

mieć analiza skupień?

Z jakich etapów składa się analiza skupień?


Przy pomocy programu SPAD dokonaj analizy skupień wybranych zmiennych

i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację uzyskanych wyników.
















2. Romesburg, H.C. (2004) Cluster Analysis for Researchers. North Carolina, Lulu Press.

Roz. 2 i 3.

Temat 22-23. Analiza skupień a wieloraka analiza korespondencji

Cele

Student potrafi użyć analiza skupień jako techniki służącej do walidacji wyników

uzyskanych w ramach przeprowadzania wielorakiej analizy korespondencji

Kwestie kluczowe

Podział i hierarchia klas/klasyfikacji, jakość klasyfikacji (klasy homogeniczne, klasy

wyraźnie oddzielone od siebie), wznosząca/opadająca klasyfikacja.

Pytania problemowe

Jak wiele podgrup można zidentyfikować w przestrzeni społecznej skonstruowanej

za pomocą wielorakiej analizy korespondencji?

Gdzie te podgrupy znajdują się w przestrzeni społecznej lub płaszczyźnie

czynnikowej?


Przy pomocy programu SPAD dokonaj analizy skupień oraz wielorakiej analizy

korespondencji wybranych zmiennych i przedstaw w formie pisemnej krótką

interpretację uzyskanych wyników.










Studia przypadków zrównoważonego rozwoju

Temat 1. Wprowadzenie do metodologii studiów przypadków.

Cele

Student zna podstawowe pojęcia odnoszące się do podejścia badawczego studium przypadku

w naukach społecznych. Potrafi wskazać specyfikę tego typu badań i ich mocne oraz słabe

strony.

Kwestie kluczowe

Podejście studium przypadku jako specyficzna perspektywa i strategia badawcza. Studium

przypadku a inne podejścia badawcze. Eksploracyjny charakter studiów przypadku. Studium

przypadku a możliwości generalizowania.


Na czym polega specyfika badawcza studiów przypadku?

Czym różni się studium przypadku od innych podejść badawczych?

Jakie są mocne i słabe strony tego podejścia?


Metody podające: wykład konwersatoryjny, wykład problemowy


1. Yin Robert. 2013. Case Study Research: Design and Methods (Applied Social

Research Methods), London &Thousands Oaks & New Delhi: Sage, 2013.










Temat 2. Metody i techniki gromadzenia i analizy danych na potrzeby studiów przypadku.

Cele

Student potrafi wymienić typy studiów przypadku. Umie sformułować problem badawczy,

pytania problemowe i badawcze oraz dostosować do nich strategię badawczą. Potrafi wybrać

właściwe techniki badawcze oraz sposób doboru próby.

Kwestie kluczowe

Typy studiów przypadków. Pojedyncze i wielokrotne studium przypadku. Definiowanie

problemu badawczego i opracowywanie strategii badawczej. Stawianie pytań problemowych

i badawczych. Wybór przypadku do badania, jednostki analizy, kryteria i selekcja jednostek

analizy. Przykłady „dobrych praktyk” – wartościowych badań zrealizowanych w tym

podejściu.


Jakiego rodzaju badania prowadzi się przy wykorzystaniu podejścia studium

przypadku?

Kiedy stosuje się pojedyncze, a kiedy wielokrotne studium przypadku?

W jaki sposób należy dobierać techniki badawcze?

Jak formułować pytania problemowe i badawcze?

Jakie kryteria należy stosować podczas doboru przypadku do badania oraz próby?

Jakie strategie selekcji materiału badawczego?



Literaturaobligatoryjna












2. Flyvbjerg B. Five Misunderstandings about Case Study Research. Corrected,

in M. Savin-Baden & C. H. Major, eds., Qualitative Research: The Essential Guide to

Theory and Practice, London & New York: Routledge, 2013

3. Tsang E. Generalizing from Research Findings: The Merits of Case Studies.

International Journal of Management Reviews. vol. 16, issue 4., 2013.

Temat 3. Planowanie procesu badawczego.

Cele

Student potrafi sformułować problem badawczy i dopasować do niego techniki gromadzenia

i analizy danych. Potrafi wybrać we właściwy sposób źródła materiału badawczego. Wie na

czym polega triangulacja metod i technik badawczych. Zna zasady opracowywania danych

i pisania raportu badawczego.

Kwestie kluczowe

Dobór prób i technik badawczych. Selekcja źródeł materiału badawczego. Triangulacja teorii,

badacza, metod i technik badawczych. Praca w terenie i zbieranie danych. Opracowywanie

danych i pisanie raportu badawczego.


Jakiego typu dobór próby można zastosować przy badaniach typu studium przypadku?

Jakie techniki badawcze są adekwatne przy badaniach tego typu?

Co to jest triangulacja?

W jaki sposób powinno się opracowywać dane i przygotowywać raport z badań?













1. Flyvbjerg B. Five Misunderstandings about Case Study Research. Corrected, in M.

Savin-Baden & C. H. Major, eds., Qualitative Research: The Essential Guide to

Theory and Practice, London & New York: Routledge, 2013

2. Tsang E. Generalizing from Research Findings: The Merits of Case Studies.

International Journal of Management Reviews. vol. 16, issue 4, 2013.

Temat 4. Badania actionresearch i socjologia zaangażowana – metodologia i przykłady

badań

Cele

Student wie na czym polega actionresearch; zna techniki badawcze i przykłady

prowadzonych przy wykorzystaniu tych podejść projektów. Wie na czym polega specyfika

socjologii zaangażowanej i zna przykłady działań podejmowanych w tym nurcie.

Kwestie kluczowe

Action research. Wykorzystanie badań naukowych w działaniach praktycznych. Socjologia

zaangażowana – akademickie badania a zmiana społeczna. Socjologia zaangażowana jako

sposób mobilizacji społeczności lokalnej. Implikacje praktycznego podejścia dla projektu

badawczego. Przykłady badań w dziedzinie zrównoważonego rozwoju, edukacji, polityki

miejskiej, pracy socjalnej.


Co to jest action research?

W jakich obszarach stosuje się to podejście?

W jakich sferach można wykorzystywać działania z zakresu socjologii

zaangażowanej?










Jakie są przykłady dobrych praktyk w tym zakresie?


Metody podające: wykład problemowy i konwersatoryjny




2. Reason P. & Bradbury H. Handbook of Action Research, 2nd Edition. London

& Thousands Oaks & New Delhi: Sage, 2007.

Temat 5. Planowanie zrównoważonego rozwoju – studium przypadku na poziomie lokalnym

i metoda ISIS (Indicators, Systems, Innovations, Strategy).

Cele

Student wie na czym polega metoda akceleratora ISIS; zna narzędzia służące do jej

wprowadzania i przykłady prowadzonych przy wykorzystaniu tych podejścia projektów.

Kwestie kluczowe

Metoda akceleratora ISIS (Indicators, Systems, Innovations, Strategy) do partycypacyjnego

wdrażania rozwiązań z zakresu zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym. Etapy

procesu decyzyjnego i podstawowe narzędzia (kompas, piramida).


Co to jest metoda ISIS?

Jakie są elementy procesu wdrażania projektu i kluczowe narzędzia?

W jakich obszarach stosuje się to podejście?

Jakie są przykłady dobrych praktyk w tym zakresie?











Metody podające: wykład problemowy i konwersatoryjny


1. Maliszewska K. Wykorzystanie metody ISIS w edukacji dla zrównoważonego

rozwoju, w: T. Bergier, J. Kronenberg, Zrównoważony rozwój. Zastosowania,

Kraków: Fundacja Sendzimira, 2011.

2. Maliszewska K. Zastosowanie zrównoważonego rozwoju: narzędzia i studia

przypadku, w: T. Bergier, J. Kronenberg, Zrównoważony rozwój. Zastosowania,

Rozwój lokalny, Wrocław: Fundacja Sendzimira, 2010.

Temat 6-15. Studia przypadków zrównoważonego rozwoju – realizacja projektu

Kwestie kluczowe

Zajęcia te będą poświęcone na praktyczne wykorzystanie poznanych technik i umiejętności na

potrzeby studiów przypadków wybranych i opracowanych przy współpracy biznesowych,

pozarządowych i samorządowych partnerów Katedry Socjologii Ogólnej. Zajęcia będą

poświęcone na wizyty studyjne we współpracujących instytucjach, warsztatową pracę nad

zgromadzonymi danymi, dyskusje nt. strategii badawczych, doboru prób i technik, sposobu

realizacji terenowego etapu badania/projektu, analizę danych zastanych, a także pracy nad

raportami i prezentacją wyników. Przygotowanie i prezentacja projektu będącego przykładem

badania studium przypadku lub działania w ramach socjologii zaangażowanej dotyczącego

zrównoważonego rozwoju. Oceniane będą: oryginalność podejścia, zastosowana metodologia,

zastosowanie w praktyce poznanych technik oraz zasad realizacji badań studiów przypadku,

sposób opracowania danych i prezentacji wyników.











Metody poszukujące, ćwiczeniowo-praktyczne (metoda projektu, studium przypadku,

obserwacji, pomiaru w terenie).


1. Flyvbjerg B., Five Misunderstandings about Case Study Research. Corrected, in M.

Savin-Baden & C. H. Major, eds., Qualitative Research: The Essential Guide to

Theory and Practice, Routledge, London & New York 2013

2. Tsang E., Generalizing from Research Findings: The Merits of Case Studies.

International Journal of Management Reviews. vol. 16, issue 4. 2013

3. Yin Robert, Case Study Research: Design and Methods (Applied Social Research

Methods), Sage, London &Thousands Oaks & New Delhi 2013

Reason P. & Bradbury H, Handbook of Action Research, 2nd Edition, Sage, London

&Thousands Oaks & New Delhi 2007

KONSPEKTY ZAJĘĆ MODUŁU SPECJALIZACYJNEGO...

Documents

Transcript of KONSPEKTY ZAJĘĆ MODUŁU SPECJALIZACYJNEGO...