UNIWERSYTET EKONOMICZNY WE WROCŁAWIU WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA, INFORMATYKI I FINANSÓW STUDIA PODYPLOMOWE MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO

Konsekwencje wprowadzenia euro dla zarządzania ryzykiem walutowym

w polskich przedsiębiorstwach

Mirosław Juszczak

PRACA KOŃCOWA

Promotor

Dr hab. Wawrzyniec Michalski

Wrocław 2015 r.

str. 2

Spis treści:

Wstęp…………………………………………………………………………………………………………………………….3

Rozdział 1. Zarządzanie ryzykiem walutowym – zagadnienia wstępne…………………………….5

1.1. Podstawowe pojęcia związane z rynkiem walutowym…………………………………..5

1.2. Istota i rodzaje ryzyka walutowego……………………………………………………………….6

1.3. Proces zarządzania ryzykiem walutowym……………………………………………………..8

1.4. Metody zabezpieczenia przed ryzykiem walutowym…………………………………..10

Rozdział 2. Znaczenie wprowadzenia euro w krajach Unii Gospodarczej i Walutowej dla

polskich przedsiębiorstw………………………………………………………………………………………………..14

2.1. Praktyka zarządzania ryzykiem walutowym w polskich przedsiębiorstwach…14

2.2. Rola wspólnej waluty w rozliczeniach handlowych……………………………………....19

2.3. Skutki przyjęcia euro dla polskich podmiotów……………………………………………...25

Rozdział 3. Potencjalne korzyści i koszty dla przedsiębiorstw wynikające z przyszłego

przystąpienia Polski do strefy euro………………………………………………………………………………..29

3.1. Perspektywy przyjęcia euro w Polsce………………………………………………………….29

3.2. Korzyści z wprowadzenia euro dla przedsiębiorstw…………………………………….33

3.3. Koszty i zagrożenia związane z przyjęciem wspólnej waluty………………………..38

Zakończenie…………………………………………………………………………………………………………………..40

Bibliografia……………………………………………………………………………………………………………………42

str. 3

WSTĘP

Wybór tematu pracy był spowodowany zarówno jego aktualnością oraz

niejednoznaczną oceną konsekwencji wprowadzenia euro dla Polskich przedsiębiorstw, jak

i chęcią podzielenia się autora doświadczeniami wieloletniej pracy w Bankach na

stanowiskach związanych z szeroko pojętą obsługą przedsiębiorstw.

W Trakcie swojej praktyki zawodowej autor spotkał się z różną oceną przedsiębiorców na

temat efektów przystąpienia do Unii Walutowej oraz bardzo zróżnicowanym poziomem

wiedzy na temat ryzyk związanych z rozliczaniami walutowymi i metod ich zabezpieczania.

Wielokrotnie prowadził z przedsiębiorcami spotkania mające na celu podniesienie ich wiedzy

w w/w zakresie.

Celem pracy jest zaprezentowanie pojęć oraz analiza ryzyk występujących w Polskich

Przedsiębiorstwach w związku z występowaniem rozliczeń walutowych a także wskazanie

potencjalnych skutków przyjęcia euro dla polskich podmiotów gospodarczych. W pracy

zastosowano metodę opisową oraz analizę opisową literatury zawierającej informacje

istotne dla badanej kwestii .

Źródłami danych pierwotnych były głównie informacje dostępne na poszczególnych

portalach bankowych – w części dotyczącej obsługi walutowej (platformy walutowe,

stosowane spready, strategie i segmentacje firm oraz stosowane marże) – oraz dane z GUS,

a także zawarte w raportach NBP.

Pojęcia zostały zdefiniowane na podstawie kilku źródeł zawartych w literaturze dotyczącej

zakresu pracy, głownie pracy M. Burdy: Opcje walutowe. Warszawski Instytut Bankowości

W- wa 1998, R. Kolby: Wszystko o instrumentach pochodnych WIG Pres W-wa 1997 oraz

P. Misztala: Zabezpieczenia przed ryzykiem zmian kursu walutowego. Difin, W-wa 2004

Sygn.242987

W rozdziale pierwszym zostały zdefiniowane podstawowe pojęcia związane z rynkiem

walutowym; wyjaśniono na czym polega istota ryzyka walutowego, jakie występują rodzaje

ryzyk oraz opisano procesy zarządzania ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwach, a także

podstawowe metody zabezpieczania przed tym ryzykiem.

str. 4

W rozdziale drugim przedstawiono praktyki zarządzania ryzykiem walutowym

w polskich przedsiębiorstwach, opisano rolę wspólnej waluty w rozliczeniach handlowych

oraz potencjalne skutki, jakie może wywołać w polskich firmach wprowadzenie euro.

W rozdziale trzecim omówiono i przeanalizowano perspektywy wejścia Polski do

strefy euro oraz związane z tym korzyści i zagrożenia dla krajowych przedsiębiorstw.

Czekające nasz kraj zastąpienie waluty narodowej wspólną walutą europejską – euro

– zgodnie z naszym zobowiązaniem zawartym w traktacie akcesyjnym jest ważną,

strategiczną decyzją powodującą daleko idące dla wszystkich uczestników rynku skutki.

Wymaga ono od przedsiębiorstw szczególnego przygotowania do zaabsorbowania

potencjalnych negatywnych zjawisk z tym związanych. Przyjęcie euro wiąże się z wieloma

szansami dla krajowych podmiotów gospodarczych. Warunkiem ich wykorzystania jest

odpowiednie przygotowanie się firm do sytuacji, która powstanie po wprowadzeniu

wspólnej waluty.

Analizując konsekwencje wprowadzenia wspólnej waluty europejskiej dla krajowych

przedsiębiorstw należy pamiętać, że już samo pojawienie się euro jako waluty krajów Unii

Walutowej przyniosło wiele korzyści polskim firmom biorącym udział w wymianie handlowej

z krajami strefy euro. Przede wszystkim, możliwość posługiwania się jedną walutą zamiast

kilkoma czy kilkunastoma walutami narodowymi zredukowała koszty ponoszone przy

zakupie i sprzedaży tych walut. Jednocześnie zmniejszyły się koszty transakcji

zabezpieczających ryzyko kursowe, o czym będzie szerzej powiedziane w dalszej części pracy.

Ze względu na konieczność dokonywania rozliczeń walutowych w handlu zagranicznym,

polskie przedsiębiorstwa - zarówno eksporterzy, jak i importerzy - są narażeni na

niekorzystne zmiany relacji naszej waluty do waluty rozliczeniowej. W związku z tym

zarządzający firmami powinni posiadać odpowiednią wiedzę oraz świadomość ryzyk z tym

związanych oraz efektywnie nimi zarządzać .

str. 5

Rozdział 1

Zarządzanie ryzykiem walutowym – zagadnienia wstępne

1. 1 Podstawowe definicje dotyczące rynku walutowego

Rynek walutowy, określany również jako rynek forex lub po prostu FX (z ang. Foreign

Exchange Market), to część rynku finansowego, na którym kontrahenci - osoby

indywidualne, przedsiębiorstwa oraz instytucje finansowe - wymieniają jedną walutę

w zamian za inną w określonym czasie i po określonej cenie.

Kurs walutowy jest to cena jednej waluty wyrażona w jednostkach innej (np. ilość złotych

płaconych za jedno euro). Cena na rynku walutowym jest wynikiem kształtowania się sił

popytu i podaży.

W jaki sposób banki ustalają ceny kupna i sprzedaży walut dla swoich Klientów?

Banki ustalają kursy kupna i sprzedaży dla swoich Klientów w oparciu o stawki na rynku

międzybankowym, którego są uczestnikami i gdzie zaopatrują się w walutę obcą. Na

ostateczny kurs ma wpływ tzw. „szerokość rynku” (różnica ceny BID i ASK dla danej pary

walutowej na rynku międzybankowym) + marża banku.

Na „szerokość rynku” główny wpływ ma płynność na rynku (liczba transakcji dokonywanych

w danej parze walutowej) oraz zmienność danej pary walutowej.1

Walutowa Transakcja natychmiastowa (WTN) jest to najczęściej stosowana przez

uczestników rynku transakcja kupna lub sprzedaży waluty po oferowanym przez Bank kursie,

w których rozliczenie następuje najpóźniej w drugim dniu roboczym. W ramach WTN

wyróżniamy transakcje z datą rozliczenia:

na dziś (TD),

na jutro (TM),

na drugi dzień roboczy (SPOT).

1 P .Misztal: Zabezpieczenia przed ryzykiem zmian kursu walutowego. Difin, W-wa 2004 Sygn.242987

str. 6

Kontrakty Forward (rzeczywiste i nierzeczywiste) oraz kontrakty futures są umowami

zawartymi w chwili bieżącej dotyczące bezwzględnego zrealizowania w przyszłości

zobowiązań wynikających z konstrukcji kontraktu. 2

Innymi słowy, jest to porozumienie zawierane pomiędzy dwiema stronami, które

zobowiązują się zawrzeć transakcję finansową w określonym przyszłym (Forward) terminie,

jest to umowa, w której jedna strona zobowiązuje się dostarczyć określoną kwotę waluty,

w określonym momencie w przyszłości, po z góry określonym kursie.

Transakcje Forward mogą mieć dwojaki charakter: transakcji rzeczywistych

i nierzeczywistych.

W Transakcjach rzeczywistych rozliczenie transakcji kończy się rzeczywistą, fizyczną

dostawą lub zakupem określonej kwoty waluty w przyszłości.

W Transakcjach nierzeczywistych rozliczeniu podlega jedynie różnica kursowa pomiędzy

ceną w dniu zawarcia transakcji (kurs terminowy), a ceną a w dniu jej rozliczenia (kurs

rozliczeniowy). Są to tzw. Transakcje NDF Non Deliverable Forward, czyli kontrakty, których

rozliczenie nie wiąże się z fizyczną dostawą lub przyjęciem walut.

Opcje walutowe są instrumentami finansowymi, dającymi nabywcy prawo, ale nie

stwarzającymi obowiązku kupna lub sprzedaży instrumentu podstawowego, na jaki był

wystawiony w ciągu ustalonego czasu lub w ustalonym terminie w przyszłości, po ustalonej

cenie, zwanej zwykle ceną wykonania lub bazową( exercise price, strike price).3,4.

Za to prawo nabywca płaci wystawcy premię.

1.2. Istota i rodzaje ryzyka walutowego

Ryzyko walutowe może spowodować nieprzewidywalny przez uczestników wymiany

zagranicznej towarów i usług wzrost kosztu importu (przy osłabieniu się waluty krajowej)

oraz spadek przychodów z eksportu (przy umocnieniu się waluty krajowej).

2 Finansowe instrumenty pochodne. Pomiar ryzyka Rynkowego ”Bankowe abc”1998 nr 43 A. Fierla

3 R. Kolb: Wszystko o instrumentach pochodnych WIG Pres W-wa 1997. s. 90

4 I. Tymuła :Opcje walutowe „Bank” 1997

str. 7

Źródłem ryzyka jest fakt niemożności dokładnego przewidzenia kierunku i skali wahań kursu.

W praktyce można wyróżnić trzy rodzaje tego ryzyka:

ryzyko transakcyjne - występujące w przypadku zawierania transakcji rozliczanej

w innej walucie niż waluta krajowa przedsiębiorstwa;

ryzyko konwersji (ryzyko przeliczania walut) - definiowane jako różnica między

całkowitą wartością denominowanych w walutach obcych składników aktywów,

a całkowitą wartością denominowanych w walutach obcych zobowiązań;

ryzyko ekonomiczne - jest to zmiana kursu która może trwale wpłynąć na

konkurencyjność i rynkową wartość firmy;

Z punktu widzenia bieżącego wpływu na działalność firm, najistotniejsze jest ryzyko

transakcyjne5.

Ponieważ w praktyce zazwyczaj występuje przesunięcie czasowe pomiędzy

zawarciem transakcji a jej rozliczeniem w walucie, jak również kalkulacja rentowności

sprzedaży produkcji musi zawierać cenę jednostkową towaru oraz cenę rozliczeniową

waluty, a ta jest nieznana w przyszłości, przedsiębiorca jest narażony na ryzyko utraty zysku z

transakcji.

O ile przedsiębiorstwo jest w stanie wyliczyć rentowną cenę sprzedaży lub zakupu

importowanego lub eksportowanego produktu, o tyle druga składowa – cena waluty

rozliczeniowej, jest czynnikiem ryzyka, mogącym w skrajnym przypadku spowodować, że

transakcja w efekcie końcowym będzie nierentowna.

Zarządzanie ryzykiem kursowym polega nie tylko na określeniu aktualnej pozycji walutowej

przedsiębiorstwa oraz wyborze odpowiedniego instrumentu zabezpieczającego, lecz jest

również związane ze specyfiką danej firmy oraz otoczeniem fundamentalnym, w którym ona

funkcjonuje.

Zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym, oprócz obniżenia ryzyka transakcji,

może mieć także na celu przyciągniecie szerszej rzeszy klientów, poprzez zaoferowanie im

5 Inwestycje-Instrumenty finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa .K.T Jajuga PWN W-wa

2004

str. 8

lepszych i stabilniejszych warunków transakcji. Sprzedawcy danego produktu, np. dealerzy

samochodowi, nie zabezpieczając się przed ryzykiem kursowym nie mogą zagwarantować

stałych cen aut w złotówkach, co często jest źle odbierane przez klientów.

Firmy surowcowe ( np. KGHM PM S.A, ), których produkty podlegają wahaniom cen

surowców notowanych na światowych giełdach surowcowych, dodatkowo narażone są na

ryzyko niekorzystnych zmian wartości waluty, w której jest wyrażana cena danego surowca

(głównie w USD), natomiast wielkość wydobycia oraz jego złożoność uniemożliwia szybkie

reagowanie na zmieniające się w tym zakresie trendy.6

Ryzyko konwersji pojawia się zazwyczaj w przedsiębiorstwach i koncernach

międzynarodowych w chwili konsolidacji sprawozdań finansowych zagranicznych podmiotów

zależnych. Aby można było dokonać takiej konsolidacji, należy przeliczyć sprawozdania

podmiotów zależnych i stowarzyszonych, które są zobowiązane prowadzić księgowość

w walucie krajowej na walutę sprawozdania podmiotu dominującego.

Na to ryzyko narażone są głównie pozycje bilansowe zawierające zobowiązania i należności

zagraniczne, środki pieniężne oraz papiery wartościowe denominowane w walutach obcych.

To ryzyko ma jedynie charakter księgowy i nie wpływa na wartość przepływów pieniężnych

do momenty sprzedaży majątku.

Istotą ryzyka ekonomicznego jest to, iż zmiana kursów walutowych może decydować

o istotnym wzroście kosztów lub spadku planowanych dochodów od operacji zagranicznych

związanych z działalnością firmy. W praktyce więc zawiera to ryzyko także częściowo ryzyko

transakcyjne.7,

1.3. Proces zarządzania ryzykiem walutowym

Aby skutecznie zarządzać ryzykiem trzeba określić i wdrożyć ryzyko, zbadać

i przeanalizować otoczenie firmy (makroekonomiczne, polityczne itp.), opracować i wdrożyć

odpowiednią politykę zabezpieczającą (hedingową).

6 http://waluty.com.pl Daniel Śliwiński-istota i rodzaje ryzyka walutowego,02.05.2006

7 Jacek Maliszewski :Ryzyko walutowe w działalności małych i średnich polskich przedsiębiorstw

eksportowych, W-wa 2012, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.s.95-100

str. 9

Zarządzanie ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie składa się z kilku elementów, do

których zaliczamy:

Identyfikację i prognozowanie ryzyka

Oszacowanie wielkości ryzyka

Opracowanie strategii zabezpieczającej

Monitoring i kontrolę wykonania

Zarządzanie ryzykiem kursowym wiążę się z ponoszeniem przez przedsiębiorstwa kosztów

i późniejszą koniecznością ich kontroli.

Istotne są identyfikacja i świadomość z występowania takich kosztów, ponieważ mają ważny

wpływ na efektywność i dochodowość przedsiębiorstwa.8

Do takich kosztów zaliczamy:

spread, czyli różnica miedzy kursem kupna a sprzedaży waluty;

skokowa zmiana kursu, czyli zmiany które występują czasie pomiędzy obserwacjami

kursu;

nieprzewidziana zmiana pozycji bazowej - może to być zarówno zmiana ilości jak i cen

towarów;

koszty premii występują tylko dla niektórych instrumentów pochodnych o których

będzie szerzej mowa w dalszych częściach pracy;

koszty dostępów do serwisów informacyjnych i rynkowych kursów walut;

zmiany kursu w trakcie kwotowania;

koszty pracowników analizujących na bieżąco sytuacje rynkową;

koszty połączeń telefonicznych itp.

Efektywne zarządzanie ryzykiem kursowym powinno przynieść wymierne korzyści dla

przedsiębiorstwa i wpływać na stabilizację wyniku finansowego firmy, pomimo zmiany kursu

walut, utrzymywanie założonej marży handlowej oraz produkcyjnej niezależnie od

1.

8 R .Szczepański Metody zabezpieczania otwartej pozycji finansowej. Promocja, Poznań 1997, str 35-

40

str. 10

kształtowania się kursów oraz trzymanie zabezpieczenia pozycji bazowej czyli ograniczenie

ryzyka.9

Jeżeli Firma zdecyduje się na dynamiczne zarządzanie ryzykiem kursowym w jednej lub kilku

formach oferowanych przez banki, omówionych w dalszej części pracy, może dodatkowo

uzyskać korzyści, ponieważ będzie w stanie dynamicznie zareagować na zmieniające się

warunki rynkowe, utrzymać stopień zabezpieczenia odzwierciedlający przewidywania

prawdopodobieństwa zmiany kursu w przyszłości, korzystać zarówno ze wzrostu, jak

i spadku kursu walut (np. forward partycypacyjny), krzyżowych transakcji opcyjnie oraz

wykorzystywać zmiany kursowe do poprawy wyniku finansowego firmy.

1.4. Metody zabezpieczenia przed ryzykiem walutowym

W ostatniej dekadzie występowały częste i gwałtowne zmiany stóp procentowych,

główne waluty światowe przeżywały swoje wzloty i upadki, a rynek akcji i obligacji

przechodził okres zwiększonej wrażliwości.

Wszystkie te zjawiska zmusiły instytucje finansowe do poszukiwania metod obniżenia ryzyka,

z jakim się spotykały i jednocześnie wyjścia naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorstw

dotyczących zabezpieczenia opłacalności transakcji rozliczeniowych swoich kontraktów

zawartych w innych walutach.

Metody zabezpieczania się przed ryzykiem walutowym możemy podzielić na dwie kategorie:

Metody wewnętrzne, czyli działania własne, do których należą:

1. Odwracanie ryzyka - polegające na przerzuceniu ryzyka transakcji na partnera,

poprzez zastosowanie w rozliczeniu waluty krajowej.

2. Klauzule waloryzacyjne - zawierające w kontrakcie postanowienia o możliwości lub

konieczności zmiany ceny towaru w wypadku istotnych, uzgodnionych zmian na

rynku walutowym.

3. Podział ryzyka - jest to użycie klauzul o wspólnym ponoszeniu kosztów zmiany kursu

lub zastosowanie do rozliczenia waluty kraju trzeciego.

9 Biuletyn Grupy Raiffesen Polska nr33

str. 11

4. Przyśpieszenie lub opóźnienie rozliczeń - jest to możliwość korekty terminu

rozliczenia płatności w związku z prognozowanymi na rynku zmianami kursu walut.

5. Kompensata ryzyka - polega na zawieraniu rzeczywistych transakcji odwrotnych w tej

samej walucie lub walutach o stabilnym kursie względem siebie (np. jednoczesny

eksport i import w tej samej walucie).

Metody zewnętrzne (odpłatne przerzucenie ryzyka):

1. Ubezpieczenie ryzyka - głownie przez towarzystwo ubezpieczeniowe, wówczas

potencjalne zyski z różnic kursowych zostaną odprowadzone na rachunki

towarzystwa.

2. Operacje na rynku pieniężnym - polegające na jednoczesnym zaciąganiu pożyczek

w walutach i ich wymianie. Zysk lub strata z tego typu operacji związana ze zmianą

kursu kompensuje zysk lub stratę z transakcji realnej.

3. Dyskonto weksli - jest to złożenie weksla w walucie obcej do dyskonta i wymiana na

walutę krajową.

4. Faktoring i forfaiting - czyli sprzedaż należności.

5. Transakcje terminowe forward - ustalenie z góry kursu waluty.

6. Kontrakty terminowe futures –zyski lub straty z kontraktu kompensują zyski lub straty

z transakcji realnej.

7. Swapy walutowe - jest to wymiana waluty na inna z jednoczesnym zobowiązaniem

do transakcji odwrotnej w przyszłości.

8. Opcje walutowe - zawiera się zazwyczaj, gdy nie ma jeszcze pewności w zakresie

przepływów pieniężnych, także jednoczesna sprzedaż i zakup opcji.10

Do podstawowych metod zabezpieczeń przed ryzykiem walutowym zaliczamy instrumenty

zwane derywatami finansowymi (financial derivates), do których zaliczamy:

1. Kontrakty terminowe Forward(rzeczywiste i nierzeczywiste)

2. Transakcje terminowe typu future

3. Opcje walutowe

4. Swap walutowy

10 Jacek Maliszewski :wyd cyt str 8

str. 12

Mimo dużego formalnego podobieństwa poszczególnych instrumentów, oferty

poszczególnych instytucji mogą być bardzo zróżnicowane, zwłaszcza pod względem kosztów

transakcji.

Transakcje forward oraz future są transakcjami bezkosztowymi dla nabywców i wiążą się

z obowiązkiem rozliczenia transakcji.11

Głowna różnica pomiędzy kontraktem Forward i futures polega na standaryzacji. W

przypadku pierwszego z nich, umowa tego typu nie jest zestandaryzowana, co pozwala na

odpowiednie dopasowanie kontraktu do potrzeb stron. Odnosi się to zarówno do terminu

rozliczenia, wielkości kontraktu, jak i sposobu jego realizacji. W przypadku futures

dowolności takiej nie ma. Wspomniana różnica powoduje, że obydwa instrumenty są

w obrocie na innych rynkach. Forward jest instrumentem bardzo popularnym na rynku

międzybankowym, podczas gdy futures na rynkach regulowanych, którymi są giełdy. Istotną

równicą jest także fakt, iż kontrakty futures zawsze są nierzeczywiste, co oznacza, że

rozliczenie zobowiązań następuje tylko na drodze pieniężnej, poprzez przekazanie różnicy

wynikającej z ceny kupna i sprzedaży kontraktu i jego ceny rozliczenia.

W przypadku Forward większość kontraktów jest rzeczywista i następuje realne

dostarczenie waluty objętej kontraktem, co pozwala przedsiębiorstwom na zrealizowanie

potrzebnych rozliczeń handlowych.12

Opcje walutowe

Ze względu na obowiązek zapłaty premii dla wystawcy opcji, transakcja ta nie jest

bezkosztowa dla przedsiębiorstwa, ale z góry jest znany koszt takiego zabezpieczenia.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje opcji:

Opcje kupna- Call,

Opcje sprzedaży- Put

Inwestor, który kupi opcje Call ma prawo (nie obowiązek) do zakupu w określonym

terminie w przyszłości, określonej kwoty, po określonym z góry kursie.

Nabywca opcji zaś ponosi koszt premii, traci wraz z upływem czasu; premia stanowi jego

maksymalną stratę, natomiast zysk nabywcy jest teoretycznie nieograniczony.

11

W .Małecki” Terminowe Rynki Finansowe” Biblioteka Menedżera i Bankowca W-wa 1992. Str.30-35

12 W .Małecki” Terminowe Rynki Finansowe” Biblioteka Menedzera i Bankowca W-wa 1992. Str 7-10

str. 13

Sprzedawca opcji natomiast zyskuje premię, która jednocześnie stanowi jego maksymalny

zysk; strata jego może być teoretycznie nieograniczona, natomiast zyskuje wraz z upływem

czasu.

Inwestor, który kupi opcje Put ma prawo (nie obowiązek) do sprzedaży

w określonym terminie w przyszłości określonej kwoty waluty, po określonym z góry kursie.

Nabywca opcji nie musi jednak korzystać z przysługującego mu prawa do realizacji opcji,

jeżeli w momencie rozliczenia opcji kursy rynkowe będą korzystniejsze niż te

zagwarantowane w opcji.

W przypadku, gdy nabywca opcji będzie chciał zrealizować opcję kupna lub sprzedaży,

wystawca opcji ma obowiązek dostarczenia lub zakupu określonej waluty, niezależnie od

sytuacji rynkowej.13

Opcje są więc instrumentami charakteryzującymi się asymetrią praw i obowiązków.14

Nabywca ma prawo do realizacji opcji, a ryzyko poniesienia strat zamyka się wysokością

płaconej premii; wystawca z kolei (najczęściej bank), ma obowiązek realizacji opcji, a ryzyko

potencjalnych strat jest praktycznie nieograniczone.15

Swap walutowy

Jest umową między dwiema lub więcej stronami obejmującymi wymianę przepływów

gotówkowych. Wymiany walutowe polegają na zamianie płatności w jednej walucie na

płatności w drugiej i służą do zarządzania ryzykiem walutowym.

Stosowane są różne formy rozliczeń wzajemnych zobowiązań stron. Oprócz wymiany

sald, czasami dokonuje się wymiany nominalnych wielkości kontraktu. 16

Swap walutowy składa się z trzech elementów:

Wymiana ustalonych kwot kapitału w jednej walucie na drugą, przy ustalonym kursie.

Wymiana płatności odsetkowych od ustalonych kwot kapitału w regularnych

odstępach czasu, bądź czasu, bądź w końcowej dacie swap’a.

Na koniec trwania Swap’a ponowna wymiana kwot kapitału po tym samym kursie.17

13 P. Kalwejt :Zabezpieczenie przed ryzykiem walutowym za pomocą opcji walutowych. Str 35

14 Hedging i nowoczesne usługi finansowe red. M. Bagiński, A. Jonc, A E w Poznaniu Poznań

2001 str 55

15 B. Bazym: Derywaty walutowe BRE/rynek terminowy 1999

16 Hedging i nowoczesne usługi finansowe red. M. Bagiński, A. Jonc, A E w Poznaniu Poznań 2001

str. 14

Jak widać w przedstawionych przykładach, przedsiębiorstwo lub inwestor ma do

wyboru wiele instrumentów w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym.

Są to zarówno metody wewnętrzne, jak i zewnętrzne, wybór zaś które z nich są odpowiednie

i adekwatne do potrzeb przedsiębiorców często zależy od wiedzy i skłonności do ryzyka osób

zarządzających tą częścią firmy.

Wprowadzenie euro w Polsce będzie miało bardzo istotne znaczenie dla w/w działań i ryzyk

i będzie przedmiotem rozważań w następnych rozdziałach pracy.

1.

17 Finansowe instrumenty pochodne. Pomiar ryzyka Rynkowego ”Bankowe abc”1998 nr 43 A.

Fierla

str. 15

Rozdział 2

Znaczenie wprowadzenia euro w krajach Unii Gospodarczej i Walutowej dla

polskich przedsiębiorstw

2.1. Praktyka zarządzania ryzykiem walutowym w polskich przedsiębiorstwach

Instytucje finansowe oferują Klientom produkty umożliwiające zabezpieczenie ryzyka

walutowego, na które narażeni są klienci.

W chwili obecnej wszystkie liczące się banki oferują klientom możliwość korzystania

z wymiany walut oraz instrumentów zabezpieczających ryzyka walutowe przy pomocy:

Dedykowanego dealera walutowego (doradcy), z którym zawierane są transakcje

telefonicznie, po podpisaniu wcześniej odpowiednich umów na zawieranie transakcji

kasowych i pochodnych.

Dostępu do odpowiednich dla firmy platform walutowych o różnych stopniach

zaawansowania.

Wybór preferowanej ścieżki dostępu zależy od wielkości przedsiębiorstwa, ilości oraz

częstotliwości wymiany walut, wiedzy i skłonności do ryzyka osób zarządzających firmą lub

delegowanych do realizacji wymiany walut i zabezpieczeń związanych z tym ryzyk.

Bank po ocenie klienta zarówno pod względem wiedzy z w/w zakresu (dyrektywa MiFiD -

konieczność przeprowadzenia z klientem między innymi ankiety adekwatność), proponuje

klientom odpowiedni dla nich sposób przewalutowań oraz ustala marżę bankową dla danej

usługi.

Klient wykonujący transakcje z dealerem, ma możliwość bieżącej negocjacji kursu, uzyskania

porady oraz informacji rynkowych w momencie zawierania transakcji.

Klient korzystający z platformy walutowej zazwyczaj ma dostęp do większej ilości informacji

okołorynkowych zawartych w serwisach informacyjnych zintegrowanych z platformą, ma

możliwość śledzenia kursów walut, zarówno historycznych jak i bieżących, pozbawiony jest

natomiast możliwości negocjacji transakcji.

str. 16

Zaznaczyć należy jednak, że zazwyczaj banki ustalają wcześniej marżę, z jaką ma być

wykonana transakcja dla danej firmy i dedykowany dealer walutowy porusza się również

w ramach tej marży, zatem możliwość negocjacji jest ograniczona, świadomości czego często

klienci nie mają.

tabela nr 1 pozwala porównać najpopularniejsze platformy walutowe dostępne na polskim

rynku bankowym.

Tabela 1

Citi

Bank

FX

Puls

e

BPH

Dealin

gNet

eBHŻ

Treas

ury

Alior

eFXTrader

iBREFX KB

Autode

aling

Milenium

Forex

Trader

R-

Dealer

Godzin

y

8:00

do

17,

zlece

nia

24 h

8:00-

17:00

8:30-

16:30

24h/5 dni 8:00-

17:00

9:00-

16:30

9:00-17:00 8:00-

19:00

Źródło

cen

Citib

ank

BPH na

podsta

wie

interba

nku

Bank

BGŻ

Londyn

interbank(alg

orytmy)

BRE

Bank na

podstaw

ie

interban

ku

B.D Millenniu

m na

podst.Inter

banku

b.d

Dwustr

onne

Kursy

TAK Nie Nie TAK tylko

informa

cyjnie

Nie Nie dla

wybra

nych

klientó

w

Punkty

Swopo

we

Nie Nie Nie Tak Nie Nie Nie Nie

Ilość

par

walu

50 14 9 72 ponad

100

17 9 11

str. 17

Algoryt

m

TAK Nie Nie Tak Nie Nie Nie Nie

Kwota

min.

1

jedn.

walu

ty

5000

EUR

1EUR

/1

USD

10PLN 1PLN 1000

EUR

1000EUR 5000

PLN

Transak

cje

termin

owe

TAK TAK TAK TAK TAK Nie TAK TAK

Zleceni

a z

limitem

TAK TAK NIE TAK TAK b.d TAK TAK

Źródło: opracowanie własne na podstawie ofert produktów zamieszczanych na stronach internetowych

wymienionych w tabeli nr1 banków,04.2015

Jak widać z powyższego zestawienia, zarówno ilość jak i funkcjonalność oferowanych

platform pozwala klientom bez trudu dobrać odpowiedni produkt.

Trzeba jednak wziąć pod uwagę, iż marże ustawione dla danej firmy zależą nie tylko od

zakresu przewalutowań, ale także od szerszej współpracy i korzystania z innych produktów

bankowych.

Jednocześnie korzystanie z określonej platformy może wiązać się z dodatkowymi

korzyściami, np. darmowe przelewy zagraniczne wykonane do wysokości zrealizowanych

przewalutowań (Kantor Walutowy Alior Bank).

Najczęściej stosowanym przez firmy zabezpieczeniem ryzyka walutowego jest transakcja

forward.

TRANSAKCJA FORWARD

Transakcja kupna lub sprzedaży waluty po oferowanym przez Bank kursie, w której

strony ustalają termin rozliczenia transakcji.

Transakcja ta przeprowadzana jest po to, aby uniknąć niekorzystnej zmiany ceny waluty

rozliczeniowej w ustalonym przez strony transakcji ( Firma-Bank) przedziale czasowym.

str. 18

Przedsiębiorstwo oczekujące dostawy lub mające zobowiązanie dostawy waluty w

przyszłości, znając dziś kurs po którym ją sprzeda lub kupi, zabezpiecza się w ten sposób

przed ryzykiem zmiany kursu.

Transakcje te są zazwyczaj wykorzystywane w celu zabezpieczenia rzeczywistych

i przewidywanych ekspozycji tak, żeby zabezpieczyć marżę zysku lub cenę sprzedaży (bardzo

rzadko w celach spekulacyjnych, choć takie również nie są wykluczone). Przedsiębiorstwo

z góry zna kurs, po którym rozliczy swoje transakcje, np. za 3 miesiące, i zapewnia sobie jej

opłacalność na określonym poziomie, niezależnie jaki będzie w dniu rozliczenia kurs waluty.18

Termin zapadalności transakcji terminowych liczy się od daty waluty spot. Popularne terminy

transakcji forward i przypisana liczba dni do rozliczenia:

SN (Spot Next) – 1 dzień

1W – 1 tydzień

1M – 1 miesiąc

2M – 2 miesiące

3M – 3 miesiące

6M – 6 miesięcy

1Y – 1 rok

Transakcje Forward są transakcjami bezkosztowymi, elastycznie dopasowanymi do potrzeb

przedsiębiorstwa i jednocześnie stosunkowo mało skomplikowanymi, co pozwala zachęcić

przedsiębiorców do ich stosowania.

Większość banków oferuje swoim klientom bardziej zaawansowane sposoby

zabezpieczenia kursu waluty, takie jak:

18 G. Zalewski: Kontrakty terminowe w praktyce WIG-Press W-wa 2000 str 10

str. 19

ZLECENIA WALUTOWE (zlecenia warunkowe, ordery) - jest to narzędzie umożliwiające

Klientowi dokonanie transakcji po wybranej (lub lepszej) cenie, jeśli taka będzie dostępna dla

Klienta. Zlecenia walutowe pomagają Klientom w zarządzaniu ryzykiem walutowym.

Podstawowe rodzaje takich zleceń to:

ZLECENIE Z LIMITEM CENY – TAKE PROFIT, gdzie klient wybiera kurs (lepszy od aktualnego),

po którym chce kupić/sprzedać walutę oraz termin ważności danego zlecenia. Jeśli wybrany

bądź lepszy kurs pojawi się w ofercie dla Klienta – zlecenie zostanie zrealizowanie.

ZLECENIE Z LIMITEM CENY – STOP LOSS - w tym zleceniu klient wybiera kurs (gorszy od

aktualnego), po którym chce kupić/sprzedać walutę oraz termin ważności danego zlecenia.

Jeśli wybrany lub gorszy kurs pojawi się w ofercie dla Klienta, zlecenie zostanie

zrealizowanie. Zlecenie to służy zabezpieczeniu się przed zmianą trendu kursu waluty (jeśli

Klient ma zobowiązanie kupna/sprzedaży waluty może zabezpieczyć się na wypadek, gdyby

kurs zaczął gwałtownie rosnąć/spadać poprzez wyznaczenie najgorszej dla niego ceny, po

której jest skłonny dokonać transakcji). 19

Większość tych transakcji jest zawierana z dealerem walutowym, ale niektóre

zaawansowane platformy walutowe również umożliwiają ich zawarcie(patrz tabela nr 1).

2.2. Rola wspólnej waluty w rozliczeniach handlowych

Z większością krajów Unii Europejskiej, niezależnie od tego czy są one w strefie euro, czy

pozostają poza nią, rozliczenia handlowe polskich przedsiębiorstw odbywają się w euro.

Wyjątkiem jest tutaj Wielka Brytania, z którą rozliczenia handlowe odbywają się zazwyczaj

w GBF i stanowi ona ok. 4,2% naszego importu oraz 8,90% eksportu.

19 W .Małecki” Terminowe Rynki Finansowe” Biblioteka Menedżera i Bankowca W-wa 1992.str20-22

str. 20

Tabela 2

Polska wymiana handlowa z krajami UE w tys. Euro, rok 2012

import export saldo

import export

O G Ó Ł E M . 88580752 109080039 20499287 100,0

100,0

Kraje

Austria 2626501 2715976 89474

3,0 2,5

Belgia 3436418 2996396 –440022 3,9 2,7

Bułgaria 312276 525556 213279 0,4

0,5

Cypr 156764 212178 55414 0,2 0,2

Czechy 5656335 9066767 3410432 6,4

8,3

Dania 1804881 2448967 644086 2,0 2,2

Estonia 126017 885503 759486

0,1 0,8

Finlandia 1347220 1076480 –270740 1,5 1,0

Francja 6010186 8404218 2394032 6,8

7,7

Grecja 300975 512457 211482 0,3 0,5

Hiszpania 3165323 2855768 –309554 3,6 2,6

Holandia 5991322 6426659 435337 6,8 5,9

Irlandia 896348 480882 –415466 1,0 0,4

Litwa 885581 2284542 1398960 1,0 2,1

Luksemburg 301432 176698 –124734 0,3 0,2

str. 21

Łotwa 228483 981420 752937 0,3 0,9

Malta 27869 37383 9514 0,0

0,0

Niemcy 32835805 36057037 3221232 37,1 3 3,1

Portugalia 418166 460462 42296 0,5 0,4

Rumunia 993348 2169671 1176323 1,1 2,0

Słowacja 3229645 3725144 495498 3,6 3,4

Słowenia 539855 470537 –69318 0,6

0,4

Szwecja 2925922 3845708 919787 3,3 3,5

Węgry 2513433 3469509 956076 2,8

3,2

Wielka Brytania 3762973 9707537 5944564 4,2 8,9

Włochy 8079911 6951388 –1128523 9,1 6,4

Niewyszczególniony kraj UE 7761 135198 127435

0,0 0,1

Źródło :Raport o handlu zagranicznym Polski w 2012 roku, Zespół głównego ekonomisty. W-wa 11.07.2013

str. 22

Strukturę rozliczeń walutowych polskich przedsiębiorstw przedstawia tabela 3.

Eksport, import oraz saldo obrotów towarowych Polski w latach 2003-2009 w różnych

walutach (w mld).

Tabela 3

Waluta 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Eksport

zł 208,9 272,1 288,8 343,8 386,6 405,4 417,1

USD 53,6 73,8 89,4 109,6 138,8 171,9 133,6

euro 47,5 59,7 71,4 87,9 101,8 116,2 96,3

Import

zł 265,1 325,6 328,2 394,0 456,8 497,0 454,8

USD 68,0 88,2 101,5 125,6 164,2 210,5 145,8

euro 60,4 71,4 81,2 100,8 120,4 142,4 105,0

Saldo

zł -56,2 -53,5 -39,4 -50,3 -70,3 -91,6 -37,7

USD -14,4 -14,4 -12,2 -16,1 -25,4 -38,6 -12,1

euro -12,8 -11,7 -9,7 -12,9 -18,6 -26,2 -8,7

Źródło: Ministerstwo gospodarki, Polska 2010 Raport o stanie handlu zagranicznego, W-wa 2010, str 11

Wraz z wprowadzeniem euro, zniknie ryzyko związane z częstymi i nieprzewidywalnymi

zmianami kursu euro do naszej waluty, które obrazują wykresy nr 1, 2 oraz 3, opisujące

zachowanie się pary walutowej eur/pln w okresach ostatnich 3 miesięcy, jednego roku oraz

10 lat.

str. 23

Wyk 1

zmiana kursu eur/pln, 3M

Źródło: portal Money .pl ,http://www.money.pl/-wykresy historyczne w zadanym okresie

Wyk. 2

zmiana kursu eur/pln 1 Y

str. 24

Źródło : portal Money .pl ,http://www.money.pl/-wykresy historyczne w zadanym okresie

Wyk.3

zmiana kursu eur/pln 10 Y

Źródło : portal Money .pl ,http://www.money.pl/-wykresy historyczne w zadanym okresie

Jak widać na załączonych wykresach, rozliczenie transakcji handlowych w czasie wiąże się

z bardzo dużym ryzykiem wystąpienia niekorzystnego kursu rozliczeniowego, zarówno dla

importerów, jak i eksporterów.

str. 25

Aby zminimalizować te ryzyka, przedsiębiorcy powinni stosować zabezpieczenia kursu waluty

zawierając odpowiednie transakcje w instytucjach finansowych.

Zabezpieczenie kursu waluty nie powinno mieć charakteru spekulacyjnego, a jedynie

zabezpieczać zaplanowaną rentowność transakcji.20

2.3. Skutki przyjęcia euro dla polskich podmiotów

Już obecnie wprowadzenie wspólnej waluty w krajach Unii Walutowej pozwoliło

wielu krajowym firmom na zastąpienie rachunków prowadzonych w kilku różnych walutach

jednym rachunkiem w euro. Zmniejszyło to i uprościło koszty prowadzenia rachunkowości

i opłat bankowych oraz ułatwiło zarządzaniem wolnymi środkami finansowymi.

W konsekwencji przedsiębiorstwa mogły również poczynić pewne oszczędności poprzez

zmniejszenie zatrudnienia w pionach finansowych i księgowych oraz lepszej kontroli marż

walutowych oferowanych przez banki i instytucje finansowe.

Z uwagi na stosunkowo niskie oprocentowanie, euro stało się dla polskich

przedsiębiorców atrakcyjną walutą finansowania działalności, poprzez zaciąganie kredytów

dewizowych lub denominowanych w euro. Jednak przedsiębiorcy posiadający kredyty

w euro narażeni są nadal na ryzyko walutowe.

Dodatkowo, wprowadzenie jednolitej waluty w krajach Unii Monetarnej doprowadziło do

większej przejrzystości cenowej, co ułatwia polskim przedsiębiorcom wybór korzystniejszych

cenowo ofert importowych, a także porównywanie atrakcyjności i realności swojej oferty

eksportowej; przedsiębiorstwa uczestniczące w handlu zagranicznym pragną przenieść

ryzyko walutowe na które są narażeni zarówno importerzy jak i eksporterzy.21

Nawet dysponując silnym zespołem analityków (co często nie jest możliwe w małych

i średnich firmach) również trudne jest dokładne prognozowanie przyszłego poziomu kursu

wymiany.

Skutki związane z pojawieniem się nowej waluty w obiegu dotyczą także polskiej

gospodarki. Jak wynika z danych statystycznych 2/3 polskiego eksportu i importu to wymiana

handlowa z krajami Unii Europejskiej a to oznacza, ze już teraz polskie podmioty gospodarcze

20 Inwestycje-Instrumenty finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa .K.T Jajuga PWN W-wa

2004

21 Belka M., Rozszerzenie europejskiej unii walutowej a perspektywy rozwoju gospodarczego

str. 26

zmuszone zostały do dostosowania się do nowych warunków związanych z wymianą

handlową w UE. Zwłaszcza instytucje finansowe i przedsiębiorstwa prowadzące wymianę

handlową z krajami z obszaru strefy euro w pierwszej kolejności podjęły odpowiednie

działania, po części z konieczności, a po części z chęci rozwoju.

Skutki wprowadzenia euro dla polskich przedsiębiorstw można rozpatrywać w zależności

od skali zjawiska, a tą można podzielić na w skalę mikro oraz makro.

W skali mikro

Unia walutowa likwiduje nie tylko ryzyko wynikające ze zmiany wartości złotówki do euro,

ale również ma zalety w postaci :

1. Braku ryzyka walutowego w handlu w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej,

spowodowanego likwidacją walut narodowych, a więc wymiana gospodarcza odbywa się

w euro. Przedsiębiorstwa nie ponoszą już ryzyka wynikającego np. z nagłej zmiany wartości

waluty krajowej wobec euro. Pozostaje oczywiście ryzyko w przypadku wymiany handlowej

z krajami spoza strefy euro, a będącymi członkami Unii Europejskiej oraz innymi krajami,

ponieważ kurs euro do pozostałych walut światowych może się zmieniać.

2. Brak kosztów wymiany walut, ponieważ brak walut narodowych oznacza też całkowity

brak kosztów wymiany walut narodowych, bo tych w strefie euro nie ma.

3. Bardziej efektywny wspólny rynek, gdyż wspólna waluta w połączeniu ze wspólnym

rynkiem daje możliwość większej ilości przedsiębiorstw funkcjonowania na europejską skalę.

Mogą one uzyskiwać większą efektywność choćby poprzez łatwiejszy dostęp do rynków

zbytu, wzrost produkcji i efekt skali. Wzrost konkurencji poprawia jakość gospodarowania.

4. Przejrzystość cen i kosztów, ponieważ wspólna waluta umożliwia z jednej strony

konsumentom łatwiejsze porównanie cen, a z drugiej przedsiębiorcom obniżenie kosztów

poprzez dostęp do tańszych dostawców. Skorzysta na tym m. in. handel detaliczny

produktami spożywczymi. Z jednej strony konsument nie będzie zainteresowany podróżami

na zakupy w innym kraju, z drugiej strony sklepy mogą łatwiej i efektywniej szukać tańszych

dostawców hurtowych. Handel detaliczny będzie więc mógł obniżyć swoje koszty korzystając

z tańszych dostawców, nie zmniejszając jednocześnie ceny sprzedaży. Z kolei np. firmy

produkujące dobra codziennego użytku, np. elektronikę, mają już globalną sieć dostawców

i wprowadzenie euro nie powinno zasadniczo obniżyć kosztów funkcjonowania. Z drugiej

strony, konsumenci będą mieli łatwiejszy dostęp choćby do sklepów internetowych w innym

str. 27

kraju unijnym, oferującym identyczny towar po niższych cenach. Oszczędność nawet 10

procent w przypadku drogiego sprzętu może być na tyle poważną i przez to atrakcyjną sumą,

że konsumenci mogą aktywnie poszukiwać identycznego towaru, ale w niższej cenie. To

samo można odnieść do przemysłu samochodowego. W chwili obecnej różnica w cenie

identycznego samochodu może dochodzić do 38 procent pomiędzy poszczególnymi krajami

Unii. Jest to spowodowane wieloma czynnikami, głównie różnicą w stawce podatku VAT.

Euro niewątpliwie pomoże te różnice zredukować z pożytkiem dla konsumenta. 22

5. Kosztami bezpośrednio odnoszącymi się do wprowadzenia euro są wydatki związane

z przewalutowaniem całości gospodarki na nową walutę, a więc choćby koszty zmian

w księgowości czy zakupu nowych systemów komputerowych.

Jednocześnie nowy system spełnia warunki stawiane przez nową walutę. Trudno zatem

powiedzieć, czy jest to koszt wprowadzenia euro, czy też wydatek poniesiony w celu

utrzymania i poprawy konkurencyjności.

Euro umożliwi łatwiejsze poszukiwanie pracy na całym obszarze Unii Gospodarczej

i Walutowej. Przyszły pracownik łatwo będzie mógł porównać poziom swoich przyszłych

zarobków i wybrać kraj czy region, w którym jego umiejętności są najbardziej cenione. Takie

zachowanie, szczególnie wysoko wykwalifikowanych pracowników, obserwujemy już

obecnie (np. lekarze).

Euro podwyższy mobilność siły roboczej, co ułatwi znalezienie pracy i przyczyni się do

zwiększenia zatrudnienia naszych pracowników.

6. Przepływ kapitału

Jak wspomniano wcześniej, wprowadzenie unii walutowej znosi ryzyko kursowe

pomiędzy walutami różnych obszarów walutowych, na których nowa waluta staje się

prawnym środkiem płatniczym. W oczywisty sposób ułatwia to przepływy kapitałowe,

czyniąc je tańszymi (brak prowizji za wymianę walut) oraz mniej ryzykownymi (ryzyko

kursowe).

Wolne przepływy kapitałowe na obszarze Unii Europejskiej stanowią fundamenty

prawdziwie zintegrowanego europejskiego systemu finansowego. Raport przygotowany na

zlecenie Komisji Europejskiej identyfikuje, oprócz innych, następujące korzyści:

22

Wójcicki C. :Integracja ze strefą Euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji Wyd. Naukowe

PWN Warszawa 2008

str. 28

Większa konkurencja pomiędzy giełdami papierów wartościowych oznacza mniejsze

opłaty transakcyjne oraz zwiększy presję na postęp technologiczny. Umożliwi to

tańsze transakcje dla inwestorów oraz łatwiejszy dostęp do kapitału dla

przedsiębiorstw.

Większa konkurencja pomiędzy pośrednikami finansowymi spowoduje obniżenie

marż na transakcjach finansowych, na czym skorzystają przede wszystkim

kredytobiorcy, którzy będą płacić np. mniejszą opłatę manipulacyjną przy zaciąganiu

kredytu.

Mniejsze koszty wynikające z korzyści skali, ponieważ pośrednicy finansowi będą

w stanie działać na większym, europejskim rynku, co pozwoli im na obniżenie

kosztów.

Banki staną przed konkurencją ze strony rynków finansowych jako dostarczycieli

kapitału dla inwestycji co wymusi obniżenie oprocentowania kredytów.

Zwiększona głębokość rynku powinna spowodować, że dostęp do kredytu będzie

łatwiejszy.

Przy obecnym stanie rozwoju sektora usług bankowych i inwestycyjnych oraz

szybkości przepływu informacji, efektywna (tzn. przynosząca najwyższy zysk) alokacja

kapitału powinna być, teoretycznie, dużo łatwiejsza niż jeszcze kilkanaście lat temu.

Dzięki technologii przepływ kapitału jest dużo łatwiejszy niż przepływ siły roboczej.

Z pewnością rynki kapitałowe Unii Europejskiej są znacznie bardziej zintegrowane niż rynki

pracy.

Wprowadzenie euro umożliwia inwestorom podejmowanie lepszych decyzji inwestycyjnych.

Mogą łatwiej porównywać koszty pracy, oprocentowanie kredytu czy też preferencje

konsumentów i stworzyć prawdziwie europejskie przedsiębiorstwa.23

23 Rozkrut M., Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro, NBP,

Warszawa 2004. Str57-58, 250-252

str. 29

Rozdział 3

Potencjalne korzyści i koszty dla przedsiębiorstw, wynikające z przyszłego

przystąpienia Polski do strefy euro

3.1. Perspektywy przyjęcia euro w Polsce

Polska, przystępując do Unii Europejskiej, zobowiązała się do przyjęcia wspólnej

waluty (Euro) i pozostawiła sobie wybór najlepszego momentu oraz scenariusza

wprowadzenia euro.

Wynika to z tzw. kryteriów kopenhaskich, które zostały określone w czerwcu 1993 roku; ich

spełnienie umożliwiło ubieganie się o członkostwo w UE.

Członkostwo w strefie euro będzie kolejnym etapem integracji ze strukturami gospodarczymi

UE, pozwoli naszemu krajowi na pełniejszy udział w jednolitym rynku oraz procesach

decyzyjnych w części zarezerwowanych jedynie dla uczestników Unii walutowej.

Ocena spełnienia kryteriów konwergencji przez państwa członkowskie UE objęte

derogacją, czyli nienależące do strefy euro (z wyjątkiem Danii i Wielkiej Brytanii,

korzystających z tzw. Klauzuli opt-aut pozwalającej na trwałe pozostawanie poza unią

monetarną), następuje co dwa lata lub na żądanie państwa. Instytucjami zobowiązanymi do

jej przeprowadzenia (na podstawie art. 122 TWE) są Komisja Europejska i Europejski Bank

Centralny (EBC), które przedstawiają rezultat swojej pracy Radzie UE w postaci tzw. raportów

o konwergencji.

Przyjęcie wspólnej waluty nie jest więc zależne jedynie od woli państwa przystępującego (polityków,

społeczeństwa), ale przede wszystkim zależy od spełnienia narzuconych kryteriów konwergencji.

Nominalne kryteria konwergencji zostały podzielone na kryteria monetarne, dotyczące

poziomu inflacji i długoterminowych stóp procentowych, kryteria fiskalne (odnoszące się do poziomu

deficytu budżetowego długu sektora publicznego) oraz kryterium stabilizacji kursu walutowego.

Kryteria Konwergencji nominalnej:

str. 30

1. Fiskalne

Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3,00%, a deficyt budżetowy 60%

PKB.

Kryterium stabilności polityki fiskalnej odnosi się do państw członkowskich,

które w momencie dokonywania oceny nie mogą być objęte procedurą

nadmiernego deficytu, zdefiniowaną w art. 104 TWE. Dyscyplina finansów

publicznych sprawdzana jest za pomocą dwóch kryteriów: relacji długu

instytucji rządowych i samorządowych do PKB oraz relacji rzeczywistego

deficytu publicznego do PKB. Obie wartości odniesienia zapisane zostały w

art. 1 protokołu (nr 20) w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego

deficytu, dołączonego do TWE.

2. Kryteria monetarne

Średnia stopa inflacji w ciągu jednego roku przed datą dokonaniem oceny nie powinna

przekraczać o więcej niż 1,50 pkt. % średniej stopy inflacji trzech krajów o najniższym

wskaźniku.

Inflacja mierzona jest za pomocą wskaźnika cen artykułów konsumpcyjnych na

porównywalnych podstawach, z uwzględnieniem różnic w definicjach krajowych.

Kurs waluty musi znajdować się w mechanizmie kursowym ERM II w okresie co najmniej 2 lat

przed datą dokonania oceny.

Dodatkowo kurs waluty krajowej nie może podlegać silnym napięciom, a także dewaluacji

dokonanej przez władze krajowe w odniesieniu do waluty innego państwa członkowskiego.

Wypełnienie tego kryterium wiąże się z włączeniem polskiej waluty do systemu kursowego

ERM II.

W ciągu roku przed dokonaniem oceny, średnia nominalna długookresowa stopa procentowa

nie przekracza więcej niż o 2 pkt. Proc, stopy w trzech krajach o najniższej inflacji. Ocena

dokonywana jest, zgodnie z TWE, na podstawie rentowności długoterminowych obligacji

skarbowych lub porównywalnych papierów wartościowych o zapadalności zbliżonej do 10 lat.

Wypełnienie tych kryterium wiąże się nie tylko z potrzebą reformy finansów publicznych

i przestrzeganiem ostrej ich dyscypliny, lecz także z ogólną sytuacją gospodarczą na świecie

i z rozwojem polskiej gospodarki.24

24

Opracowanie pod redakcją Pawła Kowalewskiego, Grzegorza Tchorka, Jarosława Górskiego

:Mechanizmy funkcjonowania strefy euro:NBP2013 str 57-58,228-229

str. 31

Konwergencja realna

Według teorii optymalnych obszarów walutowych nie konwergencja nominalna a

konwergencja realna ma decydujący wpływ na koszty i korzyści z integracji walutowej.

Spełnienie warunków konwergencji nominalnej i wstąpienie do strefy euro nie gwarantuje

maksymalizacji korzyści netto z integracji walutowej. Równie ważna, o ile nie ważniejsza dla jakości

polskiego funkcjonowania w europejskim obszarze walutowym, jest realna konwergencja polskiej

gospodarki z gospodarkami krajów strefy euro. Składają się na nią:

zbieżność w zakresie produktywności pracy i kapitału, realnego dochodu per

capita,

struktura produkcji i popytu,

podobieństwo struktury wymiany handlowej,

synchronizacja cykli koniunkturalnych między państwami obszaru

walutowego.

Brak konwergencji realnej stwarza zagrożenie wywołania asymetrycznych szoków

ekonomicznych, co w efekcie może uniemożliwić EBC prowadzenie polityki pieniężnej odpowiedniej

dla wszystkich państw europejskiego obszaru walutowego, a to podnosi koszty integracji walutowej.

Struktura produkcji w Polsce znacznie różni się od tej w państwach strefy euro, szczególnie

w stosunku do największych gospodarek tego obszaru – Niemiec i Francji.

Polską produkcję cechuje wysoki udział rolnictwa, przemysłu górniczego oraz handlu, a stosunkowo

niski sektora usług.

Od innych państw europejskiego obszaru walutowego różni nas także niska

produktywność pracy i niewysoki poziom rozwoju gospodarczego. Powoduje to, że

w rankingu państw członkowskich UE pod względem PKB per capita Polska zajmuje trzecie

miejsce od końca. Jednakże badania wykazują, że tempo konwergencji struktury produkcji

w Polsce do struktury produkcji w strefie euro jest znacznie wyższe niż w gospodarkach

takich państw, jak Portugalia czy Irlandia (odmiennych także od największych państw

europejskiego obszaru walutowego). Fakt postępującej konwergencji struktury produkcji

powoduje, że zagrożenie szokami asymetrycznymi dla Polski w miarę upływu czasu będzie

spadać.

str. 32

Polska różni się także od innych państw europejskiego obszaru walutowego pod

względem struktury konsumpcji, niemniej różnice te są dla Polski korzystne. Wysoki udział

dóbr podstawowych w konsumpcji czyni polską gospodarkę bardziej odporną na szoki

popytowe. Spadek dochodów w mniejszym stopniu (niż w większości krajów strefy euro)

wpływa na obniżenie popytu konsumpcyjnego w Polsce.

Wysoki stopień dywersyfikacji polskiej wymiany handlowej (w porównaniu z wyżej

rozwiniętymi gospodarkami strefy euro) chroni polską gospodarkę przed szokami

asymetrycznymi i minimalizuje ich ewentualne skutki. Tak więc w tym wypadku różnice

w strukturze wymiany handlowej działają na korzyść Polski. W zestawieniu z państwami

członkowskimi strefy euro synchronizacja cykli koniunkturalnych między Polską a strefą euro

jest wysoka. Co więcej, po przyjęciu przez Polskę euro, na skutek pogłębienia integracji

handlowej oraz rosnącego podobieństwa struktury gospodarki polskiej do gospodarek strefy

euro, proces konwergencji cyklicznej może przyspieszyć.

Analiza powyższych przesłanek wskazuje, że w dłuższej perspektywie początkowe wysokie

ryzyko wystąpienia asymetrycznych szoków ekonomicznych będzie malało na skutek

postępującej konwergencji gospodarki polski ze strefą euro.

Wpisuje się to także w ogólny bilans kosztów i korzyści, ponieważ zarówno koszty integracji

walutowej, jak i zwiększone ryzyko wystąpienia asymetrycznych szoków ekonomicznych

będą występować szczególnie w początkowym okresie integracji.

Ponieważ ostatni globalny kryzys gospodarczy uwidocznił istotne słabości

europejskiej integracji walutowej, zdaniem większości ekonomistów likwidacja walut

narodowych wiążąca się rezygnacją z częściowo autonomicznej polityki pieniężnej

i możliwości korekty kursu walutowego jako amortyzatora szoków egzogenicznych, przy

jednoczesnym, jak pokazał kryzys, braku skutecznych alternatywnych mechanizmów

dostosowawczych, przyczyniły się do szybkiego rozprzestrzenienia kryzysu po całej strefie

euro.

Najważniejszymi przejawami kryzysu w Unii Walutowej był:

wzrost deficytów budżetowych w większości krajów oraz

wzrost rentowności obligacji a także znaczące zróżnicowanie ich oprocentowania

w poszczególnych krajach (przed 2007 różnica pomiędzy najwyższą a najniższą

rentownością obligacji emitowanych przez państwa obszaru euro oscylowała wokół

0,5 p.p, w trakcie kryzysu wzrósł nawet do 28 p.p)

str. 33

Tak znaczące zróżnicowanie stopy procentowej świadczy o większym niż sądzono

dotychczas znaczeniu premii za ryzyko, a mniejszym waluty, w której nominowane są

papiery wartościowe oraz fakt posługiwania się wspólnym pieniądzem.

Te niekorzystne procesy i doświadczenia wpływają na decyzje krajów znajdujących się poza

obszarem wspólnej waluty, w tym Polski, o ewentualnym przystąpieniu do niego, a także na

mniej entuzjastyczne podejście państw strefy euro do przyjmowania nowych członków.25

Dodatkowo warto zauważyć, że istotnym negatywnym sygnałem dla Polski w kontekście

dążeń do unii monetarnej jest fakt, że kryzys w strefie UGiW najszybciej dotknął kraje

o najniższym PKB per capita wśród państw członkowskich strefy, a do krajów o jednym

z najniższych dochodów per capita w UE zalicza się Polska.

Doświadczenia ostatniego kryzysu wskazują ponadto, że przy akcesji należy zwrócić

szczególną uwagę na konwergencje, zarówno nominalną, jak i realną, ale także istotna jest

konkurencyjność cenowa i innowacyjna, a także elastyczność dostosowań mechanizmów

alternatywnych, czyli polityki makroekonomicznej, przepływu siły roboczej czy kapitału.

3.2. Korzyści z wprowadzenia euro dla przedsiębiorstw

Polskie podmioty gospodarcze odczują skutki wprowadzenia wspólnej waluty

europejskiej w różnym czasie i w różnym natężeniu.

Najszybciej pozytywne skutki przystąpienia Polski do Unii Monetarnej powinny odczuć

polskie przedsiębiorstwa biorące intensywny udział w wymianie handlowej z krajami

należącymi do obszaru wspólnej waluty oraz te firmy, dla których euro jest walutą

rozliczeniową (płatności). Korzyści z tym związane będą zauważalne i odczuwalne w wielu

aspektach gospodarczych syntetycznie zestawianych w tym rozdziale.

Korzyści

Bezpośrednim efektem zastąpienia złotego wspólną walutą europejską będzie

eliminacja ryzyka walutowego w stosunku do euro. Ryzyko walutowe to niebezpieczeństwo

niekorzystnej zmiany kursu walutowego (wzrostu lub spadku ceny jednej waluty wyrażonej

w innej), w następstwie którego może nastąpić zmniejszenie należności lub wzrost

25 Wyd Opracowanie pod redakcją Pawła Kowalewskiego cyt str 26

str. 34

zobowiązań wyrażonych w walutach obcych w przeliczeniu na walutę krajową.

Na to ryzyko są szczególnie mocno narażone firmy prowadzące wymianę towarów i usług

z zagranicą lub dokonujące transakcji pożyczkowych i kapitałowych na międzynarodowym

rynku. Szczególnie, jeżeli te transakcje są zawierane, gdy występuje rozbieżność czasowa

między momentem powstania należności czy zobowiązań w walucie obcej, a momentem ich

realizacji oraz rozliczenia).

W wyniku aprecjacji waluty krajowej w stosunku do waluty obcej będącej walutą

fakturowania i rozliczania transakcji zagranicznych, zmniejszają się przychody eksporterów,

a także zmniejszają zobowiązania importerów w przeliczeniu na walutę krajową. Zmniejsza

się zatem opłacalność krajowego eksportu, natomiast zwiększa - importu. Sytuacja ta

wygląda odwrotnie w przypadku deprecjacji waluty krajowej w stosunku do waluty

zagranicznej - rośnie opłacalność krajowego eksportu, zmniejsza się - krajowego importu.

Na eliminacji ryzyka walutowego w stosunku do euro zyskają przede wszystkim polskie

przedsiębiorstwa prowadzące wymianę handlową z krajami należącymi do obszaru

jednowalutowego oraz te firmy, dla których euro jest walutą fakturowania i rozliczania

transakcji zagranicznych. Likwidacja tego ryzyka w stosunku do euro spowoduje

wyeliminowanie możliwości poniesienia przez przedsiębiorstwa uczestniczące w handlu

z krajami Unii Walutowej strat spowodowanych niekorzystnymi zmianami kursu złotego do

euro.

W I kwartale 2008 r. do krajów strefy euro trafiło 51% polskiego eksportu. Dynamika

sprzedaży do strefy euro wzrosła w I kw. o 10,6% i wciąż stanowi najważniejszy punkt

w bilansie handlowym Polski. Import z krajów strefy euro zmniejszył się w I kw. z 49,9% do

46,1%. Dane te świadczą o dużym udziale euro w międzynarodowych transakcjach

handlowych polskich eksporterów i importerów. Z całą pewnością posiadanie tej samej

waluty, co główni partnerzy handlowi ułatwi prowadzenie handlu oraz zwiększy możliwości

jego rozwoju.

Likwidacja wahań kursów walut obniży w znacznym stopniu zagrożenie

przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową z krajami strefy euro co do przyszłego

poziomu przychodów i kosztów. Niepewność związana z ryzykiem zmian kursów walut

powoduje trudności w podejmowaniu decyzji o dłuższym horyzoncie czasowym.

Zredukowanie niepewności co do przyszłego poziomu przychodów i kosztów umożliwi

przedsiębiorcom ustalanie długookresowych strategii działania, zwiększy trafność

str. 35

podejmowanych decyzji inwestycyjnych oraz przyczyni się do bardziej efektywnej

inwestowania kapitału.

Zmniejszenie kosztów transakcyjnych

Dzięki przystąpieniu Polski do Unii Walutowej, wyeliminowane zostaną koszty

transakcyjne w odniesieniu do euro. Koszty te dzielą się na dwie podstawowe grupy. Do

pierwszej z nich należą bezpośrednie koszy finansowe. Mają one formę marży między

kursem kupna i sprzedaży obcej waluty (często klient nie jest świadomy wielkości tej marży),

opłat towarzyszących operacjom wymiany oraz kosztów zabezpieczania się przed ryzykiem

kursowym. Druga grupa obejmuje koszty administracyjne ponoszone przez firmy ze względu

na zaangażowania środków w działalność związaną z prowadzeniem operacji walutowych. Są

to koszty zarządzania ryzykiem walutowym, dodatkowe nakłady na sprawozdawczość

finansową, koszty alternatywne z tytułu mniejszej efektywności zarządzania środkami

pieniężnymi rozproszonymi na różnych rachunkach bankowych oraz dłuższego czasu trwania

transferu walut obcych. Bez wątpienia eliminacja kosztów transakcyjnych obniży koszty

działalności gospodarczej przedsiębiorstw uczestniczących w handlu z krajami strefy euro.

Jednakże korzyść dla przedsiębiorców w postaci eliminacji kosztów transakcyjnych będzie

kosztem dla banków, ponieważ krajowe banki utracą część przychodów w postaci sprzedaży

lub zakupu euro, prowizji od przewalutowania, opłat pobieranych za transfer pieniędzy do

krajów strefy euro oraz transakcji zabezpieczających ryzyko walutowe w stosunku do euro.

Banki jednakże z całą pewnością są podmiotami silniejszymi kapitałowo i w zakresie

rentowności niż przedsiębiorstwa, będą miały również dostatecznie dużo czasu na

zareagowanie i zbuforowanie tej utraty, dlatego korzyści z likwidacji kosztów wymiany euro

na złotego i odwrotnie w ogólnym rozrachunku będą większe niż utrata dochodów z tego

tytułu przez banki.

Efektem wprowadzenia będzie również cenowa przejrzystość rynku. Ceny w Polsce zostaną

wyrażone w tej samej walucie, co ceny w krajach Unii Walutowej. Przedsiębiorcom,

a w konsekwencji konsumentom, będzie łatwiej porównywać oferty zagranicznych

dostawców i odbiorców oraz wybierać te najkorzystniejsze. Jednocześnie, cenowa

przejrzystość rynku ujawni różnice cen jednakowych produktów w poszczególnych krajach,

ułatwiając konsumentom wybór najkorzystniejszego cenowo miejsca zakupu. Przedsiębiorcy

posiadający wysokiej jakości produkty i usługi w konkurencyjnych cenach zyskają nowych

klientów również na zagranicznych rynkach. Pozostali przedsiębiorcy, aby pozostać

str. 36

konkurencyjnymi, będą musieli obniżyć ceny, a także poprawić jakości oferowanych

produktów i usług.

Kolejną korzyścią będzie ułatwienia rozwijania eksportu.

Z chwilą akcesji Polski do strefy euro rynki traktowane do tej pory jako zagraniczne

staną się tak samo dostępne jak rynek Polski. Wprowadzenie euro stworzy polskim

przedsiębiorstwom, aktywnym dotąd na rynku krajowym, jedyną w historii okazję do

rozszerzenia obszaru działalności na rynki krajów Unii Walutowej. Z drugiej strony, eliminacja

ryzyka walutowego sprawi, że rynek polski stanie się atrakcyjniejszym dla przedsiębiorstw ze

strefy euro. Dla firm będzie to oznaczało wzmożoną konkurencję. Jednocześnie obecne

istnienie bariery w postaci zmiennego kursu wymiany złotego wobec euro, po części

powstrzymującej zagraniczną konkurencję, powoduje że na polskim rynku mogą wciąż

funkcjonować mało efektywne firmy oraz przyczynia się do nieoptymalnego wykorzystania

środków produkcji. Wzrost konkurencji powinien spowodować lepszą alokację pracy,

kapitału oraz efektywniejsze wykorzystanie dostępnych obecnie zasobów.

Przyjęcie euro wpłynie na lepsze postrzeganie krajowych przedsiębiorców jako partnerów

handlowych, a więc nastąpi wzrost atrakcyjności polskich firm. Pozostawanie Polski poza

obszarem euro czyni krajowe przedsiębiorstwa mniej atrakcyjnymi partnerami do

współpracy handlowej i kapitałowej w porównaniu z przedsiębiorstwami znajdującymi się

wewnątrz euro.

Jedną z największych korzyści przystąpienia Polski do Unii Walutowej będzie

obniżenie krajowych stóp procentowych. Stopy procentowe w całej strefie euro są ustalane

na jednakowym poziomie dla wszystkich krajów Unii Walutowej. Pomimo ostatniej serii

obniżek dokonanych przez Radę Polityki Pieniężnej, są wciąż znacznie niższe niż w Polsce.

Obniżenie stóp procentowych spowoduje spadek oprocentowania kredytów. Kredyty

oferowane przez banki krajowe powinny być tańsze również ze względu na większą

konkurencję ze strony banków z krajów Unii Walutowej. Po przyjęciu przez Polskę euro

przedsiębiorcy, bez dodatkowego ryzyka (co szczególnie zostało uświadomione po

zawirowaniu kursu franka szwajcarskiego, ale także euro, które nastąpiło po uwolnieniu

kursu szwajcarskiej waluty przez NBS), będą mogli zaciągać kredyty w euro we wszystkich

krajach Unii Walutowej. Ponadto zwiększona konkurencja przyczyni się do wzrostu jakości

oferowanych usług oraz rozwoju nowych produktów bankowych.

str. 37

Z chwilą przystąpienia Polski do strefy euro uzyskamy pełny dostęp do jednego

z największych rynków finansowych na świecie. Dla krajowych firm oznacza to nowe,

korzystniejsze cenowo możliwości pozyskania kapitału. Szerszy dostęp do źródeł

finansowania działalności oraz niższy koszt uzyskania środków finansowych stworzy

możliwości rozwoju wielu polskim przedsiębiorstwom.26

Zastąpienie złotego przez euro zlikwiduje jedną z największych bolączek trapiących polski

rynek walutowy a mianowicie jego niską płynność.

Według G. Pożarlika (Instytut Europeistyki UJ) - "fundusze emerytalne, powiernicze,

towarzystwa ubezpieczeniowe oraz zarządzający inwestycjami w firmach, którzy dotąd ze

względów regulacyjnych musieli inwestować głównie w krajowe papiery wartościowe, będą

mieli swobodę inwestowania w papiery wartościowe wyemitowane w całej strefie euro bez

konieczności ponoszenia ryzyka walutowego".

Warszawska Giełda Papierów Wartościowych stanie się częścią rynku finansowego strefy

euro. Inwestorzy ze strefy euro będą mogli inwestować w akcje polskich spółek notowanych

na GPW bez ponoszenia ryzyka kursowego co ma obecnie miejsce i jest jedną z przyczyn

słabości naszej GPW na tle innych Giełd strefy euro. Można liczyć na to, że polski rynek

w końcu przestanie być postrzegany jako rynek wschodzący i dołączy do ustabilizowanych

rynków europejskich.

To w konsekwencji pozwoli łatwiej lokować na rynku akcji emisji polskich przedsiębiorstw

i pozyskiwać nowych inwestorów dla rozwoju swoich przedsiębiorstw.

Przystąpienie Polski do obszaru jednowalutowego otworzy przed polskimi

przedsiębiorstwami możliwość pełnego uczestnictwa w europejskim rynku obligacji, gdzie

podmioty o niższej wiarygodności kredytowej oraz firmy z sektorów do tej pory nieobecnych

na rynkach finansowych mają łatwiejszy dostęp do kapitału. Papiery dłużne wyemitowane

przez polskie przedsiębiorstwa, pozbawione ryzyka kursowego staną się atrakcyjniejsze dla

inwestorów ze strefy euro, a naszym przedsiębiorstwom pozwoli na uzyskanie

korzystniejszych cen swoich papierów ze względu na potencjalne większe spektrum

zainteresowanych.

Wprowadzenie w Polsce euro uprości procedury księgowania i raportowania dla firm ze

strefy euro, posiadających filie i odziały w Polsce (i odwrotnie). Obecnie firmy te prowadzą

rachunkowość w dwóch walutach, następnie w celu konsolidacji sprawozdań są zmuszone 26

Wyd Opracowanie pod redakcją Pawła Kowalewskiego cyt str 26 ,str212-227

str. 38

przeliczać sprawozdania finansowe na walutę kraju, w którym zlokalizowana jest główna

siedziba firmy.

Nie należy również zapominać, że spełnienie przez Polskę kryteriów konwergencji z

Maastricht spowoduje pozytywne zmiany w makroekonomicznym otoczeniu

przedsiębiorstw. Niska inflacja to między innymi bardziej przewidywalne warunki

podejmowania decyzji inwestycyjnych, z kolei niskie zadłużenie sektora publicznego oraz

niski deficyt budżetowy to mniejsze obciążenia fiskalne dla przedsiębiorstw.

3.3. Koszty i zagrożenia związane z przyjęciem wspólnej waluty.

Jednym z największych zagrożeń dla krajowych przedsiębiorstw związanych

z przyjęciem przez Polskę wspólnej waluty europejskiej będzie wzrost konkurencji ze strony

firm strefy euro (spowodowany eliminacją ryzyka kursowego oraz większą przejrzystością

cenową o czym było wspomniane w rozdziale 3.2).

Może to doprowadzić do wyeliminowania mało konkurencyjnych (m.in. drożej

produkujących) krajowych przedsiębiorstw. Aby sprostać spodziewanej konkurencji, polscy

przedsiębiorcy będą zmuszeni do większej innowacyjności, poszukiwania nowych rozwiązań

technologicznych, obniżania kosztów, dostosowywania asortymentu do nowych warunków

konkurencyjnych, podnoszenia jakości oferowanych usług i produktów itd..

Należy zauważyć jednak, że w dłuższym horyzoncie czasowym zagrożenie to będzie

działać mobilizująco i rozwojowo dla naszych firm, jednakże będzie się niewątpliwie wiązało

z poniesieniem dodatkowych kosztów działalności.

Konieczność dostosowania się do nowej sytuacji

Zamiana złotego na euro stanie się źródłem wielu wymiernych kosztów, które będą

musieli ponieść przedsiębiorcy, aby dostosować się do nowej sytuacji. Koszty te będą

dotyczyły przede wszystkim wielu sfer takich jak:

konieczności przystosowania do euro systemów informatycznych służących do

prowadzenia księgowości, płatności elektronicznych, fakturowania, naliczania płac

itp.,

szkolenia kadr dotyczącego posługiwania się nową walutą, przeliczania pomiędzy

pieniądzem narodowym a euro oraz jej rozpoznawania,

str. 39

dostosowania automatów wrzutowych, sprzedających przede wszystkim artykuły

spożywcze, ale również coraz bardziej powszechne automaty sprzedające bilety

komunikacyjne, bilety parkingowe itp. do przyjmowania monet euro,

wartości wszystkich obowiązujących już kontraktów, należności będące do

zapłacenia, płace, udziały w spółkach, rachunki w bankach itp. będą musiały zostać

przeliczone na euro.

Przedsiębiorcy będą musieli zadbać o to, aby kasy fiskalne podawały ceny w euro

i drukowały paragony z symbolem euro. Terminale do obsługi kart płatniczych będą

musiały zostać przystosowane do przyjmowania zapłaty w euro.

Sporą niedogodnością dla przedsiębiorców będzie konieczność prezentowania

w okresie przejściowym podwójnych cen na produktach, w cennikach oraz

w katalogach. Dodatkowo, w okresie podwójnej cyrkulacji przedsiębiorstwa będą

musiały akceptować oba środki płatnicze, a także księgować wpływy w obu walutach.

Przeliczenie cen ze złotego na euro spowoduje zmiany tzw. cen psychologicznych

(cen o końcówkach 99 groszy). Aby zachować efekt psychologiczny przedsiębiorcy

będą dążyli do zaokrąglenia przeliczonych cen w górę do ulubionej końcówki.

Oczywiste jest, że zaokrąglenia w górę zwiększą przychody przedsiębiorcy. Istnieje

jednak obawa, że konsumenci nauczeni przykładem pierwszych krajów, które przyjęły

euro, będą przywiązywać dużo większą uwagę do konwersji cen z walut narodowych

na euro, wymuszając na firmach zaokrąglanie cen w dół. Ostatnie doświadczenia

krajów przystępujących do strefy euro wskazują, że efekt ten jest krótkotrwały oraz

dodatkowo można go ograniczyć różnorodnymi działaniami administracyjnymi (np.

Litwa wprowadziła kontrole i oznakowania placówek handlowych, wyróżniając

rzetelne i piętnując nierzetelne w tym zakresie, odpowiednimi naklejkami na

witrynach).27

Krajowe przedsiębiorstwa powinny być jednak świadome negatywnych

konsekwencji wynikających z zastąpienia złotego wspólną walutą. Przede wszystkim

będą one zmuszone do poniesienia nakładów inwestycyjnych związanych

z przystosowaniem się do euro. Ponadto z przyjęciem wspólnej waluty związane jest

zagrożenie wzrostu konkurencji ze strony firm należących do obszaru euro.

27

Wyd. Rozkrut M., cyt str 21, str 115-120

str. 40

Zakończenie

Polskie firmy postrzegające przyjęcie euro jako wydarzenie o znaczeniu

strategicznym, jako zagrożenie dla funkcjonowania firmy, zmuszone będą do

przeanalizowania dotychczasowej działalności, co w efekcie powinno przyczynić się do jej

usprawnienia. Z pewnością polski rynek finansowy w zakresie obsługi walutowej nie jest

jeszcze ostatecznie zapełniony i wciąż należy się liczyć z napływem do Polski

wyspecjalizowanych firm zagranicznych, z olbrzymim kapitałem, które mogą zmienić układ sił

i poszerzyć propozycje dla Biznesu. Jednocześnie odbywa się konsolidacja krajowego

systemu bankowego, co zapewne będzie kontynuowane w następnych latach

z jednoczesnym podnoszeniem jakości usług. W przeciwnym wypadku, po wchłonięciu

naszego rynku walutowego przez rynek Euro nie będzie miejsca w nowej rzeczywistości dla

lokalnych graczy.

Rozwój rynku walutowego będzie polegał z pewnością na zwiększonej ilości

oferowanych instrumentów oraz wolumenu obrotów. Zapewne okres przygotowania wejścia

Polski do Unii Monetarnej-chociaż wciąż trudny czasowo do określenia, przyśpieszy ten

proces, oraz będzie wymagał dużych inwestycji w know-how, a także wprowadzenia nowych

produktów bankowych. Zastąpienie złotego przez euro zlikwiduje jedną z największych

bolączek trapiących polski rynek walutowy, a mianowicie jego niską płynność.

Obecnie Ekonomiści, mimo występujących rozbieżności opinii w niektórych kwestiach

związanych z gotowością polskiej gospodarki do akcesji do Unii Walutowej oraz biorąc pod

uwagę doświadczenia ostatnich kryzysów dotyczących również strefy Euro (chociażby wciąż

nierozwiązany problem Grecji), generalnie nie mają wątpliwości co do długookresowych

korzyści przyjęcia euro. Ułatwienie dostępu do głębokiego, bardziej płynnego i przejrzystego

rynku z pewnością przyczyni się do zmniejszenia kosztów finansowania działalności

gospodarczej oraz zwiększenia możliwości akumulacji kapitału i inwestycji.

Bezsprzecznie wyeliminowane zostaną koszty transakcyjne oraz ryzyko kursowe

w odniesieniu do euro, naszej głównej waluty w rozliczeniach handlowych, co powinno

zaowocować wzrostem handlu z krajami Unii Walutowej oraz napływem bezpośrednich

inwestycji zagranicznych (BIZ).

Były Prezes Narodowego Banku Polskiego - Leszek Balcerowicz uważa, że spełnienie

przez Polskę kryteriów konwergencji oraz przyjęcie jednolitej waluty przyczynią się do

str. 41

szybszego rozwoju gospodarczego. Jeśli będziemy odkładać wejście do strefy euro, stracimy

część nowych inwestycji zagranicznych na rzecz tych krajów naszego regionu, które przyjmą

wspólna walutę wcześniej niż my.

Zdaniem autora, na podstawie jego wieloletniej praktyki bankowej w zakresie obsługi

przedsiębiorstw, za wejściem Polski do strefy euro opowiada się także większość

przedsiębiorców, zwłaszcza uczestniczący w międzynarodowej wymianie handlowej,

w szczególności z krajami strefy euro. Podkreślają oni najbardziej oczywiste korzyści,

wynikające z wprowadzenia wspólnej waluty: eliminację kosztów wymiany, ryzyka

kursowego oraz konieczności zabezpieczania się przed ryzykiem zmiany kursu złotówki

w stosunku do euro, a także liczą na zestandaryzowanie obsługi bankowej przedsiębiorstw

z europejskimi standardami.

Wielu z przedsiębiorców spotkało się z przejawami nieufności do kontraktów i cen

prezentowanych w złotówkach związanych z obawami silnych zmian wartości naszej waluty,

co może zmuszać do prób renegocjacji warunków zawartych już kontraktów.

Dla wszystkich oczywistym jest, że polska gospodarka powinna wejść do strefy euro

odpowiednio przygotowana, tzn. realnie spełniać kryteria konwergencji z Maastricht oraz

posiadać alternatywny mechanizm w stosunku do wspólnej polityki pieniężnej EBC

pozwalający na neutralizowanie negatywnych skutków wstrząsów asymetrycznych. To

niewątpliwie jest zadaniem dla rządu i NBP. Jego realizacja wymaga większej niż dotychczas

determinacji w podejmowanych działaniach.

Po wprowadzeniu euro w Polsce nie znikną całkowicie ryzyka związane z wymiana

handlową lecz ulegną one znacznemu ograniczeniu ze względu na znaczący udział rozliczeń

w euro.

Pozostaną jednak nadal ryzyka wymiany walut w rozliczeniach transakcji zawieranych w USD

(głównie rynek surowcowy oraz handel z USA oraz Chinami), dlatego wiedza o sposobach

przewalutowań oraz zabezpieczania kursów rozliczeniowych pozostanie nadal istotna i nie

do przecenienia.

str. 42

Bibliografia:

Wydawnictwa zwarte:

1. Bagiński M., Jonc A. Hedging i nowoczesne usługi finansowe red., A E w Poznaniu

Poznań 2001

2. Bazym B.: Derywaty walutowe BRE/rynek terminowy 1999

3. Burda M.: Opcje walutowe. Warszawski Instytut Bankowości Warszawa 1998

4. Dębski Wiesław:Teoretyczne i praktyczne aspekty zarządzania finansami

przedsiębiorstwa .PWN Warszawa 2005

5. Frederick, S .Mishkin :Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych:

Wydawnictwo naukowe PWN Warszawa 2002

6. Jajuga K.T :Inwestycje-Instrumenty finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria

finansowa K.T PWN Warszawa 2004

7. Kalwejt P. :Zabezpieczenie przed ryzykiem walutowym za pomocą opcji walutowych.

8. .Kolb R: Wszystko o instrumentach pochodnych WIG Pres Warszawa 1997.

9. Maliszewski Jacek :Ryzyko walutowe w działalności małych i średnich polskich

przedsiębiorstw eksportowych, Warszawa 2012, Polska Agencja Rozwoju

Przedsiębiorczości.

10. Mayo H.B :Wstęp do inwestowania KE Liber, W-wa 1997

11. .Małeck W.i” Terminowe Rynki Finansowe” Biblioteka Menedzera i Bankowca W-wa

1992.

12. .Misztal P: Zabezpieczenia przed ryzykiem zmian kursu walutowego. Difin, Warszawa

2004 Sygn.242987

13. Najlepszy E: Zarządzanie finansami międzynarodowymi PWE, W-wa 2000

14. Opracowanie pod redakcją Pawła Kowalewskiego, Grzegorza Tchorka, Jarosława

Górskiego :Mechanizmy funkcjonowania strefy euro:NBP2013

15. .Szczepański R Metody zabezpieczania otwartej pozycji finansowej. Promocja,

Poznań 1997,

16. Warunki emisji i obrotu dla kontraktów terminowych na kurs USD/PL GPW, W-wa

1999

17. Wójcicki C. :Integracja ze strefą Euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji

Wyd. Naukowe PWN Warszawa 2008

18. Zając P.J Polski Rynek Walutowy w praktyce KE LIBER W-wa 1999

Czasopisma:

1. Belka M., Rozszerzenie europejskiej unii walutowej a perspektywy rozwoju

gospodarczego

2. Biuletyn Grupy Raiffesen Polska nr33

str. 43

3. Jakubik J.T., Konopczak K., Rozkrut M., Efekty zaokrągleń cen w Polsce po

wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego, NBP, Warszawa, seminarium

09.07.2008.

4. .Fierla A Finansowe instrumenty pochodne. Pomiar ryzyka Rynkowego ”Bankowe

abc”1998 nr 43 A.

5. Lach A : Hedge funduszem „Gazeta bankowa 2001 nr13

6. Tymuła I :Opcje walutowe „Bank” 1997

7. Półtorak B: Korzyści i szanse wynikające z uczestnictwa w unii walutowej na gruncie

teorii i doświadczeń strefy euro: UE Wrocław. Materiały dydaktyczne 2014-2015

8. P. Radwan, S. Wysocki: co by było gdyby. Rynek Terminowy 1999 nr3

9. Rozkrut M., Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski do strefy euro,

NBP, Warszawa 2004.

10. R. Zawadzki :Pozabilansowe transakcje zabezpieczające i ich zastosowanie w

zarządzaniu ryzykiem” Współczesny Bank” red. W. L .Jaworski Poltext, W-wa 1998.

11. G. Zalewski: Kontrakty terminowe w praktyce WIG-Press W-wa 2000

Polski, „Ekonomista”, nr 6, Wyd. Key Text, Warszawa 2007

Źródła elektroniczne

1. http://waluty.com.pl Daniel Śliwiński-istota i rodzaje ryzyka walutowego,02.05.2006

2. http://www.money.pl/-kursy walut 27.02.2015

Spis wykresów:

1. Zmiana kursu eur/pln, 3M…………………………………………………………………………………….…………19

2. Zmiana kursu eur/pln, 1Y…………………………………………………………………………………………………20

3. Zmiana kursu eur/pln, 10Y……………………………………………………………………………………………….20

Spis tabel:

1. Najpopularniejsze platformy walutowe dostępne na polskim rynku bankowym……………..13

2. Polska wymiana handlowa z krajami UE w tys. Euro, rok 2012

3. Eksport, import oraz saldo obrotów towarowych Polski w latach 2003-2009 w różnych

walutach (w mln)

str. 44

OŚWIADCZENIE

Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane,

istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie

lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości

ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne

(wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez

nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.

Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny

z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.

..............................., dnia............................ .................................................

(miejscowość) (podpis)

OŚWIADCZENIE

Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym

mojej pracy dyplomowej.

Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody

na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli

tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do

bazy tego systemu.

* niepotrzebne skreślić

..............................., dnia............................ .................................................

(miejscowość) (podpis)