KONFERENCJA A KTUALIZACJA S TRATEGII R OZWOJU W OJEWÓDZTWA L UBELSKIEGO - K ONTEKST L OM

KONFERENCJA

AKTUALIZACJA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO

- KONTEKST LOM

Bogdan Kawałko Dyrektor

L U B L I N , 2 4 l i p c a 2 0 1 2 r .

Plan prezentacji

2

Prezentacja Założeń aktualizacji Strategii

Uwarunkowania aktualizacji SRWL

Pozycja rozwojowa regionu i LOM

Założenia Strategii – kontekst LOM

Wnioski, wyzwania, pytania do dyskusji

Wprowadzenie- cel konferencji

Debata publiczna nad Założeniami aktualizacji strategii

3

Cykl spotkań organizowanych w ramach publicznej debaty nad Założeniami aktualizacji strategii Puławy – 19 czerwca Chełm – 26 czerwca Biała Podlaska – 28 czerwca Zamość – 3 lipca Lublin

− LOM – 24 lipca− środowiska naukowe i przedsiębiorcy

Wprowadzenie- uczestnicy spotkania

4

45 jednostek samorządu terytorialnego, w tym: Powiaty:

− Lubartowski− Lubelski− m. Lublin− Łęczyński− Świdnicki

40 gmin

Założenia SRWL- rola założeń

określenie przestrzeni strategicznej dla opracowania nowej generacji Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego,

wskazanie sposobów oraz możliwości wyboru mechanizmów pozwalających na wykorzystanie dostosowanych do charakteru regionu narzędzi rozwoju,

zapewnienie transparentności i partycypacji społecznej w budowaniu Strategii.

Założenia mają na celu

5

Założenia Strategii- zasady

Strategia będzie opracowywana w oparciu o 6 głównych zasad:

Podwójnej spójności− z dokumentami strategicznymi opracowanymi na poziomie UE oraz

krajowym,− z dokumentami strategicznymi na poziomie regionalnym

Partnerstwa− zaangażowanie partnerów społeczno-gospodarczych

Elastyczności− dostosowanie i korygowanie pierwotnych założeń strategii do

zmieniającego się otoczenia i uwarunkowań Trwałości i zrównoważonego rozwoju

− wykorzystanie endogenicznych potencjałów,− efektywne i racjonalne korzystanie z zasobów

6

Założenia Strategii- zasady

cd.

Koncentracji− tematycznej czyli zdefiniowanie

• endogenicznych potencjałów rozwojowych, • przewag konkurencyjnych, • barier wykorzystania przewag,• sposobów przełamania barier.

− terytorialnej (place based policy), zdefiniowanie obszarów geograficznych, dla których istnieje potrzeba wzmacniania specyficznych potencjałów, bądź przełamywania barier rozwojowych

Wiarygodności danych (GUS, Eurostat, ekspertyzy itp.)

7

Założenia Strategii wobec nowej perspektywy

Wzmocnienie roli i funkcji koordynacyjnej Strategii Zintegrowanie z planowaniem przestrzennym Redukcja celów do 3 – 4 najważniejszych Zmiana z podejścia wyrównawczego na politykę zorientowaną

terytorialnie (place based policy), terytorializacja: Obszary Strategicznej Interwencji (OSI), Obszary Funkcjonalne (OF) Obszary Problemowe (OP)

Wieloszczeblowe zarządzanie - mobilizowanie regionalnych i lokalnych aktorów i inicjatyw

Zorientowanie na konkretne cele, rezultaty i efekty Wyselekcjonowanie głównych potencjałów rozwojowych

i oparcie rozwoju regionu o ich wykorzystanie

8

Założenia SRWL- przesłanki i uwarunkowania aktualizacji

1. Uwarunkowanie globalne, a także krajowe, tj.: procesy globalizacji, funkcje granicy, zwiększające się koszty energii, nowy model polityki regionalnej, nowe wyzwania i potrzeby regionu i inne

2. Dokumenty programowe i strategiczne

3. Przepisy prawne

9

10

Przesłanki aktualizacji- dokumenty programowe i strategiczne

Dokument przyjęty

Dok. w trakcie oprac./aktualizacji

Stra

tegi

a U

E: E

urop

a 20

20. S

trat

egia

na

rzec

z in

telig

entn

ego

i zró

wno

waż

oneg

o ro

zwoj

u sp

rzyj

ając

ego

włą

czen

iu sp

ołec

znem

u

Paki

et ro

zpor

ządz

eń

dla

Polit

yki S

pójn

ości

Wsp

ólna

Pol

ityka

Rol

na

oraz

Pol

ityka

Ryb

acka

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego2010 - 2020

11

1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów

Cel 1

Cel 2

Cel 3

Konkurencyjność

Spójność

SprawnośćCelstrategiczny

2. Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych

3. Usprawnianie procesów planowania i realizacji polityk publicznych mających wpływ terytorialny

Efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych potencjałów

rozwojowych

Triada celów KSRR 2010 - 2020:


Cel 1 Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów

1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych

1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji poza ośrodkami wojewódzkimi

1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne

12


13

2.1 Wzmacnianie spójności w układzie krajowym,2.2 Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym

poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe,

2.3 Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze,

2.4 Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE,

2.5 Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich.

zagadnienia instytucjonalno-prawneCel 3

Cel 2

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

14

Zgodnie z przyjętą przez RM Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Lublin uznany został jako jeden z głównych krajowych ośrodków miejskich pełniących funkcje metropolitalne

KPZK nakłada również konieczność opracowania na poziomie regionalnym planów zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju dla obszarów metropolitalnych

KPZK 2030- a PZP WL

15

Potencjały obszarów funkcjonalnych (w trakcie prac nad PZP WL)

ZałożeniaKrajowej Polityki Miejskiej

16

Na poziomie rządowym trwają prace nad opracowaniem Krajowej Polityki Miejskiej

Obecnie toczy się debata nad projektem Założeń KPM

Jednym z wyzwań wskazanych w projekcie KPM jest:

poprawa jakości planowania, zarządzania i współpracy międzygminnej, w tym na obszarach funkcjonalnych miast oraz

poprawa systemu finansowania, a także uwarunkowań prawnych rozwoju ośrodków miejskich

Instrumenty polityki regionalnej- przykłady

Kontakt terytorialny− programowy instrument koordynacji służący poprawie efektywności działań

rozwojowych (głównie inwestycyjnych) ukierunkowanych terytorialnie, realizowanych przez różne podmioty publiczne i ustalonych w procesie uzgodnień pomiędzy nimi.

ITI (Zintegrowane Inwestycje Terytorialne)− obszary, gdzie istnieje konieczność zaangażowania wsparcia z więcej niż

jednego priorytetu z jednego lub kilku programów operacyjnych,− Przewiduje on możliwość delegowania zarządzania i wdrażania ITI na niższy

poziom np. do władz lokalnych. Grant globalny

− część pomocy, której wdrażanie i zarządzanie może zostać powierzone jednemu lub kilku pośrednikom, w tym władzom lokalnym,

− wykorzystywana do wspierania lokalnych inicjatyw rozwojowych.

17

Gdzie może zostać zastosowane podejście terytorialne*

Relacje OF – OSI – OP

Najważniejsze OF/OSI/OP punktu widzenia wyzwań i celów rozwoju terytorialnego całego kraju:

KSRR 3 OSI „konkurencyjnościowe” (cel 1) 5 OSI „spójnościowych” = OP (cel 2)

KPZK 4 wybrane OF (przyrodnicze) Relacje OF-OSI-OP na potrzeby

programowania polityki spójności

* Źródło: MRR 18

Gdzie może zostać zastosowane podejście terytorialne*

Rodzaje obszarów :

18 ośrodków wojewódzkich miasta subregionalne obszary wiejskie (o zróżnicowanych funkcjach) obszary wzmacniania spójności w układzie krajowym (Polska

wschodnia) oraz najsłabiej rozwinięte podregiony obszary o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług miasta i obszary tracące funkcje (wymagające rewitalizacji) obszary przygraniczne obszary skrajnie peryferyjne

OP

obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi strefa przybrzeżna obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych Żuławy

OF KPZK

* Źródło: MRR 19

Wyznaczenie OSI– propozycje podejścia*

Trzy główne nurty do zastosowania w programach operacyjnych

Realizacja polityk za pomocą zintegrowanego podejścia terytorialnego może być prowadzona na trzy sposoby:1. Zaprojektowanie specjalnych osi priorytetowych – dla OSI i OF w

programach operacyjnych (zwłaszcza regionalnych) lub skonstruowanie specjalnych programów

2. Rozwiązania kombinowane – różne mechanizmy zapewniające premiowanie wsparcia na rzecz OSI w ramach „zwykłych” (tematycznych) priorytetów programów sektorowych i regionalnych.

3. Zastosowanie algorytmów podziału środków pomiędzy województwa uwzględniających wiele czynników. M.in. algorytm uwzględniający potencjały i potrzeby wybranych OSI, OP.

* Źródło: MRR 20

Podstawowe wyzwanie- przełamywanie niedorozwoju

Przyspieszenie zmian strukturalnych, m.in.:

rozwój sektorów o wyższej produktywności (przemysłów

zaawansowanych technologicznie i usług wiedzy); podnoszenie poziomu kwalifikacji przeciwdziałanie „drenażowi mózgów” Wsparcie rozwoju firm i przedsiębiorczości (baza dochodowa); zwiększanie dostępności komunikacyjnej ośrodków wzrostu -

uzyskanie spójności funkcjonalnej (zewnętrznej i wewnętrznej).

!

21

Pozycja rozwojowawojewództwa lubelskiego

START do budowania i modelowania przyszłości regionu

1. TRUDNY • w wyjściowych procesach realnych i rzeczywistych

2. OPTYMISTYCZNY • w warstwie dotychczas uśpionych potencjałów i zasobów rozwojowych

22

Przyszły rozwój województwa lubelskiego warunkowany będzie:

Efektywnym wykorzystywaniem

właściwie zidentyfikowanych

potencjałów rozwojowych województwa

Odważnym zaprojektowaniem i

realizacją projektów prorozwojowych,

zintegrowanych i innowacyjnych

23

Pozycja rozwojowa- uwarunkowania rozwoju województwa


24

Ilość wytwarzanego PKB na jednostkę powierzchni


25

Potencjał finansowy samorządów

Zamożność samorządów –dochody na mieszkańca w 2011r.

(metoda decylowa) Gminy o najniższej zamożności per capita

zlokalizowane są głównie w południowej części województwa

Najwięcej gmin bardziej zamożnych występuje w okolicach miast: Łęczna, Biała Podlaska, Puławy, Lublin, Zamość

Lublin – 15. miejsce wśród miast wojewódzkich (3170 zł/os.)

Powiaty grodzkie: Zamość – 13. miejsce, Biała Podlaska 31. miejsce, Chełm - 37. miejsce

Źródło: Pismo Samorządu Terytorialnego Wspólnota, Nr 27-28/1085-1086


26

PKB per capita w 2009 roku, w podregionach NUTS 3

Obszary funkcjonalne największych miast stanowią bieguny wzrostu - generują największą wartość PKB zarówno w skali kraju jak i regionów

Wszystkie podregiony z terenu województwa lubelskiego charakteryzuje wskaźnik PKB per capita poniżej średniej dla Polski

Polska = 100%

Źródło: GUS

Pozycja rozwojowa- ludność

27

Saldo migracji (2010)

W województwie lubelskim utrzymuje się ujemny bilans migracyjny:ok. -5 tys. os w 2010 r.

Dodatnie saldo migracji w strefach podmiejskich: Lublina, Zamościa, Puław, Białej Podlaskiej, Chełma

Największy ubytek migracyjny dotyczy miast regionu oraz gmin z południowo-wschodniej części województwa

Oprac. własne 2012Dane GUS

Pozycja rozwojowa- ludność

28

Saldo przyrostu naturalnego (2010)

W województwie lubelskim notowany jest ujemny przyrost naturalny ponad -400 os w 2010r.

Dodatni przyrost naturalny notowany jest w miastach i strefach podmiejskich: Lublina, Białej Podlaskiej, Zamościa, Łęcznej, Biłgoraja

Najniższy wskaźnik przyrostu naturalnego charakteryzowała przede wszystkim gminy wiejskie


Pozycja rozwojowa- wskaźnik obciążenia demograficznego

29

Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym

Oprac. własne 2012Dane GUS za 2010 r.


30

Dojazdy do pracy

Źródło: GUS

Pozycja rozwojowa- migracje

31

Dojazdy do pracy mieszkańców województwa lubelskiego

Największa liczba osób dojeżdżających do pracy dotyczy miasta Lublina – codziennie przyjeżdża do pracy 26,8 tys. osób.

W tym czasie z Lublina do innych gmin wyjeżdżało niemal pięciokrotnie mniej bo tylko 5,7 tys. osób.

Lublin posiada największe dodatnie saldo codziennych dojazdów (21,7 tys. osób).

Z 213 gmin województwa lubelskiego dodatnie salda posiadaj tylko 22, przy czym w 14 przypadkach są to miasta

Oprac. GUSDane GUS za 2006 r.

Pozycja rozwojowa- migracje

Kierunki dojazdów do pracy

32

Oprac. P. Śleszyński 2012

Pozycja rozwojowa- przedsiębiorczość

33

Widoczna jest koncentracja podmiotów gosp. wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności w strefach oddziaływania miast, głównie Lublina, Zamościa, Białej Podlaskiej

Oprac. własne 2012Dane GUS za 2010 r.

Pozycja rozwojowa- przedsiębiorczość

34

Największe firmy regionuZłota setka

35

Prognoza demograficznado 2035 roku

do 2035 roku nastąpi ubytek ludności o około 13% mieszkańców

Prognozowany ubytek ludności nastąpi głównie w miastach -16% (w skali województwa)

Na wsi liczba ludności spadnie w stosunku do 2010 r. o -10%

2015 2025 2035

Ogółem - 47 125 - 140 027

- 280 795

W miastach - 32 087 - 84 347

- 163 326

Na wsi - 15 038 - 55 680

- 117 469

2010 2015 2020 2025 2030 20350

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

0-14 15-64 65+

W województwie lubelskim


36


W skali województwa jedynie w powiecie lubelskim prognozowany jest ogólny przyrost liczby ludności: +18%

Najbardziej narażone na problemy wyludniania będą powiaty:

− rycki: -34%− hrubieszowski: -29% − włodawski: -26%− krasnostawski: -25%− tomaszowski : -25%

Ogółem


37


Dodatnie saldo liczby ludności w miastach prognozowane jest jedynie w miastach powiatu zamojskiego: +1%

Najbardziej narażone na wyludnianie miast będą powiaty:

− rycki: -53%− włodawski : -34%− opolski: -30%− chełmski: -27%− tomaszowski: -27%

W miastach


38


Dodatnie saldo liczby ludności na wsi prognozowane jest w powiatach:− lubelskim: +21%− łęczyńskim: +4%− świdnickim: +2%

Najbardziej narażone na wyludnianie wsi będą powiaty:− hrubieszowski : -37%− krasnostawski : -28%− tomaszowski : -24%

Obszary wiejskie


39

Lubelski Obszar Metropolitalny - myślenie strategiczne

Jak pokazują doświadczenia światowe, głównymi centrami rozwoju we współczesnej gospodarce są metropolie.

Stają się one „wyspami innowacji” LOM oraz trafne określenie jego roli w

strategii rozwoju może otworzyć nowe szanse na dodatkowe środki na rozwój (np. Kontrakt Terytorialny, instrumenty polityki spójności)

Perspektywa LOM w 1971 r.- ujęcie historyczne

40

W Nowej Strategii Regionu, LOM rozpatrywany może być w trzech wymiarach: Regionalnym, Krajowym, Europejskim

Regionalny − jeden z głównych potencjałów rozwoju,

Krajowy − Centrum naukowe i wiedzy, innowacyjno-gospodarcze dla

Polski Wschodniej, Europejski

− funkcje Współpracy Wschodniej − funkcje administracyjno-gospodarcze dla Europy

41

Lubelski Obszar Metropolitalny - miejsce w Strategii

Lubelski Obszar Metropolitalny- podejście terytorialne

42

OF

OPOSI

Lubelski Obszar Metropolitalny postrzegany jako:

obszar funkcjonalny (KPZK) obszar problemowy

(konflikty przestrzenne, funkcjonalne i inne)

potencjalny obszar strategicznej interwencji (KSRR)

43

Lubelski Obszar Metropolitalny - teza główna

TEZA GŁÓWNA

Nie da się zbudować dobrej Strategii Regionu

bez dobrej Strategii LOM oraz Lublina – i odwrotnie

Efekty synergiczne

LOM (Lublin)Regon

44

Lubelski Obszar Metropolitalny - jako potencjał rozwojowy regionu ?

PYTANIE (problem)

Jak wykorzystać potencjał Lublina oraz kształtującego się Lubelskiego Obszaru

Metropolitalnego (LOM) dla rozwoju:

Regionu Lubelskiego Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego Miasta Lublina

Pozycja rozwojowaLubelskiego Obszaru Metropolitalnego

45

Województwo Nazwa obszaruPowierzchnia

OM województwa % powierzchni woj.

Małopolskie Krakowski OM 4 065 15 183 27 Mazowieckie Warszawski OM 6 207 35 558 17 Lubelskie Lubelski OM 4 221 25 123 17 Pomorskie Trójmiejski OM 3 073 18 310 17 Kujawsko-pomorskie Bydgosko-Toruński OM 2 917 17 972 16 Zachodniopomorskie Szczeciński OM 2 597 22 892 11 Świętokrzyskie Kielecki OM 1 299 11 711 11 Śląskie Górnośląski Związek Metropolitalny 1 218 12 333 10 Wielkopolskie Aglomeracja Poznańska 2 742 29 826 9

Powierzchnia



46

Województwo Nazwa obszaruLiczba ludności

OM województwa % ludności woj.

Mazowieckie Warszawski OM 3 025 599 5 242 911 58Pomorskie Trójmiejski OM 1 232 287 2 240 319 55Małopolskie Krakowski OM 1 472 165 3 310 094 44Śląskie Górnośląski Związek Metropolitalny 1 952 959 4 635 882 42Zachodniopomorskie Szczeciński OM 636 145 1 693 072 38Kujawsko-pomorskie Bydgosko-Toruński OM 762 759 2 069 543 37Lubelskie Lubelski OM 713 397 2 151 895 33Wielkopolskie Aglomeracja Poznańska 957 379 3 419 426 28Świętokrzyskie Kielecki OM 332 776 1 266 014 26

Ludność w 2010 r.



47

Województwo Nazwa obszaruGęstość zaludnienia

Liczba JSTOM województwo

Śląskie Górnośląski Związek Metropolitalny 1604 376 14Mazowieckie Warszawski OM 487 147 72Pomorskie Trójmiejski OM 401 122 31Małopolskie Krakowski OM 362 218 51Wielkopolskie Aglomeracja Poznańska 349 115 21Kujawsko-pomorskie Bydgosko-Toruński OM 262 115 19Świętokrzyskie Kielecki OM 256 108 12Zachodniopomorskie Szczeciński OM 244 74 12Lubelskie Lubelski OM 169 86 45

Gęstość zaludnienia, liczba JST


Pozycja rozwojowa- ranking metropolitalności

48

Ranking Metropolitalności Miast Polskich (NORDEA METROX) Składowe elementy:

- usieciowienie i koncentracja procesów- siła i nowoczesność gospodarki- jakość i rozmach życia

Lublin – 11. miejsce

Źródło: Dzienni Wschodni

Pozycja rozwojowa- Wyzwania LOM

49

Poprawa zewnętrznej dostępności komunikacyjnej regionu

Skomunikowanie i integracja wewnętrzna LOM

Niewielka liczba rozwiniętych funkcji metropolitalnych

Rosnące, lecz wciąż niewielkie znaczenie Lublina w sieci miast Polskich - poprawa konkurencyjności- zwiększenie poziomu inwestycji zewnętrznych

Pozycja rozwojowa- oddziaływanie Lublina

50

W latach 2006 – 2010 zauważalne jest :

nasilenie budownictwa mieszkaniowego

wzrost liczby mieszkań oddanych do użytkowania

Budownictwo mieszkaniowe

Źródło: GUS

Potencjał rozwoju funkcji metropolitalnych LOM w zakresie m.in.: - szkolnictwa wyższego, - kultury, - B+R, - współpracy międzynarodowej,

zbiornik „Oleśniki” elektrownia „Bogdanka” Zasoby energetyczne (konwencjonalne, OZE)

51

Priorytety, potencjały, wyzwania rozwojowe LOM ?

Pytania i problemy

W jakiej skali LOM może być realnym potencjałem rozwoju całego regionu?

Jak delimitować LOM? Wg kryteriów ilościowych czy jakościowych? Co i w jaki sposób uwzględnić aby uzyskać efekt synergii w rozwoju

regionu, Lublina, pozostałych jednostek wchodzących w skład LOM - minimalizowanie pól konfliktu

Jak zbudować synergię i „przyjazny” model rozwoju w relacjach:− Obszar Metropolitalny – strategia rozwoju – SRW− Strategia Rozwoju Województwa – SRW - Lublin

?

52

Pytania i problemy

W jaki sposób i jakie potencjały LOM należy wspierać w nowej perspektywie rozwoju

Jak sformułować, i wyznaczyć cele aby stworzyć szansę na rzeczywisty rozwój regionu ?

Jak formułować strategię, tak aby była otwarta i umożliwiała pozyskanie maksymalnej wielkości funduszy w nowej perspektywie?

Jak zbudować konsensus społeczny wobec trudnych, ale najlepszych dla regionu wyborów ?

?

53

LOM - siła synergii

54

Myśl metropolitalnie, działaj lokalnie

!

Jaka Strategia dla Lubelszczyzny

55

?

Ambitna i zorientowana prorozwojowo

Odważna i dynamiczna

Skoncentrowana

Harmonogram i etapy pracnad aktualizacją SRWL

ETAP PRAC2012 2013

I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw.

Działania przygotowawcze, w tym opracowanie diagnozy

Określenie wizji rozwoju i wyłonienie głównych potencjałów

Określenie celów rozwojowych

Redakcja projektu dokumentu, konsultacje, uzgodnienia

Redakcja, przyjęcie przez Sejmik ostatecznej wersji zaktualizowanej Strategii

56

Debata publiczna

57

Harmonogram spotkań

Puławy – 19 czerwca Chełm – 26 czerwca Biała Podlaska – 28 czerwca Zamość – 3 lipca Lublin

− LOM – 24 lipca− środowiska naukowe i

przedsiębiorcy

Dodatkowe informacje

58

Aktualne informacje na temat procesu aktualizacji Strategii oraz ankieta są dostępne pod adresem:

www.strategia.lubelskie.pl

Kontakt :

[email protected]

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Bogdan Kawałko Dyrektor

L U B L I N , 2 4 l i p c a 2 0 1 2 r .

KONFERENCJA A KTUALIZACJA S TRATEGII R OZWOJU W OJEWÓDZTWA L UBELSKIEGO - K ONTEKST L OM

Documents

Transcript of KONFERENCJA A KTUALIZACJA S TRATEGII R OZWOJU W OJEWÓDZTWA L UBELSKIEGO - K ONTEKST L OM