Kodeks karny – część ogólnapdf.helion.pl/e_07sc/e_07sc.pdfL. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 19...

Małgorzata GałązkaRadosław G. Hałas

Sławomir HypśDamian Szeleszczuk

Krzysztof Wiak

pytania • kazusy • tablice

4. wydanie

Kodeks karny– część ogólna

REPETYTORIA C·H·BECK

Kodeks karny – część ogólna

www.ksiegarnia.beck.pl

W sprzedaży:

M. Królikowski, R. Zawłocki

KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 1, KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 1–31, wyd. 3Duże Komentarze Becka


KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 2, KOMENTARZE DO ARTYKUŁÓW 32–116, wyd. 3Duże Komentarze Becka

L. Gardocki

PRAWO KARNE, wyd. 19Podręczniki Prawnicze


PRAWO KARNEStudia Prawnicze

J. Lachowski

PRAWO KARNETesty Becka

KODEKS KARNY, wyd. 42Twoje Prawo

Kodeks karny– część ogólna

pytania • kazusy • tablice4. wydanie

rozszerzone i zmienione

dr Małgorzata GałązkaKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

dr Radosław G. HałasRadca prawny

dr Sławomir HypśKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

dr Damian SzeleszczukKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

dr hab. Krzysztof WiakKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

WYDAWNICTWO C.H.BECKWARSZAWA 2015

Wydawca: Aneta Flisek

© Wydawnictwo C.H.Beck 2015

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: TiM-Print, WarszawaDruk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-7559-5

ISBN e-book 978-83-255-7560-1

Spis treści

Wykaz skrótów ______________________________________________________ XI

Literatura __________________________________________________________ XIII

Przedmowa _________________________________________________________ XV

Część A. Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Zagadnienia wstępne _______________________________________ 1Pytania 1–10

Rozdział II. Ustawa karna i jej obowiązywanie ___________________________ 12Pytania 11–24

Rozdział III. Pojęcie przestępstwa _____________________________________ 26Pytania 25–34

Rozdział IV. Struktura przestępstwa __________________________________ 33Pytania 35–49

Rozdział V. Klasyfikacja (podział) przestępstw ___________________________ 44Pytania 50–60

Rozdział VI. Okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy) __________ 51Pytania 61–75

Rozdział VII. Okoliczności wyłączające winę ____________________________ 65Pytania 76–93

Rozdział VIII. Formy stadialne przestępstwa ____________________________ 75Pytania 94–104

Rozdział IX. Formy współdziałania przestępnego ________________________ 83Pytania 105–111

Rozdział X. Zbieg przestępstw ________________________________________ 90Pytania 112–124

Spis treściVI

Rozdział XI. Zbieg przepisów _________________________________________ 97Pytania 125–132

Rozdział XII. Pojęcie i teorie kary ______________________________________ 102Pytania 133–138

Rozdział XIII. Kary ___________________________________________________ 105Pytania 139–151

Rozdział XIV. Środki karne, przepadek i środki kompensacyjne ___________ 115Pytania 152–178

Rozdział XV. Środki probacyjne _______________________________________ 135Pytania 179–198

Rozdział XVI. Środki zabezpieczające __________________________________ 151Pytania 199–205

Rozdział XVII. Wymiar kary i środków karnych _________________________ 156Pytania 206–219

Rozdział XVIII. Kara łączna ___________________________________________ 166Pytania 220–227

Rozdział XIX. Wyłączenie ukarania sprawcy, zatarcie skazania ____________ 170Pytania 228–241

Część B. Kazusy

Kazus 1. Zmiana ustawy karnej ___________________________________________ 179Kazus 2. Terytorialny i personalny zakres obowiązywania ustawy karnej ____________ 181Kazus 3. Związek przyczynowy __________________________________________ 182Kazus 4. Odpowiedzialność karna nieletnich i młodocianych ____________________ 184Kazus 5. Obrona konieczna _____________________________________________ 186Kazus 6. Błąd co do faktu _______________________________________________ 188Kazus 7. Błąd co do faktu a usiłowanie nieudolne ____________________________ 190Kazus 8. Niepoczytalność – zbieg przestępstw – zbieg przepisów _______________ 192Kazus 9. Przygotowanie a usiłowanie ______________________________________ 197Kazus 10. Usiłowanie __________________________________________________ 198Kazus 11. Czynny żal ___________________________________________________ 200Kazus 12. Formy współdziałania przestępnego ______________________________ 201Kazus 13. Współsprawstwo _____________________________________________ 204Kazus 14. Współsprawstwo – czyn ciągły – ciąg przestępstw ___________________ 205Kazus 15. Pozbawienie praw publicznych ___________________________________ 208Kazus 16. Środki karne _________________________________________________ 211Kazus 17. Środki probacyjne _____________________________________________ 213

VII

Kazus 18. Wymiar kary _________________________________________________ 215Kazus 19. Zbieg przepisów – wymiar kary __________________________________ 216Kazus 20. Kara łączna __________________________________________________ 219

Część C. Tablice

Tabl. 1. Podziały prawa karnego _________________________________________ 223Tabl. 2. Dziedziny prawa karnego materialnego ______________________________ 224Tabl. 3. Systematyka Kodeksu karnego _____________________________________ 224Tabl. 4. Zasady prawa karnego ___________________________________________ 225Tabl. 5. Zasada nullum crimen nulla poena sine lege anteriori _____________________ 226Tabl. 6. Źródła prawa karnego ___________________________________________ 227Tabl. 7. Wykładnia przepisów prawa karnego _______________________________ 227Tabl. 8. Metody wykładni _______________________________________________ 228Tabl. 9. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu ___________________ 229Tabl. 10. Miejsce popełnienia czynu zabronionego ____________________________ 229Tabl. 11. Reguły odpowiedzialności za przestępstwa popełnione za granicą ________ 230Tabl. 12. Znaczenie wyroków obcych _____________________________________ 231Tabl. 13. Struktura przestępstwa – dobro chronione __________________________ 232Tabl. 14. Struktura przestępstwa – podmiot przestępstwa _____________________ 233Tabl. 15. Struktura przestępstwa – strona przedmiotowa (1) ___________________ 234Tabl. 16. Struktura przestępstwa – związek przyczynowy ______________________ 235Tabl. 17. Struktura przestępstwa – strona przedmiotowa (2) ___________________ 236Tabl. 18. Struktura przestępstwa – strona podmiotowa _______________________ 237Tabl. 19. Struktura przestępstwa – strona podmiotowa przestępstw

kwalifikowanych przez następstwo _____________________________________ 238Tabl. 20. Zbrodnie i występki ____________________________________________ 239Tabl. 21. Przestępstwa umyślne i nieumyślne ________________________________ 240Tabl. 22. Przestępstwa z działania i z zaniechania _____________________________ 240Tabl. 23. Przestępstwa materialne i formalne ________________________________ 241Tabl. 24. Przestępstwa powszechne i indywidualne ___________________________ 242Tabl. 25. Przestępstwa trwałe i jednochwilowe ______________________________ 242Tabl. 26. Przestępstwa z naruszenia i narażenia na niebezpieczeństwo dobra

chronionego _______________________________________________________ 243Tabl. 27. Przestępstwa przechodnie i nieprzechodnie _________________________ 243Tabl. 28. Typy przestępstw ______________________________________________ 244Tabl. 29. Przestępstwa publicznoskargowe i prywatnoskargowe ________________ 245Tabl. 30. Pojęcie przestępstwa o charakterze terrorystycznym __________________ 246Tabl. 31. Obrona konieczna a stan wyższej konieczności ______________________ 247Tabl. 32. Okoliczności wyłączające winę ___________________________________ 248

Spis treści

Spis treściVIII

Tabl. 33. Niepoczytalność (art. 31 § 1 KK) __________________________________ 249Tabl. 34. Błąd w prawie karnym _________________________________________ 250Tabl. 35. Przygotowanie ________________________________________________ 251Tabl. 36. Karalność przygotowania _______________________________________ 252Tabl. 37. Usiłowanie ___________________________________________________ 253Tabl. 38. Przygotowanie a usiłowanie _____________________________________ 254Tabl. 39. Koncepcje współdziałania w przestępstwie __________________________ 255Tabl. 40. Formy zjawiskowe _____________________________________________ 256Tabl. 41. Współsprawstwo ______________________________________________ 257Tabl. 42. Sprawstwo kierownicze _________________________________________ 257Tabl. 43. Sprawstwo polecające __________________________________________ 258Tabl. 44. Podżeganie ___________________________________________________ 258Tabl. 45. Pomocnictwo _________________________________________________ 259Tabl. 46. Rozgraniczenie współsprawstwa i pomocnictwa ______________________ 260Tabl. 47. Zasady odpowiedzialności za współdziałanie przestępne _______________ 261Tabl. 48. Zbieg przestępstw – zbieg przepisów ______________________________ 262Tabl. 49. Zbieg przepisów ______________________________________________ 263Tabl. 50. Czyny współukarane ___________________________________________ 264Tabl. 51. Czyn ciągły a ciąg przestępstw – porównanie _______________________ 265Tabl. 52. Środki penalne ________________________________________________ 266Tabl. 53. Kara grzywny _________________________________________________ 267Tabl. 54. Kara ograniczenia wolności ______________________________________ 267Tabl. 55. Kary pozbawienia wolności ______________________________________ 268Tabl. 56. Zakaz prowadzenia pojazdów ____________________________________ 268Tabl. 57. Nawiązka ____________________________________________________ 269Tabl. 58. Świadczenie pieniężne __________________________________________ 270Tabl. 59. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie _______________________ 271Tabl. 60. Przesłanki stosowania warunkowego umorzenia postępowania __________ 272Tabl. 61. Obowiązki próby przy warunkowym umorzeniu postępowania__________ 273Tabl. 62. Skutki przebiegu próby przy warunkowym umorzeniu postępowania _____ 274Tabl. 63. Przesłanki stosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary _______ 275Tabl. 64. Grzywna przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary ______________ 276Tabl. 65. Okresy próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary __________ 276Tabl. 66. Obowiązki próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary _______ 277Tabl. 67. Skutki przebiegu okresu próby warunkowego zawieszenia wykonania kary 278Tabl. 68. Przesłanki warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia

wolno ści __________________________________________________________ 279Tabl. 69. Modyfikacje przesłanek warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary

po zbawienia wolności _______________________________________________ 280Tabl. 70. Okres próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary

pozbawienia wolności _______________________________________________ 280

IX

Tabl. 71. Obowiązki próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozba wienia wolności _______________________________________________ 281

Tabl. 72. Skutki przebiegu okresu próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności ______________________________________ 282

Tabl. 73. Zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności oraz środków karnych __ 283Tabl. 74. Katalog środków zabezpieczających _______________________________ 284Tabl. 75. Przesłanki zastosowania środka zabezpieczającego ____________________ 285Tabl. 76. Kara łączna ___________________________________________________ 286Tabl. 77. Okoliczności wyłączające karalność sprawcy_________________________ 287Tabl. 78. Śmierć sprawcy _______________________________________________ 287Tabl. 79. Przedawnienie ________________________________________________ 288Tabl. 80. Wyłączenie instytucji przedawnienia _______________________________ 289Tabl. 81. Okoliczności związane z darowaniem kary __________________________ 289Tabl. 82. Zatarcie skazania ______________________________________________ 290

Indeks rzeczowy _____________________________________________________ 291

Spis treści

Wykaz skrótów

1. Akty normatywne PrAdw �� ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r.

poz. 615 ze zm.) GranicaU �� ustawa z 12.10.1990 r. o ochronie granicy państwowej (tekst jedn. Dz.U.

z 2015 r. poz. 930 ze zm.) KC �� Kodeks cywilny KK �� Kodeks karnyKKS �� Kodeks karny skarbowy KKW �� Kodeks karny wykonawczy Konstytucja RP � Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483

ze zm. i ze sprost.)KPK �� Kodeks postępowania karnego KRO �� Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH �� Kodeks spółek handlowych KW �� Kodeks wykroczeń NarkU �� ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jedn. Dz.U.

z 2012 r. poz. 124 ze zm.)NielU �� ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn.

Dz.U. z 2014 r. poz. 382 ze zm.)PWKK �� ustawa z 6.6.1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U.

Nr 88, poz. 554 ze zm.)ZawLekU �� ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.

Dz.U. z 2015 r. poz. 464 ze zm.)

2. Czasopisma

AUMCS �� Annales Universitatis Mariae Curie-SkłodowskaKZS �� Krakowskie Zeszyty SądoweOSNKW �� Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i WojskowaOSNPG �� Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wydawnictwo Prokuratury GeneralnejOSNwSK �� Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach KarnychOTK �� Orzecznictwo Trybunału KonstytucyjnegoWPP �� Wojskowy Przegląd Prawniczy

XII

3. Inne skróty

art. �� artykułgodz. �� godzina (-y)in. �� inny (-a, -e)n.c.s.l. �� nullum crimen sine legePCK �� Polski Czerwony Krzyżpost. �� postanowienie SA �� Sąd Apelacyjny SN �� Sąd Najwyższy sprost. �� sprostowanietabl. �� tablica (-e)TK �� Trybunał Konstytucyjny uchw. �� uchwała UE �� Unia Europejskaw. �� wiekw zb. �� w zbieguw zw. �� w związkuwyr. �� wyrok zd. �� zdanie (-a)ze zm. �� ze zmianami

Wykaz skrótów

Literatura

T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2012T. Bojarski i in., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2013M. Bojarski (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2007 T. Bojarski (red.), System prawa karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, Warszawa 2011M. Bojarski (red.), System Prawa Karnego, t. 11, Szczególne dziedziny prawa karnego. Pra-

wo karne wojskowe, skarbowe i pozakodeksowe, Warszawa 2014 K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1997 M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995R. Dębski (red.), System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzial-

ności, Warszawa 2012L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2015O. Górniok, S. Hoc, S. M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III (art. 117–363),

Gdańsk 1999A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015 A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Prawo karne, Warszawa 2015T. Kaczmarek (red.), System prawa karnego, t. 5, Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, War-

szawa 2014M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny – część ogólna, t. I i II, Warszawa 2015M. Królikowski, R. Zawłocki, Prawo karne, Warszawa 2015E. Krzymuski, System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech kodeksów obowiązują-

cych w Polsce, Kraków 1921B. Kunicka-Michalska, Zasady odpowiedzialności karnej. Art. 1 § 1–2, art. 3–7. Komentarz,

Warszawa 2006J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938J. Makarewicz, Prawo karne. Wykład porównawczy z uwzględnieniem prawa obowiązują-

cego w Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów–Warszawa 1924W. Makowski, Kodeks karny. Komentarz, Część ogólna, Warszawa 1932A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2009A. Marek (red.), Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1986A. Marek (red.), System prawa karnego, t. 1, Zagadnienia ogólne, Warszawa 2010M. Melezini (red.), System Prawa Karnego, t. 6, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy pró-

bie, Warszawa 2010M. Mozgawa (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2009

LiteraturaXIV

L. Paprzycki (red.), System Prawa Karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ogra-niczenie odpowiedzialności karnej, Warszawa 2013

L. Paprzycki (red.), System Prawa Karnego, t. 7, Środki zabezpieczające, Warszawa 2012G. Rejman (red.), J. Wojciechowska, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 1999G. Rejman, Zasady odpowiedzialności karnej. Art. 8–31 KK. Komentarz, Warszawa 2009S. Śliwiński, Polskie prawo karne materialne, Warszawa 1946A. Wąsek (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. I i II, Warszawa 2006A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz, t. I, Gdańsk 1999Uzasadnienie rządowego projektu nowego Kodeksu karnego, [w:] Nowe Kodeksy karne –

z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Kraków 2007 A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II i III, Warszawa 2008

Przedmowa

Oddawane do rąk Czytelnika czwarte – poprawione i uzupełnione wydanie repetytorium „Kodeks karny – część ogólna” ma stanowić pomoc dydaktyczną w przyswojeniu materiału z zakresu części ogólnej Kodeksu karnego. Adresowane jest dla studentów, prawa, admini-stracji, bezpieczeństwa wewnętrznego, jak również aplikantów, którzy przygotowują się do wykonywania zawodu związanego z prawem karnym.

Zakres opracowania podyktowany jest celami dydaktycznymi, a więc nie tylko wagą po-szczególnych zagadnień, ale także stopniem ich trudności. Autorom zależało na przystęp-nym przedstawieniu poszczególnych instytucji, nie zaś na rozstrzyganiu kwestii spornych w doktrynie i orzecznictwie. W repetytorium nie przytacza się in extenso przepisów Kodek-su karnego, poprzestając na ich omówieniu i wskazaniu na istotne problemy, jakie nasuwa ich wykładnia. Samo opanowanie materiału zawartego w niniejszym opracowaniu, bez po-sługiwania się tekstem aktu prawnego, nie zapewnia oczywiście należytego przygotowania się do egzaminu.

Praca składa się z trzech części. Część pierwsza stanowi omówienie podstawowych za-gadnień w formie pytań i odpowiedzi. Jej układ merytoryczny jest zbliżony do opracowań podręcznikowych. Część druga obejmująca kazusy, pozwala odnieść się do problemów po-wstających przy stosowaniu omawianych przepisów. Rozwiązania kazusów traktować nale-ży nie tyle jako arbitralne ich rozstrzygnięcie, ale jako zachętę do podjęcia własnych, twór-czych i krytycznych przemyśleń. Tablice poglądowe, stanowiące treść części trzeciej, mają ułatwić zapamiętanie najważniejszych zagadnień. W opracowaniu uwzględniono zmiany w prawie karnym wynikające z nowelizacji Kodeksu karnego z 20.2.2015 r., które weszły w życie 1.7.2015 r. Ta największa, jak do tej pory, reforma Kodeksu karnego z 1997 r. doty-czyła przede wszystkim części ogólnej KK.

Mamy nadzieję, że kolejne wydanie repetytorium spotka się z przychylnym i życzliwym przyjęciem. Pozostaniemy wdzięczni za wszystkie uwagi.

AutorzyLublin, październik 2015 r.

Gałązka, Kodeks karny – część ogólna, wyd. 4, Repetytoria C.H.Beck

Część A. Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Zagadnienia wstępne

Pytanie 1. Podaj definicję prawa karnego i dokonaj jego podziałów.

Prawo karne (materialne) jest to zespół przepisów prawnych, które określają, ja-kie zachowania człowieka stanowią czyny zabronione jako przestępstwa, jakie za te czyny grożą kary i inne środki penalne, oraz ustalają zasady odpowiedzialności kar-nej za te czyny i zasady stosowania sankcji w postaci kar lub innych środków wo-bec sprawców.

W prawie karnym materialnym można wyróżnić prawo karne kodeksowe i po-zakodeksowe. W Kodeksie karnym z 6.6.1997 r., który stanowi podstawowe źródło polskiego prawa karnego, zawarte jest prawo karne powszechne oraz prawo kar-ne wojskowe. Przepisy prawa karnego materialnego przewidujące odpowiedzialność karną znajdują się w wielu ustawach dodatkowych, zwanych pozakodeksowym prawem karnym. Na podstawie art. 116 KK stosuje się do nich przepisy części ogólnej Kodeksu karnego, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie.

Prawo karne materialne można podzielić na powszechne, dotyczące ogółu sprawców, obejmujące większość dziedzin życia społecznego i specjalne. Do naj-ważniejszych wyspecjalizowanych gałęzi prawa karnego zaliczyć należy prawo karne skarbowe, prawo karne wojskowe oraz w pewnym zakresie – karnym – prawo nieletnich. Do szeroko rozumianego prawa karnego materialnego zaliczyć także należy prawo wykroczeń.

Prawo karne skarbowe, regulowane jest w Kodeksie karnym skarbowym z 10.9.1999 r. i stanowi zespół norm chroniących interesy finansowe podmiotów publicznych, przede wszystkim Skarbu Państwa. Określa katalog przestępstw i wy-kroczeń skarbowych oraz grożących za nie sankcji, autonomiczne względem prawa karnego powszechnego zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykro-

Pyt. 1

Część A. Pytania egzaminacyjne2


czenia skarbowe oraz zasady stosowania kar i innych środków. Ponadto wskazuje na odrębności postępowania karnego i wykonawczego w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe.

Prawo karne wojskowe, zawarte w części wojskowej Kodeksu karnego, zosta-ło wyróżnione ze względu na szczególną kategorię osób – żołnierzy i sytuację, jaką jest pełnienie służby wojskowej. Obejmuje przestępstwa wojskowe i zasady odpo-wiedzialności karnej za ich popełnienie.

Prawo nieletnich jest odrębną dziedziną prawa uregulowaną w ustawie z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 382) i w wąskim zakresie w Kodeksie karnym. Obejmuje normy prawne, któ-rych zadaniem jest przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich. Ze względu na brak zdolności do zawinienia nieletni do 17. roku życia nie ponoszą od-powiedzialności karnej za przestępstwo. Wobec nich stosowane są środki wycho-wawcze i poprawcze. Wyjątek od tej zasady został ustanowiony w art. 10 § 2 KK, zgodnie z którym nieletni może ponosić odpowiedzialność karną za wskazane prze-stępstwa, popełnione po ukończeniu 15. roku życia. W takim wypadku prawo nie-letnich jest fragmentem prawa karnego.

Prawo wykroczeń, regulowane przede wszystkim w Kodeksie wykroczeń z 20.5.1971 r., blisko związane z prawem karnym, jest od 1932 r. odrębną częścią prawa i zawiera katalog czynów zabronionych jako wykroczenia i sankcji grożą-cych za ich popełnienie.

Prawo karne procesowe stanowi zbiór przepisów regulujących postępowanie karne, którego zadaniem jest doprowadzenie do wykrycia i ukarania sprawcy prze-stępstwa. Zawiera ono normy określające zasady i przebieg procesu karnego, prawa i obowiązki uczestników tego procesu. Regulowane jest w Kodeksie postępowania karnego z 6.6.1997 r. oraz ustawach dodatkowych, określających m.in. zasady dzia-łania organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości.

Prawo karne wykonawcze to zespół przepisów zawartych przede wszystkim w Kodeksie karnym wykonawczym z 6.6.1997 r., regulujących zasady i sposób wykonywania orzeczonych kar, środków karnych, środków probacyjnych i zabez-pieczających. Wskazuje podmioty uczestniczące w postępowaniu wykonawczym, przebieg tego postępowania i udział społeczeństwa w wykonywaniu kar. Najobszer-niejszą częścią prawa karnego wykonawczego jest prawo penitencjarne, regulu-jące wykonanie kary pozbawienia wolności, określające cele tej kary, prawa i obo-wiązki osadzonych w zakładach karnych oraz zasady odbywania tej kary.Zob. tabl. 1–3.

Pyt.Pyt. 1

3


Pytanie 2. Wymień cechy prawa karnego.

Do najistotniejszych cech prawa karnego należy:1) jest prawem dotyczącym człowieka – człowiek jest podmiotem przestępstwa,

prawo karne powinno respektować godność człowieka – zarówno sprawcy, jak i ofiary przestępstwa;

2) jest prawem stanowionym (pozytywnym), określanym w drodze ustawy;3) jest prawem publicznym – dotyczy stosunków człowieka z państwem;4) jest prawem konstytutywnym i autonomicznym – tworzy prawne normy za-

chowań;5) jest prawem wartościującym i imperatywnym – dokonuje wartościowania dóbr

i interesów, wskazując, które z nich wymagają prawnokarnej ochrony, nakazuje lub zakazuje określonego zachowania – tworząc normy powinnościowe;

6) ma charakter sankcjonujący – reaguje sankcją karną za naruszenie normy;7) jest prawem subsydiarnym – państwo powinno odwoływać się do prawa kar-

nego w ostateczności, gdy danego dobra prawnego nie można ochronić w inny sposób, powinno być ultima ratio;

8) jest prawem granic – wyznacza granice między tym co dozwolone a tym co za-bronione pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Pytanie 3. Scharakteryzuj pojęcie i funkcje prawa karnego.

Pod pojęciem funkcji prawa karnego rozumie się oczekiwane efekty prawa karnego, zadania stawiane przed tym prawem. Jako podstawowe funkcje prawa karnego wskazuje się najczęściej funkcję ochronną, czyli zadanie ochrony dóbr prawnych i funkcję gwarancyjną, a więc zapewnienie człowiekowi, że będzie ponosił odpowiedzialność karną tylko za zachowanie zakazane jako przestępstwo w czasie jego popełnienia. W związku ze wzrostem rangi praw ofiar przestępstwa, wskazuje się także na funkcję kompensacyjną prawa karnego.

Funkcja ochronna zakłada, że podstawowym zadaniem prawa karnego jest ochrona wartości, ochrona dóbr prawnych wskazanych w ustawie karnej. Zadanie to prawo karne realizuje przez funkcje szczegółowe: funkcję karzącą (sprawiedli-wościową) oraz funkcję zapobiegawczą (prewencyjną) w postaci prewencji ogól-nej i indywidualnej. Prawo karne realizuje funkcję ochronną, zakazując w pierw-szym rzędzie określonych zachowań. Kryminalizując takie zachowania, tworzy tym samym katalog dóbr chronionych. Ochronę tych dóbr mają zapewnić sankcje karne przewidziane za ich naruszenie.

Funkcja karząca prawa karnego wynika z samego faktu naruszenia normy prawnokarnej, z popełnienia przez sprawcę przestępstwa. Zadaniem prawa karne-go jest ukaranie sprawcy przestępstwa, a środkiem służącym do tego są kary i inne

Rozdział I. Zagadnienia wstępne

Pyt. 2–3

Kodeks karny – część ogólnapdf.helion.pl/e_07sc/e_07sc.pdfL. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 19...

Documents

Transcript of Kodeks karny – część ogólnapdf.helion.pl/e_07sc/e_07sc.pdfL. Gardocki PRAWO KARNE, wyd. 19...