Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

KOBIETA I MĘŻCZYZNA — MIĘDZY PRAWEM A CODZIENNOŚCIĄ

Beata Wojciechowska

Proles — fi des — sacramentum. Małżeństwo w średniowiecznym prawie

kanonicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Magdalena Biniaś–Szkopek

Kobiety, mężczyźni i małżeństwo w najstarszych księgach konsystorskich

poznańskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Dominika Burdzy

Perypetie małżeńskie mieszczan sandomierskich w XVI wieku . . . . . . . . . . . . . . 37

Dorota Żurek

Małżeństwa mieszczan Chrzanowa do połowy XVII wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Ewa Dubas–Urwanowicz

O prawie w świecie kobiet — szlachcianek w Rzeczypospolitej w XVI–XVII

wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Katarzyna Justyniarska–Chojak

„Najlepszemu i najściślejszemu przyjacielowi...” — więzi małżeńskie

w testamentach mieszczańskich z terenu Małopolski w XVII wieku . . . . . . . . . . 73

Bożena Popiołek

Męska zbrodnia, kobiecy ból.

Drobna przemoc w czasach saskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Bernadetta Manyś

Więzi emocjonalne między małżonkami w testamentach mieszkańców Wilna

i jego okolic z lat 1733–1763 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

Spis treści6

Urszula Kicińska

Codzienność i święto w kobiecej korespondencji czasów saskich . . . . . . . . . . . . . . . 107

Piotr Oczko

„Zniewolona” czy „wyzwolona”? Sytuacja kobiet w Republice Zjednoczonych

Prowincji — ofi cjalne wzorce kultury a praktyki życia codziennego . . . . . . . . . . 121

Cezary Kuklo

Jedność czy wielość przestrzeni kobiecych i męskich ognisk domowych w miastach

i miasteczkach Polski przedrozbiorowej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Beata Gryko–Andrejuk

Sacrum i profanum w testamentach żon Lwa Sapiehy, Doroty z Firlejów

Sapieżyny i Halszki Radziwiłłówny Sapieżyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

Lech Krzyżanowski

Kobieta w sędziowskiej todze. Prawne i psychologiczne aspekty debaty o dostępie

kobiet do pracy w wymiarze sprawiedliwości II Rzeczypospolitej . . . . . . . . . . . . . 155

Martyna Grądzka

„Usiłujemy żyć, jak gdyby nigdy nic”. „Aryjskie” losy dwóch Żydówek

krakowskich: Ireny Markiewicz i Marii Steczko, zapisane w pamiętnikach . . . 171

KOBIETA I MĘŻCZYZNA — W POSZUKIWANIU WSPÓLNEJ PRZESTRZENI

Jerzy Ciecieląg

Władczynie, żony, kochanki. Rola kobiet w rodach hasmonejskim

i herodiańskim w antycznej Judei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

Krzysztof Ratajczak

Relacje damsko–męskie w rodzinie Piastów wielkopolskich . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

Jerzy Rajman

Kobieta i mężczyzna w Miechowie, mieście bożogrobców (XIII–XVI wiek) . . . . . 209

Daniela Rywiková

„Wprowadź mnie, królu, w twe komnaty!” Kobieca duchowość monastyczna

i sztuka na ziemiach czeskich późnego średniowiecza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

Waldemar Kowalski

De mortuis nil nisi... vere. Czamerowie, krakowscy mieszczanie i ewangelicy,

oczami pastora Daniela Kałaja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Franciszek Leśniak

Mieszczanek i mieszczan świat rzeczy drobnych zapisany w pośmiertnych

inwentarzach ruchomości (XVI–XVIII wiek) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

Spis treści 7

Iwona Maciejewska, Katarzyna Zawilska

„Białogłowy dokazują, czego chcą”, czyli o sztuce przekonywania

i pochlebstwa (listy Konstancji i Magdaleny Czapskich do Hieronima

Floriana Radziwiłła) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

Agnieszka Słaby

Kobiecy obraz świata w listach do mężów z przełomu XVII i XVIII wieku . . . 273

Anna Penkała

„Nie masz nic takiego, czego bym dla Ciebie nie uczynił”. O wzajemnych

podarunkach w małżeństwach szlacheckich w XVIII wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

Agnieszka Jakuboszczak

Panny i wdowy — w poszukiwaniu własnej przestrzeni. Losy

osiemnastowiecznych szlachcianek z kręgu rodzin Działyńskich . . . . . . . . . . . . . 295

Mateusz Wyżga

Zły los Małgosi Madejszczonki? Mikrohistoria spod osiemnastowiecznego

Ojcowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

Krystyna Stasiewicz

Relacje rodzinne Elżbiety z Kowalskich Drużbackiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317

Agata Roćko

Pisemna autoterapia kobiety współuzależnionej — Wirydianny Fiszerowej

na tle dzienników intymnych końca XVIII wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325

Paweł Konieczny

Transakcje i oblężenia — kilka uwag o zalotach plantatorów

w osiemnastowiecznej Wirginii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

Anna Szylar

„Potrzeby do pożytku należące” — rozrzutność czy skąpstwo?

O wydatkach mniszek w XVIII wieku w księgach ekspensy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

Jiří Wolf

Farář a jeho matka v barokních Čechách. Heuristická sonda do mentality

katolických kněží v XVII. a XVIII. století . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357

Małgorzata Ewa Kowalczyk

„Żona moja, która mnie zawsze najlepiej kochała, [...] duszą całą

okazuje się mnie nienawidzić”, czyli problemy małżeńskie Agnieszki

i Stanisława Treterów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369

Przemysław Jędrzejewski

Kobiety i mężczyźni „srebrnego miasta”. Struktura ludności miasta Olkusza

w dobie Sejmu Czteroletniego — studium demografi czne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379

Spis treści8

Kazimierz Karolczak

Świat kobiet i mężczyzn w pałacu arystokratycznym w XIX wieku . . . . . . . . . . . 393

Iwona Długoń

Witold ks. Czartoryski. Błogosławione ojcostwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401

Marceli Olma

Obraz ojca i matki w korespondencji familijnej Mieczysława oraz Heleny

Pawlikowskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409

Mariusz Misztal

„Jestem jedynie mężem, ale nie panem w swoim domu”. Problemy małżeńskie

królowej Wiktorii i księcia Alberta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421

Katarzyna Śleziak

Bella gerant alli, tu Felix Austria, nube... małżeństwa na dworze Habsburgów

żywieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433

Anna Landau–Czajka

Kobieta w rodzinach żydowskich w Polsce okresu międzywojennego —

tradycyjna rola w obalaniu tradycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443

Barbara Obtułowicz

Oddzielne sypialnie w pałacach i na statkach, a co w zamian? . . . . . . . . . . . . . . . 455

KOBIETA I MĘŻCZYZNA W DYSKURSIE PUBLICZNYM

Dorota Żołądź–Strzelczyk

Rola zabawek w przygotowaniu do pełnienia funkcji społecznych kobiecych

i męskich w epoce nowożytnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469

Bogdan Rok

Wyobrażenie mężczyzny i kobiety w staropolskich poradnikach

artis bene vivendi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483

Filip Wolański

Rozważne Panny i Dzielni Kawalerowie. Kulturowy status płci

w bernardyńskim dyskursie kaznodziejskim epoki saskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493

Małgorzata Karpińska

„Przy świetle dziennym obnażanie kobiety”. Kobieta w oczach polskiego

fi zjonomisty w XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503

Renata Stachura–Lupa

Gdy dwoje nie idzie już razem... Rozwód w dyskursie emancypacyjnym

drugiej połowy XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 513

Spis treści 9

Anita Napierała

Małżeństwo higieniczne.

Koncepcje, wskazania i porady dotyczące higieny życia małżeńskiego

w publikacjach medycznych i higienicznych XIX i początku XX wieku . . . . . . . 525

Katarzyna Dormus

Kształtowanie się modelu małżeństwa partnerskiego w kręgach postępowej

inteligencji polskiej przełomu XIX i XX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539

Lucyna Kudła

Nauczycielki i nauczyciele w żeńskich szkołach zakonnych autonomicznej

Galicji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549

Aleksandra Bednarowska

Transgresja płci — kobieta jako mężczyzna: Józef Maria Einsmann . . . . . . . . . 559

Sabire Arık

Od historii mężczyzn do historii kobiet — emancypacja kobiet w historii

tureckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569

Isabel Röskau–Rydel

Gorszycielka Beate Uhse i inne. Niemieckie kobiety między nazizmem

a demokracją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579

Beata Kołodziejczyk–Mróz, Piotr Majcher

Groteskowy świat kobiecości i męskości na przykładzie wybranych utworów

literatury niemieckojęzycznej XX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587

Katarzyna Stańczak–Wiślicz

„Ludwicy contra Filipinki” — kobiety i mężczyźni w codziennej przestrzeni

gospodarstwa domowego w Polsce 1945–1989 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595

Marcin Chorązki

Model rodziny ziemiańskiej po wywłaszczeniu na przykładzie krakowskich

„bezetów” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603

Agnieszka Chłosta–Sikorska

Boginie PRL — nowe role kobiety w społeczeństwie socjalistycznym . . . . . . . . . . 615

Józef Brynkus

Funkcje rodzinne kobiety i mężczyzny w programie ideowym polskich

komunistów w latach osiemdziesiątych XX wieku. Zarys problematyki . . . . . . . 623

Blažena Gracová

Nowe ujęcie tematyki genderowej w najnowszych czeskich

podręcznikach historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631

Denisa Labischová

Analiza genderowa brytyjskich i niemieckich podręczników historii . . . . . . . . . . 641

Spis treści10

Justyna Wojniak

Kształtowanie tożsamości dziewcząt i chłopców w przestrzeni szkolnej.

Symetria ról czy petryfi kacja stereotypów? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651

Teresa Chynczewska–Hennel

Co z inną płcią? Głos w dyskusji akademickiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663

Anna Wywioł

Wzorzec kobiecości i męskości — portret płci w reklamie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673

Wybór ważniejszych opracowań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683

Spis ilustracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687

Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691