Klucz odpowiedzi do przykładowego testu wiadomości z zakresu składni zdania pojedynczego – kl. I

gimnazjum

1. Co to jest zdanie? Dokonaj podziału zdań ze względu na cel i budowę. /6p.

Zdanie to wypowiedź, która zaczyna się wielką literą, kończy znakiem interpunkcyjnym (?, ! lub .).

Zdanie musi zawierać przynajmniej jedno orzeczenie (czasownik w formie osobowej) oraz być

logicznie ułożone (mieć sens).

Ze względu na cel wypowiedzi zdania dzielimy na: oznajmujące, pytające, rozkazujące. Każde z nich

może być również wykrzyknikowe.

Ze względu na budowę zdania dzielimy na: pojedyncze ( rozwinięte i nierozwinięte) oraz złożone

(współrzędnie i podrzędnie).

2. Wymień główne i drugorzędne części zdania, krótko je opisz. /5p.

Główne części zdania to:

Podmiot – wykonawca czynności.

Orzeczenie – czynność, którą wykonuje podmiot.

Drugorzędne części zdania to:

Przydawka – każde określenie rzeczownika w zdaniu.

Dopełnienie – każde określenie czasownika w zdaniu, które odpowiada na pytania przypadków zależnych

(oprócz mianownika i wołacza).

Okolicznik – każde określenie czasownika w zdaniu, które wskazuje na okoliczności wykonywanej

czynności, odpowiada na pytania inne niż przypadków zależnych.

3. Przeczytaj uważnie podane wypowiedzenia, zapisz ich nazwy biorąc pod uwagę cel wypowiedzi

i budowę zdania. Podkreśl podmiot, orzeczenie (jeśli są), nazwij je. /6p.

a) Dlaczego ostatnio Dominika stała się małomówna?

– zdanie pytające, pojedyncze rozwinięte, podmiot gramatyczny, orzeczenie imienne.

b) Kazali mi posprzątać pokój!

- zdanie oznajmująco-wykrzyknikowe, pojedyncze rozwinięte, podmiot domyślny, orzeczenie

czasownikowe.

c) Michał, Mateusz i Łukasz natychmiast wracajcie do domu!

- zdanie rozkazujące-wykrzyknikowe, pojedyncze rozwinięte, podmiot szeregowy, orzeczenie

czasownikowe.

4. Podane wypowiedzenia uzupełnij brakującymi częściami zdania. /5p

a) (przydawka) Mała Ania została (orzecznik) aktorką.

b) (okolicznik miejsca) W Krakowie odwiedziłem kolegę.

c) Mama uszyła piękną (dopełnienie) sukienkę.

d) Bluzka (przydawka rzeczowna) cioci jest piękna.

5. Nazwij związki składniowe w podanych połączeniach wyrazów: /2p.

Kamil tańczy – związek główny, zgody

błękitne niebo– związek zgody

szybko biega – związek przynależności

głowa rodziny – związek rządu

6. Napisz dowolne zdanie bezpodmiotowe. /1p.

Grzmi coraz głośniej.

Zadania 7.–9. odnoszą się do fragmentu tekstu Ania z Zielonego Wzgórza.

Cieszę się tą przejażdżką. (…) Więc jadąc nie będę myślała o tym, że mam wrócić do Domu Sierot.

O, niechże pani spojrzy! Zakwitła wczesna dzika różyczka! Czy nie cudna? Czy pani nie uważa, że byłoby

przyjemnie być różą? Gdyby też róże mogły mówić... Jestem pewna, że opowiadałyby najmilsze rzeczy. A

czy barwa czerwona nie jest najpiękniejsza w świecie? Lubię ją nade wszystko, lecz nie mogę tak się ubrać.

Osoby rude nie powinny przecież ubierać się na czerwono... nawet w wyobraźni. Czy pani przypadkiem nie

słyszała o tym, że ktoś w dzieciństwie miał rude włosy, które zmieniły barwę, gdy dorósł?

(…) Ania westchnęła.

- Znowu jedna nadzieja pogrzebana... Życie moje jest prawdziwym cmentarzem nadziei. Przeczytałam

kiedyś to zdanie w jednej z książek i odtąd pocieszam się nim, ile razy jestem rozczarowana.

(fragment powieści Ania z Zielonego Wzgórza Lucy Maud Montgomery)

Zadanie 7. (0–3)

Wypisz z tekstu po jednym przykładzie podanych wypowiedzeń.

a) równoważnik zdania

Czy nie cudna?

b) zdanie pojedyncze nierozwinięte

Ania westchnęła.

c) zdanie pojedyncze rozwinięte

Cieszę się tą przejażdżką.

d) zdanie złożone

np.; Czy pani przypadkiem nie słyszała o tym, że ktoś w dzieciństwie miał rude włosy, które zmieniły

barwę, gdy dorósł?

Zadanie 8. (0–2)

Wskaż wszystkie prawidłowe dokończenia zdania.

W powyższym tekście Ania z Zielonego Wzgórza nie ma zdań

A. oznajmujących. B. wykrzyknikowych. C. rozkazujących.

D. pytających. E. występuje każde z tych zdań

Zadanie 9. (0–2)

Podane wypowiedzenia zamień na równoważniki zdania.

a) Zakwitła wczesna dzika różyczka!

Zakwitnięcie wczesnej dzikiej róży.

b) Jedna nadzieja pogrzebana.

Pogrzebanie jednej nadziei.

Zadanie 10. (0–2)

Wskaż zdanie z orzeczeniem imiennym.

A. Wybierasz się jutro na mecz?

B. Tata kupił nowy samochód!

C. Mała dziewczynka głośno płakała przed sklepem.

D. Paweł i Marek są członkami klubu wspinaczkowego.

Wypisz to orzeczenie: są członkami

Zadanie 11. (0–4)

Podkreśl i nazwij rodzaje podmiotów w podanych zdaniach.

a) Pojechali wczoraj na wycieczkę. domyślny

b) Jabłonie, śliwy i grusze zakwitły w ogrodzie. szeregowy

c) Dzisiaj nie będzie go w szkole. logiczny

d) Marta zrobiła potrzebne zakupy. gramatyczny

Zadanie 12. (0–3)

W podanych zdaniach podkreśl przydawki.

Zakwitła wczesna dzika różyczka!

Moja koleżanka otrzymała wczoraj piękny, nowy album.

Zadanie 13. (0–3)

Wypisz z poniższego zdania po jednym przykładzie podanych w tabeli części zdania. Jeżeli któraś

część zdania nie występuje, wstaw kreskę.

Mali chłopcy wytrwale ćwiczą rzuty na niewielkim boisku szkolnym.

Dopełnienie: rzuty

Okolicznik sposobu: wytrwale

Okolicznik miejsca: na boisku

Przydawka: mali, niewielkim, szkolnym

Podmiot: chłopcy

Orzeczenie: ćwiczą

Zadanie 14. (0–1)

Wskaż zdanie, które odpowiada poniższemu wykresowi, wpisz go w wykres.

A. Moje nowe koleżanki zostały wyróżnione podczas występu.

B. Jutro mama upiecze pyszne ciasteczka, na które długo czekaliśmy.

C. Zdolna Ania zwyciężyła wczoraj w konkursie ortograficznym.

D. Na wyboistej drodze potrząsani pasażerowie budzą się do życia.

Zadanie 15. (0–8)

Dokonaj rozbioru logicznego podanego zdania. Sporządź wykres, nazwij części zdania, zapisz

odpowiednie pytania, nazwij związki.

Niezwykły zapach nieustannie będzie dobiegał do nas z pobliskich gajów palmowych i oliwnych.

zw. główny, zgody

co będzie robił?

(podmiot gramatyczny) zapach będzie dobiegał (orzeczenie imienne)

zw. zgody jaki? do kogo?

zw. rządu

niezwykły do nas

(przydawka przymiotna) (dopełnienie)

jak? skąd?

zw. przynależności

nieustannie zw. przynależności

(okolicznik sposobu)

z gajów

(okolicznik miejsca)

zw. zgody jakich? jakich? jakich?

zw. zgody

pobliskich oliwnych

(przydawka przymiotna) (przydawka przymiotna)

zw. zgody

palmowych (przydawka przymiotna)

Punktacja: 53 cel, 52-47 bdb, 46-40 db, 39-33 dst, 32-24 dop, 25-0 ndst