KLASY 4-7 | LEKCJA 1 - Byc jak Ignacy...Kopernik zawsze tęsknił za swoim tatą, który jako kupiec...

1

KLASY 4-7 | LEKCJA 1

2


3


TEMAT LEKCJI: Dzieciństwo i młodość

GRUPA WIEKOWAklasy 4-7 szkoły podstawowej

WYMIAR CZASU45 minut

LICZBA UCZESTNIKÓWdo 15 osób w grupie

MIEJSCE REALIZACJIsala lekcyjna; świetlica; korytarz szkolny

CELE OGÓLNE • zainspirowanie dzieci do zdobywania wiedzy• zdobycie wiedzy o Mikołaju Koperniku• kształtowanie w dzieciach postawy patriotycznej• zdobycie elementarnej wiedzy z zakresu pojęć z dziedziny astronomii

CELE SZCZEGÓŁOWE

UCZEŃ: • będzie wiedział, kim był Mikołaj Kopernik i czego dokonał• będzie znał fakty z młodości Mikołaja Kopernika• będzie znał pojęcia związane z działalnością Mikołaja Kopernika i poszerzał zasób

słownictwa o terminy związane z astronomią• będzie wiedział, jak wygląda gwiazdozbiór Wodnika i potrafił go odtworzyć rysunkowo

METODY PRACY• gra dydaktyczna• praca twórcza• praca z ilustracją• mapa myśli• burza mózgów• opis• gra słowna

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELAWarto, aby prowadzący podczas prezentowania zadania „mapa myśli”, zadawał dużo pytań grupie, unikając formy wykładowej.

4


PRZEBIEG ZAJĘĆ

ZADANIE 1. OPIS

Wprowadzenie systemu punktacji (ok. 5 minut)

Nauczyciel: przed zajęciami na, plakacie dowolnego formatu, ma za zadanie narysować tabelę wg wzoru

z załącznika nr 1. W tabeli powinno znajdować się miejsce na imię uczestnika zajęć i cztery puste pola do uzupeł-

nienia, odpowiadające poszczególnym zajęciom.

Prowadzący wiesza plakat w sali i prezentuje go jako kartę punktacji, wyjaśniając, że za każde zajęcia

uczestnicy będą dostawać w formie punktu – gwiazdozbiór. Uczniowie mają za zadanie go narysować,

a kartę z rysunkiem nauczyciel przymocuje do odpowiedniego pola na tabeli.

ZADANIE 2. GRA SŁOWNA, GRA DYDAKTYCZNA

Szyfr czekoladka (ok. 5 minut)

Nauczyciel: zapowiada cykl zajęć na temat słynnego polskiego uczonego – nie zdradzając początkowo

jego personaliów. Zaprasza wszystkich do wspólnego wyzwania, mającego na celu odgadnięcie jego imienia

i nazwiska. Poniższy rysunek przedstawia graficzny zapis liter. Jest to szyfr typu czekoladka. Chcąc zaszyfrować

litery od A do S, rysujemy „kostkę czekolady” stawiając kropkę bliżej tej krawędzi, przy której jest dana litera. Chcąc

zapisać T, U, Y lub W, wpisujemy je w iks, a dla zapisania Z malujemy kółko.

Nauczyciel: pisze na tablicy rozsypankę z liter w następującej kolejności, tłumacząc działanie szyfru:

Nauczyciel: zapisuje na tablicy lub kartce zaszyfrowane hasło, które dzieci mają rozszyfrować.

5


Gdy uda się rozwiązać zagadkę nauczyciel potwierdza, że dzisiejszym bohaterem zajęć jest naj- słynniejszy polski astronom – Mikołaj Kopernik.

Jeśli zadanie sprawi trudność, można zastosować wariant drugi – podanie pierwszych i ostatnich liter imienia oraz nazwiska.

ZADANIE 3. BURZA MÓZGÓW

Z czym kojarzy mi się Mikołaj Kopernik? (ok. 7 minut)

Nauczyciel: prosi dzieci, żeby wymieniły jak najwięcej rzeczy, które kojarzą im się z nazwiskiem Mikołaj

Kopernik. Wszystkie hasła nauczyciel zapisuje na tablicy. Wyjaśnia, że nie ma tu dobrych i złych skojarzeń.

ZADANIE 4. MAPA MYŚLI, PRACA Z ILUSTRACJĄ

Młodość Mikołaja (ok. 15 minut)

Nauczyciel: rozpoczyna historię o dzieciństwie

i młodości Mikołaja Kopernika – zaznacza jednak, że

biografowie dysponują niewielką ilością danych na temat

dzieciństwa Kopernika.

Posiłkuje się Mapą myśli (załącznik nr 3.), na której nie

ma tekstu, są wyłącznie piktogramy. Opowieść odbywa

się na zasadzie rozmowy kierowanej – dzieci na podstawie

rysunków (piktogramów) odgadują, czego będą dotyczyć

poszczególne informacje.

Nauczyciel, zanim zacznie opowiadać o rodzeństwie,

zadaje pytania:

Jak myślicie, jak żyło mu się w tak dużej rodzinie? Odnosi się do życia dzieci, pyta je o opinię.

W załączniku nr 2. znajduje się życiorys Mikołaja Kopernika, który jest tekstem podstawowym do przekazania uczniom w formie rozmowy kierowanej przy posiłkowaniu się mapą myśli.

ZADANIE 5. GRA SŁOWNA

Wyzwanie na słówka (ok. 13 minut)

WERSJA A) Nauczyciel: wyjaśnia zasady gry: uczniowie dzielą się na dwie drużyny – za pomocą losowania

kolorowych karteczek, odliczania do 2, czy po prostu dzieli nauczyciel – dowolność.

6


Uczniowie stoją przy stolikach, jednak z wyraźnie zaznaczonym podziałem na dwie grupy. Pomiędzy

grupami staje nauczyciel i na środku stolika rozkłada karty z załącznika nr 4., tekstem do dołu. Jedna osoba

z pierwszej drużyny odwraca jedną kartę, w tym samym czasie osoba z drugiej drużyny odwraca drugą kartę.

Turniej rozgrywa się teraz między tymi dwiema osobami – kto pierwszy powiąże w sensowny sposób

teksty z obu kart – zdobywa punkt dla swojej drużyny. Co ważne: osoba ta musi stworzyć minimum dwuzdaniową,

sensowną, logiczną i zgodną z prawdą opowieść, wykorzystując hasła z obu kart. Dodatkowo punktowane jest,

jeżeli treść wypowiedzi dotyczy Kopernika. Kto ma pomysł podnosi rękę i odpowiada. Reszta grupy może się w tym

czasie naradzać, bo istnieje możliwość skorzystania z koła ratunkowego (podpowiedzi od nauczyciela).

WERSJA B) Tabu – dzieci losują karty z hasłami z załącznika nr 4. Mają za zadanie naprowadzić na hasło

swoją drużynę. Nie mogą użyć żadnego słowa znajdującego się na karcie. Czas start!

Nauczyciel: wspólnie ze wszystkimi grupami omawia ich odpowiedzi i pokazuje do odrysowania gwia-

zdozbiór Wodnika, znajdujący się w załączniku nr 1.

NOTATKI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7


ZAŁĄCZNIK 1. SYSTEM PUNKTACJI

Gwiazdozbiór Wodnika

Informacje: gwiazdozbiór Wodnika wpisany w kratki 1x1cm i przykładowa tabela punktacji.

ZAŁĄCZNIKI

Mikołaj Kopernik Lekcja 1. Lekcja 2. Lekcja 3. Lekcja 4.

Ania Kowalska

Adam Nowak

8


ZAŁĄCZNIK 2. ŻYCIORYS

Mikołaj Kopernik

Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu przy ul. Św. Anny (obecnie ul. Kopernika)

prawdopodobnie o godzinie 16:48.

Jego rodzice to Mikołaj Kopernik i Barbara z domu Watzenrode. Ojciec był znanym i bardzo szanowanym

kupcem, który handlował miedzią.

W późniejszym czasie, jeszcze przed narodzinami dzieci, przeniósł się do Torunia i tam pomnażał majątek. Był

bardzo zamożny.

Mikołaj miał troje rodzeństwa: Barbarę, Katarzynę i Andrzeja. W większości źródeł można odszukać informację,

że Mikołaj był najmłodszy. Niektórzy jednak twierdzą, że był najstarszym z rodzeństwa – chociażby dlatego, że jako

pierwszy poszedł na studia i imię odziedziczył po ojcu, jako pierworodny syn. Był szczupłym brunetem o pociągłej

twarzy i orlim nosie.

CIEKAWOSTKI

Według horoskopu (stworzonego przez ASTROLOGÓW, a nie ASTRONOMÓW), data urodzin Kopernika mówiła, że będzie to osoba wybitna, uzdolniona matematycznie, wybitny filozof, ale też heretycki i fałszywy wieszcz.

CIEKAWOSTKI

Skąd pochodzi nazwisko „Kopernik”? Z czym się kojarzy? W języku łacińskim cuprum to miedź, a tata Mikołaja Kopernika handlował właśnie miedzią. Było to bardzo popularne nazwisko.

Mikołaj Kopernik jako dziecko nie miał problemów z nauką, natomiast – jak wynika z informacji biograficz-nych – wiódł życie pełne zakazów i ograniczeń. Ówczesne mieszczańskie rodziny za najwyższą wartość uważały

posłuszeństwo. W owych czasach naukę dzieci rozpoczynano niezwykle wcześnie – już jako kilkulatki uczyły się

czytania, pisania i matematyki.

Nauka była zarezerwowana tylko dla najbogatszych. Gdyby Kopernik pochodził z innej warstwy społecznej,

najprawdopodobniej nie umiałby pisać ani czytać. Jak mogłyby potoczyć się losy jednego z najsławniejszych

Polaków, gdyby urodził się w biednej rodzinie?

9


CIEKAWOSTKI

Na matematyce uczono tylko algebry, czyli czterech podstawowych działań. Tak był skonstruowany system edukacji.

W wieku 10 lat mały Mikołaj Kopernik przeżył ogromną rodzinną tragedię. Zmarł jego tata.

Kopernik zawsze tęsknił za swoim tatą, który jako kupiec dużo podróżował i często był nieobecny w domu.

Dzieci pod opiekę wziął wuj, brat ich matki, Łukasz Watzenrode. Wybrał dla nich karierę duchowną i chłopcy

rozpoczęli naukę w parafialnej szkole. Uczyli się tam łaciny, astronomii i matematyki.

NOTATKI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Szkołę wyższą Kopernik skończył w Krakowie, a jego mistrzem i nauczycielem był Wojciech z Brudzewa. Nauka

Mikołaja przypadła na okres bardzo silnego zainteresowania astronomią, ale też... astrologią. Czym różnią się te

dwie dziedziny?

10


Mikołaj Kopernikdzieciństwo i młodość

NARODZINY

KRAKÓW

SZKOŁA PARAFIALNA

TRAGEDIA

NAUKA

83-73= __ lat

2+2=4

RODZICE

RODZEŃSTWO

B__b___

Ka______aA_____j

M______ K_______

Cu = _____

B_r____ W_tz_____e

T____

__.__.14__

__:__

ZAŁĄCZNIK 3. MAPA MYŚLI

Piktogramy i puste pola

Nauczyciel przed lekcją przygotowuje duży plakat lub rysuje schemat na tablicy.

11



Mapa dla nauczyciela – pomoc dydaktyczna


NARODZINY

KRAKÓW

SZKOŁA PARAFIALNA

TRAGEDIA

Przywilej dla bogatych

NAUKA

Bez problemów w dzieciństwie

Śmierć taty

10 lat

Astronomia

Matematyka

StudiaAstronomia

vs Astrologia

RODZICE

RODZEŃSTWO

Barbara

KatarzynaAndrzej

Mikołaj Kopernik

Kupiec sprzedaż miedzi

Cuprum = Miedź

Barbara Watzenrode

Toruń

19.02.1473

16:48

12


TORUŃ UL. ŚW. ANNY RODZICE BARBARA BARBARA

MIKOŁAJ MIKOŁAJ KATARZYNA ANDRZEJ MIEDŹ

CUPRUM KUPIEC RODZEŃSTWO ORLI NOS SZCZUPŁY

WYSOKI BRUNET POPULARNE NAZWISKO

BEZPROBLEMÓW NAUKA

PRZYWILEJ DLA ZAMOŻNYCH TRAGEDIA ŚMIERĆ 10 LAT

SZKOŁA PARAFIALNA ŁACINA ASTRONOMIA MATEMATYKA KRAKÓW

STUDIA WYŻSZE ASTRONOMIA ASTROLOGIA 16:48 WATZENRODE

WUJEK NAJMŁODSZY

ZAŁĄCZNIK 4. WYZWANIE NA SŁÓWKA

Potnij lub wypisz słówka na kartkach

13


14


TEMAT LEKCJI: Edukacja i dorosłość





CELE OGÓLNE • zainspirowanie dzieci do zdobywania wiedzy• zdobycie wiedzy biograficznej o Mikołaju Koperniku• kształtowanie w dzieciach postawy patriotycznej• zdobycie elementarnej wiedzy z zakresu pojęć z dziedziny astronomii

CELE SZCZEGÓŁOWE

UCZEŃ: • będzie wiedział, gdzie się kształcił Mikołaj Kopernik• będzie wiedział, czym pasjonował się Mikołaj Kopernik• będzie znał i rozumiał definicję pojęć: astronomia i astrologia• będzie wiedział, jak wygląda gwiazdozbiór Lwa i potrafił go odtworzyć rysunkowo• będzie znał i rozumiał definicję pojęcia „grawitacja”

METODY PRACY• quiz• mapa myśli• rozmowa kierowana• praca z ilustracją• gra słowna• gra dydaktyczna• doświadczenie• praca z tekstem

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELAWarto, aby prowadzący podczas prezentowania zadania „mapa myśli”, zadawał dużo pytań grupie, unikając formy wykładowej.

Plakat z gwiazdozbiorami, wykonany na pierwszych zajęciach, powinien wisieć przez cały okres lekcji w widocznym dla wszystkich miejscu.

15


PRZEBIEG ZAJĘĆ

ZADANIE 1. QUIZ

Pamiętaj o Mikołaju! (ok. 8 minut)

Nauczyciel: dzieli dzieci na dwa zespoły. Każdy zespół ma za zadanie stworzyć quiz z poprzednich zajęć

zawierający 10 pytań (odnośnie treści o Mikołaju Koperniku). Następnie uczniowie siadają tak, aby oba zespoły

były naprzeciwko siebie i zaczynają rozgrywkę quizową. Drużyny zadają sobie kolejno pytania. Na udzielenie odpo-

wiedzi grupy mają po 30 sekund. Gra kończy się, gdy wszystkie pytania zostaną odczytane.

ZADANIE 2. MAPA MYŚLI, ROZMOWA KIEROWANA, PRACA Z ILUSTRACJĄ

Edukacja i dorosłość Mikołaja (ok. 8 minut)

Nauczyciel: podobnie, jak na poprzednim spotkaniu, snuje opowieść o Koperniku. Tym razem o kolejnym

etapie, czyli edukacja/dorosłość. Posługuje się mapą myśli z piktogramami z załącznika nr 1. Nauczyciel nie pro-

wadzi wykładu – opowieść ma charakter rozmowy kierowanej. Prowadzący nawiązuje interakcje z uczniami, pozwa-

la im się domyślać i zgadywać na podstawie piktogramów, co mogło spotkać Mikołaja Kopernika.

W załączniku nr 2. znajduje się życiorys Mikołaja Kopernika, który jest tekstem podstawowym do przeka-zania uczniom w formie rozmowy kierowanej przy posiłkowaniu się mapą myśli.

Ważne, by podczas opowieści z mapą myśli zaznaczyć, że pojęcie grawitacji nie było wówczas znane, ale prace Kopernika wyraźnie wskazują, że istnieje taka siła.

ZADANIE 3. GRA DYDAKTYCZNA, GRA SŁOWNA

Podróże Kopernika, nauka o astronomii i wiara w astrologię (ok. 8 minut)

Uczniowie mają za zadnie uzupełnić dwie karty pracy dotyczące miejsc związanych z podróżami Koperni-ka oraz z różnicami między astrologią, a astronomią (załącznik nr 3.).

Kartę nr 1 należy uzupełnienić długopisem/ołówkiem przez uczestników.

Nauczyciel przed lekcją drukuje i wycina hasła z karty nr 2. oraz rysuje tabelkę według zamieszczonego wzoru. Uczniowie losują hasła z woreczka, czytają je na głos i decydują gdzie przykleić karteczkę.

ZADANIE 4. OPOWIEŚĆ, ROZMOWA KIEROWANA

Siła przyciągania (ok. 2 minut)

Nauczyciel: opowiada uczniom o grawitacji i prawie powszechnego ciążenia. Tutaj nie musi posiłkować się

mapą myśli, może mieć jedynie hasłową notatkę z załącznika nr 4. Nauczyciel rozpoczyna od pytania: co spadnie

pierwsze? Głaz czy piórko? Czeka na odpowiedzi uczniów i uzasadnienia. Początkowo bez weryfikacji, opowiada o

sile grawitacji.

16


MATERIAŁY:• 2 plastikowe kule rozkładane/otwierane

(łatwo dostępne w centrach ogrodniczych)• ciężka kula, np. bilardowa• miód • taśma klejąca

PRZEBIEG EKSPERYMENTU:

Plastikową kulę rozkładamy na dwie części, zalewamy miodem zostawiając miejsce na kulę bilardową i wkładamy do środka ciężką kulę (bilardową). Zamykamy kulę (można zakleić taśmą, żeby miód się nie wylewał). Nauczyciel organizuje przestrzeń z równią pochyłą (np. drewniany blat ustawiony pod skosem – ŁAGODNYM) Następnie puszczamy po nim nasze obie kule. W efekcie pusta i lżejsza, toczy się szybko w dół, a ciężka chwilami staje i toczy się dużo wolniej.

WYJAŚNIENIE:Środkiem ciężkości plastikowej kuli jest kula bilardowa, która porusza się nierównomiernie dzięki oporowi, jaki daje miód, dlatego ta kula wolniej się porusza.

ZADANIE 5. DOŚWIADCZENIE

Grawitacja (ok. 10 minut)

Nauczyciel: ma za zadanie wykonać eksperyment lub wyznaczyć uczniów do pomocy. Przed lekcją należy

przygotować materiały opisane niżej. Nauczyciel pyta dzieci, która kula potoczy się szybciej. Nauczyciel zapisuje

na tablicy głosy oddane na pustą i wypełnioną kulę (załącznik nr 5.).

Po przeprowadzeniu eksperymentu nauczyciel podsumowuje głosy.

ZADANIE 6. GRA DYDAKTYCZNA, GRA SŁOWNA, PRACA Z TEKSTEM

Kopernik człowiekiem renesansu (ok. 9 minut)

Dzieci zostają podzielone na zespoły (po 2-3 osoby). Każdy zespół otrzymuje kartę zadań z załącznika nr 6. i wykonuje polecenie, które polega na przeczytaniu tekstu o Koperniku i pisemnej odpowiedzi na pytanie „Co to znaczy, że ktoś jest człowiekiem renesansu?”


zdozbiór Lwa, znajdujący się w załączniku nr 7.

17


Mikołaj Kopernikedukacja i dorosłość

CZŁOWIEK RENESANSU

SPÓR

ZASTOSOWANIESTUDIA

MIEJSCA

K_____

T____

F______kR___

__ lat

PODRÓŻE

Grawitacja



ZAŁĄCZNIKI

18


Mikołaj Kopernikedukacja i dorosłość

PODRÓŻE

CZŁOWIEK RENESANSU

Grawitacja

Astronomowie

SPÓR

Astrolodzy

Im masywniejszeciało niebieskietym silniejsza

Działa na wszystko

Wszechstronnieuzdolniony

Telewizja

GPS

Przewidywanie pogody

ZASTOSOWANIESTUDIA

MIEJSCA

Kraków

Toruń

FromborkRzym

12 lat

Polska Europa



19



Mikołaj Kopernik

Mikołaj Kopernik bez wątpienia był człowiekiem podróży. Odwiedzał w swoim życiu bardzo wiele miast

i krajów. Miejsca jego zamieszkania głównie kojarzone są z etapami jego edukacji. Biografowie mówią, że na

studiach spędził 12 lat, a to prawie trzy razy więcej niż przeciętny polski student! Swoje pierwsze studia rozpoczął

w Polsce – w Krakowie. Studiował tam astronomię, która była w owym czasie bardzo popularna. Zainteresowanie

niebem i gwiazdami wyniósł z Torunia, gdzie jako dziecko chodził do szkoły parafialnej. Była to placówka o silnych

tradycjach astronomicznych.

Mikołaj Kopernik żył w czasach, które bardzo sprzyjały rozkwitowi zainteresowania astronomią. Uczeni mieli

wtedy świetne warunki do obserwowania nieba, mimo znacznie uboższej aparatury niż obecnie. Ludzie mieli

obowiązek zamykania okien na noc ze względów obronnych. Średniowiecze było czasem wojen i niepokoju, zatem

miastom zależało na tym, by nocą zostać „niewidocznym”. Z tego względu astronomowie mieli doskonałe warunki,

by obserwować niebo.

Na Akademii Krakowskiej Kopernik uznawany był za jednego z bardziej wybitnych studentów. Wielkim

autorytetem dla Kopernika był słynny astronom – Wojciech z Brudzewa. Następne studia Mikołaj rozpoczął we

Włoszech, w Bolonii. Uczył się tam prawa kanonicznego. Później wyjechał do Padwy, gdzie studiował medycynę

i uzyskał prawo do wykonywania zawodu. W Ferrarze natomiast uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego.

CIEKAWOSTKI

Kopernik pierwszy raz zobaczył na własne oczy zaćmienie słońca gdy miał 12 lat. W tym czasie w Toruniu przebywał Kazimierz Jagiellończyk. Zestawienie rzadkiego zjawiska na niebie z pobytem króla w Toruniu, zrobiło ogromne wrażenie na młodym Mikołaju. Być może wlaśnie to umocniło jego zainteresowania.

CIEKAWOSTKI

Już wtedy zaczął zastanawiać się nad tym, że Ziemia się porusza i krąży wokół Słońca. Bał się jednak, że zostanie posądzony o głoszenie herezji i wygnany przez Kościół, który trzymał się nauk Arystotelesa i Ptolemeusza. Uważali oni, że w centrum wszechświata znajduje się nieruchoma Ziemia.

20


CIEKAWOSTKI

Kopernik nigdy nie przyjął święceń kapłańskich. Nie wynikało to jednak z jego nieposłuszeństwa, czy buntu. Po prostu wtedy nie było takiego wymogu. Mimo, że pełnił funkcje kościelne – nigdy nie nosił sutanny.

W międzyczasie przebywał również w Rzymie, gdzie głosił prywatne wykłady, podważające współczesne mu

założenia astronomii oraz piastował posadę prawnika w papieskiej kancelarii.

Po ukończeniu studiów powrócił do Polski i osiadł we Fromborku – to ponoć tam napisał swoje największe

dzieło pt. „O obrotach sfer niebieskich”, które dało mu później sławę na całym świecie. We Fromborku pełnił

również rolę duchownego, czyli piastował funkcję kościelną.

Astronomia była Mikołajowi bardzo bliska. Czym różniła się od astrologii? Pracownicy naukowi posługiwali

się astronomią, jako dziedziną naukową popartą badaniami i wieloletnimi obserwacjami, natomiast „zwykli”,

niewykształceni ludzie wierzyli w cudowną moc astrologów: wierzyli w horoskopy i magiczne mikstury.

NOTATKI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21


Do poszczególnych miast, dopasuj aktywności Kopernika podane pod tabeklą.

1. Studiował prawo kanoniczne

2. Uzyskał doktorat z prawa kanonicznego

3. Głosił prywatne wykłady

4. Studiował astronomię

5. Studiował medycynę

6. Tam się urodził

7. Napisał swoje najważniejsze dzieło

Bolonia

Kraków

Toruń

Frombork

Rzym

Ferrara

Padwa

ZAŁĄCZNIK 3. KARTA PRACY nr 1.

Uzupełnij tabelkę

22


ZAŁĄCZNIK 3. KARTA PRACY nr 1.

Zaznacz ma mapie Europy miasta z tabelki

23


ASTROLOGIA ASTRONOMIA

ZAŁĄCZNIK 3. KARTA PRACY nr 2.Wzór tabelki do przerysowania

24


Hasła do wycięcia i wklejenia

1. Nie spełnia kryteriów naukowości

2. Nie bada świata fizycznego

3. Wróżbiarstwo

4. Układanie horoskopów

5. Twierdzi, że losy człowieka można przewidzieć za pomocą gwiazd

6. Nie ma logicznego uzasadnienia

7. Według niej pozycje ciał niebieskich mają wpływ na los człowieka

8. Pseudonauka

9. Współczesna nauka jej nie potwierdza

10. Oducza ludzi logicznego myślenia

11. Nauka badająca gwiazdy i planety

12. Bada świat materii

13. Obowiązuje w niej myślenie przyczynowo-skutkowe

14. Wykorzystywanie fizyki do zrozumienia wszechświata

15. Bada świat fizyczny

16. Badanie kosmosu, czasu i przestrzeni

17. Dziedzina ezoteryki

18. Planety i gwiazdy nie decydują o losie człowieka

19. Opiera się na matematyce i fizyce

20. Bada galaktyki, mgławice, komety

21. Zajmuje się badaniem sfery pozaplanetarnej

22. Skoncentrowana na chemii i meteorologii

23. Bada rozwój i powstanie wszechświata

24. Jest jedną z najstarszych nauk

25. Bada czarne dziury

26. Obserwacje promieniowania elektromagnetycznego

25


Grawitacja istnieje od początków wszechświata, jednak ludzkość długo nie zdawała sobie sprawy z jej istnienia. Mikołaj Kopernik również nie znał tego pojęcia, jednak jego prace wykazują wyraźnie istnienie pewnej siły, która oddziałuje na ciała niebieskie. Grawitację odkrył i opisał po raz pierwszy Izaak Newton w 1687 roku nazywając ją Prawem Powszechnego Ciążenia. Bez pracy Kopernika odkrycie tej siły mogłoby nastąpić dużo później.

Grawitacja: (ciążenie powszechne) – jedno z czterech oddziaływań podstawowych, będące zjawiskiem naturalnym polegającym na tym, że wszystkie obiekty posiadające masę oddziałują na siebie, wzajemnie się przyciągając.

• Szybkość spadania przedmiotów na ziemi nie zależy od masy, lecz od oporu: TARCIA.

• Ziemia przyciąga przedmioty – im są masywniejsze, tym większa siła przyciągania.

• Czasem siły oporu i grawitacji się równoważą. Gdyby z najwyższego punktu na Ziemi (powietrze jest tam rzadsze więc i tarcie powietrza mniejsze) wystrzelić pocisk z ogromną prędkością, mógłby stać się satelitą Ziemi – czyli krążyłby po orbicie wokół globu.

• Siłę grawitacji wykorzystuje się w elektrowniach wodnych do produkcji energii.

• Grawitacja utrzymuje na orbitach sondy kosmiczne, czyli sztuczne satelity (odpowiedzialne za przewidywanie pogody, telekomunikację, łączność internetową, nadawanie programów radiowych i telewizyjnych, systemy GPS).

• Dzięki niej można grać np. w koszykówkę – piłka zawsze wróci na ziemię.

• Grawitacja pomiędzy Ziemią, Słońcem i Księżycem powoduje przypływy i odpływy.

ZAŁĄCZNIK 4. SIŁA PRZYCIĄGANIA

Pomoc dydaktyczna dla nauczyciela – notatka o grawitacji

ZAŁĄCZNIK 5. EKSPERYMENT

Tabelka do wypełnienia

PUSTA KULA WYPEŁNIONA KULA

26


ZAŁĄCZNIK 6. PRACA Z TEKSTEM

Przeczytaj uważnie poniższy tekst i odpowiedz na pytanie znajdujące się pod nim

Mikołaj Kopernik oprócz astronomii zajmował się między innymi ekonomią. 21 marca 1522 wygłosił swój

słynny „Traktat o monecie”, w którym przedstawił projekt reformy monetarnej w Prusach Królewskich.

To nie wszystko! Kopernik brał także udział w obronie Olsztyna podczas wojny polsko-krzyżackiej. Nie tylko

jako żołnierz – nasz astronom był tam dowódcą!

Oprócz tego był również tłumaczem, prawnikiem i lekarzem. Opracował także nową recepturę wypieku

chleba. Wszystko dlatego, że pragnął, by cena pieczywa była podyktowana cenami rynkowymi, a nie ustalana

odgórnie przez producentów chleba. Takie rozwiązanie miało sprawić, że cena chleba byłaby niższa i przystępna

dla wszystkich.

Ciekawostka: do dziś zachowały się wskazówki Mikołaja Kopernika dotyczące zdrowia i zrzucania wagi.

Można przypuszczać, że w dzisiejszych czasach mógłby zostać dietetykiem!

Pytanie: O Mikołaju Koperniku mówiło się, że jest człowiekiem renesansu. Wyłącznie na podstawie prze-

czytanego tekstu, zastanów się i odpowiedz na pytanie: „Co to znaczy, że ktoś jest człowiekiem renesansu”. Zapisz

odpowiedź.

ODPOWIEDŹ

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27



Gwiazdozbiór Lwa.

Informacje: Schemat gwiazdozbioru Lwa wpisany dla ułatwienia w kratki 1x1cm.

28


29


TEMAT LEKCJI: Osiągnięcia i spuścizna





CELE OGÓLNE • zainspirowanie dzieci do zdobywania wiedzy• zdobycie wiedzy biograficznej o Mikołaju Koperniku• zdobycie wiedzy o narzędziach astronomicznych• kształtowanie w dzieciach postawy patriotycznej• zdobycie elementarnej wiedzy z zakresu pojęć z dziedziny astronomii

CELE SZCZEGÓŁOWE

UCZEŃ: • będzie wiedział, co odkrył Mikołaj Kopernik• będzie wiedział, jak wygląda budowa wszechświata• będzie znał nazwy i podstawy działania wybranych narzędzi astronomicznych• będzie wiedział, do czego służy teleskop i gdzie powstanie największy z nich• będzie umiał zbudować amatorski teleskop• będzie wiedział, jak wygląda gwiazdozbiór Skorpiona

METODY PRACY• quiz• rozmowa kierowana• mapa myśli, opowieść• praca z ilustracją, praca z tekstem• zadanie praktycze• gra dydaktyczna

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELAWarto, aby prowadzący podczas przedstawiania zadania „mapa myśli”, zadawał dużo pytań grupie, unikając formy wykładowej.

Ważne, by mapy te były ciągle widoczne, gdyż na końcu zajęć uczniowie wykonają swoje własne. Powinni mieć możliwość „opatrzenia się” z innym, linearnym sposobem notowania.

30


PRZEBIEG ZAJĘĆ

ZADANIE 1. QUIZ


Nauczyciel: wprowadza dzieci w zadanie pytając: co pamiętają z ostatnich zajęć? Co omawialiśmy? Jaki

etap życia Mikołaja Kopernika poznaliśmy?

Uczniowie mają za zadanie samodzielnie stworzyć quiz (2-3 pytania) dotyczący poprzednich zajęć. Każde pytanie należy zapisać na oddzielnej małej kartce.

Następnie prowadzący dzieli grupę na 3 zespoły. Pytania stworzone przez każdą osobę nauczyciel zbiera do jed-nego woreczka i odczytuje je po kolei. Zadanie polega na wysłuchaniu pytania, zapisaniu w grupie odpowiedzi i jak najszybszym zgłoszeniu się poprzez podniesienie ręki przedstawiciela drużyny.

Uwaga: Odpowiedzieć można dopiero po zapisaniu pytania.

ZADANIE 2. MAPA MYŚLI, PRACA Z ILUSTRACJĄ, ROZMOWA KIEROWANA

Co odkrył Mikołaj Kopernik? (ok. 8 minut)

Nauczyciel: rozpoczyna kolejną część historii o Mikołaju Koperniku na podstawie mapy myśli (załącznik nr 1.), która przedstawia różne piktogramy. Opowieść odbywa się na zasadzie rozmowy kierowanej – dzieci na pod-

stawie rysunków (piktogramów) odgadują, czego będą dotyczyć poszczególne informacje z życiorysu bohatera.

W załączniku nr 2. znajduje się tekst o Mikołaju Koperniku, który jest tekstem podstawowym, do przekazania uczniom w formie rozmowy kierowanej przy posiłkowaniu się mapą myśli.

ZADANIE 3. ZADANIE PRAKTYCZNE, PRACA Z ILUSTRACJĄ

Akcesoria astronoma (ok 7. minut)

Nauczyciel: dzieli uczestników na zespoły i informuje ich, że na terenie pomieszczenia, w którym odby-

wają się zajęcia, zostały poukrywane informacje o akcesoriach używanych przez Kopernika do badania i obserwa-

cji kosmosu. Zadaniem uczniów jest odnalezienie ilustracji jednego instrumentu i pasującej informacji odnośnie

jego funkcjonalności (2 oddzielne kartki). Zaznacza, że Kopernik nie korzystał w swojej pracy z lunety, ponieważ

wynaleziono ją dopiero w XVII wieku.

Po odnalezieniu i dopasowaniu opisów do ilustracji, dany zespół krótko opowiada pozostałym uczestnikom o znalezionym instrumencie.

Prowadzący znajdzie ilustracje i informacje wraz z nazwami instrumentów do wycięcia w załączniku nr 3.

31


ZADANIE 4. ZADANIE PRAKTYCZNE

Mój własny teleskop (ok. 17 minut)

Nauczyciel: krótko opowiada dzieciom o największych teleskopach świata. Posiłkuje się materiałem

z załącznika nr 4. Nauczyciel może przygotować materiały przed zajęciami. Warto, aby nauczyciel przed lekcją

wykonał teleskop samodzielnie, żeby służył jako przykładowy egzemplarz.

MATERIAŁY:• taśma• tekturowa tuba np. po ręczniku papierowym

czy popularnych chipsach• czarny papier• zszywacz • lupy lub soczewki • klej lub czarna taśma klejąca • nożyczki

OPCJONALNIE:• styropian• plastikowa butelka• czarna farba


1. Tekturową tubę oklejamy z zewnątrz i wewnątrz czarnym papierem. 2. Na jednym z końców tuby umieszczamy lupę, za pomocą kleju lub taśmy.3. Z czarnego, sztywnego papieru zwijamy rulon dwa razy dłuższy niż tekturowa tuba,

o średnicy minimalnie od niej mniejszej – tak aby mógł swobodnie przesuwać się w jej wnętrzu. Sklejamy jego brzegi, aby się nie rozwinął.

4. Na jednym z końców rulonu z czarnego papieru wklejamy (za pomocą kleju) drugą lupę.5. Umieszczamy rulon z czarnego papieru wewnątrz tekturowej tuby lupą na zewnątrz.6. Aby złapać idealną ostrość należy wysunąć lub wsunąć czarną tubę na odpowiednią

odległość. Miłej zabawy!

UWAGA:Zachęcamy do inspirowania się filmami dostępnymi w internecie wyszukując hasłem: „DIY Telescope”.

32


ZADANIE 5. ZADANIE PRAKTYCZNE, MAPA MYŚLI

Podsumowanie biografii (ok. 8 minut)

Nauczyciel: dzieli dzieci na 3 równe grupy. Każda drużyna dostaje inną mapę myśli do uzupełnienia

(załącznik nr 5.) oraz zestaw haseł. Co ważne – są to te same mapy myśli, którymi posługiwał się przez wszystkie

spotkania nauczyciel prowadzący.

MATERIAŁY:• rolka np. po ręczniku papierowym• nożyczki• płyta CD• ołówek • tekturka• taśma• kolorowy blok


1. Tekturową tubę oklejamy kolorowym papierem.2. Robimy w rolce nacięcie pod kątem 45 stopni.3. Po przeciwnej stronie rolki wycinamy mały, prostokątny otwór.4. Koniec rolki zaklejamy kółkiem z tektury. 5. W kółku wycinamy prostokątny otwór.6. Wsuwamy płytę CD w otwór wycięty pod kątem 45 stopni.

UWAGA:Zachęcamy do inspirowania się filmami dostępnymi w internecie wyszukując hasłem: „DIY CD spectroscopy”.

ZADANIE 4. ZADANIE PRAKTYCZNE

Mój własny spektroskop (ok. 17 minut)

Nauczyciel: w przypadku, gdy materiały do produkcji amatorskiego teleskopu nie są dostępne, pro-

ponuje zbudowanie spektroskopu. Posiłkuje się schematem z załącznika nr 4. Nauczyciel powinien przygotować

wszystkie materiały przed zajęciami. Warto, aby przed lekcją wykonał spektroskop samodzielnie, który będzie

służył jako przykładowy egzemplarz.

33


NOTATKI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przyjmują nieco inną formę – zamiast piktogramów znajdują się na nich puste pola do uzupełnienia hasła-

mi. Hasła uczniowie dostają w kompletach razem z mapą myśli – mają za zadanie dopasować je do odpowiednich

pól i przykleić. Gdy wszystkie hasła zostaną przyklejone oraz zweryfikowane przez nauczyciela, następuje część

druga, czyli przyklejenie 3 map myśli na brystol i stworzenie z nich jednej, wielkiej mapy myśli dotyczącej życia

i działalności Kopernika.

Dzieci mogą inspirować się piktogramami na mapach myśli nauczyciela, jednak nauczyciel zachęca, aby

układały teksty tak, jak im się kojarzą poszczególne hasła. Robią to najlepiej, jak potrafią.


zdozbiór Skorpiona, znajdujący się w załączniku nr 6.

34


„O obrotach sfer niebieskich”

K_ _ _ _ _ _ _P_ _ _ _ _ _ _ _ _



ZAŁĄCZNIKI

35





INSTRUMENTYTEORIE

DZIEŁO

Indeks ksiągzakazanych

Teoria niezgodna z naukami Kościoła

Umiejętności matematyczne

Przewidywanieruchów planet


Teoria heliocentryczna

Heliocentryczna

Geocentryczna

KopernikPtolemeusz

Trójkąt

Kwadrant Astrolabium

36



Mikołaj Kopernik – rys historyczny

TEORIA GEOCENTRYCZNA:

Starożytni Grecy są autorami systemu, który zakłada, że wszystkie ciała niebieskie poruszają się wokół

centralnie usytuowanej Ziemi: Słońce i Księżyc po orbitach w kształcie koła, zaś pozostałe planety dodatkowo po

niewielkich epicyklach przytwierdzonych dodatkowo do głównych orbit.

Nauczyciel: pokazuje uczniom schemat geocentrycznej budowy wszechświata (mapa nr 1.) tak, aby uczestnicy

zajęć zrozumieli teorię geocentryczną.

Kilku uczonych zajmowało się obserwacją i badaniem tego układu, ale ostateczną formę tej teorii wysnuł

Ptolemeusz w II w n.e. Według niego po deferentach (czyli orbitach kołowych) poruszają się mniejsze okręgi, czyli

epicykle. Na nich zaś dopiero znajdują się planety. Początkowo teoria spotkała się z dużym sprzeciwem, jednak

z czasem zyskała popularność, ponieważ dzięki niej można było – w dość prosty i dokładny sposób – wytłumaczyć

zjawiska astronomiczne. Teoria geocentryczna została obalona przez Mikołaja Kopernika.

TEORIA HELIOCENTRYCZNA:

Jest to teoria, która mówi, że w centrum znajduje się Helios – czyli Słońce.

Już w starożytnej Grecji Arystarch zaproponował umieszczenie Słońca w centrum – dzięki temu łatwiej było

wyjaśnić dziwne zachowanie planet. Teoria ta znacznie wyprzedzała swoje czasy i nie została dobrze przyjęta.

System ten został zapomniany na 17 wieków i dopiero Mikołaj Kopernik odkrył go na nowo. System heliocentryczny

przywrócił prostotę astronomii, jednak długo nie mógł doczekać się zwolenników. Kopernik wysunął również

pogląd, że planety nie poruszają się po epicyklach, a po orbitach.

Nauczyciel: pokazuje uczniom schemat heliocentrycznej budowy wszechświata (mapa nr 2.) tak, aby

uczestnicy zajęć zrozumieli teorię.

Kopernik proponował zupełnie inne spojrzenie na świat. W swoim dziele „O obrotach sfer niebieskich”

opracował teorię heliocentryczną, która była całkowicie inna od propozycji Arystotelesa i Ptolemeusza, mimo, że

Kopernik korzystał z takich samych instrumentów. Tworząc swoje dzieło narysował każdą planetę oddzielnie, za

pomocą wzorów matematycznych i skomplikowanych obliczeń. Za pomocą opisu matematycznego potrafił również

przewidywać położenie planet, co było niespotykaną umiejętnością. Mikołaj Kopernik mimo, że długo nosił się

z zamiarem napisania ksiąg, bał się, że zostanie posądzony o herezję i kłamstwa. Jego teorie doszczętnie burzyły

dotychczasowy porządek świata i osiągnięcia rzeszy naukowców. Mimo, że był przekonany co do słuszności

swoich teorii, miał duży problem z pokazaniem ich szerszemu gronu. Żył w czasach, w których za głoszenie nauk

niezgodnych z teorią Kościoła, groziła nawet kara śmierci. Uczonym również ciężko było uwierzyć, że pogląd na

świat może zostać wywrócony o 180 stopni.

Ten okres zbiegł się również z wynalezieniem druku, co znacznie przyspieszało tempo rozpowszechniania

wszelkich materiałów tekstowych.

Dzieło „O obrotach sfer niebieskich” zostało wydane po raz pierwszy w roku śmierci Kopernika. Następnie

trafiło do Indeksu Ksiąg Zakazanych, ponieważ Kościół nie zgadzał się na tak dużą rewolucję.

37


ZAŁĄCZNIK 2.

Mapa nr 1.

38


ZAŁĄCZNIK 2.

Mapa nr 2.

39


ZAŁĄCZNIK 3. NARZĘDZIA MIKOŁAJA

Opisy i ilustracje

KWADRANT Mikołaj Kopernik stosował w swojej pracy ptolemejski kwadrant słoneczny. Był to drewniany kwadrat

o idealnie gładkiej powierzchni, o boku trzech, czterech łokci. Na nim atramentem rysowano ćwiartkę okręgu

podzieloną na 90 równych części, a każdą z nich na 6 odcinków. W środku okręgu przytwierdzano, prostopadle do

powierzchni, cylindryczny kołek o nazwie gnomon, którego cień wskazywał wysokość Słońca. Warunkiem działa-

nia przyrządu było jego ustawienie dokładnie w płaszczyźnie miejscowego południka, na starannie wyrównanej

powierzchni – położonej ściśle w płaszczyźnie horyzontu. Za pomocą kwadrantu nasz astronom wyznaczał na-

chylenie ekliptyki do równika, czyli odległości równika od zwrotników. Mógł też wyznaczyć szerokość geograficzną

danego miejsca.

GNOMON

1 łokieć = 60,96 cm

3-4 łokcie szerokości

3-4 łokciewysokości

40


ASTROLABIUM Aby wyznaczyć położenie na niebie Księżyca i planet Kopernik używał w swojej pracy sfery armillarnej

(astrolabium). Była zdecydowanie najbardziej skomplikowanym narzędziem, jakiego używał nasz astronom.

Składała się z sześciu obręczy drewnianych z podziałkami kątowymi i przeziernikami. Pierwszą, zewnętrzną obręcz ustawiano całkiem nieruchomo na słupie w płaszczyźnie południka. Pozostałe obręcze przedstawiały ekliptykę, równik, koło godzinne i południki. Przy pomocy tego instrumentu można było również wyznaczać szerokość i dłu-

gość ekliptyczną obserwowanego ciała niebieskiego.

41


TRÓJKĄT Jednym z prostszych instrumentów służących Kopernikowi był trójkąt paralaktyczny (triquetrum). Składał

się z trzech drewnianych listew tworzących trójkąt równoramienny. Na pierwszej z nich, ruchomej, umieszczano

dwa przezierniki, a na drugiej podziałkę. Obie listwy mocowano w ruchomy sposób do trzeciej, która przymocowana

była do drewnianego słupa, na zawiasach umożliwiających obrót trójkąta wokół słupa. Narzędzie to służyło Koper-

nikowi do pomiaru odległości Księżyca od Ziemi.

42


ZAŁĄCZNIK 4. NAJWIĘKSZE TELESKOPY NA ZIEMI

Pomoc dydaktyczna dla nauczyciela

Już od dawna wiadomo, że wielkość ma znaczenie. Jeżeli chodzi o instrumenty odkrywające najdalsze re-

giony Wszechświata, najważniejsza jest wielkość lustra, a nie elektronika. Im większe lustro teleskopu tym lepszy

obraz i tym dalej w kosmos możemy zajrzeć. Dlaczego? Po prostu można zebrać więcej fotonów, czyli cząsteczek

światła. Jeden z profesorów astrofizyki powiedział kiedyś, że ten kto pierwszy wybuduje teleskop o średnicy 30 m,

pierwszy zbierze śmietankę odkryć, których nikt nawet nie planował. Dlatego też obecnie trwają bardzo intensywne

prace nad skonstruowaniem nowych teleskopów najnowszej generacji o tak dużej średnicy. Aktualnie największe teleskopy na Ziemi mają średnicę luster około 10 m. Trwają jednak prace nad prawdziwymi gigantami, wiele razy

większymi od istniejących obecnie. Warto wspomnieć o największym z nich.

Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (E-ELT): Ma powstać na wzgórzu pustyni Atacama w Chile

dzięki Europejskiemu Obserwatorium Południowemu. Średnica jego lustra ma wynosić aż 39,3 m, dzięki czemu

urządzenie będzie zbierać 15 razy więcej światła niż dzisiejsze największe teleskopy świata!

Naukowcy są przekonani, że dzięki temu teleskopowi będzie można zobaczyć najwcześniejsze etapy formowania się

układów planetarnych, a nawet badać atmosfery niektórych egzoplanet. Szczególnie ciekawy jest fakt, że teleskop

ten będzie zdolny już nie tylko do pośredniego, ale i bezpośredniego szukania planet pozasłonecznych. Pierwsze obserwacje są planowane na 2024 rok.

Każdy teleskop nowej generacji to szansa na kolejne przełomowe odkrycie. Doświadczenie pokazuje, że za każdym

razem, gdy uruchamiano wielkie teleskopy odkrywano coś, o czym nawet nikt wcześniej nie pomyślał.

43


ZAŁĄCZNIK 4. DOMOWY TELESKOP LUB SPEKTROSKOP


Teleskop – zasada działania

Spektroskop – schemat

44



ZAŁĄCZNIK 5. MAPY MYŚLI

Ilustracje i tabelki z hasłami

45


Mikołaj Kopernikedukacja i dorosłośćGRAWITACJA

46



47


PODRÓŻE

CZŁOWIEKRENESANSU

GRAWITACJA

Astronomowie

SPÓR

Astrolodzy


Działa na wszystko

Wszestronnieuzdolniony

Telewizja

GPS

Przewidywaniepogody

ZASTOSOWANIE

STUDIA

MIEJSCA

Kraków

Toruń

Frombork

Rzym

12 lat

Polska

Europa INSTRUMENTY

TEORIE

DZIEŁO







Heliocentryczna

Geocentryczna

Kopernik

Ptolemeusz

Trójkąt

Kwadrant

Astrolabium

NARODZINY

KRAKÓW

SZKOŁA PARAFIALNA

TRAGEDIA


NAUKA


Śmierć taty

10 lat

Astronomia

Matematyka

Studia

Astronomiavs Astrologia

RODZICE

RODZEŃSTWO

Barbara

Katarzyna

Andrzej

Mikołaj Kopernik


Cuprum = Miedź

Barbara Watzenrode

Toruń

19.02.1473

16:48

48


PODRÓŻE

CZŁOWIEKRENESANSU

GRAWITACJA

Astronomowie

SPÓR

Astrolodzy


Działa na wszystko

Wszestronnieuzdolniony

Telewizja

GPS

Przewidywaniepogody

ZASTOSOWANIE

STUDIA

MIEJSCA

Kraków

Toruń

Frombork

Rzym

12 lat

Polska

Europa INSTRUMENTY

TEORIE

DZIEŁO







Heliocentryczna

Geocentryczna

Kopernik

Ptolemeusz

Trójkąt

Kwadrant

Astrolabium

NARODZINY

KRAKÓW

SZKOŁA PARAFIALNA

TRAGEDIA


NAUKA


Śmierć taty

10 lat

Astronomia

Matematyka

Studia

Astronomiavs Astrologia

RODZICE

RODZEŃSTWO

Barbara

Katarzyna

Andrzej

Mikołaj Kopernik


Cuprum = Miedź

Barbara Watzenrode

Toruń

19.02.1473

16:48

49



Gwiazdozbiór Skorpiona.

Informacje: Schemat gwiazdozbioru Skorpiona wpisany dla ułatwienia w kratki 1x1cm.

50


51


TEMAT LEKCJI: Podsumowanie





CELE OGÓLNE • zainspirowanie dzieci do zdobywania wiedzy• zdobycie wiedzy biograficznej o Mikołaju Koperniku• kształtowanie w dzieciach postawy patriotycznej• zdobycie elementarnej wiedzy z zakresu dziedziny astronomii

CELE SZCZEGÓŁOWE

UCZEŃ: • będzie wiedział, jak wygląda budowa wszechświata wg teorii heliocentrycznej

i geocentrycznej• będzie znał barwy planet Układu Słonecznego• będzie wiedział, jak wygląda gwiazdozbiór Bliźniąt i potrafił go odtworzyć rysunkowo

METODY PRACY• eksperyment pokazowy• quiz• doświadczenie

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELAWarto, aby nauczyciel przygotował stanowiska do zrealizowania doświadczenia „mój Układ Słoneczny” przed zajęciami.

Prezentowane mapy myśli z poprzednich zajęć powinny wisieć w widocznym miejscu w sali, aby każdy miał możliwość raz jeszcze się z nimi zapoznać.

52


PRZEBIEG ZAJĘĆ

ZADANIE 1. QUIZ


Nauczyciel: przed zajęciami wycina z załącznika nr 1. pytania, które dotyczą treści przekazywanych

dzieciom w trakcie ostatnich trzech zajęć i umieszcza je w dowolnym pojemniku. Nauczyciel zaprasza uczniów

do kręgu i siada z nimi, trzymając pudełko tak, aby nikt nie widział jego zawartości. Losuje kolejno z pojemnika

wycięte karteczki i na głos zadaje uczestnikom pytania. Do odpowiedzi, dzieci mogą się zgłaszać poprzez podnie-

sienie ręki.

W sytuacji, gdy nikt nie zdecyduje się odpowiedzieć, osoba, która odpowiadała ostatnio wyznacza kolej-nego uczestnika do odpowiedzi. Wybrany uczeń może poprosić 3 wybrane osoby o pomoc do narady.

Jeżeli w dalszym ciągu nie padnie prawidłowa odpowiedź, nauczyciel w ostateczności ją podaje.

ZADANIE 2. EKSPERYMENT POKAZOWY

Symulacja Słońca (ok. 13 minut)

Nauczyciel: rozwiesza kartę z Układem Słonecznym (załącznik nr 2. ze strony nr 38) w widocznym miejs-

cu i przypomina uczestnikom zajęć o układzie heliocentrycznym.

Informacja dla nauczyciela: dzieci zgłaszają się i mają za zadanie omówić układ heliocentryczny, poprzez wska-zanie różnic w stosunku do układu geocentrycznego. Następnie nauczyciel przeprowadza eksperyment pokazowy – SYMULACJA SŁOŃCA.

UWAGA! ZASADY BEZPIECZEŃSTWA:

Warunkiem przeprowadzenia eksperymentu jest dostosowanie się do poniższych zasad bezpieczeństwa oraz poinformowanie o nich uczestników zajęć:

1. Uczniowie muszą stanąć w bezpiecznej odległości od eksperymentatora – około 2 metrów. Pełnią jedynie rolę OBSERWATORÓW.

2. Nauczyciel powinien mieć ochronną odzież: rękawiczki lateksowe, niepalny fartuch, okulary ochronne (plastikowe, takie które zakryją całe oczodoły) oraz upięte włosy.

3. Cały eksperyment powinien być zrealizowany na niepalnym podłożu o minimalnej powierzchni 60x60 cm. Przykładowo szyba lub lustro.

53


MATERIAŁY:• aceton• dichromian VI amonu – niewielka ilość, 2-3

łyżeczki• porcelanowa miseczka• łyżeczka do nakładania odczynników• pipeta• zapalniczka z wysięgnikiem lub zapałka

kominkowa,• niepalne podłoże o minimalnych wymiarach

60x60 cm


1. Do porcelanowej miseczki wsypujemy niewielką ilość dichromianu VI amonu, usypując z niego kopczyk.

2. Następnie, za pomocą pipety, skrapiamy kopczyk kilkoma kroplami acetonu (aby przyspieszyć reakcję spalania).

3. Po wykonaniu powyższych czynności, za pomocą zapałki lub zapalniczki z długim wysięgnikiem, podpalamy mieszankę i obserwujemy zachodzącą reakcję.

UWAGA:Zachęcamy do inspirowania się filmami dostępnymi w internecie wyszukując hasłem: „Rozkład dichromianu (VI) amonu”.

ZADANIE 3. EKSPERYMENT POKAZOWY

Eksperyment alternatywny – Słońce (ok. 13 minut)

Alternatywa dla pokazowego eksperymentu „Symulacja Słońca” w przypadku braku dostępu do wszyst-

kich materiałów potrzebnych do jego przeprowadzenia.

Warunkiem przeprowadzenia eksperymentu jest dostosowanie się do wcześniej wymienionych zasad bezpieczeń-

stwa oraz poinformowanie o nich uczestników zajęć.

54


MATERIAŁY:• szklana butelka• denaturat• zapałki


1. Nauczyciel wlewa do butelki odrobinę denaturatu i rozprowadza go delikatnie po ściankach – najlepiej zakręcić butelkę i nią potrząsnąć.

2. Następnie otwiera butelkę, aby alkohol zawarty w denaturacie zaczął parować.

3. Szybkim ruchem wrzuca do otwartej butelki podpaloną zapałkę.

Wynikiem eksperymentu jest ciekawy efekt świetlny w środku butelki – opary alkoholu spalają się wewnątrz butelki, zatem przez chwilę cała butelka wypełniona jest ogniem. Proponujemy, by przed lekcją wykonać ten eksperyment samodzielnie.

ZADANIE 3. DOŚWIADCZENIE

Mój Układ Słoneczny (ok. 20 minut)

CZĘŚĆ PIERWSZA: PRZYGOTOWANIE Nauczyciel: mocuje w centralnym miejscu sali (widocznym dla wszystkich) szybę lub lustro o wymiarach około 60x60 cm. Szyba powinna być ustawiona w taki sposób, aby była stabilnie podparta w czterech punktach (narożnikach).

UWAGA: Ważny jest fakt, aby był możliwy dostęp do niej od spodu. Należy zachować szczególną os-trożność, żeby nie zbić szkła.

Na tafli powinno być już uprzednio narysowane przez prowadzącego markerem (zaznaczając jedynie centralny punkt układu) Słońce oraz orbity dla ośmiu planet.

Nauczyciel: dzieli uczestników na zespoły dwuosobowe i tłumaczy, że ich zadaniem będzie stworzenie, z przygotowanych materiałów, planet Układu Słonecznego, które zostaną umieszczone na orbitach, na tafli szkła. Pary losują nazwy planet do przygotowania z woreczka (załącznika nr 3.). Przy nazwie planety jest wskazany również kolor, jaki powinna mieć wykonana przez uczniów planeta.

Nauczyciel ma za zadanie wyjaśnić, że podane kolory planet są jedynie zbliżone do rzeczywistych, tym samym, należy je traktować jako „umowne”. Doświadczenie można realizować na podłodze z dużą ilością miejsca

wokół.

55


CZĘŚĆ DRUGA: PRZEPROWADZENIE DOŚWIADCZENIA

MATERIAŁY NA ZESPÓŁ:• rękawiczki lateksowe – 2 pary• boraks – 1 łyżeczka• 2 łyżeczki plastikowe• woda – 1 i 1/5 szklanki ( 300 ml)• klej np. Wikol – 50 ml • barwnik spożywczy danego koloru – wedle uznania (im więcej

barwnika, tym intensywniejszy kolor)• magnes neodymowy• 3 plastikowe miski lub inne pojemniki o pojemności minimum 0,5 l• opiłki żelaza, 2-3 szczypty• plastikowa tacka/inna powierzchnia chroniąca podłoże od zabrudzeń

PRZEBIEG DOŚWIADCZENIA:

1. Zakładamy rękawiczki ochronne.2. Do miski wlewamy 50 ml wody i rozpuszczamy w niej barwnik mieszając łyżką.3. Do zabarwionej wody dodajemy 50 ml kleju (w stosunku 1:1) i mieszamy do powstania

jednolitej masy. 4. Do osobnej miski wsypujemy 1 łyżeczkę boraksu i zalewamy 250 ml wody i mieszamy tym

samym rozpuszczając boraks.5. Rozpuszczony boraks wlewamy do pojemnika z zabarwionym klejem, łyżeczka po łyżeczce,

mieszając w tym samym czasie. 6. Do mieszaniny dosypujemy opiłki żelaza (im więcej, tym lepszy będzie efekt)

Po połączeniu wszystkich składników powstaje kleista masa. Należy z jej części uformować planetę w proporcjach pasujących do tafli szkła. Dzięki znajdującym się w środku opiłkom żelaza, będzie ona przyciągana przez magnes. Następnie umieszczamy planety na odpowiednich miejscach tafli szkła (orbitach), na której powstanie model Układu Słonecznego.

CZĘŚĆ TRZECIA: URUCHOMIENIE UKŁADU

Każda drużyna otrzymuje magnes neodymowy. Jeżeli magnes zostanie przyłożony do tafli szkła od spodu

– będzie przyciągał do siebie planetę. Dzieci wykonują symulację obrotu planet wokół Słońca po orbitach prze-

mieszczając magnes pod taflą szkła (żelowa planeta będzie podążać za nim). Efektem końcowym zajęć jest rucho-

ma makieta układu heliocentrycznego.

Nauczyciel: pokazuje uczniom ostatni z gwiazdozbiorów do odrysowania – Bliźnięta z załącznika nr 4.

56


PODSUMOWANIE

Zakończenie zajęć o Mikołaju Koperniku (ok. 2 minut)

Nauczyciel prosi dzieci o odłożenie swoich planet i zaprasza uczniów do siebie na krótkie podsumowanie

całego bloku zajęć.

Rozpoczyna rozmowę od podziękowania za pracę i zaangażowanie. Podkreśla, że zdobyły wiedzę na temat

bardzo ważnego Polaka, mówi, że każdy powinien znać postać Mikołaja Kopernika, gdyż jest to człowiek, który

żyjąc w bardzo trudnych czasach, odkrył rzeczy niezwykłe, mające ogromny wpływ na postrzeganie świata. Warto,

aby nauczyciel opowiedział dzieciom, że nikt nie rodzi się znając odpowiedzi na wszystkie pytania. To, co możemy

osiągnąć, zdobywamy dzięki swojemu zaangażowaniu, pasji i zainteresowaniom, ale przede wszystkim dzięki

chęciom, jakie wykazujemy i wytrwałości.

Nauczyciel podkreśla, że dzieci wykonały na zajęciach ogromną pracę, dzięki czemu przekonały się na

własnej skórze, jak fascynujące może być odkrywanie świata, zdobywanie wiedzy i wykonywanie eksperymentów.

NOTATKI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57


ZAŁĄCZNIK 1. QUIZ PODSUMOWUJĄCY

Tabelka do wycięcia przez nauczyciela

ZAŁĄCZNIKI

W jakim celu Kopernik podróżował? Gdyby wydał swoje dzieło wcześniej, czy zostałby oskarżony o herezje?

W jakich krajach mieszkał? Ile lat trwały jego studia?

Czym handlował tata Kopernika? Jaką przyszłość zaplanował Mikołajowi Kopernikowi jego wuj?

Czy Kopernik miał na studiach problemy z nauką? Jaka była pierwsza szkoła Kopernika?

Wymień co najmniej 3 miasta, w których uczył się Kopernik

Dlaczego Mikołajem Kopernikiem opiekował się wuj?

Wymień co najmniej 3 dziedziny, w których kształcił się Kopernik Co to znaczy „człowiek renesansu”?

Jaką teorię propagował Kopernik? Czym jest grawitacja?

Kto od 10 roku życia opiekował się Mikołajem? Podaj 4 przykłady działania grawitacji.

Jaka siła oddziałuje na wszystko? Kto nie zgadzał się na wydanie ksiąg Kopernika?

Co Mikołaj widział na niebie, gdy w Toruniu był król?

Dlaczego astronomowie mieli ułatwione obserwowanie nieba w średniowieczu?

Po co ludzie zamykali w średniowieczu okna na noc?

Ile lat miał Kopernik, gdy pierwszy raz zobaczył zaćmienie Słońca?

58


Dlaczego Kopernik nie nosił sutanny? Kto był dla Kopernika autorytetem na Akademii Krakowskiej?

Na czym polega teoria heliocentryczna? Kto za czasów Kopernika mógł się uczyć?

Dlaczego Kopernik bał się pisać swoje księgi? Czyje poglądy Kościół uważał za słuszne?

Czym zajmuje się astrologia? 3 przykłady Ile rodzeństwa miał Kopernik?

Czym zajmuje się astronomia? 3 przykłady

Kto, z najbliższej rodziny Kopernika, miał na imię Barbara?

Czy astrologia i astronomia to to samo? Imię taty Kopernika to...

Czy astronomia jest nauką? Czy astrologia jest nauką?

Czy astronomowie i astrolodzy zgadzali się ze sobą?

Czy wystrzelony pocisk może stać się satelitą Ziemi?

Na czym polega teoria geocentryczna? Czym jest kwadrant, trójkąt i astrolabium?

Jaki tytuł ma największe dzieło Kopernika?

Jakie umiejętności Kopernik wykorzystał pisząc dzieło?

59


ZAŁĄCZNIK 2. SŁOŃCE


ZAŁĄCZNIK 3. NAZWY PLANET DO LOSOWANIA PRZEZ UCZNIÓW

Do wycięcia przez nauczyciela

Nauczyciel opowiada: Słońce to zwyczajna gwiazda w samym centrum Układu Słonecznego. Jest prawie idealnie okrągła i obraca się wokół własnej osi. Planety z Układu Słonecznego krążą właśnie wokół niej.

• Słońce jest ogromne, ma 1 391 960 km średnicy, to około 109 razy więcej niż nasza Ziemia.

• Na jego powierzchni temperatura osiąga 5 5000C.

• Od Słońca otrzymujemy światło i ciepło, co podtrzymuje życie na naszej planecie.

• Światło słoneczne, które dociera na Ziemię potrzebuje na to ponad 8 minut. Ma do pokonania 150 milionów kilometrów. To bardzo duża odległość, ale jest to gwiazda, która znajduje się najbliżej nas.

• Gdybyśmy wybrali się w podróż zwykłym samochodem, a naszym celem podróży byłoby Słońce, to wycieczka ta zajęłaby nam ponad 200 lat.

MERKURY

WENUS

ZIEMIA

MARS

JOWISZ

SATURN

URAN

NEPTUN

SZARY

ŻÓŁTY

NIEBIESKO-ZIELONY

CZERWONY

BEŻOWY w białe paski

BEŻOWY

BŁĘKITNO-NIEBIESKI

NIEBIESKI

60



Gwiazdozbiór Bliźnięta

Informacje: Schemat gwiazdozbioru Bliźniąt wpisany dla ułatwienia w kratki 1x1cm.

61


62


Lekcja I„Dzieciństwo i młodość”

Lekcja II„Edukacja i dorosłość”

Lekcja III„Osiągnięcia i spuścizna”

Lekcja IV„Podsumowanie”

Program dla Kół Naukowych zawiera scenariusze lekcji klas IV-VII:

Być jak Ignacy, Rozpalamy Płomień Wiedzy

Baw się i ucz z Ignacym!

Eksperymentuj, doświadczaj, zdobywaj wiedzę i poczuj się jak prawdziwy naukowiec! Po więcej wiedzy, eksperymentów, zabaw

i ciekawostek, zajrzyj na naszą stronę www.bycjakignacy.pl

KLASY 4-7 | LEKCJA 1 - Byc jak Ignacy...Kopernik zawsze tęsknił za swoim tatą, który jako kupiec...

Documents

Transcript of KLASY 4-7 | LEKCJA 1 - Byc jak Ignacy...Kopernik zawsze tęsknił za swoim tatą, który jako kupiec...