CHROŃ ŚRODOWISKO -

DZIAŁAJ ENERGICZNIE

Scenariusze zajęć dla nauczyciela oraz karty pracy dla

uczniów szkoły podstawowej (klasy 4-6)

Opracowanie metodyczne Robert Szewczyk

Opracowanie graficzne Jan Smolik (Republika Czech) i vma projectDruk: Oficyna Drukarska Jacek Chmielewski

Szanowny Nauczycielu!

Oddajemy w Twoje ręce zestaw scenariuszy zajęć na temat poszanowania energii przygotowanych przez Krajową AgencjęPoszanowania Energii S.A.

Tematy zostały tak dobrane, aby logicznie przeprowadzić ucznia od zagadnień ogólnych (ocieplenie globalne) do zagad-nień szczegółowych, praktycznych i odnoszących się do jego własnych doświadczeń (oszczędzanie energii w domu i w szkole).

Zasadniczym celem tych zajęć powinno być uświadomienie uczniom własnych możliwości oszczędzania energii, nie tylkoz pobudek ekologicznych, ale również ekonomicznych (możliwość oszczędzania pieniędzy szczególnie w domu).

Wszystkie ćwiczenia, zadania i projekty, które proponujemy mogą być wykonywane opcjonalne i wybierane pod kątemczasu, możliwości i zainteresowań. Poszczególne tematy mogą być realizowane na jednej lub kilku jednostkach lekcyjnych,albo też w formie projektów wykonywanych przez uczniów w domu (ale pod kontrolą nauczyciela lub rodziców).

Zajęcia z dziedziny poszanowania energii można realizować jako zajęcia uzupełniające lub rozszerzające program naucza-nia (np. przyrody, geografii, biologii, przedsiębiorczości, wychowania obywatelskiego). Z proponowanych scenariuszymożna również skorzystać w czasie zajęć pozalekcyjnych (np. na kółkach przedmiotowych) oraz w trakcie zielonych szkółlub innych wycieczek fakultatywnych.

Zachęcamy do korzystania z niniejszych materiałów i życzymy powodzenia w pracy dydaktycznej.

2

Temat 1: Globalne ocieplenie

Słowa kluczowe i definicjeAtmosfera, klimat, zmiany klimatu, zużycie energii, gazy szklarniowe, wzrost efektu cieplarnianego, ocieplenie globalne.

Atmosfera - gazowa powłoka Ziemi.Klimat - ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji normalny przebieg pogody, zarówno jej stanów jak i składników. Gazy szklarniowe - gazy, które wchodzą w skład atmosfery charakteryzujące się całkowitą przepuszczalnością promie-niowania słonecznego, które ogrzewa Ziemię i zatrzymujące promieniowanie, które odbija się od powierzchni Ziemi.Zwiększona ilość tych gazów w atmosferze uniemożliwia ucieczkę promieniowania w kosmos, zawraca go ku powierzch-ni Ziemi, co powoduje wzrost temperatury powietrza. Do naturalnie występujących gazów szklarniowych zaliczamy: parę wodną, dwutlenek węgla, ozon, metan i tlenki azotu.Dodatkowo w wyniku działalności człowieka powstają sztuczne gazy, m.in.: freony i halony. Wzrost efektu cieplarnianego - ograniczenie wypromieniowania ciepła z atmosfery na skutek wzrostu zawartości gazówszklarniowych w atmosferze w wyniku działalności człowieka. Ocieplenie globalne - wzrost temperatury powietrza na powierzchni Ziemi.

Scenariusz lekcji

1) Cel zajęć:- Wyjaśnienie, co to jest i jak zmienia się klimat - Wyjaśnienie przyczyn i skutków zjawiska ocieplenia globalnego- Wypracowanie sposobów ograniczenia ocieplenia globalnego (ze szczególnym uwzględnieniem naszej roli). 2) Osiągnięcia ucznia

Uczeń:- rozumie, czym jest klimat- zna i rozumie przyczyny zjawiska ocieplenia globalnego- wymienia skutki ocieplenia globalnego- omawia najważniejsze metody ochrony klimatu- podaje przykłady własnych możliwości ograniczenia ocieplenia globalnego

3) Metody i formy pracy: pogadanka, dyskusja, "burza mózgów", metoda SWOT.4) Środki dydaktyczne: karty pracy (załączniki do wyboru przez nauczyciela), schemat działania gazów szklarniowych w at-mosferze (rysunek nauczyciela na tablicy), schemat wzrostu efektu cieplarnianego (plakat bądź folia prezentacyjna), sche-mat przyczynowo-skutkowy ocieplenia globalnego. 5) Przebieg zajęć:

Część wstępnaWprowadzenie: Na lekcjach przyrody dowiedzieliście się, co to jest pogoda, z jakich elementów się składa i jaki ma wpływna nasze życie. Teraz zapoznamy się z nowym zagadnieniem - KLIMATEM. Podajemy definicję klimatu i dokładnie ją objaśniamy (odwołujemy się do wiedzy szkolnej i pozaszkolnej - doświadczeńucznia). W ciągu milionów lat atmosfera ziemska przekształcała się, aż osiągnęła stan, który umożliwił rozwój życia na na-szej planecie. Klimat Ziemi także podlega nieustannym zmianom. Zachodzą one pod wpływem wielu czynników, do któ-rych zalicza się m.in. działalność człowieka. Pytanie: Zastanówmy się, które formy działalności ludzi mogą wpływać na klimat?Burza mózgów (2-3 minuty), wypowiedzi uczniów zapisujemy na tablicy (np. przemysł, rolnictwo, transport - odpowiedzimogą mieć szczegółową formę, np. spaliny samochodowe - rolą nauczyciela jest ich uogólnienie). Jednym ze składników tworzących atmosferę są gazy, które występują w niej w bardzo małych ilościach, ale które odgry-wają wielce istotną rolę - dzięki ich obecności temperatura powietrza przy powierzchni Ziemi jest odpowiednia dla istnieniai rozwoju życia. Podajemy definicję oraz przykłady gazów szklarniowych.

3

Gazy te działają w atmosferze podobnie, jak szklarnia, której szklane ścianki przepuszczają promieniowanie słoneczne i za-trzymują je wewnątrz, nie pozwalając uciec. Jeżeli byliście kiedyś w szklarni wiecie, że panująca tam temperatura powie-trza jest wyższa niż na zewnątrz. Takie zjawisko nazywamy efektem cieplarnianym (definicję uczniowie zapisują w zeszytach). Naukowcy obliczyli, że gdybynie było gazów szklarniowych na Ziemi panowałaby przez cały czas ujemna temperatura powietrza. Pytanie: Zastanówmy się, czy wówczas byłoby możliwe powstanie życia na naszej planecie?Kilkuminutowa dyskusja moderowana przez nauczyciela, której wynikiem jest stwierdzenie, że życie nie byłoby wówczasmożliwe.

Część zasadnicza

Wstęp: Zapewne słyszeliście o globalnym ociepleniu - o tym, jaki wpływ może mieć na życie na Ziemi. Oto kilka faktów naukowych, nad którymi teraz się zastanowimy:– Klimat Ziemi ulega bardzo szybkim zmianom.– Od początku XIX w. zawartość gazów szklarniowych w atmosferze znacznie się zwiększyła.– W ciągu ostatnich 300 lat temperatura powietrza na Ziemi podniosła się o około 0,7°C.– Naukowcy szacują, że do końca tego wieku temperatura powietrza podniesie się jeszcze o 2 do 5°C. – Zmiany klimatu przebiegają nierównomiernie w różnych miejscach na Ziemi.Pytania i ćwiczenia:

1. Jakie są przyczyny zwiększenia koncentracji gazów szklarniowych w atmosferze?

Ćwiczenie 1: Kto ma wpływ na środowisko?

2. Co to jest globalne ocieplenie?.

Ćwiczenie 2: Myszy i sowy

4

Obserwacja zachowań, które mają wpływ na wzrost efektu cieplarnianego.

– Zainteresowanie zużyciem energii i jego wpływem na środowisko przyrodnicze oraz społeczeństwo,

– Przedstawienie związku przyczynowo-skutkowego między zużyciem energii a wpływem na środowisko przyrodnicze,

– Pokazanie wpływu indywidualnych zachowań na zmiany klimatu,

– Zachęcenie do zmniejszenia zużycia energii.

Obserwacja, analiza, porównanie.

Wzrost efektu cieplarnianego, zmiany klimatu, zużycie energii, postępowanie i inicjatywy ludzi.

Kartki, kredki, nożyczki, klej.

Nauczyciel przedstawia schemat efektu cieplarnianego (duży format, np. na folii) i wyjaśnia, na czym polega to zjawisko.

Pierwsze zadanie polega na uzupełnieniu brakujących elementów na schemacie. Następnie uczniowie przygotowują grę na

temat wzrostu efektu cieplarnianego. Każdy z nich sporządza kartę z rysunkiem (lub schematem) po jednej stronie i jego

objaśnieniem po drugiej. Karty zostają rozłożone na podłodze, tak by widoczne były rysunki. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie

grupy. Członkowie grup na przemian wybierają karty. Zwycięża ta z nich, która przechodząc przez rozłożone karty przyczyni się

mniej do zwiększenia efektu cieplarnianego (każdej karcie nadajemy inną "moc" zwiększania efektu cieplarnianego).

OpisCele

PostępowanieKluczowe problemyMateriałyPrzebieg ćwiczenia

Gra ruchowa skupiająca się na zagadnieniu zmian klimatycznych pod wpływem działalności człowieka.

Utrwalenie i poszerzenie wiedzy nabytej w czasie zajęć.

Koordynacja, analiza, klasyfikacja.

Efekt cieplarniany, wzrost efektu cieplarnianego, zmiany klimatu, postępowanie ludzi, zużycie energii.

Lista krótkich zdań (prawdziwych i fałszywych) na temat zmian klimatycznych.

Uczniowie zostają podzieleni na dwie drużyny (myszy i sowy). Nauczyciel głośno odczytuje zdania. Kiedy czyta zdanie, które

jest prawdziwe, sowy gonią myszy. Jeżeli odczytane zdanie jest fałszywe myszy łapią sowy.

OpisCelePostępowanieKluczowe problemyMateriałyPrzebieg ćwiczenia

5

Przykładowe zdania:" Dwutlenek węgla powoduje wzrost efektu cieplarnianego." Efekt cieplarniany jest ważny dla rozwoju życia na Ziemi. " Bez efektu cieplarnianego temperatura powietrza na Ziemi byłaby wyższa niż jest obecnie." Od kilkudziesięciu lat efekt cieplarniany wzrasta bardzo szybko." Efekt cieplarniany jest jednym z czynników zmiany klimatu" Efekt cieplarniany jest poważnym zagrożeniem środowiska przyrodniczego.

3. Dlaczego ocieplenie klimatu jest niebezpieczne?

Przykłady zjawisk, które mogą zaistnieć w wyniku podniesienia się temperatury powietrza na Ziemi:

1. Więcej opadów atmosferycznych; 2. Częstsze i gwałtowniejsze sztormy; 3. Podwyższona temperatura powietrza może być przyczyną zwiększenia ilości opadów w niektórych regionach Ziemi,

w innych natomiast może sprawić, że zabraknie wody;4. Więcej susz i pożarów;5. Wyższa temperatura powietrza zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia susz i zagrożenie wybuchu wielkich po-

żarów; 6. Klęska głodu i niedożywienia;7. W wielu regionach świata (np. w Afryce i Azji) obniży się wysokość zbiorów zbóż, które są podstawą wyżywienia ludności;8. Fale gorąca i epidemie;9. Częste fale gorąca mogą prowadzić do zwiększonej liczby zgonów, tak jak miało to miejsce w Europie w lecie 2003 roku;10. Choroby, które rozwijają się w gorącym klimacie (np. malaria); 11. Topnienie lodowców i wcześniejsze odwilże;12. Podniesienie temperatury powietrza na Ziemi przyspieszy topnienie lodowców i czap lodowych na biegunach, spowo-

duje również wcześniejsze odwilże na rzekach i jeziorach (co przyczyni się do wzrostu zagrożenia powodziami); 13. Podniesienie się poziomu mórz; 14. Topnienie lodowców doprowadzi do podniesienia się poziomu wody w morzach - kiedy wzrośnie temperatura powie-

trza, morza zaczną wchłaniać ciepło, co spowoduje ich rozszerzenie się, a tym samym podniesienie poziomu wody od 10 do 90 cm. Do roku 2050 miasta takie jak Londyn czy Nowy York mogą znaleźć się częściowo pod wodą.

15. Wymieranie gatunków zwierząt i roślin - gatunki zwierząt, które nie będą potrafiły przystosować się do nowych warun-ków zginą. Przeprowadzone szczegółowe badania wykazały, że jeśli nie uda się nam zastopować globalnego ocieple-nia to do 2050 roku zginie ponad milion gatunków.

QUIZ: Wzrost efektu cieplarnianego (załącznik 1)

Pytanie: Co możemy zrobić, aby zatrzymać globalne ocieplenie?„Burza mózgów“, wypowiedzi uczniów spisujemy na tablicy. Zwracamy uwagę na te propozycje, które wskazują na indy-widualne działania możliwe do przeprowadzenia w domu lub w szkole. Komentarz: Niektóre rządy wprowadzają specjalne przepisy, które mają pomóc zastopować ocieplanie klimatu. Podpisa-no wiele porozumień międzynarodowych, których celem jest zapobieganie globalnemu ociepleniu. Mimo to, na nic się onenie przydadzą, jeśli my, zwykli ludzie, nie będziemy ich realizować. Istnieje wiele sposobów, dzięki którym to właśnie Tyi ja możemy zmniejszyć ocieplanie się klimatu. Działania, które możesz wykonać wcale nie są czasochłonne ani kosztowne.

Ponieważ główną przyczyną ocieplania się klimatu są gazy szklarniowe, powstające przede wszystkim na skutek spalaniapaliw stałych, powinniśmy ograniczyć zużycie tych paliw. Spowoduje to zmniejszenie ilości szkodliwych substancji doatmosfery.

W Europie, prawie 30% całej energii zużywane jest w gospodarstwach domowych. Jest wiele prostych sposobów oszczę-dzania energii. Pomoże to nie tylko ograniczyć ocieplenie globalne, ale również zmniejszy domowe rachunki za prąd i gaz.Chroniąc środowisko przyrodnicze możesz oszczędzać pieniądze!

Oto kilka prostych działań, które pozwalają oszczędzać energię w domu i szkole. Niektóre z nich być może znacie. Podnieś-cie rękę, jeżeli stosujecie, któreś z tych działań.Nauczyciel odczytuje listę działań (załącznik 2) i mobilizuje uczniów do zgłaszania się i komentowania własnych doświad-czeń w tym zakresie.

Ćwiczenie 4: Dojeżdżamy do szkoły (załącznik 3). Nauczyciel dzieli klasę na kilka grup. Po wypełnieniu tabel reprezentanci grup odczytują wpisane zalety i wady, a nauczy-ciel tworzy z najciekawszych pomysłów zbiorczą tabelę (np. na tablicy).

Konkurs: Nauczyciel organizuje akcję/konkurs, pt. „Tydzień bez samochodu“ (załącznik 4).

Część końcowa

Podsumowanie zagadnień poruszonych w toku zajęć. Ujęcie ich w logiczny ciąg przyczynowo-skutkowy:

Komentarz: Planeta Ziemia potrzebuje twojej pomocy, więc zbierz siły i ruszaj do działania. Niech Twoim zwyczajem staniesię oszczędzanie energii. Podziel się swoimi pomysłami z kolegami i postarajcie się zrobić coś dla siebie i swojej przyszłości!

6) Propozycje pracy domowejZaprojektujcie, a następnie wykonajcie plakat. Do wyboru są dwa tematy:1. Globalne ocieplenie - zagrożenie dla środowiska2. Powstrzymajmy globalne ocieplenie!Możecie pracować pojedynczo lub w zespołach. Skorzystajcie z poniższych sugestii:– najpierw zbierzcie materiały, które chcielibyście wykorzystać (artykuły z prasy, internetu, foldery, itp.),– rozplanujcie ich ułożenie na plakacie - pamiętajcie o pozostawieniu miejsca na tekst i na własne rysunki (wykonajcie je

na osobnych kartkach, a następnie zamieśćcie na plakacie). Nie zapomnijcie o tytule plakatu. To od Was zależy jak plakat będzie wyglądał i czy spełni swoją rolę. Najlepsze prace zostaną wyeksponowane w szkole.

6

Temat 2: Energia - czym jest, jakie są jej rodzaje i źródła.

Słowa kluczowe i definicjeEnergia - odnawialne i nieodnawialne źródła energii, poszanowanie energii. Energia - zdolność do wykonywania określonej pracy.

Scenariusz zajęć

1) Cel zajęć:- Wyjaśnienie, czym jest energia, jakie są jej rodzaje i źródła - Uzmysłowienie, w jaki sposób i do jakich celów zużywamy energię- Zwrócenie uwagi na konieczność poszanowania energii i ograniczenie jej zużycia 2) Osiągnięcia ucznia

Uczeń:- rozumie, czym jest energia- zna i rozumie podział źródeł energii na odnawialne i nieodnawialne- rozumie konieczność poszanowania energii

3) Metody i formy pracy: pogadanka, dyskusja, „burza mózgów“, ranking diamentowy.4) Środki dydaktyczne: karty pracy (załączniki do wyboru przez nauczyciela), karta szarego papieru, mazaki. 5) Przebieg zajęć:

Część wstępnaWstęp: Wszyscy korzystamy z energii przez cały czas. Zużywamy ja nawet w czasie snu. Używamy jej do napędzania samo-chodów, dzięki niej rozświetlamy ciemności nocy, czyścimy ubrania, korzystamy z komputerów, oglądamy telewizję. Toona ogrzewa nasze domy. Energia jest łatwo dostępna i tania, tańsza niż była dawniej. Przyzwyczailiśmy się do niej tak,że niemal nie zauważamy jej istnienia. Mimo to jest bardzo istotna dla naszego życia, a my sami jesteśmy od niej zależni. Pytanie: Czym tak na prawdę jest energia ?Burza mózgów - wypracowujemy definicje energii i wpisujemy do zeszytów.Energia jest we wszystkim, co Cię otacza: W ciągu dnia świeci Słońce, które wydziela energię cieplną. Nasze ciała przetwa-rzają pokarm, w celu dostarczenia energii potrzebnej do pracy, zabawy, a także... odpoczynku. Inne rodzaje energii, którychużywamy pomagają uprościć codzienne czynności i uczynić nasze życie wygodniejszym. Pytanie: Podajcie przykłady wykorzystania energii w Waszych domach?

Ćwiczenie 1: Uzupełnij zdania. (załącznik 1)

Część zasadnicza

Wstęp: Prawie cała energia dostępna na Ziemi pochodzi ze Słońca. Słońce ogrzewa naszą planetę i umożliwia rozwój życia.Rośliny nie tylko rosną dzięki energii, ale również ją magazynują. Korzystają z niej zwierzęta, które zjadają rośliny. Te z kolei dostarczają energii drapieżnikom, które pożerają zwierzęta roślinożerne. Ty również uzyskujesz swoją porcję energiizjadając rośliny lub zwierzęta.

Ćwiczenie 2: Łańcuch pokarmowy (załącznik 2).Ludzie nauczyli się jak wykorzystywać energię dawno temu. Już tysiące lat temu używali ognia jako źródła światła, doogrzewania oraz do gotowania jedzenia. Powiedzcie, co oprócz ognia było jednym z pierwszych naturalnych źródeł energiii do jakich celów je wykorzystywano? (chodzi o wiatr)

Ćwiczenie 3: Uzupełnij zdania (załącznik 3).Ludzie odkryli również inne źródła energii, które w większości znajdują się pod ziemią w postaci kopalin. Są to złoża paliwstałych, które powstały przed milionami lat.

7

Pytanie: Powiedzcie jak się one nazywają? [węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny].W których dziedzinach życia stosujemy energię, uzyskaną z paliw stałych?Paliwa kopalne należą do nieodnawialnych źródeł energii. Powiedzcie, co oznacza, że są one nieodnawialne?Ćwiczenie 4: Połącz w pary (załącznik 4). Istnieją również inne źródła energii, które wykorzystujemy: woda, biomasa, pływy morskie Te oraz omówione już wcześniejźródła: słońce i wiatr określamy mianem odnawialnych źródeł energii. Pytanie: Powiedzcie, co oznacza, że są one odnawialne?Ćwiczenie 5: Pantonima.

Przykładowe powiązania, które uczniowie mogą przedstawiać:

Paliwo Organizm/Maszyna Działanie

Gaz ziemny, butan Boiler Ogrzewanie wody

Słońce Panele słoneczne Oświetlanie

Woda Młyn Produkcja mąki

Słońce Kalkulator Liczenie

Chleb Organizm ludzki Czytanie książki

Wiatr TV Oglądanie telewizji

Słońce Panele słoneczne Ogrzewanie wody

Gaz ziemny Autobus Transportowanie pasażerów

Wodór Samochód Transport

Wiemy już, że spalanie paliw kopalnych i produkcja energii jest szkodliwa dla środowiska. Do atmosfery uwalniane są gazycieplarniane, które powodują wzrost efektu cieplarnianego i proces, który nazywamy globalnym ociepleniem. Zastanówcie się, w jaki sposób możecie ograniczyć zużycie energii, na co dzień. Pamiętajcie, że im mniejsze jej zużycie tymmniejsze zużycie źródeł energii i mniejsza ilość gazów cieplarnianych uwolnionych do atmosfery. Ważne jest również to,że szanując energię oszczędzasz pieniądze!Ćwiczenie 6: Sposoby ograniczania zużycia energii w domu (załącznik 5). Uczniów dzielimy na kilka czteroosobowychgrup. Każda z nich otrzymuje ranking, który wspólnie wypełnia (metoda rankingu diamentowego). Następnie razem usta-lamy wspólny ranking (rysujemy go np. na szarym papierze).

Część końcowa

6) Propozycje pracy domowej1. Pomyśl o codziennych czynnościach i zastanów się skąd pochodzi energia, której używasz do ich wykonania? Wyobraźsobie, że musisz żyć bez tych źródeł energii. Wypisz kilka codziennych czynności, których nie mógłbyś wykonać bez dostępudo energii elektrycznej. 2. Skorzystaj z Internetu i wejdź na stronę www.kape.gov.pl - zapoznaj się z jej treścią. Który z opisanych tam programówlub projektów poszanowania energii najbardziej Ci się podoba i dlaczego?3. Skorzystajcie z dostępnych słowników i wypiszcie kilka synonimów słowa „szacunek“.

8

Gra mająca na celu ukazanie powiązań między paliwami, organizmami i energią.

Poznanie cyklu energetycznego (energia pierwotna i końcowa).

Zachęta do analizy zastosowań energii.

Wskazanie różnic między energią zewnętrzną i wewnętrzną.

Praca w grupach, powiązanie przyczyna-skutek, ustanowienie powiązań między elementami cyklu, wskazanie podobieństw i różnic; obserwacja.

Energia, paliwa, organizm, moc, energia wewnętrzna i zewnętrzna.

Tabelka do wypełnienia

Przed rozpoczęciem zadania wszystkie terminy muszą zostać zdefiniowane. Następnie każdy uczeń musi zaprezentować, przypomocy pantomimy, jeden z terminów wskazany mu przez nauczyciela. Pozostali uczniowie muszą go odgadnąć. Gra toczy siętak długo, aż każdy uczeń odegra scenkę.

OpisCele

Postępowanie

Kluczowe problemyMateriałyPrzebieg ćwiczenia

Temat 3: Etykiety energetyczne produktów - klucz do oszczędności

Słowa kluczowe Etykieta energetyczna produktu, klasy wydajności (efektywności) energetycznej

Scenariusz zajęć

1) Cel zajęć:- Wyjaśnienie, czym jest etykieta energetyczna produktu i jakie są jej rodzaje. - Wyjaśnienie, w jaki sposób należy odczytywać treść zawartą na etykietach.- Zwrócenie uwagi powiązanie między właściwym wyborem kupowanego urządzenia a oszczędnością pieniędzy. 2) Osiągnięcia ucznia

Uczeń:- rozumie, czym jest etykieta energetyczna produktu i jak z niej korzystać- zna różne typy etykiet i rozumie ich treść- rozumie związek między właściwym wyborem kupowanego urządzenia a możliwością oszczędzania pieniędzy

3) Metody i formy pracy: pogadanka, dyskusja, „burza mózgów“, praca w grupach.4) Środki dydaktyczne: karty pracy (załączniki do wyboru przez nauczyciela),. 5) Przebieg zajęć:

Część wstępnaWstęp: Kiedy Twoi rodzice kupując nowy sprzęt gospodarstwa domowego podejmują decyzję na podstawie wielu kryte-riów. Zastanawiają się nad ceną, marką, wyglądem, dostępnymi modelami, a coraz częściej nad zużyciem energii elek-trycznej i kosztami użytkowania sprzętu, które się z tym wiążą. Wiadomo, co miesiąc z zakładu energetycznego przychodzirachunek za zużyty prąd i trzeba sięgnąć do portfela.Etykiety energetyczne mogą pomóc Tobie i twoim rodzicom w podjęciu właściwej decyzji. Z takiej etykiety możecie do-wiedzieć się czy dany produkt należy w swojej kategorii (np. zmywarki, lodówki) do bardziej lub mniej oszczędnych ener-getycznie. Na etykiecie znajdziecie również porównanie innych istotnych cech produktów, np. w wypadku pralek będzie towydajność wirowania i poziom hałasu, zmywarek do naczyń zużycie wody.

Doświadczenie: Przyjrzyjcie się w domu licznikowi energii elektrycznej. Zwróćcie uwagę na pasek z cyferkami oznacza-jącymi zużycie energii elektrycznej w kW na godzinę. Włączcie następnie kilka urządzeń, np. czajnik elektryczny, telewiz-or. Cyfry na pasku licznika zaczną się przesuwać w zawrotnym tempie. Każdy kW energii kosztuje! Może zamiast wydawaćzłotówki na prąd warto je zaoszczędzić na własne potrzeby?

Część zasadnicza

Wstęp: Nauczyciel rozdaje wcześniej przygotowane etykiety i prosi o ich opisanie i scharakteryzowanie.Polecenie: Wymieńcie znane Wam urządzenia/produkty, do których dołączone są takie lub podobne etykiety.Etykieta produktu jest kawałkiem papieru, materiału, plastiku itd., na którym opisano istotne i użyteczne informacji na te-mat danego produktu. Objaśnia m.in. pochodzenie, wytwórcę, markę, zawartość, sposób wykorzystania lub przeznaczenieproduktu, którego dotyczy. Etykiety potrzebne są:– Konsumentom, którzy chcą kupić produkt.– Obsłudze sklepu, która dzięki temu może lepiej doradzić klientowi.– Osobom, które mają zainstalować produkt.Informacja, którą przekazują nam etykiety jest zazwyczaj krótka i zwięzła. Nie zawsze można ją zrozumieć bez pewnej fa-chowej wiedzy. Dlatego pełniejszą informację można znaleźć w dołączanych do produktu broszurach lub instrukcjachobsługi.To, co najważniejsze, czyli klasa zużycia energii jest opisane literami od A do G (A - najniższe zużycie, G - najwyż-sze). Najbardziej efektywne w swojej kategorii sprzęty są oznaczone literą A. Te, które nie spełniają wymogów efektywnoś-ci energetycznej otrzymały literę G.

9

Nauczyciel prezentuje etykietę energetyczną i omawia, co się na niej znajduje (załącznik 1).Ponieważ wielkie firmy produkujące urządzenia potrzebne w każdym gospodarstwie domowym sprzedają je na całym świe-cie, dlatego ujednolicono produkty i ich etykiety. Oznacza to, że w różnych krajach można kupić te same produkty, np. tele-wizory, komputery, magnetofony, do których dołączone są etykiety o podobnej treści napisane tylko w różnych językach.

Ćwiczenie 1. Jak oszczędzać energię w domu? (załącznik 2)Nauczyciel dzieli klasę na kilka grup. Polecenie: Wskażcie na rysunku, w jaki sposób mieszkająca w tym domu rodzina może oszczędzać energię. Zaznaczcie tona rysunku a następnie napiszcie krótkie wyjaśnienie. Jeśli macie inne pomysły na zaoszczędzenie energii wymieńcie je podspodem lub na drugiej stronie kartki.

Część końcowa

Podsumowanie:Etykieta energetyczna: • Jest to najpopularniejsza etykieta w Europie• Wprowadzona we wszystkich państwach należących do Unii Europejskiej• Wskazuje efektywność energetyczną produktu:

– „A“ najbardziej efektywny– „G“ najmniej efektywny

• Zawiera informacje o możliwościach produktu, jego wydajności i jakości działania• Produkty, na których znajdziesz tę etykietę to:

– pralki– zmywarki– lodówki– piekarniki– żarówki– suszarki do ubrań– lodówko-zamrażalki– zamrażalki

6) Propozycje pracy domowej (pozalekcyjnej):

1. Zaprojektuj własną etykietę energetyczną. Potrzebne materiały: papier, nożyczki, ołówki, kredki, klej, linijka.Przebieg pracy:– pomyśl, które produkty mogłyby zostać opisane przy pomocy Twojej etykiety;– wybierz cechy produktu, które według Ciebie powinny być wymienione i scharakteryzowne na etykiecie;– użyj wyobraźni i zaprojektuj kształt i kolory etykiety tak, aby była zauważalna i łatwa do odczytania;– z dostępnych materiałów wykonaj etykietę.2. Przeprowadź „śledztwo“ i wyszukaj etykiety energetyczne produktów, które funkcjonują u Ciebie w domu (np. ostatniokupionych). Sprawdź, do której klasy energetycznej są zaliczone.

10

11

Temat 4: Kupujemy oszczędne energetycznie urządzenia

Słowa kluczoweWydajne energetycznie (oszczędne) urządzenia domowe (AGD).

Scenariusz zajęć

1) Cel zajęć:- Wyjaśnienie, dlaczego warto kupować urządzenia zużywające mało energii.- Przyzwyczajenie do czytania etykiet energetycznych.- Zwrócenie uwagi na powiązanie między właściwym wyborem kupowanego urządzenia a oszczędnością pieniędzy.2) Osiągnięcia ucznia

Uczeń:- rozumie, dlaczego warto kupować urządzenia zużywające mało energii,- zna etykiety energetyczne i rozumie ich treść,- rozumie związek między właściwym wyborem kupowanego urządzenia a możliwością oszczędzania pieniędzy.

3) Metody i formy pracy: pogadanka, dyskusja, "burza mózgów", praca w grupach.4) Środki dydaktyczne: karty pracy (załączniki do wyboru przez nauczyciela).5) Przebieg zajęć:

Wstęp: Wszyscy ludzie zużywają energię własnych organizmów. Energia ta jest łatwo dostępna i korzystamy z niejzazwyczaj bez wysiłku. Nie musimy nawet o niej myśleć. Pytanie: Dlaczego więc mamy przejmować się energią, którą zużywają urządzenia domowe zasilane prądem? („burzamózgów“ - kilka odpowiedzi z klasy).Przypomnienie: wzrost efektu cieplarnianego i w konsekwencji ocieplenie globalne jest wynikiem nadmiernego wyt-warzania gazów cieplarnianych, za co odpowiada m.in. spalanie paliw konwencjonalnych w elektrowniach. Oszczędzającener-gię elektryczną wydajesz mniej pieniędzy i chronisz środowisko.

CZY WIECIE, ŻE...W Polsce sektor produkcji energii odpowiada za 40% całkowitej emisji gazów szklarniowych.

CZY WIECIE, ŻE...Według ekspertów pozostało nam jeszcze, przy obecnym tempie zużycia, ropy naftowej na 40 lat i gazu ziemnego na62 lata. Potem światowe złoża będą wyczerpane. Musimy zatem pomyśleć o ich następcach.

Co to ma wspólnego z urządzeniami domowymi? („burza mózgów“ - kilka odpowiedzi z klasy).Konkluzja: Niemal cała energia, którą zużywamy pochodzi z elektrowni, które wytwarzają ją spalając paliwa stałe. W tymprocesie, oprócz energii, wytwarzane są gazy cieplarniane, które mają wpływ na zmiany klimatyczne. Wydajne energety-cznie i nowoczesne urządzenia potrzebują mniej prądu niż ich starsze modele. Co różni nowe urządzenia gospodarstwadomowego od tych starszych? Przede wszystkim zużywają mniej energii elektrycznej, mniej wody i mniej detergentów niżpodobne urządzenia 10 czy 15 lat temu. Są również lepiej zaprojektowane, bezpieczniejsze i wygodniejsze w użyciu.Sprawiają, że nasze życie jest prostsze i mamy więcej czasu dla siebie.Urządzenia „pożerające“ prąd pożerają także zaso-by domowego budżetu i... zmniejszają Twoje kieszonkowe! Więcej zużytej energii oznacza większe rachunki za prąd.

PAMIĘTAJ, ŻE...Mniejsze zużycie energii = mniejsza emisja CO2 = mniejsze zanieczyszczenie środowiska.

Ćwiczenie 1: Myślę, więc oszczędzam. (załącznik 1).

12

Część zasadnicza

Projekt: Nauczyciel proponuje wykonanie projektu p.t. „Poszukiwania w sklepach“ (załącznik 2).Uczniom zwykle podobają się zajęcia w sklepie. Ćwiczą swoje zdolności komunikacyjne oraz napotykają różne postawyobsługi sklepu, z którymi muszą dać sobie radę. Niektóre sprzęty, które uczniowie będą oglądać w sklepie mogą nie miećetykiet energetycznych lub mieć tylko część wymaganych danych. Dlatego lepiej upewnić się wcześniej w sklepie czy ofero-wane przez nich produkty posiadają wymagany opis.Nauczyciel dzieli klasę na grupy, przydzielając każdej urządzenie domowe. Następnie omawia ćwiczenie:Wyobraźcie sobie, że jesteście dorośli i że właśnie urządzacie swoje nowe mieszkanie. Każda grupa wybierze sobie jedentyp urządzenia domowego (pralka, lodówka, zmywarka, itp.), które będzie chciała „kupić“. Pójdźcie do sklepu i sprawdźcie,jakie informacje możecie znaleźć na etykietach energetycznych wybranych przez siebie produktów. Odwiedźcie supermar-kety i sklepy specjalizujące się w sprzedaży sprzętu domowego. Odpowiedzcie na następujące pytania:

– Czy wszystkie produkty są oznaczone etykietami energetycznymi?– Czy prawdą jest, że najbardziej efektywne energetycznie produkty są również najdroższe?– Czy ludzie kierują się informacjami z etykiet energetycznych przy zakupie nowych urządzeń?– Czy kupują więcej urządzeń efektywnych energetycznie niż kiedyś?

Aby odpowiedzieć na niektóre z tych pytań musicie porozmawiać z obsługą sklepu. Czy pracownicy mają dostatecznąwiedzę na temat etykiet energetycznych i wiadomości na nich zawartych? W każdym z odwiedzonych sklepów wypełnij-cie tabelkę. Wpiszcie dwa produkty najbardziej efektywne energetycznie, dwa najmniej i jeden o średniej wydajności.Poproście sprzedawcę o pomoc. Oto przykład wypełnionej tabelki:

Część końcowa

Kupując jakieś urządzenie płacisz nie tylko jego pierwotną cenę, ale również opłacasz koszty jego użytkowania, tak długo,jak długo z niego korzystasz. W ciągu „życia“ urządzenia koszty energii, którą zużywa mogą wielokrotnie przewyższyć jegocenę. Dlatego właśnie warto kupić urządzenie energooszczędne.

Ćwiczenie 2: Zanim wyruszycie do sklepów (załącznik 3).

6) Praca domowaWizyty grup w sklepach i wypełnienie tabeli.

Marka, typ produktu

Bosch WDF 1660 BY

Cena Kategoria efektywnościenergetycznej

Zużycie energii/cykl prania kWh

Efektywnośćprania

Wydajnośćwirowania

Pojemnośćpralki w kg

Zużyciewody

Poziomhałasu

w czasieprania (dB)

Poziom hałasuw czasie

wirowania (dB)

1690,00 A 0,85 A D 4,5 53 66 75

Sklep TESCO

13

Temat 5: Zarządzamy energią w domu - urządzenia oszczędnie zużywające energię

Słowa kluczowe

Wydajne energetycznie (oszczędne) urządzenia domowe, zużycie energii elektrycznej, miernik zużycia energii elektrycznej.

Scenariusz zajęć

1) Cel zajęć: - Wyjaśnienie, czym różnią się nowoczesne urządzenia gospodarstwa domowego od starych.- Zwrócenie uwagi, że koszty to nie tylko zakup urządzenia, ale także jego późniejsze użytkowania.- Zwrócenie uwagi na powiązanie między oszczędzaniem energii w domu a oszczędnością pieniędzy.2) Osiągnięcia ucznia

Uczeń:- rozumie, dlaczego warto użytkować urządzenia zużywające mało energii;- rozumie, że należy zwrócić uwagę na koszty związane z korzystaniem z urządzenia, a nie tylko na

jego cenę w sklepie;- rozumie związek między oszczędzaniem energii a możliwością oszczędzania pieniędzy.

3) Metody i formy pracy: pogadanka, dyskusja, praca w grupach.4) Środki dydaktyczne: karty pracy (załączniki do wyboru przez nauczyciela). 5) Przebieg zajęć:

Część wstępna

Pytanie: Co różni nowe urządzenia gospodarstwa domowego od tych starszych? Przede wszystkim zużywają mniej energii elektrycznej, mniej wody i mniej detergentów niż podobne urządzenia 10 czy 15lat temu. Są również lepiej zaprojektowane, zawierają nowe rozwiązania techniczne i są wygodniejsze w użyciu. Spra-wiają, że nasze życie jest prostsze.

PAMIETAJ, ŻE…Kupując jakieś urządzenie płacisz nie tylko jego pierwotną cenę, ale również opłacasz koszty jego użytkowania takdługo jak z niego korzystasz. W ciągu "życia" urządzenia koszty wody, energii oraz detergentów mogą być wielokrot−nie wyższe niż cena zakupu. Dlatego właśnie warto kupić urządzenie energooszczędne.

Część zasadnicza

Zabawa edukacyjna: Elektryczny detektyw (załącznik 1).Wstęp: Uczniowie mierzą zużycie energii przez różne urządzenia w szkole (lub w domu). Wyniki pomiarów zapisują w ta-belach i przedstawiają na wykresach. Zabawa zwraca uwagę na zależności, o których będą mogli podyskutować z kolega-mi z grupy. Zabawa wymaga zastosowania miernika zużycia prądu elektrycznego. Miernik może odczytywać bardzo małeprzepływy prądu, dlatego powinno uważać się przy sprawdzaniu zużycia energii, przez urządzenia takie jak czajnik elek-tryczny. Większość kuchenek elektrycznych jest podłączona na stałe, więc w ich wypadku zużycie energii może być osza-cowane tylko na podstawie etykiet energetycznych lub przez przeliczenie czasu użytkowania (jeden palnik to około 1kWna godzinę). Przebieg zabawy:1). Nauczyciel dzieli klasę na grupy „detektywów“ i przydziela im różne urządzenia do zbadania (ew. różne miejsca na tere-

nie szkoły, np. pracownia komputerowa, kuchnia, laboratorium, wybrane klasy, pokój nauczycielski, itp.). 2). Objaśnia przebieg zabawy i rozdaje mierniki i pokazuje jak z nich prawidłowo i bezpiecznie korzystać.3). Omawia warunki bezpieczeństwa (praca z urządzeniami pod prądem).4). Określa czas przebiegu zabawy i wysyła grupy do pracy (cały czas nadzoruje jej przebieg).

5). Po zakończeniu, wypełnieniu tabel i wykonaniu obliczeń przedstawiciele poszczególnych grup referują otrzymane wyniki.Część końcowa

Podsumowanie zabawy i wnioski.

6) Propozycje pracy domowejOchrona środowiska = oszczędność pieniędzyWykonajcie ćwiczenie:Lodówka nr 1 kosztuje 1250 zł i zużywa rocznie energię elektryczną wartą 170 zł. Lodówka nr 2 (która jest bardziej energo-oszczędna) kosztuje 1500 zł i zużywa w tym samym czasie prąd za 105 zł.

1. Jaki będzie całkowity koszt lodówki nr 1 pod koniec pierwszego roku?Odpowiedź: ........................................................................................................................................................................2. Jaki będzie całkowity koszt lodówki nr 2 pod koniec pierwszego roku?Odpowiedź: ........................................................................................................................................................................3. Jaki będzie całkowity koszt lodówki nr 1 pod koniec drugiego roku?Odpowiedź: ........................................................................................................................................................................4. Jaki będzie wtedy koszt lodówki nr 2?Odpowiedź: ........................................................................................................................................................................Obie lodówki powinny pracować przez około 15 lat. Policz, jaki będzie ich koszt po upływie tego czasu:

Lodówka 1 Lodówka 2Koszt zakupu:Koszt użytkowania:Całkowity koszt po:Rok 1Rok 2Rok 3Rok 4Rok 5Rok 6Rok 7Rok 8Rok 9Rok 10Rok 11Rok 12Rok 13Rok 14Rok 15

Która lodówka w rzeczywistości kosztowała więcej? .......................................................................................................Ile pieniędzy oszczędza zakup droższego, ale wydajniejszego urządzenia w ciągu 15 lat funkcjonowania? ...........................

14

15

ZAŁĄCZNIKI

Temat 1: Globalne ocieplenie

Załącznik 1

QUIZ: Efekt cieplarniany.

Odpowiedz na pytania stawiając krzyżyki przy prawidłowych odpowiedziach (może być kilka prawidłowych odpowiedzi):

1. Co się dzieje w szklarni?

Promienie słoneczne nie ogrzewają obiektów znajdujących się w środku.Okna pozwalają na swobodny przepływ ciepła z zewnątrz do wnętrza i z wnętrza na zewnątrz.Temperatura powietrza stale wzrasta.

2. Wzrost efektu cieplarnianego prowadzi do:

Zwiększenia temperatury powietrza do 38°C na całym globie.Zmniejszenia zapasów wody.Globalnego ocieplenia.

3. Nasilenie zjawiska wzrostu efektu cieplarnianego wiąże się z:

Zanieczyszczeniami emitowanymi przez zakłady przemysłowe.Wydzielaniem dużych ilości gazów szklarniowych do atmosfery.Spalaniem paliw stałych (np. węgla kamiennego i brunatnego).

4. Pierwszym następstwem wzrostu efektu cieplarnianego jest:

Wzrost temperatury powietrza na Ziemi.Topnienie czap lodowcowych.Wyginięcie niektórych gatunków roślin i zwierząt.

16

Załącznik 2

Działania, które pozwalają oszczędzać energię i chronić środowisko przyrodnicze:

W domu:

1. Gaś niepotrzebne lampy, wyłączaj urządzenia domowe, których nie używasz w danej chwili. Pamiętaj, że komputery i telewizory muszą zostać całkowicie wyłączone, ponieważ nawet w stanie czuwania czerpią około 10% energii, którązużywa włączone urządzenie. 2. Używaj energooszczędnych żarówek. Są droższe od tych zwykłych, ale pracują osiem razy dłużej i zużywają 20% energiiwykorzystywanej przez zwykłe żarówki. Świecą przy tym tak samo jasno. (Uwaga: oświetlenie energooszczędne powinnobyć stosowane tylko w przypadku, gdy napięcie w sieci wynosi 230 V).3. Gotując herbatę nalewaj do czajnika tylko tyle wody ile potrzebujesz; nie napełniaj go po brzegi, jeśli nie ma takiej potrzeby.4. Jeśli obniżysz temperaturę kaloryferów o zaledwie 1°C możesz zaoszczędzić aż 6% kosztów ponoszonych za ogrzewanie.5. Nie zostawiaj drzwi lodówki lub zamrażalnika otwartych oraz nie wkładaj doń ciepłego jedzenia. 6. Staraj się zapełnić pralkę zanim ją włączysz, nastaw ją na niższą temperaturę prania, a także nie używaj suszarki doubrań. Jeśli możesz susz pranie na dworze. Staraj się prasować wszystko za jednym razem a nie pojedynczo. 7. Kiedy twoi rodzice będą kupować nową lodówkę lub pralkę zwróć ich uwagę na etykietę energetyczną. Wybierzcieurządzenie, które zużywa najmniej energii. 8. Zachęć rodziców do ocieplenia domu. Czy wiesz, że prawidłowe ocieplenie strychu pomoże zaoszczędzić 20% kosztówponoszonych za ogrzewanie?9. Oczyszczanie i pompowanie wody do naszych domów wymaga wiele energii, więc postaraj się jej nie marnować. Biorącprysznic oszczędzasz trzy razy więcej wody niż kąpiąc się w wannie. Zakręcaj kapiące krany i nie zostawiaj lecącej wody,kiedy myjesz zęby. 10. Oddawaj do wtórnego przetworzenia papier, plastik, puszki i szkło. Kiedy idziesz na zakupy zwracaj uwagę na opako-wania. Wiele opakowań lub produktów może zostać powtórnie przetworzone.

W szkole:

11. Pamiętajcie o zgaszeniu świateł, wyłączeniu komputerów oraz innych urządzeń, kiedy wychodzicie z klasy. 12. Zachęćcie władze szkoły do zainwestowania w energooszczędne żarówki. Na początku pochłonie to większe koszty,ale na zyski nie trzeba będzie długo czekać.13. Czy twoja szkoła pamięta o selekcjonowaniu i wtórnym przetwarzaniu śmieci? Jeśli tak, upewnijcie się, że wszyscy siędo tego stosują. Jeśli nie, to postarajcie się taki system wprowadzić. Porozmawiajcie na ten temat z nauczycielami.14. Postarajcie się nie marnować papieru. Pamiętajcie, że im więcej papieru zużyjecie tym więcej drzew zostanie wycię-tych i więcej energii elektrycznej będzie potrzebne do ich przetworzenia w papier. Jeśli to możliwe używajcie papieru z ma-kulatury i zapisujcie go z dwóch stron. 15. Dobrym pomysłem jest stworzenie planu wspólnych dojazdów do szkoły. Sprawdźcie jak nauczyciele i wasi koledzydojeżdżają na lekcje. Może moglibyście jeździć razem? Może osoby z różnych klas mieszkają niedaleko siebie i mogłybydzielić samochód, którym są dowożone do szkoły? A może wasi koledzy chętnie chodziliby pieszo do szkoły, ale sami czująsię nieswojo?

17

Załącznik 3

Ćwiczenie: Droga do szkoły

Obejrzyjcie rysunki, na których pokazano cztery różne sposoby dojazdu do szkoły. Omówcie w grupach zalety i wady każ-dego z tych sposobów. Zastanówcie się również nad ich wpływem na środowisko. Następnie wypełnijcie tabelkę.

Zalety

Wady

Zalety

Wady

Zalety

Wady

Zalety

Wady

18

Załącznik 4

TYDZIEŃ BEZ SAMOCHODUKorzystając z poniższych rad (możesz wymyślić i dopisać własne) ograniczcie korzystanie z samochodów rodziców i zachęćcieich do tego samego. Opiszcie działania, które przedsięwzięliście. Najciekawsze pomysły będą nagradzane!

1. Jedź na rowerze lub idź pieszo, kiedy tylko możesz. W szczególności do i ze szkoły.2. Jeśli nie możesz iść lub jechać do szkoły na rowerze postarajcie się przynajmniej dzielić samochód razem z kolegami,którzy mieszkają obok Ciebie (np. raz podwożą Cię rodzice kolegi, raz Twoi rodzice zabierają do samochodu Ciebie i Twoichkolegów). Wasi rodzice mogą również podwozić się nawzajem do pracy zamiast korzystać z kilku samochodów.3. Starajcie się korzystać z komunikacji publicznej (autobusów, pociągów, metro). Twoi rodzice nie będą musieli sięmartwić o miejsce do zaparkowania samochodu. 4. Jeśli Twoi rodzice mają samochód, namów ich do regularnych kontroli stanu pojazdu. Samochód będzie zużywał mniejpaliwa, przez co zaoszczędzicie pieniądze a do środowiska trafi mniej zanieczyszczeń. 5. Jeśli Twoi rodzice kupują nowy samochód zwróć ich uwagę na to ile paliwa zużywa. W trakcie eksploatacji pojazduzaoszczędzą sporo pieniędzy.

19

ZAŁĄCZNIKI

Temat 2: Energia - czym jest, jakie są jej rodzaje i źródła.

Załącznik 1

Wypełnij luki w zdaniach wpisując wyrazy z ramki. Każdego słowa użyj tylko raz.

odnawialny promienie słońce magazynować kolektor słoneczny baterie słoneczneelektryczność ciepło światło gaz

1. Energię słoneczną czerpiemy ze................................., które jest wielką kulą...................................... .2. Energia słoneczna dociera do Ziemi pod postacią............................................................................... .3. Słońce będzie zawsze świeciło więc nazywamy je ..................................................... źródłem energii.4.Rośliny ........................................................................................ energię słoneczną w swoich liściach.5. Część energii słonecznej możemy zobaczyć pod postacią .................................................................. .6. Energia słoneczna może zamienić się w ........ ......................................... kiedy natrafi na przeszkody.7. Ludzie montują ........................................................... na swoich dachach, aby ogrzać domy i wodę. 8. Kalkulatory słoneczne używają ................... aby zamienić energię słoneczną na .............................. .

Załącznik 2

Uzupełnij łańcuch pokarmowy:

plankton −− .................................. −− ....................................... −− człowiek.

Załącznik 3

Wypełnij luki w zdaniach wpisując wyrazy z ramki. Każdego słowa użyj tylko raz.

odnawialne, słońce, generator, wiatrak, podnosić się, chłodne, poruszające się powietrze, elektryczność, Ziemia

1. .................................. świeci na Ziemię. ........................................ nagrzewa się szybciej niż woda. Ciepłe powietrzenad lądem ............................ . ............................................... powietrze nad wodą porusza się i zajmuje jego miejsce. To..................................................... to wiatr.2. Słońce będzie zawsze świeciło, a wiatr będzie zawsze wiał. Nazywamy je ............................................. źródłami energii.3. ........................................................................ może „złapać“ energię niesioną przez wiatr. 4. Obracające się skrzydła wiatraku obracają................................................, który produkuje .......................................... .

20

Załącznik 4

Połącz w pary nazwy paliw stałych z właściwym opisem.

Załącznik 5

Ćwiczenie: Sposoby ograniczenia zużycia energii w domu.Wymień i wpisz do rankingu 6 pomysłów na oszczędzanie energii w domu, które możesz wprowadzić „od zaraz“.

Węgiel (kamienny i brunatny) Najmniej szkodliwy spośród paliw kopalnych

Główne źródło energii w transporcie. Może być spalana w elektrowniach, ale jest wówczas wielkim źródłemzanieczyszczeń atmosfery.

Główne źródło wytwarzania energii elektrycznej. Jest największym źródłem zanieczy-szczeń atmosfery.

Gaz ziemny

Ropa naftowa

21

ZAŁĄCZNIKI

Temat 3: Etykiety energetyczne produktów - klucz do oszczędności.

Załącznik 1

Pokoloruj strzałki w Etykiecie Energetycznej zgodnie z zasadą, że kolor ciemny zielony oznacza najwyższą efektywnośćenergetyczną, a kolor czerwony - najniższą.

22

Załącznik 2

23

ZAŁĄCZNIKI

Temat 4: Kupujemy oszczędne energetycznie urządzenia

Załącznik 1

Myślę, więc oszczędzam.Zastanów się i zapisz w "stopkach" pomysły małych kroków, które możesz zrealizować, by Twój dom stał się energo-oszczędny.

24

Załącznik 2

Poszukiwania w sklepach. Produkty zbadane przez waszą grupę.

*W zależności od typu produktu, który wybierzecie, na jego etykiecie znajdziecie różne charakterystyczne dane. Uzupełnijcie je samodzielnie w tabelce.

Marka, typ produktu Cena Kategoria efektywnościenergetycznej

*

Sklep

Sklep

Sklep

Załącznik 3

Połącz opisy z właściwymi definicjami:

1. Etykieta energetyczna A. Najmniej wydajne energetycznie urządzenie.

2. Klasa efektywności energetycznej B. Dokument zapewniający o prawidłowym działaniu urządzenia w określonym czasie.

3. Urządzenie klasy G C. Rysunek umieszczony na urządzeniu informujący o klasie jego wydajności energetycznej.

4. Gwarancja D. Określenie w skali od A do G poziomu wydajności energetycznej urządzenia.

25

26

ZAŁĄCZNIKI

Temat 5: Zarządzamy energią w domu - urządzenia zużywające oszczędnie energię.

Załącznik 1

Elektryczny detektyw.

Waszym zadaniem jest zbadanie zużycia prądu przez różne urządzenia, które są w szkole. W tym celu zostaniecie wyposa-żeniu w miernik. To urządzenie może zmierzyć bieżące zużycie energii elektrycznej oraz zużycie w dłuższym czasie. Jest tobardzo wygodne, jeśli chcemy zmierzyć zużycie energii przez urządzenia, które są stale włączone, takie jak pralka, lodówka,bojler. Miernik można ustawić również w ten sposób, że pokaże ile musisz zapłacić za zużytą energię (1 kilowatogodzina= 0,34 zł). Nie zapomnij zmierzyć stanu czuwania sprzętów!Wiele urządzeń domowych zużywa energię nawet, jeśli są przełączone w stan czuwania. Są wtedy wyłączone, ale istniejemożliwość włączenia ich przy użyciu pilota. Jak wiele urządzeń tego typu znajduje się w szkole (klasie) i ile zużywają energiiw stanie czuwania?

Nazwa urządzenia

Zużycie energii w stanie czuwania

Ile wynoszą koszty zużycia prądu w ciągu roku

Przykład:Policz ile energii zostanie zużytej przez rok, jeżeli w każdym z trzech milionów domów w Polsce będą stale włączone dwaurządzenia zużywające 4W.

27

Detektywi do dzieła!

KOMPUTERYUżywając miernika zużycia energii dokonajcie pomiarów i wypełnijcie tabelę. Jeśli monitor jest podłączony do prądu razemz komputerem wypełnijcie tylko pierwszą z nich.

Uwaga: Wygaszacz ekranu nie obniża zużycia energii. Gdyby na ekranie cały czas wyświetlany był ten sam obraz punkty na monitorze wypaliłyby się i uszkodziły monitor. Dlatego wygaszacze ekranu cały czas zmieniają wyświetlany obraz.W systemie Windows w Panelu Sterowania można ustawić czas w minutach, po upływie którego monitor i twarde dyski zostaną wyłączone. Taki właśnietryb pracy, kiedy monitor jest zupełnie ciemny, oszczędza energię. Możecie potwierdzić to mierząc zużycie energii. Jeśli ustawicie wyłączenie monitora i twardych dysków po 10 minutach wygaszacz ekranu nie będzie potrzebny.

CZAJNIK ELEKTRYCZNYWykonajcie pomiary i zapiszcie: Ile energii potrzebuje czajnik elektryczny do zagotowania 1 litra wody? Jeśli w szkolnejkuchni jest kuchenka elektryczna zmierzcie ile potrzebuje energii do zagotowania tej samej ilości wody. Które z urządzeń jest bardziej wydajne?

PRALKAPorównajcie zużycie energii przy praniu w różnych temperaturach. Porównajcie zużycie energii przez pralkę z własnągrzałką oraz z taką, która nie musi grzać wody. Jeśli pralka ma program efektywny energetycznie porównajcie ile zużyjeenergii na wypranie jednego kilograma prania w zwykłym trybie, a ile w trybie oszczędzającym energię. Który program jestbardziej opłacalny? Wypełnijcie tabelę.

LODÓWKAJak dużo energii zużywa lodówka w ciągu godziny?Jak zmienia się zużycie energii, jeśli zmienicie ustawienia termostatu lodówki lub temperaturę powietrza w kuchni?

ŻELAZKOIle energii jest zużywanej w ciągu godziny prasowania bawełnianych ubrań?Jakie jest jej zużycie w tym samym czasie, gdy prasujecie na niższej temperaturze (np. jedwabne chusteczki)?

Monitor Włączony (pierwsze 20

sekund)

Maksymalnezużycie

energii(W)

Zwykłe działanie

Wygaszaczekranu

Tryb wydajnyenergetycznie

Komputer Włączony (pierwsze 20

sekund)

Maksymalnezużycie

energii(W)

Włączenie podstawowychprogramów

po uruchomieniu

Otwieranieprogramów

W staniespoczynku

Operacje przy wyłączonymmonitorze

Wyłączone twarde dyski

Temperaturaprania

400C

Zużycie energiiw trybiezwykłym

Zużycie energiiw trybie

oszczędzającym energię

Zużycie energii jeślipralka nie grzeje wody

sama

600C 950C Pranie w kg Koszt prania

28

MIKROFALÓWKA Ile energii zużywa mikrofalówka do podgrzania obiadu?Czy oszczędniej jest podgrzewać jedzenie na kuchence elektrycznej czy w mikrofalówce?

AUTOMAT Z NAPOJAMIAutomat z napojami jest tak naprawdę dużą lodówką, więc zużywa energię bez przerwy. Jeśli zmierzycie ile energii zużywaw ciągu godziny łatwo wyliczysz ile musimy zapłacić za rok jego działania. Przeprowadźcie odpowiednie obliczenia.

PAMIĘTAJCIE, ŻE…Z pewnością znajdziecie inne urządzenia, których zużycie energii będziecie mogli zmierzyć. Pamiętajcie jednak o możliwościach miernika, którym się posługujecie i nie uszkodźcie go.W razie wątpliwości zgłoście się do nauczyciela. Dobrej zabawy!