broń strzelecka

605/2009

W kwietniu br. mieliśmy okazję zapoznać się z kilkoma produktami Etroniki przy okazji strzelań z karabinów wyborowych

Alex .338 i Alex .308, które odbyły się na strzelnicy Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Sprzętu Mecha-nicznego w Tarnowie. Warszawska firma pokazała cztery celowniki: ZTOCS-1 Acrab, CeT-1, PPN-3M oraz NSP-3M, zaś piąty – Viki – miał swoją premierę na targach Europoltech pod koniec kwietnia. Dwa pierwsze i ostanie urządzenia to zupełnie nowe opracowania Etroniki, zaś dwa pozostałe stanowią głęboką modernizację znanych celowników, uży-wanych w WP od wielu lat.

ZTOCS-1 Acrab to zintegrowany, termowizyj-no-optyczny celownik strzelecki, przeznaczony do obserwacji oraz prowadzenia ognia z broni ręcznej i zespołowej o kalibrze do 12,7x99 mm włącznie. Przystosowany jest do montażu na szynie Picatinny, zgodnej ze standardem MIL STD-1913. Zastosowa-ne rozwiązania pozwalają na celowanie z jego wy-korzystaniem zarówno w warunkach nocnych, nie-zależnie od poziomu oświetlenia, jak i dziennych.

Moduł termalny umożliwia obserwację oraz celowanie i prowadzenie ognia w dzień i w nocy, w warunkach zamglenia i zadymienia. Detektorem promieniowania termalnego jest niechłodzona

matryca bolometryczna o rozdzielczości 384x288 pikseli, pracująca w zakresie długości fali 8-12 µm. Moduł dzienny tworzy celownik optyczny 9x36, wyposażony w układ podświetlania znaku celow-niczego ułatwiającego celowanie. Podzespół oku-laru celownika zapewnia możliwość wprowadzenia w pole widzenia wyświetlacza LCD z termalnym obrazem obserwowanego terenu. Celownik umoż-liwia wprowadzanie poprawek, w sprzężonych z so-bą modułach: termalnym oraz dziennym, według zadanych przez strzelca nastaw kątowych w pionie oraz w poziomie. Przy czym wprowadzanie po-prawki w jednym z torów powoduje automatyczne przesunięcie znaku celowniczego drugiego toru o takie same wartości. Poprawki wprowadza się za pomocą bębnów, umieszczonych w sposób charak-terystyczny dla celowników optycznych – z prawej strony i na górze korpusu. Pozostałe funkcje celow-nika (włączanie, wyłączanie, zmiana kontrastu, etc.) obsługuje się za pomocą niewielkich przycisków, zabezpieczonych przed wpływem warunków at-mosferycznych gumowymi uszczelkami, umiesz-czonych na lewej stronie obudowy. Ciekawe jak to

Michał SitarSki

Warszawska firma Etronika powstała w 2002 roku z połączenia firm Etronic, zajmującej się od 1989 r. projektowaniem i produkcją urządzeń elektro-

nicznych i Optonika, od 1997 roku projektującej i produkującej urządzenia optyczne. Od momentu połączenia zakres działalności został rozszerzony o

optykę przemysłową i użytkową. Owocami tego są celowniki optoelektro-niczne, zarówno skonstruowane od podstaw, jak też będące modyfikacjami

starszych typów, powszechnie używanych w Siłach Zbrojnych RP.

Karabin wyborowy Alex .338 z zainstalowanym celownikiem termowizyjno-optycznym ZTOCS-1 Acrab. Widać nietypowy układ optyczny urzadzenia, który spowodował nadanie mu nieoficjalnej nazwy „parowóz”.

Celowniki Etroniki

61

broń strzelecka

5/2009

rozwiązanie zostanie ocenione przez wojskowych podczas ewentualnych prób, bo przyciski są słabo wyczuwalne w trakcie obsługi „bezwzrokowej” – prawdopodobnie w zupełności wystarczy zasto-sowanie bardziej wystających przycisków tak, aby były wyraźnie wyczuwalne pod palcami. Przełącza-nie trybów pracy z dziennego na nocny i odwrotnie możliwe jest dzięki dźwigni, umieszczonej po lewej stronie obudowy, w pobliżu okularu celownika.

W każdym z położeń blokowana jest ona zapad-ką, zwalnianą przez naciśnięcie przycisku na dźwigni – tu warto rozważyć zastosowanie że wygodniejszego zatrzasku kulkowego. Przy przejściu z trybu nocnego do dziennego

możliwy jest szybki powrót do poprzedniego ustawienia bez ponownego włą-czania celownika termowizyjnego (co trwa 13 se-kund) w czasie 10 sekund. Można go bez problemu wydłużyć (Acrab pokazany na wystawie Europol-tech pozwalał na szybkie przełączanie już w ciągu aż 20 minut), gdyż tę funkcję obsługuje się progra-mowo w dowolnym zakresie. Urządzenie zasilane jest trzema bateriami AA – nie wiadomo czy po-tencjalny odbiorca nie zażyczy sobie zmiany ogniw zasilających na bardziej popularne w wojskowych urządzeniach ogniwa CR 123. Dobrze byłoby gdyby Etronika zawczasu pomyślała o osłonach obiekty-wów typu flip-up, bo ewentualny nabywca niemal na pewno ich sobie zażyczy.

Drugim z nowych produktów był pierwszy celownik termowizyjny opracowany przez Etronikę – CeT-1. Swoją premierę miał na ubiegłorocznym MSPO w Kielcach. Jego konstrukcja jest rozwinię-

ciem ce-

Widok ogólny celownika Acrab oraz szczegóły bu-dowy dźwigni przełąćza-nia trybów pracy i bębna wprowadzania poprawek. Poniżej dźwigni widoczne jest gniazdo baterii.

Celownik termowizyjny CeT-1 w widoku ogólnym z prawej i lewej strony. Urządzenie ma zwartą budowę – nie ma praktycznie żadnych wystających elementów służących do regulacji.

„Panel sterowania” celownikiem CeT-1 – wyłącznik urządzenia po lewej stronie ma konstrukcję sprzyjającą przypadkowemu włączeniu urządzenia.

Charakterystyki celownikaZTOCS-1 Acrab

Powiększenie układu dziennego 9x

Kąt pola widzenia układu dziennego 30 (52 mil)

Powiększenie toru termalnego 2,4x i 4,8x

Pole widzenia toru termalnego 120 x 80

Zakres regulacji znaku celowniczego stosunku do położenia zerowego

- góra-dół ± 5 mrad

Zakres wprowadzanych poprawek

- lewo/prawo ± 10 mrad

- kąt podniesienia 15 (30) mrad

Zasięg widoczności sylwetki czło-wieka dla modułu nocnego

- identyfikacja celu w odległości ≥ 200 m

- rozpoznanie celu w odległości ≥ 400 m

- wykrycie celu w odległości ≥ 1200 m

Czas pracy ciągłej ≥ 6 h

Zakres temperatur pracy celownika termowizyjnego

od -30oC do 40oC

Masa całkowita celownika 1,7 kg

Charakterystyki celownika CeT-1Powiększenie 2,4x

Pole widzenia 120 x 80

Zakres regulacji znaku celowniczego stosunku do położenia zerowego

- góra-dół ± 5 mrad

Zakres wprowadzanych poprawek

- lewo/prawo ± 10 mrad

- kąt podniesienia 15 (30) mrad

Zasięg widoczności sylwetki czło-wieka dla modułu nocnego

- identyfikacja celu w odległości ≥ 180 m

- rozpoznanie celu w odległości ≥ 360 m

- wykrycie celu w odległości ≥ 1100 m

Czas pracy ciągłej ≥ 6 h

Zakres temperatur pracy celownika termowizyjnego

od -30oC do 40oC

Masa całkowita celownika 1,5 kg

broń strzelecka

625/2009

lownika KT-15 (premiera w 2007 r., także na MSPO) i bazuje na niechłodzonym detektorze bolometrycz-nym o czułości NEDT<100 mK. Do broni mocuje się go za pomocą szyny zgodnej ze standardem MIL-STD-1913. Wszystkie przełączniki, służące do zmia-ny trybu pracy negatyw/pozytyw, wprowadzenia powiększenia cyfrowego, kalibracji i ogniskowania obiektywu na bliskie cele mają formę przycisków, pokrytych gumą, zabezpieczającą przed wpływem warunków atmosferycznych, rozmiarów identycz-nych, jak w przypadku Acraba i również słabo wy-czuwalnych pod palcem. Wyjątek stanowi włącznik urządzenia, wykonany w formie przełącznika prze-rzutowego umieszczonego po lewej stronie okula-ru na tylnej ścianie obudowy celownika. Poprawki (w tysięcznych, w MOA lub na odległość, według wprowadzonej balistyki) również wprowadzane są za pomocą przycisków, a nie bębnów – w takim przypadku należy koniecznie zadbać o to, by były one wyraźnie wyczuwalne, a każdorazowa zmiana nastawy o jedną jednostkę – sygnalizowana wyraź-nym kliknięciem. Wartości wprowadzanych nastaw widoczne są na wyświetlaczu obrazu. Podobnie jak Acrab urządzenie zasilane jest z ogniw AA (4 sztu-ki), ale w przeciwieństwie do niego obiektyw CeT-1 chroniony jest pokrywką flip-up.

Celownik zawiera bogaty pakiet możliwości regulacyjnych, dostępny dla użytkownika – po jego włączeniu następuje elektroniczne zognisko-wanie układu optycznego na przedmioty odległe, z uwzględnieniem niezbędnego przeogniskowa-nia, wynikającego z pomierzonej temperatury oto-czenia. Następnie przeprowadzana jest kalibracja matrycy i wyświetlany jest obraz za zapamiętanymi ustawieniami znaku celowniczego.

Przy projektowaniu najnowsze konstrukcji Etroniki - celownika Viki-1 - przyjęto założenie wy-konania urządzenia termalnego o maksymalnie prostej konstrukcji i obsłudze. Wszystkie manipula-tory celownika ograniczają się do dwóch pokręteł,

służących do wprowadzania poprawek, umieszczo-nych w sposób znany z celowników optycznych oraz dwóch, charakterystycznych dla Etroniki, przy-cisków – zmiany powiększenia i polaryzacji.

Viki-1 jest uniwersalnym celownikiem prze-znaczonym do broni strzeleckiej indywidualnej i zespołowej, w tym precyzyjnej, choć pomyślany został jako tani (na poziomie cenowym urządzeń noktowizyjnych) i prosty celownik do broni pod-stawowej. Zawiera moduł termalny, zapewniając możliwość celowania oraz prowadzenia obserwacji w warunkach widoczności dziennej, nocnej i niedo-statecznego oświetlenia. Zainstalowany w module termalnym niechłodzony detektor bolometryczny umożliwia obserwację oraz celowanie i prowadze-nie ognia w warunkach widoczności dziennej, noc-nej, zamglenia i zadymienia. Wyposażony jest w wy-świetlacz LCD odwzorowujący rozkład temperatury obserwowanego terenu/obiektu w podczerwieni. Celownik przystosowano do mocowania na broni

strzeleckiej wyposażonej w szynę typu MIL-STD-1913. Umożliwia wprowadzanie poprawek strzelec-kich w module termalnym według zadanych przez strzelca nastaw kątowych w pionie (poprawki na odległość) oraz w poziomie (poprawki na wiatr i de-rywację). Wraz ze zmianą nastaw następuje zmiana położenia wyświetlanego znaku celowniczego na tle obrazu z modułu termalnego. Celownik zasilany jest z czterech baterii typu AA.

Pozostałe dwa celowniki z warszawskiej firmy - PPN-3M oraz NSP-3M, jak wcześniej wspomnia-no, są głębokimi modernizacjami urządzeń od lat używanych w SZ RP, przeprowadzone wspólnie z Polskimi Zakładami Optycznymi, będącymi do-tychczasowym ich producentem. Polegają one przede wszystkim na wymianie wysokonapięcio-wych, kaskadowych przetworników obrazu na mi-krokanalikowe wzmacniacze obrazu generacji II lub wyższej. Uzyskano przez to znaczne zwiększenie zasięgu, zmniejszenie gabarytów celowników i ich

Charakterystyki celownikaNSP-3:

Powiększenie 2,3

Pole widzenia 12,50

Zakres regulacji znaku celowniczego stosunku do położenia zerowego

- góra-dół 0-05

Zakres wprowadzanych poprawek

- lewo/prawo 0-10

- kąt podniesienia 0-23

Zasięg widoczności sylwetki czło-wieka dla modułu nocnego

- identyfikacja celu w odległości ≥ 300 m

- rozpoznanie celu w odległości ≥ 600 m

- wykrycie celu w odległości ≥ 1800 m

Czas pracy ciągłej ≥ 60 h

Zakres temperatur pracy celownika termowizyjnego

od -30oC do 40oC

Masa całkowita celownika 1,2

Widok ogólny celownika NSP-3M - na pochwałę zasługuje rozwiązanie regulacji celownika za pomocą przycisków. Przekonstruowania wymagają natomiast bębny do wprowadzania poprawek.

Celownik noktowizyjny NSP-3M zainstalowany na karabinie wyborowym Alex .338. W porównaniu z bazowym, znanym z WP, celownikiem NSP-3 jego gabaryty uległy znacznemu zmniejszeniu.

63

broń strzelecka

5/2009

Celownik PPN-3M będący modernizacją celownika PPN - uwagi co do jego konstrukcji sa identyczne, jak w przypadku mniej-szego NSP-3M.

masy, a także wydłużenie czasu pracy na jednym komplecie baterii. Urządzenia montowane są na broni za pomocą szyny standardu MIL-STD-1913, ale możliwe jest także – poprzez przejściówkę - wy-korzystanie dotychczasowego montażu bocznego. Zasadniczo przeznaczone są do prowadzenia ognia z karabinków rodziny AK i Beryli, jednak po wymia-nie bębnów do wprowadzania poprawek możliwe jest ich wykorzystanie w karabinie wyborowym SWD. Zasilanie zapewnia jedno ogniwo typu AA, zatem podobnie jak w przypadku poprzednio omawianych konstrukcji warto rozważyć zmianę źródła zasilania na ogniwa typu CR 123. Przydałoby się również pomyśleć o zabezpieczeniu niewielkiej pokrywki gniazda baterii przed zgubieniem.

Na pochwałę zasługuje sposób obsługi urzą-dzeń – konieczne do tego są tylko dwa, pokryte gumą, niewielkie przyciski. Naciśnięcie dowolnego z nich powoduje włączenie celownika, aby zaś go

wyłączyć konieczne jest wciśnięcie i przytrzymanie obu. Po włączeniu jednym z nich ściemnia, a drugim rozjaśnia się widziany w celowniku obraz. Poprawki do strzelania wprowadza się za pomocą zespołu pokręteł przejętych z częścią układu mechaniczne-go ze starych celowników. Na szczęście ich zmiana nie przedstawia specjalnego problemu, bo orygi-nalne są niezbyt wygodne w użyciu. Podobnie, jak w przypadku Acraba, również dla tych celowników należy pomyśleć o osłonie obiektywu, która zarów-no zabezpiecza go przed uszkodzeniami mecha-nicznymi, jak i przed refleksami świetlnymi.

Zmodernizowanie starych celowników z wy-korzystaniem ich układu optycznego i sporej czę-

ści mechaniki, a zastąpienie tylko przestarzałej elektroniki wydaje się krokiem w dobrym kierun-ku – stosunkowo niedrogim kosztem można dać „drugą młodość” celownikom znajdującym się od lat w eksploatacji, których rola, zwłaszcza na misji w Afganistanie, jest nie do przecenienia.

W niedługim czasie celowniki mają być wyko-rzystane do strzelań sprawdzających, wchodzących w skład programu testów zakładowych karabinu wyborowego Alex .338 – postaramy się zdać Czy-telnikom relację z nich oraz przedstawić ewentu-alne opinie profesjonalnych strzelców o sprzęcie z Etroniki.

Fotografie w artykule: Michał Sitarski i Andrzej Kiński.

Charakterystyki PPN-3M:Powiększenie 4,7x

Pole widzenia 80 30’

Zakres regulacji znaku celowniczego stosunku do położenia zerowego

- góra-dół 0-05

Zakres wprowadzanych poprawek

- lewo/prawo 0-06

- kąt podniesienia 0-06

Zasięg widoczności sylwetki czło-wieka dla modułu nocnego

- identyfikacja celu w odległości ≥ 450 m

- rozpoznanie celu w odległości ≥ 900 m

- wykrycie celu w odległości ≥ 2700 m

Czas pracy ciągłej ≥ 60 h

Zakres temperatur pracy celownika termowizyjnego

od -30oC do 40oC

Masa całkowita celownika 2,2 kg

Charakterystyki celownikaVIKI 1

Powiększenie 2x

Pole widzenia 120

Zakres regulacji znaku celowniczego stosunku do położenia zerowego

- góra-dół ± 5 mil

Zakres wprowadzanych poprawek

- lewo/prawo ± 10 mil

- kąt podniesienia + 20 mil

Zasięg widoczności sylwetki czło-wieka dla modułu nocnego

- identyfikacja celu w odległości ≥ 180 m

- rozpoznanie celu w odległości ≥ 360 m

- wykrycie celu w odległości ≥ 1100 m

Czas pracy ciągłej ≥ 6 h

Zakres temperatur pracy celownika termowizyjnego

od -30oC do +50oC

Masa całkowita celownika 1,4 kg

Widok ogólny celownika termowizyjnego VIKI-1 – mającego swoją premie-rę na targach Europoltech. Urządzenie charakteryzuje się zwartą budową, prosta konstrukcja oraz nie-skomplikowaną obsługą, a jego przeznaczeniem jest użycie na broni indy-widualnej - karabinkach automatycznych.