Julian Tuwim

Życie i twórczość

Lata młodzieńcze

• Julian Tuwim urodził się 13 września 1894 w Łodzi, przy ul. Widzewskiej 44 (obecnie Kilińskiego 46), w rodzinie żydowskiej.

• W latach 1904–1914 był uczniem Męskiego Gimnazjum Rządowego w Łodzi.

• Zadebiutował w 1911 (w wieku 17 lat) przekładem na esperanto wiersza Leopolda Staffa pt.: „W jesiennym słońcu”.

• Właściwy debiut Tuwima nastąpił 1913, gdy w 6 numerze Kuriera Warszawskiego ukazał się wiersz pt.: „Prośba”.

• W 1914 r. rozpoczął współpracę z „Nowym Kurierem Łódzkim, w 1915 – z łódzkim kabaretem „Bi-Ba-Bo”.

Pobyt w Warszawie (1916–1939)

• W 1916 Tuwim wyjechał z Łodzi na studia do Warszawy. Studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim (1916–1918), które kończył po jednym semestrze.

• W trakcie studiów rozpoczął współpracę z czasopismem akademickim Pro Arte et Studio. W 1918 ukazał się w nim kontrowersyjny wiersz pt.: „Wiosna”, W tym samym roku wydał pierwszy tom swoich wierszy pt.: „Czyhanie na Boga”.

• Silnie związał się ze środowiskiem satyryków, współtworzył słynny kabaret w kawiarni literackiej „Pod Picadorem”, a następnie pracował jako kierownik kabaretów Qui Pro Quo, Banda, Cyrulik Warszawski. Ponadto współpracował z pismami satyrycznymi: „Cyrulik Warszawski” i „Szpilki”.

• Był jednym z założycieli grupy poetyckiej Skamander, która w 1919 stała się najważniejszą grupą poetycką w kraju. Wydawali miesięcznik poetycki „Skamander” – najważniejsze czasopismo literackie dwudziestolecia miedzywojennego.

• 30 kwietnia 1919 poślubił Stefanię Marchew, swoją młodzieńczą miłość. • W czasie wojny polsko – bolszewickiej pracował w Biurze Prasowym

Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego. • Był założycielem i członkiem Związku Artystów i Kompozytorów

Scenicznych.

Życie na obczyźnie (1939–1946)

• 5 września 1939 w obliczu wojny Tuwim opuścił Polskę i wyemigrował przez Rumunię, Jugosławię, Włochy do Francji.

• Wraz z nim emigrują inni znani poeci: Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński oraz Mieczysław Grydzewski. W Paryżu polscy poeci Skamandryci spotykali się w kawiarni Café de la Régence w poczuciu bezsilności, klęski i goryczy.

• W obliczu kapitulacji Francji latem 1940 Tuwim, razem z Lechoniem, udali się przez Hiszpanię do Lizbony, a następnie do Rio de Janeiro, gdzie dołączył do nich Wierzyński. Ostatecznie wspólnie też wyjechali do Nowego Jorku, gdzie poeta mieszkał przez blisko pięć lat (1942–1946). Mieszkając w Ameryce Tuwim publikował swoją twórczość w pismach: Nowa Polska i Robotnik, natomiast Wierzyński oraz Lechoń utworzyli Tygodnik Polski.

W tym czasie nastąpił rozpad grupy Skamander, którego prawdopodobną przyczyną były prosowieckie sympatie Tuwima.

Ostatnie lata w Polsce (1946–1953) • Do Polski Tuwim powrócił w czerwcu 1946. • W ówczesnej Polsce stał się ulubieńcem władz,

zyskał pewnego rodzaju ochronę, odpowiednie przywileje i honory. Został okrzyknięty poetą państwowym. Tuwimowie otrzymali opuszczony dom w Aninie przy ul. Zorzy 19, gdzie mieszkali wraz z siostrą Ireną Tuwim.

• Po wojnie Tuwim nie wydał już żadnego tomu poetyckiego. Skupił się na publikacji tłumaczeń i antologii. Miał również swój stały dział w miesięczniku „Problemy” pt.: „Cicer cum caule”.

• W latach 1947–1950 pełnił funkcję kierownika artystycznego Teatru Nowego.

• Zmarł 27 grudnia 1953 w pensjonacie ZAiKS-u "Halama" w Zakopanem na atak serca. Został pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Rodzina Juliana Tuwima

• Ojciec, Izydor Tuwim (1857 - 1935), ukończył szkołę w Królewcu, następnie studiował w Paryżu, znał kilka języków obcych. Był urzędnikiem i korespondentem Azowsko-Dońskiego Banku Handlowego. Jest pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi.

• Matka, Adela z Krukowskich (1872 - 1942), była córką właściciela drukarni, pochodziła z rodziny inteligenckiej, jej czterej bracia byli adwokatami i lekarzami. Ostatni okres życia spędziła w szpitalu dla psychicznie chorych w Otwocku. Podczas likwidacji otwockiego getta została zastrzelona przez Niemców 1942.

• Żona, Stefania Marchew (1894–1991), młodzieńcza miłość Tuwima poznana w 1912 r. Ślub odbył się 30 kwietnia 1919 w Wielkiej Synagodze w Łodzi.

• Córka Ewa została adoptowana po powrocie z emigracji w 1946. W 2006 r. założyła „Fundację im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim”, której celem jest udzielanie pomocy niepełnosprawnym i nieuleczalnie chorym dzieciom i młodzieży, a także sprawowanie opieki nad dorobkiem artystycznym poety oraz jego siostry.

• Siostra Irena Tuwim (1899 – 1987) – polska poetka, prozaik, tłumaczka literatury dla dzieci i młodzieży.

O twórczości Juliana Tuwima • Autor tekstów kabaretowych i rewiowych i oraz autor tekstów

politycznych. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander, Wiadomości Literackie, Cyrulik Warszawski).

• Jego wrodzoną pasją były języki obce i dlatego część swojej twórczej pracy poświęcił tłumaczeniu dzieł literatury obcej, na język polski. Rozpoczął w bardzo młodym wieku tłumaczeniami twórczości Staffa i Słowackiego na język esperanto. Jego pierwsze tłumaczenia można było przeczytać w czasopiśmie „Esperantysta Polski”. W późniejszych latach tłumaczył m. in. teksty rosyjskiego pisarza Aleksandra Puszkina. („Jeździec miedziany”, „Połtawa”.) oraz Władimira Majakowskiego („Obłok w spodniach”).

• Najbardziej znaną i popularną część twórczości poety, stanowią wiersze dla dzieci, tj.: „Lokomotywa”, „Pan Hilary”, „Ptasie radio”, „Bambo”, „Słoń Trąbalski”, Rzepka i wiele innych.

c.d. O twórczości Juliana Tuwima • Z upodobaniem kolekcjonował różnego rodzaju ciekawostki

literackie, które nazwał kuriozami. Opublikował je w zbiorkach „”, „Pegaz dęba” oraz „Cicer cum caule”.

• W jego twórczości widać niezwykle bystre myślenie, specyficzny humor oraz świeżość, która nie znika po latach.

• Wpisał się w historię literatury jako poeta tworzący neologizmy językowe. W odróżnieniu od wierszy dla dzieci, te napisane dla dorosłych nie są jednoznaczne, ani łatwe i zrozumiałe w odbiorze. Stosował częste gry słów, zwielokrotnienia znaczeń jednego wyrazu poprzez inne, nie zawsze jasne podkreślenia niektórych słów w zdaniu jakby było ono niedokończone.

• Oprócz dzieł charakteryzujących się niebywałym pięknem i kulturą słowa, Tuwim tworzył także wiersze pisane językiem potocznym, czy wprost wulgarnym (np.: „Do prostego człowieka”, "Wiersz, w którym autor grzecznie, ale stanowczo uprasza liczne zastępy bliźnich, aby go w dupę pocałowali").

Dzieła wybrane:

• Czyhanie na Boga. Warszawa Gebethner i Wolff, 1918 (wiersze z lat 1911 – 1917).

• Rewolucja w Niemczech. Łódź Księgarnia „Książka i Sztuka”, 1919 (poemat satyryczny)

• Sokrates tańczący. Warszawa J. Mortkiewicz, 1920 (wiersze) • Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie. Warszawa

Biblioteka Polska, 1924 • Słowa we krwi. Warszawa W. Czarski, 1926 (wiersze) • Wiersze zebrane. Warszawa F. Hoesick, 1928 • Rzecz czarnoleska. Warszawa J. Mortkowicz, 1929 • Treść gorejąca. Warszawa J. Mortkowicz, 1936 • Wiersz, w którym autor grzecznie, ale stanowczo uprasza

liczne zastępy bliźnich, aby go w dupę pocałowali. Poznań, 1937 (wiersz satyryczny wyd. przez A. Piwowarczyka jako druk prywatny w 30 egz.

• Lokomotywa; Rzepka; Ptasie radio. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)

c.d.: Dzieła wybrane: • O panu Tralalińskim i inne wierszyki.

Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)

• Słoń Trąbalski. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)

• Zosia Samosia i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)

• Pan Maluśkiewicz i wieloryb. Pierwodruk: Gazetka Miki, 1939 nr 9 (wiersze dla dzieci)

• Kwiaty polskie. Warszawa Czytelnik, 1949 • My, Żydzi polscy. Wyd.: Tel Awiw Uniwersum, 1944 • Piórem i piórkiem. Warszawa Czytelnik, 1951 (wiersze

satyryczne) Jedynym właścicielem autorskich praw majątkowych wszystkich utworów poety oraz jego siostry Ireny Tuwim-Stawińskiej jest Fundacja im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, założona w 2006 r. przez córkę Tuwima Ewę Tuwim-Woźniak

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1949)

• Złoty Wawrzyn Akademicki (1935)

• Nagroda Literacka miasta Łodzi (1928, 1949)

• Nagroda polskiego PEN Clubu (1935)

• Nagroda Państwowa I stopnia (1952)

• Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1949)

Ciekawostki: • Tuwim podpisywał się ponad czterdziestoma pseudonimami. Niektóre

to: Oldlen, Tuvim, Schyzio Frenik, Wim, Roch Pekiński. Pierwszy wiersz pt. Prośba poeta podpisał inicjałami St. M., ukochanej i przyszłej żony Stefanii Marchwiówny.

• Tuwim przez wiele lat zmagał się z różnego rodzaju zaburzeniami nerwicowymi, z których najbardziej dokuczała mu agorafobia, czyli lęk przebywaniem na otwartej przestrzeni, wyjściem z domu, wejściem do sklepu, tłumem i miejscami publicznymi. Cierpiał także na zaburzenia depresyjne.

• Utwory Tuwima, od początku swojego istnienia, były wykorzystywane jako teksty piosenek. Wśród nich są m.in. „Co nam zostało z tych lat?" Mieczysława Fogga, „Miejscowa idiotka z tutejszym kretynem" Grzegorza Turnaua, „Miłość ci wszystko wybaczy", „Na pierwszy znak" Hanki Ordonówny, „Pomarańcze i mandarynki" Marka Grechuty, „Tomaszów" Ewy Demarczyk, „Wspomnienie" Czesława Niemena. Także wiersze dla dzieci wykonywane są jako piosenki, np.: Dwa Michały, Lokomotywa.

http://www.jarekkordaczuk.pl/muzyczne-pigulki.html http://www.jarekkordaczuk.pl/lokomotywa.html

• Do wierszy poety sławni kompozytorzy napisali wiele pieśni, symfonii i utworów kameralnych, byli to m.in.: Karol Szymanowski, Witold Lutosławski, Mikołaj Górecki, Krzysztof Meyer.

Cytujemy Tuwima

- „..Niech prawo zawsze prawo znaczy, a sprawiedliwość,

sprawiedliwość”, - „Nie pożądaj żony bliźniego swego nadaremno”, - „Żyj tak, aby twoim znajomym zrobiło się nudno, gdy

umrzesz”, - „Błogosławiony ten, co nie mając nic do powiedzenia, nie

obleka tego faktu w słowa”, - „Marzenia kobiety, mieć stopę wąziutką i żyć na szerokiej”, - „Tragedia, zakochać się w twarzy, a ożenić się z całą

dziewczyną”, nic tylko odpowiedzieć: „widziały gały co brały”. - „Plan, coś co potem wygląda absolutnie inaczej”,

„Rodzynka, stroskane winogrono”.

Miejsca Tuwima w Łodzi

Łódź, ul. Jana Kilińskiego 46 (d. Widzewska 44) Tutaj, w dwupokojowym mieszkaniu z kuchnią, 13 września 1894 roku urodził się Julian Tuwim.

Łódź, aleja 1 Maja 5 m. 13 (d. Pasaż Szulca) Tutaj Tuwim mieszkał w dzieciństwie (1896 – 1902 lub 1993) w trzypokojowym mieszkaniu na III piętrze prawej oficyny. 22 sierpnia 1898 przyszła na świat Irena Tuwim.

Łódź, ul. Andrzeja Struga 42 (d. św. Andrzeja 40) Tuwimowie zamieszkali przy ulicy Andrzeja w 1902 lub 1903 roku. Zajmowali szczytowe mieszkanie na III piętrze. Na kamienicy umieszczono pamiątkową tablicę.

c.d. Miejsca Tuwima w Łodzi

Łódź, ul. Narutowicza 54 (d. Dzielna 50) Rodzina Tuwimów mieszkała tutaj od wybuchu I wojny światowej, latem 1914 r., do 14 września 1917 r. Obecnie na miejscu przedwojennej kamienicy stoi inny budynek

Łódź, al. Kościuszki 27 m. 5 (d. Spacerowa 27) Tuwimowie przeprowadzili się tu 14 września 1917. Tuwim w tym czasie studiował już i mieszkał w Warszawie.

Łódź, ul. Sienkiewicza 46 (d. Mikołajewska 44) Stoi tu budynek, w którym mieściło się Męskie Gimnazjum Rządowe (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki), w którym Tuwim uczył się od 1904 do 1914. Na ścianie budynku umieszczono pamiątkową tablicę (na której jednak znajduje się błąd– zamiast roku 1904, podano 1905).

Łódź, ul. Bracka 40 W tym miejscu znajduje się cmentarz żydowski, na którym spoczywają rodzice poety – Adela i Izydor Tuwimowie .

c.d. Miejsca Tuwima w Łodzi

ul. Piotrkowska 71 Na kamienicy znajduje się namalowany w 2000 roku fresk, który przedstawia portrety osób najbardziej zasłużonych dla Łodzi – między innymi Juliana Tuwima.

ul. Piotrkowska 74 Stoi tu „Grand Hotel”, najstarszy łódzki hotel, w którym Tuwim nocował w 1947, gdy przybył na uroczystości pogrzebowe matki. Była to ostatnia wizyta poety w Łodzi.

ul. Piotrkowska 104 – Pomnik "Ławeczka Tuwima"

ul. Moniuszki 4A – "Popiersie Juliana Tuwima"

Al. Ks. Kard. St. Wyszyńskiego 86 Pałac Młodzieży im. Juliana Tuwima

W prezentacji wykorzystano materiały udostępnione na stronie internetowej Fundacji im.

Juliana Tuwima i Ireny Tuwim

http://www.tuwim.org

Opracowała: Iwona Szwed