Federalny a Stanowy

Dla uniknięcia chaosu pojęciowego, wprowadzam pomocne rozróżnienie:

Federaliści: 1) centralizacja bankowości, czyli istnienie banku centralnego; 2) licencje dla

banków wydawane przez władze federalne; 3) prawo do emisji banknotów posiada jedynie

bank centralny; 4) system banków narodowych

Zwolennicy władzy stanowej: 1) decentralizacja systemu bankowego – przeciwni istnieniu

banku centralnego; 2) prawo do wydawania licencji bankowych mają władze każdego stanu;

3) każdy bank ma prawo emitować banknoty; 4) system banków stanowych

Trudne początki

Za początek obecnego systemu finansowego Stanów Zjednoczonych można uznać rok 1791,

czyli rok powołania Banku Północnej Ameryki w Filadelfii. Był to pierwszy bank (ale jeszcze

nie centralny) powstały po burzliwym okresie walki o niepodległość (1775 – 1783). Jego

powstanie zapoczątkowało niemniej burzliwy okres sporów w kwestii licencjonowania

banków przez władze federalne lub stanowe. Większość obywateli była przeciwna (opartym

na wzorcach brytyjskich) rozwiązaniom centralizującym, szczególnie nieufne wobec

interesów finansowych wielkich miast było lobby rolnicze. Ta część społeczeństwa naciskała

na przekazanie praw licencjonowania banków lokalnym władzom stanowym. Federaliści

dążyli natomiast do zwiększenia kontroli nad bankami na rzecz rządu federalnego. Działania

federalistów z Alexamdrem Hamiltonem (pierwszym sekretarzem skarbu) na czele

doprowadziły do powstania w 1791 roku pierwszego banku centralnego w USA – Banku

Stanów Zjednoczonych. Bank działał do 1811 r gdyż silne naciski ze strony grup

przeciwnych centralizowaniu bankowości spowodowały, że licencja Banku Stanów

Zjednoczonych nie została przedłużona. W kraju zapanował finansowy chaos. Banki stanowe

powstawały jak grzyby po deszczu. Ich nadużycia oraz ewidentny brak banku centralnego,

który mógłby pomóc rządowi w czasie wojny w 1812 roku (z Wielką Brytanią), skłoniły

Kongres do podjęcia kolejnej próby centralizacji systemu bankowego – w 1916 roku

powołano Drugi Bank Stanów Zjednoczonych. Mimo to dyskusje pomiędzy zwolennikami

i przeciwnikami bankowości centralnej nie ustały. Wybór Andrew Jacksona, zagorzałego

zwolennika praw stanowych rozstrzygnął i tą fazę sporów na rzecz zwolenników bankowości

stanowej – po elekcji w 1932 r. zawetował on przedłużenie licencji dla Drugiego Banku

Stanów Zjednoczonych.

Przełom 1963 – National Banking Act

Do roku 1963 wszystkie banki handlowe na terenie Stanów Zjednoczonych otrzymywały

licencję od komisji bankowej stanu, w obrębie którego zamierzały prowadzić działalność.

Waluta krajowa nie istniała, banki zdobywały fundusze przede wszystkim emitując banknoty

– wymienialną na złoto walutę. Brak regulacji prawnych sprzyjał defraudacjom, banki często

upadały wskutek niewystarczającej ilości kapitału a banknoty stawały się bezwartościowe.

National Banking Act z 1963 roku miał za zadanie wyeliminować te nadużycia. Ustawa ta

powołała system banków narodowych (licencjonowanych przez władze federalne), które

miały prawo emisji banknotów oraz utrudniła możliwości emisji bankom stanowym. Nowe

prawo zakazywało druku pieniędzy stanowych i precyzowało, jak mają wyglądać wspólne –

federalne banknoty i monety. Bankowość centralna nie pojawiła się jednak aż do

utworzenia w 1913 roku Systemu Rezerwy Federalnej i wprowadzenia nowych regulacji

ustalanych przez FED. Wszystkie banki narodowe miały obowiązek przystąpienia do

systemu, bankom stanowym pozostawiono dowolność wyboru. Obecnie w amerykańskim

systemie bankowym rozróżniamy banki: 1) narodowe, podlegające kontroli FED (dokładnie

kontroli ze strony Urzędu Administratora Waluty) 2) stanowe zrzeszone w FED 3) stanowe

niezrzeszone w FED podlegające kontroli ze strony Federalnej Korporacji Ubezpieczenia

Wkładów (FIDC).

O Systemie Rezerwy Federalnej

System Rezerwy Federalnej powstał w 1913 roku i od tego czasu aż do dziś pełni rolę banku

centralnego Stanów Zjednoczonych. Do podstawowych zadań FED należy regulowanie

podaży pieniądza i wielkości kredytów w taki sposób, aby gospodarka mogła się rozwijać

stabilnie i dynamicznie przy jednoczesnym zachowaniu celu inflacyjnego. Dla osiągnięcia

tych założeń FED może posługiwać się następującymi instrumentami regulacji podaży

pieniądza: rezerwą obowiązkową (poprzez ustalanie jej poziomu), stopą dyskontową oraz

operacjami otwartego rynku. System Rezerwy Federalnej nie wygląda „od środka” jak

typowy bank centralny. Całość FED obejmuje jednostki: banki Rezerwy Federalnej, Radę

Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej, Federalny Komitet ds. Otwartego Rynku,

Federalny Zespół Doradczy oraz ok. 400 członkowskich banków handlowych.

Formalny podział FED uwzględnia podział władzy pomiędzy sektor prywatny i bankowy,

czyli pomiędzy bankowców, przedsiębiorców oraz społeczeństwo. Ideę tę najlepiej

odzwierciedla struktura Banków Rezerwy Federalnej tzn. dwunastu banków głównych,

z których każdy jest przypisany do jednego z dwunastu okręgów Rezerwy Federalnej, na jakie

zostało podzielone terytorium Stanów Zjednoczonych. Każdy z nich może otwierać swoje

oddziały w obrębie całego okręgu. Zarząd każdego z Banków Rezerwy Federalnej składa się

z dziewięciu członków: trzech profesjonalnych bankowców, trzech głównych liderów kręgów

przemysłowych, pracowniczych, sektora rolniczego i konsumenckiego (cała szóstka

wybierana jest przez członkowskie banki handlowe) oraz trzech członków mianowanych

przez Radę Gubernatorów mających reprezentować interesy społeczne. Banki FED ustalają

wysokość stopy dyskontowej i mają wpływ na kierunek polityki FED dotyczącej operacji

otwartego rynku (czterech prezesów wchodzi w skład Komitetu ds. Otwartego Rynku).

Rada Gubernatorów składa się z siedmiu członków wybieranych przez prezydenta na okres

kadencji trwającej 14 lat. Rada aktywnie uczestniczy w decyzjach związanych

z prowadzeniem polityki pieniężnej. Każdy z siedmiu gubernatorów jest członkiem

Federalnego Komitetu ds. Otwartego Rynku i posiada prawo głosu w sprawach dotyczących

operacji otwartego rynku, a ponieważ tylko dwunastu członków Komitetu posiada prawo

głosu, Rada dysponuje większością. Ponadto Rada ustala rezerwy obowiązkowe oraz

zatwierdza lub odrzuca stopę dyskontową ustaloną przez Banki Federalne.

Federalny Komitet ds. Otwartego Rynku (FOMC) podejmuje decyzje dotyczące

prowadzenia operacji otwartego rynku, które wpływają na wysokość bazy monetarnej.

Zebrania FOMC odbywają się zazwyczaj osiem razy do roku, czyli co sześć tygodni. Na

zebraniach zapadają także decyzje dotyczące wysokości stopy dyskontowej i poziomu

rezerwy obowiązkowej. W skład Komitetu wchodzi siedmiu członków Rady Gubernatorów,

prezes Banku Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku oraz czterej inni prezesi banków

regionalnych.

Joanna Pluta

Źródło:

F. S. Mishkin, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, PWN, Warszawa

2002;

http://www.nbportal.pl/common/Wiadomosc.jsp?nid=9524&ps=0

http://www.nbportal.pl/common/Wiadomosc.jsp?nid=9523&ps=0

dodatkowe informacje na temat historii dolara można znaleźć na stronach:

http://www.nbportal.pl/common/Artykul.jsp?aid=13955&ps=0

http://www.nbportal.pl/common/Wiadomosc.jsp?nid=13023&page=1&active=3028

Dodatkowe informacje, ciekawostki:

Waluta

1) Walutą USA jest dolar amerykański (od 1785r. oficjalna jedn. pieniężna, nazwa od talara,

dzieli się na 100 centów). Oznaczeniem międzynarodowym dolara jest skrót USD (USD –

United States Dollar). Warto wiedzieć, że na świecie są 23 różne dolary, poza tym dolar

amerykański jest walutą także poza USA (Federacja Mikronezji i Wysp Marshalla).

Nominały, w jakich można spotkać USD: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500*, 1000*, 10000*,

100000* (* - poza obrotem gotówkowym – używany wyłącznie w rozliczeniach

międzybankowych). Odpowiednio figurują na nich podobizny: Washingtona, Jeffersona,

Lincolna, Hamiltona, Jacksona, Granta, Franklina, McKinley’a, Clevelanda, Chase’a,

Wilsona. Dolar zrobiony jest z... lnu oraz bawełny (w stosunku 1:3), można je więc całkiem

legalnie prać (bez proszku tylko! ☺). Wytworzenie jednego bankotu kosztuje około 5 centów,

drukuje je zaś Bureau of Engraving and Printing (około 16 650 000 sztuk banknotów

jednodolarowych codziennie jest wprowadzanych do obiegu jedynie by pokryć zniszczenie

banknotów)

2) W USA panuje system kursów płynnych (floating ER od 1971).

3) Relację do najważniejszych walut świata ilustruje zamieszczona na końcu dokumentu

Tabela 2.

Miejsce w handlu zagranicznym

1) Rozmiary i waga eksportu oraz importu dla USA to około 20% udziału handlu w PKB,

roczny obrót handlu zagranicznego w USA to 1600 mld $, a uczestnictwo w inwestycjach

światowych kształtuje się na poziomie 900 mld $ . Co ciekawe, dla porównania suma

inwestycji krajów Europy przez ostatnie 10 lat to 30 mld $, gdy inwestycje USA za granicą to

700 mld $ (zaś wśród 10 największych firm 5 pierwszych to firmy - Amerykańskie).

2) Eksportuje się głównie energię, importuje ropę – USA posiada spore jej zapasy. Także gaz

posiada pokaźny udział w imporcie oraz eksporcie USA.

Wybrane szczegółowe informacje, w tym dotyczące partnerów handlowych USA, a także

rezerw kruszców, zamieszczono w poniższym zestawieniu:

Current account balance: $-646.5 billion (2004 est.)

Exports: $795 billion f.o.b. (2004 est.)

Exports - commodities: capital goods, automobiles, industrial supplies and raw materials,

consumer goods, agricultural products

Exports - partners: Canada 23.4%, Mexico 13.5%, Japan 7.2%, UK 4.7%, Germany 4%

(2003)

Imports: $1.476 trillion f.o.b. (2004 est.)

Imports - commodities: crude oil and refined petroleum products, machinery, automobiles,

consumer goods, industrial raw materials, food and beverages

Imports - partners: Canada 17.4%, China 12.5%, Mexico 10.7%, Japan 9.3%, Germany 5.3%

(2003)

Reserves of foreign exchange & gold: $85.94 billion (2003)

Debt - external: $1.4 trillion (2001 est.)

Economic aid - donor: ODA, $6.9 billion (1997)

W Tabeli 2 posłużono się terminem parytet siły nabywczej (PPP). Oto krótkie

wyjaśnienie:

- Parytet siły nabywczej (PPP) eliminuje różnice występujące w poziomie cen

w poszczególnych krajach. PPP szacuje się poprzez przeliczenie waluty uwzględniające

porównanie rzeczywistych kosztów nabycia reprezentatywnego koszyka dóbr i usług

pomiędzy krajami. Ze względu na relatywnie wyższe (licząc w dolarach) koszty utrzymania

w USA niż w pozostałych państwach z reguły PKB liczony w kategoriach PPP jest wyższy

w porównaniu z PKB szacowanym według bieżącego kursu rynkowego danej waluty.