Język haseł przedmiotowych KABA w zmieniającym się środowisku informacyjnym – ewolucja czy rewolucja?

Paweł Rygiel Centrum NUKAT

III Seminarium Członków Zarządów Okręgu Małopolskiego SBP

pt. „Z polskiego na nasze – perspektywy rozwoju opracowania przedmiotowego w Polsce",

Kraków, 5 października 2015 r.

Szczypta historii i garść liczb

1992 – początki prac nad jhp KABA 1996 – powstanie OJiKW KABA

•hasła wzorcowe – blisko 300 tys. •hasła przedmiotowe rozwinięte – blisko 1 mln •użyto 4 234 500 tematów/haseł KABA w 2 154 208 rekordach bibliograficznych •biblioteki tworzące słownictwo - 33 •biblioteki stosujące jhp KABA – 97 •systemy biblioteczne - 10

KABA w NUKAT Język KABA - dlaczego powstał? - potrzeby środowiska naukowego - możliwości katalogów zautomatyzowanych Cechy: •Język sztuczny o notacji paranaturalnej •Gramatyka pozycyjna •Jednostki leksykalne - tematy i określniki •Kontrolowany słownikiem w postaci kartoteki haseł wzorcowych

Zalety KABA

•Uniwersalny zakres słownictwa (wszystkie dziedziny)

•Szczegółowość terminologii, precyzja w wyrażaniu przedmiotu dokumentu (indeksowanie wyszczególniające)

•Rozbudowana sieć relacji między terminami

•Kompatybilność ze słownictwem LCSH/RAMEAU

•Jasne, spisane zasady i wytyczne tworzenia oraz stosowania słownictwa

Problemy KABA

• Skomplikowana składnia i niezrozumiałe dla użytkownika reguły pragmatyczne języka

• Wyjątki od przyjętych ogólnie zasad

• Nieaktualne słownictwo i kalki językowe

Zmiany środowiska jhp

•Katalogi kartkowe

•Katalogi zautomatyzowane

•Katalogi i multiwyszukiwarki z fasetową nawigacją/prezentacją wyników

Fasety w bibliotekach

• początki - komercyjne serwisy internetowe

• katalogi bibliotek (coraz częściej)

• prezentacja i zawężanie wyników wyszukiwania

Jhp w fasetach (przykład LCSH)

KABA w katalogach (przykłady)

• Prezentacja w fasetach • rozbicie hpr na elementy • całe hpr

Dodatkowo wyszukiwanie przez hasła

Przeglądanie indeksów (brak faset – większość bibliotek)

KABA w katalogach (przykłady)

Przekształcenia jhp (przykłady)

Opracowanie rzeczowe w NUKAT

• 3 JIW

jhp KABA

jhp BN DBN

MeSH

• 10 systemów bibliotecznych

różny poziom zaawansowania (indeksy, fasety) – aspekt ekonomiczny

KABA – perspektywa zmian

• Potencjał – bogate, szczegółowe, specjalistyczne słownictwo, ekwiwalenty LCSH/RAMEAU • Potrzeby – przegląd i modyfikacja słownictwa, uproszczenie składni

• Cele – zwiększenie efektywności wyszukiwania fasetowego

• Priorytety – zachowanie bogactwa słownictwa, możliwość prezentacji również jako hpr w indeksach (potrzeby bibliotek)

Co dalej?

• Obserwacja i podążanie za rozwiązaniami RAMEAU ?

• Analiza rozwiązań zagranicznych (Nuovo Soggettario, FAST, deskryptory RERO), inne?

• Przygotowanie słownictwa do dalszych prac badawczych

Co tymczasem? Zadania

• Weryfikacja i aktualizacja słownictwa • Likwidacja odstępstw od zasad ogólnych

• Uproszczenie składni

Przykładowo Literatura francuska -- przed 1500 Literatura starofrancuska

Opony -- bieżnikowanie

Bieżnikowanie opon

Paryż (Francja) -- Tour Eiffel Wieża Eiffla (Paryż, Francja) Zwierzęta -- ochrona

Ochrona zwierząt

Czego nam potrzeba?

• czas!

• spokój

• cierpliwość

• wyrozumiałość

Podsumowanie

• KABA w fasetach (uproszczenia i modyfikacje słownictwa) oraz w indeksach (nie dekompozycja hpr)

• słownictwo przygotowane do dalszych analiz i prac

Podsumowanie

• Rewolucja? NIE! • Ewolucja? TAK!

DZIĘKUJĘ

Paweł Rygiel p.rygiel@uw.edu.pl