Jak rozwijać kompetencje dzieci

w wieku przedszkolnym?

Monika Perkowska psycholog dziecięcy

Dlaczego zajmujemy się tym tematem?

Ponieważ kompetencje społeczne:

są podstawową życia w społeczeństwie,

muszą być rozwijane już od początku życia,

stanowią ważny element edukacji przedszkolnej,

są nabywane nie tylko w środowisku rodzinnym, ale także w każdym

środowisku edukacyjnym – rola nauczycieli jest więc nieoceniona.

Zmiany rozwojowe w wieku przedszkolnym:

Dziecko postrzega siebie w sposób emocjonalny

Zaczyna dostrzegać normy społeczne

Posiada przekonania i mówi o nich

Jego percepcja świata oparta jest na fantazji i rzeczywistości

Myśli głównie intuicyjnie

W jaki sposób przedszkole uspołecznia dziecko?

Umożliwia poznanie zasad społecznych i naukę ich

dostrzegania i wypełniania

Pozwala na bycie w różnych relacjach indywidualnych i

grupowych: dziecko-dziecko, dorosły-dziecko/dzieci

Daje dziecku nowe doświadczenie, obserwację świata i

możliwość konfrontowania go ze światem wewnętrznych

przeżyć (budowany poprzez przebywanie z innymi)

Kto ma jeszcze wpływ na uspołecznienie dziecka?

Każde środowisko, w którym przebywa:

przede wszystkim wzorce wyniesione z rodziny,

każdy człowiek, z którym się zetknęło,

każda sytuacja społeczna, w której dziecko brało udział.

100 % kompetencji społecznych nie zależy zatem od

przedszkola.

Umiejętności składające się na kompetencję społeczną

to:

1. Umiejętności związane z percepcją społeczną (trafne spostrzeganie innych, np. ich przeżyć lub intencji, oraz rozumienie i prawidłowa ocena sytuacji społecznych).

2. Wrażliwość społeczna, empatia i decentracja interpersonalna.

3. Znajomość reguł społecznych i umiejętność odpowiedniego zachowania się w sytuacjach społecznych.

4. Umiejętność rozwiązywania konkretnych problemów interpersonalnych i sterowania sytuacjami społecznymi.

5. Umiejętności warunkujące radzenie sobie w sytuacjach konfliktowych i wymagających asertywności.

6. Efektywna autoprezentacja i umiejętność wpływania na innych.

7. Umiejętności komunikacyjne.

8. Umiejętności kooperacyjne (Knopp, 2013, s. 1).

Jakie konkretne kompetencje społeczne możemy

rozwijać w przedszkolu?

Myślenie nie tylko o sobie, ale też o innych osobach

Gotowość do współpracy z innymi

Samodzielne realizowanie potrzeb

Umiejętność budowania relacji społecznych

Samoregulacja

Rozumienie świata i interpretowanie sytuacji

Umiejętność komunikowania się z innymi

Co dają dziecku kompetencje społeczne?

Poczucie bezpieczeństwa:

rozumienie świata jako bezpiecznego,

zaufanie do siebie i innych,

pewność siebie w kontaktach z innymi,

gotowość do tworzenia bliskich więzi z innymi.

Poczucie autonomii:

poczucie własnej odrębności,

uzyskanie poczucia kontroli nad sobą.

Jakie konkretnie techniki rozwoju

kompetencji społecznych

polecam?

Zabawa swobodna i kierowana

Po części spontaniczna, po części opracowana przez

nauczyciela

Mieszamy nawet codziennie zabawę swobodną i kierowaną

Ważne jest, by dzieci były zawsze w różnych grupach w

zabawie kierowanej – to nauczyciel wybiera dzieci do grup

Wspólna zabawa z dziećmi

Szczególnie w zabawie kierowanej

Nauczyciel stanowi wzorzec w zabawie

Warto bawić się razem, szczególnie dla budowania relacji z

dziećmi

Czytamy

Bajki terapeutyczne

Opowiadania o bohaterach radzących sobie z emocjami

Nie za długie i nie za trudne

Czytanie dobrze wspomaga rozmowa o emocjach

panujących w bajce – szukamy jak najwięcej sytuacji z życia

wziętych, kiedy taka emocja występowała

Opowiadamy

Historie opowiadane, mogą mieć wątki zaczerpnięte z życia

- są bardzo wciągające

Opowiadamy uwzględniając emocje (kto i co czuł) oraz

sytuacje społeczne (dlaczego ktoś tak postąpił)

W historii, oprócz wątku ze szczęśliwym zakończeniem,

możemy wplatać wątkimniej efektywnego radzenia sobie z

przeciwnościami losu, odnosząc je do swoich emocji.

Pracujemy w grupie i indywidualnie

Praca w grupie uczy, że czasami musisz podporządkować

się regułom

Praca indywidualna powinna stawiać na dowolną twórczość

i kreatywność

Im więcej twórczości włączanej w pracy, tym szybciej

wykształci się samodzielne myślenie dziecka i kreatywny

sposób rozwiązywania problemów

Wymagania

Jasne

Przewidywalne

Adekwatne do umiejętności

Rozmowa

Niedoceniana forma poszerzania horyzontów, budowania

bliskości i więzi

Łatwa, o ile jesteśmy nauczeniu prowadzenia dialogu

Rodzice a przedszkole

Sytuacje społeczne mające miejsce w przedszkolu powinny

być wyjaśniane w przedszkolu – tu i teraz

Rodzic powinien być poinformowany o załatwieniu istotnej

sprawy

Budowanie wzajemnego szacunku i zaufania oraz mówienie

o tym!

Budowanie wspólnej wizji wychowania

Uczymy kompetencji społecznych behwioralnie

Wzmacniamy zachowania pożądane!

Pamiętamy o proporcji 3:1 – trzy pochwały odpowiadają

jednemu zwróceniu uwagi, aby relacja była bezpieczna

Ważny jest dobry kontakt emocjonalny z dzieckiem i

zauważanie jego potrzeb

Jesteśmy wzorcami, ale też zwykłymi ludźmi

Starajmy się myśleć wcześniej o tym, jakie skutki wywoła

nasza wypowiedź i konkretne zachowanie

Każdy ma gorszy dzień – ważne, by o tym szczerze

powiedzieć i nie przekładać swoich humorów na innych –

szczerość i otwartość pomaga zbudować relację pełną

bezpieczeństwa i zaufania.

Dziecko kończące edukację przedszkolną:

Ma przekonanie, że świat jest bezpieczny

Ma poczucie, że może ufać sobie i innym

Wierzy, że warto poznawać nowych ludzi, świat, sytuacje

Czuje, że inni mu nie zagrażają i może na nich liczyć

Umie regulować emocje, motywację, odraczać nagrodę

Bibliografia

Czub M. (2014). Rozwój kompetencji społeczno-emocjonalnych dziecka. W: M. Czub (red.), Diagnoza funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka w wieku od 1,5 do 5,5 lat. Warszawa: IBE.

Kielar-Turska M. (2005). Średnie dzieciństwo. Wiek przedszkolny. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. Warszawa: PWN.

Knopp K.A. (2013). Kompetencje społeczne – pomiar i aplikacja praktyczna. Artykuł opublikowany w wersji elektronicznej przez Ośrodek Rozwoju Edukacji. Zaczerpnięte 03.03.2015. Strona internetowa http://www.ore.edu.pl/

Matczak A. (2001). Kwestionariusz kompetencji społecznych. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Waloszek D. (2014). Między przedszkolem a szkołą. Rozważania o gotowości dzieci do podjęcia nauki w szkole. Warszawa: Wygotski L. (2002b). Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka. W: L. Wygotski, Wybrane prace psychologiczne II. Dzieciństwo i dorastanie (red. nauk. A. Brzezińska, M. Marchow, przekł. B. Smykowski). Poznań: Zysk i s-ka.Wyd. Akademickie Żak.

Dziękuję za uwagę