Dr hab. Kazimiera Krakowiak, Dr hab. Kazimiera Krakowiak, prof. KULprof. KUL

METODYKA SPECJALNA METODYKA SPECJALNA

((JAK KOMUNIKOWAĆ SIĘ JAK KOMUNIKOWAĆ SIĘ Z UCZNIAMI Z UCZNIAMI

Z USZKODZONYM Z USZKODZONYM SŁUCHEM?)SŁUCHEM?)

JAK ROZMAWIAĆ JAK ROZMAWIAĆ Z OSOBAMI Z OSOBAMI

NIESŁYSZĄCYMI NIESŁYSZĄCYMI I SŁABO I SŁABO

SŁYSZĄCYMI ?SŁYSZĄCYMI ?

Jeśli mój rozmówca nie słyszy, to ja nie umiem mówić.

Aby wyzwolić się z kalectwa, musimy nauczyć się rozmawiać.

W pracy z osobami W pracy z osobami niesłyszącymi potrzebne niesłyszącymi potrzebne są umiejętne usta i ręce, są umiejętne usta i ręce,

które potrafią wyrażać które potrafią wyrażać miłość i przekazywać miłość i przekazywać

prawdę.prawdę.

1. Przede wszystkim nie bój się rozmowy z kimś, kto źle słyszy lub nie słyszy. Nie obawiaj się, że nie potrafisz porozumieć się z nim, że będziesz źle zrozumiany.

Twoje przyjazne zachowanie, życzliwość, chęć rozmowy, spokój i

wytrwałość mają nieocenioną wartość dla osoby niesłyszącej, która potrzebuje rozmów z innymi ludźmi

tak samo jak każdy człowiek.

2. Stań lub usiądź w taki sposób, żeby osoba

niesłysząca mogła dokładnie z bliska widzieć Twoją twarz

i ręce (twarz powinna być na wysokości twarzy

rozmówcy, dobrze oświetlona, nie zasłonięta).

3. Uważnie i cierpliwie słuchaj 3. Uważnie i cierpliwie słuchaj tego, co mówi Twój rozmówca. tego, co mówi Twój rozmówca. Nie zrażaj się, jeśli nie od razu Nie zrażaj się, jeśli nie od razu wszystko zrozumiesz. Możesz wszystko zrozumiesz. Możesz

poprosić o powtórzenie. poprosić o powtórzenie. Po pewnym czasie na pewno Po pewnym czasie na pewno uda Ci się zrozumieć więcej. uda Ci się zrozumieć więcej.

4. Nie zrażaj się napiętym 4. Nie zrażaj się napiętym wyrazem twarzy niesłyszącego wyrazem twarzy niesłyszącego

rozmówcy. Zazwyczaj takie rozmówcy. Zazwyczaj takie napięcie świadczy o niezwykle napięcie świadczy o niezwykle

intensywnej koncentracji uwagi, intensywnej koncentracji uwagi, a nie wrogości lub innych a nie wrogości lub innych negatywnych emocjach. negatywnych emocjach.

5. Mów w sposób naturalny: 5. Mów w sposób naturalny: głośno, ale nie krzycząc; głośno, ale nie krzycząc;

powoli, ale płynnie, powoli, ale płynnie, nie dzieląc na sylaby, nie dzieląc na sylaby,

zachowując prawidłowy zachowując prawidłowy akcent oraz intonację.akcent oraz intonację.

6. Poruszaj ustami wyraźnie, ale bez nadmiernie szerokiego

ich otwierania; nie stosuj przesadnie „wyrazistej” artykulacji, ponieważ to utrudnia czytanie z ust.

7. Na początku rozmowy jasno określ jej temat; nie

zmieniaj tematu bez zapowiedzi (każdą zmianę

tematu wyraźnie i jasno sygnalizuj).

8. Używaj pełnych zdań, ale nie nazbyt skomplikowanych

i wyszukanych.

9. Jeśli Twój rozmówca czegoś nie zrozumie, powtórz tę samą myśl innymi słowami, starając

się wyjaśnić jej sens (być może niektóre słowa nie są znane

osobie niesłyszącej). Nie należy powtarzać wielokrotnie tych

samych słów głośniej i wolniej.

11. Nie używaj gestów bez znaczenia.

Staraj się zachowywać wyrazisty i jednoznaczny

wyraz twarzy, zgodny z treścią

wypowiadanych słów.

12. Nie należy przesadnie „uprzejmie” uśmiechać się

w czasie mówienia. „Sztuczny” uśmiech zniekształca artykulację

i utrudnia czytanie z ust.

13. W celu ułatwienia wzajemnego rozumienia się

możesz używać pisma. Pisz starannie, dbając

o prawidłowy kształt liter.

12. Używaj zdań pełnych, słów jednoznacznych. Słowa, których

Twój rozmówca nie zrozumie, wyjaśnij lub zastąp innymi.

13. Czytając pisemne wypowiedzi osoby niesłyszącej, nie zrażaj się błędami i usterkami językowymi

i stylistycznymi. Pamiętaj, że człowiek, który nie słyszy

od urodzenia, ma wielkie trudności w opanowaniu języka. Zamiast

dezaprobować błędy, należy raczej podziwiać wysoki poziom władania

językiem mimo tych trudności.

14. Traktuj każdego człowieka niesłyszącego z należnym mu szacunkiem; nie daj się zwieść

popularnym stereotypom, deprecjonującym głuchych

i przypisującym im różnorakie ograniczenia

intelektualne i wady charakteru.

Warto wiedzieć, że: 1. 1. Osoba niesłysząca ma ogromne Osoba niesłysząca ma ogromne

trudności, gdy w rozmowie uczestniczą trudności, gdy w rozmowie uczestniczą trzy lub więcej osób. Trudno jej trzy lub więcej osób. Trudno jej zorientować się, kto w danym zorientować się, kto w danym

momencie mówi i skoncentrować momencie mówi i skoncentrować uwagę na każdej kolejnej wypowiedzi. uwagę na każdej kolejnej wypowiedzi. W takiej sytuacji należy zadbać o to, W takiej sytuacji należy zadbać o to,

aby rozmówcy zabierali głos po kolei i aby rozmówcy zabierali głos po kolei i za każdym razem sygnalizowali, gdy za każdym razem sygnalizowali, gdy

zaczynają mówić. zaczynają mówić.

Warto wiedzieć, że:

2. Niektórzy niesłyszący, zwłaszcza ci, którzy wychowali się w rodzinach i w szkołach razem z innymi niesłyszącymi,

posługują się językiem migowym (w Polsce: klasycznym polskim językiem

migowym, który jest naturalnym językiem tworzonym przez wspólnotę komunikacyjną

niesłyszących). Opanowanie tego języka pozwala na swobodne komunikowanie się

z tą grupą osób.

Warto wiedzieć, że:

3. 3. W szkołach specjalnych dla W szkołach specjalnych dla niesłyszących oraz w telewizyjnych niesłyszących oraz w telewizyjnych

programach dla niesłyszących programach dla niesłyszących stosuje się specjalne sztuczne stosuje się specjalne sztuczne połączenie mowy ze znakami połączenie mowy ze znakami

zapożyczonymi z języka migowego zapożyczonymi z języka migowego i alfabetem palcowym, czyli i alfabetem palcowym, czyli

tzw. system językowo-migowy. tzw. system językowo-migowy.

Warto wiedzieć, że:

4. Najdogodniej jest prowadzić rozmowy z niesłyszącymi korzystając

z fonogestów (systemu specjalnych gestów pomocniczych), które służą do wizualizacji mowy; zarówno osoba słysząca, jak i

niesłysząca musi biegle opanować ten sposób mówienia.

SYSTEM SYSTEM FONOGESTÓWFONOGESTÓW

1. Samogłoskom 1. Samogłoskom towarzyszą ruchy dłoni towarzyszą ruchy dłoni w kierunku określonego w kierunku określonego punktu w pobliżu twarzy punktu w pobliżu twarzy

(lokacji).(lokacji).

2. Spółgłoskom 2. Spółgłoskom towarzyszą towarzyszą

umowne układy umowne układy palców.palców.

3. W czasie 3. W czasie wymawiania sylaby wymawiania sylaby dłoń przyjmuje układ dłoń przyjmuje układ

właściwy dla spółgłoski właściwy dla spółgłoski i wykonuje ruch i wykonuje ruch

właściwy dla właściwy dla samogłoski.samogłoski.

4. Wystarczy 5 lokacji 4. Wystarczy 5 lokacji i 8 układów palców, i 8 układów palców,

aby można było odróżnić aby można było odróżnić wszystkie głoski polskie wszystkie głoski polskie

we wszystkich sylabach.we wszystkich sylabach.

C. UKŁADY PALCÓW DLA SPÓŁGŁOSEK

Jakie korzyści Jakie korzyści dają fonogesty dają fonogesty

dziecku dziecku z uszkodzeniem z uszkodzeniem

słuchu?słuchu?

1. Fonogesty sprawiają, 1. Fonogesty sprawiają, że strumień mowy że strumień mowy

odbierany przez dziecko odbierany przez dziecko

jest kompletny, pełny.jest kompletny, pełny.