KonferencjaKonferencja Uczniowie – nauczyciele rodzice w Uczniowie – nauczyciele rodzice w szkole. Jak skutecznie budować model szkole. Jak skutecznie budować model komunikacji i porozumienia.komunikacji i porozumienia.

„„Jak mówić, aby rozmawiać?”Jak mówić, aby rozmawiać?”

Elżbieta Dorota HermanowiczElżbieta Dorota HermanowiczPsychologPsycholog

Dyrektor Dyrektor Powiatowej Poradni Powiatowej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej Psychologiczno – Pedagogicznej w Olsztyniew Olsztynie

8 grudnia 20118 grudnia 2011

Im więcej bierzemy na siebie spraw tym Im więcej bierzemy na siebie spraw tym trudniej nam nad nimi zapanować.trudniej nam nad nimi zapanować.

Język to magia – zaklina i czaruje Język to magia – zaklina i czaruje rzeczywistość rzeczywistość

Celem nauki nie jest otwieranie drzwi Celem nauki nie jest otwieranie drzwi nieskończonej mądrości, lecz położenie nieskończonej mądrości, lecz położenie kresu nieskończonym błędomkresu nieskończonym błędom

Bertold BrechtBertold Brecht

Fakt, że ktoś coś powiedział, nie oznacza, że ktoś Fakt, że ktoś coś powiedział, nie oznacza, że ktoś inny to usłyszał.inny to usłyszał.

Fakt, że ktoś to usłyszał, nie oznacza, że to Fakt, że ktoś to usłyszał, nie oznacza, że to zrozumiał.zrozumiał.

Fakt, że ktoś to zrozumiał nie oznacza, że się z Fakt, że ktoś to zrozumiał nie oznacza, że się z tym zgodził.tym zgodził.

Fakt, że ktoś się z tym zgodził nie oznacza, że to Fakt, że ktoś się z tym zgodził nie oznacza, że to zastosuje.zastosuje.

Fakt, że ktoś to zastosuje jeszcze długo nie będzie Fakt, że ktoś to zastosuje jeszcze długo nie będzie oznaczać, że sobie to przyswoił.oznaczać, że sobie to przyswoił.

Potrzeby dziecka (od biologicznych do Potrzeby dziecka (od biologicznych do intelektualnych) rodzice zaspokajają intelektualnych) rodzice zaspokajają poprzez:poprzez:

1.1. Pełen miłości kontakt wzrokowy (zawsze patrzymy Pełen miłości kontakt wzrokowy (zawsze patrzymy na dziecko przyjaźnie)na dziecko przyjaźnie)

2.2. Pełen miłości kontakt fizyczny (zawsze Pełen miłości kontakt fizyczny (zawsze dostosowany do okoliczności i wieku dziecka; dostosowany do okoliczności i wieku dziecka; zaspokajający potrzeby emocjonalne dziecka zaspokajający potrzeby emocjonalne dziecka nie dorosłego)nie dorosłego)

3.3. Skupioną na dziecku uwadze. Jest to taki rodzaj Skupioną na dziecku uwadze. Jest to taki rodzaj uwagi gdzie dziecko czuje się najważniejsze na uwagi gdzie dziecko czuje się najważniejsze na świecie dla rodzica właśnie w tym momencie.świecie dla rodzica właśnie w tym momencie.

Rodzice deklarują w badaniach ankietowych, że Rodzice deklarują w badaniach ankietowych, że najważniejsze w ich życiu jest dziecko.najważniejsze w ich życiu jest dziecko.

Nie: współmałżonek, kariera zawodowa, praca Nie: współmałżonek, kariera zawodowa, praca społeczna, społeczna, życie zawodowe, życie religijneżycie zawodowe, życie religijne

Dla 97% rodziców najważniejsze jest dzieckoDla 97% rodziców najważniejsze jest dziecko

Dlatego na pytanie „ile czasu spędzasz ze swoim Dlatego na pytanie „ile czasu spędzasz ze swoim dzieckiem” tylko niewielki procent badanej grupy dzieckiem” tylko niewielki procent badanej grupy potrafił dać odpowiedź.potrafił dać odpowiedź.

Tymczasem statystyki pokazują, że przeciętna Tymczasem statystyki pokazują, że przeciętna matka na rozmowie, zabawie spędza pół godziny matka na rozmowie, zabawie spędza pół godziny w ciągu dnia, a przeciętny ojciec 7 minut.w ciągu dnia, a przeciętny ojciec 7 minut.

Przeciętne dziecko przed telewizorem spędza 4 Przeciętne dziecko przed telewizorem spędza 4 godziny dziennie.godziny dziennie.

Największym darem dla dzieci jest Największym darem dla dzieci jest poświęcony im czas.poświęcony im czas.

Słowo czas składa się z takich 4 liter:Słowo czas składa się z takich 4 liter:

CC jakjak cierpliwośćcierpliwośćZZ jakjak zachwytzachwytAA jakjak akceptacjaakceptacjaSS jakjak szacunekszacunek

Ten „emocjonalny” CZAS przełoży się na zdrowie Ten „emocjonalny” CZAS przełoży się na zdrowie

emocjonalne, które to według definicji Daniela emocjonalne, które to według definicji Daniela

Golemana jest dobrym samopoczuciem Golemana jest dobrym samopoczuciem

psychicznym i moralnym, umiejętnością psychicznym i moralnym, umiejętnością

racjonalnego myślenia, a także budowaniem racjonalnego myślenia, a także budowaniem

dobrych i trwałych związków z ludźmi.dobrych i trwałych związków z ludźmi.

Taki cel stawia sobie również oświata, a droga do Taki cel stawia sobie również oświata, a droga do

celu biegnie przez umiejętne budowanie relacji. celu biegnie przez umiejętne budowanie relacji.

Dlatego zgodnie z hasłem PPP-P w OlsztynieDlatego zgodnie z hasłem PPP-P w Olsztynie

Najpierw relacje – potem zadaniaNajpierw relacje – potem zadania

W Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ z W Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ z

1984r. jest mowa o tym, że rodzice są w 1984r. jest mowa o tym, że rodzice są w

pierwszym rzędzie odpowiedzialni za pierwszym rzędzie odpowiedzialni za

wykształcenie swoich dzieci (art.26.3)wykształcenie swoich dzieci (art.26.3)

Prawo pierwszeństwa rodziców w wychowaniu i Prawo pierwszeństwa rodziców w wychowaniu i

nauczaniu dzieci podnosi Ustawa o Systemie nauczaniu dzieci podnosi Ustawa o Systemie

Oświaty (1991 art.1.2)Oświaty (1991 art.1.2)

W pracach wielu zachodnich badaczy ( Birkemo W pracach wielu zachodnich badaczy ( Birkemo

2002, Coleman i Collinge 1993) podkreśla się, że 2002, Coleman i Collinge 1993) podkreśla się, że

pozytywne nastawienie rodziców wobec szkoły pozytywne nastawienie rodziców wobec szkoły

wywiera wpływ na zadowolenie ze szkoły i wywiera wpływ na zadowolenie ze szkoły i

motywację do nauki ich dzieci. motywację do nauki ich dzieci.

Szkoła ma obowiązek zachęcać matki i ojców do Szkoła ma obowiązek zachęcać matki i ojców do

zaangażowania i współpracy, ponieważ jest to zaangażowania i współpracy, ponieważ jest to

najważniejszy czynnik służący poprawianiu najważniejszy czynnik służący poprawianiu

rezultatów osiąganych przez uczniów.rezultatów osiąganych przez uczniów.

Ważne aby dzieci czuły, że wszyscy Ważne aby dzieci czuły, że wszyscy

otaczający je dorośli mają ze sobą otaczający je dorośli mają ze sobą

pozytywny kontaktpozytywny kontakt

Badania (T. Nordahl 2006 roku) podają, że Badania (T. Nordahl 2006 roku) podają, że

w Norwegii dwa główne czynniki, które w Norwegii dwa główne czynniki, które

wywierają wpływ na wyniki w nauce to wywierają wpływ na wyniki w nauce to

poziom wykształcenia rodziców i jakość poziom wykształcenia rodziców i jakość

współpracy między szkołą i domem.współpracy między szkołą i domem.

Badania kanadyjskie wskazują na silny Badania kanadyjskie wskazują na silny

związek pomiędzy wsparciem dziecka ze związek pomiędzy wsparciem dziecka ze

strony rodziców, a zachowaniem w klasie, strony rodziców, a zachowaniem w klasie,

wynikami w nauce i pewnością siebiewynikami w nauce i pewnością siebie

Jakość współpracy rodziców ze szkołą Jakość współpracy rodziców ze szkołą

++

wsparcie dziecka przez rodziców wsparcie dziecka przez rodziców

==

sukces edukacyjny i życiowy sukces edukacyjny i życiowy

Poziom współpracy między szkołą a rodziną Poziom współpracy między szkołą a rodziną wg Thomasa Nordahl’awg Thomasa Nordahl’a

poziom 1: współpraca reprezentacyjna – uczestnictwo w poziom 1: współpraca reprezentacyjna – uczestnictwo w

grupach rodziców grupach rodziców

poziom 2: współpraca bezpośrednia – spotkania, poziom 2: współpraca bezpośrednia – spotkania,

zrozumienie i porozumienie między zrozumienie i porozumienie między

dziećmi, dziećmi, nauczycielami i rodzicami nauczycielami i rodzicami

poziom 3: współpraca niebezpośrednia – wszystko to, co poziom 3: współpraca niebezpośrednia – wszystko to, co

rodzice robią codziennie w domu, aby rodzice robią codziennie w domu, aby

pomagać dziecku w osiąganiu dobrych pomagać dziecku w osiąganiu dobrych

wyników w nauce. wyników w nauce.

Poziomy zrozumienia między szkołą a Poziomy zrozumienia między szkołą a rodziną wg Thomasa Nordahl’arodziną wg Thomasa Nordahl’a

poziom 1:poziom 1: wymiana informacji w obie stronywymiana informacji w obie strony

poziom 2:poziom 2: DIALOG : komunikowanie się i omawianie DIALOG : komunikowanie się i omawianie ważnych spraw dzieckaważnych spraw dziecka

poziom 3: WKŁAD I WPŁYW: ważne decyzje poziom 3: WKŁAD I WPŁYW: ważne decyzje podejmowane są za obopólną zgodą podejmowane są za obopólną zgodą

Im więcej sukcesów i im lepsza adaptacja Im więcej sukcesów i im lepsza adaptacja

szkolna, tym mocniej rodzice czują, że szkolna, tym mocniej rodzice czują, że

prowadzą z nauczycielami dialog i tym prowadzą z nauczycielami dialog i tym

większy wydaje im się wpływ, jaki mają na większy wydaje im się wpływ, jaki mają na

szkołę.szkołę.

Droga do dialogu ze szkołą, droga do Droga do dialogu ze szkołą, droga do

pozytywnego nastawienia rodziców do pozytywnego nastawienia rodziców do

szkoły, a tym samym do poprawiania szkoły, a tym samym do poprawiania

rezultatów osiąganych przez uczniów rezultatów osiąganych przez uczniów

wiedzie przez sukces dziecka.wiedzie przez sukces dziecka.

Szukaj złota , a nie błotaSzukaj złota , a nie błota

Joanna SakowskaJoanna Sakowska

Rodzice nie angażują się w relacje ze szkołą Rodzice nie angażują się w relacje ze szkołą z różnych powodów m.in.:z różnych powodów m.in.:

mają małe dzieci, którymi się muszą zajmowaćmają małe dzieci, którymi się muszą zajmować

pracują wtedy kiedy „szkoła ma dla nich czas”pracują wtedy kiedy „szkoła ma dla nich czas”

nie czują się dobrze w szkole z powodu własnych złych nie czują się dobrze w szkole z powodu własnych złych szkolnych doświadczeńszkolnych doświadczeń

nie uważają, że szkolne spotkania są ważnenie uważają, że szkolne spotkania są ważne

maja rozliczne problemy , skupiają się na sobiemaja rozliczne problemy , skupiają się na sobie

uważają, że sprawy szkolne to nie ich sprawa, wszak uważają, że sprawy szkolne to nie ich sprawa, wszak szkoły są dla nauczycieliszkoły są dla nauczycieli

uważają, że od nauczania i wychowania jest tylko szkoła, uważają, że od nauczania i wychowania jest tylko szkoła, a oni „dają jeść”a oni „dają jeść”

Są trzy grupy rodziców:Są trzy grupy rodziców:

1.1. zawsze przeciwzawsze przeciw

2.2. obojętniobojętni

3.3. zawsze za zawsze za

Relacja rodzina – szkoła to w pierwszym Relacja rodzina – szkoła to w pierwszym

rzędzie kwestia nastawienia obydwu stron; rzędzie kwestia nastawienia obydwu stron;

jednak w inicjowaniu i budowaniu dobrych jednak w inicjowaniu i budowaniu dobrych

relacji kluczową rolę odgrywa nauczyciel relacji kluczową rolę odgrywa nauczyciel

(Chrispeels 1996) (Chrispeels 1996)

Nauczyciel jest profesjonalistą.Nauczyciel jest profesjonalistą.

Podstawą do budowania relacji są takie Podstawą do budowania relacji są takie dyspozycje nauczyciela jak:dyspozycje nauczyciela jak:

1.1. Zainteresowanie specyficzną sytuacją poszczególnych Zainteresowanie specyficzną sytuacją poszczególnych rodziców.rodziców.

2.2. Gotowość do zmierzenia się z własnymi stereotypami Gotowość do zmierzenia się z własnymi stereotypami w stosunku do pewnych rodzin.w stosunku do pewnych rodzin.

3.3. Umiejętność systematycznej pracy z konkretnym Umiejętność systematycznej pracy z konkretnym uczniem, okazywania mu specjalnego uczniem, okazywania mu specjalnego zainteresowania, motywowania go, spędzania z nim zainteresowania, motywowania go, spędzania z nim czasu i dostrzegania jego cech.czasu i dostrzegania jego cech.

W literaturze mamy również pojęcia wprowadzone W literaturze mamy również pojęcia wprowadzone

przez Ericsson’a (2000r.) „rand zone”. Termin przez Ericsson’a (2000r.) „rand zone”. Termin

oznacza obszar, na którym powiązania nie są oznacza obszar, na którym powiązania nie są

jasne. Relacje rodzina – szkoła Ericsson nazywa jasne. Relacje rodzina – szkoła Ericsson nazywa

„rand zone”. „rand zone”.

Bo czy nauczyciel może ingerować w to jak Bo czy nauczyciel może ingerować w to jak

rodzice wychowują swoje dzieci, w domowe rodzice wychowują swoje dzieci, w domowe

zwyczaje a rodzice czy mogą mieć wpływ na takie zwyczaje a rodzice czy mogą mieć wpływ na takie

kwestie jak dyscyplina, kary czy ogólnie kwestie jak dyscyplina, kary czy ogólnie

kształcenie?kształcenie?

Prowadzone badania (Thomson 2004) Prowadzone badania (Thomson 2004)

dowodzą, że dobre relacje między dowodzą, że dobre relacje między

nauczycielami a rodzicami przynoszą nauczycielami a rodzicami przynoszą

korzyści obu stronom korzyści obu stronom oczekiwania wobec oczekiwania wobec

dziecka stają się bardziej realistyczne dziecka stają się bardziej realistyczne

Propozycje budowania relacji z rodzicamiPropozycje budowania relacji z rodzicami

1.1. Regularnie kontaktuj się telefonicznie z rodzicami, Regularnie kontaktuj się telefonicznie z rodzicami, przekazując im pozytywne informacje (zeszyt do przekazując im pozytywne informacje (zeszyt do kontaktów pozytywnych)kontaktów pozytywnych)

2.2. Okazuj zainteresowanie życiem rodzinnym i Okazuj zainteresowanie życiem rodzinnym i towarzyskim dziecka, pytaj o nietowarzyskim dziecka, pytaj o nie

3.3. Zorganizuj w klasie, szkole „bank rodziców” ,w którym Zorganizuj w klasie, szkole „bank rodziców” ,w którym mogą oni deklarować jakiś obszar współpracy (pomoc mogą oni deklarować jakiś obszar współpracy (pomoc w nauce, pomoc w zajęciach szkolnych itp.)w nauce, pomoc w zajęciach szkolnych itp.)

4.4. Spisz kontrakt pomiędzy uczniem - nauczycielem – Spisz kontrakt pomiędzy uczniem - nauczycielem – rodzicami skupiając się na odpowiedzialności i rodzicami skupiając się na odpowiedzialności i poprawie wyników naukipoprawie wyników nauki

5.5. Zaproponuj „domowy program zajęć” rodzicom Zaproponuj „domowy program zajęć” rodzicom wszystkich, lub tylko wybranych „złotych” uczniów.wszystkich, lub tylko wybranych „złotych” uczniów.

Domowy program dla rodziców:Domowy program dla rodziców:

1.1. Mów dobrze o szkole, nauczycielach i ogólnie o edukacjiMów dobrze o szkole, nauczycielach i ogólnie o edukacji

2.2. Rozmawiaj o sprawach, które aktualnie zaprzątają uwagę Rozmawiaj o sprawach, które aktualnie zaprzątają uwagę młodzieżymłodzieży

3.3. Bierz udział we wszystkich spotkaniach, wspólnych zajęciach Bierz udział we wszystkich spotkaniach, wspólnych zajęciach w szkole i dobrze o nich móww szkole i dobrze o nich mów

4.4. Zgłoś się do „banku rodziców”Zgłoś się do „banku rodziców”

5.5. Postaraj się, aby rodzina stanowiła dla dzieci odpowiedni Postaraj się, aby rodzina stanowiła dla dzieci odpowiedni wzorzec zachowańwzorzec zachowań

6.6. Okazuj zainteresowanie wynikami w nauce swoich dzieci, Okazuj zainteresowanie wynikami w nauce swoich dzieci, pomagaj im w odrabianiu pracy domowej, buduj atmosferę pomagaj im w odrabianiu pracy domowej, buduj atmosferę służącą zdobywaniu wiedzy, zapewnij w domu odpowiednie służącą zdobywaniu wiedzy, zapewnij w domu odpowiednie miejsce do naukimiejsce do nauki

7.7. Postaraj się, by dzieci dobrze się odżywiały i były wyspanePostaraj się, by dzieci dobrze się odżywiały i były wyspane

Opracuj zasady obowiązujące w kontaktach z rodzicamiOpracuj zasady obowiązujące w kontaktach z rodzicami

Natura dała nam jeden język, Natura dała nam jeden język, a dwoje uszu,a dwoje uszu,

abyśmy słuchali dwa razy tyle co mówiliabyśmy słuchali dwa razy tyle co mówili

Jak przekazujemy informacje?Jak przekazujemy informacje?

Słowa Słowa ok. 7% środków przekazu ok. 7% środków przekazu

Głos i sposób mówieniaGłos i sposób mówienia ok. 38% środków przekazu ok. 38% środków przekazu

mimika, ruchy ciała, gesty,mimika, ruchy ciała, gesty,

postawa, poza ciała, ok. 55% środków przekazupostawa, poza ciała, ok. 55% środków przekazu

odległość od rozmówcyodległość od rozmówcy

Co przeszkadza w dobrej komunikacji?Co przeszkadza w dobrej komunikacji?

wydawanie rozkazówwydawanie rozkazów

ostrzeganieostrzeganie

moralizowaniemoralizowanie

sugerowanie odpowiedzisugerowanie odpowiedzi

pouczaniepouczanie

krytykanctwokrytykanctwo

zmiana tematuzmiana tematu

niepokój słuchającegoniepokój słuchającego

Co sprzyja dobrej komunikacji?Co sprzyja dobrej komunikacji?

poczucie bezpieczeństwapoczucie bezpieczeństwa

przyjazna atmosferaprzyjazna atmosfera

poczucie zaufaniapoczucie zaufania

cierpliwość, otwartość i uważność słuchającegocierpliwość, otwartość i uważność słuchającego

dogodne warunki zewnętrzne (miejsce, dogodne warunki zewnętrzne (miejsce,

otoczenie, wystrój, etc.)otoczenie, wystrój, etc.)

Istotą kształtowania właściwych relacji jest Istotą kształtowania właściwych relacji jest kontakt osobisty i umiejętność aktywnego kontakt osobisty i umiejętność aktywnego

słuchania.słuchania.

Aktywnie słuchać to znaczy:Aktywnie słuchać to znaczy:

słuchać, aby usłyszećsłuchać, aby usłyszeć

usłyszeć, aby zrozumiećusłyszeć, aby zrozumieć

zrozumieć, aby zaakceptowaćzrozumieć, aby zaakceptować

Techniki aktywnego słuchania wspomagają proces Techniki aktywnego słuchania wspomagają proces

porozumienia pomiędzy rozmówcami.porozumienia pomiędzy rozmówcami.

Wysłuchać to przyjąć bez komentarzy, Wysłuchać to przyjąć bez komentarzy,

interpretacji, oceny, pytań to, co jest mówioneinterpretacji, oceny, pytań to, co jest mówione

Celem użycia tej techniki jest budowanie Celem użycia tej techniki jest budowanie

atmosfery zaufania, bezpieczeństwa i otwartości,atmosfery zaufania, bezpieczeństwa i otwartości,

Aby dobrze wysłuchać należy:Aby dobrze wysłuchać należy:

skoncentrować się wyłącznie na rozmówcy (jego skoncentrować się wyłącznie na rozmówcy (jego wypowiedzi i zachowaniu)wypowiedzi i zachowaniu)

okazać zainteresowanie osobie mówiącejokazać zainteresowanie osobie mówiącej

utrzymać kontakt wzrokowyutrzymać kontakt wzrokowy

traktować rozmówcę jak partnera nie jak konkurentatraktować rozmówcę jak partnera nie jak konkurenta

zawiesić własne oceny, intuicje, interpretacje, zawiesić własne oceny, intuicje, interpretacje, uwolnić się od przekonania, że wiemy co rozmówca uwolnić się od przekonania, że wiemy co rozmówca chce powiedzieć, co czuje , co myśli, wie...itd.chce powiedzieć, co czuje , co myśli, wie...itd.

Komunikat JA - TYKomunikat JA - TYAby skutecznie komunikować uczucia trzeba przede Aby skutecznie komunikować uczucia trzeba przede wszystkim umieć odróżnić to, co ktoś mówi lub robi, od wszystkim umieć odróżnić to, co ktoś mówi lub robi, od naszych własnych reakcji i sądów na ten temat. naszych własnych reakcji i sądów na ten temat.

Komunikaty „Ja” wyrażają emocje, przeżywane przez Komunikaty „Ja” wyrażają emocje, przeżywane przez nadawcę komunikatu.nadawcę komunikatu.

Komunikat „Ja” potencjalnie nie wywołuje oporu ani agresji, Komunikat „Ja” potencjalnie nie wywołuje oporu ani agresji, gdyż sam jej nie zawiera.gdyż sam jej nie zawiera.

Komunikaty „Ty” wyrażają ocenę odbiorcy komunikatu i jej Komunikaty „Ty” wyrażają ocenę odbiorcy komunikatu i jej podmiotem jest druga osoba. Zwykle odbierane są jako podmiotem jest druga osoba. Zwykle odbierane są jako prowokujące, krytykujące, grożące, poniżające.prowokujące, krytykujące, grożące, poniżające.

U osób, do których są skierowane, wywołują zachowania U osób, do których są skierowane, wywołują zachowania obronne lub agresywne.obronne lub agresywne.

Blokady komunikacyjne niewerbalneBlokady komunikacyjne niewerbalne

odwrócenie ciałaodwrócenie ciała unikanie kontaktu wzrokowegounikanie kontaktu wzrokowego pozycja zamkniętapozycja zamknięta wykonywanie innych czynnościwykonywanie innych czynności gesty gwałtowne, kolokwialnegesty gwałtowne, kolokwialne brak reakcji (mimiki, gestów)brak reakcji (mimiki, gestów)

Słowami możesz kłamać z powodzeniem – Słowami możesz kłamać z powodzeniem – mową ciała trudniej jest oszukać.mową ciała trudniej jest oszukać.

Blokady komunikacji interpersonalnejBlokady komunikacji interpersonalnej

porównywanie się z rozmówcą (kto mądrzejszy)porównywanie się z rozmówcą (kto mądrzejszy)

domyślanie się (czytanie w myślach drugiej osoby)domyślanie się (czytanie w myślach drugiej osoby)

przygotowywanie odpowiedziprzygotowywanie odpowiedzi

filtrowanie (słuchanie wybiórcze)filtrowanie (słuchanie wybiórcze)

osądzanie (negatywne etykietki np. głupi, nienormalny, itp.) osądzanie (negatywne etykietki np. głupi, nienormalny, itp.)

skojarzenie (uwaga rozmówcy uruchamia łańcuch skojarzeń)skojarzenie (uwaga rozmówcy uruchamia łańcuch skojarzeń)

utożsamianie się (odnoszenie do własnego doświadczenia i utożsamianie się (odnoszenie do własnego doświadczenia i opowiadanie o sobie)opowiadanie o sobie)

udzielanie radudzielanie rad sprzeciwianie sięsprzeciwianie się przekonanie o swojej racjiprzekonanie o swojej racji

W kontakcie z uczniemW kontakcie z uczniem

Używaj języka pozytywnego tzn. obecności - a nie Używaj języka pozytywnego tzn. obecności - a nie braku obecności (potrafisz, umiesz …)braku obecności (potrafisz, umiesz …)

Unikaj sformułowań ze słowem nie!Unikaj sformułowań ze słowem nie!

nigdy, zawsze, ale, dlaczego (pytamy po co?) nigdy, zawsze, ale, dlaczego (pytamy po co?) kompletnie, całkowiciekompletnie, całkowicie

Otwarta komunikacja tzn.Otwarta komunikacja tzn.

przekazywanie informacji, nazywanie przekazywanie informacji, nazywanie

problemów, wyrażanie uczuć, potrzeb i problemów, wyrażanie uczuć, potrzeb i

oczekiwań oczekiwań

Zaufanie, wsparcie, współpraca, podział Zaufanie, wsparcie, współpraca, podział

odpowiedzialności, kompetencje, procedury odpowiedzialności, kompetencje, procedury

działania, to cechy systemu funkcjonalnegodziałania, to cechy systemu funkcjonalnego

W systemie szkolnym funkcjonalnym W systemie szkolnym funkcjonalnym problemy są wcześnie wykrywane i problemy są wcześnie wykrywane i rozwiązywanerozwiązywane

system przeciwny – dysfunkcjonalny jest system przeciwny – dysfunkcjonalny jest dobrym gruntem dla przemocy!dobrym gruntem dla przemocy!

Szkoła wolna od przemocy to szkoła Szkoła wolna od przemocy to szkoła pracująca nad relacjami, nad właściwą pracująca nad relacjami, nad właściwą komunikacjąkomunikacją

rodzic dziecko szkoła

wsparcie

oczekiwania

wsparcie

oczekiwania

Maria Mendel „Edukacja społeczna, partnerstwo Maria Mendel „Edukacja społeczna, partnerstwo rodziny, szkoły i gminy” rodziny, szkoły i gminy”

Irena Dzierzgowska „Rodzice w szkole”Irena Dzierzgowska „Rodzice w szkole”

Joanna Sakowska „Szkoła dla rodziców i Joanna Sakowska „Szkoła dla rodziców i wychowawców” wychowawców”

Cindy J. Christopher „Nauczyciel – rodzic skuteczne Cindy J. Christopher „Nauczyciel – rodzic skuteczne porozumiewanie się” porozumiewanie się”

J. Mileska „Psychologia rozwiązywania problemów”J. Mileska „Psychologia rozwiązywania problemów”