opracowany w ramach projektu

„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego

w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”

dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty

Warszawa 2019

SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE VI Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej

MAŁGORZATA JAS

JAK „MARTWA NATURA” OŻYWIA NASZE SERCA.

POETYCKIE REFLEKSJE ZBIGNIEWA HERBERTA W WIERSZU KAMIEŃ

Redakcja merytoryczna – dr Jolanta Sawicka-JurekRecenzja merytoryczna – Sabina Furgoł

Bożena Święch dr Beata Rola Agnieszka Ratajczak-Mucharska

Redakcja językowa i korekta – Editio

Projekt graficzny i projekt okładki – Editio

Skład i redakcja techniczna – Editio

Warszawa 2019Ośrodek Rozwoju EdukacjiAleje Ujazdowskie 2800-478 Warszawawww.ore.edu.pl

Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl

3

Tytuł lekcji: Jak „martwa natura” ożywia nasze serca. Poetyckie refleksje Zbigniewa Herberta w wierszu Kamień (kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym/tworzenie i rozumienie informacji, świadomość i ekspresja kulturalna, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje obywatelskie)

Cele kształcenia (wymagania ogólne): I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Wyrabianie i rozwijanie zdolności rozumienia utworów literackich oraz innych tekstów kultury. 4. Rozwijanie zdolności dostrzegania wartości: prawdy, dobra, piękna, szacunku dla człowieka i kierowania się tymi wartościami.

Treści kształcenia (wymagania szczegółowe): 1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: 1) omawia elementy świata przedstawionego, wyodrębnia obrazy poetyckie w poezji; 4) zna i rozpoznaje w tekście literackim: epitet (…) przenośnię (..) uosobienie, ożywienie (…) oraz określa ich funkcje; 5) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (…); 14) nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst; 15) objaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w tekstach; 17) przedstawia własne rozumienie utworu i je uzasadnia; 20) wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohatera. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 2) wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio; 3) określa temat i główną myśl tekstu. II. Kształcenie językowe 1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń: 2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: 4) rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi; rozpoznaje wyrazy wieloznaczne, rozumie ich znaczenie w tekście oraz świadomie wykorzystuje do tworzenia własnych wypowiedzi; 5) rozpoznaje w wypowiedziach związki frazeologiczne, dostrzega ich bogactwo, rozumie ich znaczenie oraz poprawnie stosuje w wypowiedziach. III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 4) redaguje notatki; 5) opowiada o przeczytanym tekście.

Metody/Formy pracy: m. praktyczne: praca z tekstem; m. podające: pogadanka; m. eksponujące: film, piosenka; m. problemowe, aktywizujące: burza mózgów, techniki dramowe; formy pracy: zbiorowa, w grupach, w parach.

Środki dydaktyczne: tekst wiersza Zbigniewa Herberta pt. Kamyk; film animowany z 2015 r. pt. Historia kamieniem się toczy, reż. Seth Boyden; Dom na skale (Człowiek roztropny) – Piosenka z serii filmów „Domek na Skale” (kanał Promyczek NS w serwisie YouTube); dla

4

nauczyciela: Zbigniew Budny, „Kamienny sens” czy „hierofania kamienia”? Herbert a poszukiwanie rzeczywistości w wierszu „Kamyk”, CDN w Koninie.

Podczas lekcji:1. Uczniowie losują z kosza kamień. Przyglądają się mu uważnie, dotykają, starają

się zapamiętać jak najwięcej szczegółów. Nadają swojemu kamieniowi imię. Po kilku minutach z powrotem wrzucają go do kosza. Nauczyciel wyrzuca kamienie na środku sali, uczniowie odszukują swój kamień. Podsumowanie – rozmowa o wrażeniach, emocjach. Inna wersja ćwiczenia: Każda para uczniów otrzymuje kamień i wymyśla jak najwięcej sposobów jego zastosowania.

2. Nauczyciel zapisuje na tablicy: Kamyk jest stworzeniem doskonałym. Uczniowie w burzy mózgów podają uzasadnienie tej tezy. Nauczyciel hasłowo notuje odpowiedzi i pyta, komu (lub czemu) przypisuje się doskonałość. Uczniowie przypominają biblijny mit o powstaniu świata i człowieka (akt twórczy, to, co stwarzał Bóg, było „dobre”).

3. Uczniowie czytają wiersz Zbigniewa Herberta Kamyk. Wskazują, na jakie części można podzielić wiersz. Podają „argumenty”, które w celu potwierdzenia doskonałości kamienia zawarł w wierszu poeta (dwuwiersze 2–5). W pięciu grupach ustalają, jaki jest ukryty sens tych stwierdzeń, rozszyfrowują metafory. Podają swoje ustalenia na forum. Nauczyciel pyta o „doskonałość”.

4. Nauczyciel prosi, aby uczniowie w tych samych grupach odczytali ukryte znaczenie trzeciej części wiersza: Kamyki nie dają się oswoić/do końca będą na nas patrzeć / okiem spokojnym bardzo jasnym (oko opatrzności, trwałość świata – zmienność człowieka).

5. Jeden z uczniów czyta głośno przypowieść ewangeliczną o domu na skale i domu na piasku. Dzieci przypominają cechy przypowieści, tytuły innych przypowieści poznanych w klasie IV. Ustalają przesłanie/naukę wynikającą z przypowieści o domu na skale i domu na piasku. Podają nazwy wartości, na jakich człowiek powinien budować dom/życie. Podsumowanie – wysłuchanie piosenki z serii filmów Domek na Skale.

6. Uczniowie oglądają animację pt. Historia kamieniem się toczy. Odpowiadają na pytanie: O czym jest ten film? Kto jest w nim narratorem? Jakie przesłanie niesie film?

7. Uczniowie w parach redagują notatkę z lekcji. Kilka notatek jest odczytanych na forum.

8. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wrócili do wiersza Zbigniewa Herberta. Pyta, jakie nowe aspekty dostrzegli dzięki poznaniu innych tekstów.

9. Zadanie domowe (do wyboru): 1) Wiersz Kamyk pochodzi z tomu poetyckiego pt. „Studium przedmiotu”. Odszukaj w zbiorach cyfrowych muzeów obrazy reprezentujące martwą naturę. Wybierz jeden z nich i opisz go. 2) Napisz mit o kamieniu. 3) Napisz przypowieść inspirowaną tematem dzisiejszej lekcji.

5

Komentarz metodyczny

Poprzez multisensoryczność zadań edukacyjnych lekcja daje możliwość twórczego udziału uczniom o różnych potrzebach i możliwościach, w tym uczniom ze SPE.