ulga podatkowa z tytułu inwestycji w efektywność energe-tyczną (Belgia, Francja);obniżenie podatku z tytułu inwestycji energetycznych (EID), czyli przepis podatkowy zezwalający na dodatkowe odlicze-nia od zysku przed opodatkowaniem, po dokonaniu inwe-stycji w efektywność energetyczną (Holandia);program zwiększonych odliczeń podatkowych (ECA) w ra-mach którego firmy sektora usług mają możliwość 100%-owej amortyzacji określonego sprzętu energooszczędnego w roku poczynienia inwestycji (Wielka Brytania).

wprowadzenie systemu dopłat bezpośrednich dla bloków mieszkalnych i domów wolnostojących lub bliźniaków (Fin-landia);udzielanie dużych pożyczek i uruchamianie programów kredytowych (Austria, Niemcy), np. na rozszerzenie pro-gramu banku KfW Bank, którego celem jest dostosowanie istniejących budynków do norm emisji CO2 (Niemcy);ustanowienie Energy Savings Trusts w Danii (http:www.elsparefonden.dk) i Wielkiej Brytanii (http://www.energysa-vingtrust.org.uk);we Włoszech, w celu zmniejszenia zużycia energii w sek-torach mieszkaniowym, niemieszkalnym i sektorze usług, planowane jest zastąpienie żarówek świetlówkami kom-paktowymi (świetlówki CFL) poprzez, między innymi, sys-temy białych certyfikatów, programy informacyjne i zachę-ty finansowe; taka inicjatywa przyniesie oszczędności w wys. 4800 GWh/rok do 2016 r.

Promocja efektywności energetycznej w Europie8

Przykłady najlepszych praktyk

Inwestycje energooszczędne dzięki zachętom finansowym

Dostarczanie informacji i udzielanie porad odgrywa istotną rolę w uświadamianiu inwestorom konieczności podejmowania decyzji doty-czących efektywności energetycznej. Te ‘miękkie’ działania są skutecz-niejsze, jeśli towarzyszą im dodatkowe zachęty finansowe.

W państwach członkowskich UE zakres zachęt finansowych skierowa-nych do sektora przemysłowego i usług jest dość szeroki.

Oferowane są one w postaci uprzywilejowanych pożyczek, dotacji, systemu dopłat bezpośrednich lub ulg podatkowych i mają na celu redukcję (a czasami kompensatę) dodatkowych, w stosunku do stan-dardowych inwestycji, kosztów technologii i komponentów energo-oszczędnych.

Przykłady najlepszych praktyk

W wielu państwach członkowskich programy pożyczek, dotacji oraz dopłat bezpośrednich oferowane są w celu poprawy wydajności ener-getycznej istniejących budynków mieszkalnych i zużycia energii w sek-torze gospodarstw domowych.

W większości przypadków nacisk położony jest na ulepszenie powłoki budynku i instalacji lub wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i systemów kogeneracyjnych (produkujących prąd i ciepło).

Zdjęcie: Nadolica, Fotolia.de

9Promocja efektywności energetycznej w Europie

Zmiana standardów

Zdjęcie: Holger Buse, Fotolia.de

mieszkanie zbudowane z funduszy publicznych będą prze-strzegały najwyższego poziomu normy energetycznej (po-ziomu 3 określonego w kodeksie) (Wielka Brytania).

Nowe budynki

ograniczenie w przepisach budowlanych zapotrzebowania na energię o 25-30% w porównaniu z 2006 r., tj. o około 25% do 2010 r. (Dania);zapewnienie lepszej wydajności energetycznej domów i dokonania zmian przepisów w celu zmniejszenia zużycia energii o 40% w stosunku do aktualnego zużycia (Irlan-dia);zmiana przepisów dotyczących energooszczędności: od 2007 r. budynki muszą być o 40% bardziej wydajne energe-tycznie w stosunku do średniego poziomu ich efektywno-ści energetycznej z 2002 r. (Wielka Brytania);projekt wprowadzenia domów neutralnych pod wzglę-dem emisji dwutlenku węgla do 2016 r. (Wielka Brytania).

Prawne regulacje dla istniejących budynków (Dania):

wprowadzenie wymogu poprawy wydajności energetycz-nej, o której mowa w etykiecie energetycznej, podczas du-żych prac remontowych;wprowadzenie konkretnych wymogów w przepisach bu-dowlanych dotyczących wymiany dachów, okien, kotłów gazowych i olejowych oraz zmiany źródeł ciepła;obowiązkowy system kontroli, mający na celu zapewnienie jakości systemów grzewczych.

Istniejące budynki

zmiana krajowych przepisów budowlanych w 2010 r. w celu zwiększenia wydajności energetycznej o 60% w porówna-niu z obecnym poziomem (Irlandia);wprowadzenie kodeksu zrównoważonego budownictwa mieszkaniowego gwarantującego, że wszystkie nowe

W przypadku nowych lub już istniejących budynków i urządzeń elek-trycznych można wprowadzić obowiązkowe standardy dotyczące energooszczędności. Celem europejskiej dyrektywy w sprawie charak-terystyki energetycznej budynków (dyrektywa EPBD) jest wspieranie przeprowadzania modernizacji w sektorze budowlanym. Natomiast celem dyrektywy w sprawie ekoprojektowania jest ujednolicenie wy-magań dotyczących projektowania i rozwoju produktów wykorzystują-cych energię (np. urządzeń elektrycznych).Państwa członkowskie rozwinęły w tym zakresie szereg różnych kon-cepcji: Etrium – Pasywny biurowiec, Econcern, Cologne, Niemcy

Zdjęcie: Econcern GmbH

Promocja efektywności energetycznej w Europie10

Zaangażowanie przemysłu i sektora usług

Zachęty finansowe oraz zawieranie dobrowolnych umów z uczestnika-mi rynku to najważniejsze sposoby zaangażowania zainteresowanych stron w politykę na rzecz efektywności energetycznej. Poza bezpośred-nimi środkami finansowymi niektóre państwa zezwalają na ulgi po-datkowe dla inwestycji efektywnościowych, tak jak to przedstawiono w planie belgijskim czy francuskim. Podatek energetyczny w Holandii jest podatkiem od zużycia energii przez wszystkie sektory. W Wielkiej Brytanii ‘Enhanced Capital Allowance’ (ECA) zezwala w sektorze usług na 100%-ową amortyzację określonego sprzętu energooszczędnego w roku poczynienia inwestycji. Związane z tym dobrowolne sieci współ-pracy pomiędzy władzami rządowymi a przedstawicielami biznesu oraz ustanowienie dobrowolnych umów są powszechną metodą zaangażo-wania uczestników rynku w politykę efektywności energetycznej.

Dobrowolne umowy

Niektóre państwa członkowskie, takie jak Holandia i Finlandia, od lat i z sukcesem zawierają wiążące umowy. W przypadku Holandii rząd poprzez system dobrowolnych umów długoterminowych zobowiązał wiele sektorów krajowego przemysłu do poprawy efektywności energetycznej. Obecnie istnieje kilka rodzajów umów zawieranych z przedsiębiorstwami i organizacjami sektora usług, transportu i rolnictwa. „Drugie pokolenie” umów długoter-minowych wymaga od zaangażowanych stron przygotowania planu oszczędności energii w konsultacji z odpowiednią insty-tucją publiczną. Taki plan określa cele każdego przedsiębiorstwa w zakresie efektywności energetycznej, które można osiągnąć za pomocą konkretnie zaplanowanych środków i strategii wdraża-nia. Cel danego sektora określony jest na podstawie wszystkich planów oszczędności energii w ramach niego sporządzonych i zawarty jest w długoterminowym planie tego sektora.

Sposoby dobrowolnego tworzenia sieci współpracy

Przykład irlandzki: Large Industry Energy Network (LIEN) w Ir-landii jest powszechnie przyjętym programem dotyczącym sieci współpracy i programem informacyjnym skierowanym do dużych przemysłowych odbiorców energii. Program działa już od ponad 10 lat i skupia obecnie prawie stu największych kra-jowych odbiorców energii. W ramach programu przeprowadza-ją oni wzajemne konsultacje, warsztaty i przedstawiają roczne sprawozdania wyników. Uczestnicy LIEN, w celu zwiększenia oszczędności i utrzymania swojej konkurencyjności, wymieniają się informacjami o energooszczędnych technologiach i sposo-bach działania.

Zachęty finansowe

przedsiębiorstwa, które podpisały „umowy dotyczące oszczędności energii” mają prawo do wyższego dofinanso-wania audytów energetycznych (Finlandia);Energy Agreement Programme wspiera systemy zarządza-nia energią w przedsiębiorstwach (Irlandia);strategie łączone: ustanowienie podatku klimatycznego w celu obniżenia zużycia energii w przemyśle i sektorze publicznym; podatek ten jest obniżony dla tych, którzy zobowiązują się zredukować emisję lub osiągnąć wyższy poziom oszczędności energii niż ten określony w celach związanych z energooszczędnością (Wielka Brytania, Da-nia, Szwecja).

Zdjęcie: Van Holsteijn en Kemna, www.vhk.nl

11Promocja efektywności energetycznej w Europie

Dyrektywa w sprawie usług energetycznych podkreśla istotną rolę przedsiębiorstw usług energetycznych (energy service companies - ESCO) w osiągnięciu celów dotyczących racjonalizacji zużycia energii. W procesie integracji europejskiej państwa członkowskie musiały zli-beralizować krajowe rynki energii. Zakłady energetyczne, aby utrzy-mać przy sobie klientów zaczęły, poza dostarczaniem elektryczności lub gazu, proponować inne usługi, takie jak: doradztwo, audyty ener-getyczne, utrzymanie i eksploatacja energooszczędnych urządzeń, usługi zarządzania nimi i dostawy. ESCO, zawierając umowy ze swo-imi klientami, również oferują takie usługi. Pracują one według kon-

kretnego planu: najpierw określają potencjalne oszczędności energii, następnie instalują potrzebne urządzenia, obsługują system, kupują paliwo i elektryczność oraz zapewniają finansowanie projektu. Płatno-ści dokonuje się w formie prowizji w zależności od powodzenia pro-jektu - zależy ona bezpośrednio od osiąganych oszczędności energii. W Europie przedsiębiorstwa tego typu aktywne są głównie w sektorze publicznym, tj. w budynkach publicznych, szpitalach i w projektach oświetleniowych. W przypadku tych ostatnich, gminy ogłosiły na przykład przetarg na obsługę oświetleniową, w tym dostawę elek-tryczności.

W większości istniejących planów działania dotyczących efektywno-ści energetycznej działalność ESCO odgrywa jedynie podrzędną rolę. Można to jednak zmienić poprzez utworzenie i stymulację warunków ramowych dla usług energetycznych poprzez przepisy o usługach ener-getycznych lub orazpoprzez zobowiązania nakładane na przedsiębior-stwa energetyczne.Niektóre państwa członkowskie, takie jak Włochy i Francja, rozwinęły systemy białych certyfikatów. W ramach tych systemów certyfikaty wy-dawane są przedsiębiorstwom, które osiągnęły oszczędności energii większe niż zakładane w scenariuszu bazowym. Systemy te wymaga-ją od przedsiębiorstw energetycznych zobowiązania się do większego zaangażowania w działalność mającą na celu osiągnięcie efektywności energetycznej. Duże przedsiębiorstwa będące właścicielami gazowych i elektrycznych sieci przesyłowych (Włochy) lub duzi dostawcy energii (Francja) są zgodnie z prawem zobowiązani do przedstawienia dowo-dów osiągnięcia określonych oszczędności bądź zaopatrzenia się w białe certyfikaty.Wyjątkowo innowacyjne narzędzie zaproponowano w krajowym planie na rzecz racjonalizacji zużycia energii Wielkiej Brytanii. Przewiduje on redukcję emisji dwutlenku węgla poprzez wprowadzenie systemu za-kładającego ustalenie limitu emisji i handlu nimi dla dużych organizacji sektora publicznego i sektora komercyjnego.

Zdjęcie: jeff Metzger, Fotolia.de

Zdjęcie: Econcern GmbH

Podejście rynkowe

3. Przykłady zmiany podziału zadań przewozowych

kampanie informacyjne (Niemcy, Irlandia);rozwój transportu publicznego (Austria, Cypr, Finlandia);poprawa infrastruktury transportowej poprzez inwestowa-nie w infrastrukturę kolejową (Republika Czeska, Finlandia, Rumunia);usprawnienie systemu transportu publicznego poprzez zakup nowych, bardziej energooszczędnych autobusów, stworzenie systemu autobusów szkolnych i utworzenie pasa ruchu wyłącznie dla autobusów od 2007–2020 (Cypr);wspieranie transportu rowerowego i pieszego (Austria, Fin-landia, Niemcy);promocja telepracy (Malta);zmiany w planowaniu przestrzennym i regionalnym oraz w rozwoju budownictwa mieszkaniowego w celu uni-kania natężonego ruchu lub przejście na sposoby przewo-zowe o mniejszej intensywności emisyjnej (Austria, Finlan-dia);dotarcie do przemysłu ubezpieczeniowego: wspieranie włą-czania rocznego abonamentu na korzystanie z transportu publicznego do pakietów ubezpieczeniowych na samo-chód (Austria).

Promocja efektywności energetycznej w Europie12

Sektor transportu

Pomimo, że emisje w transporcie nadal rosną, sektor ten w porównaniu z innymi gałęziami gospodarki, zajmuje w krajowych planach działań dotyczących efektywności energetycznej podrzędną rolę. Niektóre kra-je, takie jak Dania, Estonia i Niemcy, przygotowują już oddzielne plany rozwoju transportu, pośrednio związane z postanowieniami dyrektywy ESD. Cele określone w tych planach to:1. optymalizacja zużycia energii w pojazdach;2. optymalizacja zarządzania mobilnością;3. zmiana podziału zadań przewozowych.

2. Przykłady optymalizacji zarządzania mobilnością

obowiązkowe ograniczanie prędkości (Austria, Bułgaria, Fin-landia, Holandia, Włochy);wspieranie technologii informacyjnej w transporcie poprzez użycie telematyki w celu lepszego wykorzystania zdolności przewozowej i zmniejszenia ruchu (Austria, Finlandia);promocja użytkowania tego samego samochodu przez wię-

1. Przykłady optymalizacji zużycia energii w pojazdach

promocja wydajnych energetycznie pojazdów poprzez pro-gramy dotacji i dopłat;wprowadzenie systemu etykietowania nowych samocho-dów (Francja, Wielka Brytania, Finlandia);limity emisji od 2009 r.: 140 g CO2/km średniej emisji dla no-wych samochodów (Włochy); podatek środowiskowy w postaci podatku od oleju opało-wego (Bułgaria, Niemcy) lub podatku drogowego uzależ-nionego od emisji CO2 (Irlandia, Niemcy, Włochy, Holandia, Wielka Brytania).

Zdjęcie: Yali Shi, Fotolia.de

cej niż jedną osobę (car sharing) i „dzielenia się” miejscem w samochodzie przy dojazdach do pracy (carpooling) (Austria, Włochy);wspieranie zarządzania mobilnością w publicznych i pry-watnych instytucjach (Austria, Hiszpania, Polska) lub w cen-trach podróży (Finlandia); ulepszenie transportu towarowego i kolejowego (Austria).

13Promocja efektywności energetycznej w Europie

Programy dotyczące zamówień publicznych

Zakres programów dotyczących zamówień publicznych za-czyna się od obowiązkowych ekologicznych programów do-tyczących zamówień publicznych w Austrii, po mniej wiążące przepisy, jak ma to miejsce w Polsce, gdzie przy inwestycjach publicznych muszą być brane pod uwagę kryteria efektywno-ści energetycznej. Na Cyprze wprowadzono plan działania na rzecz ekologicznych zamówień publicznych, w którym zawarto kryteria efektywności energetycznej dla sprzętu, budynków i pojazdów.

Dobra praktyka: cele wiążące

Wielka Brytania w celu 30%-owej redukcji emisji do 2020 r., okre-śliła konkretne wymogi dla „Sustainable Operations on the Go-vernment Estate”.Holandia, która chce mieć pozycję pioniera, zapowiedziała, że do 2010 r. 100% krajowych holenderskichzamówień publicznych bę-dzie zawierać kryteria zrównoważonego rozwoju. W przypadku władz lokalnych i regionalnych wartość ta będzie wynosiła 50%.

Wzorcowa rola sektora publicznego

Artykuł 5 dyrektywy w sprawie efektywności końcowego wykorzysta-nia energii i usług energetycznych zobowiązuje państwa członkowskie do nadania w krajowych planach wzorcowej roli sektorowi publiczne-mu. W związku z tym większość państw przyjęła programy dotyczące zamówień publicznych. Widać też aktywność w dziedzinie informa-cji i doradztwa. Malta przedstawiła projekt, który zakłada, że każde ministerstwo w tym kraju będzie miało tzw. „zielonych liderów”. Ich działalnością, koordynowaną Rządowe biuro odpowiedzialności kor-poracyjnej za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko jest zlecanie audytów energetycznych, co najmniej jednego budynku należącego do każdego ministerstwa. Wymagana poprawa wydajności energetycznej w budynkach publicznych jest w większości krajowych planów osiągana poprzez środki regulacyjne.

Środki regulacyjne

Wielka Brytania i Holandia dążą do tego, by do 2012 r. bu-dynki administracji centralnej stały się neutralne pod wzglę-dem emisji dwutlenku węgla lub neutralne dla klimatu.dobrowolne mowy i obowiązkowe działania informacyjne w ramach budynków gminnych są obecnie stosowane w Fin-landii; fiński plan działań dotyczących efektywności energe-tycznej zakłada rozszerzenie ich zastosowania na budynki sektora publicznego.Irlandia podkreśla wzorcową rolę sektora publicznego, przed-stawiając wszechstronny pakiet środków, w tym ekologiczne zamówienia publiczne, grupę roboczą wysokiego szczebla, której celem jest osiągnięcie 33%-owego poziomu oszczęd-ności energii w sektorze publicznym, obowiązek składania rocznych sprawozdań na temat działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii oraz dokumentowanie dokonanego postępu.

Zdjęcie: Ayvengo, Fotolia.de

Zdjęcie: Econcern GmbH

14 Promocja efektywności energetycznej w Europie

Wnioski

1. Proces wzajemnego uczenia się o polityce w zakresie efek-tywności energetycznej, opierający się na tworzeniu możli-wych rozwiązań dla poprawy efektywności energetycznej, już trwa. Podane rozwiązania mogą być źródłem inspiracji dla przyszłych planów.

2. Połączenie pojedynczych środków w spójne pakiety polityk nabiera rozpędu. Przedstawione zostały różne rodzaje roz-wiązań: udzielanie informacji, doradztwo, zachęty finansowe, tworzenie sieci współpracy oraz dobrowolne umowy i instru-menty rynkowe. Łączenie różnorodnych środków dotyczących tej samej grupy docelowej i końcowego wykorzystania ener-gii jest kluczowym warunkiem udanego wdrożenia polityki w dziedzinie racjonalizacji zużycia energii.

3. Plany przygotowane są w taki sposób, że dotyczą nie tylko tych, którzy energii potrzebują, ale również tych, którzy ją do-starczają (zarówno jeśli chodzi o energooszczędne produkty, jak i usługi). Dobrowolne umowy i sieci współpracy między zainteresowanymi stronami stanowią konieczną podstawę budowania kompetencji i ustalania norm w konkretnych sek-torach.

4. Tendencja do gromadzenia doświadczeń na temat koncep-cji i wdrażania polityk na rzecz racjonalizacji zużycia energii zaczyna się wyraźnie rysować. Państwa członkowskie bardziej koncentrują się na ocenie wpływu podjętych działań i zapew-nieniu jakości. Jednocześnie gwarantują stosowność tych działań w stosunku do oczekiwanych rezultatów oraz dostęp-ność informacji z niezależnych źródeł.

Cele Unii Europejskiej w zakresie efektywności energetycznej są ambit-ne. Należy więc przyjąć, że dyrektywa ESD to jedynie jeden z elementów europejskiej polityki. Państwa członkowskie muszą dołożyć dodatko-wych starań, aby wywiązać się ze zobowiązań, ponieważ zakres polityki efektywności energetycznej jest szeroki w porównaniu z relatywnie wą-skim zakresem dyrektywy ESD w kwestii europejskiego planu działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii i międzynarodowego systemu rozwiązań dotyczących zmian klimatu.Kluczem do sukcesu krajowych polityk jest, więc użycie wszystkich środ-ków zawartych w krajowych planach działań dotyczących efektywności energetycznej. Ponadto w celu stałego stymulowania działań innowa-cyjnych ku bardziej energooszczędnemu społeczeństwu konieczne jest nieustanne ich aktualizowanie i umacnianie.

Krajowe plany działania dotyczące efektywności energetycznej (Natio-nal Energy Efficiency Action Plans, NEEAP) przedłożone przez państwa członkowskie UE w okresie 2007 / 2008 przedstawiają synoptyczny przegląd pakietów polityk i środków dla każdego sektora. Pierwsze pla-ny — pomimo tego, że bez rygorystycznego opracowania i specyfikacji metodologicznej — przyniosły już wiele znakomitych rezultatów:

Zdjęcie: Van Holsteijn en Kemna, www.vhk.nl

15Promocja efektywności energetycznej w Europie

Państwo członkowskie Cel na 2016 Średnie zużycieAustria 22 333 GWh 9%

Belgia 28 246 GWh 9%

Bułgaria 7 291 GWh 9%

Cypr 2 125GWh 10%

Dania(na podstawie Wuppertal Institute)

16 667 GWh(Dwa scenariusze)

10,7% 9,2%

Estonia 2 125 GWh 9%

Finlandia 17 800 GWh 9%

Francja 139 560 GWh 9%

Grecja 16 460 GWh 9%

Hiszpania 116 219 GWh 11,4%

Holandia 51 190 GWh 9%

Irlandia 13 117 GWh 9%

Litwa 4 652 GWh 9,7%

Łotwa 3 483 GWh 9%

Luksemburg 1 582 GWh 9%

Malta 378 GWh 9%

Niemcy 231 389 GWh 9%

Polska 53 333 GWh 9%

Portugalia 20 841 GWh 9,8%

Republika Czeska 19 842 GWh 9%

Rumunia 32 564 GWh 13,5%

Słowacja 10 338 GWh 9%

Słowenia 4 261 GWh 9%

Szwecja 41 100 GWh 9%

Węgry 15 955 GWh 9%

Wielka Brytania 136 500 GWh 9%

Włochy 126 327 GWh 9,6%

Razem 1 135 708 GWh1 9,5% 1 280 565 GWh2 10,7%

Planowane oszczędności energii, które państwa członkowskie UE zobowiązują się osiągnąć do 2016 r.

Zdjęcie: Chita, Fotolia.de

Źródło: NEEAPs1 przy wyższym zużyciu w Danii2 przy zakładanych oszczędnościach w Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii

Kluczowi partnerzy programu: Partnerzy programu:

Kontakt:

EUFORES a.i.s.b.l.European Forum for Renewable Energy Sources dr Jan Geiss Renewable Energy House Rue d’Arlon 63-65 B-1040 Brussels, Belgia Tel.: +32(0)25 46 19 48 Fax: +32 (0)25 46 19 34eufores@eufores.org

www.energy-efficiency-watch.org

Wuppertal Institutedr Ralf Schüle ralf.schuele@wupperinst.org

Informacje:

Krajowe plany działań dotyczących efektywności energetycznej oraz informacje na temat efektywności energetycznej znajdują się na stronie Komisji Europejskiej, DG Energia i Transport:http://ec.europa.eu/energy/efficiency/end-use_en.htm