Interpretacja oznaczeń jonów sodowych,potasowych i chlorkowych. Stany odwodnienia i przewodnienia.

Katarzyna Caruczyńska III rok OAM

Elektrolity ustrojowe-są to jony mineralne, które w płynach

ustrojowych utrzymują równowagę osmotyczno-wodną i kwasowo-zasadową,

czyli homeostazę;-biorą udział w procesach metabolicznych i są kofaktorami w przemianie materii-główne jony obecne w ustroju to• kationy: sodu, wodoru, potasu, wapnia, magnezu • aniony: chlorkowy, fosforanowy, siarczanowy

oraz wodorowęglanowy

Elektrolity

Osocze mmol/l

Płyn śródmiąższowy mmol/l

Płyn wewnątrzkomórkowy mmol/l

Na+ 142,0 146,5 12,0

K+ 5,0 5,0 140,0

Ca2+ 2,5 1,3 5,0 umol/l

Mg2+ 1,0 1,0 30,0

Cl- 102,0 114,0 4,0

HCO3- 26,0 31,0 10,0

SO42-

0,5 0,5 3,8

fosforany 1,1 1,1 60,0

Kwasy organiczne

~5 ~6 zmienne

białka 70g/l 1,5-3,0g/l 200-300g/l

Zaburzenia elektrolitowe

- zdrowy organizm szybko radzi sobie z przejściowymi zaburzeniami elektrolitowymi (najczęściej

niedoborami), wywołanymi np. wymiotami lub biegunką

- poważniejsze zaburzenia elektrolitowe mogą jednak wywołać osłabienie, zaburzenia rytmu serca,

drżenia mięśni, objawy neurologiczne i wiele innych

- zazwyczaj rutynowo oznacza się stężenie jonów sodu (Na+) i jonów potasu (K+) w surowicy, choć

badania mogą być poszerzone w zależności od zgłaszanych przez pacjenta objawów np. o pomiar poziomu jonów wapnia (Ca 2+) czy jonów magnezu (Mg 2+).

Kationy Na+1.Funkcje i występowanie w organizmie-jest podstawowym kationem płynu pozakomórkowego

-występuje w płynach biologicznych [we krwi ok.140mmol/l,

a 80-160 mmol sodu jest wydalane w ciągu doby z moczem]

-odpowiada za równowagę osmotyczną w zewnątrzkomórkowych płynach ustrojowych

-jego nadmiar lub niedobór odpowiada za stany przewodnienia i odwodnienia

-sód jest antagonistą potasu i razem z nim tworzy różnicę stężeń po obu stronach błony komórkowej, która umożliwia powstanie potencjału błony i pełnienie przez nią szeregu funkcji takich jak: przenoszenie impulsów nerwowych oraz wykonywanie skurczu i rozkurczu komórek

-prawidłowy gradient sodowy umożliwia transport aminokwasów i węglowodanów do tkanek,

- pomaga utrzymać prawidłową regulację kwasowo-zasadową ustroju (razem z potasem i chlorem).

2.Hyponatremia-niedobór Na+ w surowicy(poniżej 135mmol/l)Przyczyny:-duże ograniczenie spożycia soli kuchennej w diecie-wysoki poziom cholesterolu w surowicy krwi-przewlekła niewydolność krążenia-marskość wątroby-zaburzenia pracy nerek-niedoczynność tarczycy-nadczynność kory nadnerczy-działanie leków,zwłaszcza moczopędnych-biegunki

3.Hypernatremia-podwyższone stężenie Na+(powyżej 145mmol/l)

Przyczyny:-odwodnienie (stany gorączkowe, nadmierne

poty,wymioty, biegunki),- nadmierną podaż sodu - zaburzenia funkcji nerek, a także ośrodkowego

układu nerwowego (upośledzenie odczuwania pragnienia)-leki diuretyczne

Kationy K+1.Funkcja i występowanie w

organizmie-jest podstawowym elektrolitem wewnątrzkomórkowym

organizmu ludzkiego

-w płynie zewnątrzkomórkowym znajduje się zaledwie 2% całkowitego potasu

-występuje w płynach biologicznych [w surowicy krwi ok. 5,0 mmol/l, a 55 mmol potasu jest wydalone z moczem w ciągu doby

-uczestniczy w funkcjonowaniu ATP-azy Na/K, która utrzymuje odpowiednie stężenie potasu w komórce oraz sodu poza komórką

-uczestniczy w powstawaniu potencjału spoczynkowego i czynnościowego błony komórkowej neuronów oraz w przewodzeniu impulsów nerwowych

-kontroluje skurcze i pracę mięśni

-odpowiada za utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej

2.Hipokaliemia-niedobor K+ w surowicy(poniżej 3,7mmol/l)

Przyczyny:- ostre i przewlekłe zatrucia pokarmowe, objawiające

się ostrymi wymiotami i biegunką.

-nadużywanie środków przeczyszczających,

- nadmierna utratą potasu z moczem w chorobach nerek lub zaburzenia w ich funkcjonowaniu

wywołanego przyjmowaniem leków (preparaty moczopędne),

-działanie hormonów (moczówka prosta – wielomocz wazopresynozależny)

3.Hiperkaliemia-podwyższone stężenie K+ w surowicy(powyżej 5,5mmol/l)

Przyczyny:- zaburzone (zmniejszone) wydalane przez

nerki (niewydolność nerek, nerkowa kwasica cewkowa)- zaburzenia hormonalne np. w niedoczynności

kory nadnerczy-ciężkie odwodnienie -przyjmowanie leków zwiększających stężenie

potasu we krwi -niedobór insuliny

Aniony Cl-1.Funkcje i występowanie w

organizmie-są podstawowymi elektrolitami w płynach ustrojowych

[krwi, soku żołądkowym i moczu]

-stężenie chlorków we krwi waha się od 95 do 105 mmol/l

-wspólnie z sodem reguluje gospodarkę wodną w komórkach,

wspólnie z sodem i potasem utrzymuje równowagę kwasowo - zasadową oraz ciśnienie osmotyczne,

-regulacja gospodarki elektrolitowej,

-wspiera dalsze przetwarzanie spożytego jedzenia,

-wspiera proces wchłaniania witaminy B12

- aktywuje amylazę

2.Skutki niedoboru chloru:

-nudności oraz wymioty,-zaburzenia psychomotoryczne,-niedobór kwasów żołądkowych skutkujący zaburzeniami trawienia i osłabienia mięśni,-osłabienie lub zaburzenia pamięci,-obrzęk mózgu.

3.Skutki nadmiaru chloru:

-przewlekła biegunka,-odwodnienie,-nadciśnienie tętnicze,-ostra niewydolność nerek.

4.Wartości prawidłowe Cl-

-surowica: dzieci i dorośli 98-107mmol/l

-PMR:118-132mmol/l-mocz: dorośli 110-250mmol/l

W czym oznaczamy jony Na+, K+ i Cl-

-surowica-heparynizowane osocze-krew pełna-mocz-pot-stolec-płyny przewodu pokarmowego-płyny oparzeniowe

Mukowiscydoza-choroba o podłożu genetycznym,

dziedziczona recesywnie, istota choroby polega na nieprawidłowym składzie wydzieliny gruczołów zewnątrzwydzielnic zych

- bardzo lepka i gęsta wydzielina zamyka światła przewodów wyprowadzających prowadząc do ich niedrożności, zalegania wydzieliny w gruczołach, ich rozszerzania a w końcu włóknienia takich narządów jak: trzustka, oskrzela, wątroba.

-objawy:a)Niedrożność smółkowa noworodkab)Przewlekłe stany zapalne dróg

oddechowychc)Przewlekła biegunka-rozpoznanie powinno zostać ustalone

najpóźniej do 3m.ż niemowlęcia, polega ono na oznaczeniu stężenia jonów Cl-, Na+ i K+ w pocie dziecka, oznaczeniu stężenia albumin w smółce oraz stężenia jonów Cl-, Na+, K+ i Ca2+ w paznokciach.

Woda w organizmie

U osób z prawidłową masą ciała woda stanowi obok tkanki tłuszczowej największą cześć wagi. Średnio zakłada się, że u osób o średniej budowie – nie otyłych woda stanowi 60% masy ciała u mężczyzn i 55% u kobiet – ze względu na większą ilość tkanki tłuszczowej.

Odwodnienie

-stan, w którym zawartość wody w organizmie spada poniżej wartości niezbędnej do jego prawidłowego funkcjonowania. Stan odwodnienia zagraża życiu pacjenta, jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt, małych dzieci oraz ludzi starszych.

Bez wody człowiek może przeżyć od 4 do maksymalnie 7 dni. Długotrwałe odwodnienie prowadzi do utraty siły,

osłabienia odporności organizmu, utraty świadomości, uszkodzenia

organów wewnętrznych, a następnie śmierci.

Główne przyczyny odwodnienia:-biegunka-wymioty-przyjmowanie niedostatecznej ilości płynów

podczas choroby przebiegającej z podwyższoną temperaturą ciała

-niewyrównane straty wody podczas wysiłku fizycznego

-picie zbyt małej ilości wody przez pacjentów przyjmujących diuretyki

-hipertermia-hiperglikemia i glikozuria w przebiegu

cukrzycy-utraty znacznej ilości krwi-oparzenia dużych powierzchni

Główne objawy odwodnieniaa)Ubytek wody do 2%masy ciała-uczucie silnego pragnienia-spadek masy ciałab)Ubytek wody 2-4% masy ciała-suchość w ustach,-spadek ilości wydalanego moczu ,bezmocz-osłabienie, zawroty głowy-zaburzenia widzenia, omdlenia, nudności-tachykardia-mocz o ciemnym zabarwienie-zmniejszenie pocenia-zaparcia

c)Ubytek wody 5-6% masy ciała-senność-parestezjed)Ubytek wody 10-15% masy ciała-brak zdolności mówienia-drgawki-obrzęk języka-utrata przytomnoście)Ubytek wody powyżej 15% masy ciała-śmierć

Przewodnienie- może być spowodowane nadmierną podażą wody i (lub)

chlorku sodu u chorych:1. Z niewydolnością nerek.2. Z niewydolnością serca.3. Z hipoproteinemią spowodowaną: -Utratą białek (zespół nerczycowy, enteropatia wysiękowa) -Niedoborem białek w pokarmach („obrzęki głodowe"). - Upośledzoną syntezą albumin (u chorych z marskością

wątroby).4. Z zaburzeniami hormonalnej regulacji gospodarki wodno-

elektrolitowej: - Stany wtórnego hiperaldosteronizmu. - Hiperglikokortykosteroidyzm (podawanie

glikokortykosteroidów). - Zespół nieadekwatnej sekrecji wazopresyny (SIADH, zespół

Schwartza-Barttera)

Objawy przewodnienia:

- Przyrost masy ciała. - Obecność objawów hiperwolemii (w krążeniu

dużym: obrzęki obwodowe, w krążeniu małym: duszność, „mokre płuca", obrzęk płuc).

- Czasami obecność płynu w jamach opłucnej lub w jamie otrzewnej.

- Obecność zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego (bóle głowy, drgawki, śpiączka) u chorych z nieprawidłową osmolalnością osocza lub nieprawidłową natremią. 

- Wzrost ciśnienia tętniczego u chorych z hiperosmolalnością spowodowaną najczęściej hipernatremią.

Leczenie:

a) Leczenie przyczynowe polega na leczeniu niewydolności krążenia lub nerek.

b) Leczenie objawowe polega na:1. Dokładnym prowadzeniu bilansu wodno-

elektrolitowego.2. Podawaniu diuretyków.3. U chorych z niewydolnością nerek — na

odwodnieniu za pomocą dializy.

Dziękuję za uwagę