Internet jako źródło informacji o zdrowiu -problemy i wyzwania

Ewa Dobrogowska-SchlebuschBiblioteka Medyczna/ Instytut Zdrowia Publicznego

42,4% w Azji 23,6% w Europie 14,4 % w Ameryce Północnej

(źródło: European Center for Disease Prevention and Control)

Grudzień 2009 r.1.8 miliarda użytkowników Internetu

w Ameryce Północnej z Internetu korzysta 76,2 % populacji, w Europie 53%

od roku 2000 do 2009 wykorzystanie Internetu zwiększyło się o 400%

W Polsce do Internetu dostęp ma 59% gospodarstw domowych,

51% ma szerokopasmowy dostęp do Internetu (Eurostat 2009)

2009 – Pew Internet & American Life Project wykazał, że 8 na 10 użytkowników Internetu (61% amerykańskich dorosłych) szukało informacji o zdrowiu w sieci

2008 – z ankiety telefoniczna „Harris Poll” – 81% badanych wykorzystuje Internet do znalezienia w sieci informacji o zdrowiu

Badanie „European Survey on eHealth trends” (WHO) przeprowadzone w 7 krajach członkowskich UE – 71% użytkowników Internetu wykorzystuje go do poszukiwania informacji o zdrowiu

Wykorzystanie Internetu jako źródła informacji o zdrowiu:

Kobieta Osoba dobrze wykształcona i zamożna, z dostępem do

Internetu w domu lub pracy Wiek 18-49 lat (Pew Internet & American Life Project), 30-44

lata (Europa) Rasy białej W ostatnim czasie ona lub członek jej rodziny miała

postawioną diagnozę choroby

Profil przeciętnego poszukiwacza informacji o zdrowiu w Internecie:

Z danych US Pew Survey wynika, że większość użytkowników (60%) rozpoczyna wyszukiwania informacji

zdrowotnej przez wyszukiwarki takie jak Google, Yahoo

Health: 4.030.000,000Breast cancer: 172.000.000

Migraine: 36.000 000Zdrowie: 103.000 000

Jakość informacji znalezionej w sieci (informacja błędna, nieaktualna, mało wiarygodna)

„Epidemiologia” informacji zdrowotnej - wyodrębnienie informacji wartościowej jako wyzwanie także dla profesjonalistów Niekorzystny wpływ Internetu na zachowania

zdrowotne (reklama leków, korzystanie z aptek internetowych)

Zjawisko „uprawomocnienia” pacjenta

Internet jako źródło informacji o zdrowiu – wyzwania:

„Codes of conduct”: Health Summit Working Group Criteria, American Medical Association

Quality labels („etykiety” jakościowe, ceryfikaty jakości) – HON Code of Conduct

Przewodniki dla użytkowników (DISCERN, QUICK) Narzędzia filtrujące (programy, portale, narzędzia

oceniające stronę) third-party certification ( certyfikat wydany przez

jednostkę niezależną ): Utilization Review Accreditation Commission (URAC)

Instrumenty oceny jakości informacji (DISCERN, SAM, EQIP)

Systemy zabezpieczania informacji w Internecie:

próba uporządkowania kryteriów jakości informacji prezentowanej w Internecie na

poziomie Europejskim

Inicjatywa eEurope2002: Quality Criteria for Health Related Websites

19-20 czerwca 2000, szczyt UE w Feira

Informacja o właścicielu strony Jasno sformułowany cel strony Znany odbiorca (adresat strony) Kwalifikacje autora strony Prywatność i ochrona danych osobowych Informacje o źródłach finansowania strony Data aktualizacji strony Źródła informacji Informacja o tym, że strona ma uzupełniać, a nie zastępować

relacje lekarz-pacjent Dostępność strony Polityka reklamowa strony Linki

Wyznaczniki jakości stron internetowych:

Web 2.0 – „dynamiczne” serwisy internetowe, pozwalające na interakcję między użytkownikami i kolektywne tworzenie informacji (blogi, wiki, serwisy społecznościowe, videocasty i podcasty etc.)

Możliwość współtworzenia treści przez użytkowników tych serwisów

UŻYTKOWNIK = AUTOR

Internet nowej generacji, a problem jakości informacji:

„Information overload” (nadmiar informacji)

Internet jako źródło informacji-nowe wyzwania:

Użytkownik końcowy zagubiony w gąszczu

informacji

Efekt „głuchego telefonu” (brak kontroli autora nad dziełem)

Zatarcie granic między nadawcą, a odbiorcą, producentem, a konsumentem,

między prawdą a fikcją, między fachowcem a amatorem, rzeczywistością

a światem wirtualnym

Problemy z Wikipedią jako źródłem informacji

Autorem treści może być przysłowiowy

„Każdy”

Brak informacji o autorach i ich kwalifikacjach, anonimowość

Ataki wandali, celowe spamowanie i błędy

„wojny edycyjne” użytkowników

szybkość z jaką pojawiają się nowe

informacje

Brak redaktora naczelnego

Web 2.0 – zatarcie granic między „prywatnym”, a „publicznym”,

przekroczenie granic intymności

„Przesunięcie granic intymności,

brak tematów tabu,

wszechobecne podglądanie i wszechobecne

obnażanie siebie...”

Koncepcja „darwikinizmu” sformułowana w kontekście Wikipedii – treści tam zamieszczone są przedmiotem społecznego procesu darwinowskiego, selekcja treści przypomina selekcję organizmów żywych

Koncepcja „mądrości tłumu” sformułowana przez Surowieckiego- ludzie działający kolektywnie są mądrzejsi od indywidualnego eksperta

Koncepcja „crowdsoarcing” (Jeff Howe 2006) -czerpanie wiedzy, pomysłów i inspiracji „z tłumu”, a więc zwykłych ludzi (konsumenci najlepiej wiedzą, czego potrzebują)

Uprawomocnienie pacjenta, większe zaangażowanie pacjentów w ochronę własnego zdrowia

Argumenty obrońców web 2.0

„educated” – wyposażony w wiedzę „enabled” –sam podejmuje decyzje w

sprawie własnego zdrowia „empowered” – uprawomocniony „engaged” – zaangażowany w ochronę

własnego zdrowia „equals” – jest partnerem lekarza

E-pacjent konsument opieki zdrowotnej wykorzystujący Internet do gromadzenia informacji o problemach zdrowotnych, które są jego przedmiotem zainteresowania

E-pacjent = „expert patient”

Systematyczny przegląd literatury opublikowany przez A.G. Crocco et al. (JAMA 2002) – 3 przypadki uszczerbku na zdrowiu spowodowanego znalezieniem niewłaściwej informacji o zdrowiu w Internecie

Inicjatywa DAERI (Database of Adverse Events Related to Internet Use) – w pierwszym roku działania projektu tylko 1 przypadek

Przyczyną śmierci 225 000 amerykańskich pacjentów są błędy medyczne, nieprzewidziane reakcje na leki oraz infekcje szpitalne (badanie B.Starfield z Johns Hopkins University)

Internet, zagrożenie dla zdrowia,czyli wiele hałasu o nic?

Dziękuję za uwagę!

ewa.dobrogowska-schlebusch@uj.edu.pl