INTERNET JAKO ŹRÓDŁO GENEROWANIA I NIWELOWANIA RÓŻNIC SPOŁECZNYCH

Jarosław Królewski

Od kompleksowej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce do nowego modelu polityki społecznej wobec niepełnosprawności

WARSZTATY ACCESSIBILITY (DOSTĘPNOŚCI)

http://polscyniepelnosprawni.agh.edu.pl/konferencja/warsztaty.php

KRÓTKO O MNIENowoczesne technologie internetoweProgramowanie i budowa aplikacji internetowych i mobilnychMarketing Internetowy E-marketing kompleksowoInformatyka społecznaMiszmasz nowych technologii i nauk społecznychZarządzanie firmą w PolsceCzasami syzyfowa praca

TEMATYKA ZAJĘĆ

Nowoczesne technologie

Użyteczność(Usability)

Dostępność(Accessibility)

User Experience

Architektura Informacji (IA)

USER INTERFACE (UI)

Input (users) manipulacja systemem

Output (system) efekty manipulacji

USER INTERFACE (UI)- PRZYKŁADY• GUI• WUI• Touchscreens / Zoomable User Interface• Command Line Screens

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

USER-CENTERED DESIGN(użytkownik jest w centrum

naszych zainteresowań)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

USER EXPERIENCE(użytkownicy mają swoje

doświadczenia i przyzwyczajenia)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

CZAS UŻYTKOWNIKÓWJEST CENNY

(tworząc interfejs wpływasz na czas innych)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

NIE ZANIEDBUJ SWOICH USERÓW

(użytkownicy nie są wierni, często zdradzają, dbaj o nich)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

USERZY SĄ NIECIERPLIWINIE KAŻ IM MYŚLEĆ!

(zdezorientowanie jest irytujące)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

PIERWSZE WRAŻENIE JESTBARDZO ISTOTNE

(efekt pierwszeństwa)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

USERZY NIE SĄ IDEALNI(interfejs powinien zmierzać do perfekcji)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

PIĘKNE NIE ZAWSZE JEST FUNKCJONALNE

(nie tylko w projektowaniu interfejsów)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

UNIKANIE PROBLEMU NIEJEST JEGO ROZWIĄZANIEM

(twórca interfejsu jest architektem, odpowiedzialność za funkcjonalność

spada na niego)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

NIE MA „UKOŃCZONYCH” INTERFEJSÓW

(proces tworzenia interfejsu todługotrwałe zajęcie)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

UŻYTECZNOŚĆ TO KOMPROMISPOMIĘDZY WYMAGANIAMI

BIZNESOWYMI A POTRZEBAMI UŻYTKOWNIKÓW

(niestety…)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

USERZY NIE MYŚLĄ JAK COŚ DZIAŁA

(po prostu radzą sobie z tym bądź nie)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

INTUICYJNE INTERFEJSY MOGĄ TWORZYĆ NIETYLKO

OSOBY Z WYKSZTAŁCENIEM TECHNICZNYM

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

KONWENCJA CZY INNOWACJA?(trudno się zdecydować?

dlatego firmy potrzebują specjalistów)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

KAŻDY MOŻE ZAPROJEKTOWAĆ INTERFEJS(zaprojektować owszem, ale zrobić to dobrze

niekoniecznie)

KODEKS „TWÓRCY INTERFEJSU”

NIE MA MĄDRYCH I MNIEJ MĄDRYCH UŻYTKOWNIKÓW

(są różni, ale tego typu stopniowanie nie jest istotne)

HEURYSTYKAUmiejętność wykrywania nowych faktów i

związków między faktami, zwłaszcza czynność formułowania hipotez.

PWN

Nazwa dziedziny wiedzy, której cel stanowi poszukiwanie i badanie optymalnych metod oraz reguł odnajdywania

odpowiedzi na stawiane zapytania lub problemyGOOGLE

HEURYSTYKI NIELSENA1. Zachowaj klarowność stanu systemu.2. Utrzymaj zbieżność pomiędzy systemem a rzeczywistością.3. Nie ograniczaj użytkowników.4. Trzymaj się standardów i zachowaj spójność.5. Zapobiegaj błędom.6. Pozwalaj wybierać zamiast zmuszać do pamiętania.7. Zapewnij elastyczność i efektywność.8. Dbaj o estetykę i umiar.9. Pomóż użytkownikom rozpoznać, zdiagnozować i naprawić błędy10. Zadbaj o pomoc i dokumentację.

NAJCZĘŚCIEJ CYTOWANE ZASADY• Zasada 7+-2;• Zasada 2 sekund;• Reguła 3 kliknięć;• Zasada odwróconej piramidy;• Walk-Up-And-Use Design

POZIOMY EMOCJONALNEGO PROJEKTOWANIA DONA NORMANA •Zdominowany przez wygląd•Gładkie lub zaokrąglone obiekty wywołują miłe skojarzenia

•Ostre i punktowe => strach, niebezpieczeństwo

•Dziecko => opiekuńczość, pająki => strach

poziom instynktowny

•Jak się czujemy używając czegoś?•Czy to coś jest irytujące, czy może przyjemne?

•Nie lubimy siedzieć i czekać

poziom behawioralny

•Czy obiekt wywołuje pozytywne skojarzenia?

•Czy przywołuje miłe wspomnienia?

poziom odbicia

Metodologia badań użyteczności i dostępności

METODOLOGIA BADAŃ (WERSJA SKRÓCONA)

Proces badawczy

Analiza heurystyczna

Ekspercki audyt

użyteczności

Audyt dostępności

usług

Usability Testing

Indywidualne testy aplikacji

Wywiady pogłębione

(IDI)

TESTY NISKOBUDŻETOWE I TRADYCYJNE

Źródło: Kasperski 2010

cechy Tradycyjne testowanie Testowanie niskobudżetowe

Liczba użytkowników na jeden test 8 > 3/4

Rodzaj zatrudnionych osób Starannie dobrani użytkownicy Prawie każdy kto korzysta z Internetu

Miejsce przeprowadzenia testów Laboratorium z lustrem weneckim i pokojem obserwacji Dowolne biuro lub pokój konferencyjny

Osoba przeprowadzająca testy Doświadczony sp. funkcjonalności Ktokolwiek kto jest cierpliwy

Planowanie testów Testy planowane odpowiednio wcześniej aby zrealizować wszystkie założenia Niewielkie wyprzedzenie

Przygotowanie testów Przygotowanie wersji testowej, dyskusja i przegląd protokołu

Wybranie elementów pokazywanych użytkownikowi

Przedmiot i miejsce testowania Cała witryna oraz wybrane funkcjonalności Krótkie badania podczas całego procesu tworzenia witryny

Koszty Od 15 do 50 tyś złotych lub więcej Około 1200 zł za jedną fazę testów

Dalsze kroki po wykonaniu testów Szczegółowy raport Jedna strona notatek od każdego z obserwatorów

PROCEDURA BADANIA I. zapoznanie uczestnika testów z tematyką i specyfiką badań

II. prezentacja oprogramowania, stosowanych narzędzi oraz czasu

trwania badania

III. uzyskanie zgody na nagrywanie i rejestracje spotkania

IV. testy użyteczności (wykonywanie zadań przez użytkownika)

V. wywiad z uczestnikiem badania

VI. ankiety (metryczkowa + oceniająca usługi)

FAKTY O TESTOWANIU1. Dobry serwis należy przetestować;

2. Testowanie nawet z jednym użytkownikiem jest lepsze niż testowanie bez

użytkownika;

3. Testowanie z jednym użytkownikiem w pierwszej fazie projektu jest lepsze niż

testowanie z 50 w końcowej fazie wdrożenia;

4. Reprezentatywna próba jest przereklamowana;

5. Testowanie pomaga podjąć decyzję, nie ustanawia ogólnych praw i reguł

6. Stosuj swobodnie social media;

7. Ucz się od innych;Źródło: Weinschenk 2011 i inne

DLACZEGO NIE WARTO TESTOWAĆ WITRYN?PODSTAWOWE WYMÓWKI1. Nie mamy czasu;

2. Nie mamy kasy;

3. Nie mamy eksperta;

4. Nie mamy laboratorium;

5. Nie mamy pojęcia jak zinterpretować wyniki;

6. Brak twardych danych, pokazujących zalety testowania przed podjęciem decyzji o

jego przygotowaniu;

7. Projektanci stron internetowych doskonale znają swój fach, wiedzą co robić czego

nie, więc testy są nieopłacalne;Źródło: Weinschenk 2011

UŻYTKOWNICY BIORĄCY UDZIAŁ W BADANIU• Atrakcyjne wynagrodzenie;• Przystępna oferta pracy;

• Przed testami nie udzielamy szczegółowych informacji na temat badania;

• Przyjaciele i sąsiedzi – czemu nie?;

Źródło: Weinschenk 2011

TEST „BAGAŻNIKOWY” KRUG’A1. Co to jest za witryna? (logo witryny)

2. Na jakiej jestem stronie? (nazwa strony)

3. Jakie są główne kategorie witryny? (kategorie)

4. Jakie mam opcje do wyboru na aktualnym poziomie hierarchii? (nawigacja

lokalna)

5. Gdzie się znajduje w całej hierarchii serwisu? (oznaczenie „tutaj jestem” np.

w formie wskaźnika, oznaczenia zakładki)

6. W jaki sposób mogę coś znaleźć? (interfejs wyszukiwarki)

PERSONY (ARCHETYPY UŻYTKOWNIKÓW < 6)Źródła informacji o „personach”:• Pogłębione wywiady indywidualne (IDI)

• Wywiady fokusowe

• Systemy i skrypty statystyk serwisów internetowych

Wymagane dane:• zdjęcie

• wiek, płeć, wykształcenie, stan cywilny, wykonywany zawód, cechy charakteru

• sytuacja życiowa i materialna

• opis środowiska (z jakich technologicznych udogodnień korzysta)

• motywacja do korzystania ze strony

• cele

• wzorce zachowań związanych ze stroną

COGNITIVE WALKTHROUGH(„ŁATWOŚĆ UCZENIA SIĘ”) • Czy użytkownik będzie wiedział, co powinien zrobić? 

• Czy użytkownik będzie wiedział, że właściwe działanie jest dostępne? 

• Czy użytkownik powiąże właściwe działanie z efektem, który chce osiągnąć? 

• Czy użytkownik otrzyma informację zwrotną od systemu? Czy zorientuje się, że wykonał prawidłowo to działanie?

Źródło: http://symetria.pl/blog/uzytecznosc/badania/badanie-uzytecznosci-metoda-cognitive-walkthrough/

Prototypowanie

PO CO PROTOTYPOWAĆ?

Oszczędności

Jasność celów

Wykrywanie błędów

Oszczędność czasu

RODZAJE PROTOTYPÓW

prototypy

makiety (mockups) prototypy funkcjonalne diagramy przepływu

INTERNET A SZANSE

DLACZEGO BADALIŚMY?

CODZIENNA WALKA o dostęp do informacji

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW Czy rzeczywiście nowe technologie rozwiązują problemy?

ZROZUMIENIE KONTEKSTU kompromis między celami a dostępnością

PROBLEMY identyfikacja potencjalnych problemów

TESTY znaczenie gatekeeperów

WYNIKI BADAŃSTAN AKTUALNY

PRZETESTOWANO106 SERWISÓW

INTERNETOWYCH

ZWERYFIKOWANO7420 ZMIENNYCH

WYNIKI POZYTYWNE

52%

WYMOGI PRAWNEŻADEN Z BADANYCH SERWISÓW NIE REALIZOWAŁ W PEŁNI WYMOGÓW

STANDARDU WCAG 2.0 ORAZ WYMAGAŃ ROZPORZĄDZENIA RADY

MINISTRÓW

WYNIKI- 5 NAJLEPIEJ OCENIONYCH SERWISÓW• Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego• Fundacja TUS• Gmina Drawsko• Powiat Bieruńsko - Lędziński• Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych

WYNIKI- 5 NAJGORZEJ OCENIONYCH SERWISÓW• Powiat Czarnkowsko-Trzcianecki• Powiat Wejherowo• Powiat Chrzanowski• Serwis Urzędu Gminy Węgliniec• Strona Powiatu Bialskiego

MITYDLACZEGO DYSKRYMINUJEMY

INNYCH?

MITY - DLACZEGO DYSKRYMINUJEMY INNYCH?• Dostępność dotyczy wyłącznie osób z wadami wzroku;• Inwestycja w accessibility jest pracochłonna i trudna do implementacji;• Przestrzeganie reguł accessibility ogranicza kreatywność designerów/grafików;• Dostępne strony są nieatrakcyjne i nudne;• Dostępny serwis jest drogi;• Dostępność dotyczy niewielkiej liczby osób;• Automatyczne testy są wystarczające;• Alternatywna wersja tekstowa strony wystarczy;• Osoby niepełnosprawne nie korzystają z Internetu;• WCAG 2.0 jest opcjonalne, nie ma konieczności stosowania standardów;• Dostępne serwisy nie są opłacalne;• Tylko specjaliści zajmujący się zawodowo dostępnością są w stanie audytować serwisy

internetowe;• Realizacja założeń WCAG 2.0 to wszystko co możemy zrobić;

PRZYDATNE NARZĘDZIAa. Utilitia.pl To jedno z podstawowych narzędzi do zautomatyzowanego badania dostępności w sieci dofinansowane w ramach europejskiego programu Innowacyjna Gospodarka. Ogromne możliwości weryfikacyjne, pełna oferta walidatorów oraz bogata baza materiałów edukacyjnych pozwoli każdemu w szybki i efektywny sposób przyswoić sobie tematykę związaną z dostępnością i problematyką niepełnosprawności w sieci. W wersji bezpłatnej umożliwia podstawową weryfikację strony www (m.in. walidacja HTML, walidacja poprawności nagłówków, walidacja CSS, wyróżnienia). b. WAVE Web Accessibility ToolNarzędzie pozwala zweryfikować błędy i problemy z badanym serwisem www w czasie rzeczywistym oraz wychwycić zarówno problemy techniczne, związane z walidacją HTML oraz CSS jak również zweryfikować poprawność kontrastu elementów na stronie.

PRZYDATNE NARZĘDZIAc. vischeck.comNarzędzie vischeck.com pozwala zasymulować problemy z rozpoznawaniem barw przez osoby z takimi chorobami wzroku jak: protanopia, deuteranopia, tritanopia. Dzięki wizualizacjom osoby projektujące serwisy internetowe są w stanie zweryfikować ich wygląd przed wdrożeniem uwzględniają odpowiednie wady wzroku. d. Colour Contrast AnalyserProgram pozwala zweryfikować kontrast elementów stosowanych na stronach www oraz w innych materiałach, takich jak np. papierowe materiały reklamowe, edukacyjne i informacyjne. Wyniki analiz programu są zgodne z WCAG 2.0. Program pozwala weryfikować tekst o różnych rozmiarach czcionki.

e. FangsDodatek do przeglądarki Mozilla, pozwala zasymulować działanie czytników ekranów oraz pomóc w wyłapaniu błędów składni HTML. Program prezentuje tekst, który docelowo usłyszy osoba niewidoma.

KONIEC

Dziękuję za mile spędzony czas

jaroslaw.krolewski@agh.edu.pl