Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 00-818 Warszawa, Twarda 51/55

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN00-818 Warszawa, Twarda 51/[email protected]

Jerzy SOLON

Nowe inwestycje drogowe jako bariery

w krajobrazie?

Konferencja POLITYKA PRZESTRZENNA A TRANSPORTOWA - EWALUACJA IINWESTYCJI INFRASTRUKTURALNYCH, Warszawa 17-18.12.2012

Informacje wprowadzające


Bariera w krajobrazie: struktura uniemożliwiająca (bariera całkowita) lub ograniczająca (bariera częściowo przepuszczalna) przemieszczanie się zwierząt.

Bariera może mieć pochodzenie naturalne lub antropogeniczne, może być powierzchniowa lub liniowa, ciągła lub nieciągła

Efektem działania bariery może być m.in.:- Ograniczenie w dostępności do bazy pokarmowej, miejsc rozrodu itd.- Ograniczenie w wymianie osobników- Podział populacji na dwie subpopulacje lokalne- Zmniejszanie się liczby osobników (efekt pochłaniania m.in. w wyniku śmiertelności na barierze)

Efekt barierowy struktur przestrzennych zależy m.in. od klasy wielkości zwierząt, od ich możliwości lokomotorycznych i wymagań ekologicznych

Informacje wprowadzające


Drogi asfaltowe, a szczególnie nowoczesne drogi wielopasmowe od dawna są uważane za poważne bariery ekologiczne w skali krajobrazu i w skali międzyregionalnych korytarzy migracyjnych.

Poza nielicznymi badaniami szczegółowymi, dotyczącymi małolicznych populacji niektórych rzadkich ssaków, nieznane jest jednak oddziaływanie dróg na stan liczebny i charakter populacji większości kręgowców. Nieliczne są także badania bezpośrednie i pośrednie oszacowania śmiertelności zwierząt na drogach.

Celem prezentowanych analiz jest oszacowanie liczby wypadków ze zwierzętami i uogólniona ocena wpływu barierowego dróg.

Ze względu na brak szczegółowych informacji za ostatnie 3 lata nie analizowano wpływu najnowszych inwestycji (autostrady), budowanych wg innych założeń i wywierających niewątpliwie bardzo poważny efekt barierowy, który jednak najprawdopodobniej nie jest skorelowany z liczbą wypadków.

Źródła danych

Baza policyjna SEWIK – informacje o wypadkach

Baza danych Polskiego Związku Łowieckiego – informacja o liczebności zwierzyny

Baza BDL – informacja o lesistości i powierzchni lasów


Liczba i udział wypadków ze zwierzętami

2007 2008 2009

SZRD (rodzaj zdarzenia) = 09 (najechanie na zwierzę)

Łącznie w latach 2007-2009 zarejestrowano 1248147 zdarzeń

w tym 49308 najechań na zwierzę


Cykliczność liczby wypadków ze zwierzętami

2007 2008 2009

Ze względu na nierówną liczbę dni w miesiącach dane wyrażono jako „liczba wypadków ze zwierzętami na przeciętne 10 dni w miesiącu”

Model (linia czerwona) – złożenie czterech sinusoid y=a*cos(2*π*(x-x0)/T - p)(1) a=117; T=6; p=-2.6; (2) a=37.9; T=36; p=-2.3; (3) a=45.9; T=12; p=-1.72; (4) a=34.7; T=3; p=1.27

R2=0.867; p= 1.06E-09


Rozkład przestrzenny wypadków ze zwierzętami


Suma wypadkóww latach 2007-2009

Lesistość w 2009 r.

Suma wypadkóww latach 2007-2009

na 10 km2 lasu

Zależność liczby wypadków od powierzchni lasu


Suma wypadkóww latach

2007-2009

Analiza szczegółowa: Augustów-Szypliszki

Gmina lesistość pow. acc_10kmwypadki

razem limit90Augustów 32.6 86.91 5.29 46 34Nowinka 61.2 124.90 1.84 23 18Suwałki 27 86.35 8.45 73 49Szypliszki 13.5 21.12 4.74 10 9

GminaŁoś Jeleń Sarna Dzik Lis

2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009Augustów 50 50 47 150 136 55 363 552 529 101 146 201 176 214 455Nowinka 0 15 26 16 90 74 40 305 365 10 102 143 40 200 375Suwałki 20 21 35 28 49 223 320 414 399 91 94 144 147 205 90Szypliszki 29 22 52 48 44 160 540 470 470 98 61 173 265 210 242


Analiza szczegółowa: Garwolin-Kurów

GminaŁoś Jeleń Sarna Dzik Lis

2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009Garwolin 12 9 18 36 24 20 508 526 578 110 137 160 201 104 112Górzno 0 0 1 0 0 0 138 174 212 7 16 17 65 40 45Sobolew 0 0 0 3 0 0 99 107 117 20 22 20 40 27 28Trojanów 2 3 2 7 9 11 188 208 220 28 31 41 47 37 46Ryki 8 9 9 10 10 10 225 224 302 32 67 81 132 147 128Żyrzyn 15 18 21 49 52 45 441 450 430 44 51 90 70 70 70Końskowola 5 11 12 44 51 55 313 408 382 45 62 108 62 69 59Kurów 7 7 10 8 8 10 300 296 265 9 11 35 37 48 42

Gmina lesistość pow. acc_10kmwypadki

razem limit90Garwolin 35.3 47.92 11.89 57 35Górzno 29.4 26.81 4.48 12 8Sobolew 26.7 25.31 5.53 14 9Trojanów 24.4 36.93 5.96 22 20Ryki 8.6 2.34 213.59 50 37Żyrzyn 36 46.51 7.74 36 32Końskowola 10.8 9.71 30.90 30 22Kurów 18.6 18.78 8.52 16 8


Ograniczenia wynikające z jakości danych

1. W bazie SEWIK jest kategoria SPIP (przyczyny pozostałe) = 08 (obiekty, zwierzęta na drodze) oraz SZRD (rodzaj zdarzenia) = 09 (najechanie na zwierzę). Przeciętnie w wykazie SPIP jest o 10-15% więcej zdarzeń niż w wykazie SZRD2. Nie można rozróżnić między zwierzęciem dzikim, hodowanym i domowym3. Wykaz na pewno nie uwzględnia drobnych ssaków i innych niewielkich zwierząt4. Inne badania wskazują, że jedynie około 20-25% zdarzeń jest zgłaszanych (gdy występują szkody) – pozostałe stanowią „ciemną liczbę”


Wnioski

Bezwzględna liczba wypadków ze zwierzętami (SZRD=9 najechanie na zwierzę) oraz udział tych wypadków w ogólnej liczbie wypadków zmieniają się w sposób cyklicznyObserwuje się dwa maksima: wiosenne (kwiecień, maj) i jesienne (październik, listopad)Obserwuje się również słaby ale istotny trend wzrostowy liczby (r2=0.21) i udziału (r2=0.195) zdarzeń „najechanie na zwierzę” Najlepszy model opisujący zmienność cykliczną to złożenie czterech sinusoid o okresach kolejno: 6, 36, 12 i 3 miesiące. Po wyeliminowaniu trendu liniowego wystarczająco dobre są dwie sinusoidy o okresach 6 i 3 miesiące


Wnioski


Obserwuje się słabą ale istotną korelację między liczbą „najechań na zwierzę” a powierzchnią leśną w gminieRozkład przestrzenny liczby wypadków ze zwierzętami wynika z rozmieszczenia lasów i stopnia udrogowienia gminW gminach o lesistości powyżej 30% w latach 2007-2009 przeciętnie występowało od 0.3 do 1 wypadku ze zwierzętami na każde 10 km2 lasu. Można przypuszczać, że większość z tych zdarzeń dotyczyła dużych ssaków dziko żyjącychW przypadku gmin o niższej lesistości (oraz gmin miejskich lub terenów miejskich w gminach miejsko-wiejskich) w zarejestrowanej liczbie wypadków wyraźnie wzrasta udział zdarzeń ze zwierzętami hodowlanymi i zwierzętami domowymi (psy, koty)

Wnioski


Liczba ginących na drogach dużych ssaków nie wpływa w sposób istotny na ograniczanie populacji tych gatunków, choć może wpłynąć na zmiany zachowaniaEfekt biologiczny jest jednak większy im mniejsze są kompleksy leśne przecinane drogami

Tradycyjne drogi (nawet zmodernizowane) nie stanowią poważnych barier dla dużych ssaków w skali krajobrazu

Dziękuję Dziękuję za uwagęza uwagę

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 00-818 Warszawa, Twarda 51/55

Documents

Transcript of Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 00-818 Warszawa, Twarda 51/55