INFORMATOR O STUDIACH GEOGRAFICZNYCH ...

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ

WYDZIAŁ BIOLOGII I NAUK O ZIEMI

INFORMATOR O STUDIACH

GEOGRAFICZNYCH STACJONARNYCH Europejski System Transferu Punktów (ECTS)

Lublin 2006

Opracowanie zbiorowe

Pracowników Instytutu Nauk o Ziemi i Instytutów współpracujących

według projektu Komisji d/s Reformy Studiów Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS w składzie:

prof. dr hab. Maria Łanczont (przewodnicząca)

prof. dr hab. Marian Harasimiuk

dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS

dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS

dr hab. Jerzy Mościbroda, prof. UMCS

dr Witold Wołoszyn

dr Krzysztof Kałamucki

dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS

dr Sławomir Terpiłowski

dr Jolanta Rodzoś

dr Ewa Skowronek

Redakcja:

dr Teresa Brzezińska-Wójcik (przedmioty specjalizacyjne)

dr Ewa Skowronek (przedmioty fakultatywne, informacja o Zakładach)

dr Grzegorz Janicki (przedmioty obligatoryjne, blok przedmiotów pedagogicznych)

Skład:

mgr Kamila Łucjan, mgr Krzysztof Łoboda

3

Spis treści

ZAPRASZAMY DO LUBLINA .............................................................................................................................. 4

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ .................................................................................................... 5

INFORMACJA O WYDZIALE BIOLOGII I NAUK O ZIEMI........................................................................................11

INFORMACJE O INSTYTUCIE NAUK O ZIEMI ......................................................................................................13

BAZA DYDAKTYCZNA .................................................................................................................................14

STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE GEOGRAFÓW ................................................................................................14

STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE GLEBOZNAWCÓW..........................................................................................15

PROGRAM STUDIÓW GEOGRAFICZNYCH ..........................................................................................................16

ORGANIZACJA GEOGRAFICZNYCH STUDIÓW MAGISTERSKICH W TRYBIE DZIENNYM ............................................18

PRZEDMIOTY I ZAJĘCIA OBOWIĄZKOWE......................................................................................................24

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas I roku studiów geograficznych dziennych.....................................24

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas II roku studiów geograficznych dziennych....................................34

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas III roku studiów geograficznych dziennych...................................41

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas IV roku studiów geograficznych dziennych ...................................47

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas V roku studiów geograficznych dziennych ....................................49

ZAJĘCIA FAKULTATYWNE ...........................................................................................................................51

Zajęcia fakultatywne dla studentów II i III roku studiów geograficznych dziennych (podkreślono przedmioty realizowane w roku akad. 2006/2007) .....................................................................................................51

Zajęcia fakultatywne dla studentów IV i V roku studiów geograficznych dziennych (podkreślono przedmioty realizowane w roku akad. 2006/2007) .....................................................................................................63

ZAJĘCIA SPECJALIZACYJNE OBLIGATORYJNE................................................................................................90

Specjalność geografia fizyczna................................................................................................................90

grupa specjalizacyjna: FIZYCZNOGEOGRAFICZNE PODSTAWY KSZTAŁTOWANIA KRAJOBRAZU...................90

grupa specjalizacyjna: PALEOGEOGRAFIA CZWARTORZĘDU ...................................................................97

grupa specjalizacyjna: GEOMORFOLOGIA...........................................................................................103

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA GLEB...........................................................................................109

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA REGIONALNA................................................................................115

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA TURYZMU.....................................................................................121

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią .....................................................................127

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA ..........................................................127

grupa specjalizacyjna: PLANOWANIE PRZESTRZENNE..........................................................................134

grupa specjalizacyjna: KARTOGRAFIA................................................................................................141

Specjalność hydroklimatologia ..............................................................................................................147

grupa specjalizacyjna: HYDROLOGIA .................................................................................................147

grupa specjalizacyjna: HYDROCHEMIA...............................................................................................152

grupa specjalizacyjna: METEOROLOGIA I KLIMATOLOGIA ....................................................................157

Specjalność gospodarowanie zasobami środowiska..................................................................................162

grupa specjalizacyjna: GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ŚRODOWISKA ...................................................162

BLOK PRZEDMIOTÓW PEDAGOGICZNYCH DLA STUDENTÓW GEOGRAFII W TRYBIE DZIENNYM - ZGODNIE ZE STANDARDAMI KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI WEDŁUG ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU Z DNIA 7 WRZEŚNIA 2004 ROKU ..................................................................................................168

PROGRAM I ORGANIZACJA GEOGRAFICZNYCH MAGISTERSKICH STUDIÓW UZUPEŁNIAJĄCYCH DLA ABSOLWENTÓW STUDIÓW ZAWODOWYCH GEOGRAFIA I NAUCZANIE FIZYKI I GEOGRAFII .........................................................172

ORGANIZACJA UZUPEŁNIAJĄCYCH GEOGRAFICZNYCH STUDIÓW MAGISTERSKICH .........................................173

Specjalność geografia (dla absolwentów studiów zawodowych geografia i nauczania fizyki i geografii) ...........174

WYKAZ NUMERÓW I KODÓW NAZW PRZEDMIOTÓW ORAZ PUNKTY TRANSFEROWE - STUDIA GEOGRAFICZNE DZIENNE................................................................................................................................................181

WYKAZ NAZW PRZEDMIOTÓW W WERSJI ANGIELSKIEJ ...............................................................................190

STOSOWANE SKRÓTY NAZWISK OSÓB PROWADZĄCYCH .............................................................................195

ANEKS .......................................................................................................................................................199

PROGRAM SOCRATES – ERASMUS.............................................................................................................199

PROCES BOLOŃSKI..................................................................................................................................200

SYSTEM MOBILNOŚCI STUDENTÓW – PROGRAM MOST................................................................................201

PODSTAWOWE ZASADY EUROPEJSKIEGO SYSTEMU TRANSFERU I AKUMULACJI PUNKTÓW (ECTS) ...................201

PODSTAWOWE CECHY ECTS .....................................................................................................................202

PODSTAWOWE DOKUMENTY ECTS.............................................................................................................202

4

ZAPRASZAMY DO LUBLINA

Lublin jest największym centrum miejskim Polski wschodniej i dziesiątym pod względem liczby mieszkańców miastem w kraju. Liczy ok. 380 tys. mieszkańców. Jest znaczącym ośrodkiem przemysłowo-handlowym a także naukowym i kulturalnym. Jest miastem młodzieży - w pięciu wyższych uczelniach kształci się ponad 70 tys. studentów. Lublin zalicza się do najstarszych ośrodków miejskich w Polsce. Prawo magdeburskie otrzymał w 1317 roku, a stolicą województwa stał się w 1474 r. W 1569 roku Polska i Litwa zawarły tutaj unię, która połączyła oba kraje prawie do końca XVIII wieku. Od roku 1578 Lublin był siedzibą Trybunału Koronnego - najwyższego sądu Rzeczypospolitej szlacheckiej. W 1918 roku powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, który następnie przekazał władzę Józefowi Piłsudskiemu. Po wyzwoleniu z okupacji hitlerowskiej w roku 1944 Lublin przez 164 dni pełnił rolę tymczasowej stolicy Polski. Lublin jest miastem, w którym zachowały się liczne i piękne zabytki, m.in. zamek z XIV-wieczną kaplicą Św. Trójcy i unikalnymi malowidłami rusko-bizantyjskimi, Stare Miasto z bramami, kamieniczkami, kościołem Dominikanów i gmachem Trybunału, XIX-wieczna zabudowa centrum z główną ulicą miasta Krakowskim Przedmieściem. Obrazu Lublina dopełniają pałace, kościoły, pomniki i inne, pochodzące z różnych epok, gmachy użyteczności publicznej. Dzisiejszy Lublin to miasto otwarte, o dużym potencjale intelektualnym i gospodarczym, przyciągające inwestorów i będące ważnym miejscem wymiany handlowej między Wschodem i Zachodem.

5

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ

Adres: Rektorat, 20-031 Lublin, Plac Marii Curie-Skłodowskiej 5 tel. + 48 81 537-51-00 (centrala) fax: + 48 81 533-36-69, 537-51-02 telex 643223 HTTP://www.umcs.lublin.pl

ORGANIZACJA ROKU AKADEMICKIEGO 2006/2007*:

I. semestr zimowy trwa od 1 października 2006 r. do 3 lutego 2007 r. i obejmuje: 1/ okres zajęć dydaktycznych – od 2 października do 20 grudnia 2006 r. 2/ wakacje zimowe – od 21 grudnia 2006 r. do 2 stycznia 2007 r. 3/ okres zajęć dydaktycznych – od 3 do 19 stycznia 2007 r. 4/ zimową sesję zaliczeniowo-egzaminacyjną od 20 stycznia do 3 lutego 2007 r. II. przerwa międzysemestralna - od 4 do 11 lutego 2006 r. II. semestr letni trwa od 12 lutego do 30 czerwca 2007 r. i obejmuje: 1/ okres zajęć dydaktycznych – od 12 lutego do 4 kwietnia 2007 r. 2/ wakacje wiosenne – od 5 do 10 kwietnia 2007 r. 3/ okres zajęć dydaktycznych – od 11 kwietnia do 6 czerwca 2007 r. 4/ letnią sesję zaliczeniowo-egzaminacyjną – od 8 do 30 czerwca 2007 r. III. wakacje letnie IV. dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych: 2 i 4 maja 2007 r. Egzaminy poprawkowe i egzaminy komisyjne odbywają się do: 31 marca 2007 r. - z zimowej sesji zaliczeniowo-egzaminacyjnej, 30 września 2007 r. - z letniej sesji zaliczeniowo-egzaminacyjnej. Szczegółowe terminy powyższych egzaminów nie mogą kolidować z zajęciami dydaktycznymi. Egzaminy magisterskie i inne nie mogą być przeprowadzone w dniach pisemnych egzaminów wstępnych na I rok studiów. * Szczegółowa organizacja każdego roku akademickiego jest podawana na bieżąco.

WŁADZE UMCS

Rektor: prof. dr hab. Wiesław KAMIŃSKI e-mail: [email protected] sekretariat: mgr Iwona Barcic, pok. 1508, tel. 537-51-07, 537-51-09 Prorektorzy: prof. dr hab. Tadeusz BOROWIECKI (ds. kadr) sekretariat: Teresa Namedyńska, pok. 1511, tel. 537-51-12 prof. dr hab. Anna PAJDZIŃSKA (ds. kształcenia) e-mail: [email protected] sekretariat: Joanna Pawlikowska, pok. 1316, tel. 537-59-89 prof. dr hab. Anna TUKIENDORF (ds. nauki) sekretariat: Helena Nowosadzka, pok. 1314, tel. 537-52-05 prof. dr hab. Jerzy WĘCŁAWSKI (ds. rozwoju) sekretariat: mgr Iwona BARCIC pok. 1508, tel. 081 537-51-07, 537-51-09

OGÓLNE INFORMACJE O UCZELNI

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej jest uczelnią państwową, która powołana została życia przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego z dniem 23 października 1944 roku, początkowo z czterema wydziałami: Lekarskim, Rolnym, Weterynaryjnym i Przyrodniczym a od 9 stycznia 1945 r. także z Wydziałem Farmacji. Pierwsza inauguracja odbyła się 14 stycznia 1945 roku. Kadrę naukową stanowiło wówczas 42 profesorów m.in. z uczelni Lwowa i Wilna, oraz 80 asystentów. Studia podjęło 806 słuchaczy. Organizatorem i pierwszym rektorem Uniwersytetu był zoolog, prof. dr Henryk Raabe. W 1946 roku istniejący Wydział Przyrodniczy przekształcił się w Wydział Matematyczno-Przyrodniczy. W 1949 roku uczelnia powiększyła się o Wydział Prawa. Z kolei w roku następnym z Uniwersytetu wydzielono fakultety: Lekarski i Farmaceutyczny, które dały podstawę obecnej Akademii Medycznej. W roku 1951 Wydział Matematyczno-Przyrodniczy podzielił się na dwa wydziały: Matematyki, Fizyki i Chemii oraz Biologii i Nauk o Ziemi. W rok później otwarto Wydział Humanistyczny, a w 1953 roku Zootechniczny. Znaczącą reorganizację struktury przeżył Uniwersytet w 1955 roku, gdy wyodrębniono z niego wydziały: Rolny, Weterynaryjny i Zootechniczny, które stały się podwalinami Akademii Rolniczej. W drugą połowę lat pięćdziesiątych Uniwersytet wkraczał z czterema wydziałami: Biologii i Nauk o Ziemi, Matematyki, Fizyki i Chemii, Prawa oraz Humanistycznym. Pracowało wówczas na uczelni łącznie 414 osób, w tym 55 profesorów i docentów oraz 145 pomocniczych pracowników naukowych, a studiowało 1389 słuchaczy. Od tego czasu Uniwersytet konsekwentnie budował własną strukturę, odpowiadającą standardom akademickim i wymogom zmieniającej się rzeczywistości naukowej i społecznej, by dzisiaj prezentować szeroki profil kształcenia na

6

dziesięciu wydziałach. Istniejące cztery wydziały uzupełnił w roku 1965 Wydział Ekonomiczny, a w roku 1973 Wydział Pedagogiki i Psychologii, który powstał z połączenia Instytutu Pedagogiki i Psychologii, funkcjonującego na Wydziale Humanistycznym oraz Wyższego Studium Nauczycielskiego, ściśle związanego z Uniwersytetem. W roku 1989 z Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii wyodrębnił się Wydział Chemii, a z Wydziału Pedagogiki i Psychologii - Instytut Wychowania Artystycznego. W tym samym roku Międzyuczelniany Instytut Filozofii i Socjologii został przekształcony w Wydział Filozofii i Socjologii. W 1993 roku Instytut Nauk Politycznych przekształcił się w Wydział Politologii, a w 1997 roku Instytut Wychowania Artystycznego w Wydział Artystyczny. Obok kształcenia w Lublinie Uniwersytet prowadził w latach 1969-2001 swoją Filię w Rzeszowie, z Wydziałami: Ekonomicznym oraz Prawa i Administracji, które były organicznie związane z macierzystymi jednostkami lubelskimi. Od dnia 1 września 2001 roku Filia UMCS w Rzeszowie została włączona do utworzonego wówczas Uniwersytetu Rzeszowskiego. Obok podstawowej formy nauczania, jaką są studia stacjonarne, Uniwersytet prowadzi od lat studia zaoczne i wieczorowe, ponadto studia podyplomowe i doktoranckie. W zależności od rodzaju studiów absolwenci otrzymują dyplomy stwierdzające uzyskanie tytułu zawodowego licencjata, magistra lub stopnia doktora. Absolwenci studiów podyplomowych otrzymują świadectwa ich ukończenia. W skład Uczelni wchodzi dziesięć Wydziałów: Wydział Artystyczny Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Wydział Chemii Wydział Ekonomiczny Wydział Filozofii i Socjologii Wydział Humanistyczny Wydział Matematyki, Fizyki i Informatyki Wydział Pedagogiki i Psychologii Wydział Politologii Wydział Prawa i Administracji W Uniwersytecie działają również takie jednostki jak: Centrum Nauczania i Certyfikacji Języków Obcych, Studium Wychowania Fizycznego i Sportu oraz Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców. Istotnym ogniwem w procesie kształcenia jest Biblioteka Główna Uniwersytetu wraz z siecią bibliotek wydziałowych i zakładowych, a także Biblioteka Brytyjska i Ośrodek Polskiego Komitetu Współpracy z Aliance Française. Różnorodnymi formami dokształcania zajmuje się Uniwersyteckie Centrum Kursów Otwartych. Uniwersytet posiada też Ogród Botaniczny - bogaty w roślinność i przepięknie położony w dzielnicy Sławinek. W roku akademickim 2005/06 w Uczelni zatrudnionych było ogółem 3764 pracowników. Nauczycieli akademickich było 1902, a wśród nich 424 profesorów i innych samodzielnych pracowników nauki. W październiku 2005 r. na 32 kierunkach obejmujących 90 specjalności studiów dziennych, wieczorowych i zaocznych naukę podjęło w Lublinie łącznie 33932 studentów, w tym na I roku 7473 a wśród nich 168 cudzoziemców. Studia podyplomowe i doktoranckie odbywa 3251 słuchaczy.

WYKAZ PROWADZONYCH KIERUNKÓW STUDIÓW

Na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej prowadzone są następujące kierunki studiów: biologia, biotechnologia, geografia, matematyka, fizyka, informatyka, chemia, ochrona środowiska, prawo, administracja, filologia polska, filologia (specjalności: filologia angielska, filologia angielska w zakresie studiów amerykanistycznych, filologia germańska, filologia romańska, filologia rosyjska, rosjoznawstwo, filologia ukraińska, filologia białoruska, lingwistyka stosowana, slawistyka), historia, archeologia, informacja naukowa i bibliotekoznawstwo, kulturoznawstwo, dziennikarstwo i komunikacja społeczna, ekonomia, zarządzanie i marketing, psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, filozofia, socjologia, politologia, stosunki międzynarodowe, dziennikarstwo i komunikacja społeczna, edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, grafika, malarstwo, jazz i muzyka estradowa.

OGÓLNE ZASADY PRZYJMOWANIA NA STUDIA

Osoby ubiegające się o przyjęcie na studia składają na wydziałach następujące dokumenty w terminach wyznaczonym przez P. Dziekanów Wydziałów:

− podanie na ustalonym formularzu (druk podania otrzymać można w miejscu składania dokumentów lub w Dziale Toku Studiów);

− pokwitowanie opłaty rekrutacyjnej w wysokości ustalonej przez rektora Uczelni, − świadectwo dojrzałości w oryginale lub odpis

Kandydaci zakwalifikowani przez komisję rekrutacyjną na I rok studiów obowiązani są złożyć w terminie wpisu na studia – komplet dokumentów zawierający:

− oryginał lub odpis świadectwa dojrzałości; − odpis dyplomu ukończenia studiów licencjackich – na uzupełniające studia magisterskie; − 4 fotografie o wymiarze 37 x 52 mm bez nakrycia głowy na jasnym tle; − orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia studiów na obranym kierunku; − wyciąg lub kserokopię dowodu tożsamości.

Przyjęcia na studia odbywają się na podstawie postępowania kwalifikacyjnego, które ma charakter konkursowy i może obejmować: 1/ wyniki z określonych przedmiotów i na wskazanym poziomie (rozszerzonym lub/i podstawowym) uzyskane przez kandydata na egzaminie maturalnym – nowa matura; wyniki sprawdzianu uzdolnień kierunkowych w formie określonej w załączniku nr 5 uchwały Senatu Akademickiego UMCS w sprawie zasad przyjmowania kandydatów na I rok studiów;

7

2/ wyniki z określonych przedmiotów uzyskane przez kandydata na egzaminie dojrzałości przeprowadzonym według starej matury lub egzamin wstępny mający formę: - egzaminu pisemnego, - egzaminu ustnego, - rozmowy kwalifikacyjnej o określonej tematyce, - sprawdzianu uzdolnień kierunkowych o określonym zakresie i formie; 3/ konkurs dyplomów lub ocen uzyskanych ze studiów licencjackich. Przyjęcia na studia mogą odbywać się również na podstawie złożonych dokumentów. Dopuszcza się jedną lub kilka form jednocześnie. Studia stacjonarne licencjackie i magisterskie są bezpłatne. Natomiast za każdorazowe powtarzanie semestru lub roku nauki student wnosi opłatę w wysokości ustalanej każdego roku przez rektora. Opłata w roku akademickim 2005/2006 kształtowała się od 2400,- zł na kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo do 3900,- zł na kierunkach Wydziału Ekonomicznego. W pełni płatne są studia zaoczne i wieczorowe. Wysokość opłaty za studia na I roku wynosi od 2400,- zł na Wydziale Humanistycznym do 4700,- zł na Wydziale Prawa i Administracji. Cudzoziemcy uiszczają wpisowe w wysokości 200 euro i wnoszą opłatę za studia w wysokości od 2000 do 6000 euro rocznie.

NAJWAŻNIEJSZE PRZEPISY OBOWIĄZUJĄCE NA UCZELNI

Prawa i obowiązki studentów zawarte są w regulaminie studiów, który dostępny jest na stronie internetowej Uczelni (studia i studenci) www.umcs.lublin.pl. Znajdują się tam także: regulamin samorządu studentów oraz regulamin przyznawania pomocy materialnej.

Dział Toku Studiów

Rektorat, Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5, pok. 313 e-mail: [email protected] mgr Anna Mazur, tel. 537-51-25 mgr Marzena Widomska, tel. 537-51-22

Uczelniany koordynator procesu bolońskiego i europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS)

dr hab. Janusz RYCZKOWSKI Wydział Chemii, Zakład Technologii Chemicznej (Duża Chemia, IV piętro, p. 402) Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 3 tel. 537-55-46 lub 537-55-96, fax: 537-55-65 lub 533-33-48, e-mail: [email protected]

OGÓLNE INFORMACJE DLA STUDENTÓW

Koszty utrzymania

Przeciętne miesięczne koszty utrzymania są trudne do wyliczenia. Szacunkowo można przyjąć, iż jest to kwota około 750-850 zł. Obejmuje ona także opłatę za zakwaterowanie i wykupienie abonamentu obiadowego.

Zakwaterowanie

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej dysponuje ponad 3 tys. miejsc w siedmiu domach studenckich w pokojach 1, 2 i 3 osobowych. Decyzja o przyznaniu miejsca w domu studenckim należy do Wydziałowej Komisji Socjalnej i jest wydawana w oparciu o indywidualne wnioski składane w poszczególnych dziekanatach. Odpłatność za miejsce w DS jest uzależniona od dochodu w rodzinie studenta oraz standardu zakwaterowania Opłata za miesiąc w roku akademickim 2005/2006 wynosiła: od 235 do 330 zł za miejsce w pokoju 3-osobowym, od 260 do 370 zł za miejsce w pokoju 2-osobowym, 260 zł za miejsce w pokoju 1-osobowym tylko dla osób niepełnosprawnych. Pełnomocnikiem ds. osób niepełnosprawnych w Uczelni jest Pani dr Grażyna Kwaśniewska z Wydziału Pedagogiki i Psychologii, tel. 537-63-39. W DS "Babilon" są miejsca w pokojach o podwyższonym standardzie, za które opłata wynosi od 330 zł do 370 zł miesięcznie. Adresy domów studenckich: DS "Amor" - ul. Radziszewskiego 18, tel. 533-82-91 do 93 DS "Babilon" - ul. Radziszewskiego 17, tel. 533-82-91 do 92, 537-58-22 DS "Femina" - ul. Langiewicza 20, tel. 533-32-17 do 18 DS "Grześ" - ul. Langiewicza 24, tel. 533-32-47 do 48 DS "Helios" - ul. Czwartaków 13, tel. 533-20-44 do 46 DS "Ikar" - ul. Czwartaków 15, tel. 533-32-11 do 12 DS "Z" - ul. Zana 11, tel. 081 743-49-79, 743-49-89. Nad całością domów studenckich i stołówką studencką nadzór sprawuje Dział Spraw Studenckich, który mieści się w Domu Studenckim “Helios” przy ul. Czwartaków 13, tel. 081 533-86-27, 081 533-20-44 do 46 i jest czynny od poniedziałku do piątku w godz. 715 - 1515. Istnieje możliwość wynajęcia kwatery prywatnej (pokój lub całe mieszkanie) w różnych częściach miasta. Koszty wynajmu są zróżnicowane w zależności od dzielnicy i odległości od Uczelni i wahają się od 200 zł do 500 zł za miejsce. Na terenie UMCS przy Samorządzie Studentów istnieje bank kwater. Biuro kwater prowadzi także Rada Okręgowa Zrzeszenia Studentów Polskich, Lublin, ul. Narutowicza 61, tel. 532-57-14.

8

Posiłki

Prawie każdym budynku dydaktycznym znajdują się bufety, natomiast w domach studenckich działają tzw. barki, w których można zjeść posiłek i kupić podstawowe artykuły spożywcze. W okolicach miasteczka akademickiego istnieje sieć sklepów, restauracji oraz punktów gastronomicznych.

Opieka zdrowotna

Przychodnia akademicka: Samodzielny Publiczny Akademicki ZOZ w Lublinie Lublin, ul. Langiewicza 6A; rejestracja: tel. 537-64-00, 537-64-24. Przy rejestracji wymagana jest studencka książeczka zdrowia i legitymacja studencka. Godziny otwarcia: pon.- pt. 7.30- 19.00 sobota 7.30- 14.00

Świadczenia i udogodnienia dla studentów niepełnosprawnych

Istnieje możliwość zakwaterowania osób niepełnosprawnych w pokojach 1-osobowych. Niektóre budynki Uczelni posiadają specjalne podjazdy oraz wyposażone są w toalety dla osób niepełnosprawnych. Pełnomocnik UMCS ds. osób niepełnosprawnych: dr Grażyna KWAŚNIEWSKA Wydział Pedagogiki i Psychologii, Zakład Psychopedagogiki Specjalnej ul. Narutowicza 12/2, tel. 537-63-39.

Ubezpieczenie

Na początku roku akademickiego każdy student może w dziekanacie swego wydziału ubezpieczyć się od następstw nieszczęśliwych wypadków. Opłata za tego rodzaju ubezpieczenie w roku akademickim 2005/2006 wynosiła 36 złotych. Szczegółowe informacje podane są na stronie internetowej uczelni: http://www.umcs.lublin.pl/index.html?m=2&o=19&akcja=art&id=106301

Komunikacja

Dzielnica akademicka ma dogodne połączenie z pozostałymi dzielnicami Lublina. Najszybsze połączenie z Dworcem Głównym PKP: autobus 13 oraz trolejbus 150. Najszybsze połączenie z Dworcem Głównym PKS, Transped i Polski Expres: autobusy 10, 18, 31, 57. Oprócz komunikacji miejskiej działa rozbudowana i sprawna komunikacja prywatna. W dzielnicy akademickiej jest postój taksówek.

Biblioteki

System biblioteczno-informacyjny Uczelni tworzy Biblioteka Główna mieszcząca się przy ul. I. Radziszewskiego 11 wraz z 26 bibliotekami zakładowymi znajdującymi się w budynkach poszczególnych wydziałów. Księgozbiór obejmuje ok. 1,5 mln woluminów i jednostek w Bibliotece Głównej oraz ponad 783 tys. w bibliotekach zakładowych. Biblioteka posiada katalogi wydawnictw zwartych: alfabetyczny, systematyczny i przedmiotowy oraz inne katalogi specjalistyczne. Książki nabyte w ciągu ostatnich kilku lat można wyszukiwać również używając katalogu komputerowego, dostępnego w sieci www pod adresem: http:/priam.umcs.lublin.pl. Ten sam adres pozwala na wyszukiwanie literatury również w innych bibliotekach uczelni lubelskich. Działalność informacyjna prowadzona jest na podstawie zbiorów własnych oraz przez pośrednictwo w dostępie do światowego systemu informacyjnego BRIOLIS, a także baz danych na CD-ROM. Ponad 300 miejsc w Bibliotece Głównej i ponad 600 miejsc siedzących w czytelniach wydziałowych stwarza dobre możliwości do efektywnego studiowania. Czytelnie czynne są praktycznie codziennie w godz. 1100 - 1900.

Banki i poczta

W siedzibie Rektoratu (plac Marii Curie-Skłodowskiej 5) w godz. 900 - 1515 czynna jest Filia nr 5 Banku Pekao SA, która kompleksowo obsługuje studentów, m.in.: 1/ prowadzi rachunki Eurokonto (oszczędnościowo-rozliczeniowe), 2/ udostępnia preferencyjne karty bankomatowe i płatnicze „Maestro”, 3/ prowadzi obsługę kart kredytowych „Visa”, 4/ udziela studentom kredytów. W budynku Rektoratu (pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5) znajduje się bankomat. Na terenie miasteczka akademickiego przy ul. Langiewicza znajduje się urząd pocztowy, kolejny mieści się przy ul. Łopacińskiego – obok siedziby Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Pomoc materialna dla studentów

Regulamin przyznawania pomocy materialnej znajduje się na stronie internetowej Uczelni: http://www.umcs.lublin.pl/index.html?akcja=art&id=100852&lang=1

Biuro obsługi studentów

Sprawami studentów UMCS zajmuje się Dział Spraw Studenckich. Adres: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Dział Spraw Studenckich, ul. Czwartaków 13, 20-045 Lublin, tel./fax. 533-27-42. Przyjęcia interesantów: codziennie w godzinach 1015-1445 (DS "Helios"). Kierownik Działu: mgr Robert ENGLOT.

9

Baza dydaktyczna

Zajęcia dydaktyczne dla poszczególnych kierunków studiów realizowane są na Wydziałach Uczelni, które posiadają własną bazę lokalową niezbędną do ich prowadzenia. Szczegółowych informacji należy szukać na stronie internetowej UMCS (linki do poszczególnych wydziałów) lub bezpośrednio w dziekanatach.

Programy międzynarodowe

Jednostką Uczelni, która koordynuje działania związane z programami międzynarodowymi jest Dział Współpracy z Zagranicą i Koordynacji Programów Międzynarodowych UMCS (Rektorat, XII p.). Szczegółowe informacje można uzyskać u koordynatorów wydziałowych lub zapoznać się z materiałem zawartym na stronie internetowej: http://dwz.umcs.lublin.pl

Praktyczne informacje dla studentów przyjezdnych

Po przyjeździe do Lublina, student powinien zgłosić się w dziekanacie wydziału, na którym zamierza studiować. Większość dziekanatów mieści się w dzielnicy uniwersyteckiej przy Placu Marii Curie-Skłodowskiej: 1. Wydział Biologii i Nauk o Ziemi – Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5 (Rektorat UMCS III piętro), 20-031 Lublin, tel.537-52-15, 537-52-14; 2. Wydział Matematyki i Fizyki – Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5 (Rektorat UMCS III piętro), 20-031 Lublin, tel. 537-52-11, 537-52-13; 3. Wydział Chemii – Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 2 (budynek „Małej Chemii”), 20-031 Lublin, tel. 537-57-12, 537-57-16; 4. Wydział Humanistyczny – Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4 (nowy budynek Wydziału Humanistycznego - parter), 20-031 Lublin, tel.537-27-52, 537-27-60; 5. Wydział Ekonomiczny – Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5 (Rektorat UMCS III piętro), 20-031 Lublin, tel. 537-54-62, 537-52-21; 6. Wydział Filozofii i Socjologii – Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4 (budynek Wydziału Humanistycznego, parter), 20-031 Lublin, tel. 537-54-81, 537-53-93; 7. Wydział Prawa i Administracji – Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5, 20-031 Lublin, tel. 537-51-27, 537-51-28. Poza dzielnicą uniwersytecką znajdują się następujące dziekanaty: 1. Wydział Artystyczny – Al. Kraśnicka 2a, 20-718 Lublin, tel. 525-95-31. 2. Wydział Pedagogiki i Psychologii - ul. Narutowicza 12, 20-004 Lublin, tel. 532-04-27. 3. Wydział Politologii – Pl. Litewski 3, 20-080 Lublin, tel. 532-42-78. W dziekanatach student otrzyma wszelkie informacje o studiach, miejscu zakwaterowania oraz możliwościach wykupienia abonamentu obiadowego. Wskazane jest, aby student - cudzoziemiec przed przybyciem do Lublina zgłosił do właściwego dziekanatu dokładną datę i godzinę przyjazdu. W przypadku przyjazdu po godz. 1500 konieczne jest uzyskanie z dziekanatu (telefonicznie lub listownie) informacji o miejscu zakwaterowania. Student, który zdecydował się na zamieszkanie w domu studenckim, formalności związane z zameldowaniem dokonuje w administracji danego akademika przy zakwaterowaniu. W Lublinie nie ma zbyt dużego rynku pracy dla studentów. Studenci zagraniczni muszą uzyskać zezwolenie na podjęcie legalnej pracy. Zezwolenia wydaje Wojewódzki Urząd Pracy mieszczący się w Lublinie przy ul. Lubomelskiej 1-3, tel/fax 532-47-46, tel. 532-04-94, 532-49-22. Zainteresowani pracą mogę liczyć na pomoc w jej znalezieniu w Biurze Karier (Dom Studenta „Ikar”, ul. Czwartaków 15, tel. 533-70-82, tel/fax 533-70-83) a także w siedzibie Samorządu Studentów UMCS (Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5 – parter budynku Rektoratu, tel. 537-54-16).

Kursy językowe

Fundacja UMCS organizuje odpłatne kursy przygotowawcze z przedmiotów objętych egzaminami wstępnymi oraz kursy językowe w ramach Uniwersyteckiej Szkoły Języków. Ponadto dla cudzoziemców, za odpłatnością 2000 euro organizowane są roczne kursy języka polskiego przygotowujące do podjęcia studiów. Zajęcia prowadzone są w różnych grupach, w zależności od wyboru kierunku studiów. Kształceniem w zakresie języka i kultury polskiej osób mieszkających poza granicami Polski zajmuje się Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców http://www.cjkp.umcs.lublin.pl W początkowym okresie studiów, na wszystkich kierunkach prowadzone są obowiązkowe lektoraty języków obcych.

Praktyki

Praktyki studenckie dotyczą poszczególnych kierunków studiów i są umieszczone w siatce zajęć. Szczegółowe informacje znajdują się w wydziałowych, instytutowych lub kierunkowych informatorach ECTS.

Obiekty sportowe

Studium Wychowania Fizycznego i Sportu (SWFiS) ul. Langiewicza 22, Lublin 20-032 – Akademicki Ośrodek Sportu (AOS) tel/fax: (081) 533-71-99 lub 533-20-58 Do zadań jednostki należy prowadzenie zajęć dydaktycznych wychowania fizycznego, oraz zajęć treningowych w ramach sekcji sportowych Klubu Uczelnianego AZS-UMCS. Wychodząc naprzeciw potrzebom studentów, jednostka współorganizuje różne imprezy sportowe i rekreacyjne, jak np.: „Bieg Uliczny o „Puchar JM Rektora UMCS” czy Międzywydziałowe Mistrzostwa UMCS w piłce nożnej. W ramach działalności prozdrowotnej pracownicy SWFiS prowadzą zajęcia z gimnastyki korekcyjnej i leczniczej dla studentów z dysfunkcją aparatu ruchowego.

10

Działalność rekreacyjna odbywa się w ramach akcji letniej: spływ kajakowy po Czarnej Hańczy, rejs żeglarski szlakiem „Wielkich Jezior Mazurskich”, wędrówki rowerowe i piesze. W czasie akcji zimowej Studium organizuje obozy narciarski i snowbordowe dla początkujących i zaawansowanych. Studenci pierwszych dwóch lat studiów uczestniczą w obowiązkowych zajęciach sportowych raz w tygodniu (zajęcia w sali i pływalni). Obok tych zajęć można aktywnie działać w następujących sekcjach Akademickiego Związku Sportowego: koszykówka, siatkówka, lekkoatletyka, piłka nożna, piłka ręczna, pływanie, szachy, brydż sportowy, tenis stołowy, tenis ziemny, karate shotokan, judo, aikido, kick-boxing, badminton, korfball, trójbój siłowy, łucznictwo, wspinaczka skałkowa, turystyka rowerowa. Działa też sekcja żeglarska AZS. W niedziele w określonych godzinach jest wstęp wolny na pływalnię. Za dodatkową odpłatnością można skorzystać z pływalni i siłowni.

Zajęcia pozauczelniane i rekreacyjne

Istotnym składnikiem życia studenckiego jest twórczość i aktywność kulturalna. Główną placówką w tej dziedzinie jest Akademickie Centrum Kultury „Chatka Żaka” (ul. Radziszewskiego 16, tel. 533-32-01). W ACK działają następujące zespoły artystyczne i grupy twórcze: Zespół Tańca Ludowego, Chór Akademicki im. J. Czerwińskiej, Kino Studyjne, Dyskusyjny Klub Filmowy „Bariera”, Zespół Tańca Towarzyskiego „Impetus”, Orkiestra folklorystyczna p.w. Św. Mikołaja, Teatr Poetycki, Teatr „Szuflada”, Grupa Baletowa „Akme”, Galeria „KONT”, Koło Fotograficzne, Pracownia Plastyczna. W „Chatce Żaka” działa jedna z nielicznych w Polsce rozgłośni akademickich Radio „Centrum”, w której redaktorami większości audycji są studenci UMCS. Uzupełnieniem działalności ACK są kluby studenckie, istniejące w akademikach bądź na wydziałach: Pedagogiki i Psychologii – klub „Piwnica” oraz Politologii – klub „Enklawa”. Na terenie całego miasta działa ponad 100 lokali – każdy z pewnością znajdzie coś dla siebie – od klubów i pubów jazzowych, bluesowych, rockowych do restauracji orientalnych. Rozrywkę artystyczną zapewnia w Lublinie 10 kin i 4 teatry oraz kilka prężnych galerii. W pobliżu dzielnicy akademickiej mieści się także gmach Filharmonii Lubelskiej. Wśród ponad 10 muzeów lubelskich szczególnie interesujące są: Muzeum Okręgowe na Zamku (słynna Kaplica p.w. Św. Trójcy, obraz Jana Matejki „Unia Lubelska”) ul. Zamkowa 9, Muzeum Państwowe na Majdanku – Droga Męczenników Majdanka 67 i Muzeum Wsi Lubelskiej – al. Warszawska 96. Dobrym miejscem dla wypoczynku jest położony w granicach miasta Zalew Zemborzycki.

Stowarzyszenia studenckie

Ogół studentów w Uniwersytecie tworzy samorząd studencki. Jego reprezentacją jest wybieralny Parlament i Zarząd jako organ wykonawczy. Siedziba Zarządu Uczelnianego znajduje się w DS "Babilon" (ul. Radziszewskiego 17, tel. 537-54-16). Na każdym wydziale działają odpowiednie organy samorządu. http://www.samorzad.umcs.lublin.pl/

Rada Osiedla Akademickiego (ROA)

Adres ROA UMCS: ul. Langiewicza 24, 20-035 Lublin; tel.: (081) 53-332-47, 53-37-991 wewn. 38 e-mail: [email protected]

Adwokatura studencka

Dyżury Adwokatury Studenckiej: Poniedziałek 9.00 - 10.30 Wtorek 12.00 - 13.30 Środa 10.00 - 11.30 Czwartek 11.00 - 12.30 Siedziba i kontakt:DS. BABILON, ul. Radziszewskiego 17 pokój 01 – niski parter (naprzeciwko zakładu fotograficznego) tel. (081) 441-13-75; e–mail: [email protected]

Duszpasterstwo Akademickie UMCS

ul. Ks. Staszica 16, 20-081 Lublin; tel. (081) 534–99-11; fax (081) 743-68-47; e-mail: [email protected] W UMCS działają także studenckie organizacje i stowarzyszenia, tak o zasięgu krajowym, jak i lokalnym. Są to: Zrzeszenie Studentów Polskich, Niezależne Zrzeszenie Studentów, Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży „Unia Młodych” oraz Związek Młodzieży Wiejskiej. W Uniwersytecie mają także swoje lokalne oddziały międzynarodowe organizacje studenckie, jak: Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa (ELSA), Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Nauk Ekonomicznych i Handlowych (AIESEC), Europejskie Stowarzyszenie Młodzieży Akademickiej (AEGEE).

11

INFORMACJA O WYDZIALE BIOLOGII I NAUK O ZIEMI

Dziekanat Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS: Plac M. Curie-Skłodowskiej 5, 20-031 Lublin, tel. 537-52-16, 537-52-14 Kierownik Dziekanatu: mgr Maria Młynarska, p. 317 Pracownicy Dziekanatu: Danuta Tanikowska (dydaktyka) – p. 320, Grażyna Krawczyk (praktyki, ćwiczenia terenowe, koła naukowe) – p. 319 Władze Wydziału: Dziekan: prof. dr hab. Ryszard Dębicki Prodziekan: prof. dr hab. Jerzy Rogalski Prodziekan: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS Koordynator ECTS z ramienia Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi: dr Grzegorz Nowak, Zakład Biochemii UMCS, tel. (81) 537-57-39, Plac M. Curie-Skłodowskiej 3, 20-031 Lublin

Z dziejów Wydziału

Jednym z czterech wydziałów utworzonych w UMCS w chwili jego powstania w dniu 23 października 1944 roku był Wydział Przyrodniczy. Tego samego dnia Rada Wydziału Przyrodniczego na pierwszym swoim posiedzeniu wybrała dziekana – prof. dr Konstantego Strawińskiego. Na pierwszy rok studiów przyjęto: 34 rzeczywistych, 13 warunkowych i 20 wolnych słuchaczy. Z końcem roku akademickiego 1944/1945 Wydział obejmował 17 katedr, w rok później już 24. Oprócz sekcji reprezentujących na Wydziale kierunki: nauki biologiczne, matematyczno-fizyczne, chemiczne i nauki o Ziemi istniały również sekcje nauk filozoficzno-psychologicznych i nauk pedagogicznych. Powołano także sekcję nauk antropologicznych, która obejmowała Katedry: Antropologii, Etnografii i Etnologii, Prehistorii. 3 grudnia 1946 roku na posiedzeniu Rady Wydziału Przyrodniczego wystąpiono z wnioskiem o przemianowanie Wydziału na Matematyczno-Przyrodniczy. 4 maja 1948 roku na posiedzeniu Senatu UMCS wystąpiono z wnioskiem o wydzielenie z Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Muzeum Przyrodniczego i Ogrodu Botanicznego. 1 stycznia 1952 roku Wydział Matematyczno-Przyrodniczy podzielił się na dwa Wydziały: Wydział Matematyczno-Fizyczno-Chemiczny i Wydział Biologii i Nauk o Ziemi. Organizatorem i pierwszym dziekanem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi został prof. dr Franciszek Uhorczak. Wydział kształcił studentów na kierunkach biologia i geografia. 1 października 1952 roku, z chwilą powstania na UMCS Wydziału Humanistycznego, zostały przeniesione na ten Wydział wszystkie jednostki reprezentujące na Wydziale BiNoZ nauki humanistyczne i organizacyjnie wchodzące dotąd w jego skład. W 1962 roku oddano do użytku gmach Collegium Biologicum i Collegium Geographicum, wówczas przy ul. Akademickiej 12, w którym znalazły pomieszczenie wszystkie katedry Wydziału BiNoZ rozproszone dotąd po całym mieście. W 1963 roku utworzono na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi nowy kierunek - biochemię (obecnie jest ona jedną z czterech specjalności w obrębie kierunku biologia), a w roku 1987 uruchomiono studia magisterskie na kierunku biotechnologia. W roku 1995 oddano do użytku nowy budynek, stanowiący przedłużenie dotychczasowego gmachu Biologii, przeznaczony na potrzeby biotechnologii. Znalazły w nim miejsce wszystkie zakłady ówczesnego Instytutu Mikrobiologii, Wydziałowa Pracownia Komputerowa oraz Zakład Ochrony Przyrody. W 2003 roku Instytut Nauk o Ziemi zmienił swoją siedzibę. Odtąd mieści się on przy Al. Kraśnickiej 2cd, w dawnych budynkach jednostki wojskowej. Jedynie trzy Zakłady: Geomorfologii, Gleboznawstwa i Hydrografii pozostały w budynku Wydziału BiNoZ przy ul. Akademickiej 19.

Struktura Wydziału

W skład Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi wchodzą trzy Instytuty: Biologii, Mikrobiologii i Biotechnologii, Nauk o Ziemi oraz samodzielny Zakład Biochemii, Wydziałowa Pracownia Komputerowa oraz Wydziałowa Pracownia Mikroskopowa. Na Wydziale zatrudnionych jest ok. 360 osób, w tym ponad 220 pracowników naukowo-dydaktycznych. Pracownicy Wydziału BiNoZ współpracują z około 30 ośrodkami naukowymi na świecie. Do zbiorów Wydziału należą: Muzeum Zoologiczne przy Zakładzie Anatomii Porównawczej i Antropologii, Muzeum Zielnikowe przy Zakładach: Systematyki Roślin i Geobotaniki, kolekcja grzybów w Zakładzie Biochemii oraz Składnica Map w Instytucie Nauk o Ziemi Stacje naukowo-badawcze Instytutu Nauk o Ziemi: Calypsobyen w rejonie Bellsundu na Zachodnim Spitsbergenie (działająca tylko w okresie letnim w czasie Wypraw Geograficznych UMCS), Roztoczańska Stacja Naukowa w Guciowie, Stacja Geoekologiczna Zwierzyniec – „Biały Słup” (w organizacji) oraz Obserwatorium Meteorologiczne przy Zakładzie Meteorologii i Klimatologii w Lublinie na Placu Litewskim. Zakład Meteorologii i Klimatologii posiada również Automatyczną Stację Meteorologiczną terenie Poleskiego Parku Narodowego. Stacje te obsługiwane są przez pracowników Zakładu.

Oferta dydaktyczna

Wydział kształci studentów na studiach stacjonarnych na kierunkach: biologia, biotechnologia, geografia oraz na międzywydziałowym kierunkach: ochrona środowiska i nauczanie fizyki i geografii. Prowadzi także studia zaoczne na kierunkach: geografia i biologia oraz studia podyplomowe dla absolwentów biologii i geografii. Od trzech lat na Wydziale istnieją również studia doktoranckie.

Samorząd Studencki - Rada Wydziałowa Samorządu Studenckiego Biologii i Nauk o Ziemi

Samorząd Studencki działa od wielu lat na naszym wydziale. Zrzesza studentów wszystkich kierunków BiNoZ’u. Swoje kompetencje opisuje w Regulaminie RWSS BiNoZ i działa zgodnie z Regulaminem studiów UMCS. Kadencja każdego

12

Samorządu trwa tylko 2 lata i w ciągu jej trwania samorządowcy reprezentują wszystkich studentów wydziału. Wolne wybory odbywają się na jesieni i mogą w nich brać wszyscy studenci wydziału po spełnieniu pewnych wymagań proceduralnych. RWSS BiNoZ stara się by każdy kierunek miał swojego reprezentanta w Samorządzie, co bardzo ułatwia kontakty i solidaryzuje wszystkich jako studentów jednego wydziału. Co miesiąc organizowane są spotkania ze starostami każdego roku i każdego kierunku, mające na celu poprawę stosunków pomiędzy samorządem, władzami wydziału a studentami. Samorząd studencki ma swoich reprezentantów we wszystkich strukturach uczelnianych i pilnie wywiązuje się ze swoich obowiązków. Corocznie organizowany jest Bal Geografa i Bal Przyrodnika, wszelkie imprezy integracyjne dla studentów 1 roku i nie tylko, organizujemy Dni przyrodnika promujące wydział, Dni sportu, Dni otwarte BiNoZ i wiele, wiele innych. Praca w samorządzie wymaga wielu wyrzeczeń, ale też sprawia dużo satysfakcji, dlatego też serdecznie zapraszamy do współpracy!!! Przewodniczący RWSS BiNoZ – Zbigniew Cierech Kontakt: tel.: 537–50–76; mail: [email protected]

13

INFORMACJE O INSTYTUCIE NAUK O ZIEMI

Dyrekcja: Al. Kraśnicka 2c,d 20-817 Lublin, telefon: +81 537-55-10 w. 162

Dyrektor: prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk, tel. +81 537-55-10 w. 163 (sprawy personalne, naukowe, finansowe)

V-ce Dyrektor: prof. dr hab. Maria Łanczont, tel. +81 537-55-10 w. 154 (plany, programy studiów, rozkłady zajęć, obciążenia dydaktyczne)

Koordynator ECTS z ramienia Instytutu Nauk o Ziemi UMCS: dr Ewa Skowronek, Zakład Geografii Regionalnej, tel. 537-55-10 w. 151

Sekretariat: mgr Anna Krauze, p. 219B, e-mail: [email protected]

Instytut Nauk o Ziemi UMCS, w obecnym kształcie prawno-statutowym, powstał 01.10.1970 r. Wcześniej istniały katedry geografii i geologii, przemianowane wraz z utworzeniem Instytutu na zakłady. Katedry w latach 50-tych formalnie, a w latach 60-tych nieformalnie, tworzyły Zespół Katedr Geografii i Geologii. Historia uniwersyteckiego ośrodka geograficznego w Lublinie sięga początków UMCS, a konkretnie daty 11 kwietnia

1945 r., kiedy uchwałą Senatu powołana została Katedra i Zakład Geografii Ogólnej na Wydziale Przyrodniczym. Inicjatorem, organizatorem i wieloletnim kierownikiem Katedry i Zakładu, a później także Zespołu Katedr był prof. dr hab. Adam Malicki (1907-1981) - wychowanek Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, uczeń E. Romera. Z romerowskiej lwowskiej szkoły geograficznej rekrutowała się zresztą dość liczna kadra geografów lubelskich, których działalność wywarła duże piętno na ośrodku i nadała mu pewien swoisty charakter. Należeli do nich, oprócz prof. Adama Malickiego, profesorowie: Aniela Chałubińska, Franciszek Uhorczak, Włodzimierz Zinkiewicz, Jan Ernst, Michał Janiszewski. W pierwszych latach po wojnie pracował w Lublinie także prof. dr hab. Alfred Jahn, wywodzący się również z UJK we Lwowie. Instytut należy do największych uniwersyteckich instytutów geograficznych w Polsce. Pracuje tu 118 osób. W jego

skład wchodzi aktualnie 13 jednostek organizacyjnych, w tym 10 Zakładów, 2 Pracownie i 1 terenowa stacja badawcza (na Roztoczu), oraz biblioteka i składnica map. Informacja o wszystkich jednostkach Instytutu znajduje się na stronie internetowej UMCS. Najstarszym jest Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii, wywodzący się w prostej linii z pierwszego Zakładu Geografii Ogólnej, a swą obecną nazwę uzyskał w 1992 r. W 1949 roku powstał Zakład Geografii Ekonomicznej, zorganizowany przez prof. dr F. Uhorczaka. Zwrócić warto uwagę na istnienie Zakładów: Kartografii z własną drukarnią i Gleboznawstwa (zorganizowany w 1955 r. przez prof. B. Dobrzańskiego). Zakłady o takim profilu badawczym należą do nielicznych w krajowych uniwersyteckich ośrodkach geograficznych. Funkcje dyrektorów Instytutu pełnili profesorowie: Edward Michna (1970-72 i 1978-81), Henryk Maruszczak (1972-78), Andrzej Henkiel (1981-87), Józef Wojtanowicz (1987-91), Krzysztof Wojciechowski (1991-97) i Bogusław M. Kaszewski (1997-1999). Od 1999 roku Dyrektorem Instytutu jest Zdzisław Michalczyk. Studia geograficzne na UMCS rozpoczęły się w październiku 1945 roku. Do 2003 roku studia miały charakter 2-

stopniowy, obecnie są to studia jednolite 5-letnie. Studia są prowadzone systemem dziennym i zaocznym. Na studiach dziennych studiuje aktualnie 452 studentów, a na studiach zaocznych 180 studentów. Dyplom ukończenia studiów geograficznych z tytułem magistra geografii otrzymało do chwili obecnej 3334 osoby. Ponadto 657 osób uzyskało stopień licencjata z geografii na studiach zaocznych.

Liczba absolwentów w poszczególnych latach:

ROK LICZBA ROK LICZBA ROK LICZBA

1954 10 1971 71 1988 73

1955 13 1972 59 1989 90

1956 15 1973 55 1990 104

1957 15 1974 63 1991 94

1958 25 1975 49 1992 89

1959 25 1976 61 1993 79

1960 29 1977 102 1994 95

1961 25 1978 138 1995 91+43 lic.

1962 29 1979 123 1996 69+26 lic.

1963 31 1980 107 1997 76+42 lic.

1964 60 1981 88 1998 99+36 lic.

1965 41 1982 41 1999 97+27 lic.

1966 31 1983 49 2000 61+64 lic.

1967 48 1984 54 2001 110+143 lic.

1968 52 1985 25 2002 98+123 lic.

1969 61 1986 58 2003 124+112 lic.

1970 53 1987 89 2004 108+41 lic.

Ogółem: 3 334+657 lic.

14

W latach 1998-2005 studia były realizowane według dwustopniowego programu ECTS. Od roku akademickiego 2001/2002 są realizowane studia jednolite (jednostopniowe) ECTS. Badania naukowe Instytutu koncentrują się głównie na poznaniu środowiska geograficznego Polski południowo-

wschodniej. W ostatnim dziesięcioleciu prowadzono także intensywne badania zagraniczne we współpracy z ośrodkami w Rosji i na Ukrainie, w Czechach i Słowacji, na Węgrzech, we Francji. Ponadto od wielu lat prowadzone są badania ekspedycyjne na Spitsbergenie (od 1985 r.) organizowane przez prof. dr hab. K. Pękalę. Lubelski ośrodek geograficzny specjalizuje się w badaniach obszarów lessowych, zapoczątkowanych przez A.

Malickiego i H. Maruszczaka. Dobrze rozwinięte są badania geomorfologiczne w tym współczesnych procesów geomorfologicznych, badania paleogeograficzne plejstocenu i holocenu, a także peryglacjalne - ostatnio głównie w obszarze Arktyki. Warto podkreślić, że badania te, szczególnie w zakresie stratygrafii i paleogeografii plejstocenu i holocenu, zostały wzmocnione przez zorganizowanie pracowni datowań termoluminescencyjnych i pracowni palinologicznej oraz mikromorfologii gleb kopalnych. Ośrodek ma także duże osiągnięcia w badaniach hydrograficznych, klimatycznych i gleboznawczych, a szczególnie istotne są prace nad zagrożeniami stosunków wodnych i powietrza w Polsce południowo-wschodniej i ogólnie nad ochroną środowiska przyrodniczego. Ośrodek lubelski jest jednym z nielicznych w Polsce, w którym są prowadzone badania w zakresie kartografii tematycznej. Wyróżnia się także działalnością na polu dydaktyki geografii, zapoczątkowaną przez A. Chałubińską i M. Janiszewskiego. Pracownicy Instytutu brali intensywny udział w pracach nad Szczegółową mapą geologiczną Polski w skali 1:50000.

BAZA DYDAKTYCZNA

Kadrę naukowo-dydaktyczną Instytutu (na dzień 10 czerwca 2005 r.) stanowiło 85 pracowników naukowych, w tym:

� 19 profesorów zatrudnionych na pełnych etatach (w tym 8 tytularnych i 11 uniwersyteckich) � 42 adiunktów, w tym 2 doktorów habilitowanych � 4 wykładowców � 18 asystentów

Obecnie w Instytucie na studiach dziennych kształci się 452 studentów.

W nowym budynku Instytutu znajduje się 5 sal dydaktycznych, tj. 1 sala audytoryjna na 160-180 osób, 4 sale wykładowe dla 35-40 osób każda, ponadto 1 sala dydaktyki geografii i sale seminaryjne oraz pracownie magisterskie przy poszczególnych Zakładach.

Pracownicy i studenci mogą korzystać (oprócz Biblioteki Głównej UMCS) z Biblioteki Instytutu Nauk o Ziemi. Biblioteka jest czynna od poniedziałku do czwartku w godz. 8–19, w piątki w godz. 8–15, a w soboty i niedziele w godz. 9-14. Przy bibliotece znajduje się czytelnia na 40 osób. Korzystanie z biblioteki jest bezpłatne. Ponadto można korzystać z bibliotek zakładowych.

Szczegółowe informacje o pracownikach naukowo-dydaktycznych oraz zakładach naukowych można uzyskać w Internecie pod adresem: http://www.umcs.lublin.pl/?akcja=str&id=119&lang=1

Opiekunowie dydaktyczni, z reguły 4 osoby dla poszczególnych lat studiów, są powoływani przez Dziekana Wydz. BiNoZ z grupy młodszych pracowników naukowo-dydaktycznych. Pełnią oni swoje obowiązki przez 5 semestrów (od I do III roku) do momentu wyboru przez studenta specjalizacji (po I sem. III roku). Po wyborze specjalizacji opiekę nad studentem przejmuje promotor przyszłej pracy magisterskiej i/lub kierownik Zakładu, w którym wykonywana jest praca dyplomowa.

W roku akademickim 2006/2007 funkcję opiekunów I roku (studia stacjonarne) pełnią: dr Renata Kołodyńska-Gawrysiak, mgr Mirosław Krukowski, mgr Artur Opoka, mgr Paweł Pytka.

STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE GEOGRAFÓW

Studenckie Koło Naukowe Geografów UMCS powstało w 1946 roku. Jego założycielem i wieloletnim kuratorem był prof. dr Adam Malicki. Liczba członków koła oscyluje w granicach 30. Obecnie prezesem SKNG jest student IV roku – Michał Podlaszewski, a opiekunem naukowym – dr Andrzej F. Gluza. Celem Koła jest rozwijanie zainteresowań naukowych studentów przez organizację obozów i wycieczek oraz stwarzanie możliwości wykonywania samodzielnych opracowań naukowych. W ciągu 60 lat swego istnienia Koło poszerzało tematykę badań i teren działania: od Roztocza i Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, po Bieszczady, Pieniny i Tatry. Do swego dorobku może też zaliczyć organizację krajoznawczych wypraw w takie rejony jak: Austria i Holandia (1966), Bajkał (1968), Bliski Wschód (1973), rumuńskie Karpaty (1977), Afryka (1979), Norwegia (1985), Morawy i Turcja (1994) oraz Krym, "Wyprawa Koleją Transsyberyjską" – Moskwa - Bajkał - Kijów (2004) oraz wyprawa naukowa do Kazachstanu (2005). W roku bieżącym planujemy wyprawę do Maroka.

Od 1997 roku obozy naukowe odbywają się w Guciowie, gdzie we współpracy z Roztoczańską Stacją Naukową prowadzone są badania z zakresu geomorfologii. Materiały zebrane podczas obozów naukowych są podstawą publikacji zamieszczanych w wydawnictwie Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów UMCS. Ukazuje się ono od 1982 roku; dotychczas opublikowano 8 zeszytów. Przejawem popularyzatorskiej działalności SKGN jest organizowanie od 1986 roku cyklicznej imprezy "Tydzień Geografa". W programie są zwykle spotkania z podróżnikami oraz naukowcami z różnych dyscyplin geografii. Odbywają się także projekcje filmów przyrodniczych i prezentacja materiałów dokumentujących wyprawy i obozy Koła.

15

Członkowie Koła aktywnie uczestniczą w ogólnopolskim ruchu studenckim. W latach 1998-2000 SKNG UMCS było siedzibą Komitetu Koordynacyjnego Studenckich Kół Naukowych Geografów. W 2003 roku Koło zainicjowało comiesięczną imprezę "slajdowiska", skierowaną zarówno do studentów jak i wszystkich mieszkańców Lublina, jak również zapoczątkowało cykl wyjazdów "Parki krajobrazowe Lubelszczyzny". Uczestniczy również w ogólnopolskich konferencjach naukowych Studenckich Kół Naukowych Geografów (w roku akademickim 2004/2005 m.in. w Poznaniu, Sosnowcu, Wrocławiu). Członkowie SKNG poszerzają swoją wiedzę teoretyczną i praktyczną uczestnicząc w badaniach naukowych (m.in. podziemia kredowe w Chełmie) oraz obozach naukowych (obóz hydrochemiczny w Horyńcu Zdroju i w Stacji Naukowej w Guciowie - erozja wąwozowa). W 2004 roku SKNG uczestniczyło także w "Akcji Brzózka" organizowanej wspólnie z Polskim Towarzystwem Ornitologicznym Oddział Lublin oraz 53 Ogólnopolskim Zjeździe Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W dniach 10-13 marca 2005 roku Koło było organizatorem Międzynarodowej Konferencji Studenckich Kół Naukowych Geografów pt. „Mój region w Unii Europejskiej”. W roku 2005 członkowie Koła zarejestrowali się w Europejskim Stowarzyszeniu Młodych Geografów EGEA. W roku 2006 Koło obchodzi sześćdziesiątą rocznicę swojego istnienia.

Działalność Koła w znaczący sposób przyczynia się do wzrostu zainteresowania wśród młodzieży naszym kierunkiem studiów. W celu integracji studentów pierwszego roku SKNG organizuje dla nich corocznie obóz w Guciowie cieszący się dużym zainteresowaniem.

STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE GLEBOZNAWCÓW

Studenckie Koło Naukowe Gleboznawców UMCS zostało utworzone 23 stycznia 2001 roku przy Zakładzie Gleboznawstwa INoZ UMCS. Jest jednym z młodszych Kół Naukowych działających na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej.

Opiekunem naukowym Koła jest prof. dr hab. Jerzy Melke. Funkcję prezesa piastuje w chwili obecnej Rafał Burdzań.

Obecnie Koło liczy ~20 osób. Na czele Koła stoi pięcioosobowy zarząd (składający się z prezesa, wiceprezesa, sekretarza, skarbnika i członka zarządu).

Cele Koła są następujące:

� pogłębianie wiedzy z zakresu nauk o glebie � podnoszenie umiejętności praktycznych w szczególności z zakresu klasyfikacji gleb i gruntów, prowadzenia

prac terenowych i kameralnych oraz specjalistycznych analiz fizycznych, chemicznych i innych � rozwijanie życia samorządowego wśród członków Koła i przygotowanie ich do pracy zawodowej � pogłębianie w społeczeństwie wiedzy z zakresu funkcji i roli gleby w przyrodzie i w życiu człowieka oraz

potrzebie ich ochrony

Swoje cele Koło realizuje przez:

� inicjowanie i organizowanie różnego rodzaju akcji, spotkań, sympozjów, warsztatów, obozów � nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów ze specjalistami z zakresu nauk o ziemi, samorządem i

administracją oraz politykami z regionu, kraju i świata � organizowanie wyjazdów na różnego rodzaju wydarzenia geograficzne, przyrodnicze, edukacyjne,

gospodarcze i polityczne, a także kulturalne

W ramach swoich zadań Koło rozwija działalność na zasadach współpracy z innymi organizacjami studenckimi, działającymi na terenie naszej Uczelni oraz uczelniami i instytucjami naukowymi Lubelskiego Ośrodka Naukowego (Akademia Rolnicza, Politechnika Lubelska, Katolicki Uniwersytet Lubelski, PAN, IUNG).

16

PROGRAM STUDIÓW GEOGRAFICZNYCH

OGÓLNE ZASADY DZIENNYCH STUDIÓW GEOGRAFICZNYCH

Podstawowym celem studiów geograficznych w UMCS jest kształcenie na poziomie magisterskim. Studia są pięcioletnie, zorganizowane w podziale na semestry. Pierwsze 2,5 roku (5 semestrów) objęte wspólnym programem o szerokim i ogólnym charakterze, dają podstawową wiedzę z zakresu geografii oraz nauk pokrewnych. Od semestru 6 studenci dokonują wyboru specjalizacji. Studia magisterskie umożliwiają absolwentowi zdobycie gruntownej wiedzy w określonej specjalności opartej na szerokich podstawach nauk ścisłych, społecznych i przyrodniczych. Dają także przygotowanie do pracy dydaktycznej, naukowej i zawodowej w zakresie zjawisk i procesów w skali globalnej, regionalnej i lokalnej oraz umiejętność kreatywnego wykorzystania wiedzy i wykonywania pracy zawodowej. Kończą się uzyskaniem dyplomu magistra geografii.

Zgodnie z uchwałą Senatu Akademickiego nr VIII/3/96 z dnia 27 listopada 1996 roku istnieje możliwość wstąpienia na studia doktoranckie wg indywidualnej organizacji toku studiów. Wszelkie informacje w tej sprawie udzielane są w Dziekanacie BiNoZ w budynku Rektoratu UMCS, p. 317, Plac Marii Curie-Skłodowskiej 5.

Z dniem 28.06.2001 r. zgodnie z Zarządzeniem nr 44/2001 Rektora UMCS zostały uruchomione 4-letnie studia doktoranckie w zakresie geografii. Kierownikiem studiów doktoranckich jest prof. dr hab. Marian Harasimiuk. Szczegółowe informacje udzielane są w Dziekanacie BiNoZ w budynku Rektoratu UMCS, p. 317, Plac Marii Curie-Skłodowskiej 5.

Program studiów realizowany jest na zajęciach audytoryjnych (zazwyczaj trwają one 1-2 semestry), prowadzonych w postaci wykładu, seminarium, proseminarium, konwersatorium, ćwiczeń, laboratorium oraz zajęć terenowych, które realizowane są w formie ćwiczeń regionalnych oraz zajęć przedmiotowych. Ćwiczenia regionalne organizowane są w trakcie roku akademickiego i trwają od 2 do 6 dni. Za merytoryczną i organizacyjną stronę poszczególnych ćwiczeń terenowych odpowiadają powołani kierownicy programowi. Zajęcia przedmiotowe są dłuższe i odbywają się w okresie wakacyjnym. Ponadto na wyższych latach studiów magisterskich realizowane są ćwiczenia terenowe specjalizacyjne i praktyki magisterskie.

Program studiów obejmuje przedmioty zgrupowane w następujących kategoriach:

1. przedmioty podstawowe obligatoryjne – obowiązkowe dla wszystkich studentów, do odbycia i zaliczenia w określonych semestrach;

2. przedmioty ogólnokształcące – oferowane do wyboru przez pracowników naukowych różnych wydziałów UMCS;

3. przedmioty specjalizacyjne obligatoryjne – obowiązkowe dla studentów studiów magisterskich danej specjalności i specjalizacji, do odbycia i zaliczenia w określonym semestrze; przedmioty te równocześnie mogą być traktowane jako przedmioty uzupełniające specjalizacyjne do wyboru przez studentów innych specjalizacji;

4. przedmioty fakultatywne - pogłębiające wiedzę specjalistyczną, przeznaczone dla studentów studiów II-V roku.

Przedmioty fakultatywne wybiera student kierując się własnymi zainteresowaniami oraz mając na uwadze konieczność zebrania określonej liczby punktów, a jego doradcą w sprawach programu studiów i wyboru przedmiotów fakultatywnych jest opiekun naukowy. Po wyborze specjalizacji, indywidualną opiekę nad studentem przejmuje samodzielny pracownik naukowy, pod kierunkiem którego student przygotowuje pracę magisterską. W kwietniu każdego roku Rada Instytutu NoZ, na wniosek Komisji Programowej, zatwierdza oferowane studentom zajęcia fakultatywne na następny rok akademicki. Po tym terminie wykaz zatwierdzonych zajęć jest udostępniany w Instytucie Nauk o Ziemi. W terminie do 10 maja studenci wpisują się na zajęcia bezpośrednio do wyznaczonych osób. Przedmiot fakultatywny może być uruchomiony pod warunkiem wybrania go przez minimum 20 lub 10-14 osób w przypadku, gdy zajęcia maja formę laboratorium. Zestaw uruchamianych zajęć ogłoszony zostaje do 1 czerwca. Student może dopisać się na kurs odpowiednio do 20 czerwca. Szczegółowy przebieg studiów wyznacza plan studiów geograficznych zatwierdzony decyzją Rady Instytutu z dnia 5 listopada 1997 roku oraz decyzją Rady Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi z dnia 10 grudnia 1997 roku.

PROFIL ABSOLWENTA

Geograf jest kompetentny w zakresie poznawania, rozumienia i interpretowania zasad funkcjonowania środowiska geograficznego oraz działań społeczno-ekonomicznych i kulturowych człowieka w przestrzeni i w czasie. Posiada przygotowanie do badania współzależności między elementami środowiska geograficznego, oceny ich stanu, analizy uwarunkowań, tendencji zmian oraz ich skutków jak również prowadzenia działalności edukacyjnej. Poza wiedzą związaną z kierunkiem studiów, geograf nabywa umiejętności samodzielnej pracy terenowej oraz posługiwania się różnymi metodami opracowań i interpretacji materiałów źródłowych a także stosowania technik komputerowych (geograficzne systemy informacyjne).

Wiedza i umiejętności pozwalają absolwentowi geografii na podejmowanie pracy w urzędach administracji państwowej i samorządowej, w instytucjach i przedsiębiorstwach, których działalność związana jest z wykorzystaniem zasobów naturalnych, ochroną i kształtowaniem środowiska geograficznego. Na studiach geograficznych istnieje możliwość przygotowania się do zawodu nauczyciela geografii i ochrony środowiska we wszystkich typach szkół oraz nauczyciela przyrody. Służy temu celowi blok zajęć pedagogicznych, którego zaliczenie daje przygotowanie zawodowe dla nauczyciela. Istnieje także możliwość uzyskania kwalifikacji zawodowych z zakresu organizacji turystyki i planowania przestrzennego.

17

ZASADY ZALICZANIA SEMESTRU

Zajęcia odbywają się i są zaliczane w systemie semestralnym, lecz zaliczenie poszczególnych lat studiów odbywa się w systemie rocznym na podstawie zaliczeń poszczególnych przedmiotów oraz sumy uzyskanych za nie punktów. W ramach ECTS-u włożony nakład pracy w całym roku akademickim odpowiada 60 punktom. Zgromadzenie tej liczby punktów wymaga zaliczenia przedmiotów obligatoryjnych, przewidzianych na dany semestr i wybranych przedmiotów fakultatywnych. W przypadku fakultetów nadwyżka punktów ponad liczbę 60, uzyskana w jednym roku, może być zaliczona na poczet punktów gromadzonych w latach następnych.

Student obowiązany jest uzyskać zaliczenia ze wszystkich przedmiotów z danego semestru oraz złożyć egzaminy przewidziane planem studiów nie później niż do ostatniego dnia sesji zaliczeniowo-egzaminacyjnej (zimowej lub letniej). Warunkiem dopuszczenia do egzaminu z danego przedmiotu jest zaliczenie (w wymaganej formie) ćwiczeń/konwersatorium/proseminarium/laboratorium. Student, który w uzasadnionych przypadkach nie spełni powyższych wymogów, może uzyskać brakujące zaliczenia i złożyć egzaminy w sesji poprawkowej. W uzasadnionych przypadkach możliwe jest zdawanie egzaminu komisyjnego. Tryb dopuszczenia do egzaminu komisyjnego wyznacza regulamin studiów.

Realizowane przedmioty obligatoryjne kończą się egzaminem lub zaliczeniem na ocenę, za wyjątkiem ćwiczeń terenowych wstępnych, seminariów, pracowni (specjalizacyjnych, magisterskich) i praktyki magisterskiej, których ocena "mieści" się w ocenie pracy magisterskiej, przygotowywanej w trakcie tych zajęć. Wstęp do ćwiczeń i ćwiczenia terenowe wyjazdowe oceniane są łącznie.

Metoda oceny pracy studenta, proponowana zgodnie z wymogami ECTS, jest określona w karcie informacyjnej danego przedmiotu (np. egzamin pisemny lub ustny, opracowania tematyczne, prace semestralne i śródsemestralne, ocena ciągła na ćwiczeniach). Podstawą do obliczania średniej ocen (dla celów stypendialnych, kwalifikacji na studia magisterskie oraz przy wystawianiu ocen końcowych) są stopnie uzyskane z egzaminów przedmiotowych. Do stypendium naukowego nie wlicza się ocen z W-F, seminarium, pracowni, praktyk, przedmiotów fakultatywnych i języków obcych.

Przy wystawianiu ocen stosowane są następujące zasady:

Ocena Podstawa oceny

BARDZO DOBRY (5) wybitne wyniki z dopuszczeniem drugorzędnych błędów

DOBRY PLUS (4+) powyżej średniego standardu, z pewnymi błędami

DOBRY (4) generalnie solidna praca z szeregiem zauważonych błędów

DOSTATECZNY PLUS (3+)

zadowalający, ale z istotnymi brakami

DOSTATECZNY (3) praca/wyniki spełniają minimalne kryteria

NIEDOSTATECZNY (2) student ma podstawowe braki w opanowaniu materiału. Ocena niedostateczna jest traktowana jako nieukończenie (niezaliczenie) zajęć

Jeśli pod koniec roku akademickiego brakuje potrzebnej liczby punktów, student może uzyskać warunkowe zaliczenie roku, jednak tylko wtedy, gdy brakuje mu zaliczenia nie więcej niż jednego z przedmiotów obowiązkowych.

Student, który przystąpił do egzaminu komisyjnego i nie zdał go, może uzyskać warunkowy wpis na następny rok studiów. Wpis warunkowy student może otrzymać nie więcej niż dwa razy w okresie studiów w przypadku rocznego okresu zaliczeń i nie więcej niż trzy razy w przypadku systemu semestralnego.

KODY PRZEDMIOTÓW

W Informatorze zastosowano kody, w których zawarte są podstawowe informacje o danym przedmiocie oraz nazwiska osób prowadzących. Zasady konstruowania kodów są następujące: pierwsza cyfra oznacza rok (1 to rok I, 2 rok II itd.), dwie następne - numer kolejny przedmiotu.

Pierwsza litera: B - Wydział Biologii i Nauk o Ziemi; druga i trzecia litera: Gg - kierunek geografia; czwarta litera - rodzaj przedmiotu: P - podstawowy, D - dydaktyka geografii, S - specjalizacyjny, F - fakultatywny, O - ogólnouniwersytecki. Trzy następne litery oznaczają symbol nazwy przedmiotu; dwie ostatnie litery - symbol prowadzącego zajęcia.

18

ORGANIZACJA GEOGRAFICZNYCH STUDIÓW MAGISTERSKICH W TRYBIE DZIENNYM

1. Nabór na I rok studiów geograficznych od roku akd. 2005/06 odbywa się na podstawie postępowania kwalifikacyjnego, które ma charakter konkursowy i obejmuje wyniki z określonych przedmiotów i na wskazanym poziomie (rozszerzonym lub/i podstawowym) uzyskane przez kandydata na egzaminie maturalnym – „nowa matura”. Podstawowym warunkiem przyjęcia na studia geograficzne jest zdawanie na egzaminie maturalnym przedmiotu geografia na poziomie rozszerzonym oraz jednego z następujących przedmiotów: matematyka, fizyka i astronomia, chemia, historia, język obcy na dowolnym poziomie. Geografia może być zdawana jako trzeci przedmiot w części obowiązkowej bądź jako przedmiot dodatkowy w części nieobowiązkowej.

2. W ramach zajęć obligatoryjnych prowadzonych przez Centrum Nauczania i Certyfikacji Języków Obcych odbywa się nauka języka angielskiego. Każdy student zobowiązany jest do zdania egzaminu z tego języka do końca semestru V.

3. Uczelnia zapewnia możliwość rozwoju fizycznego studenta w ramach obowiązkowych zajęć organizowanych przez Studium WF (przez pierwsze dwa lata w wymiarze 120 godzin). Zajęcia wymienione w punktach 3 i 4 nie są punktowane.

4. Student zainteresowany uzyskaniem uprawnień do wykonywania zawodu nauczyciela powinien zaliczyć fakultatywny blok przedmiotów pedagogicznych. Zajęcia te obejmują: pedagogikę i psychologię prowadzone przez pracowników Wydziału Pedagogiki i Psychologii, dydaktykę geografii prowadzoną przez pracowników Wydziału BiNoZ (razem 285 godzin) oraz praktyki pedagogiczne (150 godzin) odbywane w szkole podstawowej i średniej. W skład bloku pedagogicznego wchodzą też zajęcia uzupełniające (60 godz.), a także Technologia informacyjna (30 godz.) oraz Język angielski (poziom B2+ESOKJ). Razem blok pedagogiczny obejmuje 495 godzin. Lista przedmiotów uzupełniających wchodzących w skład bloku pedagogicznego jest akceptowana przez Dziekana.

5. Studenci do końca semestru piątego zapisują się na seminarium magisterskie w wybranej przez siebie specjalizacji/specjalności, w ramach oferty przedstawionej przez Dyrektora ds. dydaktycznych. Promotorami prac magisterskich mogą być wyłącznie samodzielni pracownicy nauki. Limity osób na 1 grupę seminaryjną są corocznie ustalane przez Radę Instytutu. W przypadku zgłoszenia się kandydatów w liczbie przekraczającej limit, o pierwszeństwie przyjęcia decyduje średnia ocen. Jednocześnie, zgodnie z wymogami przepisów UMCS (Uchwała nr XX-18.1/04 Senatu Akademickiego z dnia 78 czerwca 2004 r. w sprawie pensów i zasad rozliczania zajęć prowadzonych przez nauczycieli akademickich na studiach stacjonarnych) liczba studentów w grupie seminaryjnej nie może być mniejsza niż 8 osób. W uzasadnionych przypadkach, za zgodą Dziekana, możliwa jest indywidualna opieka promotorska.

6. Obecna oferta Instytutu obejmuje cztery specjalności, a w ich ramach trzynaście specjalizacji. Specjalności: geografia fizyczna (specjalizacje: fizycznogeograficzne podstawy kształtowania krajobrazu, paleogeografia czwartorzędu, geomorfologia, geografia gleb, geografia regionalna, geografia turyzmu); hydroklimatologia (specjalizacje: hydrologia, meteorologia i klimatologia, hydrochemia), geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią (specjalizacje: kartografia, geografia społeczno-ekonomiczna, planowanie przestrzenne), gospodarowanie zasobami środowiska (specjalizacja: gospodarowanie zasobami środowiska). Oferta ta może ulegać aktualizacji w miarę rozwoju kadry. Programy specjalizacji opracowali samodzielni pracownicy nauki.

7. Do ukończenia studiów magisterskich konieczne jest uzyskanie 300 punktów ECTS (około 30 punktów w ciągu semestru). Studenci są obowiązani do zaliczenia wszystkich przedmiotów ogólnogeograficznych oraz przewidzianych programem wybranej specjalizacji przedmiotów obligatoryjnych, a ponadto przedmiotów fakultatywnych dobranych z corocznie aktualizowanej listy.

8. Przedmioty fakultatywne są wybierane przez studenta w uzgodnieniu z opiekunem naukowym i obejmują około połowę wszystkich zajęć realizowanych na specjalizacji. Stanowią one autorską część programu studiów magisterskich. W skład listy tych przedmiotów mogą wchodzić także przedmioty obligatoryjne dla specjalizacji innej niż realizowana przez studenta, przedmioty należące do bloku pedagogicznego, a także przedmioty prowadzone na innych kierunkach UMCS lub innych uczelniach lubelskich. Przedmiotom tym przysługuje 1 pkt. ECTS.

9. Uzyskanie absolutorium, przedłożenie pracy magisterskiej oraz zdanie egzaminu dyplomowego prowadzą do uzyskania tytułu magistra geografii z określeniem specjalności. Recenzentem pracy magisterskiej może być wyłącznie samodzielny pracownik nauki (także recenzent zewnętrzny - z innej Uczelni). Ocena końcowa ustalona jest na podstawie średniej ocen ze studiów, oceny pracy magisterskiej i egzaminu końcowego. Ostateczny wynik studiów stanowi suma: 1/2 średniej ocen ze studiów, 1/4 oceny pracy magisterskiej i 1/4 egzaminu końcowego (zgodnie z przepisami obowiązującymi w UMCS od 2005/06: Ustawa Nr XX-25.4/05 Senatu UMCS z dn. 23 marca 2005r.). Termin obrony pracy magisterskiej określony jest czasem, jakim dysponuje Dziekan przed skierowaniem pracy do recenzenta. Recenzent na przygotowanie recenzji ma nie mniej niż dwa tygodnie czasu.

10. Program studiów stwarza możliwość uzyskania po III roku dyplomu licencjata. Warunkiem uzyskania dyplomu jest: zaliczenie wszystkich przedmiotów obowiązkowych dla pierwszych trzech lat studiów; uzyskanie łącznej liczby punktów nie mniejszej niż 180; przygotowanie pracy licencjackiej; zdanie egzaminu licencjackiego po 6 semestrze, nie później niż do 30 września. Chęć zakończenia studiów na I etapie kształcenia należy zgłosić Dziekanowi nie później niż do końca IV semestru.

Liczebność grup ustalana jest na podstawie Uchwały Senatu UMCS Nr 20, 18.1/04 z dn. 7.06.2004r.:

Rodzaj grupy Liczba studentów

Ćwiczenia 22-27

Konwersatorium, ćwiczenia terenowe, proseminarium, lektorat 15-18

Laboratorium, seminarium, praktyki śródroczne 10-14

Grupa seminaryjna minimum 8

19

Studia magisterskie, rok I

Semestr zimowy I Semestr letni II Przedmioty i zajęcia

obowiązkowe

Liczba godzin ogółem

Liczba punktów ogółem

Liczba godzin

Liczba punktów

Liczba godzin

Liczba punktów

Astronomiczne podstawy geografii

30 3 (E) 2 (1w+1kw)

3 (E)

Podstawy geografii fizycznej ogólnej

15 2 1 (w) 2

Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej

15 2 1 (w) 2

Kartografia 45 5 (E) 3 (1w+2kw)

5 (E)

Geologia 75 7 (E) 3 (1w+2lab)

4 2 (1w+1lab)

3 (E)

Meteorologia i klimatologia 60 6 (E) 2 (1w+1kw)

3 2 (1w+1kw)

3 (E)

Ekonomia 30 2,5 2 (w) 2,5

Logika z technologią pracy umysłowej

30 2,5 2 (1w+1kw)

2,5

Topografia 45 3 3 (1w+2kw)

3

Geografii ludności 30 3 (E) 2 (1w+1kw)

3 (E)

Geografia przemysłu i transportu

30 3 (E) 2 (1w+1kw)

3 (E)

Fizyka dla przyrodników 30 2,5 2 (w) 2,5

Historia filozofii 30 2 2 (w) 2

Matematyka z elementami statystyki

60 3,5 4 (2w+2kw)

3,5

Teledetekcja środowiska 45 3 3 (1w+2lab)

3

Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych

10 - 1 -

Razem 580 50 20 27,5 19 22,5

Wprowadzenie do problematyki Unii Europejskiej

15 - - 1 -

Język angielski 30 - - - 2 (lek) -

Wychowanie fizyczne 60 - 2 - 2 (ćw) -

Łącznie 670 50 22 27,5 24 22,5

Na pierwszym roku obowiązują: jednogodzinne szkolenie z zakresu etyki i odpowiedzialności dyscyplinarnej (zajęcia prowadzą pracownicy Wydziału Prawa i Administracji), przysposobienie biblioteczne w wymiarze 1 godziny (w bibliotece Instytutu Nauk o Ziemi) oraz dwugodzinne szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (zajęcia realizowane są przez pracowników Działu BHP UMCS).

Ćwiczenia terenowe

Semestr zimowy I Semestr letni II Przedmioty i zajęcia

obowiązkowe

Liczba dni ogółem


Liczba dni

Liczba punktów

Liczba dni

Liczba punktów

Ćwiczenia terenowe regionalne* Polska Środkowa i Północna**

10 4,5 10 4,5

Ćwiczenia terenowe przedmiotowe:

wstępne (3 x 1 dzień) 3 1 3 1

z geografii społeczno-ekonomicznej

5 1,5 5 1,5

z meteorologii i klimatologii 5 1,5 5 1,5

20

z topografii 4 1,5 4 1,5

Razem 27 10 3 1 24 9

Łącznie - wszystkie przedmioty - rok I

60 28,5 31,5

Na pierwszym roku studiów jest razem 27 dni terenowych po 8 godzin. *jeden dzień ćwiczeń terenowych liczy się jako 8 godzin; terenowe zajęcia regionalne i przedmiotowe realizowane wspólnie (przez dwa i więcej Zakładów) liczone są w jednakowym wymiarze godzin dla każdej dyscypliny **Góry Świętokrzyskie (3 dni - 1,5 pkt.), Pojezierze i Pobrzeże (7 dni - 3 pkt.)

Studia magisterskie, rok II

Semestr zimowy III Semestr letni IV Przedmioty i zajęcia

obowiązkowe



Liczba godzin

Liczba punktów

Liczba godzin

Liczba punktów

Historia myśli geograficznej

30 2,5 2 (w) 2,5

Geomorfologia ogólna 60 6 (E) 4 (2w+2kw) 6 (E)

Hydrografia i oceanografia

60 6 (E) 4 (2w+2kw) 6 (E)

Kompleksowa geografia fizyczna

45 5 (E) 3 (2w+1kw) 5 (E)

Geografia gleb z elementami gleboznawstwa

45 5 (E) 3

(1w+2lab) 5 (E)

Biogeografia 30 2,5 2 (1w+1kw) 2,5

Geografia osadnictwa 30 4,5 (E) 2 (1w+1kw) 4,5 (E)

Geoekologia i ochrona środowiska

45 5 (E) 3 (1w+2kw) 5 (E)

Zastosowanie informatyki w geografii

15 2 1 (lab) 2

GIS (geograficzne systemy informacji)

45 3,5 3 (1w+2lab)

3,5


15 - 1 (kw) -

Razem 420 42 14 21,5 14 20,5

Język angielski kontynuowany

60 - 2 (lek) - 2 (lek) -

Wychowanie fizyczne 60 - 2 (ćw) - 2 (ćw) -

Razem 540 42 18 21,5 18 20,5

Przedmioty ogólnokształcące (do wyboru)*

30 2 2 (w) 2

Przedmioty fakultatywne (do wyboru)*

45 3 1 (w) 1 2 2

Łącznie 615 47 21 24,5 20 22,5

*Pełna lista przedmiotów jest zamieszczona w oddzielnym wykazie.

Ćwiczenia terenowe

Semestr zimowy III Semestr letni IV Przedmioty

i zajęcia obowiązkowe

Liczba dni ogółem

Liczba punktów ogółem Liczba

dni Liczba

punktów Liczba dni

Liczba punktów

Ćwiczenia terenowe regionalne** Polska Południowa

12 6 12 6


z geomorfologii 5 2,5 5 2,5

z geografii gleb*** 4 2 4 2

21

z hydrografii 5 2,5 5 2,5

Razem 26 13 - - 26 13

Łącznie - wszystkie przedmioty - rok II

60 24,5 35,5

Na II roku studiów jest razem 26 dni terenowych po 8 godzin. **Tatry (6 dni – 3 pkt.), Sudety (6 dni – 3 pkt.) ***zajęcia odbywają się w soboty i niedziele

Studia magisterskie, rok III

Semestr zimowy V Semestr letni VI Przedmioty i zajęcia

obowiązkowe



Liczba godzin

Liczba punktów

Liczba godzin

Liczba punktów

Geografia regionalna świata 90 8 (E) 3 (2w+1kw)

4 3 (2w+1kw) 4 (E)

Geografia usług 30 2,5 2 (1w+1kw)

2,5

Gospodarka wodna 30 3,5 (E) 2 (w) 3,5 (E)

Geografia rolnictwa i obszarów wiejskich

45 4,5 (E) 3 (2w+1kw)

4,5 (E)

Geografia fizyczna Polski 30 3,5 (E) 2 (1w+1kw)

3,5 (E)

Geografia ekonomiczna Polski

30 3,5 (E) 2 (1w+1kw) 3,5 (E)

Podstawy paleogeografii 15 1,5 1 (w) 1,5

Konwersatorium – Metody badań geograficznych

30 2,5 2 (kw) 2,5

Konwersatorium – Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa

30 2,5 2 (kw) 2,5

Konwersatorium – Problemy rozwoju Lubelszczyzny

30 2,5 2 (kw) 2,5

Proseminarium ogólne 30 3 2 (kw) 3

Proseminarium specjalizacyjne

30 3 2 (sm) 3

Przedmioty specjalizacyjne* 60 6 (E) 4 (w/kw/lab)

6 (E)


5 - 5 (kw) -

Praktyka magisterska 36**** 2 36 2

Razem 521 48,5 17 25 56 23,5


30 1 (E) 2 (lek) 1 (E) - -

Razem 551 49,5 19 26 56 23,5

Przedmioty fakultatywne (do wyboru)**

60 4 2 (w) 2 2 (w) 2

Łącznie 611 53,5 21 28 58 25,5

Zajęcia terenowe realizowane przez 6 dni po 6 semestrze

Ćwiczenia terenowe

Semestr zimowy V Semestr letni VI Przedmioty i zajęcia

obowiązkowe

Liczba dni ogółem


Liczba dni

Liczba punktów

Liczba dni

Liczba punktów

Ćwiczenia terenowe regionalne*** Polska Południowo-Wschodnia

2 1 2 1


22

waloryzacja środowiska 5 3 5 3

Ćwiczenia terenowe specjalizacyjne

7 2,5 7 2,5

Razem 14 6,5 - - 14 6,5

Łącznie - wszystkie przedmioty - rok III

60 28 32

* dla danej specjalizacji ** lista przedmiotów zestawiona w odrębnym wykazie *** jeden dzień ćwiczeń terenowych liczy się jako 8 godzin; terenowe zajęcia regionalne i przedmiotowe realizowane wspólnie (przez dwa i więcej Zakładów) liczone są w jednakowym wymiarze godzin dla każdej dyscypliny Roztocze (2 dni – 1 pkt.) **** dla opiekauna grupy 6 godzin obliczeniowych (zgodnie z przepisami zawartymi w Uchwale Senatu nr XX-18.18.1/04 z dnia 7 czerwca 2004 roku

Studia magisterskie, rok IV

Semestr zimowy VII Semestr letni VIII

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe


Liczba punktów ogółem Liczba

godzin Liczba

punktów Liczba godzin

Liczba punktów

Metodologia nauk geograficznych

30 5 (E) 2 (w) 5 (E)

Konwersatorium - Globalne problemy środowiska przyrodniczego

30 4 2 (kw) 4

Przedmioty specjalizacyjne obligatoryjne

210 21 (3xE) 8 (w/kw) 10 (1E) 6 (w/kw) 11 (2E)

Seminarium 60 7 2 (sm) 4 2 (sm) 3

Pracownia specjalizacyjna 75 8 2 (kw) 4 3 (kw) 4

Praktyka magisterska (18 dni) 108* 7 108 7

Razem 528 52 15 23 121 29

Przedmioty fakultatywne oraz inne (do wyboru)**

120 8 4 (w) 4 4 (w) 4

Łącznie 648 60 19 27 125 33

Na czwartym roku studiów razem jest 18 dni terenowych (108 godzin) = 7 punktów * dla opiekauna grupy 18 godzin obliczeniowych (zgodnie z przepisami zawartymi w Uchwale Senatu nr XX-18.18.1/04 z dnia 7 czerwca 2004 roku ** Obejmuje również przedmioty obligatoryjne dla specjalizacji innej niż realizowana przez studenta, przedmioty z bloku pedagogicznego oraz przedmioty realizowane na innych kierunkach UMCS lub innych uczelniach lubelskich. Wybór przedmiotów po uzgodnieniu z promotorem pracy magisterskiej (1 pkt. ETCS).

Studia magisterskie, rok V

Semestr zimowy IX Semestr letni X Przedmioty

i zajęcia obowiązkowe



Liczba godzin

Liczba punktów

Liczba godzin

Liczba punktów

Problemy ochrony atmosfery, hydrosfery i litosfery

30 3 2 (w) 3

Globalne problemy społeczne i ekonomiczne

30 3 2 (1w+1kw)

3

Konwersatorium - Przeobrażenia środowiska geograficznego Polski

30 4 2 (kw) 4


180 18 (2xE) 8 (w/kw) 12 (2xE) 4 (w/kw) 6

Seminarium 60 10 2 (sm) 5 2 (sm) 5

Pracownia specjalizacyjna 45 8 3 (kw) 8

Pracownia magisterska 15 6 1 (kw) 6

Razem 390 52 17 31 9 21

Przedmioty fakultatywne oraz inne (do wyboru)*

120 8 4 (w) 4 4 (w) 4

23

Praca magisterska - -

Egzamin magisterski - -

Łącznie 510 60 21 35 13 25

*Obejmuje również przedmioty obligatoryjne dla specjalizacji innej niż realizowana przez studenta, przedmioty realizowane na innych kierunkach UMCS lub innych uczelniach lubelskich. Wybór przedmiotów po uzgodnieniu z promotorem pracy magisterskiej (1 pkt. ETCS).

Blok przedmiotów pedagogicznych dla studentów geografii w trybie dziennym - zgodnie ze standardami kształcenia nauczycieli według Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 roku*

Nazwa przedmiotu Rok, semestr Wymiar zajęć Forma zajęć

Psychologia II rok, semestr letni /4/ (E) 75 godz. 30 godz. - wykład 45 godz. - ćwiczenia

Pedagogika III rok, semestr zimowy /5/ i letni /6/ (E)

75 godz. 30 godz. - wykład 45 godz. - konwersatorium

Praktyka asystencka z pedagogiki III rok, semestr letni /luty/ 30 godz. Praktyka z pedagogiki

Dydaktyka geografii III rok, semestr letni /6/

IV rok, semestr zimowy /7/ i semestr letni /8/ (E)

120 godz. 30 godz. - wykład

90 godz. - konwersatorium

Praktyka pedagogiczna w gimnazjum

III rok, semestr letni (termin: wrzesień)

60 godz. (3 tygodnie)

Praktyka pedagogiczna w Lublinie

Praktyka pedagogiczna w szkole ponadgimnazjalnej

IV rok, semestr letni (termin: wrzesień)

60 godz. (3 tygodnie)

Praktyka pedagogiczna w miejscu zamieszkania studentów

*Studenci, którzy rozpoczęli studia przed rokiem akademickim 2004/2005 realizują blok pedagogiczny według Rozporządzenia MENiS z dnia 23.IX.2003 r. **Przedmioty te są realizowane jako zajęcia obligatoryjne dla wszystkich studentów geografii. Przedmioty uzupełniające wchodzące w skład bloku pedagogicznego: Uchwałą Rady Wydziału BiNoZ z dnia 20 kwietnia 2005 r. Przedmioty te oprócz: Zastosowania informatyki w geografii i Języka angielskiego nie są przyporządkowane do konkretnego roku studiów.

Nazwa przedmiotu Semestr Wymiar zajęć Forma

zaliczenia

Emisja głosu w praktyce szkolnej letni 30 godz. (konwersatorium) ocena ciągła

Zastosowanie informatyki w geografii patrz wykaz przedmiotów obligatoryjnych

Technologia informacyjna w edukacji geograficznej

zimowy 15 godz. (laboratorium komputerowe)

ocena ciągła

Edukacja regionalna - Lubelszczyzna

zimowy 15 godz. (wykład) 15 godz. (konwersatorium)

samodzielna praca pisemna

Język angielski patrz wykaz przedmiotów obligatoryjnych

OBCIĄŻENIA CZASOWE STUDENTA GEOGRAFII (NA STUDIACH DZIENNYCH) (studia magisterskie)

Rok studiów

Przedmioty obligatoryjne

Egzaminy (ilość)

Przedmioty fakultatywne

Inne (W-F, lektoraty)

Ćwiczenia terenowe

I 580 6 - 90 27 dni = 216 godz.

II 420 6 45 120 26 dni = 208 godz.

III 521 6+1 (lekt.) 60 30 14 dni = 112 godz.

IV 528 4 120 - 18 dni = 144 godz.

V 390 2+1 (mgr.) 120 - -

Razem 2 439 26 345 240 85 dni = 680 godz.

Przedmioty kierunkowe razem (obligatoryjne i fakultatywne) obejmują 2 439 godzin, z lektoratami i wychowaniem fizycznym (240 godz.) – 3 024 godzin, z ćwiczeniami terenowymi (680 godz.) – 3 704 godzin, a z blokiem pedagogicznym (495 godz. = 285 godzin zajęć + 150 godzin praktyk + 60 godz. przedmiotów uzupełniających) łączne obciążenie czasowe studenta wynosi 4 199 godzin.

W toku studiów geograficznych 5-letnich jednostopniowych obciążenie czasowe studenta wyniesie 3 704 godzin; a uwzględniając blok pedagogiczny (zajęcia do wyboru) – 4 199 godzin.

24

PRZEDMIOTY I ZAJĘCIA OBOWIĄZKOWE

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas I roku studiów geograficznych dziennych

1. Astronomiczne podstawy geografii 2. Podstawy geografii fizycznej ogólnej 3. Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej 4. Kartografia 5. Geologia 6. Meteorologia i klimatologia 7. Ekonomia 8. Logika z technologią pracy umysłowej 9. Topografia 10. Geografia ludności 11. Geografia przemysłu i transportu 12. Fizyka dla przyrodników 13. Historia filozofii 14. Matematyka z elementami statystyki 15. Teledetekcja środowiska 16. Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych 17. Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Środkowa i Północna 18. Ćwiczenia terenowe regionalne na Pojezierzu i Pobrzeżu 19. Ćwiczenia terenowe regionalne w Górach Świętokrzyskich 20. Ćwiczenia terenowe przedmiotowe 21. Ćwiczenia terenowe wstępne 22. Ćwiczenia terenowe z geografii społeczno-ekonomicznej 23. Ćwiczenia terenowe z meteorologii i klimatologii 24. Ćwiczenia terenowe z topografii 25. Wprowadzenie do problematyki Unii Europejskiej 26. Język angielski 27. Wychowanie fizyczne

* Na pierwszym roku obowiązują: jednogodzinne szkolenie z zakresu etyki i odpowiedzialności dyscyplinarnej (zajęcia prowadzą pracownicy Wydziału Prawa i Administracji), przysposobienie biblioteczne w wymiarze 1 godziny (w bibliotece Instytutu Nauk o Ziemi) oraz dwugodzinne szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (zajęcia realizowane są przez pracowników Działu BHP UMCS).

Astronomiczne podstawy geografii

Prowadzący: dr Paweł Zieliński (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 101 BGgP APG ZP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: I

Semestr: 1 Liczba punktów: 3 Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: znajomość matematyki oraz elementarnych wiadomości z geografii i fizyki Treści merytoryczne: Układy współrzędnych sferycznych. Trójkąt sferyczny. Pozorny ruch sfery niebieskiej,

wschody i zachody, kulminacje. Kształt Ziemi, szerokość geograficzna i geocentryczna.Ekstynkcja, refrakcja, obniżenie widnokręgu. Orbitalny ruch Ziemi, prawa Keplera. Dobowy i roczny pozorny ruch Słońca, ekliptyka, oświetlenie Ziemi. Dni i noce polarne, świty i zmierzchy, białe noce. Pory roku. Rok gwiazdowy i zwrotnikowy, precesja i nutacja, Kalendarz, doba, czas, długość geograficzna. Zaćmienia. Pole grawitacyjne. Siła Coriolisa. Magnetyzm Ziemi. Pływy. Niejednostajność obrotu Ziemi.

Uzyskanie wiadomości i umiejętności obliczeń dotyczących zjawisk geograficznych związanych z ruchem Ziemi i wpływem Słońca i Księżyca

Zalecane lektury: Encyklopedia geograficzna świata. OPRES, Kraków, 1997. Mietelski J., 1995: Astronomia w geografii. PWN, Warszawa. Opolski A., 1969: Astronomiczne podstawy geografii. PWN, Warszawa. Wilgat T., 1966: Geografia astronomiczna. PZWS, Warszawa.

Język wykładowy: polski

Podstawy geografii fizycznej ogólnej

Prowadzący: dr Elżbieta Kardaszewska (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 102 BGgP PGF EK Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin (wykład) Rok studiów: I

Semestr: 1 Liczba punktów: 2 Metody oceny: sprawdzian testowy

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Historia rozwoju geografii fizycznej. Miejsce geografii fizycznej ogólnej we współczesnym

systemie nauk geograficznych. Przedmiot i zakres badań geografii fizycznej ogólnej. Ziemia w Układzie Słonecznym; fizyczne właściwości globu. Geosfery materialne,

25

funkcjonalne i kompleksowe. Epigeosfera - granice, cechy, współdziałanie składowych. Prawo jedności epigeosfery - przykłady w skali globalnej i regionalnej.

Zalecane lektury: Galon R., 1989: Geografia jako nauka. Przedmiot, rozwój i metody w zarysie. UMK, Toruń.

Kalesnik S., 1975: Podstawy geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Encyklopedia Geograficzna Świata, t. 8 i 9, Kraków, 1997.


Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej

Prowadzący: dr hab. Jerzy Mościbroda, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 103 BGgP PGE JM Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin Rok studiów: I

Semestr: 1 Liczba punktów: 2 Metody oceny: sprawdzian pisemny

Wymagania wstępne: podstawy geografii ekonomicznej z zakresu programu szkoły średniej Treści merytoryczne: Geografia społeczno-ekonomiczna jako nauka - jej początki i pierwsze osiągnięcia.

Historia rozwoju dyscypliny: geografia człowieka, badania regionalne, rewolucja ilościowa, powrót do tradycji humanistycznych. Miejsce geografii społeczno-ekonomicznej w zbiorze nauk geograficznych oraz podział na pola badawcze. Przedmiot, metody i zadania dyscypliny. Współczesne tendencje rozwojowe.

Zalecane lektury: Berezowski S., 1986: Metody badań w geografii ekonomicznej. WSiP, Warszawa. Domański R., 1997: Przestrzenna transformacja gospodarki. PWN, Warszawa. Domański R., 2004: Geografia ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne. PWN, Warszawa. Kuciński K., 1996: Geografia ekonomiczna - zarys teoretyczny. (skrypt) SGH, Warszawa Wrona J., Rek J. (red.), 2001: Podstawy geografii ekonomicznej. PWE, Warszawa.


Kartografia

Prowadzący: prof. dr hab. Mieczysław Sirko (wykład), pracownicy Zakładu Kartografii (konwersatorium) (Zakład Kartografii)

Kod przedmiotu: 104 BGgP KAR MS Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 1 Liczba punktów: 5 Metody oceny: egzamin ustny

Wymagania wstępne: znajomość matematyki; podstawy geografii fizycznej i regionalnej Treści merytoryczne: Kształt i wielkość Ziemi. Układy współrzędnych. Skala map. Odwzorowania

kartograficzne (rzuty bezpośrednie, pośrednie, konwencjonalne). Teoria zniekształceń. Elementy kartoznawstwa. wiadomości o mapie, atlasy, klasyfikacja map i atlasów. Ważniejsze dzieła kartograficzne polskie i światowe. Elementy kartografii tematycznej. Zdobycie podstawowych wiadomości o mapach. Nabycie elementarnych umiejętności posługiwania się metodami kartograficznymi.

Zalecane lektury: Pelczar M., Szeliga J., Ziółkowski J., 1991: Zarys kartografii i topografii. Gdańsk. Robinson A., Sale R., Morrison J., 1988: Podstawy kartografii. Szaflarski J., 1966: Zarys kartografii. Warszawa. Saliszczew K., 1984: Kartografia ogólna. Warszawa.


Geologia

Prowadzący: dr Zbigniew Gardziel (wykład), pracownicy Zakładu Geologii i Ochrony Litosfery (laboratorium)

Kod przedmiotu: 105 BGgP GEO ZG Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 75 godzin (30 godz. wykłady, 45 laboratorium) Rok studiów: I

Semestr: 1 (15 godz. wykład, 30 godz. laboratorium) Semestr: 2 (15 godz. wykład, 30 godz. laboratorium)

Liczba punktów: 7 Metody oceny: egzamin pisemny

Wymagania wstępne: podstawy geografii i geologii w zakresie programu liceum ogólnokształcącego; znajomość podstaw fizyki, chemii i biologii.

Treści merytoryczne: Wykłady: Badanie wnętrza Ziemi i jej budowa, główne teorie geotektoniczne, tektonika płyt litosfery. Procesy geologiczne kształtujące litosferę. Procesy endogeniczne: ruchy izostatyczne i orogeniczne, elementy tektoniki, plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, metamorfizm. Procesy egzogeniczne: wietrzenie, działalność niszcząca, transportująca i akumulująca wiatru, wód podziemnych i rzek, lodowców i wód lodowcowych, jezior oraz mórz. Metody badań geologii historycznej, podział dziejów Ziemi na jednostki geochronologiczne i chronostratygraficzne. Ważniejsze wydarzenia w przeszłości Ziemi, warunki paleogeograficzne panujące w poszczególnych erach i okresach, charakterystyczne skały i surowce mineralne, rozwój świata organicznego.

Zajęcia laboratoryjne: elementy mineralogii i petrografii, podstawy systematyki skał, makroskopowe rozpoznawanie najważniejszych minerałów i skał; świat organiczny w

26

przeszłości geologicznej Ziemi, jego rozwój i typowi przedstawiciele (skamieniałości). Zalecane lektury: Jaroszewski W. (red.), 1986: Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. WG,

Warszawa. Książkiewicz M., 1972: Geologia dynamiczna. WG, Warszawa. Mizerski W., 1999: Geologia dynamiczna dla geografów. Wyd. Nauk. PAN, Warszawa. Mizerski W., Orłowski S., 2001: Geologia historyczna dla geografów. Wyd. Nauk. PAN, Warszawa.

Morawski J., Gardziel Z., 1988: Geologia historyczna. UMCS, Lublin. Radlicz-Rühlowa H., Wiśniewska-Żelichowska M., 1988: Podstawy geologii. WSiP, Warszawa.

Roniewicz P. (red.), 1999: Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej. Język wykładowy: polski

Meteorologia i klimatologia

Prowadzący: Dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS, dr Szczepan Mrugała (wykłady), pracownicy Zakładu Meteorologii i Klimatologii (proseminaria)

Kod przedmiotu: 106 BGgP MIK KM Typ przedmiotu: wykład, proseminarium

Wymiar: 60 godz. (30 godz.-wykład, 30 godz.- proseminarium) Rok studiów: I

Semestr: 1 (15 godz. - wykład, 15 godz.-proseminarium) Semestr: 2 (15 godz. - wykład, 15 godz.-proseminarium)

Liczba punktów: 6 Metody oceny: egzamin pisemny

Wzmagania wstępne: znajomość podstaw matematyki, fizyki i astronomii Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia z meteorologii. Skład i budowa atmosfery. Bilans promieniowania i

bilans cieplny. Podstawy termodynamiki atmosfery. Para wodna w atmosferze. Cyklogeneza i frontogeneza. Rodzaje mas powietrza. Cyrkulacja atmosferyczna w różnych skalach. System zbierania i przekazywania informacji o pogodzie. Aparatura pomiarowa. Teoretyczne podstawy wybranych zagadnień z klimatologii: podstawowe definicje, czynniki i procesy klimatotwórcze. Rozkład geograficzny i przebieg roczny ważniejszych elementów klimatu. Wybrane klasyfikacje klimatów kuli ziemskiej. Główne teorie zmian i wahań klimatu.

Zalecane lektury: Woś A., 1996. Meteorologia dla geografów. PWN, Warszawa. Rettalack B.J. 1991. Podstawy meteorologii. IMGW, Warszawa. Garnier B. J., 1996. Podstawy klimatologii IMGW, Warszawa. Chromow S.P., 1969 Meteorologia i klimatologia PWN, Warszawa. Tamulewicz J., 1996 Pogoda i klimat Ziemi [w:] Wielka Encyklopedia Geografii Świata. Wydawnictwo Kurpisz s. c. Poznań.


Ekonomia

Prowadzący: dr Janusz Borowiec (Instytut Ekonomii UMCS) Kod przedmiotu: 107 BGgP EKN BO Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 1 Liczba punktów: 2,5 Metody oceny: sprawdzian

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zagadnienia wstępne. Rynek i gospodarka rynkowa. Mechanizm rynkowy. Gospodarstwo

domowe jako podmiot ekonomiczny. Przedsiębiorstwo i jego formy organizacyjne. Firma - jej technologie i koszty produkcji. Rynek produktów - formy i rodzaje. Rynek czynników produkcji. Rola państwa w rozwoju gospodarczym. Wahania koniunktury i wzrost gospodarczy. Inflacja i bezrobocie. Gospodarowanie zasobami surowcowymi. Wybrane zagadnienia gospodarki światowej.

Zalecane lektury: Begg D., Fisher S., Dornbusch R., 1996: Ekonomia t. I i II. PWE, Warszawa. Beksiak J., Ekonomia, PWN, Warszawa, 2000. Wiszniewski Z., 1996: Mikroekonomia współczesna. Syntetyczne ujęcie. PWE, Warszawa. Woś A. Ekonomika odnawialnych zasobów naturalnych. PWN, Warszawa 1995. Milewski R. (red.), 1998:Podstawy ekonomii. PWN, Warszawa. Nasiłowski M., 1998: System rynkowy. Key Text, Warszawa. Duda S., Mamcarz H., Pakuła A., 1997: Ekonomia w zarysie. LTN, Lublin.


Logika z technologią pracy umysłowej

Prowadzący: pracownicy Zakładu Logiki (Wydział Filozofii i Socjologii) Kod przedmiotu: 108 BGgP LPU KZ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 1 Liczba punktów: 2,5 Metody oceny: sprawdzian pisemny z logiki i wykonanie określonych ćwiczeń z technologii pracy

umysłowej Wymagania wstępne: -

27

Treści merytoryczne: Pojęcie prawdy i spory z nim związane. Wieloznaczność i nieostrość wyrażeń, błędy w formułowaniu myśli. Dedukcja a indukcja. Niektóre rodzaje rozumowań - dowodzenie, sprawdzanie hipotez, wyjaśnianie. Podział logiczny a klasyfikacja. Umiejętność dyskutowania. Podstawowe zagadnienia z technologii pracy umysłowej. Ogólne prawidłowości procesu uczenia się. Organizacja pracy umysłowej a indywidualne cechy studenta. Selekcja i synteza informacji w procesie kształcenia się. Czytanie i rozumienie tekstu. Sporządzanie i wykorzystywanie notatek. Utrwalanie wiedzy.

Zalecane lektury: literatura będzie podawana na bieżąco

Topografia

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii, ze współudziałem w zajęciach terenowych pracownika Zakładu Geomorfologii

Kod przedmiotu: 109 BGgP TOP FP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 45 godzin (15 godz. – wykład, 30 godz. – konwersatorium) Rok studiów: I

Semestr: 2 Liczba punktów: 3 Metody oceny: na podstawie wykonanych ćwiczeń oraz sprawdzian testowy

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Elementy matematyczne treści map topograficznych; skala i podziałka - rodzaje,

konstrukcja, obliczanie odległości i powierzchni, określanie skali mapy. Odwzorowania stosowane do map topograficznych: quasi-stereograficzne (WIG i zmodyfikowane) i Gaussa-Krügera; współrzędne prostokątne płaskie; współrzędne biegunowe. Mapy topograficzne Polski: układ 1965, GUGIK 1980, układ "1942", "1992" i WGS-84. –przegląd i charakterystyka. Globalny System Pozycyjny (GPS); opis systemu NAVSTAR GPS; pomiar pozycji w systemie GPS (metoda statyczna, kinematyczna i pseudokinematyczna); układy współrzędnych stosowanych w GPS. Elementy geograficzne map topograficznych: rysunek sytuacyjny, znaki topograficzne, metody przedstawiania rzeźby terenu. Linie szkieletowe, interpolacja poziomic, konstrukcja profilu hipsometrycznego. Podział map topograficznych na arkusze i ich nomenklatura. Opis terenu na podstawie analizy mapy topograficznej. Podstawowe pomiary kartometryczne (długości i powierzchnie) i morfometryczne (nachylenia).

Zalecane lektury: Dzikiewicz B., 1971: Topografia. Wyd. MON, Warszawa. Kardaszewska E., Repelewska-Pękalowa J., 1985: Przewodnik do ćwiczeń z topografii. UMCS, Lublin.

Lamparski J., 1997: System NAVSTAR GPS. Wyd. Nauk. WSO, Toruń. Pelczar M., Szeliga J., Ziółkowski J., 1978: Zarys kartografii i topografii. Przewodnik do ćwiczeń. Gdańsk.

Podlacha K., 1994: Podstawy matematyczne polskich map topograficznych wydawanych po II wojnie światowej. Polski Przeg. Kartograf., t. 26, 3; 129-140.

Różycki A.W., 1982: Podstawy topografii. Skrypt dla studentów Wydz. Geologii. UW, Warszawa.


Geografia ludności

Prowadzący: dr Wojciech Janicki (wykład), pracownicy Zakładu Geografii Ekonomicznej (konwersatorium)

Kod przedmiotu: 110 BGgP GLU JJ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 2 Liczba punktów: 3 Metody oceny: egzamin pisemny

Wymagania wstępne: Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej Treści merytoryczne: Przedmiot, metody i kierunki badań geografii ludności oraz jej miejsce w systemie nauk

geograficznych. Źródła informacji o ludności. Czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności - bariery i atrakcje osadnicze. Historycznie ukształtowane układy zaludnienia. Teoria Haggetta. Ruch naturalny ludności – jego uwarunkowania i zróżnicowanie regionalne. Teoria przejścia demograficznego. Typy i główne kierunki migracji we współczesnym świecie. Teorie migracyjne (Ravensteina i Zelinsk’ego). Pojęcie optimum ludności a polityka ludnościowa państwa. Prognozy ludnościowe. Zróżnicowanie ludności wg cech demograficznych i społeczno-kulturowych. Struktura społeczno-zawodowa ludności jako miernik przekształceń cywilizacyjnych. Społeczeństwo pierwotne (plemienne), przedindustrialne, industrialne i postindustrialne. Społeczność lokalna i regionalna. Terytorialne nierównomierności w poziomie i warunkach życia ("bogata Północ – biedne Południe”).

Zalecane lektury: Jagielski A. ,1980: Geografia ludności. PWN, Warszawa. Jędrzejczyk D., 2001: Podstawy geografii ludności, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.

Rajman J., 2000: Geografia ludności i osadnictwa. Przewodnik metodyczny. Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków.

Zdrojewski E., 1994: Wstęp do geografii ludności. Przewodnik do ćwiczeń.WSP, Słupsk. Zdrojewski E., 1995: Podstawy demografii. WSI, Koszalin. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. 12, 14, 15, 18, 1999, 2000, Wyd. Kurpisz, Poznań.

28


Geografia przemysłu i transportu

Prowadzący: dr Wiesława Sobczyk (wykład), pracownicy Zakładu Geografii Ekonomicznej (konwersatorium)

Kod przedmiotu: 111 BGgP GPT SW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: podstawy geografii ekonomicznej z zakresu programu szkoły średniej Treści merytoryczne: Zakres i metody badawcze geografii przemysłu i transportu. Znaczenie rewolucji

naukowo-technicznych w rozwoju przemysłowym świata. Koncepcje teoretyczne uwarunkowań lokalizacyjnych przemysłu. Koncentracja przestrzenna działalności przemysłowej. Analiza struktury gałęziowej przemysłu. Postęp technologiczny i nowe gałęzie przemysłu. Tendencje współczesnych przemian w przemyśle światowym. Transport a rozwój gospodarczy i organizacja przestrzeni. Analiza strukturalna układów transportowych. Modele sieci transportowych. Układ i funkcjonowanie sieci transportowych w wybranych regionach świata. W ramach konwersatorium: źródła statystyczne, klasyfikacje przemysłu i mierniki poziomu uprzemysłowienia, metody badań koncentracji przestrzennej przemysłu, analiza lokalizacji ogólnej dużych zakładów przemysłowych w Polsce; izodystanty i izochrony w transporcie.

Zalecane lektury: Benko G., 1993: Geografia technopolii. PWN, Warszawa. Berezowski S., 1976, Zarys geografii komunikacji świata. PWN, Warszawa. Kortus B., Wstęp do geografii przemysłu. PWN, Warszawa. Potrykowski M., Taylor Z., 1982: Geografia transportu. PWN, Warszawa. Rocznik Statystyczny Przemysłu. GUS, Warszawa 1999.


Fizyka dla przyrodników

Prowadzący: pracownicy Instytutu Fizyki (Wydział Matematyki i Fizyki) Kod przedmiotu: 112 BGgP FDP ZI Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Wiadomości wprowadzające: wielkości fizyczne, międzynarodowy układ jednostek miar

(układ SI), prawa fizyczne, wektory. Siły, energia, promieniowanie: oddziaływania wzajemne, zasady dynamiki, siły w przyrodzie (siła grawitacyjna, siła dośrodkowa i reakcja odśrodkowa, siły Coriolisa), siła i masa, inercjalne i nieinercjalne układy odniesienia, loty kosmiczne (I, II i III prędkość kosmiczna), siły magnetyczne -magnetyzm ziemski, energia, zasady zachowania i ich znaczenie, drgania i fale (fale mechaniczne, trzęsienia Ziemi, fale sejsmiczne, fale elektromagnetyczne), optyka falowa, optyka geometryczna, dualizm korpuskularno-falowy. Budowa i własności materii: atom, jądro atomowe i cząstki elementarne, cząsteczka, teoria kinetyczno-molekularna, struktury molekularne (gaz doskonały, gazy rzeczywiste i pary, ciśnienie atmosferyczne, wilgotność powietrza). Termodynamika: układy i procesy termodynamiczne, zasady termodynamiki, równowaga termodynamiczna, przemiany fazowe, termodynamika procesów nieodwracalnych, teoria informacji (przenoszenie informacji, układy cybernetyczne). Kinetyka: dyfuzja, rozchodzenie się ciepła, prąd elektryczny, ruch cieczy.

Zalecane lektury: Resnick R., Halliday D.: Fizyka, t. I. Halliday D., Resnick R., 1994: Fizyka, t. II. PWN, Warszawa. Orear J., 1993: Fizyka (tom I i II). Wyd. Nauk.-Techn., Warszawa. Tarian I., 1975: Fizyka dla przyrodników. PWN, Warszawa.

Historia filozofii

Prowadzący: pracownicy Zakładu Socjologii Wiedzy (Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii) Kod przedmiotu: 113 BGgP HFZ MA Typ przedmiotu: przedmiot obligatoryjny


Semestr: 2 Liczba punktów: 2 Metody oceny: sprawdzian

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Okres archaiczny (Egipt, Babilon). Wiedza praktyczna - jej hermetyzm i konserwatyzm.

Kalendarz jako wyraz wiedzy o świecie. Powstanie filozofii (Grecja); poszukiwanie modelu świata; jońscy filozofowie przyrody. Początki racjonalizmu; rozsądek a rozum; byt a zjawisko; teoria a doświadczenie. Sokrates i Platon; poszukiwanie metody w uprawianiu filozofii; rola dowodu dla wiarygodności wiedzy. Arystotelesowy obraz świata; nauki a filozofia; dualizm materii i formy; nauka w Aleksandrii. Średniowieczna myśl

29

naukowa i filozoficzna; św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu. Znaczenie odkrycia Ameryki dla formowania się mentalności nowożytnej; Kopernik - myślenie hipotetyczne; Galileusz - matematyzacja fizyki; Kartezjusz - twórca metody analitycznej. Racjonalizm i empiryzm; spór o źródła wiedzy; konsekwencje podróży - odkrycie "dzikiego" i refleksje nad naturą ludzką. Pojęcie rozwoju i postępu w XVIII i XIX w.; ewolucyjny obraz świata (kosmosu) i człowieka. Filozofia współczesna: materializm dialektyczny, prekursorzy egzystencjalizmu, egzystencjalizm, personalizm katolicki, psychoanaliza Freuda i Fromma, neopozytywizm i naukowa filozofia Poppera.

Zalecane lektury: Kot W., 1989: Współczesne orientacje filozoficzne. PWN, Warszawa. Kuderowicz Z., 1989: Filozofie nowożytnej Europy. PWN, Warszawa. Krokiewicz A., 1971: Zarys filozofii greckiej. PAX. Legowicz J., 1970: Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu. Antologia tekstów. PWN, Warszawa.

Tatarkiewicz W.,: Historia filozofii. T. I, II, III.

Matematyka z elementami statystyki

Prowadzący: dr Irena Tarraro-Żebrowska (wykład), dr Irena Tarraro-Żebrowska, mgr Wiktor Ładniak (konwersatorium) (Zakład Kartografii)

Kod przedmiotu: 114 BGgP MES IT Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 60 godzin (30 godz. - wykład, 30 godz. - ćwiczenia) Rok studiów: I

Semestr: 1 Liczba punktów: 3,5 Metody oceny: sprawdzian pisemny

Wymagania wstępne: znajomość matematyki w zakresie liceum ogólnokształcącego z poszerzeniem wiadomości z analizy matematycznej

Treści merytoryczne: Geometria - krzywe drugiego stopnia. Liczba e, funkcje wykładnicze i logarytmiczne, funkcje odwrotne do trygonometrycznych, granice funkcji, pochodne funkcji, pochodne funkcji złożonych, geometryczne zastosowania pochodnych. Różniczka funkcji jednej zmiennej, zastosowania. Całka nieoznaczona, metody całkowania. Całka oznaczona i jej zastosowania. Równania różniczkowe. Miary średnie, miary odchylenia, miary zmienności. Histogram, częstości, prawdopodobieństwo. Rozkłady: normalny, Poissona, Bernoulliego, U-kształtny. Miary asymetrii i kurtozy. Metody losowania próbek ze spisu i z płaszczyzny. Błędy standardowe, przedziały ufności, poziom ufności i poziom istotności, rozkład t-Studenta. Testy: U, t-Studenta, F-Snedecora, chi kwadrat, Kołmogorowa-Smirnowa, serii. Współczynnik korelacji, proste regresji. Metody badania koncentracji. Badanie zmienności w czasie, średnie konsekutywne, wskaźniki sezonowości. Poszerzenie wiedzy matematycznej w zakresie geometrii, analizy matematycznej oraz przygotowanie do uczestnictwa w zajęciach z kartografii matematycznej i matematyki dla kartografów na studiach II stopnia. Poznanie podstawowych metod statystycznych stosowanych w geografii.

Zalecane lektury: Gregory S., 1976: Metody statystyki w geografii. PWN, Warszawa. Jokiel B., Kostrubiec B., 1981: Statystyka z elementami matematyki dla geografów. PWN, Warszawa.

Sobczyk M., 1985: Tablice statystyczne. UMCS, Lublin. Pidek-Łopuszańska, Ślebodziński, Urbanik: Matematyka dla chemików. PWN, Warszawa. Krysicki, Włodarski: Analiza matematyczna w zadaniach. PWN, Warszawa.


Teledetekcja środowiska

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (wykład), mgr Mirosław Krukowski (laboratorium) (Zakład Kartografii)

Kod przedmiotu: 115 BGgP POT MM Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 45 godzin (15 godz. - wykład, 30 godz. - laboratorium) Rok studiów: I


Wymagania wstępne: podstawy geografii i matematyki Treści merytoryczne: Wykład: Promieniowanie elektromagnetyczne jako nośnik informacji teledetekcyjnej o

środowisku. Rodzaje zdjęć lotniczych i zasady ich wykonywania. Podstawy fotografii i fotogrametrii: związki geometryczne między zdjęciem lotniczym i terenem, zasady wykonywania zdjęć lotniczych, zasady widzenia przestrzennego, podstawy metodyczne procesu interpretacji zdjęć lotniczych, cechy rozpoznawcze, wykorzystanie zdjęć lotniczych w interpretacji posczególnych komponentów środowiska geograficznego (budowy geologicznej, rzeźby, hydrologii, gleb, szaty roślinnej, obiektów antropogenicznych). Teledetekcja satelitarna: satelity obserwacyjne Ziemi, zdjęcia satelitarne i ich rodzaje, zasady analizy zdjęć satelitarnych, zakres informacji pozyskiwanych za pomocą teledetekcji satelitarnej. Integracja teledetekcji z systemami informacji geograficznej.

Laboratorium: Obliczanie skali zdjęć lotniczych; wyznaczanie kierunku północy i zasięgu zdjęć na mapie; przenoszenie treści zdjęć na mapę; pomiary długości, powierzchni i wysokości obiektów odwzorowanych na zdjęciach; przygotowanie do obserwacji stereoskopowej; interpretacja tematyczna wybranych zagadnień środowiskowych na podstawie obrazów lotniczych i satelitarnych (czarno-białych, kolorowych,

30

wielospektralnych; spektostrefowych; termalnych; mikrofalowych); prezentacja prostych metod klasyfikacji zdjęć cyfrowych. Obliczanie prostych wskaźników wielospektralnych podstawie pomiarów spektroradiometrycznych (np. NDVI).

Przygotowanie do praktycznego wykorzystania powszechnie dostępnych zdjęć lotniczych i satelitarnych jako źródła informacji o środowisku, z którego czerpane są w coraz większym stopniu informacje zasilające bazy różnych systemów informacji geograficznej. Umożliwi to zatrudnianie w ośrodkach planowania przestrzennego na szczeblu lokalnym i regionalnym oraz organach samorządowych zajmujących się ładem przestrzennym na swoim terytorium, absolwentów geografii, wyposażonych w wiedzę oraz praktyczne umiejętności charakterystyki i oceny środowiska na podstawie aktualnego źródła informacji, jakim są zdjęcia lotnicze i satelitarne.

Zalecane lektury: Ciołkosz A., Miszalski, J. Olędzki R., 1999: Interpretacja zdjęć lotniczych. PWN, Warszawa.

Ciołkosz A., Kęsik A., 1989: Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa. Ciołkosz A., Olędzki J. R., Trafas K., 1999: Ćwiczenia z teledetekcji środowiska. PWN, Warszawa.

Sitek Z., 2000: Wprowadzenie do teledetekcji lotniczej i satelitarnej. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków.

Wójcik S., 1989: Zdjęcia lotnicze. PPWK, Warszawa-Wrocław. Język wykładowy: polski


Prowadzący: pracownicy Zakładu Geologii i Ochrony Litosfery oraz Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii

Kod przedmiotu: 116 BGgP WT1 NZ Typ przedmiotu: konwersatorium



Wymagania wstępne: umiejętność czytania i interpretacji map topograficznych i tematycznych; przyczynowo-skutkowej analizy procesów fizyczno-geograficznych i społeczno-ekonomicznych.

Treści merytoryczne: Góry Świętokrzyskie (5 godz.): Położenie i morfologia Gór Świętokrzyskich, budowa geologiczna i dzieje geologiczne, surowce mineralne i ich wykorzystanie, zagadnienia ochrony przyrody na obszarze świętokrzyskim. Pojezierze i Pobrzeże (5 godz.): strefy morfogenetyczne Polski środkowej i północnej, schemat podziału stratygraficznego czwartorzędu, stadia rozwojowe Bałtyku, zróżnicowanie typów wybrzeży.

Zalecane lektury: podana przy opisie przedmiotów: 117.2; Język wykładowy: polski

Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Środkowa i Północna

Kod przedmiotu: 117. BGgP ĆPP NZ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Rok studiów: I Semestr: 2

Liczba punktów: 4,5

Ćwiczenia terenowe regionalne na Pojezierzu i Pobrzeżu

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii, Zakład Geografii Regionalnej, Kierownik programowy: dr Elżbieta Kardaszewska

Kod przedmiotu: 117.1 BGgP ĆPP EK Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 56 godzin (7 dni) - ćwiczenia terenowe Rok studiów: I

Semestr: 2 Liczba punktów: 3 Metody oceny: na podstawie pisemnych sprawozdań (notatek)

Wymagania wstępne: uzyskanie zaliczenia z przedmiotu Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych Treści merytoryczne: Ćwiczenia odbywać się będą na trasie: Lublin- Warszawa-Gdańsk-Frombork-Stegna-

Świbno-Władysławowo-Hel-Rozewie-Łeba-Kartuzy. Dzień dojazdowy na wybrzeże przeznaczony jest na prezentację stref morfogenetycznych i regionów geograficznych w profilu południkowym przez Polskę środkową i północną. Zasadnicza część ćwiczeń poświęcona jest zagadnieniom fizycznogeograficznym obszaru Pobrzeża Gdańskiego i wschodniej części Pobrzeża Koszalińskiego oraz Pojezierza Kaszubskiego. Do głównych prezentowanych zagadnień należą: 1/ Typy wybrzeży i ich rozwój na tle zmian poziomu Bałtyku; 2/ Mierzeja Łebska; morfologiczna rola wiatru, Słowiński Park Narodowy; 3/ Delta Wisły - geneza, problemy hydrograficzne, zagospodarowanie Żuław. 4/ Zmiany hydrograficzne w ujściowym odcinku Wisły; 5/ Rozwój rzeźby Pobrzeża Kaszubskiego; 6/ Trójmiasto - przyrodnicze warunki rozwoju, funkcje miast, degradacja i ochrona środowiska w rejonie Zat. Gdańskiej; 6/ Pojezierze Kaszubskie - krajobraz młodoglacjalny, problematyka hydrologiczna rynnowych jezior Raduńsko-Ostrzyckich, morfologia doliny Raduni.

Zalecane lektury: Atlas geologiczny Południowego Bałtyku 1:500 000, Sopot-Warszawa, 1995 Augustowski B. ( red.), 1984: Pobrzeże Pomorskie. Gdańsk. Augustowski B. ( red.), 1979: Pojezierze Kaszubskie. Gdańsk. Augustowski B. ( red.), 1976: Żuławy. Gdańsk.

31

Przewodnik LXI Zjazdu Polskiego Tow. Geologicznego, Gdańsk 13-15.IX.1990. Kraków 1990.


Ćwiczenia terenowe regionalne w Górach Świętokrzyskich

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geologii i Ochrony Litosfery oraz Zakładu Ochrony Środowiska Kod przedmiotu: 117.2 BGgP ĆGĆ WJ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 24 godz. (3 dni) Rok studiów: I


Wymagania wstępne: znajomość podstawowych pojęć z geologii dynamicznej i historycznej, mineralogii i petrografii oraz zaliczenie Wstępu do ćw. terenowych regionalnych część: Góry Świętokrzyskie, do końca kwietnia

Treści merytoryczne: Przeszłość geologiczna Gór Świętokrzyskich. Tektonika regionu. Stratygrafia skał trzonu paleozoicznego i obrzeżenia mezozoicznego. Typowe skały i najważniejsze surowce mineralne regionu oraz ich wykorzystanie. Związek rzeźby z budową geologiczną. Próba interpretacji procesów geologicznych z przeszłości Ziemi na podstawie cech skał. Zjawiska krasowe. Osady związane z klimatem peryglacjalnym. Zmiany środowiska naturalnego związane z działalnością człowieka, degradacja środowiska i problemy ochrony przyrody. System ochrony przyrody nieożywionej.

Zalecane lektury: Gardziel Z., 1997: Góry Świętokrzyskie. Przewodnik do ćwiczeń terenowych. wyd.UMCS, Lublin.

Kotański Z.,1968: Z plecakiem i młotkiem w Góry Świętokrzyskie. Przewodnik geologiczny dla turystów. WG, Warszawa.

Kozłowski S., 1986: Surowce skalne Polski. WG, Warszawa. Stupnicka E., Stempień –Sałek M., 2001: Poznajemy Góry Świetokrzyskie. Wycieczki geologiczne. PWN, Warszawa

Tomczyk H., 1974: Góry Świętokrzyskie [W:] Budowa Geologiczna Polski. T. IV. Tektonika. Część I. Niż Polski. WG, Warszawa.

Wróblewski T., 2000: Ochrona georóżnorodności w regionie świętokrzyskim. wyd. PAE, Warszawa


Ćwiczenia terenowe przedmiotowe

Kod przedmiotu: 118 BgGP ĆTP NZ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe


Liczba punktów: 4,5

Ćwiczenia terenowe wstępne

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii (dr Radosław Dobrowolski), Zakładu Geografii Ekonomicznej (dr Artur Myna) i Zakładu Geologii i Ochrony Litosfery(dr Zbigniew Gardziel)

Kod przedmiotu: 118.1 BGgP ĆTW DR Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 24 godziny (3 dni) - ćwiczenia terenowe Rok studiów: I

Semestr: 1 Liczba punktów: 0 Metody oceny: przedstawienie notatek terenowych

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Trzy jednodniowe ćwiczenia prowadzone przez poszczególne Zakłady:

I dzień (Zakład Geologii) - odsłonięcia skał kenozoicznych i kredowych w Bochotnicy, Kazimierzu Dolnym i Dobrem; wąwozy Kazimierza Dolnego – procesy i formy, dolina przełomowa Wisły.

II dzień (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) - położenie Lublina na tle regionów fizycznogeograficznych; dolina Bystrzycy - asymetria, antropogeniczne zmiany stosunków wodnych, Zalew Zemborzycki.

III dzień (Zakład Geografii Ekonomicznej) - struktura przestrzenna i funkcjonalna Lublina; rozwój ludnościowy i terytorialny; wiodące funkcje miasta.

Ćwiczenia mają na celu wyrobienie umiejętności obserwowania współzależności między elementami środowiska geograficznego, prawidłowego sporządzania notatek terenowych i szkiców, korzystania z map topograficznych i prostych przyrządów pomiarowych.

Zalecane lektury: Dybkowska M.,1993: Geologiczne stanowisko dokumentacyjne Ścianka Krystyny i Władysława Pożaryskich” w Bochotnicy koło Kazimierza Dolnego. [W:] Chrońmy przyrodę ojczystą. R. XLIX. Z. 1, s. 30-38.

Gardziel Z., Rodzik J., 1996: Jak powstały wąwozy okolic Kazimierza Dolnego. [W:] Ezop. Bezpłatny dodatek Na Przykład. 9/1996, s. 18-19.

Harasimiuk M., 1996: Historia naturalna Małopolskiego Przełomu Wisły. [W:] Ezop. Bezpłatny dodatek Na Przykład. 9/1996, s. 6-7.

Harasimiuk M., Król T., 1984: III. 5. Krawędź Równiny Bełżyckiej w okolicy wsi Dobre. [W:] Przewodnik Ogólnopolskiego Zjazdu P.T.Geogr., Lublin 13-15.IX.1984. Cz. II. Wycieczki naukowe. Lublin, s. 113-118.

32

Pawłowski A., 1995: Po ścieżkach dydaktycznych Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Przewodnik. Cz. I. Lublin.

Radzik T., Witusik A. (red.) 1997: Lublin w dziejach i kulturze Polski. PTH Oddział w Lublinie.

Raport o stanie środowiska miasta Lublina za rok 1998. Lublin, 1999. Język wykładowy: polski

Ćwiczenia terenowe z geografii społeczno-ekonomicznej

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Ekonomicznej Kod przedmiotu: 118.2 BGgP ĆGE SW Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 40 godz. (5 dni) Rok studiów: I

Semestr: 2 Liczba punktów: 1,5 Metody oceny: wykonanie opracowania w czasie trwania zajęć

Wymagania wstępne: podstawy geografii społeczno-ekonomicznej, topografii, geografii ludności i osadnictwa, geografii przemysłu i transportu

Treści merytoryczne: Specyfika pracy terenowej w zakresie problematyki społeczno-ekonomicznej: praca z mapą, kartowanie, wywiad, ankieta. Samodzielne zebranie materiałów, ich opracowanie statystyczne i kartograficzne, analiza wniosków i ich prezentacja w formie dyskusji.

Ćwiczenia realizowane są w grupach problemowych: 1/ badanie użytkowania ziemi oraz infrastruktury technicznej i społecznej obszaru wiejskiego, strefy podmiejskiej lub miasta;

2/ badania zakładu przemysłowego, usług, komunikacji oraz warunków życia ludności obszaru Lublina lub jednej z jego dzielnic.

Zalecane lektury: Instrukcja do Szczegółowej mapy użytkowania ziemi (maszynopis) autor Jedut Ryszard oraz mapy topograficzne 1:25 000.


Ćwiczenia terenowe z meteorologii i klimatologii

Prowadzący: pracownicy Zakładu Meteorologii i Klimatologii (kierownik programowy: dr Andrzej Gluza)

Kod przedmiotu: 118.3 BGgP ĆMK AG Typ przedmiotu: zajęcia w terenie

Wymiar i forma zająć: 40 godz. (5 dni) Rok studiów: 1

Semestr: 2 Liczba punktów: 1,5 pkt. Metody oceny: wykonanie określonych ćwiczeń, przedstawienie wyników i zaliczenie ustne

Wymagania wstępne: zaliczenie ćwiczeń z meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Prowadzenie instrumentalnych i wizualnych pomiarów i obserwacji zjawisk

meteorologicznych na stacji meteorologicznej. Zapoznanie się z metodyką pomiarów topo- i mikroklimatycznych. Wykonywanie obserwacji meteorologicznych w wybranych punktach terenowych w zależności od rodzaju podłoża, stopnia pokrycia roślinnością, ekspozycji zboczy (pomiary gradientowe temperatury i wilgotności powietrza, prędkości wiatru, stopnia zachmurzenia, wielkości ochładzającej powietrza, itp.). W ramach zajęć kameralnych – opracowywanie w grupach uzyskanych wyników pomiarów mikroklimatycznych.

Zalecane lektury: Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K., Kopacz-Lembowicz M., 2000: Meteorologia i klimatologia. Pomiary, obserwacje, opracowania. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Bac S., Rojek M., 1999: Meteorologia i klimatologia w inżynierii środowiska. Wydawnictwo Akademii Rolniczej. Wrocław.

Dunlop S., 2003: Pogoda. Przewodnik ilustrowany. Chmury. Zjawiska optyczne. Opady. Świat Książki, Warszawa.


Ćwiczenia terenowe z topografii

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii, Kierownik programowy: dr Piotr Kulesza

Kod przedmiotu: 118.4 BGgP ĆTT PK Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 32 godz. (4 dni) – ćwiczenia terenowe Rok studiów: I

Semestr: 2 Liczba punktów: 1,5 Metody oceny: wykonanie określonych ćwiczeń

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Orientacja w terenie z użyciem mapy topograficznej i odbiornika GPS; pomiar punktów

metodą statyczną i kinematyczną; wykonanie profili topograficznych i kartowanie poligonów. Zdjęcie poziome poligonu z użyciem kompasu i optycznych przyrządów geodezyjnych. Zdjęcie pionowe poligonu uproszczone (klizymetr, klinometr) i z użyciem optycznych przyrządów geodezyjnych. Opracowanie komputerowe i wizualizacja wyników pomiarów w terenie.

Zalecane lektury: podany przy opisie przedmiotu: 109 Język wykładowy: polski

33

Wprowadzenie do problematyki Unii Europejskiej

Prowadzący: mgr Dominika Kiedrowska (Katedra Prawa Wspólnot Europejskich WPiA) Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 2 Liczba punktów: - Metody oceny:

Wymagania wstępne: wiadomości ogólne dotyczące wiedzy o społeczeństwie Treści merytoryczne: Historia integracji europejskiej. Zagadnienia dotyczące instytucji wspólnotowych: Rada

Europejska, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Parlament Europejski, Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Ogólna charakterystyka źródeł prawa wspólnotowego. Ogólny zarys systemu ochrony prawnej. Zasady rynku wewnętrznego: swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału i płatności.

Zalecane lektury: Skrzydło-Tefelska E., Przyborowska-Klimczak A. (red.), 2005: Dokumenty europejskie, Lublin.

Skrzydło-Tefelska E., Skubisz R. (red.), 2006: Prawo europejskie. Zarys wykładu, Lublin. Język wykładowy: polski

Język angielski

Typ przedmiotu: lektorat Wymiar: 30 godzin


Liczba punktów: -

Wychowanie fizyczne


Semestr: 1 (30 godzin) Semestr: 2 (30 godzin)

Liczba punktów: -

34

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas II roku studiów geograficznych dziennych

1. Historia myśli geograficznej 2. Geomorfologia ogólna 3. Hydrografia i oceanografia 4. Kompleksowa geografia fizyczna 5. Geografia gleb z elementami gleboznawstwa 6. Biogeografia 7. Geografia osadnictwa 8. Geoekologia i podstawy ochrony środowiska 9. Zastosowanie informatyki w geografii 10. GIS (geograficzne systemy informacji) 11. Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych 12. Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowa 13. Ćwiczenia terenowe regionalne w Sudetach 14. Ćwiczenia terenowe regionalne w Tatrach 15. Ćwiczenia terenowe przedmiotowe 16. Ćwiczenia terenowe z geomorfologii 17. Ćwiczenia terenowe z geografii gleb 18. Ćwiczenia terenowe z hydrografii 19. Język angielski kontynuowany 20. Wychowanie fizyczne 21. Przedmioty ogólnokształcące (do wyboru)* 22. Przedmioty fakultatywne (do wyboru)*

* Listy przedmiotów zestawione są w odrębnych wykazach.

Historia myśli geograficznej

Prowadzący: prof. dr hab. Józef Wojtanowicz (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 201 BGgP HMG JW Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 30 godzin (wykład) Rok studiów: II

Semestr: 3 Liczba punktów: 2,5 Metody oceny: zaliczenie

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie geografii i ewolucja tego pojęcia: miejsce geografii w systemie klasyfikacyjnym

nauk; podział geografii. Rozwój geografii jako jednej z najstarszych nauk w nawiązaniu do głównych etapów rozwoju wiedzy: w okresie przedpiśmiennym, starożytnym, w średniowieczu i w okresie nowożytnym. Rozwój polskiej geografii, ze szczególnym zwróceniem uwagi na średniowiecze (głównie wiek XV i XVI). Główne problemy metodologiczne współczesnej geografii; główne tendencje i bariery rozwoju; specjalizacja a integracja geografii. Funkcje i zadania stojące przed współczesną geografią.

Zalecane lektury: Isaczenko A.G., 1975: Rozwój myśli geograficznej. PWN, Warszawa. Leszczycki S., 1975: Geografia jako nauka i wiedza stosowana. PWN, Warszawa. Nowakowski S., 1965: Historia rozwoju horyzontu geograficznego. PWN, Warszawa. Staszewski J., 1966: Historia nauki o Ziemi w zarysie. PWN, Warszawa.


Geomorfologia ogólna

prof. dr hab. Kazimierz Pękala (wykład), pracownicy Zakładu Geomorfologii (konwersatorium)

Prowadzący: 202 BGgP GMF KP Kod przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 60 godzin (30 godz. - wykład, 30 godz. - konwersatorium) Rok studiów: II


Wymagania wstępne: Znajomość podstawowych wiadomości z geologii historycznej i dynamicznej. Treści merytoryczne: Przedmiot badań, kierunki i metody badawcze, klasyfikacja form. Morfogenetyczna

działalność sił wewnętrznych - rzeźba strukturalna. Morfogenetyczna działalność sił zewnętrznych; strefy morfoklimatyczne; czynniki, procesy i ich skutki morfologiczne. Typy genetyczne rzeźby (fluwialna, niwalna, glacjalna, glacifluwialna, peryglacjalna, krasowa, eoliczna, litoralna, antropogeniczna). Czas jako czynnik morfogenetyczny -podziały chronostratygraficzne. Mapy geomorfologiczne: podział. Zasady kartowania geomorfologicznego.

Konwersatoria: Metody morfometryczne w geomorfologii oraz charakterystyka typów genetycznych form rzeźby na podstawie analizy map topograficznych i geologicznych oraz zdjęć lotniczych.

Zalecane lektury: Andel Van T.H., 1997: Nowe spojrzenie na starą planetę. Zmienne oblicze Ziemi. PWN, Warszawa.

Geomorfologia Polski t. I i II, 1972, PWN, Warszawa. Jania J.1993: Glacjologia. PWN, Warszawa. Klimaszewski M., 1994: Geomorfologia. PWN, Warszawa.

35

Mojski J.E., 1993: Europa w plejstocenie. Ewolucja środowiska przyrodniczego. PAE. Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd. Osady. Metody badań. Stratygrafia. Wyd. PAE. Stankowski W., 1996: Wstęp do geologii kenozoiku. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.


Hydrografia i oceanografia

Prowadzący: prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk (wykład), pracownicy Zakładu Hydrografii (konwersatorium)

Kod przedmiotu: 203 BGgP HOC ZM Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 3 Liczba punktów: 6 Metody oceny: egzamin pisemny (test)

Wymagania wstępne: zaliczona geologia dynamiczna i meteorologia Treści merytoryczne: Własności fizyczne i chemiczne wody. Krążenie wody w przyrodzie; bilans wodny. Stany

wody, pomiary przepływu, krzywa konsumcyjna, miary odpływu. Typy reżimów rzecznych. Transport rumowiska. Infiltracja, pochodzenie i rodzaje wód podziemnych. Źródła. Jeziora. Rozkład zasolenia, temperatury, gęstości wody i tlenu w wodach wszechoceanu. Zjawiska lodowe. Dynamika wód - falowanie, pływy, prądy morskie.

Zalecane lektury: Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z.,1999: Hydrologia ogólna. PWN, Warszawa. Byczkowski A., 1996: Hydrologia t. I i II. SGGW, Warszawa. Choiński A., Kaniecki A., 1996: Wody Ziemi. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. IV. Wyd. Kurpisz, Poznań.

Dawydow L. K., Dmitriewa A. A., Konkina N. G., 1979: Hydrologia ogólna. PWN, Warszawa.

Dynowska I., Tlauka A., 1982: Hydrografia. PWN, Warszawa. Łomniewski, 1969: Oceanografia fizyczna. PWN, Warszawa.


Kompleksowa geografia fizyczna

Prowadzący: dr Elżbieta Kardaszewska (wykład), pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii (konwersatorium)

Kod przedmiotu: 204 BGgP KGF EK Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot badań i rozwój kompleksowej geografii fizycznej. Ogólne prawidłowości

funkcjonowania i struktury epigeosfery; krążenie materii i energii, zjawiska rytmiczne; strefowość i astrefowość. Struktura pionowa środowiska; geokomponenty abiotyczne i biotyczne, przewodnie i podporządkowane; współdziałanie geokomponentów. Struktura pozioma środowiska; pojęcia: geokompleks, geosystem, krajobraz. Taksonomia geokompleksów; jednostki indywidualne i typologiczne. Metody delimitacji, analiza struktury i typologia geokompleksów różnej rangi. Metody kompleksowych badań terenowych. W ramach proseminarium - opracowanie map poszczególnych geokomponentów, delimitacja geokompleksów, profile kompleksowe.

Zalecane lektury: Armand D.L., 1980: Nauka o krajobrazie. PWN, Warszawa. Ostaszewska K., 2002: Geografia krajobrazu. PWN, Warszawa. Richling A., 1992: Kompleksowa geografia fizyczna. PWN, Warszawa. Richling A., Solon J., 1994: Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa.


Geografia gleb z elementami gleboznawstwa

Prowadzący: pracownicy Zakładu Gleboznawstwa: dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS, prof. dr hab. Ryszard Dębicki (wykład), dr Jacek Chodorowski (laboratorium)

Kod przedmiotu: 205 BGgP GGL ZK Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 45 godzin (15 godz. - wykład, 30 godz. - laboratorium) Rok studiów: II


Wymagania wstępne: znajomość środowiska przyrodniczego Polski i poszczególnych kontynentów, zwłaszcza utworów powierzchniowych, klimatu i stref roślinnych, wiadomości ogólne dotyczące zagrożeń i ochrony środowiska.

Treści merytoryczne: Powstawanie i ewolucja gleb - czynniki i podstawowe procesy glebotwórcze, cechy morfologiczne, ewolucja, gleby kopalne. Składniki glebowe i najważniejsze właściwości fizyko-chemiczne - składniki mineralne, skład granulometryczny, koloidy, właściwości wodno-powietrzne i termiczne, właściwości sorpcyjne i odczyn gleb, składniki organiczne, organizmy glebowe, żyzność, urodzajność, dynamika właściwości. Podstawy geografii gleb - prawidłowości rozmieszczenia gleb, strefy klimatyczno-roślinno-glebowe, zarys systematyki. Pokrywa glebowa Polski, Europy i innych kontynentów. Podstawy

36

klasyfikacji i bonitacji gleb. Charakterystyka ważniejszych gleb. Wartość użytkowa, możliwości jej podniesienia. Użytkowanie gleb. Zasoby glebowe świata. Degradacja i ochrona gleb.

Celem zajęć laboratoryjnych i kameralnych jest poznanie podstawowych metod badania właściwości fizyko-chemicznych gleb, poznanie podstaw kartografii gleboznawczej oraz geografii gleb.

Zalecane lektury: Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1997: Geografia gleb. PWN, Warszawa. Dobrzański B., 1973: Zarys gleboznawstwa ogólnego. Skrypt UMCS, Lublin. Dobrzański B., Uziak S., Klimowicz Z., Melke J., 1987: Badanie gleb w laboratorium i w polu. Skrypt UMCS, Lublin.

Gleboznawstwo. Pr. zbior. pod red. B. Dobrzańskiego i S. Zawadzkiego. PWRiL, Warszawa, 1995.

Uziak S., Klimowicz Z., 2000: Elementy geografii gleb i gleboznawstwa. Wyd. UMCS, Lublin.


Biogeografia

Prowadzący: prof. dr hab. Florian Święs (wykład), mgr Małgorzata Wrzesień i mgr Marzena Kwiatkowska (konwersatorium) (Zakład Geobotaniki, Instytut Biologii)

Kod przedmiotu: 206 BGgP BIO FŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Główne powiązania w skali globalnej między roślinnością, fauną i czynnikami

środowiskowymi. Jednostki geobotaniczne i zoogeograficzne kontynentów. Położenie geobotaniczne i zoogeograficzne Polski na tle jednostek geobotanicznych i zoogeograficznych kontynentu. Biocenozy lądowe Polski. Przegląd państw i formacji roślinnych kontynentów.

Zalecane lektury: Podawana bezpośrednio na zajęciach Język wykładowy: polski

Geografia osadnictwa


Kod przedmiotu: 207 BGgP GOS SW Typ przedmiotu: wykład, kowersatorium


Semestr: 4 Liczba punktów: 4,5 Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: Wiedza z zakresu podstaw geografii społeczno-ekonomicznej Treści merytoryczne: Rozwój i metodologia geografii osadnictwa na świecie i w Polsce. Czynniki kształtujące

osadnictwo (przyrodnicze, historyczne, ekonomiczne, społeczne). Historyczny rozwój form osiedli ludzkich. Morfologia i typy osadnictwa wiejskiego. Pojęcie miasta i kryteria wydzielania miast. Morfologia i typy fizjonomiczne miast. Typologia miast. Struktury przestrzenne miast. Procesy urbanizacji na świecie i w Polsce. Region miejski. Koncepcje sieci osadniczej (m.in. teoria miejsc centralnych). Systemy osadnicze. Walory aplikacyjne geografii osadnictwa.

Zalecane lektury: Golechowski S., Kostrubiec B., Zagożdżon A., 1974: Metody badań geograficzno-osadniczych. PWN, Warszawa.

Jędrzejczyk D., 1980: Przewodnik do ćwiczeń z geografii osadnictwa. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Kiełczewska-Zaleska M., 1978: Geografia osadnictwa. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Maik W., 1997: Podstawy geografii miast. UMK, Toruń. Rajman J., 2000: Geografia ludności i osadnictwa. Przewodnik metodyczny. Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.

Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. 19, 2000, Wyd. Kurpisz, Poznań. Zdrojewski E., 1996: Zarys geografii i osadnictwa. Przewodnik do ćwiczeń. WSP, Słupsk.


Geoekologia i podstawy ochrony środowiska

Prowadzący: dr Witold Wołoszyn (wykład), pracownicy Zakładu Ochrony Środowiska (konwersatorium) Kod przedmiotu: 208 BGgP GOŚ WO Typ przedmiotu: wykład, konserwatorium

Wymiar: 45 godzin (15 godz. - wykład, 30 godz. - konserwatorium) Rok studiów: II


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie "środowisko". Różnice w rozumieniu pojęcia. Środowisko przyrodnicze a

37

środowisko geograficzne. Środowisko w ujęciu systemowym i dynamicznym -mechanizmy zmian i ewolucji. Naturalna zmienność i ewolucja układów przyrodniczych -komponentów środowiska. Wzajemne powiązania układów - komponentów środowiska. Przemiany środowiska w dziejach Ziemi ze szczególnym uwzględnieniem zmian w czwartorzędzie. Rola człowieka w funkcjonowaniu środowiska w ujęciu historycznym. Pierwotne formy bytowania, gospodarowanie w warunkach cywilizacji preindustrialnych, industrializacja i urbanizacja, eksplozja demograficzna, cywilizacja postindustrialna. Antroposfera - środowisko geograficzne, specyficzne cechy funkcjonowania jego podsystemów. Sterowanie i deformacje obiegów energii i materii. Człowiek jako czynnik destrukcyjny w środowisku, relatywizm pojęcia degradacji środowiska. Procesy przemian antropogenicznych poszczególnych komponentów środowiska. Łańcuchy przyczynowo-skutkowe procesów i przejawów przemian, rezultaty przemian i procesy oceniane jako formy degradacji środowiska. Ewolucja postaw człowieka w stosunku do środowiska, cywilizacyjne i kulturowe uwarunkowania postaw i zachowań człowieka. Świadomość zagrożeń i przejawów degradacji środowiska. Historia działań na rzecz ochrony środowiska. Formy działalności na rzecz zachowania walorów i zasobów środowiska. Znajomość procesów degradujących środowisko, orientacja w zakresie geograficznego układu parametrów stanu środowiska w układzie globalnym, w skali kraju i regionu, znajomość form ochrony środowiska i ochrony przyrody.

Zalecane lektury: Karaczun Z.M., Indeka L.G.1996: Ochrona Środowiska. ARIES, Warszawa. Kozłowski S.,1991: Gospodarka a środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa. Kozłowski S.,1997: W drodze do ekorozwoju. PWN, Warszawa. Prandecka B. (red), 1993: Interdyscyplinarne podstawy ochrony środowiska przyrodniczego. Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków.

Prawo ochrony środowiska Roczniki statystyczne ochrony środowiska wydawane przez GUS, aktualne publikacje regionalne "Stan środowiska województwa .... " wydawane przez władze wojewódzkie regionu.


Zastosowanie informatyki w geografii

Prowadzący: dr Józef Paszczyk (Zakład Hydrografii) i zespół pracowników Instytutu Nauk o Ziemi Kod przedmiotu: 209 BGgP ZIG NZ Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne

Wymiar: 15 godzin Rok studiów: II

Semestr: 3 Liczba punktów: 2 Metody oceny: ocena ciągła

Wymagania wstępne: znajomość systemu MS-DOS Treści merytoryczne: Zajęcia obejmują zadania: edycji tekstów i zestawień liczbowych (tabel), przygotowania

danych geograficznych dla różnego rodzaju programów użytkowych, wyszukiwania potrzebnych informacji w systemie sieci elektronicznej, zastosowania do analiz przestrzennych uniwersalnych programów typu: arkuszy kalkulacyjnych, baz danych, programów graficznych, itp.

Zalecane lektury: Boncler D., 1995: Windows 95. Help, Warszawa. Masłowski K., 1996: Pierwsze kroki w programie Excel 7 PL dla Windows 95. Help, Warszawa.

Mykowiecki T., 1992: dBASE, FOXBASE - bazy danych. WNT, Warszawa. Tański, 1991: Surfer, PLJ, Warszawa.

D.A. Tauber, B. Kienan, 1995, Access 2, Microsoft. Zieliński M., Kaleta M., 1994: Word dla Windows, PLJ, Warszawa.


GIS (geograficzne systemy informacji)

Prowadzący: dr Wojciech Sobolewski (Zakład Hydrografii) (wykład), pracownicy Instytutu Nauk o Ziemi (laboratorium)

Kod przedmiotu: 210 BGgP GIS NZ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium w pracowni komputerowej

Wymiar: 45 godzin (15 - godz. wykład, 30 godz. - laboratorium w pracowni komputerowej) Rok studiów: II

Semestr: 4 Liczba punktów: 3,5 Metody oceny: zaliczenie

Wymagania wstępne: znajomość obsługi komputera z systemem operacyjnym Windows, zaliczenie przedmiotu zastosowanie informatyki w geografii

Treści merytoryczne: Definicja systemu geoinformatycznego, przedstawienie typowych zastosowań i funkcji GIS, charakterystyka sprzętu i oprogramowania, źródła danych geograficznych, typy i modele danych, metody pozyskiwania oraz integracji danych przestrzennych i opisowych. Celem zajęć jest zdobycie przez studentów praktycznej umiejętności pozyskiwania, edycji i analizy przestrzennej danych geograficznych w formie zapisu cyfrowego.

Zalecane lektury: Gaździcki J., 1990: Systemy Informacji przestrzennej. PPWK, Warszawa. Maguire D.J., Goodchild M.F., Rhind D.W., [Ed.], Geographical Information System, John Wiley & Son, Inc., New York.

Urbański J., 1997: Zrozumieć GIS. PWN, Warszawa. Werner P., 1992: Wprowadzenie do geograficznych systemów informacyjnych. Wyd. UW, Warszawa.

38



Prowadzący: dr Zbigniew Gardziel (Zakład Geologii), dr hab. Bronisław Janiec prof. UMCS (Zakład Hydrografii)

Kod przedmiotu: 211 BGgP WT2 NZ Typ przedmiotu: konwersatorium

Wymiar: 15 godzin (Tatry - 8 godz., Sudety - 7 godz.) Rok studiów: II

Semestr: 4 Liczba punktów: 0 Metody oceny: Przygotowanie tematu i ilustracji poglądowych do referowania na ćwiczeniach

terenowych w Tatrach oraz sprawdzian pisemny - do końca zajęć semestru letniego Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Tatry: Rys geologiczno-historyczny Tatr. Prezentacja trasy, regionów geograficznych

oraz ogólnej problematyki ćwiczeń w oparciu o wskazaną literaturę fachową i mapy. Sudety: Rys geologiczno-historyczny Sudetów. Prezentacja trasy, regionów geograficznych oraz ogólnej problematyki ćwiczeń w oparciu o wskazaną literaturę fachową i mapy.

Zalecane lektury: Czarnecka B., Janiec B. (red.), 2003: Sudety. Przewodnik dydaktyczny dla przyrodników. Wyd. UMCS. Lublin.

Grochowski W. (red.), 1969: Przewodnik geologiczny po Sudetach. Wyd. Geol., Warszawa.

Kozłowski S., 1986: Surowce skalne Polski. WG, Warszawa. Pulina M., 1989: Rzeźba Gór Stołowych. Prace Uniw. Śląskiego nr 1008. Walczak W., 1968: Sudety. PWN, Warszawa. Walczak W., 1972: Sudety i Przedgórze Sudeckie. [w:] Geomorfologia Polski. t.1. PWN, Warszawa.


Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowa (Sudety, Tatry)

Prowadzący: pracownicy Instytutu Nauk o Ziemi Kod przedmiotu: 212 BGgP ĆT2 NZ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Rok studiów: II Semestr: 4

Liczba punktów: 6

Ćwiczenia terenowe regionalne w Sudetach

Prowadzący: pracownicy Zakładu Hydrografii (Instytut Nauk o Ziemi) Kierownik programowy: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii)

Kod przedmiotu: 212.1 BGgP ĆSU BJ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 48 godzin (6 dni) Rok studiów: II


Wymagania wstępne: zaliczony wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych Treści merytoryczne: W programie: monoklina przedsudecka, Nizina Śląska i Wrocław, blok przedsudecki,

Sudecki Uskok Brzeżny. Wulkanizm trzeciorzędowy Sudetów, Góry Kaczawskie. Problematyka Karkonoszy. Kotlina Jeleniogórska. Zapora w Pilchowicach. Historia Śląska, ochrona środowiska. Niecka Śródsudecka. Góry Sowie. Kotlina Kłodzka i uzdrowiska dolnośląskie. Góry Stołowe.

Zalecane lektury: Czarnecka B., Janiec B. (red.), 2003: Sudety. Przewodnik dydaktyczny dla przyrodników. Wyd. UMCS. Lublin.

Grochowski W. (red.), 1969: Przewodnik geologiczny po Sudetach. Wyd. Geol., Warszawa.

Kozłowski S., 1986: Surowce skalne Polski. WG, Warszawa. Pulina M., 1989: Rzeźba Gór Stołowych. Prace Uniw. Śląskiego nr 1008. Walczak W., 1968: Sudety. PWN, Warszawa. Walczak W., 1972: Sudety i Przedgórze Sudeckie. [w:] Geomorfologia Polski. t.1. PWN, Warszawa.


Ćwiczenia terenowe regionalne w Tatrach

Prowadzący: pracownicy Instytutu Nauk o Ziemi Kierownik programowy: dr Wojciech Zgłobicki (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery)

Kod przedmiotu: 212.2 BGgP ĆTA WZ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 48 godz. (6 dni) Rok studiów: II


Wymagania wstępne: zaliczenie Wstępu do ćwiczeń terenowych z Tatr w terminie do końca zajęć semestru

39

letniego Treści merytoryczne: Przeszłość geologiczna Tatr na tle Karpat. Elementy tektoniki i stratygrafii Tatr. Trzon

krystaliczny, płaszczowiny wierchowe i reglowe. Związek rzeźby z tektoniką i litologią. Główne kompleksy litostratygraficzne. Zjawiska krasowe. Zagadnienie eksploatacji surowców mineralnych w regionie. Pasterstwo. Wody w Tatrach, wykorzystanie wód termalnych (uzdrowiska, regionalny system ogrzewania). Zmiany środowiska naturalnego związane z działalnością człowieka. Zagadnienia etnograficzne. Tatry Wysokie - Dolina pięciu Stawów Polskich, Morskie Oko, Dolina Gąsienicowa; Tatry Zachodnie - Dolina Kościeliska; Rów Zakopiański.

Zalecane lektury: Atlas Tatrzański Park Narodowy. 1985. Zakopane-Kraków. Bac-Moszaszwili M., Gąsienica-Szostak M., 1990: Tatry polskie. Przewodnik geologicznydla turystów. WG, Warszawa.

Passendorfer E., 1971 (i wydania późniejsze): Jak powstały Tatry. WG, Warszawa. Przewodnik LXVIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Zakopane 2-4 października 1997. Warszawa.

Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Pod red. Z. Mirka. 1996. Tatrzański Park Narodowy, Kraków-Zakopane.

Język wykładowy: polski.


Kod przedmiotu: 213 BGgP ĆP2 NZ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Rok studiów: II Semestr: 4

Liczba punktów: 7

Ćwiczenia terenowe z geomorfologii

Prowadzący: dr Jan Reder (Kierownik programowy), pracownicy Zakładu Geomorfologii Kod przedmiotu: 213.1 BGgP ĆGM RE Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe



Wymagania wstępne: umiejętność czytania i interpretacji map topograficznych, geologicznych, glebowych, sporządzenia mapy geomorfologicznej i morfodynamicznej. Ogólna wiedza z zakresu geomorfologii dynamicznej i strukturalnej.

Treści merytoryczne: Metodyka terenowych badań geomorfologicznych. Kartowanie geomorfologiczne form i typów rzeźby według Instrukcji do Mapy Geomorfologicznej Polski 1:25 000. Wybrane elementy kartowania geologicznego - rejestracja i opis przekrojów geologicznych. Profil glebowy jako wskaźnik dynamiki procesów morfogenetycznych. Znaczenie paleogeomorfologiczne i stratygraficzne gleb kopalnych. Samodzielne opracowanie mapy geomorfologicznej i przekrojów geomorfologicznych. Wypracowanie umiejętności samodzielnego opracowywania zagadnień geomorfologicznych wybranego terenu. Poznanie metod zbierania danych terenowych i ich interpretacji.

Zalecane lektury: Opracowania geologiczne, geomorfologiczne oraz paleogeograficzne dotyczące obszaru, na którym odbywają się praktyki.


Ćwiczenia terenowe z geografii gleb

Prowadzący: pracownicy Zakładu Gleboznawstwa Kierownik programowy: prof. dr hab. Ryszard Dębicki

Kod przedmiotu: 213.2 BGgP ĆGL RD Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 32 godziny (4 dni) Rok studiów: II


Wymagania wstępne: umiejętność posługiwania się mapami różnej treści (szczególnie glebowymi i topograficznymi), ogólna znajomość fizjografii terenu, ogólna wiedza z zakresu gleboznawstwa.

Treści merytoryczne: Samodzielne opracowanie map i przekrojów glebowych. Metodyka badań morfologii profili glebowych i klasyfikacja gleb wg PTG (1989), FAO UNESCO (1997) i WRB (1998) z wykorzystaniem najnowszych instrukcji i wskazań (m. in. zawartych w specjalnie do tego celu przygotowanych formularzach). Ustalenie liczby i umiejętność rozplanowania odkrywek glebowych i wierceń zasięgowych, obejmujących w miarę pełną różnorodność typologiczną i gatunkową gleb z uwzględnieniem pozostałych komponentów środowiska, zwłaszcza rzeźby, stosunków wodnych, szaty roślinnej i innych.

Celem ćwiczeń jest wypracowanie umiejętności samodzielnego opracowywania zagadnień glebowych wybranego terenu. Poznanie metod zbierania danych terenowych i ich interpretacji. Zapoznanie z zasadami badania gleb w terenie i kartografią gleboznawczą.

Pomoce dydaktyczne: Mapy topograficzne i tematyczne w skali 1:10 000, 1:25 000 oraz mapy przeglądowe. Plansze, szkice, atlas barw, atlas gleb, pH-metr, świdry glebowe, łopata, kompas, taśma miernicza, przybory do kreślenia. Podstawowy sprzęt terenowy, niwelator, łata miernicza.

40

Zalecane lektury: Opracowania geologiczne, geomorfologiczne oraz paleogeograficzne i glebowe dotyczące obszaru, na którym odbywają się praktyki.


Ćwiczenia terenowe z hydrografii

Prowadzący: pracownicy Zakładu Hydrografii Kierownik programowy: dr Jarosław Dawidek

Kod przedmiotu: 213.3 BGgP ĆHY DJ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe


Semestr: 4 Liczba punktów: 2,5 Metody oceny: wykonanie charakterystyki stosunków wodnych obszaru

Wymagania wstępne: zaliczona hydrografia i oceanografia Treści merytoryczne: Kartowanie wód podziemnych, zbieranie materiałów terenowych oraz opis warunków

hydrogeologicznych, analiza położenia zwierciadła wody i dynamiki wód podziemnych. Rejestracja i pomiary źródeł a także form występowania wód powierzchniowych. Ocena podstawowych własności fizykochemicznych wód oraz analiza wybranych zagadnień z gospodarki wodnej (użytkowanie studni kopanych i wierconych, melioracje). Opracowanie map hydrograficznych.

Zalecane lektury: Instrukcja opracowania Mapy Hydrograficznej Polski 1:50 000, PWN, Warszawa 1964. Przewodnik do hydrograficznych badań terenowych 1989. PWN Warszawa.





Liczba punktów: -

Wychowanie fizyczne



Liczba punktów: -

Przedmioty ogólnokształcące (do wyboru)*


Semestr: 3 Liczba punktów: 2

Przedmioty fakultatywne (do wyboru)*



Liczba punktów: 3 * Listy przedmiotów zestawione są w odrębnych wykazach.

41

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas III roku studiów geograficznych dziennych

1. Geografia regionalna świata 2. Geografia usług 3. Gospodarka wodna 4. Geografia rolnictwa i obszarów wiejskich 5. Geografia fizyczna Polski 6. Geografia ekonomiczna Polski 7. Podstawy paleogeografii 8. Metody badań geograficznych 9. Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa 10. Problemy rozwoju Lubelszczyzny 11. Proseminarium ogólne 12. Proseminarium specjalizacyjne 13. Przedmioty specjalizacyjne* 14. Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych 15. Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowo-Wschodnia 16. Ćwiczenia terenowe regionalne na Roztoczu 17. Ćwiczenia terenowe przedmiotowe 18. Ćwiczenia terenowe: waloryzacja środowiska 19. Praktyka magisterska** 20. Język angielski kontynuowany 21. Zajęcia fakultatywne (do wyboru)***

* dla danej specjalizacji ** zajęcia terenowe w wymiarze 48 godzin realizowane po 6 semestrze *** lista przedmiotów zestawiona jest w odrębnym wykazie. Geografia regionalna świata

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Regionalnej Kod przedmiotu: 301 i 302 BGgP GRŚ RG Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 90 godzin (60 godz. - wykład, 30 godz. - konwersatorium) Rok studiów: III

Semestr: 5 (30 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Semestr: 6 (30 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium)

Liczba punktów: 8 Metody oceny: pisemny egzamin testowy

Wymagania wstępne: umiejętność przyczynowo-skutkowej analizy procesów fizyczno-geograficznych i społeczno-ekonomicznych.

Treści merytoryczne: Historia eksploracji kontynentów. Geografia regionalna jako nauka o przestrzennej klasyfikacji zjawisk geograficznych i gospodarczych. Charakterystyka środowiska przyrodniczego w skali globalnej (historia geologiczna, cechy rzeźby, warunki klimatyczne, cechy wód powierzchniowych i podziemnych, szata roślinna i świat zwierząt); wzajemne zależności między poszczególnymi elementami środowiska naturalnego i ich wpływ na rozmieszczenie ludności, rozwój cywilizacji oraz stopień rozwoju gospodarczego w wybranych obszarach. Efekty działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Charakterystyka wybranych regionów geograficznych z uwzględnieniem zasobów przyrodniczych, struktury gospodarczej i społecznej; indywidualne cechy regionalne wybranych obszarów.

Zalecane lektury: Encyklopedia geograficzna świata, 1995-97: A. Jelonek, R. Soja (red.), T. 1-6, OPRES, Kraków.

Geografia Regionalna Ameryki Łacińskiej, 1985: Praca zbiorowa, PWN, Warszawa. Olszewski T., 1988: Geografia Ekonomiczna Australii i Oceanii. PWE, Warszawa. Przeglądowy Atlas Świata, 1997-99: R. Mydel, J. Groch (red.), Wyd. Fogra, Kraków. Stupnicka E., 1978: Zarys geologii regionalnej świata. Wyd. Geol., Warszawa.


Geografia usług

Prowadzący: dr Artur Myna (wykład), pracownicy Zakładu Geografii Ekonomicznej (konwersatorium) Kod przedmiotu: 303 BGgP GUS AM Typ przedmiotu: wykład, kowersatorium



Wymagania wstępne: Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej i geografii osadnictwa. Treści merytoryczne: Przedmiot badań geografii usług. Różne definicje usług. Klasyfikacja działalności

usługowych. Uwarunkowania rozwoju usług. Czynniki lokalizacji poszczególnych rodzajów usług. Analiza wybranych sfer usług (obsługa handlowa, łączność, turystyka, usługi socjalne). Postęp i nowe rodzaje usług (np. usługi międzybankowe świadczone za pośrednictwem satelitów, komputerowa rezerwacja biletów lotniczych, itp.). Cechy usług a wykorzystanie innowacji. Rola usług w różnicowaniu ośrodków osadniczych. Delimitacja obszarów oddziaływania instytucji, placówek i ośrodków obsługi.

Zalecane lektury: Jagielski M., 1993: Innowacje w sferze usług. Zesz. Nauk., Ser. II, z. 130, Akademia

42

Ekonomiczna, Poznań. Jakubowicz E., 1993: Podstawy metodologiczne geografii usług. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.

Jakubowicz E., 1993: Wyposażenie jednostek terytorialnych w usługi podstawowe. Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 359, St. Geogr., 29.

Olearnik J., Styś A., 1989: Usługi w rozwoju społeczno-gospodarczym. PWE, Warszawa. Tkocz J., 1998: Organizacja przestrzeni wsi w Polsce (wybrane fragmenty). Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.


Gospodarka wodna

Prowadzący: dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 304 BGgP GOW SB Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 30 godzin Rok studiów: III


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Cel i zadania gospodarki wodnej jako nauki. Obliczanie zasobów wodnych w makro- i

mikroskali. Sposoby regulowania obiegu wody w obszarach intensywnego jej użytkowania. Rola zbiorników retencyjnych i ochrona przed powodzią. Rolnictwo i leśnictwo jako konsument wody. Problemy zaopatrzenia w wodę miast różnej wielkości. Duża i mała retencja wodna.

Zalecane lektury: Janiszewski W., 1975: Gospodarka wodna Polski. Książka i Wiedza. Lwowicz M., 1979: Zasoby wodne świata. PWN, Warszawa. Mikulski Z., 1998: Gospodarka wodna. PWN, Warszawa.


Geografia rolnictwa i obszarów wiejskich


Kod przedmiotu: 305 BGgP GRW SW Typ przedmiotu: wykład, kowersatorium



Wymagania wstępne: Wiadomości z geografii ekonomicznej na poziomie szkoły średniej oraz wiedza z zakresu geografii fizycznej (gleboznawstwa, hydrografii, klimatologii) objęta programem i i II roku studiów geograficznych.

Treści merytoryczne: Przedmiot geografii rolnictwa, kierunki, główne pojęcia. Podstawowe metody badań. Teorie przestrzennej lokalizacji rolnictwa. Rys historyczny rozwoju rolnictwa. Warunki przyrodnicze i zewnętrzne warunki społeczno-ekonomiczne. Cechy społeczno-własnościowe: zasoby pracy, formy własności i władania, rozmiary gospodarstw. Cechy organizacyjno-techniczne: użytkowanie ziemi, sposoby gospodarowania, systemy uprawy roślin i chowu zwierząt, intensywność rolnictwa. Cechy produkcyjne rolnictwa: kategorie produkcji, produktywność, towarowość, rentowność, struktura produkcji, główne rośliny uprawne i zwierzęta hodowlane oraz produkty rolne, przetwórstwo, rynek rolny. Typy i regiony rolnicze świata. Procesy i mechanizmy funkcjonowania przestrzeni wiejskiej. System powiązań i kierunków przekształceń: terenów gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej; sieci osadniczej; terenów i obiektów przemysłowych; infrastruktury technicznej i społecznej; terenów i obiektów rekreacji oraz środowiska przyrodniczego i kulturowego. Obszary problemowe. Przestrzenna transformacja obszarów wiejskich. Urządzanie przestrzeni wiejskiej.

Zalecane lektury: Cymerman R., Falkowski J., Hopfer A., 1992: Krajobrazy wiejskie (klasyfikacja i kształtowanie). Wyd. ART., Olsztyn.

Grzebisz W., Szramka H., 1998: Rolnictwo i leśnictwo. [w:] Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. XI, Wyd. Kurpisz, Poznań.

Jedut R., Sobczyk W., 1986: Przewodnik do ćwiczeń z geografii rolnictwa. Wyd. II, UMCS, Lublin.

Kostrowicki J., 1973: Zarys geografii rolnictwa. PWN, Warszawa. Stola W., 1987: Klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski. Próba metodyczna. IGiPZ PAN. Prace habilitacyjne.

Tkocz J., 1998: Organizacja przestrzenna wsi w Polsce. Wyd. UŚ, Katowice (wybrane zagadnienia).

Woś A. (red.), 1998: Encyklopedia Agrobiznesu. Fundacja Innowacja, Warszawa (wybrane hasła).


Geografia fizyczna Polski

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS; mgr Renata Krukowska, mgr Andrzej Tucki (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 306 BGgS GFP AŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

43


Semestr: 5 Liczba punktów: 3,5 Metody oceny: pisemny egzamin testowy

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Polska na tle środowiska przyrodniczego kuli ziemskiej i Europy. Rola czynników endo- i

egzogenicznych w kształtowaniu obrazu środowiska Polski. Zmiany środowiska przed czwartorzędem; ewolucja w plejstocenie i w holocenie. Budowa geologiczna, rzeźba, klimat, wody, gleby i roślinność, jako wyraz przestrzennego zróżnicowania środowiska przyrodniczego w Polsce. Typologia środowiska i regionalizacja fizycznogeograficzna. Antropogeniczne przeobrażenia środowiska i formy ochrony przyrody. Charakterystyka fizycznogeograficzna wybranych regionów.

W ramach konwersatorium - analiza elementów środowiska przyrodniczego, ze szczególnym uwzględnieniem wzajemnych relacji między nimi, w jednostkach regionalnych różnego rzędu, w oparciu o najnowsze materiały kartograficzne.

Zalecane lektury: Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, 1993-97. Dylikowa A., 1973: Geografia Polski. Krainy geograficzne. PZWS, Warszawa. Kondracki J., 1988: Geografia fizyczna Polski. Wyd. VI, PWN, Warszawa. Kondracki J., 2000: Geografia regionalna Polski. Wyd. II, PWN, Warszawa. Stankowski W., 1976: Rozwój środowiska fizyczno-geograficznego Polski. Wyd. I, PWN, Warszawa.

Starkel L. (red.), 1999: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Wyd. II, PWN, Warszawa.


Geografia ekonomiczna Polski

Prowadzący: dr hab. Jerzy Mościbroda, prof. UMCS (wykład), pracownicy Zakładu Geografii Ekonomicznej (konwersatorium)

Kod przedmiotu: 307 BGgP GEP JM Typ przedmiotu: wykład, kowersatorium



Wymagania wstępne: Podstawy geografii Polski w zakresie szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego; niezbędne śledzenie prasy, programów telewizyjnych poświęconych gospodarce i wydarzeniom politycznym z udziałem Polski; przegląd bieżących czasopism geograficznych o tematyce gospodarczo-społecznej.

Treści merytoryczne: Położenie, obszar, granice Polski (ujęcie historyczne). Tendencje rozwoju demograficznego, powojenne "transfery ludności", mniejszości narodowe, ludność polskiego pochodzenia za granicą. Rozwój procesów urbanizacyjnych, miary urbanizacji i jej aspekty przestrzenne. Zasoby surowcowe, rozwój i struktura gałęziowa przemysłu, konieczność restrukturyzacji, społeczne i ekologiczne skutki uprzemysłowienia. Ocena warunków przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych rozwoju rolnictwa. Kierunki użytkowania ziemi, produkcja roślinna i zwierzęca, miejsce rolnictwa w gospodarce kraju. Systemy transportowe (rozwój i zróżnicowanie przestrzenne). Gospodarka morska. Handel zagraniczny. Przemiany społeczno-gospodarcze po 1989 r. Przestrzenne dysproporcje rozwoju gospodarczego. Powiązania z gospodarką światową.

Zalecane lektury: Fierla I., 1984: Geografia przemysłu Polski. PWE, Warszawa. Fierla I. (red.), 2004: Geografia gospodarcza Polski. PWE, Warszawa. Kaliński J., 1995: Gospodarka Polski w l. 1944-1989. Przemiany strukturalne. PWE, Warszawa.

Lijewski T., 1986: Geografia transportu Polski. Wyd. 2, PWE, Warszawa. Olszewski T., 1985: Geografia rolnictwa Polski. PWN, Warszawa. Węcławowicz G. 2002: Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski. PWN, Warszawa.


Podstawy paleogeografii

Prowadzący: prof. dr hab. Józef Wojtanowicz (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 308 BGgF PPA JW Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin (wykład) Rok studiów: III

Semestr: 5 Liczba punktów: 1,5 Metody oceny: test sprawdzający

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Paleogeografia jako nauka o środowisku przyrodniczym minionych epok geologicznych;

określenie przedmiotu badań i miejsca paleogeografii w geografii. Lokalny i strefowy charakter badań paleogeograficznych. Przegląd metod stosowanych w badaniach paleogeograficznych. Znaczenie osadów oceanicznych/głębokowodnych, jeziornych i lessów, znacznie rdzeni współczesnych lodowców arktycznych i antarktycznych w badaniu stratygrafii i paleogeografii czwartorzędu.

Zalecane lektury: Daškevič Z. V., 1967: Paleogeografia (ros.). Moskva. Lindner L., 1992: Czwartorzęd, osady, metody badań, stratygrafia. Warszawa.

44

Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.), 1995: Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Warszawa.

Rühle E. (red.), 1973: Metodyka badań osadów czwartorzędowych. Wyd. Geol., Warszawa.


Metody badań geograficznych

Prowadzący: pracownicy poszczególnych Zakładów Instytutu Nauk o Ziemi; kierownik programowy: dr Radosław Dobrowolski (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 309 BGgP MGE NZ Typ przedmiotu: konwersatorium


Semestr: 5 Liczba punktów: 2,5 Metody oceny: udział w dyskusji, sprawdzian

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot, metody i kierunki badań głównych dyscyplin geograficznych. Osiągnięcia i

kierunki badań lubelskiego ośrodka geograficznego. Sylwetki lubelskich profesorów geografii. Specyfika badań prowadzonych w poszczególnych jednostkach Instytutu Nauk o Ziemi UMCS - problematyka, cele i metody. Udział studentów i rola prac magisterskich w badaniach - tematyka, zakres, metody i wymagania stawiane pracom magisterskim.


Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa

Prowadzący: pracownicy poszczególnych Zakładów Instytutu Nauk o Ziemi Kod przedmiotu: 310 BGgP EPK NZ Typ przedmiotu: konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (konwersatorium) Rok studiów: III


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie przestrzeni geograficznej i przestrzeni geograficzno-kulturowej. Filozofia Europy -

nazwa, granice. Przestrzeń geograficzna "Europy" w porównaniu z innymi kontynentami. Historia poznania geograficznego Europy od starożytności poprzez średniowiecze do czasów współczesnych. Ocena warunków fizycznogeograficznych Europy dla życia i działalności człowieka. Cywilizacja europejska - jej cechy. Delimitacja Europy: regiony geograficzne, kulturowe, historyczne, geopolityczne, euroregiony, obszary przygraniczne. Geograficzne pojęcie Europy Środkowej. Europa regionów - Polska na tle Europy regionów. Krajobrazy kulturowe Europy - geneza i wiek krajobrazu kulturowego Europy.


Problemy rozwoju Lubelszczyzny

Prowadzący: pracownicy poszczególnych Zakładów Instytutu Nauk o Ziemi Kierownik programowy: dr hab. Leopold Dolecki, prof. UMCS

Kod przedmiotu: 311 BGgP PRL NZ Typ przedmiotu: konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zajęcia maja na celu przedyskutowanie zagadnień związanych z perspektywami rozwoju

i zagrożeń Lubelszczyzny w związku z wejściem Polski w struktury organizacyjne Unii Europejskiej. Na kolejne zajęcia studenci przygotowują referaty omawiające poszczególne problemy, prezentują je z wykorzystaniem nowoczesnych środków audiowizualnych oraz przedstawiają tezy do dyskusji. Ta ostatnia stanowi podstawową część zajęć.

Premiowany jest udział w dyskusji, poprawność przygotowanego referatu i jego wygłoszenia oraz frekwencja na zajęciach.


Proseminarium ogólne

Prowadzący: pracownicy poszczególnych Zakładów Instytutu Nauk o Ziemi Kod przedmiotu: 312 BGgP SOG NZ Typ przedmiotu: konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (konwersatorium) Rok studiów: III

45

Semestr: 5 Liczba punktów: 3 Metody oceny: wykonanie pracy seminaryjnej

Wymagania wstępne: znajomość posługiwania się katalogami bibliotecznymi Treści merytoryczne: Zajęcia przygotowują do samodzielnej pracy naukowej a szczególnie do korzystania z

literatury, wyławiania ważnych faktów, porządkowania zagadnień według różnych kluczy, zasad powoływania się na pozycje literatury w tekście, stosowanie odsyłaczy, konstrukcji notek bibliograficznych. Zajęcia przebiegają w trzech etapach: 1 - sporządzenie literatury do wybranych zagadnień; 2 - porządkowanie literatury według określonych wymogów formalnych (zestawiene bibliografii chronologiczne, autorskie, problemowe); 3 - pisemne zreferowanie aktualnego stanu problemu ilustrowanego przez bibliografię.


Proseminarium specjalizacyjne



Przedmioty specjalizacyjne (dla danej specjalizacji)




Prowadzący: mgr Renata Krukowska (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 313 BGgP WT3 RK Typ przedmiotu: konwersatorium



Wymagania wstępne: umiejętność czytania i interpretacji map topograficznych i tematycznych; przyczynowo-skutkowej analizy procesów fizyczno-geograficznych i społeczno-ekonomicznych.

Treści merytoryczne: Roztocze - indywidualność Roztocza jako jednostki geologiczno-morfologicznej. Wpływ budowy geologicznej na rzeźbę regionu. Odrębność rozwoju osadnictwa. Problemy rozwoju rolnictwa i przemysłu. Ochrona przyrody. Możliwości i perspektywy rekreacyjnego rozwoju regionu.

Zalecane lektury: Podana przy opisie przedmiotów: 314.1 Język wykładowy: polski

Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowo-Wschodnia

Kod przedmiotu: 314 BGgP NZ

Ćwiczenia terenowe regionalne na Roztoczu

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Regionalnej, Zakładu Ochrony Środowiska oraz Roztoczańskiej Stacji Naukowej w Guciowie

Kod przedmiotu: 314.1 BGgP ĆRO WK Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 16 godzin (2 dni) Rok studiów: III

Semestr: 6 Liczba punktów: 1 Metody oceny: test pisemny w terenie

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Roztocze jako region. Litologia i tektonika skał kredowych i trzeciorzędowych na

przykładzie wybranych odsłonięć. Ukształtowanie powierzchni mikroregionów Roztocza na wybranych przykładach; erozja wąwozowa i erozja gleb. Rozwój dolin w południowo-zachodniej strefie krawędziowej Roztocza. Charakterystyka wód powierzchniowych i podziemnych w oparciu o wybrane obszary źródliskowe. Formy ochrony przyrody. Rozwój osadnictwa. Zagospodarowanie rolnicze i przemysłowe.

Poznanie cech charakterystycznych poszczególnych części Roztocza. Wypracowanie umiejętności znajdowania zależności między głównymi formami ukształtowania powierzchni i czynnikami, które przyczyniły się do jej powstania i tymi, które ją modelują współcześnie. Uświadomienie roli człowieka w przekształcaniu krajobrazów naturalnych regionu oraz potrzeby ochrony reprezentatywnych stanowisk flory i fauny.

Zalecane lektury: Buraczyński J., 2002: Roztocze. Budowa - rzeźba - krajobraz. ZGR UMCS, Intrograf, Lublin: 1-189.

Harasimiuk M., 1980: Rzeźba strukturalna Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Rozpr. hab., Wyd. UMCS, Lublin.

Kaszewski B. M., Mrugała S., Warakomski W., 1995: Klimat. Seria: Środowisko Przyrodnicze Lubelszczyzny. Wyd. Lub. Tow. Nauk., Lublin.

Źródła Roztocza, 1996: Z. Michalczyk (red.), Wyd. UMCS, Lublin. Język wykładowy: polski

46


Kod przedmiotu: 315 BGgP ĆP3 NZ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Rok studiów: III Semestr: 6

Liczba punktów: 3

Ćwiczenia terenowe: waloryzacja środowiska

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geologii, Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii, Zakładu Geografii Ekonomicznej, Zakładu Kartografii i Zakładu Ochrony Środowiska

Kierownik programowy: dr Grzegorz Janicki (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 315.1 BGgP WAŚ NZ Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 40 godzin (5 dni) Rok studiów: III

Semestr: 6 Liczba punktów: 3 Metody oceny: wykonanie projektu (kartowanie), wykonanie waloryzacji

Wymagania wstępne: zaliczenie ćwiczeń terenowych przedmiotowych z: geografii społeczno-ekonomicznej, meteorologii i klimatologii, geomorfologii, geografii gleb i hydrografii.

Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia i metody waloryzacji środowiska przyrodniczego. Metody określania potencjału środowiska. Rodzaje klasyfikacji terenu: przyrodnicza, geologiczno-inżynieryjna, administracyjno-prawna (kataster). Źródła informacji o środowisku: mapy ogólnogeograficzne, mapy tematyczne, zdjęcia lotnicze, obrazy satelitarne oraz materiały statystyczne. Metody wykorzystania zdjęć lotniczych w inwentaryzacji przyrodniczej. Metody numeryczne opracowywania map geograficznych. Opracowanie map tematycznych z wykorzystaniem programów GIS: pokrycie terenu, użytkowanie gruntu, hydrografia, geomorfologia, utwory powierzchniowe, infrastruktura techniczna, osadnictwo, sozologia. Inwentaryzacja przyrodnicza z wykorzystaniem technik GPS. Wykonanie waloryzacji środowiska przyrodniczego i kwalifikacji terenu okolic Lublina dla potrzeb planowania przestrzennego.

Prace i poszczególne zadania badawcze realizowane są w zespołach, a następnie prezentowane na forum wszystkim uczestnikom zajęć. Celem zajęć jest wykonanie studium optymalnego kierunku zagospodarowania i przyszłej funkcji analizowanego terenu.

Zalecane lektury: Cymerman R., Falkowski J., Hopfer A., 1992: Krajobrazy wiejskie (klasyfikacja i kształtowanie). Wyd. AR w Olsztynie.

Sołowiej D., 1987: Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.


Praktyka magisterska**

Typ przedmiotu: zajęcia terenowe Wymiar: 36 godzin


Liczba punktów: 2


Typ przedmiotu: lektorat Wymiar: 30 godzin


Liczba punktów: 1

Zajęcia fakultatywne (do wyboru)***



Liczba punktów: 4 ** zajęcia terenowe w wymiarze 48 godzin realizowane po 6 semestrze *** lista przedmiotów zestawiona jest w odrębnym wykazie.

47

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas IV roku studiów geograficznych dziennych

1. Metodologia nauk geograficznych 2. Globalne problemy środowiska przyrodniczego 3. Przedmioty specjalizacyjne obligatoryjne 4. Seminarium 5. Pracownia specjalizacyjna 6. Praktyka magisterska 7. Zajęcia fakultatywne oraz inne (do wyboru)*

* Obejmuje również przedmioty obligatoryjne dla specjalizacji innej niż realizowana przez studenta, przedmioty z bloku pedagogicznego oraz przedmioty realizowane na innych kierunkach UMCS lub innych uczelniach lubelskich. Wybór przedmiotów po uzgodnieniu z promotorem pracy magisterskiej (1 pkt. ECTS).

Metodologia nauk geograficznych

Prowadzący: dr Grzegorz Janicki (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 401 BGgP MNG GJ Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 30 godzin (wykład) Rok studiów: IV


Wymagania wstępne: uzyskanie zaliczenia z logiki i historii filozofii Treści merytoryczne: I. Metodologia nauk ogólna: Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Problem metody

naukowej. Teoria poznania naukowego. Wnioskowanie i wyjaśnianie w nauce. Prawa i teorie naukowe: geneza, kryteria, konkurencyjność. Metoda indukcji i dedukcji. Pojęcie kryzysu i rewolucji w nauce. Współczesna metodologia i filozofia nauk: koncepcje, podejścia, paradygmaty.

II. Metodologia geografii: Klasyfikacja nauk geograficznych. Modele przedmiotowe geografii. Paradygmaty i programy badawcze w geografii. Problemy teoretyczne geografii: determinizm geograficzny, uniformitarianizm i neokatastrofizm. Teoria i teoretyzowanie w geografii: twierdzenia, hipotezy, teorie, modele. Natura danych i źródła informacji geograficznej. Metody badawcze: genetyczne, historyczne, porównawcze, matematyczne. Rola pomiaru, eksperymentu i modelowania w badaniach geograficznych.

Zalecane lektury: Bartkowski T., 1977: Metody badań geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Chojnicki Z. (red.), 1991: Podstawowe problemy metodologiczne rozwoju polskiej geografii. Uniw. AM, Sec. Geografia, nr 48.

Domański R., 1987: Teoretyczne podstawy geografii ekonomicznej. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Globalne problemy środowiska przyrodniczego

Prowadzący: pracownicy poszczególnych Zakładów Instytutu Nauk o Ziemi Kod przedmiotu: 402 BGgP PŚP NZ Typ przedmiotu: konwersatorium

Wymiar: 30 godzin Rok studiów: IV

Semestr: 8 Liczba punktów: 4 Metody oceny: udział w dyskusji, sprawdzian

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zajęcia przeznaczone na dyskusję o nowych koncepcjach w geografii i aktualnych

problemach stojących przed tą nauką (problemy środowiska przyrodniczego, problemy ekologiczne, monitoring, ochrona środowiska, przeobrażenia środowiska geograficznego Polski i in.). Uczestniczą studenci wszystkich specjalizacji oraz pracownicy naukowi reprezentujący różne dyscypliny z zakresu nauk o Ziemi.





Liczba punktów: 21

Seminarium



Liczba punktów: 7

Pracownia specjalizacyjna

48



Liczba punktów: 8

Praktyka magisterska



Zajęcia fakultatywne oraz inne (do wyboru)*


Semestr: 7, 8 Liczba punktów: 8


49

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe podczas V roku studiów geograficznych dziennych

1. Problemy ochrony atmosfery, hydrosfery i litosfery 2. Globalne problemy społeczne i ekonomiczne 3. Przeobrażenia środowiska geograficznego Polski 4. Przedmioty specjalizacyjne obligatoryjne 5. Seminarium 6. Pracownia specjalizacyjna 7. Pracownia magisterska 8. Zajęcia fakultatywne oraz inne (do wyboru)*

* Obejmuje również przedmioty obligatoryjne dla specjalizacji innej niż realizowana przez studenta, przedmioty realizowane na innych kierunkach UMCS lub innych uczelniach lubelskich. Wybór przedmiotów po uzgodnieniu z promotorem pracy magisterskiej (1 pkt. ECTS). Problemy ochrony atmosfery, hydrosfery i litosfery

Prowadzący: dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS (Zakład Meteorologii i Klimatologii), dr Joanna Piszcz (Zakład Hydrografii), dr Bogusława Baran-Zgłobicka (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery)

Kod przedmiotu: 501 BGgP AHL NZ Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 30 godzin Rok studiów: V

Semestr: 9 Liczba punktów: 3 Metody oceny: zaliczenie

Wymagania wstępne: podstawowe wiadomości z meteorologii, hydrologii i geologii dynamicznej Treści merytoryczne: Granice i bariery przyrodnicze a działalność człowieka. Powietrze, woda i powierzchniowa

warstwa litosfery jako zasoby naturalne. Gospodarowanie wodą, jej uzdatnianie oraz oczyszczanie ścieków. Klasyfikacje wód powierzchniowych i standardy wód pitnych. Antropogeniczne procesy degradacji atmosfery, hydrosfery i litosfery i ich uwarunkowania. Skutki degradacji atmosfery, hydrosfery i litosfery. Prawne, organizacyjne i techniczne metody ochrony atmosfery, hydrosfery i litosfery

Zalecane lektury: Dynowska J., (red.) 1993: Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych. Kraków.

Janiec B., 1997: Transformacje i translokacje jonowe w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego. Wyd. UMCS Lublin.

Kleczkowski A.S., (red.) 1984: Ochrona wód podziemnych. Wyd. Geol. Warszawa. Kozłowski S.,(red.) 1998: Ochrona litosfery. Państwowy Instytut Geologiczny . Warszawa Kucowski J., Laudyn D., Przekwas M., 1996: Energetyka a ochrona środowiska. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne. Warszawa.

Siemiński M., 1994, Fizyka zagrożeń atmosfery. PWN Warszawa. Skrzypski J., 1997: Litosfera - źródła i rodzaje zanieczyszczeń, sposoby jej ochrony.[W:] A. Kurnatowska (red.): Ekologia, jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy. PWN. Warszawa-Łódź

Zwoździak J., Zwoździak A., Szczurek A., 1998: Meteorologia w ochronie atmosfery. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej . Wrocław.



Prowadzący: dr Wojciech Janicki (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 502 BGgP PSE JJ Typ przedmiotu: wykład, kowersatorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: V

Semestr: 9 Liczba punktów: 3 Metody oceny: wypracowanie-dysertacja, opracowanie projektu

Wymagania wstępne: Wiedza z zakresu elementów środowiska, społeczeństwa i gospodarki, objętych programem nauczania geografii na poziomie akademickim.

Treści merytoryczne: Przemienność relacji w systemie środowisko - gospodarka. Wzajemne powiązania i globalne tendencje rozwoju (zaludnienia, uprzemysłowienia, produkcja żywności, wyczerpywania się zasobów, zanieczyszczenie środowiska). Problem zrównoważonego rozwoju. Konsekwencje naruszenia zasad zrównoważonego rozwoju. Globalizacja gospodarki, ekspansja światowego handlu, ukształtowanie się międzynarodowego (globalnego) rynku kapitałowego, rozwój korporacji wielonarodowych, tworzenie się regionalnych bloków gospodarczych, procesy integracji. Trendy w transporcie i produkcji energii. Eksplozja demograficzna. Prognozy demograficzne. Systemy wyżywienia pod ciśnieniem potrzeb, światowy bilans żywności. Problemy społeczne: starzenie się ludności, problem uchodźców, wzrost przypadków HIV i AIDS, terroryzm, narkomania, sekty, itp. Mechanizmy przestrzennej transformacji. Zmieniająca się rola czynników lokalizacji. Globalność a lokalność. Problemy ochrony środowiska.

Zalecane lektury: Bąkiewicz A. (red.), 2000: Gospodarka i społeczeństwo w dobie globalizacji. Dialog, Warszawa.

50

Brown L. R., Kane H., Roodman D. M., 1995: Świat, w którym żyjemy. Trendy kształtujące naszą przyszłość, przekład S. Zalewski, KiW, Warszawa.

Cohen D., 2000: Bogactwo świata, ubóstwo narodów. Społeczny Instytut Wyd. Znak, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków-Warszawa.

Domański R., 2000: Zasady geografii społeczno-ekonomicznej. PWN, Warszawa. King A., Schneider B., 1992: Pierwsza rewolucja globalna. Jak przetrwać? Raport Klubu Rzymskiego, przekład W. S. Rączkowscy, Warszawa.

Le Saux J. Y.( i in.), 2001: Przyszłość świata, Fundacja Studiów i Badań Edukacyjnych. Warszawa.

Meadows D. H., Meadows D. L., Randers J., 1995: Przekraczanie granic. Globalne załamanie czy bezpieczna przyszłość?, przekład Z. Dobrska, Warszawa.

Woś A., 1995: Ekonomika odnawialnych zasobów naturalnych. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Przeobrażenia środowiska geograficznego Polski

Prowadzący: pracownicy poszczególnych Zakładów Instytutu Nauk o Ziemi Kod przedmiotu: 503 BGgP PŚG NZ Typ przedmiotu: konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (konwersatorium) Rok studiów: V

Semestr: 10 Liczba punktów: 4 Metody oceny: udział w dyskusji, sprawdzian

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zajęcia przeznaczone na dyskusję o nowych koncepcjach w geografii i aktualnych

problemach stojących przed tą nauką (globalne problemy środowiska przyrodniczego, problemy ekologiczne, monitoring, ochrona środowiska, przeobrażenia środowiska geograficznego Polski i in.). Uczestniczą studenci wszystkich specjalizacji oraz pracownicy naukowi reprezentujący różne dyscypliny z zakresu nauk o Ziemi.

Zalecane lektury: - Język wykładowy: polski




Liczba punktów: 18

Seminarium



Liczba punktów: 10

Pracownia specjalizacyjna



Pracownia magisterska



Zajęcia fakultatywne oraz inne (do wyboru)*


Semestr: 7, 8 Liczba punktów: 8


51

ZAJĘCIA FAKULTATYWNE

Zajęcia fakultatywne dla studentów II i III roku studiów geograficznych dziennych (podkreślono przedmioty realizowane w roku akad. 2006/2007)

1. Zjawiska krasowe i pseudokrasowe w Polsce 2. Środowisko przyrodnicze Karpat i Podkarpacia 3. Europejska przestrzeń geograficzna 4. Rzeźba polodowcowa Niżu Polskiego 5. Historia odkryć geograficznych 6. Człowiek i środowisko przyrodnicze w pradziejach 7. Morfogeneza współczesnej i plejstoceńskiej strefy peryglacjalnej 8. Wymiana masy, energii i informacji w systemie gleba-roślina-atmosfera 9. Turystyczne walory Lubelszczyzny 10. Zróżnicowanie przyrodnicze i kulturowe regionu lubelskiego 11. Walory turystyczne wybranych obszarów Polski i świata 12. Obszary problemowe 13. Strategie rozwoju regionalnego 14. Geografia polityczna 15. Geografia polskiej wsi 16. Problemy komunikacyjne świata 17. Geografia religii 18. Geografia społeczno-gospodarcza Ukrainy 19. Geografia transportu i łączności Polski 20. Faces of multiculturalism 21. Podstawy kartografii tematycznej 22. Podstawy geochemii krajobrazu 23. Gospodarka wodna zrównoważona (Sustainable Water Management) 24. Klimat-środowisko-człowiek 25. Geograficzne zasoby sieci Internet 26. Ochrona przyrody nieożywionej 27. Budowa geologiczna i surowce regionu lubelskiego 28. Zasoby litosfery i problemy ich wykorzystania 29. Zjawiska katastrofalne w historii Ziemi 30. Środowisko Morza Bałtyckiego 31. Krajobraz kulturowy miast wschodniej części Polski 32. Środowisko Arktyki 33. Środowisko i problemy cywilizacyjne wybranych krajów Afryki Zachodniej

Zjawiska krasowe i pseudokrasowe w Polsce

Prowadzący: dr Radosław Dobrowolski (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1001 BGgF KRP DR Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin Rok studiów: II-III

Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Kras czy pseudokras? - problemy terminologiczne. Klasyfikacja typologiczna form rzeźby

krasowej i pseudokrasowej. Metodyka badawcza. Geologiczne i paleogeograficzne warunki rozwoju obszarów krasowych i pseudokrasowych w Polsce. Aktywizacja zjawisk krasowych pod wpływem działalności człowieka.

Zalecane lektury: Dobrowolski R., 1998: Strukturalne uwarunkowania rozwoju współczesnej rzeźby krasowej na międzyrzeczu środkowego Wieprza i Bugu. Wyd. UMCS, Lublin.

Głazek J., Gradziński R., Pulina M., 1982: Karst and caves of Poland. Kras i Speleologia,4 (XIII).

Nowak W.A., 1986: Zjawiska krasowe w Niecce Niedziańskiej. Studia Ośrodka Dok. Fizjogr., XIV.

Nowak W.A., 1993: Skrasowienie podziemne wapieni i jego odzwierciedlenie w rzeźbie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej w rejonie Częstochowy. Studia Ośrodka Dok. Fizjogr., XXI.

Pulina M., 1977: Zjawiska krasowe w Sudetach Polskich. Dokument. Geogr. IGiPZ PAN, 2-3.


Środowisko przyrodnicze Karpat i Podkarpacia

Prowadzący: prof. dr hab. Maria Łanczont, prof. dr hab. Józef Wojtanowicz (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 1003 BGgF ŚPK ŁW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1

52

Metody oceny: pisemna praca kontrolna Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Polskie Karpaty i Podkarpacie jako jednostki fizjograficzne – podstawy wydzielenia,

granice. Główne elementy, regionalne zróżnicowanie i osobliwości środowiska abiotycznego: budowa geologiczna, rzeźba, klimat, stosunki wodne. Charakterystyczne cechy rozmieszczenia szaty roślinnej (zasięgi przestrzenne, piętrowość, górna granica lasu). Ewolucja środowiska przyrodniczego w trzeciorzędzie i czwartorzędzie: neotektonika, powierzchnie zrównań, zlodowacenia kontynentalne, zlodowacenia górskie. Problem ochrony środowiska.

Zalecane lektury: Klimaszewski M. (red.), 1972: Geomorfologia Polski. t. I, PWN, Warszawa. Mojski J.E. (red.), 1984: Budowa geologiczna Polski. t. I, Stratygrafia, część 3b, Kenozoik, Czwartorzęd, Wyd. Geol., Warszawa.

Warszyńska J. (red.), 1995: Karpaty Polskie. Przyroda, Człowiek i jego działalność. UJ, Kraków.


Europejska przestrzeń geograficzna

Prowadzący: prof. dr hab. Józef Wojtanowicz (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1004 BGgF EPG JW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian pisemny lub ustny

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie przestrzeni geograficznej. Przestrzeń geograficzna “Europa” w porównaniu z

innymi kontynentami. Historia poznania geograficznego Europy od starożytności poprzez średniowiecze do czasów współczesnych. Ocena warunków fizycznogeograficznych Europy dla życia i działalności człowieka. Determinizm geograficzny. Delimitacja Europy. Typy granic: naturalne, sztuczne, polityczne i inne. Geograficzne pojęcie Europy Środkowej. Polska na mapie Europy. Obszary przygraniczne.

Zalecane lektury: będzie podawana w trakcie wykładu Język wykładowy: polski

Rzeźba polodowcowa Niżu Polskiego

Prowadzący: dr Sławomir Terpiłowski (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1006 BGgF RPN ST Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian pisemny

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przewodnie cechy rzeźby polodowcowej oraz jej związki z podłożem. Zróżnicowanie

wiekowe oraz genetyczne elementów krajobrazu polodowcowego. Modele rozwoju stref glacimarginalnych. Charakter oraz stopień postglacjalnych zmian w rzeźbie polodowcowej.

Zalecane lektury: Galon R. (red.), 1972: Geomorfologia Polski. T. 2. Niż Polski. PWN, Warszawa. Kozarski S., 1995: Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki środowiska i transformacja geosystemu (~20 ka – 10 ka BP). Dokum. Geogr., IGiPZ PAN, 1.

Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd - osady, metody badań, stratygrafia. PWE, Warszawa.

Mojski J.E., 1993: Europa w plejstocenie - ewolucja środowiska przyrodniczego. Wyd. PAE, Warszawa.


Historia odkryć geograficznych

Prowadzący: dr Grzegorz Janicki (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1008 BGgF HOG GJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Powiązanie poznania geograficznego z dorobkiem i poznaniem humanistycznym

(historycznym, socjologicznym i antropologicznym). Uwarunkowania społeczne, polityczne i kulturowe rozwoju horyzontu geograficznego i eksploracji geograficznej. Periodyzacja geografii i historii odkryć geograficznych. Udział i rola Polaków w badaniach i eksploracjach geograficznych. Ukształtowanie się współczesnego obrazu świata.

Zalecane lektury: Babicz J., Walczak W., 1968: Zarys historii odkryć geograficznych. PWN, Warszawa. Długosz Z., 2001: Historia odkryć geograficznych i poznania Ziemi. PWN, Warszawa Nowakowski S., 1965: Historia rozwoju horyzontu geograficznego. PWN, Warszawa.


53

Człowiek i środowisko przyrodnicze w pradziejach

Prowadzący: dr Jan Reder (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 1022 BGgF ŚPP RE Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Archeologia a prahistoria - zasady rekonstrukcji pradziejów człowieka. Podstawy

chronologiczne rozwoju kultury ludzkiej - podział pradziejów i okresu historycznego. Antropogeneza - jej interpretacja środowiskowa i genetyczna. Środowiskowe uwarunkowania zmienności wewnątrz populacji ludzkiej. Paleolit - podstawowe strategie gospodarcze i rola człowieka w ekosystemie. Etap gospodarki przyswajalnej. Rewolucja neolityczna - jej znaczenie demograficzne i kulturowe. Przejście do wytwórczych metod eksploatacji środowiska. Modele gospodarki neolitycznej. Wpływ gospodarki neolitycznej (rolnictwo, hodowla, budownictwo) na przekształcenie środowiska. Przemiany gospodarcze i kulturowe w Europie w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. Przekształcenia krajobrazu w czasach historycznych. Zmiany struktury przestrzennej systemu naturalnego i uprawowego ziem polskich w ostatnim tysiącleciu.

Zalecane lektury: Kozłowski J.K., Kozłowski S.K. (red.), 1983: Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN, Warszawa.

Malinowski A., Strzałko J. (red.), 1985: Antropologia. PWN, Warszawa. Maruszczak H., 1988: Zmiany środowiska przyrodniczego kraju w czasach historycznych. [w:] Przemiany środowiska geograficznego Polski. Wszechnica PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich: 109-136.

Starkel L. (red.), 1988: Przemiany środowiska geograficznego Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.


Morfogeneza współczesnej i plejstoceńskiej strefy peryglacjalnej

Prowadzący: prof. dr hab. Kazimierz Pękala (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 1025 BGgF MOP KP Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju i występowania zmarzliny. Procesy i skutki

morfologiczne rozwoju zmarzliny ciągłej, nieciągłej i wyspowej. Rozwój rzeźby kriogenicznej w klimacie zimnym kontynentalnym i oceanicznym oraz wysokogórskim. Skutki morfologiczne i geologiczne występowania zmarzliny plejstoceńskiej - zasady rekonstrukcji występowania zróżnicowanej strefy peryglacjalnej w plejstocenie.

Poznanie mechanizmu rozwoju rzeźby kriogenicznej w różnych warunkach peryglacjalnych i zasad rekonstrukcji paleogeograficznej.

Zalecane lektury: French H.M., 1976: The Periglacial Environment. Longman. Harris S.A., 1986: The Permafrost Environment. Croom Helm. Jahn A., 1970: Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN, Warszawa. Stankowski W., 1996: Wstęp do geologii kenozoiku. Wyd. Nauk. UAM, Poznań. Washburn A.L., 1973: Periglacial processes and Environments. Arnold.


Wymiana masy, energii i informacji w systemie gleba-roślina-atmosfera

Prowadzący: prof. dr hab. Ryszard Dębicki (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1043 BGgF WME RD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawy fizyki, chemii i biologii środowiska z zakresu termodynamiki procesów w układach przyrodniczych.

Treści merytoryczne: Gleba jako układ polidyspersyjny, wielofazowy. Interakcje pomiędzy fazą stałą, ciekłą i gazową. Definicje i jednostki, parametry i właściwości układów. Ogólne koncepcje procesów transportu w glebach: przepływ wody, soli, gazów, ciepła. Układy statyczne i dynamiczne, Warunki nasycone i nienasycone. Bilanse: wody, ciepła, promieniowania, składników. Rola roślinny w procesach wymiany. Proste modele stochastyczne i deterministyczne wymiany w systemie gleba-roślina-atmosfera.

Zalecane lektury: Wykaz literatury przygotowany przez prowadzącego indywidualnie, stosownie do omawianych zagadnień.


54

Turystyczne walory Lubelszczyzny

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1061 BGgF TWL AŚ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zagadnienia terminologiczne – podstawowe pojęcia geografii turyzmu. Klasyfikacja

walorów turystycznych; elementy przyrodnicze (naturalny potencjał turystyczny), elementy pozaprzyrodnicze – antropogeniczne (turystyczny potencjał kulturalny). Oceny stopnia atrakcyjności walorów turystycznych (metody bonitacji punktowej, współczynnik atrakcyjności). Zagospodarowanie turystyczne (infrastruktura komunikacyjna, noclegowa, żywieniowa itp.). Formy ruchu turystycznego; ich klasyfikacje. Turystyczne jednostki przestrzenne (przestrzeń, region, miejscowości). Lubelszczyzna na tle regionów turystycznych Polski. Kartografia turystyczna regionu Lubelskiego; trasy tematyczne w ofertach dla turystów.

W ramach konwersatorium – ocena regionalnego zróżnicowania walorów turystycznych, zagospodarowania i ruchu turystycznego na Lubelszczyźnie.

Zalecane lektury: Gaworecki W.W., 1998: Turystyka. PWE, Warszawa. Kowalczyk A., 2000: Geografia turyzmu. PWN, Warszawa. Kruczek Z., Socha S., 1997: Geografia Atrakcji Turystycznych Polski. Wyd. Proksenia, Kraków.

Sołowiej D., 1992: Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wydanie 2 poszerzone, Wyd. Nauk. UAM, Poznań.


Zróżnicowanie przyrodnicze i kulturowe regionu lubelskiego

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Ewa Skowronek (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1062 BGgF ZPK BS Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Region lubelski - zróżnicowanie przyrodnicze i kulturowe. Tożsamość regionalna i

narodowa oraz kształtowanie postaw otwartości i tolerancji. Kultura różnych warstw i stanów społecznych jako przejaw dziedzictwa kulturowego. Współzależność i przenikanie się kultur różnych narodów zamieszkujących w przeszłości region lubelski. Rozwijanie poczucia estetyki i dostrzeganie pozytywnych przykładów gospodarowania w regionie. Miejscowe przykłady zróżnicowania kulturowego. Współpraca regionalna - na wybranych przykładach. Kierunki rozwoju turystyki i miejsce regionu lubelskiego w Unii Europejskiej.

Zalecane lektury: Aleksandrowicz A., Gerlecka R., Śladkowski W., Tworek S., 1987: Z przeszłości kulturalnej Lubelszczyzny. Wyd. Lubelskie, Lublin.

Górak J., 1990: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny. Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków. Zamość.

Piskorz-Branekowa E., 2004: Polskie stroje ludowe. Sport i Turystyka – MUZA S.A., Warszawa.

Mencel T. (red.), 1974: Dzieje Lubelszczyzny. PWN, Warszawa. Rospond S., 1984: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Ossolineum, Wrocław.


Walory turystyczne wybranych obszarów Polski i świata

Prowadzący: dr Ewa Skowronek (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1063 BGgF WGT ES Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: opracowanie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przyrodnicze i kulturowe uwarunkowania rozwoju turystyki na wybranych przykładach.

Przegląd walorów regionów turystycznych Polski i świata. Prezentacja walorów objętych szczególną formą wyróżniania i ochrony - obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO, Międzynarodowe Rezerwaty Biosfery M&B, polskie pomniki historii. Krajobraz kulturowy jako walor turystyczny.

Zalecane lektury: Kruczek Z., Kurek A., Nowacki M., 2003: Krajoznawstwo. Zarys teorii i metodyki. Proksenia, Kraków.

Kruczek Z., 2002: Polska. Geografia atrakcji turystycznych. Wyd. Proksenia, Kraków. Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., 2002: Geografia turystyki Polski. PWE, Warszawa.

55

Warszyńska J., 1994: Geografia turystyczna świata. PWN, Warszawa. oraz wykaz publikacji przygotowywany przez prowadzącego indywidualnie, stosownie do omawianych zagadnień


Obszary problemowe

Prowadzący: dr hab. Jerzy Bański, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1081 BGgF OPR JB Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: opracowanie tekstowe (dysertacja)

Wymagania wstępne: Wiedza z zakresu poszczególnych dyscyplin geograficznych, znajomość metod statystycznych.

Treści merytoryczne: Pojęcie obszaru problemowego – przegląd koncepcji i terminologii w literaturze polskiej i światowej. Miejsce obszarów problemowych w typologiach regionów. Typy obszarów problemowych w typologiach regionów. Typy obszarów problemowych i różnorodność kryteriów ich delimitacji. Ludnościowe obszary problemowe, obszary ekologicznego zagrożenia, rolnicze obszary problemowe. Przykłady i charakterystyka obszarów problemowych w Europie oraz ich miejsce w polityce Wspólnoty. Geneza, ewolucja i perspektywy obszarów problemowych w Polsce. Modelowanie rozwoju gospodarczego na obszarach opóźnionych w rozwoju.

Zalecane lektury: Bański J., 1999: Obszary problemowe w rolnictwie Polski. Prace Geogr., 172, IGiPZ PAN, Warszawa.

Dembowska Z., 1994: Obszary problemowe w Polsce. Inst. Gosp. Przestrzennej i Komunalnej. Warszawa.

Jedut R. (red.), 1990: Obszary problemowe rolnictwa Polski ze szczególnym uwzględnieniem regionu lubelskiego. UMCS – PTG, Lublin.

Rosner A. (red.), 1999: Typologia wiejskich obszarów problemowych. IRWiR PAN, Warszawa.


Strategie rozwoju regionalnego

Prowadzący: dr Artur Myna (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1082 BGgF SRR AM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcia regionu i rozwoju regionalnego. Klasyfikacje regionów. Ewolucja modeli rozwoju

regionalnego. Klasyfikacje instrumentów rozwoju regionalnego. Formułowanie strategii rozwoju regionalnego: analiza uwarunkowań rozwoju wybranych regionów Polski, projektowanie scenariuszy zagrożeń i szans, wariantowanie strategii rozwoju. Fundusze strukturalne a rozwój regionalny. Regionalne programy operacyjne. Regionalne instrumenty wspierania rozwoju lokalnego.

Zalecane lektury: Czyż T. (red.), 1996: Podstawy regionalizacji geograficznej. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.

Hausner J., Kudłacz T., Szlachta J., 1998: Identyfikacja nowych problemów rozwoju regionalnego. Biuletyn KPZK PAN, z. 185.

Kołodziejski J., 1996: Ku nowej koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. [w:] Wich U. (red.), Gospodarka-Przestrzeń-Środowisko. UMCS, Lublin: 127-157.

Myna A., 1998: Rozwój lokalny, regionalne strategie rozwoju regionalizacja. Samorząd Terytorialny, Minicipium, Warszawa, z. 11: 30-48.

Myna A., 2000: Regionalne instrumenty wspomagania strategii rozwoju lokalnego. [w:] T. Gruszecki (red.), Od socjalizmu do gospodarki rynkowej, KUL, s. 183-200.

Winiarski B. (red.), 1999: Polityka gospodarcza. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Geografia polityczna

Prowadzący: dr Wojciech Janicki (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1083 BGgF GPL JJ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: kolokwium

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot i podstawy metodologiczne geografii politycznej. Teorie i koncepcje

geopolityczne. Zagadnienie granic międzynarodowych. Podział mórz i oceanów (wody terytorialne, strefa ekonomiczna i szelf kontynentalny w Konwencji Prawa Morza). Obszary politycznej niestabilności i konfliktów – spory terytorialne i ruchy

56

separatystyczne we współczesnym świecie (analiza wybranych konfliktów). Procesy integracyjne i dezintegracyjne w świecie współczesnym. Ugrupowania integracyjne. Polityczna mapa świata i jej zmiany w ujęciu historycznym.

Zalecane lektury: Baczwarow M., Suliborski A., 2002: Kompendium wiedzy o geografii politycznej i geopolityce. PWN, Warszawa – Łódź.

Barbag J., 1987: Geografia polityczna ogólna. Warszawa. Długosz Z., 2000: Przemiany na mapie politycznej świata. WSZiA, Zamość. Gabryelska-Straburzyńska B., 1981: Państwa śródlądowe a nowe prawo morza. (w:) Przegląd Stosunków Międzynarodowych. 2-3, Opole.

Pietraś M. (red.), 2002: Oblicza procesów globalizacji. Wyd. UMCS Lublin. Otok S., 1997: Geografia polityczna. PWN, Warszawa. Rościszewski M. (red.), 1993: Współczesna geografia polityczna. Warszawa.


Geografia polskiej wsi

Prowadzący: dr hab. Jerzy Bański, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1084 BGgF GPW JB Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: kolokwium

Wymagania wstępne: Wiedza z zakresu poszczególnych dyscyplin geograficznych, znajomość metod statystycznych.

Treści merytoryczne: Wykład poświęcony jest obszarom wiejskim w Polsce. Omówiona zostanie następująca problematyka: teorie obszarów wiejskich, zagadnienia demograficzne, osadnictwo wiejskie i typy morfogenetyczne wsi, użytkowanie ziemi, gospodarka rolna, działalność pozarolnicza, rozwój agroturystyki, metody aktywizacji wsi, rozwój wsi i rolnictwa w świetle dokumentów rządowych (strategie, studia, plany), perspektywy rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na procesy i zjawiska jakie uwidoczniły się w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Zagadnienie analizowane jest w różnych skalach przestrzennych.

Zalecane lektury: Bański J., Stola W., 2002: Przemiany struktury przestrzennej i funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce. Studia Obszarów wiejskich, 3, PTG, IGiPZ PAN, Warszawa.

Bański J. (red.), 2004: Polska przestrzeń wiejska: procesy i perspektywy. Studia Obszarów Wiejskich, 6, PTG, IGiPZ PAN, Warszawa.

Gillmor D. A., Bański J., (Eds.), 2003: Aspects of changes in European rural space. Geographia Polonica, 76, 1, IGSO PAS, Warsaw.

Ilbery B., (Ed.), 1998: The geography of rural changes. Longman, London. Język wykładowy: polski

Problemy komunikacyjne świata

Prowadzący: dr Wiesława Sobczyk (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1089 BGgF PKŚ SW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian pisemny

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Problemy transportowe w poszczególnych etapach rozwoju cywilizacji. Wynalazki

transportowe. Zagrożenia transportowe dla środowiska naturalnego. Główne tendencje rozwojowe komunikacji światowej. Zespoły sieci transportowych. Komunikacja jako czynnik kształtowania struktury przestrzennej i społeczno-gospodarczego rozwoju wybranych krajów. Najważniejsze połączenia transkontynentalne. Główne trendy rozwojowe transportu kolejowego. Rola autostrad w rozwoju wybranych państw świata. Współczesne problemy lotnictwa światowego. Transport w miastach. Specyficzna funkcja transportu rurociągowego. Porty morskie jako ogniwo systemów transportowych. Nowoczesne usługi transportowe. Transport logistyczny. Najnowsze formy przekazu informacji.

Zalecane lektury: Berezowski S., 1975: Zarys geografii komunikacji, PWN, Warszawa. Hornig A., Dziadek S., 1998: Zarys geografii transportu lądowego, PWN, Warszawa. Koziarski S., 2004: Rozwój przestrzenny sieci autostrad na świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.

Lijewski T., 1986: Geografia transportu Polski, PWE, Warszawa. Zaleski J.,1967: Ogólna geografia transportu morskiego w zarysie, PWN, Warszawa.


Geografia religii

Prowadzący: dr Małgorzata Flaga (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1091 BGgF GRE MF Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy

57

Liczba punktów: 1 Metody oceny: kolokwium

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Geografia religii jako dyscyplina naukowa. Struktura wyznaniowa ludności na świecie.

Przestrzenne rozmieszczenie głównych religii na świecie. Charakterystyka wybranych religii świata – doktryny, wierzenia, odłamy, główne święta, obrzędy, miejsca i obiekty kultu, kierunki i formy pielgrzymowania. Różnice religijne jako podłoże konfliktów na świecie.

Zalecane lektury: Comte F., 1994: Najsłynniejsze święte księgi świata, Wyd. Opus, Łódź. Jackowski A., Sołjan I., Bilska-Wodecka E., 1999: Religie świata. Szlaki pielgrzymkowe. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, T. 15, Wyd. KURPISZ, Poznań.

Jackowski A., 2003: Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii, Wyd. UJ, Kraków.

Park C. C., 1994: Sacred Worlds. An Introduction to geography and religion, Routledge, London a. New York.

Pasek Z. (red.), 1997: Miejsca święte. Leksykon, Wyd. Znak, Kraków. Peregrinus Cracoviensis, UJ, Kraków.


Geografia społeczno-gospodarcza Ukrainy

Prowadzący: dr Małgorzata Flaga (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1092 BGgF GSU MF Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zarys historii ziem ukraińskich. Położenie geopolityczne i podział administracyjny

współczesnej Ukrainy. Problemy ludnościowe. Przemiany gospodarki Ukrainy w latach 90. Charakterystyka regionów gospodarczych kraju. Udział Ukrainy w różnych strukturach politycznych i ekonomicznych Europy i świata.

Zalecane lektury: Smolij V. (red.), 1998: All about Ukraine, Wyd. „Al’ternatyvy”, Kyiv. Grykień S, 2003: Transformacja rolnictwa ukraińskiego po roku 1991, Czasopismo Geograficzne, T. 74, Z. 3, s. 187-212.

Kusiński W., 1996: Stosunki ludnościowe a społeczno-ekonomiczna transformacja Ukrainy, Studia i Materiały CBW UW, Warszawa.

Serczyk W. A., 2001: Historia Ukrainy, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków. Zastavnyj F. D., 1994: Geografija Ukrajiny, Wyd. Svit, L’viv. Zastavnyj F. D., Kusiński W., 2003: Ukraina. Przyroda-Ludność-Gospodarka, Wyd. Akademickie „Dialog”, Warszawa.


Geografia transportu i łączności Polski

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1093 BGgF GTŁ GW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawy teoretyczne (Christaller, Weber, von Thünnen). Wpływ transportu na

międzyregionalne zróżnicowanie warunków rozwoju; dostępność komunikacyjna. Pojęcie i podziały transportu i infrastruktury transportowej. Ewolucja popytu na usługi transportowe. Substytucja i komplementarność transportu. Koszty transportu i czynniki ich zróżnicowania. Taryfy transportowe. Sieć dróg kołowych. Zarządzanie drogami. Transport drogowy w strukturze przestrzennej miast i obszarów wiejskich. Rozmieszczenie transportu kolejowego i główne węzły kolejowe. Porty i przystanki morskie. Żegluga śródlądowa. Transport lotniczy, główne lotniska transportowe i komunikacyjne. Infrastruktura łączności – rozmieszczenie i przekształcenia.

Zalecane lektury: Berezowski S., 1975: Zarys geografii komunikacji, PWN, Warszawa. Hornig A., Dziadek S., 1987: Zarys geografii transportu lądowego, PWN, Warszawa. Lijewski T., 1986: Geografia transportu Polski, PWE, Warszawa, Wyd. 2. Lijewski T., 1994: Infrastruktura komunikacyjna Polski wobec zmian politycznych i gospodarczych w Europie Środkowej i Wschodniej, Zeszyty IGiPZ PAN, nr 23, Warszawa.

Wendt J., 2002: Wybrane zagadnienia geografii transportu, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.


Faces of multiculturalism

Prowadzący: dr Wojciech Janicki (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1094 BGgF OWK JJ Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin

58

Rok studiów: II-V Semestr: zimowy

Liczba punktów: 2 Metody oceny: zaliczenie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Concept of multiculturalism. Ethnic and cultural differentiation of the contemporary

world. International migrations and state immigration policies. Integration, assimilation or multiculturalism? Models of multicultural societies. Ethnic ghettos and cultural encounters. Multicultural societies and their role in European integration processes. Multicultural Europe – challenges, chances and threats.

Zalecane lektury: Cziomer E., Zyblikiewicz L. 2000: Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, PWN, Warszawa, Kraków.

Fukuyama F. 2000: Wielki wstrząs: natura ludzka a odbudowa porządku społecznego, Bertelsmann, Warszawa.

Gellner E. 1991: Narody i nacjonalizm, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa. Golka M. 1999: Cywilizacja, Europa, Globalizacja; Wydaw. Fundacji Humaniora, Poznań. Huntington S. 2004: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Muza, Warszawa.

Ratajczak M. 2003: Oblicza wielokulturowości, w: red. E. Stadtmueller, Wkraczając w XXI wiek – między globalizacją a zróżnicowaniem, Arboretum, Wrocław.

Tokarczyk R. 2005: Współczesne kultury prawne, Zakamycze, Kraków. Trudne sąsiedztwa 2001: red. Jasińska-Kania A., Wyd. Naukowe "Scholar", Warszawa. U progu wielokulturowości 1997: red. M. Kempny, A. Kapciak, S. Łoziński, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Znaniecki F. 1990: Współczesne narody, PWN, Warszawa. Język wykładowy: angielski

Podstawy kartografii tematycznej

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 1102 BGgF KAT MM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawy kartografii i topografii Treści merytoryczne: Mapy tematyczne - ewolucja poglądów na temat roli i funkcji map. Współczesne nurty

rozwoju kartografii. Metodyka opracowania map tematycznych. Kategorie zjawisk geograficznych. Źródła informacji – pozyskiwanie i porządkowanie danych przestrzennych. Przetwarzanie danych kartograficznych. Podstawowe operacje wyboru, upraszczania, hierarchizacji i klasyfikacji danych. Podstawy symbolizacji kartograficznej. Zasady symbolizacji danych jakościowych i ilościowych. Zasady i przykłady redagowania map zjawisk przyrodniczych, społecznych i gospodarczych. Analiza wybranych dzieł kartograficznych. Przekazanie teoretycznej i praktycznej wiedzy z zakresu podstaw redagowania map tematycznych.

Zalecane lektury: Dickinson G.C., 1973: Statistical mapping and the presentation of statistics. London, E. Arnold.

Kraak M.J., Ormeling F., 1998: Kartografia – wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa.

Ratajski L., 1989: Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK, Warszawa. Robinson A.H., Sale R.D., Morrison J.L., 1988: Podstawy kartografii. PWN, Warszawa. Saliszczew K.A., 1998: Kartografia ogólna. PWN, Warszawa. Ponadto uzupełniający spis lektur (głównie artykułów) podany przez prowadzącego w trakcie zajęć


Podstawy geochemii krajobrazu

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1121 BGgF PGK BJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zadania i cele geochemii. Skład chemiczny stref zewnętrznych Ziemi. Fizycznochemiczne

podstawy geochemii: podstawowe wiadomości o pierwiastkach i krystalochemii, kryteria występowania pierwiastków w przyrodzie, geochemiczna mobilność pierwiastków w roztworach wodnych. Środowiska geochemiczne. Woda jako katalizator lub inhibitor w przemianach fizykochemicznych krajobrazu. Rola wody w transformacji i translokacji materii i energii. Odczyn i potencjał oksydacyjno – redukcyjny (pH – Eh) w geochemii krajobrazu. Rozmieszczenie pierwiastków chemicznych w skorupie ziemskiej, częstość pierwiastków (klarki). Geochemia ważniejszych pierwiastków: H, O, Na, K, Mg, Ca, Mn, Fe, Cu, Zn, Cd, Hg, Al, C, Si, Pb, P, S, Cl. Izotopy w badaniach geograficznych i

59

geologicznych. Zalecane lektury: Bolewski A., 1975: Mineralogia szczegółowa. Wyd. Geol., Warszawa.

Kabata-Pendias A., Pendias H., 1993: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa.

Perelman A.J., 1971: Geochemia krajobrazu. PWN, Warszawa. Pokojska U., Prusinkiewicz Z., 1982: Wybrane zagadnienia z chemizmu epigeosfery. PWN, Warszawa.

Polański A., 1986: Geochemia ogólna i organiczna. Wyd. UW, Warszawa. Polański A., Smulikowski K., 1969: Geochemia. Wyd. Geol., Warszawa.


Gospodarka wodna zrównoważona (Sustainable Water Management)

Prowadzący: dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS, dr Joanna Piszcz (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1122 BGgF SWM SB Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian, dyplom sygnowany przez Uniwersytet w Uppsali

Wymagania wstępne: znajomość zagadnień - The Waterscape, Water use and Managemant, Water in Society, dobra znajomość języka angielskiego

Treści merytoryczne: Zajęcia stanowią część Baltic University Programme – międzynarodowego systemu kształcenia kierowanego przez Uniwersytet w Uppsali (Szwecja). Ich celem jest przedstawienie wybranych zagadnień związanych ze zrównoważoną gospodarką wodną zlewiska Morza Bałtyckiego. W programie uczestniczy ok. 160 uczelni wyższych z 14 krajów. Szczegółową problematykę zajęć i tematykę egzaminu ustala kierownictwo Uniwersytetu Bałtyckiego w Uppsali.

Zalecane lektury: Trzy tomy podręcznika Sustanable Water Management in the Baltic Sea Region wydane przez wydawnictwo angielskie Uppsala University, red. Lars Ludin.

Język wykładowy: angielski, polski

Klimat-środowisko-człowiek

Prowadzący: dr Andrzej Gluza (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 1142 BGgF KŚC AG Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie ustne

Wymagania wstępne: znajomość podstaw meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Charakterystyka środowiska życia i pracy człowieka. Granice tolerancji i adaptacji

człowieka do zmian środowiska. Wzajemne oddziaływanie klimatu i innych elementów środowiska przyrodniczego na człowieka i jego rozmieszczenie na kuli ziemskiej. Ingerencja człowieka w system klimatyczny. Jakość powietrza. Lasy i klimat. Charakterystyka klimatu obszarów zurbanizowanych (klimat miasta).

Zalecane lektury: Flemming G.,1983: Klimat-środowisko-człowiek. PWRiL, Warszawa. Jethon Z., 1977: Bariery ludzkich możliwości. Wiedza Powszechna, Warszawa. Klimat miasta. Vademecum urbanisty. (pod red. J. Lewińskiej). Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. Kraków 1991.

Landsberg H. E., 1983: Klimat goroda. Gidromietieoizdat, Leningrad. Różański S., 1959: Budowa miasta i jego klimat. Arkady, Warszawa. Strauch E., 1975: Meteorologia a środowisko. PWN, Warszawa.


Geograficzne zasoby sieci Internet

Prowadzący: dr Marek Nowosad (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 1146 BGgF GZI NM Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: Metoda oceny: wykazanie się praktyczną umiejętnością korzystania z wybranych

zasobów dostępnych w sieci, wykonanie własnego zestawu literatury specjalistycznej. Wymagania wstępne: umiejętność obsługi komputera w systemie operacyjnym Windows XP Treści merytoryczne: Wybrane grupy dyskusyjne (m. in. pl.misc.meteorologia, sci.geo.cartography,

sci.geo.hydrology, sci.geo.meteorology), wyszukiwarka, wybrane zasoby sieciowe m. in. z geografii regionalnej i z klimatologii, dostęp do pełnych tekstów artykułów, wyszukiwanie artykułów.

Zalecane lektury: podawana na bieżąco na zajęciach Język wykładowy: polski

Ochrona przyrody nieożywionej

Prowadzący: dr Bogusława Baran-Zgłobicka (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery)

60

Kod przedmiotu: 1161 BGgF OPN BB Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian testowy

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia dotyczące ochrony przyrody nieożywionej. Przyrodnicze

uwarunkowania ochrony przyrody nieożywionej. Globalne zagrożenia dla środowiska abiotycznego. Historia ochrony przyrody nieożywionej. Podstawy prawne ochrony przyrody nieożywionej. Ochrona obiektów geologicznych, ochrona zasobów surowców mineralnych, ochrona elementów rzeźby. Eksploatacja surowców mineralnych a ochrona litosfery. Światowe dziedzictwo geologiczne – najważniejsze stanowiska. Obiekty ochrony przyrody nieożywionej w Polsce, charakterystyka wybranych regionów. Ochrona przyrody nieożywionej w regionie lubelskim. Ochrona przyrody nieożywionej a turystyka i rekreacja.

Zalecane lektury: Alexandrowicz Z. i in., 1992: Waloryzacja przyrody nieożywionej obszarów i obiektów chronionych w Polsce. PIG, Warszawa.

Kasprzak K., Skoczylas J., 1993: Rozwój ochrony przyrody nieożywionej i ożywionej. Fundacja “Warta”, Poznań.

Kozłowski S., 1989: Zarys strategii ochrony litosfery. Kwart. Geol., T. 33, nr 3/4. Kozłowski S., 1997: W drodze do ekorozwoju. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Kozłowski S. (red.), 1998: Ochrona litosfery. PIG, Warszawa. Żarska B., 2002: Ochrona krajobrazu. Wydaw. SGGW, Warszawa


Budowa geologiczna i surowce regionu lubelskiego

Prowadzący: dr hab. Józef Superson, prof. UMCS (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 1162 BGgF GLU JS Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawowe wiadomości z geologii dynamicznej i historycznej oraz z petrografii Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia z zakresu geologii regionalnej. Położenie regionu lubelskiego na tle

głównych jednostek tektonicznych Polski i Europy. Budowa i zasięg podłoża krystalicznego platformy wschodnioeuropejskiej. Późnoproterozoiczny cykl sedymentacyjno-tektoniczny. Kaledoński rozwój pokrywy osadowej południowo-zachodniej części platformy wschodnioeuropejskiej. Problem fałdowań kaledońskich w regionie lubelskim. Litologia i tektonika skał kompleksu waryscyjskiego. Powstanie basenu karbońskiego i jego ewolucja. Asturyjska przebudowa strukturalna. Mezozoiczne elementy strukturalne i warunki sedymentacji pokrywy osadowej w jurze i kredzie. Region lubelski na tle głównych struktur tektogenezy alpejskiej. Warunki sedymentacji osadów paleogeńskich i neogeńskich. Surowce regionu lubelskiego.

Zalecane lektury: Kozłowski S. (red.), 1984: Surowce mineralne środkowowschodniej Polski. Wyd., Geol., Warszawa.

Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski. Wyd., Geol., Warszawa. Język wykładowy: polski

Przeobrażenia przestrzeni miejskiej

Prowadzący: dr Bogusława Baran-Zgłobicka (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1169 BGgF PPM BB Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: znajomość podstawowych pojęć i procesów z zakresu geografii osadnictwa Treści merytoryczne: Pojęcie przestrzeni miejskiej. Różne aspekty struktury przestrzennej miasta. Elementy

decydujące o urządzeniu przestrzeni miejskiej. Położenie miasta w przestrzeni geograficznej. Wpływ czynników fizyczno-geograficznych na lokalizację ogólną i szczegółową miast. Typy lokalizacji miast. Zmiana znaczenia i roli uwarunkowań przyrodniczych i gospodarczo-politycznych na planowanie miast i kształtowanie się ich układów przestrzennych w różnych okresach historycznych. Struktura funkcjonalna miasta – funkcje miast, ich klasyfikacja i przemiany w okresie historycznym. Obszary funkcjonalne miast, ich rozmieszczenie w przestrzeni miejskiej i przeobrażenia ze szczególnym uwzględnieniem zmian zachodzących w centrach miast. Formy użytkowania terenów miejskich w Polsce i na świecie – lokalizacja w przestrzeni miejskiej, kierunki przekształceń. Przestrzenne zróżnicowanie cech społecznych mieszkańców miasta. Współczesne procesy zachodzące w przestrzeni miejskiej i ich wpływ na zmiany funkcjonalne i przestrzenne miast.

Zalecane lektury: Janiszewski M. 1991: Geograficzne warunki powstawania miast polskich, Wyd. UMCS, Lublin.

61

Liszewski S. 1997: Przestrzeń miejska i jej organizacja [w:] J. Jackowski (red.): Geografia, człowiek, gospodarka, Instytut Geografii UJ, Kraków.

Słodczyk J. 2001: Przestrzeń miejska i jej przeobrażenia, Studia i monografie UO nr 298, Opole.


Zasoby litosfery i problemy ich wykorzystania

Prowadzący: dr Bogusława Baran-Zgłobicka (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1169 BGgF ZLP BB Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: - Metody oceny: zaliczenie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pochodzenie i wielkość zasobów mineralnych Ziemi. Surowce mineralne w dziejach

ludzkości. Paliwa kopalne, energia jądrowa i źródła alternatywne. Metale: podział i występowanie. Surowce chemiczne i nawozy mineralne. Materiały budowlane i minerały dla przemysłu. Wpływ pozyskiwania i wykorzystywania kopalin na środowisko. Zagrożenia wywołane składowaniem odpadów. Rekultywacja terenów związanych z górnictwem podziemnym i odkrywkowym. Surowce skalne w rekultywacji środowiska.

Zalecane lektury: Craig J.R., Vaughan D.J., Skinder B.J., 2003: Zasoby Ziemi. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa Wucet K., Krajewski W., Wach. J., 1992: Rekultywacja i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego. Skrypty UŚ nr 478, Uniwersytet Śląski, Katowice

Kozłowski S. (red.), 1998: Ochrona litosfery. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa Język wykładowy: polski

Zjawiska katastrofalne w historii Ziemi

Prowadzący: prof. dr hab. Marian Harasimiuk (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1170 BGgF ZKZ MH Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin Rok studiów: II i III

Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: test pisemny

Wymagania wstępne: zainteresowania geologią i ewolucją Ziemi Treści merytoryczne: Katastrofiści i współczesne rozumienie ewolucji Ziemi jako planety. Katastrofy globalne

wymieranie świata żywego (koniec świata dinozaurów), wielkie epoki glacjalne, impasty (uderzenia ciał pozaziemskich) i ich skutki. Największe wybuchy wulkaniczne i trzęsienia Ziemi. Morze Śródziemne i jego trzeciorzędowa ewolucja. Geologiczna interpretacja potopu biblijnego. Antropogeniczne katastrofy ekologiczne.

Zalecane lektury: Spis będzie podany w terminie późniejszym Język wykładowy: polski

Środowisko Morza Bałtyckiego

Prowadzący: dr Witold Wołoszyn (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 1181 BGgF ŚMB WO Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian pisemny przygotowany przez Uniwersytet Bałtycki z siedzibą w Upsali

(Szwecja) Wymagania wstępne: znajomość języka angielskiego – zajęcia oparte są na materiałach (broszury oraz

wideokasety) Uniwersytetu Bałtyckiego. Treści merytoryczne: Charakterystyka fizycznogeograficzna Morza Bałtyckiego i jego zlewiska. Procesy

biologiczne oraz zależności ekologiczne w wodach Bałtyku. Proces eutrofizacji - geneza, skutki, zapobieganie. Problemy ochrony środowiska Bałtyku. Wpływ aktywnościgospodarczej człowieka na środowisko biotyczne i abiotyczne: źródła i rodzaje zanieczyszczeń wód, powietrza i gleb; emisje i imisje najważniejszych zanieczyszczeń; substancje toksyczne i niebezpieczne; zakłócenia procesów ekologicznych. Rola poszczególnych państw w degradacji wód Bałtyku. Prezentacja wybranych metod badań środowiska morskiego. Strategia prawnej ochrony Morza Bałtyckiego. Uzyskanie podstaw wiedzy o funkcjonowaniu, badaniu, zagrożeniach i sposobach zapobiegania degradacji środowiska Morza Bałtyckiego. Po uzyskaniu zaliczenia studenci otrzymują specjalne dyplomy z Uniwersytetu Bałtyckiego (Upsala).

Zalecane lektury: Łomniewski K., Mańkowski W., Zaleski J., 1975: Morze Bałtyckie. PWN, Warszawa. Różańska Z., 1987: Zasoby, zanieczyszczenia i ochrona wód morskich ze szczególnym uwzględnieniem Bałtyku. PWN, Warszawa.

Język wykładowy: angielski, polski

Krajobraz kulturowy miast wschodniej części Polski

Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś (Pracownia Dydaktyki Geografii)

62

Kod przedmiotu: 1206 BGgF WCP RO Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie krajobrazu kulturowego miasta. Współczesny krajobraz kulturowy wybranych

miast wschodniej części Polski – organizacja przestrzeni i fizjonomia, elementy kultury materialnej i duchowej. Przykłady krajobrazów harmonijnych i dysharmonijnych. Percepcja przestrzeni miejskiej i jej wartościowanie przez mieszkańców. Miejsca niezwykłe w przestrzeni miast. Proces kształtowania krajobrazu miast i ewolucja ich funkcji - rola czynników przyrodniczych, społecznych, politycznych i gospodarczych w tym zakresie. Lokalizacja miast. Relacje człowiek - środowisko dawniej i obecnie.

Zalecane lektury: podawana na bieżąco na zajęciach Język wykładowy: polski

Środowisko Arktyki

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa) Kod przedmiotu: 1221 BGgF ŚAR JR Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: test

Wymagania wstępne: zaliczenie geograficznych kursów przedmiotowych realizowanych na I i II roku studiów Treści merytoryczne: Pojęcie Arktyki. Czynniki kształtujące środowisko strefy okołobiegunowej półkuli

północnej. Warunki oświetlenia i dopływu energii oraz inne czynniki kształtujące i różnicujące klimat. Charakterystyka litosfery i hydrosfery. Formy zlodowacenia: pokrywa śnieżna i lodowa, rola zmarzliny. Zróżnicowanie morfoklimatyczne i procesy morfogenetyczne. Gleby, flora i fauna. Tendencje zmian środowiska. Szczegółowa charakterystyka środowiska arktycznego na przykładzie Spitsbergenu.

Zalecane lektury: Czeppe Z., 1966: Przebieg głównych procesów morfogenetycznych w południowo-zachodnim Spitsbergenie. Zesz. Nauk. UJ, Prace geograficzne, 13.

Jahn A., 1970: Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN, Warszawa. Martyn D., 1985: Klimaty Arktyki. (w) Klimaty kuli ziemskiej, PWN, Warszawa. Łomniewski K., Zaleski J., Żmudziński L., 1979: Morze Arktyczne. PWN, Warszawa. Pękala K., 1980: Rzeźba, współczesne procesy morfogenetyczne i utwory pokrywowe na nunatakach w rejonie Hornsundu (SW Spitsbergen). Rozpr. hab., Wyd. UMCS, Lublin.


Środowisko i problemy cywilizacyjne wybranych krajów Afryki Zachodniej

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa) Kod przedmiotu: 1222 BGgF KAZ JR Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: test

Wymagania wstępne: zaliczenie podstawowych geograficznych kursów przedmiotowych realizowanych na I roku studiów.

Treści merytoryczne: Środowisko, problemy związane z jego wykorzystaniem, dewastacją i ochroną, a także problemy społeczno-gospodarcze, położonych w strefie półsuchej krajów Afryki Zachodniej, reprezentowanych przez dawne kolonie: francuską (Senegal), brytyjską (Gambia) i portugalską (Republika Zielonego Przylądka). Czynniki kształtująceśrodowisko naturalne Afryki Zachodniej. Historia kolonizacji europejskiej i eksploatacji kolonialnej. Warunki naturalne i zarys społeczno-gospodarczy Senegalu i Gambii. Wyspy Zielonego Przylądka: wiek i geneza, krajobraz wulkaniczny, zróżnicowanie topoklimatyczne, erozja i jej zapobieganie, specyficzne formy uprawy ziemi, problemy zaopatrzenia w wodę. Spuścizna kolonialna oraz perspektywy rozwoju omawianych krajów.

Zalecane lektury: Encyklopedia Geograficzna Świata, t. II, Afryka. Press, Kraków 1996. Rodzik J., 2002: Problemy degradacji i ochrony środowiska Wysp Zielonego Przylądka. Roztoczańskie Spotkania, 3, Roztoczański Park Narodowy, Zwierzyniec.


63

Zajęcia fakultatywne dla studentów IV i V roku studiów geograficznych dziennych (podkreślono przedmioty realizowane w roku akad. 2006/2007)

1. Litologia i stratygrafia lessów 2. Podstawy malakologii czwartorzędu 3. Geosystemy obszarów lessowych i węglanowych 4. Analiza funkcjonowania systemu fluwialnego i deluwialnego 5. Geografia fizyczna i jej praktyczne zastosowanie - wybrane zagadnienia z fizjografii planistycznej 6. Wybrane zagadnienia z paleogeomorfologii 7. Procesy wydmotwórcze w Polsce 8. Globalne cykle paleoklimatyczne 9. Współczesne procesy eoliczne 10. Rzeźba i paleogeografia czwartorzędu Karpat Wschodnich i ich przedpola 11. Lodowce - ich ewolucja i tendencje zmian w holocenie 12. Polskie badania obszarów polarnych 13. Dynamika procesów brzegowych i rzeźba litoralna 14. Metody i techniki komputerowe w geomorfologii 15. Gleba w ekosystemie 16. Europejski System Informacji o Glebach (EUSIS) 17. Metale ciężkie w środowisku a zdrowie człowieka (geomedycyna) 18. Antropogeniczne zmiany środowiska glebowego 19. Choroby Ziemi 20. Sustainable Baltic Region 21. Ewolucja i właściwości gleb lessowych i lessów 22. Warunki rozwoju denudacji mechanicznej i chemicznej 23. Ocena stopnia antropogenizacji środowiska w świetle badań hydrometrycznych 24. Wybrane zagadnienia z etnografii Polski i świata 25. Człowiek w ekstremalnych warunkach środowiska naturalnego wybranych regionów świata 26. Cywilizacje świata - fakty i hipotezy 27. Zastosowanie metod morfometrycznych w badaniach regionalnych 28. Mniejszości narodowe i grupy etniczne w Polsce 29. Tektoniczne uwarunkowania rozwoju form krajobrazu na wybranych przykładach z Polski i świata 30. Horyzont geograficzny cywilizacji europejskiej 31. Wpływ kultury arabskiej na rozwój cywilizacji w krajach basenu Morza Śródziemnego 32. Rola krajów Azji Mniejszej w geopolityce światowej 33. Regionalne zróżnicowanie atrakcyjności turystycznej wysp Morza Śródziemnego 34. Rola samorządu terytorialnego w rozwoju regionalnym 35. Marketing terytorialny 36. Polskie regiony w europejskiej przestrzeni ekonomicznej 37. Granice - przemiany funkcji w Europie i Polsce 38. Faces of multiculturalism 39. Dylematy polskiej polityki transportowej 40. Przestrzeń Europy i Polski w świetle projektów ESPON 41. Gospodarka lokalna 42. System prognozowania rozwoju w Polsce 43. Agroturystyka 44. Matematyka dla kartografów 45. Techniki teledetekcyjne w topografii 46. Podstawy kartografii planetarnej i kosmicznej 47. Kartograficzna prezentacja i analiza zmian 48. Cyfrowe przetwarzanie obrazów lotniczych i satelitarnych 49. Organizacja i funkcjonowanie służb geodezyjnych i kartograficznych 50. Hydrologia glacjalna 51. Melioracje 52. Hydrochemia 53. Krenologia 54. Równania regresji w badaniach hydroklimatycznych 55. Analiza szeregów czasowych i pól losowych w hydrometeorologii 56. Wielowymiarowa analiza porównawcza w geografii (przykłady zastosowań) 57. Hydrologia mokradeł 58. Antropogeniczne przekształcenia hydrosfery 59. Spływ jonowy i denudacja chemiczna w procesach geodynamicznych 60. GIS w zastosowaniach hydroklimatycznych 61. Laboratorium polowe - dynamika jakości wód ekosystemów jeziorno-torfowiskowych 62. Klimat Eurazji 63. Budowa geologiczna Polski 64. Rozwój dolin rzecznych regionu lubelskiego 65. Erozja wąwozowa 66. Antropizacja rzek i ich dolin 67. Geochemiczny zapis działalności człowieka w litosferze 68. Przyrodnicze i kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią 69. Krajobraz multisensoryczny 70. Metodologia badań zmian krajobrazu z wykorzystaniem technik GIS 71. Rewitalizacja krajobrazu 72. Współczesne problemy dydaktyki geografii 73. Metodyka zajęć terenowych w aspekcie edukacji przyrodniczej 74. Edukacja regionalna – Lubelszczyzna 75. Praca badawcza nauczyciela geografii

64

76. Miasta Lubelszczyzny 77. Nowoczesne strategie kształcenia geograficznego 78. Denudacja antropogeniczna

Litologia i stratygrafia lessów

Prowadzący: dr hab. Leopold Dolecki, prof. UMCS (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1002 BGgF LIS LD Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin Rok studiów: IV-V

Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia dotyczące litologicznych i genetycznych cech lessu i utworów

lessopodobnych. Rozwój poglądów na genezę lessów. Rozmieszczenie utworów lessowych w skali globalnej. Metody stosowane w badaniach utworów lessowych. Badanie gleb kopalnych i ich klasyfikacja. Stratygrafia lessów w Polsce i w krajach ościennych. Paralelizacja stratygraficzna.

Zalecane lektury: Dolecki L., 1995: Litologia i stratygrafia mezoplejstoceńskich utworów lessowych południowowschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Rozpr. Habil. UMCS, Lublin.

Maruszczak H., 1999/2001: Podstawowe profile lessów w Polsce. I, II. Wyd. UMCS, Lublin.

Maruszczak H., 1990: Zróżnicowanie strefowe lessów na półkuli wschodniej. Przegląd Geograficzny, 62, 1-2, Warszawa, 51-74.

Różycki S.Z., 1986: Pyłowe utwory typu lessowego na świecie, ich występowanie i geneza. Studia Geologica Polonica, 85, Warszawa.


Podstawy malakologii czwartorzędu

Prowadzący: prof. dr hab. Maria Łanczont (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1005 BGgF PMC MŁ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: pisemna praca kontrolna

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Historia badań nad mięczakami (Mollucsa: Gastropoda i Bivalvia). Założenia analizy

malakologicznej. Występowanie malakofauny w osadach czwartorzędowych. Zasady interpretacji składu zespołu mięczaków. Datowanie na podstawie aminokwasów (AAR -amino racid racemisation) i C 14. Wieloaspektowy charakter przydatności mięczaków do badań czwartorzędu: w bioostratygrafi, paleoekologii, paleoklimatologii i paleogeografii. Malakofauna w cyklach klimatycznych plejstocenu i w historii holocenu.

Zalecane lektury: Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd, Osady, Metody badań. Stratygrafia. Wyd. PAE, Warszawa.

Rühle W., Rühle E. (red.), 1989: Budowa geologiczna Polski, T. III, część 3b, Kenozoik, Czwartorzęd. Skamieniałości. Wyd. Geol., Warszawa.

Skompski S., 1996: Wzorcowe zespoły malakofauny w różnych ogniwach stratygraficznych czwartorzędu. Prace PIG CLI, Warszawa.


Geosystemy obszarów lessowych i węglanowych

Prowadzący: dr Radosław Dobrowolski (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii UMCS), dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa UMCS)

Kod przedmiotu: 1007 BGgF GOL RR Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: ocena z konwersatorium i pisemny sprawdzian testowy

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Celem zajęć jest uzyskanie wiedzy i umiejętności analizy z zakresu funkcjonowania

geosystemów lessowych i węglanowych, typowych dla krajobrazu regionu lubelskiego. Pojęcie geosystemu i zasady jego funkcjonowania. Geneza geosystemów lessowych i węglanowych ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki regionu lubelskiego. Naturalne i antropogeniczne warunki funkcjonowania i przekształcania geosystemów lessowych i węglanowych regionu lubelskiego. Praktyczne aspekty wykorzystania funkcjonalnej analizy geosystemów lessowych i węglanowych Wyżyny Lubelskiej.

Zalecane lektury: Dobrowolski R., 1998: Strukturalne uwarunkowania rozwoju współczesnej rzeźby krasowej na międzyrzeczu środkowego Wieprza i Bugu. Wyd. UMCS, Lublin.

Pulina M., 1999: Kras - formy i procesy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice. oraz inne publikacje podawane przez prowadzącego w trakcie zajęć


65

Analiza funkcjonowania systemu fluwialnego i deluwialnego

Prowadzący: dr Waldemar Kociuba (Zakład Geografii Regionalnej), dr Grzegorz Janicki (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 1009 BGgF ASF KJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Teoria systemu fluwialnego i zasady geometrii hydraulicznej. Struktura systemu

fluwialnego: strefa zasilania, transportowa i depozycyjna. Przepływ energii i materii w zlewni: subsystem kaskadowy i morfologiczny. Procesy fluwialne: korytowe i pozakorytowe. Osady i formy rzeźby równiny zalewowej i basenów powodziowych. Regionalne zróżnicowanie systemów fluwialnych i klasyfikacja rzek.

System rzeczny a system stokowy. Koncepcja systemu stoku zmywowego (deluwialnego). Rola procesów epizodycznych i katastrofalnych w funkcjonowaniu systemu deluwialnego. Formy spływu powierzchniowego i śródpokrywowego. Procesy zmywu powierzchniowego: erozja bruzdowa i korytowa (rynnowa). Rola czynnika antropogenicznego w funkcjonowaniu systemu deluwialnego. Osady deluwialne i rzeźba stokowa. Regionalne zróżnicowanie systemów deluwialnych.

Zalecane lektury: Gregory K.J., Walling D.E., 1973: Drainge basin: form and processes. E. Arnold, London. Teisseyre A.K., 1991: Klasyfikacja rzek w świetle analiz systemu fluwialnego i geometrii hydraulicznej. AUW, Prace Geol.-Mineral., 22, Wrocław.

Teisseyre A.K., 1994: Spływ stokowy i współczesne osady deluwialne w lessowym rejonie Henrykowa na Dolnym Śląsku. AUW, Prace Geol.-Mineral., 43, Wrocław.

Schumm S.A., 1977: The fluvial system. John Wiley and Sons Ltd., London. Język wykładowy: polski

Geografia fizyczna i jej praktyczne zastosowanie - wybrane zagadnienia z fizjografii planistycznej

Prowadzący: dr hab. Leopold Dolecki, prof. UMCS (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1010 BGgF GFZ LD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Fizjografia planistyczna, zakres badań i praktyczna przydatność. Rodzaje opracowań

fizjograficznych, tryb sporządzania dokumentacji. Metody badań element6w środowiska geograficznego i zastosowanie praktyczne wyników badań w różnych formach zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska przyrodniczego.

Zalecane lektury: Szponar A., 2003. Fizjografia urbanistyczna. PWN, Warszawa, s. 258. Język wykładowy: polski

Wybrane zagadnienia z paleogeomorfologii

Prowadzący: dr hab. Leopold Dolecki, prof. UMCS (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1011 BGgF WZP LD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot badań paleogeomorfologii, cele i zadania, znaczenie praktyczne badań rzeźby

kopalnej, ewolucja pogrzebanej rzeźby, klasyfikacja form- wybrane metody badań, zasady konstrukcji map paleogeomorfologicznych, analiza pogrzebanych form rzeźby plejstoceńskiej.

Zalecane lektury: Lamparski Z., 1992. Metody geomorfologiczne i paleogeomorfologiczne [w:] Lidner L. (red.) Czwartorzęd, Osady, metody badań, stratygrafia. Wyd. PAE, Warszawa, 293-326,

Ruhle E. 1968. Metoda paleogeomorfologiczna w geologii. Przegląd Geograficzny, 40, 2, 377-385.


Procesy wydmotwórcze w Polsce

Prowadzący: dr Paweł Zieliński (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1012 BGgF PWP PA Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1

66

Metody oceny: zaliczenie ustne Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Charakter, mechanizm i natężenie procesów eolicznych, ze szczególnym uwzględnieniem

procesów wydmotwórczych. Klimatyczne i pozaklimatyczne uwarunkowania rozwoju procesów wydmotwórczych. Przebieg procesów eolicznych w późnym vistulianie i holocenie. Modele rozwoju wydm.

Poznanie uwarunkowań i rozwój rzeźby eolicznej w Polsce od późnego vistulianu. Zalecane lektury: Borówka K.R., 1980: Współczesne procesy transportu i sedymentacji piasków eolicznych

oraz ich uwarunkowania i skutki na obszarze wydm nadmorskich. Prace Kom. Geogr.-Geol. 20.

Kozarski S., 1991: Paleogeografia Polski w vistulianie [w:] Starkel L. (red.) Geografia Polski -Środowisko Przyrodnicze, PWN.

Miszalski J., 1973: Współczesne procesy wydmotwórcze na Pobrzeżu Słowińskim -studium foto interpretacyjne. Dok. Geogr. IG PAN.

Nowaczyk B., 1986: Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne, a schemat cyrkulacji atmosferycznej w Polsce w późnym vistulianie i holocenie. Seria Geografia, 28, Wyd. Nauk. UAM, Poznań.

Rotnicki K., 1970: Główne problemy wydm śródlądowych w Polsce w świetle badań wydmy w Węglewicach. Prace Kom. Geogr.-Geol. 11,2.

Wojtanowicz J., 2003: Plenivistulian dunes in Poland - a new view on the development phases of inland dunes. Prace Geograficzne nr 189.


Globalne cykle paleoklimatyczne

Prowadzący: dr Przemysław Mroczek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1013 BGgF GCP PM Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie ustne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Naturalne czynniki powodujące zmiany klimatu. Cykle glacjalno-interglacjalne.

Rekonstrukcje paleoklimatyczne kenozoiku głownie na podstawie: osadów głębokomorskich i jeziornych, pokryw lodowych oraz lessów. Charakterystyka paleoklimatu Ziemi w kenozoiku w różnych szerokościach geograficznych. Powiązanie okresów glacjalnych z pluwialnymi - asymetryczność klimatyczna półkul i zjawisko retardacji. Modele paleoklimatyczne i ich znaczenie w prognozowaniu przyszłych zmian klimatu.

Zalecane lektury: Allen P., 2000: Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi. PWN, Warszawa. Hewitt G., 2000: The genetic legacy of the Quaternary ice ages. Nature, 405, 907-913. Lowe J.J., Walker M.J.C., 1997: Reconstructing Quaternary Environments. Second Edition. Prince Hall, Longman.

Van Andel T.H., 1997: Nowe spojrzenie na starą planetę. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Współczesne procesy eoliczne

Prowadzący: prof. dr hab. Józef Wojtanowicz (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 1014 BGgF WPE JW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcia i klasyfikacja współczesnych procesów eolicznych. Naturalny, antropogeniczny,

autochtoniczny, allochtoniczny, lokalny, regionalny, strefowy i globalny ich charakter. Natężenie współczesnych procesów eolicznych w strefach morfoklimatycznych. Proces eoliczny w Polsce. Burze pyłowe. Proces desertyfikacji.

Zalecane lektury: Dedkov A.P.Mozzherin V.J., Stupishin A.V., Trofimov A.M., 1977- Klimatičeskaja geomorfologija denudacionnych ravnin (in. russ.). Izd. Kazanskogo Universiteta, Kazań, 222 p.

Dalias R., Pełka- Gościniak J., 2000. Aeolian processes in different landscape zones. Sowiec

Fiedorovitsch L.B.A., 1964 - Zonalnost' eołovogo reliefoobrazovanija (in russ.), [w:] Razvitie i preobrazovanie geografičeskoi sredy. Nauka, Moskva: 94-110.

Nowaczyk B. - Szczypek T. (red.), 2002. Utwory i osady eoliczne, Poznań. Szczypek T., Waga J.M., (red.), 1996. Współczesne oraz kopalne zjawiska i formy eoliczne, Sosnowiec.

Wojtanowicz J., 1972 - Burze pyłowe i ich znaczenie geomorfologiczne w świetle dotychczasowych badań [summ. Dust storms and their geomorphological significance]. Czas. Geogr., 43, 3: 265-294.

Wojtanowicz J., 1976 - Występowanie i intensywność współczesnych procesów wywiewania i akumulacji pyłu eolicznego [ summ. Occurence and intensity of the deflation and accumulation of aeolian dust]. Biuletyn IG, 297: 93-99.

67

Wojtanowicz J. (red.), 2004. Formy i osady eoliczne. Poznań. Język wykładowy: polski

Rzeźba i paleogeografia czwartorzędu Karpat Wschodnich i ich przedpola

Prowadzący: prof. dr hab. Kazimierz Pękala (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 1021 BGgF PCK KP Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rekonstrukcja paleogeograficzna i główne elementy rzeźby Karpat Wschodnich i Kotliny

Sandomierskiej. Zlodowacenia plejstoceńskie i ich wpływ na rozwój systemu odpływu, morfologię dolin i pokryw stokowych. Kształtowanie koryt rzecznych w zróżnicowanych warunkach klimatycznych i tektonicznych. Poznanie mechanizmu rozwoju rzeźby i osadów pod wpływem aktywnych procesów tektonicznych i zmian klimatu.

Zalecane lektury: Klimaszewski M., 1967: Polskie Karpaty Zachodnie w okresie czwartorzędu. Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa.

Mojski J.E., 1993: Europa w plejstocenie. Ewolucja środowiska przyrodniczego. Warszawa.

Stankowski W., 1996: Wstęp do geologii kenozoiku. Poznań. Język wykładowy: polski

Lodowce - ich ewolucja i tendencje zmian w holocenie

Prowadzący: dr Jan Reder (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 1023 BGgF LOD RE Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Współczesne obszary zlodowacone. Typy lodowców i kryteria podziału. Śnieg, firn i lód

lodowcowy - zagadnienia powstawania lodowców. Ablacja lodowców i jej odmiany. Właściwości fizyczne lodu. Ruch lodowców, jego składowe i zmienność w czasie. Lodowce szarżujące i szybkie strumienie lodowe. Termika lodowców - lodowce zimne, politermalne i umiarkowane. Zmiany geometrii lodowców w holocenie. Reakcje lodowców na współczesne przemiany klimatyczne. Bilans masy lodowców. Dynamiczne procesy glacjalne - morfologiczna rola lodowców i lądolodów.

Zalecane lektury: Baranowski S. 1977: Subpolarne lodowce Spitsbergenu na tle klimatu tego regionu. Acta Univ. Wratisl. 393.

Jania J., 1993: Glacjologia. PWN, Warszawa. Jania J., 1996: Zrozumieć lodowce. PWN, Warszawa. Marcinek J., 1991: Lodowce kuli ziemskiej. PWN, Warszawa.


Polskie badania obszarów polarnych

Prowadzący: prof. dr hab. Kazimierz Pękala (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 1024 BGgF BOP KP Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rozwój polskiej myśli polarnej. Badania na Syberii. Arctowski i Dobrowolski - Antarktyda

- w 100-lecie Wyprawy "Belgica". Polskie wyprawy polarne w okresie międzywojennym (Wyspa Niedźwiedzia, Grenlandia, Spitsbergen) oraz po II wojnie światowej - MRG. Współczesne polskie badania polarne; stacje stałe: (Arktyka - Polska Stacja Polarna w Hornsundzie na Spitsbergenie; Antarktyka - Stacje H. Arctowskiego i A.B. Dobrowolskiego) i sezonowe. Traktaty: Antarktyczny i Arktyczny. Polskie i międzynarodowe programy - koordynacja - stowarzyszenia. Osiągnięcia polskich badań naukowych w obszarach polarnych

Zalecane lektury: Birkenmajer K., 1973: Potrzeba i perspektywy polskich wypraw polarnych. Czas. Geogr. 44, 2

Guterch A.(red), 2002: Ramowy Narodowy Program Badań Polarnych 2002-2010. Komitet Badań Polarnych PAN

Kosiba A., 1973: O udziale Polaków w badaniach Grenlandii. Czas. Geogr.44, 2 Machowski J. 1997: Polscy zdobywcy Białego Lądu. Historia polskich odkryć, wypraw i badań w Antarktyce. Wyd. Akad. Dialog, Warszawa

Repelewska-Pękalowa J., Pękala K.1998: Polish geomorphological researches on Spitsbergen.


68

Dynamika procesów brzegowych i rzeźba litoralna

Prowadzący: dr Piotr Zagórski (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 1026 BGgF DPR PZ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Czynniki kształtujące strefę brzegową (pływy, falowanie, prądy przybrzeżne). Dynamika

procesów w strefie brzegowej. Wpływ zjawisk ekstazji oraz ruchów izostatycznych skorupy ziemskiej na rozwój rzeźby litoralnej. Klasyfikacja i typy wybrzeży morskich.

Zalecane lektury: Embleton C., Thornes J. (red.), 1985: Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Leontjew O.K., Nikiforow L.G., Safjanow G.A., 1982; Geomorfologia brzegów morskich Marsz A., 1996: Procesy kształtujące morfologię brzegów współcześnie rozwijających się fiordów (na przykładzie Hornsundu i Zatoki Admiralicji). Prace Wydziału Nawigacyjnego. WSM, 3, Gdynia: 83-141. Summerfield M.A., 1991: Global geomorphology. An introduction to the study of landforms. Longman Scientific & Technical, John Wiley & Sons.


Metody i techniki komputerowe w geomorfologii

Prowadzący: dr Leszek Gawrysiak (Pracownia GIS) Kod przedmiotu: 1027 BGgF TKG LG Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Historia rozwoju systemów GIS. Oprogramowanie. Źródła i typy danych. Etapy

opracowywania map cyfrowych - skanowanie, kalibracja, wektoryzacja i edycja bazy danych mapy, zmiana odwzorowania. Integracja map z danymi z pomiarów z GPS. Funkcje analityczne na danych wektorowych i rastrowych. Opracowywanie numerycznego modelu terenu w postaci DEM i TIN. Analizy morfometryczne i hydrologiczne na modelach terenu. Interpolacje. Analizy jakościowe i ilościowe w geomorfologii dynamicznej - mapa morfodynamiczna zlewni, zastosowanie modelowania do oceny dynamiki procesów geomorfologicznych.

Zalecane lektury: literatura podawana na bieżąco na zajęciach Język wykładowy: polski

Gleba w ekosystemie

Prowadzący: prof. dr hab. Ryszard Dębicki (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1041 BGgF GWE RD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawowe wiadomości z gleboznawstwa, ekologii, geoekologii i ekologii krajobrazu. Struktura i funkcjonowanie układów przyrodniczych.

Treści merytoryczne: Gleba - jeden z głównych składników środowiska przyrodniczego, w którym wszystkie jego elementy są od siebie współzależne i funkcjonują kompleksowo. Gleba jako układ trójfazowy kształtowany głównie przez skały podłoża, hydrosferę, biosferę a w ostatnich dziesiątkach lat również przez wzrastającą działalność gospodarczą człowieka. Miejsce i funkcje gleby w ekosystemie.



Europejski System Informacji o Glebach (EUSIS)

Prowadzący: prof. dr hab. Ryszard Dębicki (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1042 BGgF BIG RD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawy GIS, zasady i funkcjonowanie PMŚ (Państwowego Monitoringu Środowiska) Treści merytoryczne: Rozwój systemów informacji o glebach. Podstawy metodyczne budowy systemu BIGLEB i

EUSIS. Definicje, struktura systemu, dane wejściowe, baza danych systemu,

69

przetwarzanie danych, dane wyjściowe. Użytkownicy systemu. Komputerowe mapy środowiska glebowo-roślinnego i czynników jego degradacji. Inne systemy: SOTER, NASOTER, CESOTER (Global Soil and Terrain Digital Data Base). Zastosowanie systemów informacji o glebach w badaniach środowiska przyrodniczego. Systemy monitoringowe, prognostyczne i eksperymentalne w Polsce na tle innych systemów.



Metale ciężkie w środowisku a zdrowie człowieka (geomedycyna)

Prowadzący: dr hab. Jerzy Melke, prof. UMCS (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1045 BGgF MCŚ MJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: elementy geochemii pierwiastków w środowisku przyrodniczym Treści merytoryczne: Zapoznanie studentów z cyklem przemiany metali ciężkich, wysoko cząsteczkowych

węglowodanów aromatycznych (WWA), środków ochrony roślin (pestycydy, herbicydy) w środowisku przyrodniczym. Wpływ wyżej wymienionych metali i związków chemicznych na metabolizm roślin, zwierząt i człowieka. Oddziaływanie przemysłu i rozwijającej się urbanizacji na zdrowie człowieka.

Zalecane lektury: Kabata-Pendias A., Pendias H., 1993. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa.


Antropogeniczne zmiany środowiska glebowego

Prowadzący: dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1046 BGgF AZŚ ZK Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Świadomość współzależności jakości pokrywy glebowej z kondycją całego środowiska w coraz większym stopniu uzależnionego od czynnika ludzkiego.

Treści merytoryczne: Pojęcie antropogenizacji środowiska przyrodniczego. Ważniejsze kierunki gospodarczego oddziaływania człowieka na pokrywę glebową: wpływ na zmianę struktury użytkowania gleb, inicjacja i nasilenie procesów erozyjnych, melioracje odwadniające i nawadniające, chemiczna degradacja gleb, geomechaniczne formy degradacji gleb. Problem ochrony i rekultywacji gleb. Przeobrażenia "pozytywne" - powstawanie gleb żyznych i urodzajnych tzw. kulturoziemnych (hortisoli i rigosoli).

Zalecane lektury: Wykaz publikacji przygotowywany przez prowadzącego indywidualnie, stosownie do omawianych zagadnień


Choroby Ziemi

Prowadzący: prof. dr hab. Ryszard Dębicki (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1047 BGgF CHZ RD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Podstawy ekofilozofii i teorii rozwoju zrównoważonego. Podstawy oceny relacji "człowiek - środowisko" i oddziaływania na środowisko.

Treści merytoryczne: Od "...i czyńcie sobie Ziemie poddaną" do "Quo vadis homine?" Lekcje z przeszłości. Zanieczyszczanie Ziemi. Choroby w skali mikro i makro. Metale i organika - na dobre i na złe. Zagrożony łańcuch życia - od przyrody do bioniki. Człowiek i Ziemia: czy jest nas za dużo?

Zalecane lektury: Alloway B.J., Ayres D.C., 1999: Chemiczne podstawy zanieczyszczania środowiska. PWN, Warszawa.

Kozłowski S., 1997: W drodze do ekorozwoju. PWN, Warszawa. Leńkowa A., 1977: Człowiek przeciwko sobie? Instytut Wydaw. PAX. Mannion A.M., 2001: Zmiany środowiska Ziemi. PWN, Warszawa. Siemiński M., 2001: Środowiskowe zagrożenia zdrowia. PWN, Warszawa.


Sustainable Baltic Region

Prowadzący: prof. dr hab. Ryszard Dębicki (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1048 BGgF SUB RD Typ przedmiotu: wykład

70



Wymagania wstępne: Polityka Ekologiczna Państwa i podstawy teorii rozwoju zrównoważonego. Podstawowe wiadomości z prawa międzynarodowego w zakresie ochrony środowiska i jego respektowanie: instrumenty i narzędzia ochrony środowiska.

Treści merytoryczne: W kierunku rozwoju zrównoważonego: rys historyczny i perspektywy. Energia: od paliw kopalnych do zrównoważonych źródeł energii. Przepływ materii. Produkcja żywności i włókien. Zrównoważona produkcja przemysłowa: minimalizacja produkcji odpadów, czyste technologie i ekologia przemysłowa. Zrównoważona migracja ludności: transport ludzi i towarów w Regionie Bałtyckim. Rozwój siedlisk. Etyczne, kulturowe, prawne i ekonomiczne podstawy rozwoju zrównoważonego. Od intencji do działania.

Zalecane lektury: A Sustainable Baltic Region. Books 1-10, 1997. Język wykładowy: polski lub angielski (zależnie od zainteresowania studentów)

Ewolucja i właściwości gleb lessowych i lessów

Prowadzący: dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 1049 BGgF EIW ZK Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Ogólna znajomość przyczyn szczególnej podatności gleb wytworzonych z lessu na ich degradację, zwłaszcza erozję wodną i wietrzną.

Treści merytoryczne: Definicja utworu lessowego i lessowatego, pochodzenie lessu. Krajobraz obszarów lessowych. Typologia gleb lessowych i ich rozmieszczenie w Polsce i na świecie. Ewolucja gleb z uwzględnieniem czynnika antropogenicznego. Cechy morfologiczne gleb oraz ich skład granulometryczny, mineralny i chemiczny. Właściwości fizyczne, w tym wodno-powietrzne oraz chemiczne gleb lessowych. Waloryzacja gleb. Zagrożenia erozją, ochrona.

Zalecane lektury: Józefaciuk A., Józefaciuk C., 1987: Ocena wodnej erozji gleb terenów wyżynnych Polski na tle warunków przyrodniczo-rolnych. Roczn. Glebozn., 38, 1.

Klimowicz Z., 1993: Zmiany pokrywy glebowej w obszarze utworów lessowych i lessowatych w zależności od okresu użytkowania i rzeźby terenu. Wyd. UMCS, Lublin.

Licznar M., 1985: Właściwości gleb i kierunki ich ewolucji na terenach erodowanych Płaskowyżu Głubczyckiego. Zesz. Nauk. AR, Rozpr., nr 48, Wrocław.

Pałys S., 1980: Wpływ erozji gleb i wieloletnich zabiegów przeciwerozyjnych na kształtowanie się odpływu, rzeźby oraz pokrywy glebowej obszarów lessowych. Rozpr. hab. 67, Lublin.

Turski R., Słowińska-Jurkiewicz A., 1994: Gleby wytworzone z lessów. LTN, Lublin. Język wykładowy: polski

Warunki rozwoju denudacji mechanicznej i chemicznej

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1064 BGgF RDM AŚ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie denudacji; denudacja mechaniczna i chemiczna. Metody badań zjawiska

denudacji. Zlewnia jako system denudacyjny, jako podstawowa jednostka badawcza nad określeniem relacji dotyczących obiegu materii oraz opracowania bilansu materialnego. Wykorzystanie cholleyowskiej koncepcji systemu denudacyjnego i teorii Bertallanffy,ego w badaniach denudacji zlewni. Mechanizm rozwoju i czynniki warunkujące natężenie denudacji. Wpływ czynników hydroklimatycznych na natężenie procesów denudacji; rola zjawisk katastrofalnych; efekty histereiczne zachodzące między przepływem wody a koncentracją transportowanego materiału; sezony aktywności denudacyjnej. Wpływ rzeźby i budowy geologicznej na wielkość denudacji. Człowiek jako ważny czynnik stymulujący rozwój procesów denudacji mechanicznej i chemicznej (denudacja antropogeniczna). Zróżnicowanie przestrzenne denudacji mechanicznej i chemicznej; jakościowe i ilościowe oceny natężenia denudacji.

Zalecane lektury: Gregory K.J., Walling D.E., 1973: Drainage basin: form and processes. E. Arnold, London.

Lwowicz M.I., Bratcewa N.Ł., Karasik G.J., Miedwiediewa G.P., Mieleszko A.W., 1991: Sowremiennaja intiensiwnost wnutrikontinentalnoj erozji suszi ziemnego szara. Izd. Miezbiedomostwiennogo komiteta pri prezidjumie AN SSSR, Moskva.


Ocena stopnia antropogenizacji środowiska w świetle badań hydrometrycznych

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS (Zakład Geografii Regionalnej)

71

Kod przedmiotu: 1065 BGgF OSA AŚ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rola wody w kształtowaniu cywilizacji. Udział wód rzecznych w bilansie hydrosfery.

Procesy fluwialne ze szczególnym uwzględnieniem działalności transportowej rzek; rodzaje transportowanego rumowiska. Transport rzeczny zawiesin i roztworów w warunkach naturalnych i pod wpływem działalności antropogenicznej (ujęcia bilansowe, globalne i regionalne). Analiza składowych odpływu chemicznego (substancje dostarczane z opadami, związane z chemizacją rolnictwa, pochodzące z wód obiegu komunalnego i przemysłowego). Zanieczyszczenie wód rzecznych, metody oceny zanieczyszczenia; klasyfikacja czystości wód

Zalecane lektury: Bieszczad S., Sobota J. (red.), 1993: Zagrożenia, ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczo-rolniczego. Wyd. AR, Wrocław.

Chełmicki W., 1997: Degradacja i ochrona wód. Wyd. UJ, Kraków. Świeca A., 1998: Wpływ czynników antropogenicznych na rzeczny odpływ roztworów i zawiesin na międzyrzeczu Wisły i Bugu. Rozpr. habil., LXI. Wyd. UMCS, Lublin.

Wiąckowski S., 1989: Wybrane zagadnienia ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego człowieka. PWN, Warszawa.

Zięba S. (red.), 1995: Woda zasadą życia. [w:] Ekologia humanistyczna. T. 5. Wyd. KUL, Lublin.


Wybrane zagadnienia z etnografii Polski i świata

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1066 BGgF WZE BW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: ocena ciągła

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Etnografia jako nauka. Charakterystyka zwyczajów, ubiorów i sposobu życia ludności

polskiej oraz ludności w wybranych obszarach świata w różnych, porównywalnych okresach historycznych. Wybrane zagadnienia z etymologii języka polskiego; zmiany w zakresie mowy. Charakterystyka i porównanie różnych kręgów kulturowych świata w zakresie podań, przysłów, obrzędów, guseł, zabobonów, pieśni, muzyki i tańców.



Człowiek w ekstremalnych warunkach środowiska naturalnego wybranych regionów świata

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1067 BGgF EWŚ BW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Warunki ekstremalne - przegląd definicji. Cechy charakterystyczne wybranych regionów

o warunkach ekstremalnych. Studium porównawcze cech przystosowawczych ludności w wybranych regionach. Sposoby wykorzystywania zasobów naturalnych przez ludność rdzenną i napływową w wybranych regionach. Cechy wspólne i różne stworzonych przez nią regionów i cywilizacji. Konsekwencje rozwoju gospodarczego regionów ekstremalnych.

Zalecane lektury: Cambell B., 1995: Ekologia człowieka. PWN, Warszawa. Gregory D., Walfard R. (eds), 1990: Horizons in human geography. Malinowski A., Strzałko J. (red.), 1985: Antropologia. PWN, Warszawa. Maryański A., 1994: Narodowości świata. PWN, Warszawa.


Cywilizacje świata - fakty i hipotezy

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Ewa Skowronek (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1068 BGgF CŚF BS Typ przedmiotu: wykład



72

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Cywilizacja - próba definicji. Teorie katastrofizmu w przekazach historycznych i

legendach. Zagadki starych cywilizacji. Budowle - zagadki świata. Obrazy z Ziemi Obiecanej. Cywilizacje: Azji, Afryki, Nowego Świata, Australii i Oceanii. Stare cywilizacje - podobieństwa i różnice. Znaczenie i konsekwencje epoki "odkryć geograficznych".

Zalecane lektury: Kisielewski T., 1997: Z dziejów świata. Od zarania do wielkich odkryć geograficznych. KiW, Wyd. WSP, Częstochowa.

Kondratow A., 1988: Zaginione cywilizacje. PIW, Warszawa. Piskozub A., 1996: Cywilizacje w czasie i przestrzeni. Wyd. "Marpress", Gdańsk.


Zastosowanie metod morfometrycznych w badaniach regionalnych

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1069 BGgF ZMM BW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: ocena ciągła

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Metody morfometryczne - definicje i rodzaje. Neotektonika i tektonika współczesna -

poglądy, definicje. Pośrednie i bezpośrednie metody badań młodych i współczesnych ruchów tektonicznych. Charakterystyka wybranych metod morfometrycznych: goniobaz, izobaz, izolong, teoretycznego profilu podłużnego rzeki, współczynnika krętości krawędzi, wskaźnika kształtu doliny, współczynnika wydłużenia zlewni, wskaźnika krętości doliny, wskaźnika krętości koryta rzeki. Lineamenty - definicje, interpretacje, przykłady regionalne. Zjawiska pseudotektoniczne i metody ich pomiaru. Praktyczne znaczenie metod morfometrycznych w określaniu natężenia współczesnych ruchów tektonicznych. Zastosowanie wybranych metod, jako pomocniczych, w wydzielaniu jednostek regionalnych.



Mniejszości narodowe i grupy etniczne w Polsce

Prowadzący: dr Ewa Skowronek (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1070 BGgF MNG ES Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Wskazanie na występujące współcześnie na terenie Polski zróżnicowanie narodowościowe

i etniczne. Przyczyny powstania mniejszości narodowych (migracje dobrowolne i przymusowe), zmiany terytorialne państw, wojny. Typy stosunków politycznych zachodzących między większościami a mniejszościami etnicznymi. Współczesne problemy Białorusinów, Cyganów, Litwinów, Łemków, Niemców, Ukraińców, Żydów i innych narodowości mieszkających w Polsce. Odrębność kulturowa grup etnicznych.

Zalecane lektury: Byczkowski J., 1976: Mniejszości narodowe w Europie 1945-1974. Instytut Śląski, Opole. Chalupczak H., Browarek T., 1998: Mniejszości narodowe w Polsce 1918 - 1995. Wyd. UMCS, Lublin.

Kurcz Z. (red.), 1998: Mniejszości narodowe w Polsce. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Madajczyk P. (red.), 1998: Mniejszości narodowe w Polsce. Inst. Stud. Politycznych PAN, Warszawa.

Tomaszewski J., 1985: Rzeczpospolita wielu narodów. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Tektoniczne uwarunkowania rozwoju form krajobrazu na wybranych przykładach z Polski i świata

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1071 BGgF TUR BW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian ustny

Wymagania wstępne: Wymagana wiedza w zakresie podstawowej znajomości układu elementów fizyczno-geograficznych kontynentów. Przyczynowo-skutkowej analizy procesów fizyczno-geograficznych i społeczno-ekonomicznych.

Treści merytoryczne: Tektonika a teoria geomorfologii. Skala form geomorfologicznych. Historia geomorfologiczna a czas geologiczny. Prędkość erozji krajobrazu a ruch skorupy ziemskiej. Doliny ryftowe jako przykład form morfologicznych związanych z tektoniką płyt. Tektoniczne i morfologiczne przyczyny formowania powierzchni zrównań.

73

Regionalne cechy rozmieszczenia wulkanów i formy rzeźby wulkanicznej. Przykłady wybrzeży i szelfów pochodzenia tektonicznego. Wpływ tektoniki grawitacyjnej na powstawanie osuwisk. Strukturalne uwarunkowania rozwoju sieci wodnej. Geomorfologia podmorska na przykładzie Oceanu Atlantyckiego.

Zalecane lektury: Ollier C., 1987: Tektonika a formy krajobrazu. Wyd. Geol., Warszawa. Rühle E., Zaleski J. (red.), 1983: Ocean Atlantycki. PWN, Warszawa.


Horyzont geograficzny cywilizacji europejskiej

Prowadzący: dr Waldemar Kociuba (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1072 BGgF HGC WK Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Horyzont geograficzny starożytnych cywilizacji europejskich. Rola starożytnych wypraw

odkrywczych w kolonizacji Europy. Kształtowanie się nowożytnej cywilizacji europejskiej; jej znaczenie dla poszerzania horyzontu geograficznego Europy i Europejczyków. Rola postępu technologicznego w tempie i zakresie poznania geograficznego. Przyczyny i skutki ekspansji cywilizacji europejskiej na inne kontynenty.

Zalecane lektury: Wykaz publikacji przygotowany przez prowadzącego indywidualnie, stosownie do omawianych zagadnień.


Wpływ kultury arabskiej na rozwój cywilizacji w krajach basenu Morza Śródziemnego

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1073 BGgF ZPI BW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przyrodnicze i pozaprzyrodnicze uwarunkowania rozwoju cywilizacji i kultury arabskiej.

Zróżnicowanie środowiska przyrodniczego w krajach arabskich. Przedarabska Afryka Północna w zarysie. Okres średniowieczny i nowożytny (muzułmański) w krajach arabskich. Rozwój cywilizacji islamu i kontakty międzykulturowe. Elementy cywilizacji arabskiej w kulturach Europy, Azji, Afryki i Polski. Zasady i współczesne prądy w islamie; implikacje w dziedzinie obyczajowości. Zagadnienia językowe, struktury i podziały społeczne; elementy tradycyjnej obyczajowości i wpływ innych kultur. Konflikty świataarabskiego z otoczeniem na wybranych przykładach.

Zalecane lektury: Baines J., 1997: Islam. Wielkie kultury świata. Wyd. Świat Książki, Warszawa. Cywilizacje i kultury V-XX wiek, 1998: [w:] Geografia świata, T. X. Wyd. Kurpisz, Poznań.

Hourani A., 1995: Historia Arabów. Wyd. Marabut, Gdańsk. Kronika ludzkości, 1993, Wyd. "Kronika", Warszawa. Mańkowski T., 1959: Sztuka islamu. Wyd. UW, Warszawa. Sourdel J. i D., 1980: Cywilizacja islamu (VII-XIII w.). PIW, Warszawa.


Rola krajów Azji Mniejszej w geopolityce światowej

Prowadzący: dr Waldemar Kociuba (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1074 BGgF AMT WK Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Położenie i sąsiedztwo geograficzne Azji Mniejszej. Uwarunkowania rozwoju kulturowego

Azji Mniejszej; zróżnicowanie środowiska przyrodniczego. Rozwój kultur na obszarze Azji Mniejszej od paleolitu do neolitu. Rozwój kultur i cywilizacji starożytnych między Morzem Egejskim a Wyżyną Armeńską (Hetyci, Huryci, Luwitowie, Frygowie, Lidyjczycy, Persowie, Celtowie, Pelazgowie, Grecy, Ormianie, Rzymianie, Bizantyjczycy, Kurdowie). Półwysep Anatolijski we władaniu Seldżuków i Otomanów. Anatolia współczesna; zróżnicowanie etniczne, językowe, religijne.

Zalecane lektury: Przeglądowy Atlas Świata. Azja, cz. 1, 2000 (red. R. Mydel), FOGRA, Kraków.Encyklopedia Geograficzna Świata. Azja, t. VI, 1997 (red. A. Jelonek), OPRES, Kraków.Encyklopedia Historyczna Świata. Azja, cz. 1, 2002 (red. M. Dziekan), OPRES, Kraków.

Mityk J., 1986: Geografia fizyczna części świata. PWN, Warszawa. Popko M., 1987: Turcja. WP, Warszawa.

74

Rościszewski M., 1987: Geografia ekonomiczna Azji Zachodniej. PWE, Warszawa. Język wykładowy: polski

Regionalne zróżnicowanie atrakcyjności turystycznej wysp Morza Śródziemnego

Prowadzący: dr Waldemar Kociuba (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 1075 BGgF RZA WK Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Geograficzne uwarunkowania regionalnego zróżnicowania basenu Morza Śródziemnego.

Charakterystyka środowiska przyrodniczego archipelagów i wysp regionu śródziemnomorskiego. Wpływ dziedzictwa kulturowego cywilizacji starożytnych i nowożytnych na zróżnicowanie etniczne, językowe, religijne śródziemnomorskich społeczności wyspiarskich. Rola czynników przyrodniczych i antropogenicznych w kształtowaniu atrakcyjności turystycznej wybranych wysp śródziemnomorskich. Charakterystyka wybranych walorów wypoczynkowych i krajoznawczych.

Zalecane lektury: Encyklopedia Geograficzna Świata. Oceany i Morza, t. VII, 1997 (red. Z. Otałęga), OPRES, Kraków.

Kruczek Z. (red.), 2002: Kraje europejskie. Zarys geografii turystycznej. Proksenia, Kraków.

Kruczek Z. (red.), 2002: Kraje pozaeuropejskie. Zarys geografii turystycznej. Proksenia, Kraków.

Kruczek Z., Sacha S., 2003: Europa. Geografia turystyczna. Proksenia, Kraków. Mityk J., 1986: Geografia fizyczna części świata. PWN, Warszawa. Warszyńska J. (red.), 1994: Geografia turystyczna świata, cz. 1. PWN, Warszawa. Warszyńska J. (red.), 2000: Geografia turystyczna świata, cz. 2. PWN, Warszawa.


Rola samorządu terytorialnego w rozwoju regionalnym

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1085 BGgF SAT WG Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: przygotowanie pisemnego opracowania, zaliczenie ustne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Istota samorządu terytorialnego, zasada subsydiarności, Przedmiot działania i sposoby

funkcjonowania samorządu. Historia samorządu terytorialnego w Polsce. Prawne podstawy, struktura ustrojowa i procedura wyłaniania władz samorządowych. Struktura organizacyjna samorządu terytorialnego w Polsce (organy uchwałodawcze, wykonawcze i pomocnicze gminy, powiatu i województwa) oraz w wybranych krajach Europy. Europejska Karta Samorządu Terytorialnego. Główne zadania własne samorządu, zadania zlecone, działalność gospodarcza samorządu. Kryteria wyboru i sposoby finansowania przedsięwzięć lokalnych. Podatki i opłaty lokalne, dotacje i subwencje, inne źródła dochodów. Mienie komunalne, komunalizacja. Nadzór i współdziałanie organów rządowych z samorządem terytorialnym.

Zalecane lektury: Gilowska Z., 1998: System ekonomiczny samorządu terytorialnego w Polsce; Municipium; Warszawa.

Borodo A., 1997: Samorząd terytorialny. System prawno-finansowy, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa.

Ustawy o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie w województwie.


Marketing terytorialny

Prowadzący: dr Jan Polski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1086 BGgF MAT PJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Istota i cele marketingu terytorialnego, w tym regionalnego i lokalnego. Marketing

zewnętrzny i wewnętrzny. Budowanie wizji korzyści dla potencjalnych inwestorów w przestrzeni gospodarczej. Segmentacja rynków. Potencjalni adresaci marketingu terytorialnego. Współpraca samorządów wojewódzkich, powiatowych i gminnych w budowaniu wizji atrakcyjności przestrzeni. Implementacja działań marketingowych. Marketing-mix: warunki finansowe, promocja przestrzeni, obsługa inwestorów. Marketing jako instrument polityki regionalnej.

75

Zalecane lektury: Podawane na bieżąco na zajęciach Język wykładowy: polski

Polskie regiony w europejskiej przestrzeni ekonomicznej

Prowadzący: dr hab. Tomasz Komornicki, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1087 BGgF PRE KT Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Teoretyczne podstawy analizy powiązań międzynarodowych, modele powiązań

ekonomicznych (modele grawitacji i potencjału, triada "Ullmana", modele nakładów wyników), społecznych (modele migracyjne), transportowych (dynamiczne modele rozwoju sieci) i politycznych (teoria rozwoju regionów transgranicznych). Prezentacja poszczególnych rodzajów powiązań międzynarodowych Polski, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wewnętrzne zróżnicowanie regionalne w tym zakresie. Handel zagraniczny Polski, kierunki, obszary koncentracji w kraju. Inwestycje zagraniczne i ich rola w gospodarce lokalnej. Turystyka zagraniczna, kierunki przyjazdów i wyjazdów. Współczesne migracje międzynarodowe. Międzynarodowe powiązania polityczne jednostek samorządowych (partnerstwa miast i gmin, współpraca transgranicza, euroregiony). Powiązania transportowe Polski ze światem. Dostępność transportowa polskich regionów w świetle badań ogólnoeuropejskich. Rola natężenia, kierunków i struktury powiązań międzynarodowych w planowaniu przestrzennym i polityce regionalnej.

Zalecane lektury: Chojnicki Z., 1999: Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Domański B., 2001: Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski. Prawidłowości rozmieszczenia, uwarunkowania i skutki. Uniwersytet Jagielloński, Kraków.

Domański R., 1996: Zasady geografii społeczno-ekonomicznej. PWN, Warszawa. Isard W., 1965: Metody analizy regionalnej. KPZK PAN, PWN, Warszawa. Komornicki T., 2003: Przestrzenne zróżnicowanie międzynarodowych powiązań społeczno-gospodarczych w Polsce. Prace Geograficzne 190, IGiPZ PAN, Warszawa.

Potrykowski M., Taylor Z., 1982: Geografia Transportu. Zarys problemów, modeli i metod badawczych. PWN, Warszawa.


Granice - przemiany funkcji w Europie i Polsce

Prowadzący: dr hab. Tomasz Komornicki, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1088 BGgF GPF KT Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: kolokwium

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Granice jako przedmiot badań geografii politycznej, podstawy teoretyczne (rodzaje

granic). Przemiany funkcji granic w ujęciu historycznym (z wyróżnieniem funkcji militarnej, ekonomicznej i społecznej). Redukcja funkcji granic w procesie integracji europejskiej. Założenia i wprowadzenie w życie układu z Schengen. Przemiany funkcji granic w Polsce (od 1918 r.), ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji po roku 1989. Instytucje reżimu granicznego. Przepływy transgraniczne osób, pojazdów i towarów w Polsce po 1989. Transgranicza infrastruktura transportowa Polski. Granica jako element ograniczający lub stymulujący rozwój gospodarczy obszarów przyległych. Granice Polski i obszary przygraniczne w dokumentach z zakresu polityki regionalnej i planowania przestrzennego. Współpraca transgraniczna w skali lokalnej. Nowa rola polskiej granicy wschodniej. Granica w krajobrazie geograficznym i gospodarce Lubelszczyzny.

Zalecane lektury: Ciok S., 2004: Pogranicze polsko-niemieckie. Problemy współpracy transgranicznej. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.

Komornicki T., 1999: Granice Polski. Analiza zmian przenikalności w latach 1990-1996. Geopolitical Studies, IGiPZ PAN, Warszawa.

Prescott J.R.V., 1990: Political Frontiers and Boundaries. Unwin Hyman, London. Rościszewski M., 1997: Polska Granica wschodnia. Geopolitical Studies vol. 1, IGiPZ PAN, Warszawa.


Faces of multiculturalism

Prowadzący: dr Wojciech Janicki (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1094 BGgF OWK JJ Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin Rok studiów: II-V

Semestr: zimowy Liczba punktów: 1

76

Metody oceny: zaliczenie pisemne Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Concept of multiculturalism. Ethnic and cultural differentiation of the contemporary

world. International migrations and state immigration policies. Integration, assimilation or multiculturalism? Models of multicultural societies. Ethnic ghettos and cultural encounters. Multicultural societies and their role in European integration processes. Multicultural Europe – challenges, chances and threats.

Zalecane lektury: Cziomer E., Zyblikiewicz L. 2000: Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, PWN, Warszawa, Kraków.

Fukuyama F. 2000: Wielki wstrząs: natura ludzka a odbudowa porządku społecznego, Bertelsmann, Warszawa.

Gellner E. 1991: Narody i nacjonalizm, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa. Golka M. 1999: Cywilizacja, Europa, Globalizacja; Wydaw. Fundacji Humaniora, Poznań. Huntington S. 2004: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Muza, Warszawa.

Ratajczak M. 2003: Oblicza wielokulturowości, w: red. E. Stadtmueller, Wkraczając w XXI wiek – między globalizacją a zróżnicowaniem, Arboretum, Wrocław.

Tokarczyk R. 2005: Współczesne kultury prawne, Zakamycze, Kraków. Trudne sąsiedztwa 2001: red. Jasińska-Kania A., Wyd. Naukowe "Scholar", Warszawa. U progu wielokulturowości 1997: red. M. Kempny, A. Kapciak, S. Łoziński, Oficyna Naukowa, Warszawa.

Znaniecki F. 1990: Współczesne narody, PWN, Warszawa. Język wykładowy: angielski

Dylematy polskiej polityki transportowej

Prowadzący: dr hab. Tomasz Komornicki, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1095 BGgF DPT KT Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Prezentacja europejskich tendencji w polityce transportowej (w tym tzw. „transportu

zrównoważonego”). Identyfikacja nowych uwarunkowań dla rozwoju transportu w okresie transformacji systemowej. Prezentacja przemian w codziennej mobilności przestrzennej ludności Polski. Analiza głównych problemów polityki transportowej kraju okresu transformacji, w tym w szczególności: (a) budowy autostrad, dróg ekspresowych; (b) modernizacji sieci kolejowej; (c) modernizacji i budowy lotnisk. Analiza barier instytucjonalnych w rozwoju infrastruktury transportowej (takich jak brak koncepcji strategicznych, inercja planowania przestrzennego). Analiza i krytyczna ocena dokumentów planistycznych ogólnych i sektorowych pod kątem widzenia polityki transportowej (Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Strategia Rozwoju Transportu, strategie wojewódzkie, dokumenty lokalne).

Zalecane lektury: Bariers to sustainable transport (ed. Rietveld P., Stough R.), 2005: Spon Press, Londyn, Nowy Jork.

Lijewski T., 1986: Geografia transportu Polski, Warszawa, PWE. Potrykowski M., Taylor Z., 1982: Geografia transportu. Zarys problemów, modeli i metod badawczych, PWN, Warszawa.

Dokumenty planistyczne (strony internetowe: www.rcss.gov.pl, www.mtib.gov.pl). Język wykładowy: polski

Przestrzeń Europy i Polski w świetle projektów ESPON

Prowadzący: dr hab. Tomasz Komornicki, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1096 BGgF ESP KT Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Prezentacja założeń programu europejskiego ESPON (European Spatial Planning

Observation Network). Omówienie pracy w interdyscyplinarnych, międzynarodowych konsorcjach naukowych. Prezentacja założeń ESDP (Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego). Przedstawienie wyników wybranych projektów w odniesieniu do przestrzeni ESPON (25 krajów Unii Europejskiej plus Szwajcaria, Norwegia, Bułgaria i Rumunia) oraz w szczególności do przestrzeni Polski. Krytyczna ocena wniosków formułowanych pod adresem naszego kraju. Dokładniejsza analiza zakończonych projektów: 1.1.1 (dotyczącego rozwoju sieci osadniczej i policentryczności), 1.2.1 (dotyczącego transportu) i 1.1.3 (poświęconego skutkom przestrzennym rozszerzenia UE).

Zalecane lektury: Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego: http://europa.eu.int/comm/regional_policy/sources/docoffic/official/reports /som_en.htm.

Recenzje projektów ESPON wykonywane dla polskiego Ministerstwa Gospodarki – kopie

77

udostępni wykładowca. Strona internetowa Programu ESPON: www.espon.lu zawierająca raporty końcowe (lub cząstkowe) ze wszystkich realizowanych projektów.


Gospodarka lokalna

Prowadzący: dr Artur Myna (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1097 BGgF GLK AM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie i modele rozwoju lokalnego. Pojęcie gminy. Ustrojowe reguły gospodarowania

gmin. Europejska Karta Samorządu Terytorialnego. Zadania i kompetencje gmin. Narzędzia gospodarowania gmin. Przestrzenne zróżnicowanie dochodów i wydatków gmin. Gospodarowanie mieniem komunalnym. Plan zagospodarowania przestrzennego gminy. Czynniki i bariery rozwoju lokalnego. Typologia strategii rozwoju lokalnego. Rozwój lokalnej infrastruktury technicznej. Rola kapitału ludzkiego w rozwoju lokalnym. Zrównoważony rozwój gmin. Projektowanie strategii rozwoju gminy. Ocena potencjału inwestycyjnego gminy. Europejskie fundusze pomocowe a rozwój lokalny.

Zalecane lektury: Gorzelak G., 1992: Omówienie książki Edwarda J. Blakely'a "Planowanie gospodarczego rozwoju lokalnego", [w:] Gmina, Przedsiębiorczość, Promocja, (red.) J. P. Gieorgica, G. Gorzelak, Studia Regionalne i Lokalne, z. 7(40), Uniwersytet Warszawski, s. 18-58.

Maik W. (red.), 1997: Problematyka rozwoju lokalnego w warunkach transformacji systemowej. Biuletyn KPZK PAN, z. 177.

Myna A., 2004: Bariery w korzystaniu ze środków pomocowych Unii Europejskiej na przykładzie gmin Lubelszczyzny, Samorząd Terytorialny, nr 9, Warszawa, s. 30-38.

Parysek J.J., 1996: Rozwój lokalny i lokalna gospodarka przestrzenna, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.


System prognozowania rozwoju w Polsce

Prowadzący: dr Jan Polski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1098 BGgF SPR PJ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy lub letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie ustne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Programowanie rozwoju jako narzędzie polityki gospodarczej państwa i jednostek

samorządu terytorialnego. Planowanie a rynek i wolna konkurencja. Kierunki polityki społecznej i gospodarczej w Unii Europejskiej i w Polsce. Rola programowania działań publicznych we wspomaganiu rozwoju. Organizacja systemu programów rządowych, wojewódzkich i lokalnych. Spójność krajowego i europejskiego systemu planowania. Rządowe dokumenty programowania długo- i średniookresowego. Programowanie horyzontalne i regionalne, strategie wojewódzkie i sektorowe. Programowanie na szczeblu lokalnym. Programowanie rozwoju a planowanie przestrzenne – zależności. Elementy programowania: cele i ich uzasadnianie, diagnozy, analizy słabych i mocnych stron, oceny indykatywne przedsięwzięć gospodarczych. Organizacja wdrażania programów. Ewaluacja.

Zalecane lektury: Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013 (projekt), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006.

Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2007-2013 (projekt), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006.

Sektorowe programy operacyjne na lata 2007-2013 (projekt), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006.

Długofalowa Strategia Rozwoju Regionalnego dla Polski do 2025 r. (projekt), Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2004.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Aktualizacja (projekt), RCSS, Warszawa 2005.

Strategia rozwoju województwa lubelskiego, 2005: aktualizacja Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Lublin.

Plan Przestrzennego Zagospodarowania Województwa Lubelskiego, 2002: Biuro Planowania Przestrzennego, Lublin.

Strategie gminne, lokalne programy rozwoju, studia uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gmin.


Agroturystyka

Prowadzący: dr Wiesława Sobczyk (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 1099 BGgF AGR SW Typ przedmiotu: wykład

78


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian pisemny lub wykonanie pisemnego opracowania

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pozarolnicze źródła dochodów ludności wiejskiej. Podstawowe pojęcia i terminologia z

zakresu agroturystyki. Gospodarcze i społeczne znaczenie agroturystyki. Współczesne procesy urbanizacyjne a agroturystyka. Przedsięwzięcia i podmioty agroturystyczne. Agroturystyka w wybranych krajach Europy i innych kontynentów. Przestrzeń agroturystyczna Polski i województwa lubelskiego.

Zalecane lektury: Drzewiecki M., 1995: Agroturystyka, Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz. Młynarczyk K., 2002: Agroturystyka, Wyd. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.

Świetlikowska U., 2000: Agroturystyka, FAPA, Wyd.2, Bydgoszcz. Język wykładowy: polski

Matematyka dla kartografów

Prowadzący: dr Irena Tarraro-Żebrowska Kod przedmiotu: 1101 BGgF MDK IT Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Funkcje wielu zmiennych, pochodne cząstkowe, różniczka zupełna. Wyznaczniki,

Jakobian. Równania elipsy we współrzędnych kartezjańskich, parametrycznych, biegunowych. Równania elipsoidy obrotowej. Elementy geometrii różniczkowej, współrzędne krzywoliniowe, linie parametryczne, kąt między krzywymi na powierzchni. Całki krzywoliniowe, długość linii na powierzchni. Równania różniczkowe.



Techniki teledetekcyjne w topografii

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 1104 BGgF TTT MM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Ruch satelitów po orbicie okołoziemskiej i jego wpływ na dokonywane pomiary.

Satelitarna aparatura pomiarowa stosowana do obserwacji powierzchni Ziemi. Rejestracja, analiza i przekształcenie satelitarnych danych pomiarowych. Satelitarne systemy obserwacyjne i pomiarowe stosowane w topografii i kartografii. Dane topograficzne i tematyczne oraz sposoby ich łączenia. Weryfikacja wyników zdalnych pomiarów powierzchni Ziemi i ocena ich dokładności. Analogowe i cyfrowe mapy topograficzne. Źródła, dostępność i zasady wykorzystywania informacji topograficznej.



Podstawy kartografii planetarnej i kosmicznej

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 1105 BGgF KPK MM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Współczesne poglądy na powstanie i ewolucję wszechświata. Rodzaje obiektów

kosmicznych i ich klasyfikacja. Prawa rządzące ruchem obiektów kosmicznych. Sposoby pomiaru właściwości fizycznych ciał niebieskich. Kartograficzne metody prezentowania powierzchni planet typu ziemskiego. Problemy związane z prezentacją kartograficzną planet, planetoid i komet. Mapy i atlasy Układu Słonecznego, planet i ich satelitów. Zastosowanie kartografii do prezentowania pozaukładowych obiektów kosmicznych. Współczesne analogowe i cyfrowe mapy nieba.



79

Kartograficzna prezentacja i analiza zmian

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 1106 BGgF PAZ MM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rola czasu w badaniach geograficznych. Czterowymiarowa prezentacja kartograficzna.

Pomiar zjawisk dynamicznych. Parametry określające zmienność w przestrzeni i czasie. Jakość i wiarygodność informacji przestrzenno czasowych. Statyczne sposoby kartograficznej prezentacji zmian w czasie. Filmy i animacje kartograficzne. Techniki tweeningu i ich zastosowanie w prezentacjach przestrzenno czasowych. Specyfika prezentowania dynamiki zjawisk w różnych dyscyplinach geograficznych.

Zalecane lektury: Wykaz publikacji przygotowywany przez prowadzącego indywidualnie, stosownie do Język wykładowy: polski

Cyfrowe przetwarzanie obrazów lotniczych i satelitarnych

Prowadzący: mgr Mirosław Krukowski (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 1107 BGgF POL KR Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Wzmocnienie wartości informacyjnej obrazów rastrowych w celu przygotowania danych

obrazowych do interpretacji realizowanej dla różnych zastosowań w geografii (wzmocnienie radiometryczne, przestrzenne, spektralne). Zagadnienia dotyczące klasyfikacji wielospektralnej (trening nadzorowany i nienadzorowany, klasyfikacyjne reguły decyzyjne, ocena sygnatur, oszacowanie dokładności klasyfikacji). Geometryczna korekcja zobrazowań (rejestracja i rektyfikacja obrazów).

Zalecane lektury: ERDAS Field Guide, Przewodnik geoinformatyczny, 1998, Geosystems, Warszawa. Watkins Ch.D., Sadun A., 1995: Nowoczesne metody przetwarzania obrazu. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne. Warszawa.

Magnuszewski A., 1999: Gis w geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Widacki W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Wyd. TEXT, Kraków.


Organizacja i funkcjonowanie służb geodezyjnych i kartograficznych

Prowadzący: dr Krzysztof Kałamucki (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 1108 BGgF SGK KK Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian pisemny lub ustny

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Organizacja i zadania służb geodezyjnych i kartograficznych na szczeblu administracji

rządowej i samorządowej. Zakres działalności ośrodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. Uprawnienia zawodowe w dziedzinie geodezji i kartografii. Podmioty gospodarcze w geodezji i kartografii. Organizacje i stowarzyszenia kartograficzne, geograficzne i geodezyjne o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Kongresy, konferencje, sympozja, targi i wystawy o tematyce kartograficznej. Podstawy prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz autorskiego.

Zalecane lektury: Akty prawne (ustawy, rozporządzenia oraz wytyczne) dotyczące geodezji i kartografii. Poradnik dla osób ubiegających się o nadanie uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Wydanie piąte, Warszawa, 2002.

Dodatkowo: wykaz aktualnych publikacji, adresów stron internetowych przygotowany przez prowadzącego, stosownie do omawianych zagadnień


Hydrologia glacjalna

Prowadzący: dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1123 BGgF HYG SB Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy

80

Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie

Wymagania wstępne: zaliczony kurs z hydrografii i oceanografii Treści merytoryczne: Charakterystyczne cechy obiegu wody w zlewniach arktycznych, rola temperatury w

obiegu wody, fazy obiegu, ablacja śnieżna i lodowcowa, uwarunkowania fizjograficzne akumulacji śnieżno-lodowcowej, rodzaje alimentacji, wielkość i przebieg odpływu rzecznego, rola wieloletniej zmarzliny w obiegu wody, problemy hydrochemiczne wybranych obszarów, procesy kriocheniczne, rola czynników hydrologicznych w kształtowaniu procesów denudacji chemicznej i mechanicznej.

Zalecane lektury: Bartoszewski S., 1998: Reżim odpływu rzek Ziemi Wedel Jarlsberga (Spitsbergen). UMCS, Lublin.

Golubiev G.N., 1976: Gidrologia lednikov. Gidrometeoizdat, Leningrad. Jania J., 1993: Glacjologia. PWN, Warszawa.


Melioracje

Prowadzący: dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1124 BGgF MLR SB Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Cel i zadania melioracji wodnych, hydroklimatyczne podstawy melioracji w Polsce,

podział melioracji, melioracje podstawowe i szczegółowe, nawadniające i odwadniające, potrzeby wodne roślin, rozwiązania techniczne, sposoby i efektywność nawodnień, melioracje dolin a gospodarka stawowa, oddziaływanie melioracji na obieg wody i przekształcenia odpływu, sukcesja florystyczna.

Zalecane lektury: Byczkowski A., 1979: Hydrologiczne podstawy projektów wodnomelioracyjnych. PWRiL, Warszawa.

Gidlewski J., Grzyb H., 1969: Melioracje. PWRiL, Warszawa. Ostromęcki J., 1973: Podstawy melioracji nawadniających. PWN, Warszawa.


Hydrochemia

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1125 BGgF HYD BJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: zaliczony przedmiot podstawy geochemii krajobrazu Treści merytoryczne: Wybrane cechy geochemiczne litosfery. Hydrochemia i hydrogeochemia. Właściwości

fizyczne i cechy chemiczne wód naturalnych i zanieczyszczonych. Oznaczenia cech fizycznych i chemicznych wód (zajęcia laboratoryjne). Opracowanie materiałów hydrochemicznych. Formowanie się składu chemicznego wód. Wskaźniki hydrochemiczne. Normy jakości wód, wskaźniki ogólnoekologiczne i hydrochemiczne w ocenie jakości wód. Problemy zanieczyszczeń antropogenicznych i oczyszczania wód. Tło hydrogeochemiczne i hydrochemiczne w ocenie jakości wód.

Zalecane lektury: Alekin O.A., 1970: Osnovy gidrochimi. Gidrometeorołogiceskije Izd. Leningrad. Hem J.D., 1985: Study and Interpretation the Chemical Characteristics of Natural Water. Third Edition. US Geological Survey Water - Supply Paper 2254.

Janiec B., 1989/90: Układy węglanowe a depozycje CaCO3 w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego (SE Polska). Annales UMCS, S. B, 44/45, Lublin.

Macioszczyk A., 1987: Hydrogeochemia. Wyd. Geol., Warszawa. Pazdro Z., Kozerski B., 1990: Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa.


Krenologia

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1126 BGgF KRE BJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: zaliczony kurs z hydrogeologii Treści merytoryczne: Elementy hydrogeologii - rodzaje wód podziemnych, filtracja, fluacja, przepływy

horyzontalne, pojęcie równowagi hydrodynamicznej. Elementy hydrauliki w złożach naturalnych: ruch wody w ośrodkach porowatych i szczelinowatych oraz drenaż. Drenaż liniowy i punktowy - źródlany. Pojęcie źródła, charakterystyka zjawiska i podział wypływów. Inne naturalne formy wypływu wody. Metody oceny wydajności źródeł.

81

Zjawiska krenologiczne w ujęciu regionalnym. Krenologia Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Jakość wód źródlanych. Potencjalne i rzeczywiste możliwości wykorzystania źródeł. Ochrona źródeł.

Zalecane lektury: Dynowska I., 1983: Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Studia Dok. Fizjograficznej PAN O. Kraków.

Janiec B., 1984: Wody podziemne południowo-zachodniej krawędzi Wyżyny Lubelskiej. Wyd. Geol., Warszawa.

Michalczyk Z. (red.), 1996: Źródła Roztocza. Monografia hydrograficzna. Badania hydrograficzne w poznaniu środowiska t.3. Wyd. UMCS. Lublin.

Michalczyk Z. (red.), 2001: Źródła Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Badania hydrograficzne w poznaniu środowiska t.6. Wyd. UMCS. Lublin.

Pazdro Z., Kozerski B., 1990: Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa. Język wykładowy: polski

Równania regresji w badaniach hydroklimatycznych

Prowadzący: dr Józef Paszczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1127 BGgF RRH JP Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne dla 1 grupy 15 osobowej


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian, wykonanie określonych zadań w trakcie zajęć

Wymagania wstępne: Zaliczony kurs - Matematyka z elementami statystyki. Treści merytoryczne: W trakcie zajęć omówione zostaną i sprawdzone w działaniu specjalne metody regresji w

zastosowaniu do analizy ilościowych i jakościowych danych hydroklimatycznych. Uwzględnione zostaną problemy właściwego doboru zmiennych niezależnych, algorytmy klasycznej i uogólnionej metody najmniejszych kwadratów oraz regresji grzbietowej (Ridge Regression), metody obliczeń według zmiennych instrumentalnych.

Zalecane lektury: Boczarow M.K., 1973: Metody statystyki matematycznej w geografii. PWN, Warszawa. Gregory S., 1970: Metody statystyki w geografii. PWN, Warszawa.


Analiza szeregów czasowych i pól losowych w hydrometeorologii

Prowadzący: dr Józef Paszczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1128 BGgF PLH JP Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne dla 1 grupy 15 osobowej


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian, wykonanie określonych zadań w trakcie zajęć

Wymagania wstępne: Zaliczony kurs - Matematyka z elementami statystyki. Treści merytoryczne: Zajęcia poświęcone zostaną analizie szeregów czasowych w dziedzinie czasu i

częstotliwości. Omówione zostaną, zagadnienia próbkowania i kantowania szeregów czasowych, określania funkcji autokorelacji i korelacji wzajemnych, dekompozycji zmienności czasowej zjawisk geograficznych przy pomocy analizy Fouriera. Przedstawione zostaną i wypróbowane modele oraz prognozy przebiegów czasowych typu ARIMA. Tematyka zajęć obejmuje również elementy analizy pól losowych. Wyjaśnia podstawowe pojęcia związane z opisem zmienności przestrzennej i przestrzenno-czasowej. Przedstawia programy do obliczeń funkcji autokorelacji przestrzennej oraz algorytmy numeryczne analizy pola według Krige'a (tzw. krigingu) i Gandina.

Zalecane lektury: Bendat J.S., Piersol A.G., 1976: Metody analizy i pomiarów sygnałów losowych. PWN, Warszawa.

Box G.E.P., Jenkins G.M, 1983: Analiza szeregów czasowych. PWN, Warszawa. Otnes B.K., Enochson L., 1978: Analiza numeryczna szeregów czasowych. WNT, Warszawa.


Wielowymiarowa analiza porównawcza w geografii (przykłady zastosowań)

Prowadzący: dr Józef Paszczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1129 BGgF WAP JP Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne dla 1 grupy 15 osobowej


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian, wykonanie określonych zadań w trakcie zajęć

Wymagania wstępne: Zaliczony kurs - Matematyka z elementami statystyki. Treści merytoryczne: Na zajęciach - na konkretnych przykładach - omówione zostaną problemy zastosowań

wielowymiarowej analizy porównawczej w hydrologii. Przedstawione zostaną założenia metody analizy czynnikowej, składowych głównych i korelacji kanonicznych oraz algorytmy numeryczne służące do porządkowania i grupowania (typologii-regionalizacji) "wielocechowych" obiektów hydrologicznych.

Zalecane lektury: Chojnicki Z. (red.), 1997: Metody ilościowe i modele w geografii. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

82

Hydrologia mokradeł

Prowadzący: dr Marek Turczyński (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1130 BGgF HOH MT Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: zaliczone kursy z hydrografii, geologii, geomorfologii Treści merytoryczne: Warunki powstania bagien i stałych podmokłości oraz główne obszary ich występowania,

typy i rodzaje, reżim wodny, fazy obiegu wody, zasoby wodne i bilans wodny bagien, reżim termiczny, problematyka osuszania torfowisk i konsekwencje tych działań, obszary podmokłe Lubelszczyzny, kartowanie hydrograficzne bagien i podmokłości. Znaczenie hydrologii w badaniu obszarów przejściowych między systemami wodnymi i lądowymi. Zarys paludologii.

Zalecane lektury: Borowiec J., 1990: Torfowiska regionu lubelskiego. PWN, Warszawa. Ilnicki P., 2002: Torf i torfowiska. Wyd. AR w Poznaniu. Kac N.J., 1975: Bagna kuli ziemskiej. Żurek S., 1987: Złoża torfowe Polski na tle stref torfowych Europy. Zak. Narod. Im. Ossolińskich. Wrocław.

Tobolski K., 2000: Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum Geobotanicum. Wydawnictwa Naukowe PWN. Warszawa.


Antropogeniczne przekształcenia hydrosfery

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1131 BGgF APH BJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zmiany obiegu wody, bilansu wodnego i stosunków wodnych pod wpływem gospodarki -

metody i trudności badań. Rola bezpośrednich ingerencji człowieka w hydrosferę (budowle hydrotechniczne, melioracje). Wpływ gospodarki wielkoprzestrzennej na stosunki wodne. Wpływ urbanizacji, industrializacji i górnictwa na stosunki wodne. Próba oceny i prognozy zmian hydrograficznych.

Zalecane lektury: Wykaz publikacji przygotowywany przez prowadzącego indywidualnie, stosownie do omawianych zagadnień.


Spływ jonowy i denudacja chemiczna w procesach geodynamicznych

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1132 BGgF JID BJ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: wykonanie bilansu denudacyjnego

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Roztwory rzeczywiste i pozorne. Rola wody w środowisku geograficznym jako

rozpuszczalnika. Istota spływu jonowego i denudacji chemicznej; zagadnienia metodyczne. Uwarunkowania geochemiczne, klimatyczne, biotyczne i antropogeniczne przebiegu spływu jonowego i denudacji chemicznej. Rola denudacji chemicznej w procesach geodynamicznych. Bilans denudacji chemicznej w jednostce hydrograficznej. Wskaźniki denudacji chemicznej w różnych opracowaniach.

Zalecane lektury: Aurada K. I., 1982: Ionenabfluss und chemische Denudation (Regionale Differenzierung und Stenerungsmechanismen) Petermanns Geographische Mitteilungen, 1, Gotha.

Janiec B., 1982: Badania denudacji chemicznej metodą konduktometryczną. Annales UMCS, Lublin.

Janiec B., 1997: Transformacje i translokacje jonowe w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego. Rozprawy habilitacyjne, Lublin.

Janiec B., 1998: Denudacja chemiczna na Roztoczu. IV Zjazd Geomorfologów Polskich, t. III.

Pulina M., 1974: Denudacja chemiczna na obszarach krasu węglanowego. Prace Geograficzne IG PAN, nr 105.

Świeca A., 1998: Wpływ czynników antropogenicznych na rzeczny odpływ roztworów i zawiesin na międzyrzeczu Wisły i Bugu. Rozprawy habilitacyjne, Lublin.


GIS w zastosowaniach hydroklimatycznych

Prowadzący: dr Józef Paszczyk, dr Wojciech Sobolewski (Zakład Hydrografii)

83

Kod przedmiotu: 1133 BGgF GIS JP Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne dla 1 grupy 15 osobowej


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: zestaw ćwiczeń kontrolnych

Wymagania wstępne: zaliczony przedmiot GIS (geograficzne systemy informacji) Treści merytoryczne: Celem ćwiczeń jest nauczenie praktycznego wykonywania analiz hydrologicznych i

hydroklimatycznych z wykorzystaniem narzędzi GIS. Tematyka zajęć obejmuje analizę rozmieszczenia zjawisk punktowych, liniowych i powierzchniowych, analizę topograficzną numerycznego modelu terenu, symulację przepływu wód powierzchniowych, modelowanie zbiornika wodnego, analizę ruchu wód podziemnych, badanie związku między opadem a odpływem oraz bilanse wodne w systemach GIS.

Zalecane lektury: Gaździcki J., 1990: Systemy informacji przestrzennej. PPWK, Warszawa - Wrocław. Kistowski M., Iwańska M., 1997: Systemy informacji geograficznej. Zastosowanie w badaniach środowiska przyrodniczego. Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Magnuszewski A., 1999: GIS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Myrda G., 1997: GIS czyli mapa w komputerze. Helion, Warszawa. Urbański J., 1997: Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej. PWN, Warszawa. Widacki W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Wydawnictwo TEXT, Kraków.


Laboratorium polowe - dynamika jakości wód ekosystemów jeziorno-torfowiskowych

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 1134 BGgF EJT BJ Typ przedmiotu: 2-dniowe zajęcia terenowe na własny koszt - weekend


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: udział w pracach laboratorium terenowego i sprawozdanie z badań

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie ekosystemu. Właściwości wody a "życie" ekosystemów jeziornych i

torfowiskowych. Typy jezior i torfowisk, a potencjalne cechy fizyczno-chemiczne ich wód. Rola geochemii podłoża mis jeziorno-torfowiskowych i ich zlewni w kształtowaniu cech jakościowych i dynamiki zmienności jakości ich wód. Dynamika jakości wód w jeziorach bezodpływowych, przepływowych i silnie antropogenizowanych. Jeziora i torfowiska jako magazyny mas wodnych, ciepła i zanieczyszczeń. Procesy samooczyszczania wód w zbiornikach wodnych ("oddychanie" ekosystemów). Dynamika roczna i wieloletnia (wiekowa) zmian jakości wód w jeziorach kata-, oligo-, mezo-, eu-, i dys- troficznych. Dynamika cech fizyczno-chemicznych wód jeziornych i torfowiskowych Pojezierza łeczyńsko-Włodawskiego. Terenowe oznaczenie wybranych cech (pH, przewodność właściwa, twardość ogólna i węglanowa, zawartość wapnia, chlorków, siarczanów, sodu z potasem, azotanów, azotynów, fosforanów oraz barwy, zapachu i zawartość rozpuszczonego tlenu w wodzie)

Zalecane lektury: Pozycje literatury będą podawane w trakcie prowadzonych zajęć Język wykładowy: polski

Klimat Eurazji

Prowadzący: dr Szczepan Mrugała (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 1141 BGgF KLE SM Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: egzamin ustny lub pisemny

Wymagania wstępne: Ukończony kurs podstawowy z meteorologii i klimatologii. Treści merytoryczne: Charakterystyka klimatów Eurazji. Czynniki geograficzne i procesy klimatotwórcze

kształtujące klimat Eurazji. Monsun azjatycki, jego geneza i rola w klimacie Azji. Kontynentalizm klimatu Eurazji. Osobliwości klimatu Eurazji.

Zalecane lektury: Martyn D., 1995: Klimaty kuli ziemskiej. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Budowa geologiczna Polski

Prowadzący: dr Zbigniew Gardziel (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1164 BGgF BGP ZG Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Podstawy geologii dynamicznej i historycznej z zakresu studiów I roku geografii. Treści merytoryczne: Budowa geologiczna Polski na tle Europy. Regionalne jednostki geologiczno-tektoniczne

84

Polski. Ogólna charakterystyka megakompleksów strukturalnych Polski. Strefa Teisseyre'a-Tornquista. Prekambryjska platforma wschodnioeuropejska Polski północo-wschodniej. Blok dolnośląski. Struktura śląsko-morawska. Struktury paleozoiczne wyżyn środkowopolskich. Jednostki mezozoiczne północnej i środkowej Polski. Karpaty i zapadlisko przedkarpackie.

Zalecane lektury: Mizerski W., 2002: Geologia Polski dla geografów. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Sokołowski J., 1990: Geologia regionalna i złożowa Polski. Wyd. Geol., Warszawa. Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski. Wyd. Geol., Warszawa.


Rozwój dolin rzecznych regionu lubelskiego

Prowadzący: dr hab. Józef Superson, prof. UMCS (Zakład Geomorfologii), dr Justyna Warowna (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery)

Kod przedmiotu: 1166 BGgF DRR JS Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: znajomość podstawowych zagadnień z zakresu geomorfologii fluwialnej i hydrologii. Treści merytoryczne: Procesy erozyjne początku czwartorzędu jako czynnik inicjujący powstanie sieci dolinnej

na obszarze wyżynnym. Wpływ tektoniki i litologii na rozwój dolin. Plejstoceński cykl glacjał - interglacjał i jego odbicie w rzeźbie i osadach dolin. Znaczenie peryglacjalnych procesów w kształtowaniu dolin. Zjawiska holoceńskie jako przykład naturalnychprocesów interglacjalnych oraz będących pod wpływem działań człowieka. Rola czynników regionalnych i lokalnych w rozwoju dolin.

Zalecane lektury: Starkel L., 1988: Historia dolin rzecznych w holocenie. [w:] Przemiany środowiska geograficznego Polski. wyd. Ossolineum, Wrocław.

Superson J., 1996: Funkcjonowanie systemu fluwialnego wyżynnej części dorzecza Wieprza w zlodowaceniu wisły. Wyd. UMCS, Lublin.


Erozja wąwozowa

Prowadzący: dr Wojciech Zgłobicki (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1167 BGgF ERW WZ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Klasyfikacja młodych rozcięć erozyjnych. Uwarunkowania powstawania i rozwoju

wąwozów. Procesy erozji wąwozowej. Rola człowieka w powstawaniu i rozwoju wąwozów. Znaczenie wąwozów w funkcjonowaniu systemów geomorfologicznych. Wąwozy efemeryczne. Wąwozy drogowe. Metody zapobiegania erozji wąwozowej. Występowanie wąwozów w Polsce. Erozja wąwozowa na Lubelszczyźnie. Szczegółowe studia monograficzne wybranych wąwozów.

Zalecane lektury: Buraczyński J., 1977: Natężenie erozji wąwozowej i erozji gleb na Roztoczu Gorajskim. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 193.

Józefaciuk Cz., 1975: Struktura przestrzenna erozji wąwozowej na Lubelszczyźnie. Pam. Puł. 65.

Józefaciuk Cz., Józefaciuk A., 1996: Erozja wąwozowa i metody zagospodarowania wąwozów. PIOŚ, IUNG. Biblioteka Monitoringu Środowiska.

Poesen J., Nachtergaele J., Verstraeten G., Valentin C., 2003: Gully erosion and environmental change: importance and research needs. Catena 50.


Antropizacja rzek i ich dolin

Prowadzący: dr Justyna Warowna (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1168 BGgF ANT WJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Znajomość podstawowych zagadnień z zakresu geomorfologii fluwialnej i hydrologii. Treści merytoryczne: Krótka historia ingerencji człowieka w doliny rzeczne. Działania bezpośrednie modelujące

rzeki: budowa umocnień brzegowych, obwałowań, tam i zbiorników retencyjnych, kanalizacja rzek i ich konsekwencje. Działania na obszarze zlewni i ich wpływ na pracę rzek. Budowa kanałów i przerzuty wody między zlewniami. Efekty środowiskowe przemian.

Zalecane lektury: Czaya E., 1987: Rzeki kuli ziemskiej. PWN, Warszawa. Krajobraz dolin rzecznych, Materiały Konferencji, M. Łuczyńska-Bruzda (red.), Politechnika Krakowska, Kraków, 1998.

85

Marchetti M., 2002: Environmental changes in the central Po Plain (northern Italy) due to fluvial modifications and anthropogenic activities. Geomorphology, no. 44.

Problemy ochrony i renaturalizacji dolin dużych rzek Europy, M. Kucharczyk (red.), wyd. UMCS, Lublin, 1999.


Geochemiczny zapis działalności człowieka w litosferze

Prowadzący: dr Wojciech Zgłobicki (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1171 BGgF GZD WZ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: Zaliczenie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Geochemia litosfery – podstawowe pojęcia. Antropogeniczne źródła zmian chemizmu

wierzchnich warstw litosfery. Geochemiczne i radiochemiczne wskaźniki antropopresji. Historia zmian chemizmu wybranych komponentów środowiska wywołanych działalnością człowieka. Osady jako geoarchiwa zmian środowiska. Współczesne parametry geochemiczne wierzchnich warstw litosfery Polski i świata. Wykorzystanie metod geochemicznych i radiochemicznych w badaniu przemian środowiska.

Zalecane lektury: Bojakowska I., 1994: Wpływ czynnika antropogenicznego na procesy geochemiczne w powierzchniowych warstwach litosfery. Inst.. i Met. Badań GEol. z. 53. PIG, Warszawa

Kabata-Pendias A., Pendias H., 1999: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa

Lis J., Pasieczna A., 1995: Geochemiczny Atlas Polski 1:2 500 000. PIG, Warszawa Jannion A. M., 2001: Zmiany środowiska Ziemi. Historia środowiska przyrodniczego i kulturowego. PWN, Warszawa

Migaszewski Z., Gałuszka A., 2003: Zarys geochemii środowiska. Wyd. Akad. Święt., Kielce


Przyrodnicze i kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią

Prowadzący: dr Bogusława Baran-Zgłobicka (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1172 BGgF PKP BB Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Koncepcje przestrzeni, relacje przestrzeń – środowisko przyrodnicze – krajobraz.

Typologia krajobrazu a przestrzeń geograficzna. Uwarunkowania przyrodnicze kształtowania przestrzeni. Rola czynników środowiskowych, społecznych i kulturowych w kształtowaniu się sieci osadniczej wiejskiej i miejskiej. Typy układów rozłogów wiejskich i ich geneza. Zmiany w układach przestrzennych – ewolucja krajobrazu kulturowego. Przestrzeń architektoniczna, komponowanie i łąd przestrzenny. Struktura i funkcje miejsca w przestrzeni. Współczesne problemy gospodarowania przestrzenią. Zmiany funkcjonalne w obszarach wiejskich i miejskich. Czynniki degradujące przestrzeń. Nowe tendencje w rozwoju krajobrazu kulturowego. Podstawy prawne wykorzystania i ochrony przestrzeni. Zasady użytkowania przestrzeni w obszarach objętych ochroną na mocy różnych ustaw i przepisów wykonawczych. Ochrona dóbr kultury w gospodarowaniu przestrzenią.

Zalecane lektury: Bogdanowski J., 1976: Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu. Wyd. PAN, Zakład Nar. Im. Ossolińskich, Kraków

Królikowski J.T., Rylke J., 2001: Społeczno-kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią, Wyd. SGGW, Warszawa

Maik W., Rembowska K., Suliborski A., 2005: Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie. Podstawowe idee i koncepcje w geografii. T. 1, Zakład Geografii Społecznej i Turystyki UMK, Zakład Badań Społecznych i Regionalnych UŁ, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź

Słodczyk J., 2001: Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia. Studia i monografie nr 298, Uniwersytet Opolski, Opole


Krajobraz multisensoryczny

Prowadzący: dr Sebastian Bernat (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 1182 BGgF MUL BE Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: opracowanie pisemne lub prezentacja multimedialna

Wymagania wstępne: -

86

Treści merytoryczne: Uwrażliwienie na obecność bodźców pozawizualnych (dźwięku, zapachu, smaku, dotyku) w przestrzeni geograficznej, wzbogacenie przeżywania krajobrazu. Percepcja krajobrazu, krajobraz dźwiękowy, krajobraz zapachów, dźwięk jako źródło informacji i przeżyć estetycznych, formy obecności dźwięku w przestrzeni geograficznej (hałas, muzyka), ekologia dźwiękowa, spacer dźwiękowy, dźwięk w kształtowaniu krajobrazu (ogrody, miasta), dźwięki morza, dźwięk w edukacji geograficznej (inspiracje krajobrazowe w muzyce, organy w krajobrazie), metafory dźwiękowe w myśli geograficznej (dźwięk a obraz).

Zalecane lektury: Ackerman D., 1994: Estetyka pięciu zmysłów. "Książka i Wiedza", Warszawa. Hall E.T., 1976: Ukryty wymiar. PIW, Warszawa. Porteous J.D. 1985: Smellscape. Progress in Human Geography, 9: 356-378. Tuan Yi-Fu, 1987: Przestrzeń i miejsce, Biblioteka Myśli Współczesnej. PIW, Warszawa. Zwoliński A., 2004: Dźwięk w relacjach społecznych. Wyd. WAM, Kraków. Pozostała będzie podawana systematycznie na zajęciach, stosownie do omawianych zagadnień


Metodologia badań zmian krajobrazu z wykorzystaniem technik GIS

Prowadzący: dr Radosław Janicki (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 1183 BGgF MBZ RA Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawy wiedzy o środowisku, znajomość relacji między komponentami środowiska, umiejętność obsługi komputera

Treści merytoryczne: Zapoznanie z dostępnymi archiwalnymi i współczesnymi materiałami kartograficznymi i statystycznymi oraz źródłami ich pozyskiwania. Internet jako źródło współczesnych materiałów satelitarnych. Ocena przydatności archiwalnych materiałów kartograficznych do współczesnych badań z wykorzystaniem technik GIS, ograniczenia w wykorzystaniu archiwalnych map. Najpopularniejsze rodzaje odwzorowań i projekcji oraz układów stosowanych we współczesnej kartografii. Przygotowanie materiałów do badań: skanowanie, rektyfikacja, digitalizacja. Rodzaje digitalizacji, rodzaje grafik komputerowych, rodzaje plików cyfrowych.

Zalecane lektury: Literatura będzie podawana na zajęciach, stosownie do omawianych zagadnień. Język wykładowy: polski

Rewitalizacja krajobrazu

Prowadzący: dr Sebastian Bernat (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 1184 BGgF REW BE Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: opracowanie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcia: rewitalizacja, odnowa, partycypacja społeczna, społeczność lokalna, aspekty

rewitalizacji, uwarunkowania rewitalizacji, program rewitalizacji, kształtowanie przestrzeni publicznych, idea swojskości miasta, system przyrodniczy miasta, rewitalizacja miast przemysłowych, rewitalizacja obszarów śródmiejskich, rewitalizacja osiedli mieszkaniowych, rewitalizacja małych miast, rewitalizacja dolin rzecznych, rewitalizacja obszarów powojskowych, miasteczka z charakterem, wsie tematyczne.

Zalecane lektury: Idziak W., 2004: O odnowie wsi, Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa. Kaczmarek S., 2001: Rewitalizacja terenów poprzemysłowych, Wyd. UŁ, Łódź. Pawłowska K.., Swaryczewska M., 2002: Ochrona dziedzictwa kulturowego. Zarządzanie a partycypacja społeczna, Wydawnictwo UJ, Kraków.

Podręcznik rewitalizacji, Urząd mieszkalnictwa i rozwoju miast. Warszawa 2003 Przewoźniak M.,2002: Kształtowanie środowiska przyrodniczego miast, WA Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.

Wilczyński R., 2003, Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Fundacja Fundusz Współpracy – Program Agro-Info, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Poznań.


Współczesne problemy dydaktyki geografii

Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś (Pracownia Dydaktyki Geografii) Kod przedmiotu: 1201 BGg PDG RO Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: wykonanie posteru lub metaplanu do wybranego tematu


87

Treści merytoryczne: Przegląd i analiza najnowszych dokumentów MEN, regulujących edukację szkolną (ucznia i nauczyciela). Formy kształcenia i dokształcania nauczycieli, ze szczególnym uwzględnieniem nauczyciela geografii. Awans zawodowy nauczyciela. Edukacja geograficzna na wszystkich poziomach i jej odzwierciedlenie w kompetencjach kluczowych. Nowe formy egzaminów zewnętrznych. Nurty edukacyjne Polski - na tle Europy. Nowe środki dydaktyczne i programy edukacyjne.

Zalecane lektury: Internetowa strona MEN. Mass media - w tym także prasa codzienna Najnowsze roczniki czasopism związanych z edukacją geograficzną i przyrodniczą


Metodyka zajęć terenowych w aspekcie edukacji przyrodniczej

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa), dr Jolanta Rodzoś (Pracownia Dydaktyki Geografii)

Kod przedmiotu: 1203 BGgF AEP RJ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: pisemne opracowanie tematu (wykonanie projektu zajęć w terenie)

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Znaczenie zajęć terenowych w edukacji przyrodniczej. Obserwacje i pomiary jako

podstawowe metody poznawania środowiska geograficznego (stan obecny, dynamika, współzależności między jego komponentami). Tematyka pomiarów i obserwacji dla poszczególnych poziomów edukacji (szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum). Wykonanie pomiarów i obserwacji terenowych: geodezyjno-topograficznych, astronomicznych, meteorologicznych i fenologicznych, geologiczno-morfologiczno-glebowych, gospodarczej działalności człowieka.

Zastosowanie dostępnych przyrządów pomiarowych i sposób wykonania zestawów środków dydaktycznych do pomiaru elementów środowiska geograficznego. Dydaktyczna interpretacja zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym. Graficzne formy prezentacji wyników pracy terenowej: rysunek odręczny i komputerowy. Organizacja zajęć w terenie (ćwiczenia, warsztaty, ścieżki dydaktyczne).

Zalecane lektury: Winklewski J., 1988: Nauczanie podstaw geografii. WSiP, Warszawa. Wuttke G., 1963: Ćwiczenia i wycieczki w nauczaniu geografii. PZWS, Warszawa.


Praca badawcza nauczyciela geografii

Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś, dr Paweł Wojtanowicz (Pracownia Dydaktyki Geografii) Kod przedmiotu: 1205 BGgF BNG RW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1 Metody oceny: opracowanie projektu badań wybranego problemu edukacyjnego

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rola badań pedagogicznych w rozwoju zawodowym nauczyciela oraz w optymalizacji

procesu kształcenia. Cele i zakres pracy badawczej nauczyciela geografii. Aktualne problemy badawcze współczesnej edukacji geograficznej. Badania teoretyczne i empiryczne, metody i techniki ich realizacji: obserwacja, eksperyment pedagogiczny, testy osiągnięć szkolnych, metoda socjometryczna, analiza dokumentów.

Organizacja badań nad poszczególnymi elementami procesu kształcenia, interpretowanie i dokumentowanie wyników. Zewnętrzne i osobowościowe uwarunkowania badań, wiarygodność uzyskanych efektów. Projektowanie badań w zakresie edukacji geograficznej z zastosowaniem wybranych metod.

Zalecane lektury: Osuch W., Piróg D. (red.), 2004: Kształcenie i dokształcanie nauczycieli geografii w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w drodze do jednoczącej się Europy. Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków.

Pilch T., Bauman T., 2001: Zasady badań pedagogicznych. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.

Rodzoś J., 2002: O badaniach naukowych w dydaktyce geografii [w:] Czynniki i bariery regionalnej współpracy transgranicznej - bilans dokonań. 50 Zjazd PTG, Rzeszów: 485-500.

Tracz M., Zioło Z. (red.), 2004: Polska Dydaktyka geografii jako nauka i jako sztuka. Akademia Pedagogiczna, Kraków.


Miasta Lubelszczyzny

Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś, dr Joanna Szczęsna (Pracownia Dydaktyki Geografii) Kod przedmiotu: 1207 BGgF MLU RS Typ przedmiotu: wykład


Semestr: zimowy Liczba punktów: 1

88

Metody oceny: uczestnictwo w zajęciach Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przyrodnicze i pozaprzyrodnicze (społeczne, polityczne, gospodarcze) warunki

powstawania miast na Lubelszczyźnie. Charakterystyczne cechy lokalizacji miast. Przemiany krajobrazu kulturowego wybranych miast Lubelszczyzny na tle wydarzeń historycznych – organizacja przestrzeni i fizjonomia miast, elementy kultury materialnej i duchowej, podstawowe funkcje gospodarcze i społeczne oraz ich transformacja. Przykłady krajobrazów harmonijnych i dysharmonijnych. Miejsca niezwykłe w przestrzenimiast. Relacje człowiek – środowisko w przestrzeni miejskiej dawniej i obecnie.

Zalecane lektury: Denys M., Wyszkowski M. 2000: Lublin i okolice. Przewodnik. IdeaMedia, Lublin. Glinka T. i in. 2000: małopolska pólnocno-wschodnia. Przewodnik. Muza S.A., Warszawa. Gnot L. 1974: Lubelszczyzna. Dzieje, ludzie, krajobrazy. Wyd. Lubelskie, Lublin. Kazimierczuk Z., Mazurek Z. 2004: Chełm. Zabytki miasta i okolicy. Ofic. Wydaw. KRESY, Zamość.

Śliwina W. J. 2000: Legendy i opowiadania lubelskie. Multico, Lublin. Turski S. 2004: Puławy, Kazimierz Dolny, Nałęczów. WOIT, Lublin. Woch Roman 2001: Okolice Kazimierza Dolnego. Kartpol, Lublin. Ziemia bialska. Skarby przyrody i kultury. 2000, IdeaMedia, Lublin. Ziemia chełmska. Skarby przyrody i kultury. 2001, IdeaMedia, Lublin. Żelazny W. i in. 2005: Ziemia lubelska, przewodnik. Starostwo Powiatowe w Lublinie, LKK, Lublin.


Nowoczesne strategie kształcenia geograficznego

Prowadzący: dr Paweł Wojtanowicz (Pracownia Dydaktyki Geografii) Kod przedmiotu: 1208 BGgF SKG PW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: uczestnictwo w zajęciach

Wymagania wstępne: Zaliczenie kursu Dydaktyka geografii Treści merytoryczne: Twórcza postawa jako element kompetencji zawodowych nauczyciela. Aktywizujące

metody i techniki nauczania-uczenia się geografii. Grupowe i zespołowe formy pracy -skutecznym środkiem aktywizacji. Style nauczania - style uczenia się. Indywidualizacja procesu kształcenia. Aktywizacja sfery emocjonalnej ucznia w procesie edukacji geograficznej. Gry dydaktyczne. Techniki integracji zespołu klasowego. Holizm w edukacji geograficznej. Komputer w edukacji geograficznej: Internet – użyteczne narzędzie w pracy nauczyciela, ArcView – program dla każdego nauczyciela geografii, oprogramowanie edukacyjne z zakresu geografii – wybrane programy (gry dydaktyczne, atlasy multimedialne, słowniki i encyklopedie multimedialne).

Zalecane lektury: Bonstingl J.J., 1999: Szkoły Jakości. Wprowadzenie do Total Quality Management. Wyd. CODN, Warszawa.

Chałubińska A., 1959: Różne drogi nauczania geografii. PZWS, Warszawa. Cooper P.J., 1999: Sprawne porozumiewanie się. Wyd. CODN, Warszawa. Gołębniak D., Teusz G., 1999: Edukacja poprzez język. Wyd. CODN, Warszawa. Hamer H., 1994: Klucz do efektywności nauczania – poradnik dla nauczycieli. Wyd. Veda, Warszawa.

Kruszewski K. ( red.), 1994: Sztuka nauczania. PWN, Warszawa. Pulinowa M.Z. (red.), 1996: Człowieka bliżej Ziemi. WSiP, Warszawa. Taraszkiewicz M., 2000: Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Wyd. CODN.

Taraszkiewicz M., 2001: Jak uczyć jeszcze lepiej! Szkoła pełna ludzi. Wyd. ARKA, Poznań.


Denudacja antropogeniczna

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa) Kod przedmiotu: 1223 BGgF DAN JR Typ przedmiotu: wykład


Semestr: letni Liczba punktów: 1 Metody oceny: test

Wymagania wstępne: zaliczenie przedmiotu: "Geomorfologia dynamiczna" lub "Procesy geomorfologiczne" Treści merytoryczne: Antropogeniczne uwarunkowania zmian rzeźby terenu (wpływ rolnictwa, osadnictwa,

transportu i komunikacji, melioracji i gospodarki wodnej, wydobycia surowców). Oddziaływanie bezpośrednie i pośrednie. Wpływ człowieka na intensyfikację procesów rzeźbotwórczych. Procesy antropogeniczne: erozja uprawowa (agrotechniczna), drogowa i wąwozowa. Struktura czasowa: procesy sekularne, periodyczne i epizodyczne. Skutki przekraczania progu równowagi geosystemu. Okres relaksacji w warunkach antropopresji. Antropogeniczne formy rzeźby i osady. Przekształcenia systemów stokowych i dolinnych. Tempo i kierunki rozwoju rzeźby w warunkach antropopresji.

Zalecane lektury: Sinkiewicz M., 1998: Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski Północnej. UMK, Toruń.

89

Twardy J., 1995: Dynamika denudacji holoceńskiej w strefie krawędziowej Wyżyny Łódzkiej. Acta Geogr. Lodz., 69.

Współczesne procesy rzeźbotwórcze. [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa, 1991.


90

ZAJĘCIA SPECJALIZACYJNE OBLIGATORYJNE

Specjalność geografia fizyczna

grupa specjalizacyjna: FIZYCZNOGEOGRAFICZNE PODSTAWY KSZTAŁTOWANIA KRAJOBRAZU seminarium pod kierunkiem prof. dr. hab. Józefa Wojtanowicza; prof. dr. hab. Marii Łanczont

semestry Numer/kod Zajęcia obligatoryjne Punkty

Forma zaliczenia 6 7 8 9 10

731 BGgS GMD KP

Geomorfologia dynamiczna 3 E 2w E

701 BGgS ZRE EW

Zasady regionalizacji 3 Z 1w+1kw

873 BGgS EKO WW

Ekofizjografia 3 E 2w E

702 BGgS EŚP MŁ

Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski

2 Z 2w

703 BGgS GHK BJ

Geochemia krajobrazu 2 Z 1w+1lab

874 BGgS MIA WR

Monitoring i analiza danych środowiskowych

1 Z 1w

704 BGgS GEH JG

Geografia historyczna 5 (2+3)

E 1w 1w+1kw E

875 BGgS WAŚ WK

Waloryzacja środowiska 5 E 1w+1kw E

705 BGgS GWG KJ

GIS w geografii fizycznej 6 (3+3)

Z 2 lab komp

2 lab komp

706 BGgS TMK MZ

Teledetekcja w badaniach krajobrazowych

4 E 1w+2lab E

877 BGgS NOK BE

Nauka o krajobrazie 5 E 1w+2kw E

707 BGgS EKO AP

Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu

3 Z 1w+1kw

881 BGgS ARK BE

Architektura krajobrazu 3 Z 1w+1kw

Razem Liczba godzin 4 8 6 8 4

Liczba egzaminów 6E 1E 1E 2E 2E

Liczba punktów 45 6p 10p 11p 12p 6p

1. Geomorfologia dynamiczna 2. Zasady regionalizacji 3. Ekofizjografia 4. Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 5. Geochemia krajobrazu 6. Monitoring środowiska i analiza danych środowiskowych 7. Geografia historyczna 8. Waloryzacja środowiska 9. GIS w geografii fizycznej 10. Teledetekcja w badaniach krajobrazowych 11. Nauka o krajobrazie 12. Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu 13. Architektura krajobrazu

Geomorfologia dynamiczna

Prowadzący: prof. dr hab. Kazimierz Pękala (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 731 BGgS GMD KP Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Źródła energii i czynniki związane z procesami geomorfologicznymi (wzajemne

powiązania). Strefy morfoklimatyczne i zespoły procesów morfogenetycznych. Wietrzenie i jego skutki morfoklimatyczne. Procesy stokowe: ruchy masowe, spłukiwanie; bilans denudacyjny stoku. Procesy podziemne związane z wodą i lodem gruntowym. Procesy

91

fluwialne, glacjalne, niwalne, eoliczne i morskie - ich wzajemne oddziaływanie i skutki morfologiczne. Denudacja chemiczna i mechaniczna - bilans denudacyjny zlewni. Rola człowieka i zjawisk katastrofalnych we współczesnej morfogenezie.

Zalecane lektury: Embleton C., Thornes J.,1985: Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Chorley R.J., 1971: Introduction to Fluvial processes. London, Norfolk. Clark M.J. (ed.), 1988: Advances in Periglacial Geomorphology. Chichester, New York. Washburn A.L., 1973: Periglacial Processes and Environments.


Zasady regionalizacji

Prowadzący: dr Elżbieta Kardaszewska (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii), dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Waldemar Kociuba (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 701 BGgS ZRE EW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 6 i 7 Liczba punktów: 3 Metody oceny: zaliczenie

Wymagania wstępne: zaliczenie kursu Kompleksowa geografia fizyczna, umiejętność obsługi komputera PC, znajomość powszechnie stosowanych systemów operacyjnych oraz podstaw programów GIS

Treści merytoryczne: Zasady regionalizacji fizycznogeograficznej (dr Elżbieta Kardaszewska) Rozwój pojęć o regionach fizycznogeograficznych. Typologia geokompleksów a regionalizacja. Układy hierarchiczne jednostek regionalnych; problem jednostki najniższej rangi. Podstawowe zasady w teorii regionalizacji fizycznogeograficznej. Metody regionalizacji indukcyjne i dedukcyjne; wielkoskalowe i małoskalowe (przykłady). Granice regionów fizycznogeograficznych; klasyfikacja, problem ostrości granic. Nazewnictwo geograficzne. Mapy regionalizacyjne. Regionalizacje branżowe. W ramach konwersatorium -wyznaczanie i charakterystyka jednostek regionalnych różnego szczebla w oparciu o mapy i przekroje kompleksowe.

Metody regionalizacji (dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Waldemar Kociuba) Różnorodność kryteriów jako podstawa wydzielania regionów różnej rangi. Skale pomiarowe, powierzchnia statystyczna, pole podstawowe, pole a punkt odniesienia, przedziały klasowe. Region w ujęciu geograficzno-systemowym. Zastosowanie modelu potencjału (ludności i zjawisk społeczno-ekonomicznych) w regionalizacji strukturalnej Polski. Model makroregionu; składniki makroregionu (węzły, oddziaływania). Regiony peryferyjne w modelach spolaryzowanych. Nazewnictwo i taksonomia regionów.

Mapa jako podstawa analizy w badaniach regionalnych (badanie współwystępowania zjawisk). Zastosowanie wybranych statystycznych metod komputerowych. Teoria i praktyka zastosowań programów komputerowych w grupie Geograficznych Systemów Informacji. Programy służące do tworzenia baz danych, numerycznych modeli terenu, analizy rzeźby oraz teledetekcji. Zapoznanie ze sprzętem oraz urządzeniamiperyferyjnymi wspomagającymi stosowanie programów z grupy GIS. Wprowadzanie danych numerycznych za pomocą różnych technik: wprowadzanie danych z siatki punktów, digitalizacja, digitalizacja na ekranie, konwersja danych w formatach innych programów. Opracowanie własnych modeli terenu.

Opanowanie umiejętności: szukania związków przyczynowych i zależności istniejących w środowisku geograficznym; praktycznego zastosowania prezentowanych metod.

Zalecane lektury: Chojnicki Z. (red.), Metody ilościowe i modele w geografii. PWN, Warszawa. Chojnicki Z., Czyż T., 1973: Metody taksonomii numerycznej w regionalizacji geograficznej. PWN, Warszawa.

Ciołkosz A., Kęsik A., 1989: Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa. Kondracki J., 1976: Podstawy regionalizacji fizycznogeograficznej. PWN, Warszawa. Richling A., 1992: Kompleksowa geografia fizyczna. PWN, Warszawa. Mościbroda J., 1999: Mapy statystyczne jako nośniki informacji ilościowej. UMCS, Lublin.


Ekofizjografia

Prowadzący: dr Witold Wołoszyn (Zakład Ochrony Środowiska), dr Grzegorz Janicki (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 873 BGgS EKO WW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Wykład: Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej. Potencjał środowiska i

kwalifikacja terenu dla potrzeb planowania przestrzennego. Koncepcja zrównoważonego rozwoju w zagospodarowaniu przestrzennym. Bariery i konflikty ekologiczne. Powiązania ustawodawstwa z zakresu planowania przestrzennego z regulacjami szczególnymi dotyczącymi ochrony środowiska. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jako narzędzie realizacji polityki ekologicznej. Opracowanie ekofizjograficzne: wymogi prawne i metodyka sporządzania. Prognozy oddziaływania na środowisko projektów polityk, planów i programów: wymogi prawne, forma, zawartość, metodyka. Procedura oceny

92

oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Problemy zagospodarowywania obszarów wiejskich i zurbanizowanych w kontekście integracji z Unią Europejską.

Konwersatorium (forma zaliczenia: ocena bieżąca): zespołowe wykonanie studium dotyczącego problematyki przyrodniczej, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień ekofizjograficznych, dla określonego obszaru z regionu lubelskiego - zasoby, walory, zagrożenia, ocena dotychczasowego zagospodarowania, kierunki i perspektywy dalszego rozwoju. Elementy opracowywania prognoz oddziaływania na środowisko: ustalanie zakresu, projektowanie badań, określanie znaczenia potencjalnych skutków, korzystanie z wytycznych metodycznych, kontrola jakości opracowań.

Zalecane lektury: Chmielewski T.J., 2001: System planowania przestrzennego harmonizujący przyrodę i gospodarkę. Tom 1 i 2. Politechnika Lubelska, Lublin.

Korzeniak G. (red.), 1998: Prognozowanie skutków przyrodniczych planów zagospodarowania przestrzennego: poradnik metodyczny. IGPiK Oddział Kraków.

Kowalczyk R., Szulczewska B., 2003: Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko do planów zagospodarowania przestrzennego. EKO-KONSULT, Gdańsk.

Kozłowski S., 1983: Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej Polski. Ossolineum, Wrocław.

Kozłowski S., 1997: Przyrodnicze kryteria gospodarki przestrzennej kraju, województwa i gminy. KUL, Lublin.

Racinowski R., 1987: Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski


Prowadzący: prof. dr hab. Maria Łanczont (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 702 BGgS EŚP MŁ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 7 Liczba punktów: 2 (3) Metody oceny: zaliczanie

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Metody rekonstrukcji paleogeograficznych. Położenie Polski na tle głównych jednostek

tektonicznych Europy. Przemiany paleogeografii Polski od górnej kredy po neogen na tle zmian klimatu i procesów. Geologiczno-strukturalny obraz Polski u schyłku pliocenu i problem granicy pliocen/plejstocen. Problemy i podstawy stratygrafii okresu czwartorzędowego. Wczesny plejstocen na ziemiach polskich: ewolucja klimatu, cechy biogeniczne i litofacjalne. Rozwój zjawisk przyrodniczych w plejstoceńskich cyklach glacjalno-interglacjanych na ziemiach polskich: piętra zimne - procesy i osady w obszarach glacjalnych i ekstraglacjalnych; piętra ciepłe - ewolucja klimatu, szata roślinna, sedymentacja jeziorna, procesy wietrzeniowe i gleby kopalne, zmiany paleohydrologiczne. Przyrodnicze tło funkcjonowania społeczeństw paleolitycznych na ziemiach polskich. Schyłek vistulianu i holocen. Ewolucja szaty roślinnej w holocenie za ziemiach polskich. Zmiany rzeźby ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych. Holoceński cykl glebotwórczy i zmiany procesów glebotwórczych. Geneza i ewolucja jezior. Rozwój torfowisk i bagien. Wydmotwórcza rola wiatru; etapy ewolucji wydm śródlądowych. Wpływ człowieka na środowisko ziem polskich w mezolicie i neolicie, początki rozwoju rolnictwa i osadnictwa. Przemiany środowiska przyrodniczego w epoce brązu i żelaza.

Zalecane lektury: Kaczanowski P., Kozłowski J.K., 1998: Wielka historia Polski. Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.). Fogra Oficyna Wydawnicza. Kraków.

Kozłowski J.K., Kozłowski S.K. (red.), 1989: Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN, Warszawa.

Stankowski W., 1996: Wstęp do kenozoiku ze szczególnym odniesieniem do terytorium Polski. Wyd. UAM, Poznań.

Starkel L. (red.), 1991: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa. Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski. Wyd. UW.


Geochemia krajobrazu

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (wykład) (Zakład Hydrografii), dr Maria Wilgat (laboratorium) (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 703 BGgS GHP BJ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - laboratorium) Rok studiów: IV


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Elementy geochemii pierwiastków chemicznych. Aktywność pierwiastków w atmosferze,

hydrosferze, geosferze, biosferze. Cykle obiegu pierwiastków chemicznych w krajobrazie geochemicznym. Ważniejsze minerały, ich geneza i znaczenia w krajobrazie. Geochemia krajobrazu kulturowego (kulturalnego). Geochemia krajobrazu a zdrowie. Systematyka krajobrazów geochemicznych. Przemiany geochemiczne w krajobrazach. Geografia krajobrazów geochemicznych. Typy krajobrazów geochemicznych Polski, Lubelszczyzna,

93

regiony uznane za najbardziej atrakcyjne turystycznie, miejsca zamieszkania. Prawa rozwoju krajobrazów geochemicznych.

Zalecane lektury: Kowda W.A., 1984: Podstawy nauki o glebach. PWRiL, Warszawa. Perelman A.I., 1971: Geochemia krajobrazu. PWN, Warszawa. Polański A., Smulikowski K., 1969: Geochemia. Wyd. Geol., Warszawa. Richling A., Solon J., 1996: Ekologia Krajobrazu. PWN, Warszawa.


Monitoring środowiska i analiza danych środowiskowych

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa), dr Witold Wołoszyn (Zakład Ochrony Środowiska)

Kod przedmiotu: 874 BGgS MIA WR Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 7 Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie - test sprawdzający

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie monitoringu. Cele i zadania systemu monitorowania środowiska - znaczenie

merytoryczne i aplikacyjne założeń programowych. Skale czasowe i przestrzenne informacji o środowisku przyrodniczym. Monitoring środowiska w skali międzynarodowej i krajowej. Struktura organizacyjna Państwowego Monitoringu Środowiska w Polsce. Podsystemy monitoringów specjalistycznych (powietrza, hałasu, promieniowania, wód, gleb, przyrody ożywionej). Przykłady praktycznych zastosowań badań monitoringowych -lokalne sieci monitoringu. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP) -założenia programu, przedmiot i metody badań, stacje bazowe. Zastosowanie koncepcji funkcjonowania systemu w realizacji programu ZMŚP - Wzorcowy System Ekologiczny (WSE). Obieg energii i materii geoekosystemu - podstawowe wskaźniki. Zastosowanie systemów informacji przestrzennej (GIS) w monitorowaniu środowiska.

Zalecane lektury: Państwowa Inspekcja Środowiska, Program Państwowego Monitoringu Środowiska. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 1992.

Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego za rok 2002. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin, 2003.

Kostrzewski A. (red.), 1993: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Monitoring geoekosystemów. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.

Kostrzewski A., Mazurek M., Stach A. (red.), 1993: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Zasady organizacji, system pomiarowy, wybrane metody badań. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.


Geografia historyczna

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa), dr Grzegorz Janicki (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 704 BGgS GEH JG Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 45 godzin (30 godz. - wykład; 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: IV

Semestr: 7 i 8 Liczba punktów: 5 Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot i cele badań geografii historycznej. Metodologia badań historyczno-

geograficznych. Materiały źródłowe stosowane w rekonstrukcji krajobrazu historycznego. Metody archeologiczne, historyczne, etnolingwistyczne i kartograficzne. Zapis stanu i ewolucji środowiska w zabytkach kulturowych. Interpretacja danych historycznych w kontekście informacji o środowisku. Kompleksowe analizy środowiskowe na podstawie danych przyrodniczych i źródeł historycznych. Zmiany środowiska geograficznego Polski w czasach historycznych.

Zalecane lektury: Semkowicz W., 1999: Geografia historyczna. [w:] Encyklopedia nauk pomocniczych historii. Universitas, Kraków.

Zmiany środowiska w okresie historycznym, 1991, [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa.


Waloryzacja środowiska

Prowadzący: dr Wioletta Kałamucka (wykład) (Zakład Ochrony Środowiska); dr Bogusława Baran-Zgłobicka (konwersatorium) (Zakład Geologii); mgr Andrzej Tucki (konwersatorium dla specjalizacji geografia regionalna) (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 875 BGgS WAŚ WI Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 45 godzin (15 godz. - wykład, 30 godz. - konwersatorium) Rok studiów: IV

Semestr: 8 Liczba punktów: 5 Metody oceny: egzamin, ocena ciągła (konwersatorium)


94

Treści merytoryczne: Ocena wartości środowiska geograficznego jako podstawa racjonalnej gospodarki zasobami naturalnymi. Przestrzeń geograficzna jako jeden z zasobów środowiska przyrodniczego. Analiza i opis właściwości przestrzeni geograficznej. Podstawy metodyki badań jakościowych. Jakość środowiska. Przegląd metod waloryzacji. Podstawowe zasady waloryzacji środowiska ze szczególnym uwzględnieniem kwalifikacji terenu na potrzeby rekreacji. Obszary rekreacyjne jako miara jakości środowiska.

Cele: Zdobycie wiedzy z zakresu teoretycznych podstaw badań jakościowych a zwłaszcza procesu waloryzacji i umiejętności zastosowania wybranych metod w praktyce.

Zalecane lektury: Sołowiej D., 1992: Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. UAM, Poznań.

Bartkowski T., 1985: Zastosowania geografii fizycznej. PWN, Warszawa-Poznań. Nowacka M., 1984 : Zasady kwalifikacji tereny na potrzeby rekreacji. UMCS, Lublin. Szyszko J., Rylke J., Jeżowski D. (red.), 2002: Ocena i wycena zasobów przyrodniczych. Wyd. SGGW, Warszawa.


GIS w geografii fizycznej

Prowadzący: dr Grzegorz Janicki, dr Przemysław Mroczek, dr Paweł Zieliński, dr Piotr Kulesza, (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 705 BGgS GWG FP Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 8 i 9 Liczba punktów: 6 Metody oceny: zaliczenie - ocena ciągła

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Źródła informacji geograficznej i metody ich przetwarzania. Model rastrowy i wektorowy

danych przestrzennych. Zasady funkcjonowania i użytkowania programów GIS (Idrisi for Windows, ArcView). Digitalizacja i konwersja danych. Tworzenie bazy danych. Warstwy tematyczne. Cyfrowy model terenu (DEM, TIN). Metody analizy przestrzennej. Elementy teledetekcji środowiska i modelowania zjawisk przyrodniczych.

Zalecane lektury: ArcView. Podręcznik użytkownika. ESRI, Warszawa, 1998. Kozak J., 1997: Wprowadzenie do Systemów Informacji Geograficznej - ćwiczenia. IG UJ, Kraków.


Teledetekcja w badaniach krajobrazowych

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) (wykład); pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii (laboratorium komputerowe)

Kod przedmiotu: 706 BGgS TMK MZ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 45 godzin (15 godz. - wykład, 30 godz. - laboratorium komputerowe) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zdalne metody i techniki gromadzenie informacji. Parametry techniczne zdjęć

satelitarnych i lotniczych. Rodzaje satelitów. Wykorzystanie danych satelitarnych w kartowaniu geologicznym, geomorfologicznym, hydrologicznym, użytkowania ziemi. Teledetekcja ekosystemów. Opracowanie map tematycznych na podstawie analizy geokomponentów na zdjęciach lotniczych i satelitarnych.

Zalecane lektury: Ciołkosz A., Kęsik A., 1989: Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa. Ciołkosz A., Miszalski, 1972: Wykorzystanie zdjęć lotniczych w geografii stosowanej. Prace Geogr., IG PAN, nr 91.

Ciołkosz A., Miszalski, J. Olędzki R., 1999: Interpretacja zdjęć lotniczych. PWN, Warszawa.

Olędzki J.R., 1990: Teledetekcyjny monitoring środowiska. Przegl. Zagran. Lit. Geogr., z. 3.

Stachlewski W., Zubek A., 1985: Satelitarne badania Ziemi. PWN, Warszawa. Sitek Z., 2000: Wprowadzenie do teledetekcji lotniczej i satelitarnej. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków.

Winogradow B.W., 1983: Satelitarne metody badania środowiska przyrodniczego. PWN, Warszawa.


Nauka o krajobrazie

Prowadzący: dr Sebastian Bernat (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 877 BGgS NOK BE Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 9 Liczba punktów: 3 Metody oceny: ocena ciągła na konwersatorium, zajęcia praktyczne, egzamin pisemny po zaliczeniu

95

konwersatorium Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: wykład: Istota pojęcia "krajobraz "i jego różne interpretacje. Percepcja środowiska

poprzez percepcję krajobrazu. Uwarunkowania osobnicze i kulturowe percepcji krajobrazu. Rodzaje i typy krajobrazu. Krajobraz pierwotny, krajobraz naturalny. Krajobraz kulturowy jako odbicie typu kultury kształtującej go społeczności. Historia krajobrazu kulturowego. Archetypy funkcji i form krajobrazowych w różnych kręgach kulturowych, w różnych stadiach rozwoju cywilizacyjnego. Problemy waloryzacji krajobrazu. Ocena jakości wizualnych krajobrazu. Systemy i procedury waloryzacji. Zastosowania wyników waloryzacji. Ochrona krajobrazu, formy ochrony, praktyka ochrony krajobrazu w Polsce i w innych krajach. Krajobrazy jako elementy dziedzictwa kulturowego narodów i społeczności. Rewaloryzacja i rekultywacja krajobrazu, rewitalizacja układów krajobrazowych. Kształtowanie krajobrazu, techniki rola architektury krajobrazu.

Konwersatorium: pojęcie krajobrazu, rodzaje i typy krajobrazów; percepcja krajobrazu; krajobraz multisensoryczny - obserwacja w terenie, opis i analiza opisu; obraz "miasta z pamięci" na przykładzie Lublina, mapy mentalne; wnętrze krajobrazu, jego elementy i rodzaje, analiza wnętrza krajobrazu; ocena estetyczna krajobrazu; ewolucja krajobrazu wiejskiego; formy ochrony krajobrazu; rekultywacja i renaturalizacja krajobrazów zdegradowanych; dokument promocyjny zabytkowego krajobrazu. Wprowadzenie w problematykę badań krajobrazowych ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień istotnych dla praktyki ochrony środowiska.

Zalecane lektury: Bogdanowski J., 1976: Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu. Wyd. PAN, Ossolineum, Kraków.

Cymerman R., Falkowski J., Hopfer A., 1992: Krajobrazy wiejskie. ART, Olsztyn. Konopka M. (red.), 2001: Każde miejsce opowiada swoją historię. Agrolinia, Poznań. Krajobrazy Dziedzictwa Narodowego, kwartalnik OOZK. Richling A., Solon J., 1996: Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa. Wydawnictwa Polskiej Asocjacji Ekologii Krajobrazu (Materiały konferencyjne).



Prowadzący: dr Irena Agnieszka Pidek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 707 BGgS EKO AP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 10 Liczba punktów: 3 Metody oceny: ocena ciągła na konwersatoriach, zaliczenie (test)

Wymagania wstępne: elementarna znajomość ekologii (podstawowe pojęcia, zagadnienia funkcjonowania ekosystemu, obieg materii, przepływ energii)

Treści merytoryczne: Podstawowe układy ekologiczne i ich funkcjonowanie. Ekosystem jako przestrzenna jednostka przyrodnicza. Układy ponadekosystemowe (krajobraz, fizjocenoza) i ich integracja. Fitokompleksy krajobrazowe Polski. Fizjocenoza jako dynamiczny układ poliekosystemowy. Model strefowo-pasmowo-węzłowy fizjocenozy. Rola ekotonu. Zaburzenia i mechanizmy degradacji antropogenicznej ekosystemów. Ochrona makro-układów przyrodniczych Europy i Polski (ECONET, NATURA 2000).

Zalecane lektury: Buchwald K., Engelhardt W. 1975: Kształtowanie krajobrazu a ochrona przyrody. PWRiL, Warszawa.


Olaczek R., Warcholińska A.U. (red.), 1999: Ochrona środowiska i żywych zasobów przyrody. Wyd. UŁ.

Richling A., Solon J. 1994: Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa. Wojciechowski I., 1987: Ekologiczne podstawy kształtowania środowiska. PWN, Warszawa.


Architektura krajobrazu

Prowadzący: dr Sebastian Bernat (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 881 BGgS ARK BE Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rozwój pojęcia i koncepcji architektury krajobrazu. Forma jako wyraz zjawisk. Wnętrza

krajobrazowe. Tradycja miejsca. Czynniki tworzące formę krajobrazu. Krajobrazy: pierwotny, naturalny i kulturowy. Formy i style w architekturze krajobrazu kulturowego. Zabytki architektury krajobrazu. Kształtowanie krajobrazu - sekwencja działań: studium, wytyczne, projekt. Studia kameralne i terenowe, metody odwzorowań wnętrz krajobrazowych. Wartościowanie jednostek architektoniczno-krajobrazowych. Strefowanie krajobrazu. Wybrane problemy projektowe w architekturze krajobrazu. Ochrona i konserwacja. Kształtowanie i kompozycja.

96

Zalecane lektury: Bogdanowski J., 1990: Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych w studiach i projektowaniu (JARK/WAK). Kraków.

Bogdanowski J., Łuczyńska-Bruzda M., Nowak Z., 1979: Architektura krajobrazu. PWN, Warszawa-Kraków.

Bohm A., 1981: O budowie i synergii wnętrz urbanistycznych. Politechnika Krakowska, Kraków.

Krajobrazy - Studia i materiały Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu (periodyk) Warszawa.


97

grupa specjalizacyjna: PALEOGEOGRAFIA CZWARTORZĘDU seminarium pod kierunkiem prof. dr. hab. Józefa Wojtanowicza; prof. dr. hab. Marii Łanczont; dr. hab. Leopolda Doleckiego, prof. UMCS



731 BGgS GMD KP


716 BGgS BOC FP

Metody badań osadów czwartorzędowych

8 (3+2+3)

E 2w 2 lab 2 lab E

702 BGgS EŚP MŁ


3 E 2w E

717 BGgS ZPC KB

Zagadnienia paleobotaniki czwartorzędu

3 Z 1w+1kw

718 BGgS MNU ZM

Metody numeryczne w geografii fizycznej i paleogeografii

2 Z 2 lab komp

719 BGgS CEŚ ŁZ

Paleogeografia czwartorzędu Europy Środkowej

4 E 1w+kw E

720 BGgS SGL ST

Sedymentologia glacjalna 4 Z 1w+1kw

721 BGgS PAL RA

Paleogeografia holocenu 4 E 1w+1kw E

722 BGgS GHP JG

Geografia historyczna Polski 4 E 1w+2kw E

723 BGgS PEP ŁW

Zagadnienia strefy peryglacjalnej 2 Z 2w

724 BGgS ZPA MŁ

Wybrane zagadnienia z paleopedologii

2 Z 1w

725 BGGS PDP AP

Podstawy paleoekologii 3 Z 2w

726 BGgS APR NC

Archeologiczne podstawy rekonstrukcji paleogeograficznej

3 Z 2w




1. Geomorfologia dynamiczna 2. Metody badań osadów czwartorzędowych 3. Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 4. Zagadnienia paleobotaniki czwartorzędu 5. Metody numeryczne w geografii fizycznej i paleogeografii 6. Paleogeografia czwartorzędu Europy Środkowej 7. Sedymentologia glacjalna 8. Paleogeografia holocenu 9. Geografia historyczna Polski 10. Zagadnienia strefy peryglacjalnej 11. Wybrane zagadnienia z paleopedologii 12. Podstawy paleoekologii 13. Archeologiczne podstawy rekonstrukcji paleogeograficznej





Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Źródła energii i czynniki związane z procesami geomorfologicznymi (wzajemne

powiązania). Strefy morfoklimatyczne i zespoły procesów morfogenetycznych. Wietrzenie i jego skutki morfoklimatyczne. Procesy stokowe: ruchy masowe, spłukiwanie; bilans denudacyjny stoku. Procesy podziemne związane z wodą i lodem gruntowym. Procesy fluwialne, glacjalne, niwalne, eoliczne i morskie - ich wzajemne oddziaływanie i skutki morfologiczne. Denudacja chemiczna i mechaniczna - bilans denudacyjny zlewni. Rola człowieka i zjawisk katastrofalnych we współczesnej morfogenezie.

Zalecane lektury: Embleton C., Thornes J.,1985: Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa.

98

Chorley R.J., 1971: Introduction to Fluvial processes. London, Norfolk. Clark M.J. (ed.), 1988: Advances in Periglacial Geomorphology. Chichester, New York. Washburn A.L., 1973: Periglacial Processes and Environments.


Metody badań osadów czwartorzędowych

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii Kod przedmiotu: 716 BGgS BOC FP Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 90 godzin (30 godz. - wykład, 60 godz. - laboratorium) Rok studiów: III i IV

Semestr: 6 (30 godz. - wykład); 7 (30 godz. - laboratorium); 8 (30 godz. - laboratorium) Liczba punktów: 8 Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: konieczna znajomość w stopniu podstawowym stratygrafii, geologii, biologii, chemii i fizyki

Treści merytoryczne: Przedmiot składa się z trzech bloków problemowych: I. metody badań osadów mineralnych; II. metody badań osadów organogenicznych; III. metody określania wieku osadów czwartorzędowych.

Ad. I. Ogólna klasyfikacja genetyczna utworów czwartorzędowych oraz metody badań różnych ich grup. Procedura wyszukiwania i wykonywania odsłonięć i szurfów, technika sondowań, opis profilów własnych i korzystanie z opisów osadów w pracach dokumentacyjnych i literaturze. Sposób opróbowania profilów geologicznych, typowanie próbek do analiz. Celowość i technika wykonywania analiz; sposób opracowywania materiałów analitycznych i ich interpretacja.

Ad. II. Metodyka badań osadów torfowych i limnicznych. Zasady pobierania próbek, podstawy genetycznej klasyfikacji osadów organogenicznych. Zbiorowiska torfotwórcze, typologia torfów i ich opis metodą Troels-Smitha. Zasady analizy pyłkowej oraz podstawowe analizy fizyko-chemiczne osadów organogenicznych.

Ad. III. Określanie wieku osadów metodami: geochronologicznymi (14C, U/Th, K/Ar, TL, ESR, FT i in.), chemicznymi (stan fosylizacji kości, stopień uwodnienia oksydianu), sedymentacyjnymi (tefrochronologia, warwochronologia), geochemicznymi, paleomagnetyczną i dendrochronologiczną.

Zalecane lektury: Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd, osady, metody badań, stratygrafia. Wyd. PAE, Warszawa.

Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.), 1995: Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Warszawa.

Mycielska-Dowgiałło E., 1980: Wstęp do sedymentologii (dla geografów). WSP, Kielce. Racinowski R., Szczypek T., 1985: Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych. UŚ, Katowice.






Semestr: 7 Liczba punktów: 2 (3) Metody oceny: zaliczanie (egzamin dla specjalizacji: paleogeografia czwartorzędu, geomorfologia)



Zalecane lektury: Kaczanowski P., Kozłowski J.K., 1998: Wielka historia Polski. Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.). Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków.



99

Starkel L. (red.), 1991: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa. Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski. Wyd. UW, Warszawa.


Zagadnienia paleobotaniki czwartorzędu

Prowadzący: dr Krystyna Bałaga (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 717 BGgS ZPC KB Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: słuchacze powinni znać podstawowe zagadnienia z botaniki, ekologii, geologii i stratygrafii czwartorzędu

Treści merytoryczne: Skamieniałości roślinne - ich znaczenie dla rekonstrukcji zmian środowiska w przeszłości. Flory eoplejstocenu. Ewolucja szaty roślinnej w mezoplejstocenie, stratygrafia pyłkowa. Flory stadialne i interstadialne vistulianu. Teoria cykli klimatyczno-edaficznych. Historia roślinności w holocenie. Wpływ człowieka prehistorycznego na szatę roślinną. Analiza algologiczna i jej znaczenie w badaniach paleoekologicznych. Badania dendrochronologiczne jako wskaźnik zmian środowiska. Rocznie laminowane osady jeziorne jako źródło informacji paleoekologicznych i paleoklimatycznych w precyzyjnie określonej skali czasu. Historia rozprzestrzeniania się wybranych gatunków drzew.

Zalecane lektury: Starkel L. (red.), 1991: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa. Szczegółowe opracowanie flor wybranych stanowisk.


Metody numeryczne w geografii fizycznej i paleogeografii

Prowadzący: dr Grzegorz Janicki, dr Przemysław Mroczek, dr Paweł Zieliński, dr Piotr Kulesza (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 718 BGgS MNU ZM Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 7 Liczba punktów: 2 Metody oceny: zaliczenie - ocena ciągła

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Obliczanie wskaźników teksturalnych osadów mineralnych i ich graficzna prezentacja.

Tworzenie bazy danych i analiza warstw tematycznych na przykładzie cyfrowego modelu terenu. Opracowywanie map: osadów powierzchniowych, geomorfologicznej, nachylenia i ekspozycji stoków. Podstawy modelowania zjawisk przyrodniczych i rekonstrukcji paleośrodowiskowych.

Zalecane lektury: ArcView. Podręcznik użytkownika. ESRI, Warszawa, 1998. Kozak J., 1997: Wprowadzenie do Systemów Informacji Geograficznej - ćwiczenia. IG UJ, Kraków.


Paleogeografia czwartorzędu Europy Środkowej

Prowadzący: dr hab. Leopold Dolecki, prof. UMCS (wykład); dr Paweł Zieliński (konwersatorium) (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 719 BGgS CEŚ ŁZ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 8 Liczba punktów: 4 Metody oceny: ocena ciągła na konwersatoriach, egzamin testowy

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Definicja i podział czwartorzędu oraz jego podstawy. Zagadnienie granicy czwartorzędu.

Zmiany klimatu w czwartorzędzie. Przyczyny oraz paleoklimatyczne tło rozwoju i przebiegu zlodowaceń. Terytorium Europy Środkowej w eoplejstocenie. Rozwój paleogeograficzny obszarów Europy Środkowej w kolejnych okresach czwartorzędu: problemy wkraczania i recesji lądolodów oraz granic zlodowaceń kontynentalnych. Korelacja zdarzeń w lodowcowych i peryglacjalnych strefach. Interpretacja paleogeograficzna plejstoceńskich zjawisk peryglacjalnych (wieloletnia zmarzlina, poziomy kriogeniczne w osadach). Problemy osadów glacjalnych i interglacjalnych, problemy zmian flory i fauny w nawiązaniu do zmian klimatu. Zmiany stref morfoklimatycznych i wahania pięter fizyczno-geograficznych w górach. Historia Bałtyku. W ramach ćwiczeń - na podstawie metod analizy paleogeograficznej rekonstrukcja wybranych elementów paleośrodowiska.

Zalecane lektury: Gerasimov I.P., Velichko A.A. (eds), 1982: Paleogeography of Europe during the last one hundred thousand years (Atlas-monograph). Nauka, Moscow.

Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. Wyd. PAE, Warszawa.

Mojski J.E., 1993: Europa w plejstocenie. Wyd. PAE, Warszawa. Starkel L., 1977: Paleogeografia holocenu. PWN, Warszawa.

100


Sedymentologia glacjalna

Prowadzący: dr Sławomir Terpiłowski (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 720 BGgS SGL ST Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium, w tym 6 godz. w terenie) Rok studiów: IV


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Glacjalny system depozycyjny. Odmiany genetyczne osadów. Morfogenetyczne aspekty

depozycji osadów, forma występowania i rozprzestrzenienie, cechy litofacjalne, mechanizm depozycji. Terenowa dokumentacja cech pierwotnych i postsedymentacyjnych osadów. Rekonstrukcja pierwotnego środowiska depozycyjnego osadów na podstawie analizy litofacjalnej; interpretacja postsedymentacyjnych zaburzeń.

Zalecane lektury: Brodzikowski K., Van Loon A.J., 1991: Glacigenic Sediments. Developments in Sedimentology, 49.

Mycielska-Dowgiałło E., Rutkowski J. (red.), 1995: Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. Wydz. Geogr. i Stud. Reg. UW, Warszawa.

Mycielska-Dowgiałło E. (red.), 1998: Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. Wydz. Geogr. i Stud. Reg. UW.


Paleogeografia holocenu

Prowadzący: dr Radosław Dobrowolski, dr Irena Agnieszka Pidek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 721 BGgS PAL RA Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 30 godz. (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawy wydzielania holocenu jako jednostki stratygraficznej. Chronostratygrafia

holocenu. Rekonstrukcja zmian klimatycznych w ostatnich 10ka. Holoceńska ewolucja szaty roślinnej a zmiany sieci osadniczej w Europie. Holoceńskie procesy morfogenetyczne w różnych strefach morfoklimatycznych.

Zalecane lektury: Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. Wyd. PAE, Warszawa.

Pazdur A., Bluszcz A., Stankowski W., Starkel L. (red.), 1999: Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego. WIND J.Wojewoda, Wrocław.

Starkel L., 1977: Paleogeografia holocenu. PWN, Warszawa. Kozłowski J., Kozłowski S. (red.), Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN, Warszawa.


Geografia historyczna Polski

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa), dr Grzegorz Janicki (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 722 BGgS GHP JG Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot i metody badań geografii historycznej. Źródła archeologiczne, historyczne,

etnograficzne i kartograficzne. Krajobraz ziem polskich w czasach prehistorycznych. Przemiany środowiska w czasach historycznych wywołane zmianami klimatu. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju gospodarczo-społecznego. Gospodarka człowieka jako czynnik kształtujący środowisko przyrodnicze. Zmiany gęstości zaludnienia, systemu uprawy ziemi, stosunków własnościowych, osadnictwa i sieci komunikacyjnej. Zmiany zalesienia i stosunków wodnych. Relacja: krajobraz naturalny - krajobraz kulturowy w ciągu dziejów. Wpływ ważnych wydarzeń politycznych i zmian granic państwowych na antropogeniczne przekształcanie środowiska.

Zalecane lektury: Semkowicz W., 1999: Geografia historyczna [w:] Encyklopedia nauk pomocniczych historii. Universitas, Kraków.

Maruszczak H., 1988: Zmiany środowiska przyrodniczego kraju w czasach historycznych. [w:] L. Starkel (red.), Przemiany środowiska geograficznego Polski, Wszechnica PAN, Ossolineum, Wrocław.

Zmiany środowiska w okresie historycznym, 1991: [w:] L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa.


101

Zagadnienia strefy peryglacjalnej

Prowadzący: prof. dr hab. Maria Łanczont, prof. dr hab. Józef Wojtanowicz (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 723 BGgS PEP ŁW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie peryglacjału, historia badań. Strefa peryglacjalna - jej podział. Osady, struktury i

formy peryglacjalne - ich znaczenie stratygraficzne i paleogeograficzne. Wieczna zmarzlina - kriosfera w plejstocenie i współcześnie. Termokras, termoerozja. Znaczenie klimatu peryglacjalnego w rozwoju rzeźby (krioplanacja, rozwój stoku, rozwój dolin, asymetria dolin).

Zalecane lektury: Dylik J., 1966: Znaczenie peryglacjalnych elementów w stratygrafii plejstocenu. Czas. Geogr., 37, 2: 131-152.

Jahn A., 1970: Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN, Warszawa. Łanczont M., Wojtanowicz J., 1999: Strefowość peryglacjalnych utworów pylastych na obszarze Polski. Annales UMCS, B, 54: 41-48.

Maruszczak H., 1968: Przebieg zjawisk w strefie peryglacjalnej ostatniego zlodowacenia w Polsce. Prace Geogr. IG PAN, 74: 157-200.

Różycki S.Z., 1986: Pyłowe utwory typu lessowego na świecie; ich występowanie i geneza. Studia Geologica Polonica, 85.

Różycki S. Z., 1991: Loess and loess-like deposits. Ossolineum, Wrocław. Język wykładowy: polski

Wybrane zagadnienia z paleopedologii

Prowadzący: prof. dr hab. Maria Łanczont; dr Przemysław Mroczek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 724 BGgS ZPA MŁ Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 9 Liczba punktów: 2 Metody oceny: zaliczenie - test pisemny

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zadania, przedmiot badań oraz miejsce paleopedologii w naukach o Ziemi. Systematyka i

charakterystyka gleb kopalnych różnego wieku i rangi stratygraficznej. Metody badań stosowane w paleopedologii. Rola i zastosowanie mikromorfologii w badaniach paleopedologicznych. Diagnostyczne znaczenie wybranych cech mikromorfologicznych w badaniach gleb kopalnych. Możliwości wykorzystania gleb pogrzebanych w rekonstrukcjach warunków środowiskowych minionych okresów geologicznych ze szczególnym uwzględnieniem czwartorzędu. Specyfika czasu jako czynnika glebotwórczego. Metody datowania wieku względnego i bezwzględnego gleb kopalnych. schemat ewolucji oraz kryteria dojrzałości gleb.

Zalecane lektury: Bullock P., Fedoroff N., Jongerius A., Stoops G., Torasina T., 1985: Handbook for soil thin section description. Waine Res. Wolverhampton.

Catt J.A. (red.), 1990: Paleopedology Manual. Quatern. Intern., 6, Pergamon Press, Oxford, New York, Frankfurt, Seoul, Sydney, Tokyo.

Manikowska B. (red.), 1996: Metody badań paleopedologii i wykorzystanie gleb kopalnych w paleogeografii. Mat. Konferencji, UŁ.

Veklicz M.F. (red), 1974: Paleopedologija. Izd. Naukowa Dumka, Kiev. Veklicz M.F., Matviiszina Z.N., Miedviediev B.B., Sirenko N.A., Fedorov K.N., 1979: Metodika paleopedologiczeskich issledovanij. Naukova Dumka, Kiev.


Podstawy paleoekologii

Prowadzący: dr Irena Agnieszka Pidek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 725 BGgS PDP AP Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 10 Liczba punktów: 3 Metody oceny: zaliczenie (test)

Wymagania wstępne: słuchacze powinni znać podstawowe zagadnienia stratygrafii i paleobotaniki czwartorzędu oraz posiadać elementarną wiedzę ekologiczną

Treści merytoryczne: Zasady paleoekologii i jej rola w naukach o Ziemi. Ekologia a paleoekologia. Natura dowodów paleoekologicznych. Makro- i mikrofosylia jako źródło dla wnioskowań paleoekologicznych. Rekonstrukcje kopalnych środowisk i organizmów oraz ich wiarygodność. Początki antropopresji; formy i kierunki antropogenicznego przekształcania środowiska.

Zalecane lektury: Kostrowicki A.S. (red.), 1999: Geografia biosfery. Ewolucja biosfery /rozdział 3/; Wejście

102

człowieka na arenę ekologiczną /rozdział 4.2/. PWN, Warszawa. Gould S.J.,1998: Dzieje życia na Ziemi. Wprowadzenie do paleobiologii. Wyd. Świat Książki.

Dzik J., 1992: Dzieje życia na Ziemi. Wprowadzenie do paleobiologii. PWN, Warszawa. Mannion A.M., 2001: Zmiany środowiska Ziemi. PWN, Warszawa.


Archeologiczne podstawy rekonstrukcji paleogeograficznej

Prowadzący: dr Jolanta Nogaj-Chachaj (Katedra Archeologii UMCS) Kod przedmiotu: 726 BGgS APR NC Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Archeologia i jej metody badań (wytwory, typologia, zespoły i kultury archeologiczne,

datowanie). Różne nurty i orientacje badawcze archeologii. Archeologia osadnictwa. Osadnictwo a środowisko przyrodnicze. Periodyzacja pradziejów. Od australopiteka do homo sapiens sapiens. Powstanie rolnictwa. Metalurgia miedzi, brązu i żelaza. Groby,kurhany i cmentarzyska oraz obiekty osadowe, domy, osiedla i fortyfikacje jako źródło informacji o przemianach środowiska przyrodniczego w przeszłości. Przykłady rekonstrukcji środowiska przyrodniczego na różnego typu stanowiskach archeologicznych polskich i europejskich.

Zalecane lektury: Kozłowski J.K., Kozłowski S.K. (red.), 1983: Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN, Warszawa.

Kruk J., 1980: Gospodarka w Polsce południowo-wschodniej w V-III tysiącleciu p.n.e. Wrocław.

Kruk J., Milisauskas S., 1999: Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków. Niewiarowski W. (red.), 1995: Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. Toruń.


103

grupa specjalizacyjna: GEOMORFOLOGIA seminarium pod kierunkiem dr hab. Józefa Supersona, prof. UMCS



731 BGgS GMD KP


732 BGgSZMK PZ

Monitoring i bazy danych w geomorfologii

3 Z 2 lab

752 BGgS PRF AŚ

Typologia środowiska i regionalizacja Polski SE

3 Z 1w+1kw

702 BGgS EŚP MŁ


3 E 2w E

733 BGgS MBO PT

Metodyka badań osadów czwartorzędowych

4 Z 1w+3lab

734 BGgS SPC KP

Stratygrafia i paleogeografia czwartorzędu

5 E 2w+1kw E

735 BGgS GMP RE

Geomorfologia regionalna Polski 4 E 2w E

736 BGgS TKG LG


7 (2+5)

E 1w 4 lab E

737 BGgSGMK RE

Geomorfologia klimatyczna 2 Z 1w

738 BGgS GMS RP

Geomorfologia stosowana 5 E 1w+2kw E

739 BGgS TIR JS

Tektonika i rzeźba strukturalna Polski SE

2 Z 1w

740 BGgSERG RP

Erozja gleb i rekultywacja terenów zdewastowanych

4 Z 1w+2lab




1. Geomorfologia dynamiczna 2. Monitoring i bazy danych w geomorfologii 3. Typologia środowiska i regionalizacja Polski SE 4. Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 5. Metodyka badań osadów czwartorzędowych 6. Stratygrafia i paleogeografia czwartorzędu 7. Geomorfologia regionalna Polski 8. Metody i techniki komputerowe w geomorfologii 9. Geomorfologia klimatyczna 10. Geomorfologia stosowana 11. Tektonika i rzeźba strukturalna Polski SE 12. Erozja gleb i rekultywacja terenów zdewastowanych





Wymagania wstępne: znajomość geomorfologii ogólnej, geologii dynamicznej. Treści merytoryczne: Źródła energii i czynniki związane z procesami geomorfologicznymi (wzajemne

powiązania).Strefy morfoklimatyczne i zespoły procesów morfogenetycznych. Wietrzenie i jego skutki morfoklimatyczne. Procesy stokowe: ruchy masowe, spłukiwanie; bilans denudacyjny stoku. Procesy podziemne związane z wodą i lodem gruntowym. Procesy fluwialne, glacjalne, niwalne, eoliczne i morskie - ich wzajemne oddziaływanie i skutki morfologiczne. Denudacja chemiczna i mechaniczna - bilans denudacyjny zlewni. Rola człowieka i zjawisk katastrofalnych we współczesnej morfogenezie.

Zalecane lektury: Embleton C., Thornes J.,1985: Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Chorley R.J., 1971: Introduction to Fluvial processes. London, Norfolk. Clark M.J. (ed.), 1988: Advances in Periglacial Geomorphology. Chichester, New York. Washburn A.L., 1973: Periglacial Processes and Environments.


104

Monitoring i bazy danych w geomorfologii

Prowadzący: dr Piotr Zagórski (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 732 BGgS ZMK PZ Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne


Semestr: 6 Liczba punktów: 3 Metody oceny: wykonanie samodzielnego opracowania

Wymagania wstępne: znajomość problematyki z zakresu topografii, kartografii i geomorfologii oraz umiejętność obsługi komputera.

Treści merytoryczne: Instrukcje kartowania i zasady wykonywania zdjęcia geomorfologicznego z wykorzystaniem map topograficznych, map geologicznych, zdjęć lotniczych i satelitarnych. Metody tworzenia bazy danych. Opis systemu NAVSTAR GPS. Metodyka terenowych pomiarów GPS i komputerowe opracowanie danych dla potrzeb geomorfologicznych. Przygotowanie bazy danych geomorfologicznych do obróbki komputerowej z zastosowaniem oprogramowania GIS i konstrukcji problemowych map geomorfologicznych. Uzyskanie wiedzy i umiejętności z zakresu kartowania geomorfologicznego z wykorzystaniem nowoczesnych metod zbierania danych w celu konstrukcji problemowych map geomorfologicznych.

Zalecane lektury: Kozak J., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Ćwiczenia. Instytut

Geografii UJ, Kraków. Vozenilek V. a kol., 2001: Integrace GPS/GIS v geomorfologickem vyzkumu. Univerzita Palackeho, Olomouc.

Widacki, W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Wyd. TEXT, Kraków.



Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca prof. UMCS; dr Teresa Brzezińska-Wójcik (wykład), mgr Renata Krukowska (konwersatorium) (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 752 BGgS TŚR AŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia: środowisko geograficzne, środowisko przyrodnicze, krajobraz,

region geograficzny, kraina naturalna. Polska południowo-wschodnia w podziałach regionalnych. Typologia i klasyfikacja środowiska przyrodniczego, podstawowe czynniki uwzględniane w skali globalnej i regionalnej. Prezentacja krajobrazu naturalnego Polski SE według opracowań różnych autorów.

Charakterystyka środowiska przyrodniczego i problemy gospodarcze i społeczne na obszarze Polski SE. Warunki rozwoju współpracy transgranicznej; rola euroregionów: Bug i Karpaty. Perspektywy rozwoju Polski SE w ramach struktur Unii Europejskiej. Rola turystyki w rozwoju gospodarczym Polski SE; ocena potencjału turystycznego i perspektywy wykorzystania produktu turystycznego.

W ramach konwersatorium: wyposażenie studenta w umiejętność oceny możliwości i perspektyw rozwoju społeczno-gospodarczego i stanu środowiska przyrodniczego jednostek przestrzennych różnej rangi (miejscowość, gmina, powiat) przy wykorzystaniu analizy SWOT (Strenghts - silne strony, Weaknesses - słabe strony, Opportunities -szanse, Threats - zagrożenia).

Zalecane lektury: Altkorn J., 2002: Marketing w turystyce. PWN, Warszawa. Dylikowa A., 1973: Geografia Polski. Krainy Geograficzne. PZWS, Warszawa. Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., 2002: Produkt turystyczny albo jak organizować poznawanie świata. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.

Kondracki J., 1994: Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. PWN, Warszawa.





Semestr: 7 Liczba punktów: 2 (3) Metody oceny: zaliczanie (egzamin dla specjalizacji: paleogeografia czwartorzędu, geomorfologia)


tektonicznych Europy. Przemiany paleogeografii Polski od górnej kredy po neogen na tle

105

zmian klimatu i procesów. Geologiczno-strukturalny obraz Polski u schyłku pliocenu i problem granicy pliocen/plejstocen. Problemy i podstawy stratygrafii okresu czwartorzędowego. Wczesny plejstocen na ziemiach polskich: ewolucja klimatu, cechy biogeniczne i litofacjalne. Rozwój zjawisk przyrodniczych w plejstoceńskich cyklach glacjalno-interglacjanych na ziemiach polskich: piętra zimne - procesy i osady w obszarach glacjalnych i ekstraglacjalnych; piętra ciepłe - ewolucja klimatu, szata roślinna, sedymentacja jeziorna, procesy wietrzeniowe i gleby kopalne, zmiany paleohydrologiczne. Przyrodnicze tło funkcjonowania społeczeństw paleolitycznych na ziemiach polskich. Schyłek vistulianu i holocen. Ewolucja szaty roślinnej w holocenie za ziemiach polskich. Zmiany rzeźby ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych. Holoceński cykl glebotwórczy i zmiany procesów glebotwórczych. Geneza i ewolucja jezior. Rozwój torfowisk i bagien. Wydmotwórcza rola wiatru; etapy ewolucji wydm śródlądowych. Wpływ człowieka na środowisko ziem polskich w mezolicie i neolicie, początki rozwoju rolnictwa i osadnictwa. Przemiany środowiska przyrodniczego w epoce brązu i żelaza.






Metodyka badań osadów czwartorzędowych

Prowadzący: prof. dr hab. Kazimierz Pękala (wykład), mgr Anna Tarasiuk (konwersatorium i ćwiczenia laboratoryjne) (Zakład Geomorfologii)

Kod przedmiotu: 733 BGgS MBO PT Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium, ćwiczenia laboratoryjne

Wymiar: 60 godzin (15 godz. - wykład, 45 godz. - konwersatorium i ćwiczenia laboratoryjne) Rok studiów: IV

Semestr: 7 Liczba punktów: 4 Metody oceny: praca pisemna

Wymagania wstępne: znajomość geomorfologii ogólnej, podstawowych zagadnień z geologii dynamicznej, stratygrafii i paleogeografii czwartorzędu.

Treści merytoryczne: Metody stosowane w rekonstrukcji paleogeomorfologicznej czwartorzędu. Klasyfikacja osadów czwartorzędowych. Metody badań cech strukturalnych i teksturalnych osadów różnych środowisk sedymentacyjnych. Metody litologiczno-petrograficzne (uziarnienie, skład litologiczno-petrograficzny, morfologia ziaren). Wybrane właściwości chemiczne osadów czwartorzędowych. Sposoby wykonywania analiz i interpretacja uzyskanych wyników. Opanowanie technik laboratoryjnych i umiejętności przedstawiania wyników oraz ich interpretacji paleogeomorfologicznej.

Zalecane lektury: Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd. Osady. Metody badań. Stratygrafia. PAE. Malinowski J.,1971: Badania geologiczno-inżynierskie lessów. Wyd. Geol., Warszawa. Maruszczak H. (red.), 1991: Podstawowe profile lessów w Polsce. UMCS, Lublin. Racinowski R., Szczypek T., 1985: Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych. Skrypty Uniwersytetu Śląskiego Nr 359.


Szczepaniec-Cięciak E., Kościelniak P. (red.), 1975: Ćwiczenia z chemii środowiska, T. III, Skrypty UJ, 733, Kraków.


Stratygrafia i paleogeografia czwartorzędu

Prowadzący: prof. dr hab. Kazimierz Pękala (wykład), dr Jan Reder (konwersatrium) (Zakład Geomorfologii)

Kod przedmiotu: 734 BGgS SPC KP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: Znajomość geomorfologii ogólnej i regionalnej oraz geologii czwartorzędu. Treści merytoryczne: Metody rekonstrukcji środowiska naturalnego w układzie następstwa czasowego

(stratygraficznym) i zmienności przestrzennej (paleogeograficznym) dla okresu czwartorzędu. Czynniki kierujące przemianami klimatu odpowiedzialnego za zmiany środowiska. Dolne granice i podstawy stratygrafii czwartorzędu (na podstawie różnych kryteriów: biostratygraficznych, klimatostratygrafii, geochronologii i magnetostratygrafii). Wieloletnia zmarzlina i jej ewolucja w czwartorzędzie i współcześnie a ewolucja środowiska pod wpływem globalnych zmian klimatu i antropopresji (recesja lodowców, zmiany poziomu morza, degradacja zmarzliny, rozwój procesów o charakterze ekstremalnym). Fazy rozwoju procesów eolicznych (less, wydmy). Zmienność systemu fluwialnego dolin. Plejstoceńskie cykle glacjalno-interglacjalne i związane z nimi zmiany stref morfoklimatycznych oraz pięter fizyczno-

106

geograficznych w obszarach górskich. Podstawowe systemy stratygrafii zlodowaceń kontynentalnych i górskich w Europie i Polsce.

Poznanie ewolucji środowiska pod wpływem globalnych zmian klimatu w okresie czwartorzędu i podstawowych kryteriów konstruowania podziałów stratygraficznych.

Zalecane lektury: Dolecki L., 1995: Litologia, stratygrafia mezoplejstoceńskich utworów lessowych południowo-wschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Rozprawa habilitacyjna. UMCS, Lublin.

Kostrzewski A. (red.), Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych. T. II. UAM, Poznań.

Lindner L. (red.), 1992: Czwartorzęd. Osady. Metody badań. Stratygrafia. PAE. Maruszczak H. (red.), 1991: Podstawowe profile lessów w Polsce. UMCS, Lublin. Mojski J.E., 1993: Europa w plejstocenie. Ewolucja środowiska przyrodniczego. PAE. Starkel L. (red.), 1991: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa.


Geomorfologia regionalna Polski

Prowadzący: dr Jan Reder (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 735 BGgS GMP RE Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: znajomość zagadnień przewidzianych w programie geomorfologii ogólnej i geografii fizycznej Polski.

Treści merytoryczne: Kryteria podziałów geomorfologicznych. Główne jednostki morfostrukturalne. Charakterystyka rzeźby Tatr - rozwój rzeźby fluwialno-denudacyjnej w trzeciorzędzie; plejstoceńskie zlodowacenia Tatr, rozwój rzeźby glacjalnej i peryglacjalnej. Formy krasowe. Geosynklina karpacka, geneza i zróżnicowanie fliszu. Neogeńskie formy przewodnie - procesy planacji, charakterystyka i wiek karpackich powierzchni zrównania. Geneza dolin rzecznych - osady terasowe, odcinki przełomowe, deformacje profili podłużnych dolin, neotektonika obszaru karpackiego.Rozwój budowy geologicznej i główne cechy rzeźby Sudetów. Etap morfogenezy tropikalnej. Paleogeńska powierzchnia zrównania. Etap neogeński rozwoju rzeźby - geneza i ewolucja rzeźby dolin rzecznych i kotlin, młodsze poziomy zrównania. Etap morfogenezy peryglacjalnej i glacjalnej. Formy wietrzeniowe. Pas wyżyn - rozwój budowy geologicznej, etapy tektogenezy, zróżnicowanie litologiczne. Rzeźba strukturalna i jej odmiany na przykładzie Wyżyny Lubelskiej, Wyżyny Śląskiej i Gór Świętokrzyskich. Ewolucja sieci rzecznej na wybranych przykładach. Etap trzeciorzędowy rozwoju rzeźby, procesy planacji i rozcinania. Rzeźba obszarów krasowych - kras węglanowy, typ krasu kredy piszącej, kras gipsowy. Plejstocen obszaru wyżynnego - zasięgi zlodowaceń, zachowane osady i formy rzeźby. Geneza, wiek i rozmieszczenie pokryw lessowych. Ewolucja rzeźby obszarów lessowych. Zlodowacenia czwartorzędowe w Polsce. Vistulian, jego fazy i wpływ na rzeźbę Niżu Polskiego. Facje lodowcowe, wodnolodowcowe i zastoiskowe. Dynamika lądolodu i zróżnicowanie mechanizmów formowania stref marginalnych. Rzeźba staro- i młodoglacjalna. Geneza, zróżnicowanie i ewolucja rzeźby strefy wybrzeża Bałtyku.

Zalecane lektury: Galon R. (red.), 1972: Geomorfologia Polski. T. II, (Niż Polski). PWN, Warszawa. Harasimiuk M., 1980: Rzeźba strukturalna Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Rozpr. hab. UMCS, Lublin.

Klimaszewski M. (red.), 1972: Geomorfologia Polski. T. I (Polska południowa - góry i wyżyny). PWN, Warszawa.

Klimaszewski M., 1988: Rzeźba Tatr Polskich. PWN, Warszawa. Starkel L. (red.), 1991: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa.



Prowadzący: dr Leszek Gawrysiak (Pracownia GIS) Kod przedmiotu: 736 BGgS TKG LG Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 75 godzin (15 godz. - wykład, 60 godz. - laboratorium komputerowe) Rok studiów: IV, V

Semestr: 8, 9 Liczba punktów: 7 (2+5) Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: znajomość obsługi komputera (wiadomości ogólne, środowisko windows), podstawy GIS; znajomość problematyki z zakresu geomorfologii ogólnej i dynamicznej.

Treści merytoryczne: Zastosowanie wybranych programów z Grupy Geograficznych Systemów Informacji (GIS) w badaniach geomorfologicznych. Wykorzystanie programu ArcView do tworzenia numerycznej bazy danych o terenie badań: skanowanie i kalibracja map analogowych, wektoryzacja treści mapy, edycja bazy danych opisowych. Metody interpolacji danych punktowych. Tworzenie Numerycznego Modelu Terenu (NMT-DEM). Analizy morfometryczne i hydrologiczne NMT zlewni. Charakterystyka geomorfologiczna zlewni z wykorzystaniem cieniowanego reliefu. Opis jakościowy dynamiki procesów geomorfologicznych - konstrukcja mapy morfodynamicznej zlewni w oparciu o przygotowane materiały. Modelowanie w geomorfologii. Symulacje komputerowe wybranych procesów. Wykorzystanie analiz geomorfologicznych dla celów planowania przestrzennego i ochrony środowiska. Uzyskanie wiedzy z zakresu zastosowań GIS do

107

badań geomorfologicznych i analiz środowiskowych. Opanowanie umiejętności samodzielnego tworzenia tematycznych baz danych i analiz wieloczynnikowych.

Zalecane lektury: ArcView. Podręcznik użytkownika. ESRI, Warszawa Kistowski M., Iwańska M., 1997: Systemy Informacji Geograficznej, Bogucki -Wydawnictwo Naukowe, Poznań.


Geomorfologia klimatyczna

Prowadzący: dr Jan Reder (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 737 BGgS GMK RE Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: znajomość geomorfologii ogólnej i klimatologii Treści merytoryczne: Analiza zależności klimat - proces - forma. Czynniki i procesy morfogenetyczne. Czynniki

kształtujące rzeźbę obszarów o klimacie ciepłym/zimnym, suchym/wilgotnym. Poglądy na rozwój rzeźby w różnych typach klimatów. Strefy morfoklimatyczne. Zmiany klimatu i przesuwanie się stref klimatycznych. Geomorfologiczne dowody zmian klimatu. Trzeciorzędowe i czwartorzędowe cykle klimatyczne na obszarze Polski.

Zalecane lektury: Allen P. A., 2000: Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi. PWN, Warszawa. Büdel J., 1982: Climatic Geomorphology. Princeton Univ. Press, New York. Galon R., 1979: Formy Powierzchni Ziemi. WSiP, Warszawa Klimaszewski M., 1978: Geomorfologia. PWN, Warszawa. Martyn D., 2000: Klimaty kuli ziemskiej. PWN, Warszawa.


Geomorfologia stosowana

Prowadzący: dr Janina Repelewska-Pękalowa (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 738 BGgS GMS RP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: znajomość geomorfologii ogólnej, geomorfologii dynamicznej oraz geomorfologii Polski. Treści merytoryczne: Rzeźba terenu jako jeden z najważniejszych elementów środowiska geograficznego.

Zastosowanie metodyki badań współczesnych procesów morfogenetycznych (systemy denudacyjne, fluwialne, eoliczne, glacjalne, fluwioglacjalne i niwalne) dla opracowań o charakterze aplikacyjnym. Ocena przydatności form rzeźby w aspekcie potrzeb różnych działów gospodarki. Wskazanie możliwości zastosowania zasad i metod geomorfologii do rozwiązywania problemów związanych ze sterowaniem środowiskiem geograficznym i jego zasobami.

Zalecane lektury: Embleton C., Thornes I., 1985: Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Racinowski R., 1987: Wprowadzenie do fizjografii osadnictwa. PWN, Warszawa.

Rychling A. (red.), 1993: Metody szczegółowych badań geografii fizycznej. PWN, Warszawa.

Sołowiej D., 1987: Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.

Verstappen H.Th., 1983: Applied Geomorphology. Elsevier. Surveys for Environmental Development. Elsevier Amsterdam-Oxford-New York.


Tektonika i rzeźba strukturalna Polski SE

Prowadzący: dr hab. Józef Superson (Zakład Geomorfologii) Kod przedmiotu: 739 BGgS TIR JS Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Ogólne wiadomości o obszarze Polski południowo-wschodniej. Znajomość podstawowych pojęć z zakresu geologii dynamicznej, historycznej i tektoniki (elementy tektoniki fałdowej, uskokowej). Czytanie i interpretacja map topograficznych i geologicznych.

Treści merytoryczne: Poglądy na tektonikę i rzeźbę strukturalną Polski południowo-wschodniej. Budowa geologiczna i rozwój paleogeograficzny. Podział na jednostki strukturalne, ich charakterystyka i zróżnicowanie regionalne: Wyżyna Lubelska, Kotlina Sandomierska, Karpaty Wschodnie (Centralne). Rola tektoniki w kształtowaniu rzeźby Polski południowo-wschodniej. Współczesne ruchy neotektoniczne.

Uzyskanie wiedzy z zakresu tektoniki i rzeźby strukturalnej Polski południowo-wschodniej. Poznanie głównych cech wyróżniających poszczególne jednostki strukturalne oraz ich zróżnicowanie geologiczne. Zrozumienie wpływu budowy geologicznej i tektoniki na współczesną rzeźbę Polski południowo-wschodniej.

108

Zalecane lektury: Buraczyński J., 1997: Roztocze. Budowa-rzeźba-krajobraz. Zakł. Geogr. Region. UMCS, Lublin.

Harasimiuk M., 1980: Rzeźba strukturalna Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Rozpr. habil., UMCS, Lublin.

Jaroszewski W., 1980: Tektonika uskoków i fałdów. Wyd. Geol., Warszawa. Książkiewicz M., 1972: Budowa geologiczna Polski. T. IV, 3. Wyd. Geol., Warszawa. Klimaszewski M. (red.), 1972: Geomorfologia Polski. T. 1. PWN, Warszawa. Stupnicka E.,1989: Geologia regionalna Polski. Wyd. Geol., Warszawa.


Erozja gleb i rekultywacja terenów zdewastowanych

Prowadzący: dr Janina Repelewska-Pękalowa, dr Leszek Gawrysiak (Pracownia GIS) Kod przedmiotu: 740 BGgS ERG RP Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 45 godzin(15 godzin - wykład, 30 godzin - laboratorium komputerowe) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: znajomość geomorfologii ogólnej, geomorfologii dynamicznej, zaliczony kurs Podstaw GIS-u oraz Metod i technik komputerowych w geomorfologii.

Treści merytoryczne: Erozja w ujęciu globalnym. Rola działalności człowieka w inicjacji procesów erozji gleb: w czasach historycznych i współcześnie. Czynniki determinujące rozwój erozji gleb. Badanie natężenia erozji: Uniwersalne Równanie Straty Gleby (USLE). Ocena zagrożenia erozją wodną i wietrzną gleb: metody ilościowe i jakościowe. Opracowanie mapy erozji potencjalnej dla wybranych obszarów testowych w oparciu o mapy cyfrowe. Dewastacja terenów jako skutek działalności przemysłu i rolnictwa. Metody rekultywacji.

Zalecane lektury: Erozja gleb i jej zapobieganie, 1991, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie. Reniger A., 1950: Próba oceny nasilenia i zasięgów potencjalnej erozji gleb w Polsce, Roczniki Nauk Rolniczych, t. 54, Puławy.

Ziemnicki S., 1978: Ochrona gleb przed erozją. PWRiL, Warszawa. Ziemnicki S., 1980: Rekultywacja zwału kopalni odkrywkowej (na przykładzie Piaseczna). PAN, Kom. Badań Rejonów Uprzemysłowionych.

Gliński P., Dębicki R., 2000: Ocena zagrożeń erozyjnych oraz charakterystyka jakości wód przy zastosowaniu symulacji komputerowej. Acta Agrophysica 23, Lublin.


109

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA GLEB seminarium pod kierunkiem prof. dr. hab. Ryszarda Dębickiego; dr. hab. Zbigniewa Klimowicza, prof. UMCS; dr. hab. Jerzego Melke, prof. UMCS



731 BGgS GMD KP


746 BGgSTLB MC

Techniki laboratoryjne w badaniach środowiska przyrodniczego

3 Z 1w+1lab

747 BGgS GSG RD

Geneza i systematyka gleb 5 E 2w+2lab E

703 BGgS GHK BJ

Geochemia krajobrazu 3 Z 1w+2lab

748 BGgS SUS PB

Sunstainable use and protection of soils

3 (2+1)

Z 1kw 2kw

749 BGgS PPG KC

Przestrzenne zróżnicowanie pokrywy glebowej

5 E 1w+1lab E

750 BGgS KTG KC

Kartografia gleb 5 E 1w+1lab E

751 BGgS PLP JC

Paleopedologia 3 E 1w E

752 BGgS ZGG GC

Zastosowanie metod komputerowych w geografii gleb

4 Z 3 lab

753 BGgS FCB MJ

Fizyka, chemia i biologia gleby

5 E 2w+2lab E

754 BGgS DIO ZK

Degradacja i ochrona powierzchni ziemi

4 Z 2w+1lab

755 BGgSWPG ZK

Historia i współczesne problemy w gleboznawstwie

2 Z 1w




1. Geomorfologia dynamiczna 2. Techniki laboratoryjne w badaniach środowiska przyrodniczego 3. Geneza i systematyka gleb 4. Geochemia krajobrazu 5. Sustainable use and protection of soils 6. Przestrzenne zróżnicowanie pokrywy glebowej 7. Kartografia gleb 8. Paleopedologia 9. Zastosowanie metod komputerowych w geografii gleb 10. Fizyka, chemia i biologia gleby - wybrane zagadnienia 11. Degradacja i ochrona powierzchni ziemi 12. Historia i współczesne problemy w gleboznawstwie





Wymagania wstępne: znajomość geomorfologii ogólnej, geologii dynamicznej Treści merytoryczne: Źródła energii i czynniki związane z procesami geomorfologicznymi (wzajemne

powiązania).Strefy morfoklimatyczne i zespoły procesów morfogenetycznych. Wietrzenie i jego skutki morfoklimatyczne. Procesy stokowe: ruchy masowe, spłukiwanie; bilans denudacyjny stoku. Procesy podziemne związane z wodą i lodem gruntowym. Procesy fluwialne, glacjalne, niwalne, eoliczne i morskie - ich wzajemne oddziaływanie i skutki morfologiczne. Denudacja chemiczna i mechaniczna - bilans denudacyjny zlewni. Rola człowieka i zjawisk katastrofalnych we współczesnej morfogenezie.

Zalecane lektury: Embleton C., Thornes J.,1985: Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Chorley R.J., 1971: Introduction to Fluvial processes. London, Norfolk.

110

Clark M.J. (ed.), 1988: Advances in Periglacial Geomorphology. Chichester, New York. Washburn A.L., 1973: Periglacial Processes and Environments.


Techniki laboratoryjne w badaniach środowiska przyrodniczego

Prowadzący: dr hab. Jerzy Melke, prof. UMCS; dr Jacek Chodorowski (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 746 BGgS TLB MC Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - ćwiczenia laboratotyjne) Rok studiów: III


Wymagania wstępne: podstawowe wiadomości z fizyki i chemii (zakres wiedzy ze szkoły średniej). Treści merytoryczne: Wybrane aspekty dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium chemicznym.

Podstawowy sprzęt i czynności laboratoryjne; rodzaje sprzętu laboratoryjnego, zasady utrzymanie czystości i sprawności sprzętu laboratoryjnego, wagi i zasady prawidłowego ważenia. Zapoznanie się z techniką miareczkowania. Zasady działaniem i wykorzystanie sprzętu pomocniczego (mieszadła laboratoryjne, pH-metry, wytrząsarki lab., wirówki, itp.).



Geneza i systematyka gleb

Prowadzący: prof. dr hab. Ryszard Dębicki (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 747 BGgS GSG RD Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 60 godzin (30 godz. - wykład, 30 godz. - ćwiczenia laboratoryjne) Rok studiów: IV


Wymagania wstępne: podstawowa wiedza z zakresu gleboznawstwa ogólnego i geografii gleb Treści merytoryczne: Koncepcje genezy gleb. Typologiczne procesy glebotwórcze. Morfologia gleb. Profil

glebowy. Podstawy systematyki genetyczno-przyrodniczej i diagnostycznej gleb. Poziomy (endo- i epipedony) i właściwości diagnostyczne gleb. Pedon, polipedon, katena, pedosfera. Rys historyczny i współczesna systematyka gleb Polski. Kryteria ustalania jednostek w różnych systemach klasyfikacyjnych gleb. Systematyka gleb świata (FAO/UNESCO, WRB, Soil Taxonomy). Korelacje pomiędzy różnymi systematykami gleb. Podziały i klasyfikacje użytkowe gleb.

Celem przedmiotu jest uzyskanie wiedzy z zakresu podstaw genezy gleb, jej związku z innymi elementami środowiska przyrodniczego oraz tworzenia różnych systemów klasyfikacyjnych w Polsce, Unii Europejskiej i na świecie jak również wykorzystanie materiałów zawartych w opracowaniach z zakresu systematyki, bonitacji i waloryzacji gleb naturalnych i antropogenicznych, w tym użytkowania i ochrony gleb.

Zalecane lektury: Dobrzański B., Zawadzki S., 1995: Gleboznawstwo. PWRil, Warszawa. FitzPatrick E.A., 1980: Soils: Their formation, classification & distribution. Longman, London-New York.

Soil Map of the World. Revised Legend with corrections and updates, FAO-UNESCO-ISRIC, Wageningen, 1997.

Klasyfikacja zasobów glebowych świata World Reference Base for Soil Resources. Tłumaczenie i red. R. Bednarek, P. Charzyński, U. Pokojska, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Toruń 2003.

Systematyka Gleb Polski, wydanie czwarte, 1989. Roczniki Gleboznawcze, XL, 3/4, PWN, Warszawa.

Strzemski M., 1971. Myśli przewodnie systematyki gleb. IUNG, seria P(16), PWRiL, Puławy.



Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (wykład) (Zakład Hydrografii), dr Maria Wilgat (laboratorium) (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii)

Kod przedmiotu: 703 BGgS GHP BJ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium




hydrosferze, geosferze, biosferze. Cykle obiegu pierwiastków chemicznych w krajobrazie geochemicznym. Ważniejsze minerały, ich geneza i znaczenia w krajobrazie. Geochemia krajobrazu kulturowego (kulturalnego). Geochemia krajobrazu a zdrowie. Systematyka krajobrazów geochemicznych. Przemiany geochemiczne w krajobrazach. Geografia krajobrazów geochemicznych. Typy krajobrazów geochemicznych Polski, Lubelszczyzna,

111

regiony uznane za najbardziej atrakcyjne turystycznie, miejsca zamieszkania. Prawa rozwoju krajobrazów geochemicznych.

Zalecane lektury: Kowda W.A., 1984: Podstawy nauki o glebach. PWRiL, Warszawa. Perelman A.I., 1971: Geochemia krajobrazu. PWN, Warszawa. Polański A., Smulikowski K., 1969: Geochemia. Wyd. Geol., Warszawa. Richling A., Solon J., 1996: Ekologia Krajobrazu. PWN, Warszawa.


Sustainable use and protection of soils

Prowadzący: mgr Piotr Bartmiński (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 748 BGgS SUS PB Typ przedmiotu: konwersatorium


Semestr: Semestry: 7 (15 godzin); 8 (30 godzin) Liczba punktów: 3 (1+2) Metody oceny: sprawdzian

Wymagania wstępne: znajomość języka angielskiego, podstawowa wiedza z gleboznawstwa Treści merytoryczne: Elementy naukowego języka angielskiego. Terminologia angielska z zakresu:

systematyki gleb Polski, Europy i świata (FAO/UNESCO, Soil Taxonomy); korelacje pomiędzy różnymi systematykami gleb; podziały i klasyfikacje użytkowe gleb w Polsce i UE.

Celem przedmiotu jest uzyskanie wiedzy i umiejętności konwersacji na temat nauk o glebie w języku angielskim oraz korzystania z literatury anglojęzycznej z zakresu geografii gleb w Polsce, Unii Europejskiej i na świecie.

Zalecane lektury: Jasińska B., Jaślan J., Woytowicz-Neymann M., 1984: Język angielski. PWN, Warszawa. Soil Map of the World: FAO-UNESCO-ISRIC, Wageningen, 1997. Szkutnik L.L., 1984: Elementary Scientific English. PWN, Warszawa. Rowell D.L., 1994: Soil Science. Methods and Applications. Longman, London.

Język wykładowy: polski, angielski

Przestrzenne zróżnicowanie pokrywy glebowej

Prowadzący: dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS; dr Jacek Chodorowski (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 749 BGgS PPG KC Typ przedmiotu: wykład, laboratorium



Wymagania wstępne: znajomość i rozumienie związku występowania różnych jednostek glebowych z charakterem pozostałych komponentów środowiska przyrodniczego w skali lokalnej i globalnej.

Treści merytoryczne: Rys historyczny geografii gleb oraz charakterystyka kierunku geograficzno-genetycznego we współczesnym gleboznawstwie. Wybrane zagadnienia z zakresu systematyki i kartografii gleb w różnych krajach świata ze szczególnym uwzględnieniem krajów Unii Europejskiej, Rosji oraz USA. Próby współczesnych syntez pedogeograficznych. Ilościowa i jakościowa (opisowa) charakterystyka przestrzennej zmienności gleb w terenie. Wskaźniki (parametry) przestrzennego zróżnicowania gleb. Prawidłowości rozmieszczenia gleb na kuli ziemskiej (na obszarach równinnych oraz w terenach górskich). Charakterystyka gleb strefowych, śródstrefowych i astrefowych na kuli ziemskiej. Przestrzenna zmienność gleb Polski na przykładzie wybranych regionów fizycznogeograficznych. Przestrzenne zróżnicowanie zasobów gleb świata. Możliwości zwiększenia powierzchni gleb wykorzystywanych rolniczo.

Celem wykładów i ćwiczeń jest nie tylko przedstawianie na różnoskalowych mapach rozmieszczenia gleb na powierzchni ziemi, lecz przede wszystkim zrozumienie prawidłowości i właściwa interpretacja ich przestrzennej zmienności w mikro-, mezo- i makroskali.

Zalecane lektury: Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1997: Geografia gleb. PWN, Warszawa. Gierasimowa M.I., 1987: Gieografija poczw SSSR. Wys. Szkoła, Moskwa. Bridges E. M., 1970: World soils. Cambridge University Press.


Kartografia gleb

Prowadzący: dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS; dr Jacek Chodorowski (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 750 BGgS KTG KC Typ przedmiotu: wykład, laboratorium



Wymagania wstępne: znajomość podstawowych zasad dotyczących kartowania geomorfologicznego, wód, roślinności, użytkowania terenu

Treści merytoryczne: Kartografia gleb w Polsce w ujęciu historycznym. Dedukcyjne i indukcyjne metody wykonywania map glebowych. Sporządzanie mapy glebowej w zależności od skali - prace przygotowawcze, sposoby wyznaczenia marszrut. Badania gleb dla potrzeb kartografii;

112

zasady opisu budowy gleb, pobierania prób glebowych, terenowe sposoby oznaczania podstawowych właściwości fizyko-chemicznych gleb, prace kameralne. Podstawy klasyfikacji gleb w terenie. Podział map glebowych ze względu na treść (mapy genetyczne, bonitacyjne, glebowo-siedliskowe, glebowo-rolnicze, kwasowości, potrzeb nawożenia itp.). Podział map glebowych w zależności od skali (szczegółowe, wielkoskalowe, średnioskalowe, przeglądowe). Prezentacja opracowań kartograficznych znajdujących się w zbiorach biblioteki Zakładu Gleboznawstwa UMCS w Lublinie.

Celem przedmiotu jest uzyskanie wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu prowadzenia prac kartograficznych i sporządzania różnego typu map glebowych oraz zrozumienie prawidłowości w przestrzennym zróżnicowaniu gleb i nabycie umiejętności prawidłowej interpretacji dostępnych opracowań kartograficznych.

Zalecane lektury: Konecka-Betley K., Czępińska-Kamińska D., Janowska E., 1996: Systematyka i kartografia gleb. SGGW, Warszawa.

Instrukcja w sprawie wykonywania map glebowo-rolniczych w skali 1:5 tys. i 1: 25 tys. oraz map glebowo-przyrodniczych w skali 1: 25 tys., IUNG, Warszawa, 1965.

Soil map of the World, ISRIC, Wageningen, 1997. Field Guide to Soils and the Environment, Gerald W. Olson (ed.), New York, London.


Paleopedologia

Prowadzący: dr Jacek Chodorowski (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 751 BGgS PLP JC Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawowa wiedza dotycząca czynników i procesów glebotwórczych oraz z zakresu paleogeografii plejstocenu i holocenu

Treści merytoryczne: Przedmiot badań i zakres paleopedologii. Obiekty badań paleopedologicznych. Obowiązujące podziały stratygraficzne plejstocenu i holocenu. Metody badań paleopedologicznych; metody diagnostyki terenowej i laboratoryjnej (specjalistycznej). Źródła problemów i kwestie sporne w badaniach paleopedologicznych. Wiek, występowanie i znaczenie stratygraficzne gleb kopalnych w Polsce. Cechy reliktowe w glebach współczesnych. Przemiany diagenetyczne w paleosolach. Środowiskowa interpretacja paleosoli. Czynnik czasu w badaniach paleopedologicznych. Chronosekwencje gleb. Typy ewolucji gleb. Współczesne problemy badawcze w paleopedologii.

Celem przedmiotu jest uzyskanie wiedzy z zakresu metod badań paleosoli w terenie i w laboratorium oraz ich znaczenia w rekonstrukcji warunków środowiska przyrodniczego.

Zalecane lektury: Manikowska B., Konecka-Betley K., Bednarek R., 2002: Problemy paleopedologii w Polsce. Łódź.

Bronger A., Catt J. A., 1989: Paleopedology. Nature and Application of Paleosols. Catena Suppl. 16.

Bednarek R., Pokojska , 1996: Diagnostyczne znaczenie niektórych wskaźników chemicznych w badaniach paleopedologicznych. Materiały Konferencyjne "Metody badań palepedologicznych i wykorzystanie gleb kopalnych w paleogeografii". 26-28.06.1996. Uniwersytet Łódzki, Łódź.


Zastosowanie metod komputerowych w geografii gleb

Prowadzący: dr Leszek Gawrysiak (Pracownia GIS), dr Jacek Chodorowski (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 752 BGgS ZGG GC Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 9 Liczba punktów: 4 Metody oceny: na podstawie prawidłowo wykonanego opracowania

Wymagania wstępne: podstawowa wiedza teoretyczna i praktyczna z zakresu obsługi sprzętu komputerowego, pracy w środowisku Windows oraz znajomość podstaw kartografii i GISu

Treści merytoryczne: Założenia i funkcjonowanie GIS (Geograficznych Systemów Informacji). Źródła, typy i metody pozyskiwania danych przestrzennych. Sprzęt komputerowy oraz oprogramowanie w systemach GIS. Struktura danych przestrzennych i opisowych w bazie danych o glebach. Wprowadzanie, zarządzanie i analiza danych. Integracja danych różnych typów. Wizualizacja i wyprowadzanie (wydruk) danych. Praktyczne poznanie programu ArcView w celu samodzielnego opracowania cyfrowej mapy gleb oraz bazy danych wybranego obszaru.

Celem przedmiotu jest uzyskanie praktycznej umiejętności posługiwania się sprzętem oraz oprogramowaniem komputerowym, stosowanym w badaniach gleboznawczych w celu usprawnienia pracy oraz zwiększenia efektywności w wykorzystaniu posiadanych danych.

Zalecane lektury: Kistowski M., Iwańska M., 1997: Systemy Informacji Geograficznej. Bogucki, Wydawnictwo Naukowe. Poznań.

Arcview. Podręcznik użytkownika. ESRI, Warszawa, 1998.

113


Fizyka, chemia i biologia gleby - wybrane zagadnienia

Prowadzący: dr hab. Jerzy Melke, prof. UMCS (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 753 BGgS FCB MJ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 60 godzin (30 godz. - wykład, 30 godz. - zaj. laboratoryjne) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: wiadomości podstawowe z zakresu gleboznawstwa ogólnego Treści merytoryczne: Gleba jako układ wieloskładnikowy. Mikro- i makrostruktura gleb. Powierzchnia właściwa.

Układy dyspersyjne. Procesy wymiany gazów i roztworów. Hydrologiczne parametry gleby. Kompleks sorpcyjny gleb: rola minerałów ilastych; pedotlenki żelaza, krzemu, glinu, manganu - powstawanie, warunki migracji w glebie. Rola procesów redoks. Odczyn i kwasowość gleb, zdolności buforowe. Procesy biologiczne a krążenie składników pokarmowych. Obieg węgla i azotu. Rola bakterii, grzybów, promieniowców, glonów w procesach biogeochemicznych. Rola środowiska biologicznego w detoksykacji metali ciężkich, środków ochrony roślin i zanieczyszczeń przemysłowych.

Celem przedmiotu jest uzyskanie wiedzy z wybranych zagadnień fizyki, chemii i biologii do zrozumienia złożonych procesów zachodzących w środowisku glebowym.

Zalecane lektury: Kabata-Pendias A., Pendias H., 1993: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa.

O'Neill P., 1997: Chemia środowiska. PWN, Warszawa. Burges A., Raw F., 1971: Biologia gleby. PWRiL, Warszawa. Rewut I.B., 1980: Fizyka gleby. PWRiL, Warszawa.


Degradacja i ochrona powierzchni ziemi

Prowadzący: dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS; dr hab. Jerzy Melke, prof. UMCS (Zakład Gleboznawstwa)

Kod przedmiotu: 754 BGgS DIO ZK Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 45 godzin (30 godz. - wykład, 15 godz. - ćwiczenia laboratoryjne) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: wiadomości ogólne dotyczące wrażliwości gleb mineralnych wytworzonych z różnych skał macierzystych na ich degradację fizyczną, chemiczną i biologiczną oraz gleb organicznych - na zmiany w ich uwilgotnieniu.

Treści merytoryczne: Pojęcie degradacji powierzchni ziemi ze szczególnym uwzględnieniem pokrywy glebowej. Formy degradacji (wyjałowienie, naruszenie równowagi jonowej, zakwaszenie i alkalizacja, zasolenie, przesuszenie, ubytki próchnicy, erozja, mechaniczne naruszenie profilu glebowego, zagęszczenie, zaskorupienie, zanieczyszczenie metalami ciężkimi, związkami toksycznymi, skażenie radioaktywne). Degradacja biologiczna, zmęczenie gleb. Klasyfikacja terenów zdegradowanych. Podstawowe kierunki ochrony środowiska glebowego. Organizacja ochrony środowiska. Maksymalne ogranicznie przeznaczenia gruntów glebowych na cele nierolnicze i nieleśne. Ochrona gleb szczególnie urodzajnych. Ochrona przed degradacją mechaniczną i chemiczną (oddziaływanie przemysłu, chemizacja rolnictwa). Zabezpieczenie gleb przed erozją wodną i wietrzną, przesuszeniem i zawodnieniem. Ochrona gleb bagiennych. Pojęcie i problemy rekultywacji gleb. Zabiegi techniczne i biologiczne. Rekultywacja gleb zniszczonych przez górnictwo (zagospodarowanie hałd) oraz przemysł. Sposoby rekultywacji gleb podlegających erozji wodnej i wietrznej (zabiegi przeciwerozyjne), zagęszczeniu, odwodnieniu, zabagnieniu, tzw. stresom tlenowym. Ochrona gleb przed ruchami masowymi a także soliflukcją, suffozją i abrazją. Zabiegi prowadzące do zwiększenia ogólnego areału gruntów rolnych i leśnych (zagospodarowywanie odłogów, nieużytków naturalnych, nieużytków antropogenicznych, wąwozów erozyjnych, scalanie gruntów, odkrzaczanie, odkamienianie).

Celem wykładów i ćwiczeń jest poznanie form degradacji powierzchni ziemi ze szczególnym uwzględnieniem pokrywy glebowej a także sposobów jej ochrony oraz nabycie praktycznej wiedzy dotyczącej zasad ochrony i rekultywacji gleb.

Zalecane lektury: Baran S., Turski R., 1992: Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb. Wyd. AR, Lublin. Maciak F., 1996: Ochrona i rekultywacja środowiska. Wyd. SGGW, Warszawa. Siuta J. (red.), 1978: Ochrona i rekultywacja gleb. PWRiL, Warszawa. Skłodowski P. i in., 1979: Zagadnienia ochrony środowiska glebowego. Wyd. Politech. Warsz., Warszawa.


Historia i współczesne problemy w gleboznawstwie

Prowadzący: dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 755 BGgS WPG ZK Typ przedmiotu: wykład


114


Wymagania wstępne: rozumienie konieczności zachowania i ochrony zasobów glebowych Polski i świata na tle wzrastającej presji współczesnej cywilizacji na całe środowisko przyrodnicze.

Treści merytoryczne: Gleba - jako przedmiot rozważań uczonych w starożytnej Grecji i Rzymie. Intensywny rozwój gleboznawstwa światowego w XIX stuleciu. Udział gleboznawców polskich w rozwoju gleboznawstwa. Badania gleboznawcze w okresie międzywojennym i w pierwszym 20-leciu po II wojnie światowej. Osiągnięcia gleboznawstwa polskiego w drugiej połowie XX wieku. Współczesne problemy w gleboznawstwie, analiza funkcji gleby w ekosystemach, prognozowanie zmian. Badania nad racjonalnym wykorzystaniem zasobów glebowych. Zagadnienia związane z degradacją, ochroną i rekultywacją gleb.

Zalecane lektury: Strzemski M., 1971: Myśli przewodnie systematyki gleb. PWRiL, Puławy. Strzemski M., 1980: Historia gleboznawstwa polskiego. PWRiL, Warszawa. Dębicki R., Chodorowski J. (red.), 1999: Rola gleby w funkcjonowaniu ekosystemów. Materiały Kongresu PTGleb. oraz Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Lublin, 7-10.09.1999 r., Lublin.


115

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA REGIONALNA seminarium pod kierunkiem dr. hab. Andrzeja Świecy, prof. UMCS



751 BGgS PTM AŚ

Podstawy geografii regionalnej 4 E 1w+1kw E

701 BGgS ZRE EW

Zasady regionalizacji 4 (2+2)

Z 1w+1kw 1w+lab

752 BGgS PRF AŚ

Typologia środowiska i regionalizacjaPolski SE

3 E 1w+1kw E

702 BGgS EŚP MŁ


3 Z 2w

753 BGgS GPA BW

Granice przyrodnicze i antropogeniczne w badaniach regionalnych

2 Z 1w+1kw

875 BGgS WAŚ WI


754 BGgS GRP BS

Geografia regionalna Polski 4 E 1w+1kw E

755 BGgS RKP ES

Regiony kulturowe Polski 3 Z 1w+1kw

756 BGgS SGP WK

Sąsiedztwo geograficzne Polski 2 Z 1w+1kw

757 BGgSRRK AŚ

Rozwój regionalny krajów europejskich

5 E 1w+2kw E

758 BGgS URR RG

Geograficzne uwarunkowania rozwoju wybranych regionów świata

5 E 1w+2kw

E

759 BGgS SMZ AŚ

Strefy morfoklimatyczne Ziemi 3 Z 1w+1kw

760 BGgS ZRP WZ

Zasady regionalnego planowania rozwoju turystyki

3 Z 1w+1kw




1. Podstawy geografii regionalnej 2. Zasady regionalizacji 3. Typologia środowiska i regionalizacja Polski SE 4. Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 5. Granice przyrodnicze i antropogeniczne w badaniach regionalnych 6. Waloryzacja środowiska 7. Geografia regionalna Polski 8. Regiony kulturowe Polski 9. Sąsiedztwo geograficzne Polski 10. Rozwój regionalny krajów europejskich 11. Geograficzne uwarunkowania rozwoju wybranych regionów świata 12. Strefy morfoklimatyczne Ziemi 13. Zasady regionalnego planowania rozwoju turystyki

Podstawy geografii regionalnej

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS (wykład), mgr Andrzej Tucki (konwersatorium) (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 751 BGgS PTM AŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot badań geografii regionalnej na tle rozwoju historycznego nauk geograficznych.

Kierunki i szkoły w geografii regionalnej (m. in. koncepcja vidalowska, koncepcja pozytywistyczna, koncepcja pragmatyczna). Indywidualność przedmiotu badań geografii regionalnej we współczesnym podziale nauk geograficznych; jej zakres, źródła i metody badawcze.

Relacje zachodzące między człowiekiem a otaczającym środowiskiem jako główny

116

przedmiot geografii regionalnej. Kartograficzno-statystyczne systemy ocen w badaniu zależności między zróżnicowaniem środowiska przyrodniczego a różnymi formami działalności gospodarczej. Rola geografii regionalnej w integracji systemu nauk geograficznych. Zapotrzebowanie na kompleksowe i ekologiczne badania szansą na rozwój geografii regionalnej.

Geografia regionalna a geografia stosowana; związek badań regionalnych z planowaniem przestrzennym. Studia regionalne, "regional science". Wykorzystanie wiedzy geografii regionalnej dla: oceny walorów i atrakcyjności przyrodniczej, kulturowej i społecznej jednostek przestrzennych różnej rangi (miejscowości, regionów, krajów), organizacji turystyki poznawczej, a także analizy demograficznej, społecznej, czasowej i przestrzennej ruchu turystycznego.

W ramach konwersatorium: kształtowanie umiejętności analizowania współczesnej przestrzeni geograficznej, a także opracowywania różnorodnych ocen środowiska geograficznego w warunkach zrównoważonego rozwoju.

Zalecane lektury: Alejziak W., 2000: Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku. Wyd. Albis, Kraków. Hoekveld G.A., 1990: Regional geography must adjust to new realities. [in:] R.J. Johnstone, J. Hauer, G.A. Hoekveld (Eds), Regional geography. Current Develop. and Future Prospects. Routledge, London.

Huntington S.P., 1997: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Muza S.A., Warszawa.

Richling A., 1992: Kompleksowa geografia fizyczna. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Zasady regionalizacji

Prowadzący: dr Elżbieta Kardaszewska (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii), dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Waldemar Kociuba (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 701 BGgS ZRE EW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium, laboratorium komputerowe

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) (dr Elżbieta Kardaszewska) w semestrze 6; 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - laboratorium komputerowe) (dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Waldemar Kociuba) w semestrze 7

Rok studiów: III Semestr: 6 i 7


Wymagania wstępne: zaliczenie kursu Kompleksowa geografia fizyczna Treści merytoryczne: Zasady regionalizacji fizycznogeograficznej (dr Elżbieta Kardaszewska) Rozwój pojęć o

regionach fizycznogeograficznych. Typologia geokompleksów a regionalizacja. Układy hierarchiczne jednostek regionalnych; problem jednostki najniższej rangi. Podstawowe zasady w teorii regionalizacji fizycznogeograficznej. Metody regionalizacji indukcyjne i dedukcyjne; wielkoskalowe i małoskalowe (przykłady). Granice regionów fizycznogeograficznych; klasyfikacja, problem ostrości granic. Nazewnictwo geograficzne. Mapy regionalizacyjne. Regionalizacje branżowe. W ramach proseminarium -wyznaczanie i charakterystyka jednostek regionalnych różnego szczebla w oparciu o mapy i przekroje kompleksowe.

Metody regionalizacji (dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Waldemar Kociuba) Różnorodność kryteriów jako podstawa wydzielania regionów różnej rangi. Skale pomiarowe, powierzchnia statystyczna, pole podstawowe, pole a punkt odniesienia, przedziały klasowe. Region w ujęciu geograficzno-systemowym. Zastosowanie modelu potencjału (ludności i zjawisk społeczno-ekonomicznych) w regionalizacji strukturalnej Polski. Model makroregionu; składniki makroregionu (węzły, oddziaływania). Regiony peryferyjne w modelach spolaryzowanych. Nazewnictwo i taksonomia regionów.

Mapa jako podstawa analizy w badaniach regionalnych (badanie współwystępowania zjawisk). Zastosowanie wybranych statystycznych metod komputerowych. Teoria i praktyka zastosowań programów komputerowych w grupie Geograficznych Systemów Informacji. Programy służące do tworzenia baz danych, numerycznych modeli terenu, analizy rzeźby oraz teledetekcji. Zapoznanie ze sprzętem oraz urządzeniami peryferyjnymi wspomagającymi stosowanie programów z grupy GIS. Wprowadzanie danych numerycznych za pomocą różnych technik: wprowadzanie danych z siatki punktów, digitalizacja, digitalizacja na ekranie, konwersja danych w formatach innych programów. Opracowanie własnych modeli terenu.

Opanowanie umiejętności: szukania związków przyczynowych i zależności istniejących w środowisku geograficznym; praktycznego zastosowania prezentowanych metod.

Wymagania: umiejętność obsługi komputera PC, znajomość powszechnie stosowanych systemów operacyjnych oraz podstaw programów GIS

Zalecane lektury: Chojnicki Z. (red.), Metody ilościowe i modele w geografii. PWN, Warszawa. Chojnicki Z., Czyż T., 1973: Metody taksonomii numerycznej w regionalizacji geograficznej. PWN, Warszawa.

Ciołkosz A., Kęsik A., 1989: Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa. Kondracki J., 1976: Podstawy regionalizacji fizycznogeograficznej. PWN, Warszawa. Richling A., 1992: Kompleksowa geografia fizyczna. PWN, Warszawa. Mościbroda J., 1999: Mapy statystyczne jako nośniki informacji ilościowej. UMCS, Lublin.



Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca prof. UMCS; dr Teresa Brzezińska-Wójcik (wykład), mgr Renata Krukowska (konwersatorium) (Zakład Geografii Regionalnej)

117

Kod przedmiotu: 752 BGgS TŚR AŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia: środowisko geograficzne, środowisko przyrodnicze, krajobraz,

region geograficzny, kraina naturalna. Polska południowo-wschodnia w podziałach regionalnych Typologia i klasyfikacja środowiska przyrodniczego, podstawowe czynniki uwzględniane w skali globalnej i regionalnej. Prezentacja krajobrazu naturalnego Polski SE według opracowań różnych autorów.

Charakterystyka środowiska przyrodniczego i problemy gospodarcze i społeczne na obszarze Polski SE. Warunki rozwoju współpracy transgranicznej; rola euroregionów: Bug i Karpaty. Perspektywy rozwoju Polski SE w ramach struktur Unii Europejskiej. Rola turystyki w rozwoju gospodarczym Polski SE; ocena potencjału turystycznego i perspektywy wykorzystania produktu turystycznego.

W ramach konwersatorium: wyposażenie studenta w umiejętność oceny możliwości i perspektyw rozwoju społeczno-gospodarczego i stanu środowiska przyrodniczego jednostek przestrzennych różnej rangi (miejscowość, gmina, powiat) przy wykorzystaniu analizy SWOT (Strenghts - silne strony, Weaknesses - słabe strony, Opportunities -szanse, Threats - zagrożenia).

Zalecane lektury: Altkorn J., 2002: Marketing w turystyce. PWN, Warszawa. Dylikowa A., 1973: Geografia Polski. Krainy Geograficzne. PZWS, Warszawa. Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., 2002: Produkt turystyczny albo jak organizować poznawanie świata. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.

Kondracki J., 1994: Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Wydanie I, PWN, Warszawa.





Semestr: 7 Liczba punktów: 2 (3) Metody oceny: zaliczanie








Granice przyrodnicze i antropogeniczne w badaniach regionalnych

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik (wykład) mgr Renata Krukowska (konwersatorium) (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 753 BGgS GPA BW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 7

118


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rodzaje granic i barier. Wyznaczanie rozmytych granic regionalnych. Granice polityczne,

naturalne i sztuczne - anachronizm czy aktualny problem? Granice polityczne jako czynnik integracji regionalnej. Rola rzek w historycznym rozwoju granic politycznych i administracyjnych. Wpływ granic fizyczno-geograficznych i fizjograficznych a rozmieszczenie i rozwój osadnictwa. Rubież antropogeograficzna.

W ramach konwersatorium: analiza uwarunkowań, przebiegu i rodzaju granic przyrodniczych i antropogenicznych na mapach tematycznych w skali wybranych krajów i kontynentów.

Zalecane lektury: podawane na zajęciach przez prowadzącego Język wykładowy: polski


Prowadzący: dr Wioletta Kałamucka (wykład) (Zakład Ochrony Środowiska); dr Bogusława Baran-Zgłobicka (wykład, konwersatorium) (Zakład Geologii); mgr Andrzej Tucki (konwersatorium dla specjalizacji geografia regionalna) (Zakład Geografii Regionalnej)


Wymiar: 30godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: IV

Semestr: 8 Liczba punktów: 5 Metody oceny: egzamin, ocena ciągła (konwersatorium)

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Ocena wartości środowiska geograficznego jako podstawa racjonalnej gospodarki

zasobami naturalnymi. Przestrzeń geograficzna jako jeden z zasobów środowiska przyrodniczego. Analiza i opis właściwości przestrzeni geograficznej. Podstawy metodyki badań jakościowych. Jakość środowiska. Podstawowe zasady waloryzacji środowiska ze szczególnym uwzględnieniem kwalifikacji terenu na potrzeby rekreacji. Przegląd metod waloryzacji. Obszary rekreacyjne jako miara jakości środowiska.





Geografia regionalna Polski

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Ewa Skowronek (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 754 BGgS GRP BS Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rozwój poglądów na regionalizację Polski. Pojęcie krainy naturalnej. Podstawy podziału

Polski na regiony: geologiczne, geomorfologiczne, fizyczno-geograficzne, klimatyczne, fitogeograficzne, zoogeograficzne, krajobrazów naturalnych, krajobrazów historycznych, geograficzno-historyczne, etniczne, kulturowe, geograficzno-rolnicze, ekonomiczne, fizjograficzne. Rzeczna drożność ziem polskich i jej znaczenie w rozwoju regionów antropogeograficznych. Relacje między regionami geograficznymi a historycznymi jednostkami terytorialnymi. Region jako terytorialny system społeczny (kompleksowy, węzłowy, strefowy, jednorodny, nodalny). Struktura regionalna Polski w świetle powiązań migracyjnych miast. Cechy indywidualne wybranych regionów Polski.

W ramach konwersatorium: analiza zależności między granicami regionów fizyczno-geograficznych, historycznych i administracyjnych Polski; dyskusja nad możliwościami i perspektywami rozwoju regionów kompleksowych i euroregionów.

Zalecane lektury: Dylikowa A., 1973: Geografia Polski. Krainy geograficzne. PZWS, Warszawa. Fierla I., 2003: Geografia gospodarcza Polski. PWN, Warszawa. Janiszewski M., 1959: Regiony geograficzne Polski. PZWS, Warszawa. Janiszewski M., 1991: Geograficzne warunki powstawania miast polskich. Wyd. UMCS, Lublin.

Kondracki J., 2000: Geografia regionalna Polski. Wyd. II, PWN, Warszawa. Starkel L. (red.), 1999: Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Wyd. II. PWN, Warszawa.


Regiony kulturowe Polski

Prowadzący: dr Ewa Skowronek (Zakład Geografii Regionalnej)

119

Kod przedmiotu: 755 BGgS RKP ES Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcia: etnologia, folklorystyka, etnografia, grupa etnograficzna. Kryteria i struktura

podziału kraju na regiony kulturowe. Etapy kształtowania się regionów etnograficznych w Polsce. Czynniki wpływające na zmienność granic regionów (warunki geograficzne, etapy zasiedlania, historyczne podziały polityczne i własnościowe). Charakterystyka wielkich regionów kulturowych: Wielkopolski, Małopolski, Pomorza, Śląska i Mazowsza. Język, dialekty i gwary ludowe. Cechy tradycyjnej kultury chłopskiej (strój ludowy, budownictwo). Folklor i obrzędowość, podania ludowe. Współczesność a stan regionów kulturowych w Polsce.

Zalecane lektury: Bystroń J.S., 1947: Etnografia Polski, Czytelnik, Warszawa. Grabowski J., 1968: Sztuka ludowa. Formy i regiony w Polsce, Warszawa. Kolberg O., 1966-1974: Dzieła wszystkie. Wrocław, Poznań, Warszawa. Nitsch K. (red.), 1957: Mały atlas gwar polskich, Zakład Językoznawstwa PAN w Krakowie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Sobierajski Z. (red.), 1991: Dialekty polskie i folklor z różnych regionów. Wyd. UAM, Poznań.


Sąsiedztwo geograficzne Polski

Prowadzący: dr Waldemar Kociuba (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: BGgS SGP WK Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatroium) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Historyczna zmienność granic Polski. Charakterystyka elementów środowiska

przyrodniczego krajów sąsiadujących. Rozwój społeczno-gospodarczy. Spójność historyczno-kulturowa i granice naturalne a kształtowanie się regionów Europy.Euroregiony. Specyfika regionów transgranicznych.

Zalecane lektury: Wykaz publikacji przygotowywany indywidualnie, stosownie do omawianych zagadnień. Język wykładowy: polski

Rozwój regionalny krajów europejskich

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS (wykład); mgr Andrzej Tucki (konwersatorium) (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 757 BGgS RRK AŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 10 Liczba punktów: 5 Metody oceny: egzamin pisemny (test)

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Geneza i ewolucja europejskiej polityki regionalnej. Istota i charakter rozwoju

regionalnego w krajach o wysoko rozwiniętej gospodarce rynkowej oraz w krajach o gospodarce podlegającej transformacji i budujących zręby gospodarki rynkowej. Podziały terytorialne państw Unii Europejskiej (państwa typu: federalnego, regionalnego, unitarnego); Związki regionów europejskich. Zjawisko konkurencji regionów. Czynniki sprawcze nowego paradygmatu rozwoju regionalnego.

W ramach konwersatorium: analizy podziałów terytorialnych państw na tle różnego ustroju prawno-administracyjnego; ocena charakteru ekonomicznego, kulturowego i społecznego wyróżnionych jednostek.

Zalecane lektury: Pietrzyk J., 2000: Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich. PWN, Warszawa.

Podraza A., 1999: Unia Europejska. Wyd. KUL, Lublin. Język wykładowy: polski

Geograficzne uwarunkowania rozwoju wybranych regionów świata

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik, mgr Renata Krukowska (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 758 BGgS UPR RG Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 9 Liczba punktów: 5 Metody oceny: egzamin - pisemny test wielostopniowy


120

Treści merytoryczne: Różnice w poglądach na istotę regionu geograficznego. Region geograficzny na tle innych jednostek terytorialnych. Dorzecze jako podstawa formowania regionu geograficznego oraz regionu administracyjno-politycznego. Regiony miejskie i ich rola w formowaniu regionów geograficznych. Przegląd dotychczasowych podziałów regionalnych świata i poszczególnych państw. Przyrodnicze i pozaprzyrodnicze uwarunkowania działalności człowieka w głównych regionach świata. Rola turystyki w aktywizacji krajów i regionów. Znaczenie turystyki w rozwoju współczesnych kompleksowych regionów świata. Pozytywne i negatywne efekty działalności człowieka w wybranych regionach. Przegląd regionów wybranych na zasadzie podobieństw i kontrastów.

Zalecane lektury: Wykaz publikacji przygotowywany indywidualnie, stosownie do omawianych zagadnień. Język wykładowy: polski

Strefy morfoklimatyczne Ziemi

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS (wykład); mgr Andrzej Tucki (konwersatorium) (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 759 BGgS SMZ AŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Strefowość fizyczno-geograficzna jako zjawisko zróżnicowania powierzchni Ziemi.

Koncepcje stref według opracowań z XIX i XX w. (m.in. W.W. Dokuczajew, L.S. Berg, P.S. Makiejew, A.M. Rjabczikow, J. Büdel). Strefowy układ zjawisk geomorfologicznych; koncepcje cykli geograficznych. Prezentacja wybranych stref następujących pasów krajobrazowych: polarnego, subpolarnego, ektropikalnego, subtropikalnego, tropikalnego, subekwatorialnego i ekwatorialnego (rozciągłość na powierzchni Ziemi, stosunki hydroklimatyczne, charakterystyka morfologiczna - procesy rzeźbotwórcze, formy rzeźby). Zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności w wyniku ingerencji człowieka.

W ramach konwersatorium przewidziana jest analiza rozkładu wybranych strefowych elementów środowiska przyrodniczego na podstawie ich kartograficznego rozkładu.

Zalecane lektury: Büdel J., 1977: Klima-Geomorphologie. Gebrüder Borntraeger. Berlin-Stuttgart. Encyklopedia Geograficzna Świata, T. 9, Ziemia, 1997, Wyd. OPRES, Kraków. Tricart J., 1960: Zagadnienia geomorfologiczne. PWN, Warszawa. Tricart J., Cailleux A., 1965: Introduction a la Geomorphologie Climatique. Societe Edition Enseignement Superieur, Paris.


Zasady regionalnego planowania rozwoju turystyki

Prowadzący: dr Waldemar Kociuba, mgr Renata Krukowska (Zakład Geografii Regionalnej) Kod przedmiotu: 760 BGgS ZRP WZ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 10 Liczba punktów: 3 Metody oceny: opracowanie pisemne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia. Zarys historii rozwoju turystyki i osadnictwa letniskowego.

Turystyka i rekreacja jako zjawisko społeczne, ekonomiczne, kulturowe, psychologiczne, estetyczne i zdrowotne. Charakterystyka i ocena atrakcyjności elementów przyrodniczych i kulturowych z punktu widzenia różnych form turystyki i rekreacji. Wpływ turystyki i rekreacji na zmiany zachodzące w przestrzeni geograficznej.

Regionalne aspekty rozwoju turystyki. Turystyka jako czynnik aktywizacji obszaru i źródło dochodów ludności. Europejska polityka turystyczna. Polityka zrównoważonego rozwoju regionów turystycznych Unii Europejskiej. Wnioski dla turystyki polskiej.

Miejsce i rola strategii rozwoju turystycznego w polityce społeczno-gospodarczej Polski. Strategie rozwoju turystycznego na szczeblu regionalnym.

W ramach konwersatorium przewidziana jest przyczynowo-skutkowa analiza procesów fizyczno-geograficznych i społeczno-ekonomicznych, w aspekcie perspektyw turystyczno-rekreacyjnego rozwoju regionu.

Zalecane lektury: Gaworecki W., 1978: Ekonomika i organizacja turystyki. PWN, Warszawa. Gołembski G. (red.), 1999: Regionalne aspekty rozwoju turystyki. PWN, Warszawa-Poznań.

Jędrzejczyk J., 2001: Nowoczesny biznes turystyczny. PWN, Warszawa. Kowalczyk A., 1997: Geografia turyzmu. Wyd. UW, Warszawa. Strategia Rozwoju Turystyki w latach 2001-2006.


121

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA TURYZMU seminarium pod kierunkiem dr. hab. Andrzeja Świecy, prof. UMCS



766 BGgSHPZ AŚ

Historia, przedmiot i zakres badań geografii turyzmu

4 E 2w E

767 BGgSMBT KW

Metody badań w geografii turyzmu

8 (2+2+4)

E 1w+1kw 1w+1lab 1w+1lab E

768 BGgSGTP BS

Geografia turystyczna Polski z elementami krajoznawstwa

3 E 1w+1kw E

769 BGgSPTP AŚ

Produkt turystyczny-podstawy poznawania i kreowania

2 Z 2w

770 BGgS RTŚ HW

Regiony turystyczne świata 3 Z 1w+1kw

771 BGgS TJP AM

Turystyka jako podstawa rozwoju regionalnego

4 E 1w+1kw E

772 BGgS MAR PP

Marketing w turystyce 7 (3+4)

E 1w+1kw 1w+1kw E

773 BGgS PWT TD

Prawo i ubezpieczenia w turystyce

3 E 2w E

774 BGgS BIO MK

Biometeorologia turystyki i wypoczynku

3 Z 1w+1kw

775 BGgS ZRT TK

Zagospodarowanie rekreacyjno-turystyczne

2 Z 1w+1kw

776 BGgS ZST SJ

Zarys socjologii turystyki 3 Z 2w

777 BGgS ZRT JA

Elementy kulturoznawstwa 3 Z 2w




1. Historia, przedmiot i zakres badań geografii turyzmu 2. Metody badań w geografii turyzmu 3. Geografia turystyczna Polski z elementami krajoznawstwa 4. Produkt turystyczny - podstawy poznawania i kreowania 5. Regiony turystyczne świata 6. Turystyka jako podstawa rozwoju regionalnego 7. Marketing w turystyce 8. Prawo i ubezpieczenia w turystyce 9. Biometeorologia turystyki i wypoczynku 10. Zagospodarowanie rekreacyjno-turystyczne 11. Zarys socjologii turystyki 12. Elementy kulturoznawstwa

Historia, przedmiot i zakres badań geografii turyzmu

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS; dr Teresa Brzezińska-Wójcik (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 766 BGgS HPZ AŚ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Definicje podstawowych pojęć; zakres i rozwój badań geografii turyzmu. Relacje między

geografią turyzmu a innymi dyscyplinami geograficznymi oraz innymi naukami zajmującymi się turystyką i turyzmem. Metodologia geografii turyzmu. Wybrane koncepcje badawcze. Rzeczywistość turystyczna w świetle ogólnej teorii turystyki. Przydatność teorii turystyki w typologii turystów. Przydatność teorii turystyki w badaniach nad turystyką. Zarys historii rozwoju turystyki w Polsce i na świecie. Dylematy rozwoju turystyki. Popyt i podaż turystyczna; czynniki stymulujące wielkość oraz strukturę popytu i podaży turystycznej. Zasoby i walory turystyczne; problemy oceny. Metody badania funkcji turystycznej miejscowości i regionów. Przemiany społeczne, ekonomiczne i przestrzenne wywołane przez turystykę w skali lokalnej i globalnej. Turystyka zrównoważona - nowa koncepcja rozwoju turystycznego. Pojęcie i zasady

122

ekoturystyki. Rynek ekoturystyczny; ekologiczny produkt turystyczny, charakterystyka popytu ekoturystycznego. Perspektywy rozwoju turystyki w Polsce na tle trendów światowych.

Zalecane lektury: Drzewiecki M., 2002: Podstawy agroturystyki. Wyd. Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz.

Gaj J., 2001: Zarys historii turystyki w Polsce w XIX i XX wieku. Wyd. Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Poznań.

Kowalczyk A., 2002: Geografia turyzmu. PWN, Warszawa. Łobożewicz T., Bieńczyk G., 2001: Podstawy turystyki. Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa.

Merski J., 2002: Turystyka kwalifikowana. Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa. Niezgoda A., Zmyślony P., 2003: Popyt turystyczny, Uwarunkowania i perspektywy rozwoju. Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.

Zaręba D., 2000: Ekoturystyka, Wyzwania i nadzieje. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Metody badań w geografii turyzmu

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Waldemar Kociuba, mgr Andrzej Tucki (Zakład Geografii Regionalnej); dr Krzysztof Kałamucki (Zakład Kartografii); dr Wojciech Janicki (Zakład Geografii Ekonomicznej)

Kod przedmiotu: 767 BGgS MBT KW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium, laboratorium komputerowe

Wymiar: 90 godzin (45 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium, 15 laboratorium komputer. Rok studiów: III-IV

Semestr: 6, 7, 8 Liczba punktów: 8 (2+2+4) Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Metody inwentaryzacji obiektów turystyczno-rekreacyjnych. Waloryzacja środowiska

geograficznego, dla potrzeb rozwoju turystyki, za pomocą metod: bonitacji punktowej, modelowej i agregatowej. Kartograficzne metody badań w geografii turyzmu. Źródła informacji turystycznej (mapy, spisy, rejestry, przewodniki, informatory). Mierniki poziomu zagospodarowania turystycznego, chłonności i pojemności turystycznej. Metody badania ruchu turystycznego. Wybrane wskaźniki funkcji turystycznej miejscowości lub obszaru. Metody analizy statystycznej wyników badań.

Zalecane lektury: Gołembski G. (red.), 1999: Regionalne aspekty rozwoju turystyki. PWN, Warszawa-Poznań.

Kowalczyk A., 2002: Geografia turyzmu. PWN, Warszawa. Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., 2002: Geografia turystyki Polski. PWE, Warszawa.


Geografia turystyczna Polski z elementami krajoznawstwa

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Ewa Skowronek, mgr Renata Krukowska (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 768 BGgS GTP BS Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Historia rozwoju turystyki i krajoznawstwa w Polsce. Przegląd podziałów turystycznych

Polski i ich korelacja z tematycznymi podziałami regionalnymi. Czynniki rozwoju turystyki w Polsce (czas wolny, siła nabywcza ludności, urbanizacja, środowisko przyrodnicze i społeczne, dobra turystyczne - walory, motywacje). Przegląd walorów turystycznych Polski w układzie funkcjonalnym (wypoczynkowe, krajoznawcze, specjalistyczne). Walory krajoznawcze i ich rola w programowaniu treści wyjazdów turystycznych. Klasyfikacja miejscowości i obiektów krajoznawczych Polski. Szczególne formy wyróżniania i ochrony walorów (obiekty wpisane: na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO, Międzynarodowe Rezerwaty Biosfery MAB). Ruch turystyczny w Polsce. Gminy turystyczne. Gospodarcze aspekty rozwoju polskiej turystyki.

W ramach konwersatorium: zapoznanie się z metodami i środkami popularyzacji wiedzy krajoznawczej; projektowanie tematycznych szlaków turystycznych w Polsce z wykorzystaniem metody inwentaryzacji krajoznawczej.

Zalecane lektury: Drzewicki M., 1995: Agroturystyka. I.W. "Świadectwo", Bydgoszcz. Kruczek Z., 1997: Metodyka krajoznawstwa. AWF, Kraków. Kruczek Z., 2002: Polska. Geografia atrakcji turystycznych. Wyd. Proksenia, Kraków. Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., 2002: Geografia turystyki Polski. PWE, Warszawa.

Zaręba D., 2000: Ekoturystyka. Wyzwania i nadzieje. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Produkt turystyczny - podstawy poznawania i kreowania

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS; mgr Renata Krukowska (Zakład Geografii Regionalnej)

123

Kod przedmiotu: 769 BGgS PTP AŚ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie produktu turystycznego; potencjał turystyczny jako podstawa definiowania

produktu. Kategorie historyczne produktu turystycznego. Wybrane zagadnienia z historii rozwoju produktu turystycznego na świecie i w Polsce. Rodzaje produktu turystycznego. Struktura produktu turystycznego; dobra podstawowe (rdzeń produktu), dobra komplementarne (produkt rzeczywisty, produkt powiększony). Cechy charakterystyczne produktu turystycznego. Percepcja produktu turystycznego (z punktu widzenia producenta i konsumenta). Jakość produktu turystycznego. Cykl życia produktu turystycznego. Kreowanie produktu turystycznego. Pakiet turystyczny jako najpopularniejsza forma sprzedaży produktu turystycznego. Kanały dystrybucji produktu turystycznego. Strategia produktu dystrybucyjnego; ocena strategii w różnych fazach rozwoju produktu turystycznego. Produkty markowe turystyki polskiej. Współczesna ewolucja produktu turystycznego.

Zalecane lektury: Gołembski G., 1998: Przedsiębiorstwo turystyczne w gospodarce wolnorynkowej. Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.

Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B., 2002: Produkt turystyczny albo jak organizować poznawanie świata. Podręcznik, Wyd. UŁ, Łódź.

Mazurkiewicz L., 2002: Planowanie marketingowe w przedsiębiorstwie turystycznym. PWE, Warszawa.


Regiony turystyczne świata

Prowadzący: dr Teresa Brzezińska-Wójcik (Zakład Geografii Regionalnej); dr Krystyna Harasimiuk (Biblioteka Instytutu Nauk o Ziemi)

Kod przedmiotu: 770 BGgS RTŚ HW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 7 Liczba punktów: 3 Metody oceny: zaliczenie na podstawie przygotowanych zadań konwersatoryjnych

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Typy regionów turystycznych. Turystyka objazdowa, kwalifikowana (przygodowa),

wypoczynkowa. Szlaki historyczne, pielgrzymkowe. Turystyka sezonowa (letnia, zimowa). Charakterystyka wybranych regionów turystycznych świata - cechy środowiska przyrodniczego, krajobrazy, aspekty kulturowe i historyczne. Kryteria wydzielania regionów. Miasta jako regiony turystyczne. Rola turystyki w rozwoju regionalnym. Polityczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju turystyki.

Zapoznanie studenta z wybranymi regionami turystycznymi świata oraz sposobami organizacji turystyki w zależności od jej charakteru.

Zalecane lektury: Gaworecki W.W., 1993: Elementy turystyki międzynarodowej. Wyd. UG, Gdańsk. Gaworecki W.W., 2000: Turystyka. PWE, Warszawa. Kowalczyk A., 2000: Geografia turyzmu. PWN, Warszawa. Warszyńska J. (red.), 2001: Geografia turystyczna świata. T. 1, 2. PWN, Warszawa.


Turystyka jako podstawa rozwoju regionalnego

Prowadzący: dr Artur Myna (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 771 BGgS TJP AM Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie i klasyfikacje regionów. Ewolucja modeli rozwoju regionalnego i lokalnego.

Modele rozwoju turystyki. Endogenne i egzogenne czynniki zagospodarowania turystycznego. Przestrzenne interakcje i bariery rozwoju turystyki. Chłonność zasobów turystycznych. Konkurencja i konflikty w przestrzeni. Ład przestrzenny w zagospodarowaniu turystycznym regionów. Obszary naturalne i chronione w zagospodarowaniu turystycznym. Przestrzenna dynamika rozwoju turystyki. Innowacje jako impulsy zmian w zagospodarowaniu turystycznym regionów. Programowanie rozwoju infrastruktury turystycznej. Wpływ turystyki na rozwój regionalny - szanse i zagrożenia. Uboczne skutki rozwoju turystyki. Regionalne strategie zrównoważonego rozwoju turystyki. Polityka inter- i intraregionalna. Regionalne i lokalne instrumenty wspomagania rozwoju turystyki. Fundusze pomocowe Unii Europejskiej a zagospodarowanie turystyczne polskiej przestrzeni. Poznanie teorii, modeli oraz instrumentów i sposobów kształtowania zagospodarowania turystycznego.

Zalecane lektury: Gaworecki W., 2000: Turystyka. PWE, Warszawa.

124

Jędrzejczyk J., 1995: Ekologiczne uwarunkowania i funkcje turystyki. Wydaw. Śląsk, Katowice.

Myna A., 1998: Rozwój lokalny, regionalne strategie rozwoju, regionalizacja. Samorząd Terytorialny. Warszawa, z. 11, s. 30-48.

Regionalne aspekty rozwoju turystyki, 1999, (red. G. Gołembski), PWN, Warszawa. Transformacja polskiej przestrzeni w perspektywie integracji europejskiej, 1999: (red. J. Kołodziejski), Biuletyn KPZK PAN, z. 189.

Zaręba D., 2000: Ekoturystyka. Wyzwania i nadzieje. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Marketing w turystyce

Prowadzący: dr Jan Polski (wykład), mgr inż. arch. Anna Polska (konwersatorium) (Zakład Geografii Ekonomicznej)

Kod przedmiotu: 772 BGgS MAR PP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: IV, V

Semestr: 8, 9 Liczba punktów: 7 Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rynek turystyczny, segmentacja rynku - potrzeby specyficznych grup nabywców:

młodzież, rodziny, osoby starsze, osoby o zróżnicowanych dochodach. Rynek turystyki krajowej i międzynarodowej. Składniki marketingu (marketing-mix): produkt turystyczny, podmioty rynkowe, warunki wejścia na rynek, kanały dystrybucji, właściwości popytu i podaży. Instrumenty i działania kształtujące zjawiska rynkowe. Badania marketingowe. Promocja obszarów i usług turystycznych. Reklama turystyczna. Badanie skuteczności promocji.

Zalecane lektury: Ostrowski D., 1997: Wybrane problemy marketingu. WSE, Warszawa. Altkorn J., 1995: Marketing w turystyce. Warszawa. Middleton V.T.C., 1996: Marketing w turystyce. Warszawa. Mazur J., 1993: Marketing usług turystycznych. FBC, Warszawa.


Prawo i ubezpieczenia w turystyce

Prowadzący: dr Tomasz Demendecki (Wydział Prawa i Administracji) Kod przedmiotu: 773 BGgS PWT TD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe terminy: pojęcie prawa, zdarzenia prawne, norma prawna, stosunek

prawny, prawa podmiotowe, uprawnienia i roszczenia. System prawa w Rzeczpospolitej Polskiej; źródła prawa regulujące świadczenie usług turystycznych: konstytucja, ustawy, rozporządzenia, uchwały i zarządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe, źródła prawa miejscowego. Podstawowe zasady prawne świadczenia usług turystycznych. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. Podmioty świadczące usługi turystyczne.

Prawo gospodarcze; podstawowe pojęcia prawa gospodarczego, podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Źródła i historia regulacji prawnych w sferze turystyki, dyrektywa rady Wspólnot Europejskich o podróżach turystycznych, powstanie i struktura ustawy o usługach turystycznych. Warunki podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez organizatorów turystyki, pośredników turystycznych i agentów turystycznych. Administracyjno-prawna regulacja świadczenia usług hotelarskich, przewodnictwa i pilotażu oraz usług przewozowych.

Prawo cywilne; systematyka prawa cywilnego, własność i inne prawa rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe, ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Aspekty cywilnoprawne świadczenia usług turystycznych. Ochrona cywilnoprawna klienta korzystającego z usług turystycznych. Umowy związane ze świadczeniem usług turystycznych; umowa: - o imprezę turystyczną, - hotelowa, - przewozu, -ubezpieczenia, - agencyjna.

Zalecane lektury: Grabowska Z., Raciborski J., 2001: Prawo w turystyce. Krakowska Szkoła Hotelarska, Kraków.

Kuciński J., Trzciński Z., Zaborowski J., 2002: Podstawy prawne świadczenia usług turystycznych. Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa.

Musiałkiewicz J., 1999: Elementy prawa. Ekonomik, Warszawa. Nestorowicz M., 1999: Prawo turystyczne. Oficyna Wydawnicza Brandta, Bydgoszcz. Raciborski J., 1999: Usługi turystyczne - przepisy i komentarz. Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.


Biometeorologia turystyki i wypoczynku

Prowadzący: dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS; dr Szczepan Mrugała (Zakład Meteorologii i Klimatologii)

125

Kod przedmiotu: 774 BGgS BIO MK Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Historia i podział biometeorologii i bioklimatologii. Pomiary elementów

meteorologicznych, pola magnetycznego, promieniowania radioaktywnego, elektryczności atmosfery, hałasu, wibracji i aerozoli. Czasowe i przestrzenne zmiany wybranych elementów meteorologicznych. Zmiany pogody związane z cyrkulacją atmosferyczną. Wybrane klasyfikacje pogody. Bodźcowość klimatu Polski. Zespół meteorotropowy. Prognozy biometeorologiczne. Klimat i bioklimat Polski. Klimat lokalny. Mikroklimat terenów rekreacyjnych (las, park, plaża, miasto). Bioklimat pomieszczeń (sale sportowe, pływalnie itp.). Uwarunkowania aklimatyzacji człowieka. Rytmy biologiczne człowieka.

Zalecane lektury: Bogucki J. (red.), 1999: Biometeorologia turystyki i rekreacji. Poznań. Jankowiak J. (red.), 1976: Biometeorologia człowieka. PZWL, Warszawa. Kozłowska T., Błażejczyk K., Krawczyk B., 1997: Biometeorologia człowieka. Monografie IGiPZ PAN, Warszawa.


Zagospodarowanie rekreacyjno-turystyczne

Prowadzący: dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS; mgr Renata Krukowska (Zakład Geografii Regionalnej)

Kod przedmiotu: 775 BGgS ZRT TK Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia w turystycznym zagospodarowaniu przestrzennym. Granice

chłonności i pojemności turystycznej, prognozy wpływu nowych inwestycji na środowisko przyrodnicze i kulturowe. Baza noclegowa służąca turystyce (hotele, pensjonaty, motele, schroniska, campingi, kwatery prywatne), jej rodzaje i przestrzenne rozmieszczenie w Polsce. Turystyczna baza gastronomiczna i towarzysząca (kąpieliska, przystanie żeglarskie, koleje linowe i wyciągi narciarskie, szlaki turystyki pieszej i wodnej). Infrastruktura transportowa (sieć drogowa i przejścia graniczne, urządzenia obsługujące ruch kołowy; transport lotniczy i kolejowy; żegluga). Zagospodarowanie turystyczne ośrodków sportów wodnych i zimowych oraz uzdrowisk.

Klasyfikacja, znaczenie i podstawowe funkcje urządzeń turystycznych: urządzenia turystyczne i paraturystyczne, urządzenia trwałe i lekkie.

Elementy zagospodarowania turystycznego wielkich miast i terenów przemysłowych oraz ich specyfika. Zagadnienie dewastacji krajobrazu. Zagospodarowanie turystyczne strefy przygranicznej (euroregiony). Mierniki zagospodarowania turystycznego terenu.

W ramach konwersatorium przewidziana jest analiza regionalnego rozmieszczenia elementów zagospodarowania turystycznego oraz ocena ich znaczenia dla perspektyw turystyczno-rekreacyjnego rozwoju obszarów.

Zalecane lektury: Gołembski G. (red.), 1999: Regionalne aspekty rozwoju turystyki. PWN, Warszawa-Poznań.

Jędrzejczyk J., 2001: Nowoczesny biznes turystyczny. PWN, Warszawa. Kruczek Z., Sacha S., 1999: Geografia atrakcji turystycznych Polski. Wyd. Proksenia, Kraków.

Kowalczyk A., 1997: Geografia turyzmu. Wyd. UW, Warszawa. Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J., 2002: Geografia turystyki Polski. PWE, Warszawa.


Zarys socjologii turystyki

Prowadzący: prof. dr hab. Józef Styk (Zakład Socjologii Wsi i Miasta, Instytut Socjologii UMCS) Kod przedmiotu: 776 BGgS ZST SJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot i zakres socjologii turystyki. Główne kierunki badań i socjologiczne teorie

turystyki. Makrosocjologiczne uwarunkowania zachowań w turystyce. Socjologia narodu i struktur społecznych a socjologia czasu wolnego. Klasowo-warstwowe determinanty różnych form uczestnictwa zbiorowości w czasie wolnym. Mikrosocjologiczne determinanty uczestnictwa w czasie wolnym. Typy zachowań w czasie wolnym. Socjologia pracy i socjologie: wypoczynku, turystyki i rekreacji. Socjologiczne

126

interpretacje zachowań turystycznych. Typy i formy zachowań. Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w turystyce. Pojęcie uczestnika. Społeczno-demograficzne uwarunkowania uczestnictwa w turystyce. Społeczne bariery uczestnictwa w turystyce. Turystyka jako czynnik przemian. Istota i zakres przemian; gospodarze, przybysze - spotkanie. Przemiany w miejscowości recepcyjnej i emisyjnej. Turystyka a wychowanie. Wychowawcze funkcje turystyki. Czynniki determinujące wychowawcze efekty turystyki. Turystyka a młodzież. Typologia zachowań turystycznych młodzieży. Turystyka a etyka i religia. Rola etyki we współczesnym świecie. Etyka turysty, gospodarza/mieszkańca, organizatora/pośrednika. Turystyka jako spotkanie i środek dialogu interreligijnego.

Zalecane lektury: Alejziak W., 2000: Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku. Wyd. AL.-BIS, Kraków. Krawczyk Z., Morawski W. (red.), 1999: Socjologia. Pojęcia podstawowe. PWN, Warszawa.

Przecławski K., 1997: Etyczne podstawy turystyki. Wyd. AL.-BIS, Kraków. Przecławski K., 2001: Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki. Wyd. AL.-BIS, Kraków.


Elementy kulturoznawstwa

Prowadzący: dr hab. Jan Adamowski (Wydział Humanistyczny) Kod przedmiotu: 777 BGgS EKU JA Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Główne pojęcia i terminy; znaczenie nazwy kulturoznawstwo. Podstawy antropologii;

pojęcie świata człowieka, natury ludzkiej, antropologiczne - szerokie - pojmowanie kultury. Historia myśli o kulturze, ze szczególnym uwzględnieniem prób uprawiania tzw. naukowego poznawania kultury. Przegląd dziejów kultury w obrębie kolejnych epok w historii powszechnej i historii Polski. Kultura artystyczna i jej zjawiska. Wiedza o architekturze, literaturze, teatrze, obyczajach. Komunikacja masowa. Najważniejsze współczesne koncepcje teoretyczne kultury oraz sposoby jej rozumienia i poznawania.

Tradycje ochrony zabytków; współczesne prawne uregulowania; zabytki o funkcjach turystycznych. Szczególne formy ochrony: pomniki historii, obiekty listy UNESCO.

Zalecane lektury: Bagby Ph., 1975: Kultura i historia. PIW, Warszawa. Bednarek S., Pojmowanie kultury i jej historii we współczesnych syntezach dziejów kultury polskiej. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Burszta Wojciech J., 1998: Antropologia Kultury. Wyd. Zysk i S-ka Obuchowski K., Poznań.

Estreicher K., 1982: Historia sztuki w zarysie. Warszawa. Huntington S., 2001: Zderzenie cywilizacji. Wyd. Literackie MUZA S.A., Warszawa. Miłobędzki A., 1989: Historia architektury polskiej. Warszawa. Suchodolski B., 1988: Dzieje kultury polskiej. Warszawa.


127

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią

grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA seminarium pod kierunkiem: dr. hab. Jerzego Mościbrody, prof. UMCS; dr. hab. Jerzego Bańskiego, prof. UMCS; dr. hab. Tomasza Komornickiego, prof. UMCS



781 BGgS HIM AM

Historia i metodologia geografii społeczno-ekonomicznej

4 E 2w E

782 BGgS HGP JD

Historia gospodarcza Polski XIX i XX w.

2 Z 2w

783 BGgS MSE NZ

Metody badań społeczno-ekonomicznych i kartograficznych w geografii

4 E 1w+2lab

E

784 BGgS PTG KT

Przestrzenna transformacja gospodarki

3 Z 1w+1kw

785 BGgS ZGS KŁ

Zastosowanie GIS w geografii społeczno-ekonomicznej

2 Z 2 lab.

786 BGgS ZPL PJ

Zagospodarowanie przestrzenne Lubelszczyzny

1 Z 1w

787 BGgS PPP GW

Podstawy planowania przestrzennego

4 E 2w+1kw E

788 BGgS GSP SW

Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne zrównoważonego rozwoju

2 Z 1 w

789 BGgS TLD JB

Teorie lokalizacji działalności gospodarczej

3 E 1w E

816 BGgS AII MM

Analiza i interpretacja map 2 Z 1w

790 BGgS PSE PJ

Przestrzeń społeczno-gospodarcza Europy i procesy integracji Polski z UE

4 E 2w E

791 BGgS SIG PJ

Społeczeństwo i gospodarka w regionach geograficznych Polski

3 Z 2w+1kw

792 BGgS PSO JB

Współczesne przemiany na obszarach wiejskich

5 E 2w+1kw E

793 BGgS RLR PJ

Strategie rozwoju lokalnego i regionalnego

6 Z 2w+2kw




1. Historia i metodologia geografii społeczno-ekonomicznej 2. Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku 3. Metody badań społeczno-ekonomicznych i kartograficznych w geografii 4. Przestrzenna transformacja gospodarki 5. Zastosowanie GIS w geografii społeczno-ekonomicznej 6. Zagospodarowanie przestrzenne Lubelszczyzny 7. Podstawy planowania przestrzennego 8. Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne zrównoważonego rozwoju 9. Teorie lokalizacji działalności gospodarczej 10. Analiza i interpretacja map 11. Przestrzeń społeczno-gospodarcza Europy i procesy integracji Polski z UE 12. Społeczeństwo i gospodarka w regionach geograficznych Polski 13. Współczesne przemiany na obszarach wiejskich 14. Strategie rozwoju lokalnego i regionalnego


Prowadzący: dr Artur Myna (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 781 BGgS HIM AM Typ przedmiotu: wykład



128

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot geografii społeczno-ekonomicznej. Pierwsze paradygmaty geografii społeczno-

ekonomicznej. Determinizm środowiskowy. Kierunek posybilistyczny. Teoria ośrodków centralnych Christallera. Paradygmat regionalny. Pojęcie regionu. Klasyfikacje regionów. Teoria regionu. Ewolucja geografii od nauki idiograficznej do nomotetycznej. Metoda naukowa w orientacji pozytywistycznej. Obserwacja i klasyfikacja zjawisk, budowa hipotez i modeli oraz praw i teorii naukowych. Podejście indukcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne. Rozwój orientacji pozytywistycznej. Teorie i modele lokalizacji działalności gospodarczej. Rewolucja ilościowa w geografii ekonomicznej. Metody statystyczne analizy przestrzennej. Analiza systemów. Podejścia behawioralne w geografii człowieka. Przykłady badań behawioralnych (reakcje na zagrożenia, stres i patologie społeczne, czas wolny i decyzje rekreacyjne). Podejście humanistyczne w geografii człowieka. Koncepcja przestrzeni społecznej. Procesy poznawania, wartościowania i kształtowania przestrzeni. Podejście fenomenologiczne. Orientacja strukturalistyczna. Najnowsze kierunki rozwoju geografii społeczno-ekonomicznej. Małe ojczyzny i rozwój lokalny. Geografia społeczno-ekonomiczna w okresie postmodernizmu.

Zalecane lektury: Domański R., 1996: Zasady geografii społeczno-ekonomicznej. PWN, Warszawa. Fajferek A., 1966: Region ekonomiczny i metody analizy regionalnej. PWE, Warszawa. Geografia humanistyczna, 1990, (red. H. Libura): Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, IGiPZ PAN, z. 4.

Libura H., 1990: Percepcja przestrzeni miejskiej, Rozwój regionalny, rozwój lokalny, samorząd terytorialny. t. 31, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Lisowski A., 1998: Geografia społeczna. Uniwersytet Warszawski, Warszawa. Wallis A., 1990: Socjologia przestrzeni. Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Walmsley D.J., Lewis G.J., 1997: Geografia człowieka. Podejścia behawioralne. PWN, Warszawa.


Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku

Prowadzący: dr Józef Duda (Wydział Ekonomiczny UMCS) Kod przedmiotu: 782 BGgS HGP JD Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Cywilizacyjne następstwa rozbiorów Polski. Zaborcy i polskie elity wobec problemów wsi i

rolnictwa polskiego XIX w. Przerwany rozwój i rozbicie ekonomiczne a problemy i uwarunkowania industrializacji ziem polskich w okresie zaborów. Przemiany społeczno-demograficzne na ziemiach polskich pod zaborami. Bariery gospodarczego startu II Rzeczypospolitej. Koncepcje rozwoju i dokonania lat 20-tych. Realizacja programów rządowych lat 30-tych i bilans osiągnięć II Rzeczypospolitej. Społeczeństwo polskie - rola grup i warstw społecznych w budowie odrodzonego państwa. Ziemie polskie pod okupacją sowiecką i niemiecką 1939-1945. Wprowadzenie systemu komunistycznego w Polsce 1944-1949. Mechanizmy funkcjonowania stalinowskiego modelu gospodarczego w okresie planu 6 -letniego. Próby budowy w Polsce modelu "małej poststalinowskiej stabilizacji". Systemowe bariery dynamizacji gospodarki polskiej w latach 70-tych. Załamanie ekonomicznego systemu komunistycznego w latach 80-tych - bilans PRL. Założenia i realizacja systemowej transformacji III Rzeczypospolitej.

Zalecane lektury: Jezierski A., Leszczyńska C.: Historia gospodarcza Polski. Kaliński J., Landau Z.: Gospodarka Polski w XX wieku. Landau Z., Roszkowski W.: Polityka gospodarcza II Rzeczypospolitej i PRL. Rutkowski J.: Historia gospodarcza Polski.



Prowadzący: dr Artur Myna, mgr Artur Opoka (Zakład Geografii Ekonomicznej), dr Paweł Cebrykow (Zakład Kartografii)

Kod przedmiotu: 783 BGgS MSE NZ Typ przedmiotu: wykład, ćwiczenia laboratoryjne

Wymiar: 45 godzin (15 godz. - wykłady, 30 godz. - ćwiczenia lab.) Rok studiów: IV

Semestr: 7 Liczba punktów: 4 Metody oceny: egzamin (warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest wykonanie określonego zadania)

Wymagania wstępne: dobra znajomość metod stosowanych w zakresie innych przedmiotów w geografii Treści merytoryczne: Pierwotne i wtórne źródła informacji. Metody badań terenowych: kartowanie, wywiad,

ankieta. Metoda naukowa (obserwacja i klasyfikacja zjawisk, budowa hipotez i modeli, testowanie hipotez, budowa praw i teorii). Podejście indukcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne. Metody statystyczne analizy przestrzennej. Analiza struktury, współzależności (korelacji, regresji) i dynamiki zjawisk. Wnioskowanie statystyczne. Metody regionalizacji. Metody kartografii społeczno-ekonomicznej: zasady opracowania map statystycznych, rola map w badaniach przestrzennych, dystansografia i centografia, mapy w badaniach dynamiki, współwystępowanie i korelacja zjawisk przestrzennych. Zastosowanie techniki komputerowej w analizach statystycznych. Analiza systemów.

129

Obserwacja uczestnicząca, empatia, dyskretny pomiar, pogłębione wywiady. Zalecane lektury: Berezowski S., 1986: Metody badań w geografii ekonomicznej. Wyd. 2, Warszawa.

Domański R., 1996: Zasady geografii społeczno-ekonomicznej. PWN, Warszawa. Libura H., 1990: Percepcja przestrzeni miejskiej, Rozwój regionalny, rozwój lokalny, samorząd terytorialny. t. 31, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Metody analizy zjawisk społeczno-gospodarczych, 1994, Akademia Ekonomiczna, Wrocław.

Pietrucha J., 1996: Metody badań regionalnych, Politechnika Śląska, Gliwice. Ratajski L., 1989: Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej: PPWK, Warszawa. Walmsley D.J., Lewis G.J., 1997: Geografia człowieka. Podejścia behawioralne. PWN, Warszawa.


Przestrzenna transformacja gospodarki

Prowadzący: dr hab. Tomasz Komornicki, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 784 BGgS PTG KT Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 7 Liczba punktów: 3 Metody oceny: przygotowanie pisemnego opracowania

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Transformacja społeczno ekonomiczna w przestrzeni jako wielowymiarowy proces.

Koncepcje ewolucji miast i regionów (kierunki przekształceń przestrzennych, zmieniająca się rola czynników lokalizacji, mechanizmy przestrzennej transformacji, zmiany otoczenia gospodarki, nowe cechy systemów miejskich i regionalnych). Zmiany cywilizacyjno-technologiczne: postfordyzm, globalizacja gospodarki, integracja europejska, interwencjonizm państwowy. Stabilność i niestabilność systemów regionalnych w procesach transformacji. Relacje pomiędzy rozwojem regionalnym i lokalnym. Procesy transformacji w Polsce. Koncepcje i strategie rozwoju regionalnego i lokalnego. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju - uwarunkowania, scenariusze, instrumenty.

Zalecane lektury: Domański R., 1997: Przestrzenna transformacja gospodarki. PWN, Warszawa. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, 2001, Monitor Polski, Nr 26, poz. 432.

Winiarski B., 2000: Polityka gospodarcza. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski


Prowadzący: mgr Krzysztof Łoboda (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 785 BGgS ZGS KŁ Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 7 Liczba punktów: 2 Metody oceny: samodzielne wykonanie określonego zadania

Wymagania wstępne: znajomość podstaw obsługi komputera (środowisko Windows) Treści merytoryczne: Import numerycznych danych statystycznych z Internetu i baz danych do programu

ArcView. Aktualizacja danych. Mapy rastrowe i wektorowe. Mapy jako warstwy. Edycja map. Odwzorowania i układy współrzędnych. Analiza danych na mapach. Zarządzanie zbiorami. Wybieranie danych przy użyciu zapytań.

Zalecane lektury: ArcView GIS. Podręcznik użytkownika, 1997, Environmental Systems Research Institute. Urbański J., 1997: Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej, PWN, Warszawa. Werner P., 1992: Wprowadzenie do geograficznych systemów informacyjnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Widacki W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej, Instytut Geografii UJ, Kraków.


Zagospodarowanie przestrzenne Lubelszczyzny

Prowadzący: dr Jan Polski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 786 BGgS ZPL PJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Analiza zagospodarowania przestrzennego jako uwarunkowania rozwoju społecznego i

ekonomicznego województwa lubelskiego. Stan i zróżnicowanie przestrzenne poszczególnych elementów zagospodarowania przestrzeni (mieszkalnictwo, usługi, przemysł, rolnictwo, baza rekreacji, drogi, infrastruktura techniczna). Przesłanki (geograficzne, przyrodnicze, polityczne, historyczne) stanu zagospodarowania. Przyczyny, kierunki i charakter zmian w zagospodarowaniu przestrzennym po roku 1990.

130

Interakcje pomiędzy zagospodarowaniem przestrzennym a stosunkami społeczno-ekonomicznymi i środowiskiem przyrodniczym. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego - rozstrzygnięcia, mechanizmy realizacji, znaczenie dla rozwoju województwa.

Zalecane lektury: Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego Język wykładowy: polski

Podstawy planowania przestrzennego

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 787 BGgS PPP GW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Kategorie i zróżnicowanie przestrzeni, potrzeby przestrzenne człowieka, mechanizmy i

bariery rozwoju przestrzennego. Cele i uwarunkowania publicznej gospodarki przestrzenią. Instrumenty polityki przestrzennej. Geneza i ewolucja planowania przestrzennego, jego mechanizmy w wybranych krajach rozwiniętych ekonomicznie. Rozwój polskiego planowania przestrzennego w różnych systemach ekonomicznych. Istniejąca struktura podmiotów i dokumentów planowania - planowanie krajowe, regionalne i miejscowe. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego - jego znaczenie, rozstrzygnięcia, zasady określania zróżnicowanych funkcji terenu. Prawne mechanizmy rozwiązywania konfliktów w przestrzeni. Skutki uchwalenia planu miejscowego, zasady realizacji zabudowy.

Zalecane lektury: Domański R., 1989: Podstawy planowania przestrzennego. PWN, Warszawa. Niewiadomski Z., 2002: Planowanie przestrzenne. Lexis Nexis, Warszawa. Gorzym-Wilkowski W. (i in.), 1999: Zarys ekonomiki gminy. Norbertinum, Lublin.


Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne zrównoważonego rozwoju

Prowadzący: dr Wiesława Sobczyk (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 788 BGgS GSP SW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: podstawy geografii społeczno-ekonomicznej; elementy wiedzy z zakresu polityki ekologicznej, społecznej i gospodarczej

Treści merytoryczne: Koncepcja zrównoważonego rozwoju i różne jego definicje. Podstawowe pojęcia i ich interpretacja. Zagrożenia zrównoważonego rozwoju związane z działalnością rolnictwa, przemysłu i transportu (przykłady ze świata i Polski). Globalizacja gospodarki światowej i nowe technologie a rozwój zrównoważony. Uwarunkowania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich (na przykładzie województwa lubelskiego).

Zalecane lektury: Górka K., Poskrobko B., Radecki W., 1998: Ochrona środowiska. Problemy społeczne, ekonomiczne i prawne. PWE, Warszawa.

Juchiewicz M., Falniowska A., 1990: Rozwój zrównoważony, czyli jak przeżyć? Człowiek i Środowisko. t. 14, nr 3-4, s. 337-349.

Kozłowski S., 1998: Ekologiczne problemy przyszłości świata i Polski. Komitet Prognoz "Polska w XXI wieku" przy Prezydium PAN, Warszawa.

Kozłowski S., 1998: Ogólne uwarunkowania ekorozwoju [w:] Sterowanie ekorozwojem, t.1. Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok.

Meadows D. H., Meadows D. L., Randers J., 1995: Przekraczanie granic. Globalne załamanie czy bezpieczna przyszłość?, Wyd. Centrum Uniwersalizmu, Warszawa.

Toffler A. H., 1996: Budowa nowej cywilizacji. Polityka trzeciej fali. Wyd. Zysk i S-Ka, Poznań.


Teorie lokalizacji działalności gospodarczej

Prowadzący: dr hab. Jerzy Bański, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 789 BGgS TLD JB Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: dobra znajomość elementów środowiska, społeczeństwa i gospodarki oraz teorii w zakresie programu geografii na poziomie akademickim (licencjackim)

Treści merytoryczne: Klasyczne i współczesne teorie lokalizacji. Koncepcje lokalizacyjne w podstawowych działach gospodarki (rolnictwo, przemysł). Analiza głównych czynników lokalizacji (środowiskowych, społecznych, ekonomicznych, techniczno-technologicznych, kapitałowych i organizacyjnych). Globalizacja procesów gospodarczych a wybór

131

lokalizacji. Nowe kryteria lokalizacji przemysłu i usług. Wpływ innowacji technicznych i organizacyjnych na decyzje lokalizacyjne. Ekologiczne aspekty lokalizacji. Problemy lokalizacyjne w "fazie przejścia". Stare regiony przemysłowe. Centralne regiony metropolitarne. Nowe przestrzenie produkcji (np. Dolina Krzemowa).

Zalecane lektury: Benko G., 1993: Geografia technopolii. PWN, Warszawa. Haggett P., Cliff A., Frey A., 1977: Locational analysis in human geography. Arnold, London.

Winiarski B., 1999: Granice konkurencji. Globalizacja polityki ekonomicznej [w:] B. Winiarski (red.), Polityka gospodarcza. PWN, Warszawa.


Analiza i interpretacja map

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 816 BGgS AII MM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: posiadanie wiadomości z kartoznawstwa Treści merytoryczne: Mapa jako baza danych przestrzennych i przestrzenno czasowych. Informacyjność mapy.

Sposoby analizy treści map. Pomiary na mapach. Analiza poprawności i wierności map. Wierność statystyczna mapy i jej pomiar. Wpływ metod i sposobów prezentacji kartograficznej na wierność i poprawność mapy. Wpływ kartograficznej prezentacji zmian na postrzeganie procesów i ich analizę.

Zalecane lektury: wykaz publikacji przygotowany przez prowadzącego indywidualnie, w zależności od omawianych zagadnień



Prowadzący: dr Jan Polski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 790 BGgS PSE PJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej Europy; elementy wiedzy z zakresu polityki gospodarczej.

Treści merytoryczne: Zróżnicowanie społeczne i gospodarcze przestrzeni europejskiej. Główne uwarunkowania występujących różnic. Wpływ polityki gospodarczej (rolnej, regionalnej, walutowej) Unii Europejskiej na współczesny "kształt" przestrzeni europejskiej. Polska w procesie dostosowawczym do struktur Unii (stan uzgodnień i negocjacji). Dotychczasowe efekty układu stowarzyszeniowego Polski z Unią (program PHARE - korzyści gospodarcze z uzyskanej pomocy). Reforma polityki gospodarczej Unii i jej wpływ na gospodarkę Polski w warunkach procesu stowarzyszeniowego z Unią.

Zalecane lektury: Europa. Encyklopedia Geograficzna (red. A. Jelonek) - wybrane fragmenty. Wydawnictwo Opress, Kraków, 1997.

Felbur S., 1996: Struktura gospodarki Polski i jej dostosowanie do Unii Europejskiej, Ekonomista, 4.

Kawecka-Wyrzykowska E., Synowiec E., (red.), 1996: Integracja Polski z Unią Europejską. Warszawa.

Kukliński A. (red.), 1997: Problematyka przestrzeni europejskiej. (wybrane fragmenty), Warszawa.

Winiarski B., Wilk K. (red.), 1995: Procesy transformacji w państwach postkomunistycznych - ocena, kierunki dalszych zmian. Wrocław.



Prowadzący: dr Jan Polski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 791 BGgS SIG PJ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 9 Liczba punktów: 3 Metody oceny: przygotowanie pisemnego wypracowania na temat jednego z regionów Polski,

wygłoszenie referatu Wymagania wstępne: Znajomość zagadnień ludnościowych, gospodarczych i ekologicznych Polski. Treści merytoryczne: Treści merytoryczne przedmiotu: Zróżnicowanie społeczne i gospodarcze przestrzeni

europejskiej. Główne uwarunkowania występujących różnic. Wpływ polityki gospodarczej (rolnej, regionalnej, walutowej) Unii Europejskiej na współczesny "kształt" przestrzeni europejskiej. Polska w procesie dostosowawczym do struktur Unii (stan uzgodnień i negocjacji). Dotychczasowe efekty układu stowarzyszeniowego Polski z Unią (program PHARE - korzyści gospodarcze z uzyskanej pomocy). Reforma polityki gospodarczej Unii i

132

jej wpływ na gospodarkę Polski w warunkach procesu stowarzyszeniowego z Unią. Zalecane lektury: Cybulski L., 1998: Zmiany przestrzennego zróżnicowania produktu w Polsce w okresie

transformacji. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław (wybrane fragmenty).

Hausner J., Kudłacz T., Szlachta J., 1995: Instytucjonalne warunki restrukturyzacji regionalnej Polski. Studia KPZK PAN, t. 53 (wybrane fragmenty).

Szczepański M.S., 1997: Przemiany polskiej przestrzeni (red. Gorzelak G.), Studia regionalne i lokalne. Prace Europejskiego Instytutu Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, nr 19 (52).

Szul R., 1997: Mazowsze: region dychotomiczny. [w:] G. Gorzelak (red.), Przemiany polskiej przestrzeni, Studia regionalne i lokalne. Prace Europejskiego Instytutu Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, nr 19/(52).


Współczesne przemiany na obszarach wiejskich

Prowadzący: dr hab. Jerzy Bański, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 792 BGgS PSO JB Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: Znajomość elementów środowiska, społeczeństwa i gospodarki w zakresie programu geografii na poziomie akademickim.

Treści merytoryczne: Koncepcje rozwoju wielofunkcyjnego, odnowy, ładu społeczno-przestrzennego, ekorozwoju, rewitalizacji. Procesy i mechanizmy funkcjonowania przestrzeni wiejskiej. Uwarunkowania fizjograficzne, demograficzne i przestrzenne zagospodarowania terenu. Delimitacja obszarów o szczególnych funkcjach: produkcji (rolnej, leśnej, rybackiej), industrialnej, obsługi ludności, rekreacji, ochrony krajobrazu. System powiązań i kierunków przekształceń: terenów gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej; sieci osadniczej; terenów i obiektów przemysłowych; infrastruktury technicznej i społecznej; terenów i obiektów rekreacji oraz środowiska przyrodniczego i kulturowego. Współczesna transformacja osadnictwa wiejskiego w różnych typach obszarów: na terenach rolniczych, rekreacyjnych, uprzemysłowionych, w strefach podmiejskich.

Zalecane lektury: Cymerman R., Falkowski J., Hopfer A., 1992: Krajobrazy wiejskie (klasyfikacja i kształtowanie). Wyd. ART, Olsztyn.

Domański R., 1997: Przestrzenna transformacja gospodarki. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Stola W., 1987: Klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski. Próba metodyczna. IGiPZ PAN, Prace habilitacyjne.

Tkocz J., 1998: Organizacja przestrzenna wsi w Polsce. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Urbanizacja wsi na obrzeżach miejsko-wiejskich. Materiały z Konferencji Naukowej, 19-20 października, Katowice.


Strategie rozwoju lokalnego i regionalnego

Prowadzący: dr Jan Polski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 793 BGgS RLR PJ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 60 godzin (30 godz. - wykład, 30 godz. konwersatorium) Rok studiów: V

Semestr: 10 Liczba punktów: 6 Metody oceny: sprawdzian pisemny i referat

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Gmina jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego, dysponująca kompetencją

generalną i decydująca o strategii rozwoju i kształcie zagospodarowania swojej przestrzeni. Klasyfikacje gmin. Ekonomiczne instrumenty rozwoju lokalnego - komunalne zasoby majątkowe i finansowe. Europejskie fundusze pomocowe. Typologia strategii rozwoju lokalnego. Formułowanie strategii zrównoważonego rozwoju. Programy gospodarcze, inwestycyjne i ochrony środowiska. Strategie rozwoju gmin - przestrzenne zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych gmin, międzyregionalne i wewnątrzregionalne zróżnicowanie strategii rozwoju gmin. Rozwój lokalny a rozwój regionalny. Ewolucja modeli rozwoju regionalnego. Regionalne instrumenty wspomagania strategii rozwoju lokalnego. Strategie rozwoju regionalnego: analiza uwarunkowań rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych regionów Polski, projektowanie scenariuszy zagrożeń i szans, wariantowanie strategii rozwoju, regionalne programy rozwoju.

Zalecane lektury: Agopszowicz A., Gilowska Z., 1999: Ustawa o gminnym samorządzie terytorialnym. Komentarz. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.

Gilowska Z., 1998: System ekonomiczny samorządu terytorialnego w Polsce. Municipium, Warszawa.

Gorzelak G., 1992: Omówienie książki Edwarda J. Blakely'a "Planowanie gospodarczego rozwoju lokalnego". [w:] J.P. Gieorgica, G. Gorzelak (red.), Gmina, Przedsiębiorczość, Promocja. Studia Regionalne i Lokalne, z. 7 (40), Uniwersytet Warszawski, s. 18-58.

Kołodziejski J., 1996: Ku nowej koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania

133

kraju. [w:] U. Wich (red.), Gospodarka-Przestrzeń-Środowisko. UMCS, Lublin, s. 127-157.

Myna A., 1998: Rozwój lokalny, regionalne strategie rozwoju, regionalizacja. Samorząd Terytorialny. Municipium, Warszawa, z. 11, s. 30-48.

Myna A., 2000: Regionalne instrumenty wspomagania strategii rozwoju lokalnego. [w:] T. Gruszecki (red.), Od socjalizmu do gospodarki rynkowej, KUL, s. 183-200.

Winiarski B. (red.), 1999: Polityka gospodarcza. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

134

grupa specjalizacyjna: PLANOWANIE PRZESTRZENNE seminarium pod kierunkiem dr. hab. Jerzego Mościbrody, prof. UMCS; dr. hab. Jerzego Bańskiego, prof. UMCS; dr. hab. Tomasza Komornickiego, prof UMCS



781 BGgS HIM AM


4 E 2w E

796 BGgS ZGP GW

Zagospodarowanie przestrzenne Polski

1 Z 1w

797 BGgS SKP GW

Społeczno-kulturowe podstawy zagospodarowania przestrzennego

1 Z 1w

873 BGgS EKO WW

Ekofizjografia 5 E 2w+2kw E

798 BGgS TGP AM

Teorie gospodarki przestrzennej 3 Z 1w+1kw

785 BGgS ZGS KŁ


2 Z 2 lab.

799 BGgS PUE GW

Planowanie przestrzenne w wybranych krajach Unii Europejskiej

1 Z 1w

800 BGgS GON GW

Gospodarka nieruchomościami 4 E 1w+1kw E

801 BGgS MAR PJ

Marketing miejski 4 E 1w+1kw E

802 BGgS PRP DS

Prawne podstawy planowania przestrzen.

2 Z 1w

803 BGgS MPP DY

Miejscowe planowanie przestrzenne

5 E 2w+2kw E

804 BGgS KAP JM

Kartografia planistyczna 4 E 1w+1lab E

805 BGgS PLW GW

Planowanie wielkoprzestrzenne 3 Z 1w+1kw

881 BGgS ARK BE

Architektura krajobrazu 4 Z 1w+2kw

806 BGgS PRO PO

Projekt urbanistyczny 2 Z 1w




1. Historia i metodologia geografii społeczno-ekonomicznej 2. Zagospodarowanie przestrzenne Polski 3. Społeczno-kulturowe podstawy zagospodarowania przestrzennego 4. Ekofizjografia 5. Teorie gospodarki przestrzennej 6. Zastosowanie GIS w geografii społeczno-ekonomicznej 7. Planowanie przestrzenne w wybranych krajach Unii Europejskiej 8. Gospodarka nieruchomościami 9. Marketing miejski 10. Prawne podstawy planowania przestrzennego 11. Miejscowe planowanie przestrzenne 12. Kartografia planistyczna 13. Planowanie wielkoprzestrzenne 14. Architektura krajobrazu 15. Projekt urbanistyczny


Prowadzący: dr Artur Myna (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 781 BGgS HIM AM Typ przedmiotu: wykład



135

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przedmiot geografii społeczno-ekonomicznej. Pierwsze paradygmaty geografii społeczno-

ekonomicznej. Determinizm środowiskowy. Kierunek posybilistyczny. Teoria ośrodków centralnych Christallera. Paradygmat regionalny. Pojęcie regionu. Klasyfikacje regionów. Teoria regionu. Ewolucja geografii od nauki idiograficznej do nomotetycznej. Metoda naukowa w orientacji pozytywistycznej. Obserwacja i klasyfikacja zjawisk, budowa hipotez i modeli oraz praw i teorii naukowych. Podejście indukcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne. Rozwój orientacji pozytywistycznej. Teorie i modele lokalizacji działalności gospodarczej. Rewolucja ilościowa w geografii ekonomicznej. Metody statystyczne analizy przestrzennej. Analiza systemów. Podejścia behawioralne w geografii człowieka. Przykłady badań behawioralnych (reakcje na zagrożenia, stres i patologie społeczne, czas wolny i decyzje rekreacyjne). Podejście humanistyczne w geografii człowieka. Koncepcja przestrzeni społecznej. Procesy poznawania, wartościowania i kształtowania przestrzeni. Podejście fenomenologiczne. Orientacja strukturalistyczna. Najnowsze kierunki rozwoju geografii społeczno-ekonomicznej. Małe ojczyzny i rozwój lokalny. Geografia społeczno-ekonomiczna w okresie postmodernizmu.

Zalecane lektury: Domański R., 1996: Zasady geografii społeczno-ekonomicznej. PWN, Warszawa. Fajferek A., 1966: Region ekonomiczny i metody analizy regionalnej. PWE, Warszawa. Geografia humanistyczna, 1990, (red. H. Libura): Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, IGiPZ PAN, z. 4.

Libura H., 1990: Percepcja przestrzeni miejskiej, Rozwój regionalny, rozwój lokalny, samorząd terytorialny. t. 31, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Lisowski A., 1998: Geografia społeczna. Uniwersytet Warszawski, Warszawa. Wallis A., 1990: Socjologia przestrzeni. Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Walmsley D.J., Lewis G.J., 1997: Geografia człowieka. Podejścia behawioralne. PWN, Warszawa.


Zagospodarowanie przestrzenne Polski

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 796 BGgS ZGP GW Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 6 Liczba punktów: 1 Metody oceny: sprawdzian pisemny i referat

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Analiza zagospodarowania przestrzennego jako uwarunkowania rozwoju społecznego i

ekonomicznego obszaru Polski. Stan i zróżnicowanie przestrzenne poszczególnych elementów zagospodarowania przestrzeni (sieci osadniczej, zasobów środowiska, sieci komunikacyjnej, mieszkalnictwa, przemysłu, infrastruktury technicznej i społecznej, bazy rekreacji, materialnych dóbr kultury itp.), wraz z ich wzajemnymi zależnościami i wpływem na możliwości rozwoju społeczno-ekonomicznego. Przesłanki (historyczne, geograficzne, przyrodnicze, polityczne) stanu zagospodarowania. Przyczyny, kierunki i charakter zmian w zagospodarowaniu przestrzennym po roku 1990. Interakcje pomiędzy zagospodarowaniem przestrzennym a stosunkami społeczno-ekonomicznymi i środowiskiem przyrodniczym. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju - rozstrzygnięcia, mechanizmy realizacji, znaczenie dla rozwoju poszczególnych obszarów Polski.

Zalecane lektury: Jałowiecki B. (red.), 1995: Współczesne problemy rozwoju regionalnego. Warszawa. Kochanowski M. (red.), 1996: Nowe uwarunkowania rozwoju i kształtowania miast polskich. Biuletyn KPZK PAN, z. 175, PWN, Warszawa.

Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Monitor Polski Nr 26 z dnia 16 sierpnia 2001 r., poz. 432.


Społeczno-kulturowe podstawy zagospodarowania przestrzennego

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 797 BGgS SKP GW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Dziedzictwo kulturowe. Historyczne przesłanki kształtu struktur przestrzennych.

Społeczne, religijne, narodowe treści form przestrzennych. Krajobraz kulturowy jako efekt procesu dziejowego; historia i podstawowe typy krajobrazu kulturowego. Problemy rewaloryzacji miast i ochrony wartości kulturowych środowiska. Socjologia i psychologia przestrzeni, tożsamość i więzi lokalne. Społeczność lokalna - cechy i funkcje, komunikacja społeczna. Forma przestrzenna jako przejaw cywilizacyjnego oddziaływania społeczności.

Zalecane lektury: Kadłuczka A., 2001: Ochrona zabytków architektury. Politechnika Krakowska, Kraków. Myga-Piątek U. (red.), 2001: Krajobraz kulturowy. Idee, problemy, wyzwania. Prace Wydz. Nauk o Ziemi UŚ, nr 12.

136

Miazga M., 2001: Społeczne problemy kształtowania przestrzeni. IGPiK, Warszawa. Wallis A., 1990: Socjologia przestrzeni. PIW, Warszawa.


Ekofizjografia


Kod przedmiotu: 873 BGgS EKO WW Typ przedmiotu: wykład, konserwatorium


Semestr: 7 Liczba punktów: 5 Metody oceny: ocena bieżąca, egzamin pisemny


kwalifikacja terenu dla potrzeb planowania przestrzennego. Koncepcja zrównoważonego rozwoju w zagospodarowaniu przestrzennym. Bariery i konflikty ekologiczne. Powiązania ustawodawstwa z zakresu planowania przestrzennego z regulacjami szczególnymi dotyczącymi ochrony środowiska. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jak narzędzie realizacji polityki ekologicznej. Opracowanie ekofizjograficzne: wymogi prawne i metodyka sporządzania. Prognozy oddziaływania na środowisko projektów polityk, planów i programów: wymogi prawne, forma, zawartość, metodyka. Procedura oceny oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Problemy zagospodarowywania obszarów wiejskich i zurbanizowanych w kontekście integracji z Unią Europejską.


Zalecane lektury: Chmielewski T. J., 2001: System planowania przestrzennego harmonizujący przyrodę i gospodarkę. Tom 1 i 2. Politechnika Lubelska, Lublin.






Teorie gospodarki przestrzennej

Prowadzący: dr Artur Myna (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 798 BGgS TGP AM Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 7 Liczba punktów: 3 Metody oceny: samodzielne wygłoszenie referatu, udział w dyskusji

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie przestrzeni i gospodarki przestrzennej. Formowanie się przestrzennej teorii

gospodarki. Teorie lokalizacji działalności gospodarczej. Teoria ośrodków centralnych. Teoria Loscha. Podmioty gospodarki przestrzennej. Przestrzenne interakcje. Przestrzeń jako dobro rzadkie. Konkurencja i konflikty w przestrzeni. Ład przestrzenny. Przestrzenna dynamika gospodarki. Innowacje jako impulsy zmian przestrzennych. Relacje globalność- lokalność. Pojęcie i bariery rozwoju lokalnego. Teoria progów w rozwoju miast. Modele strategii rozwoju lokalnego. Ewolucja modeli rozwoju regionalnego. Polityka inter- i intraregionalna. Planowanie przestrzennego zagospodarowania województw. Rozwój lokalny a regionalny. Regionalne instrumenty wspomagania rozwoju lokalnego.

Zalecane lektury: Chojnicki Z., Domański R. (red.), 1990: Polskie badania gospodarki przestrzennej, Biuletyn KPZK PAN, z. 146.

Domański R, 1990: Gospodarka przestrzenna. PWN, Warszawa. Gilowska Z., 1998: System ekonomiczny samorządu terytorialnego w Polsce. Municipium, Warszawa.

Kołodziejski J. (red.), 1999: Transformacja polskiej przestrzeni w perspektywie integracji europejskiej. Biuletyn KPZK PAN, z. 189.

Kołodziejski J., Parteka T. (red.), 1999: Cywilizacja informacyjna a przekształcenia przestrzeni. Zmiany strukturalne metropolii polskich. Biuletyn KPZK PAN, z. 186.

Parysek J., 2001: Podstawy gospodarki lokalnej. UAM, Poznań. Język wykładowy: polski

137


Prowadzący: mgr Krzysztof Łoboda (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 785 BGgS ZGS KŁ Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 7 Liczba punktów: 2 Metody oceny: samodzielne wykonanie określonego zadania

Wymagania wstępne: znajomość podstaw obsługi komputera (środowisko Windows) Treści merytoryczne: Import numerycznych danych statystycznych z Internetu i baz danych do programu

ArcView. Aktualizacja danych. Mapy rastrowe i wektorowe. Mapy jako warstwy. Edycja map. Odwzorowania i układy współrzędnych. Analiza danych na mapach. Zarządzanie zbiorami. Wybieranie danych przy użyciu zapytań.

Zalecane lektury: ArcView GIS. Podręcznik użytkownika, 1997, Environmental Systems Research Institute. Urbański J., 1997: Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej, PWN, Warszawa. Werner P., 1992: Wprowadzenie do geograficznych systemów informacyjnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Widacki W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej, Instytut Geografii UJ, Kraków.


Planowanie przestrzenne w wybranych krajach Unii Europejskiej

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 799 BGgS PUE GW Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zasady planowania zagospodarowania przestrzennego w kilku krajach Unii Europejskiej

(Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Holandia). Struktura podmiotów planowania przestrzennego i ich wzajemne powiązania. Zakres przedmiotowy, mechanizmy partycypacji społecznej, instrumenty realizacji planów. Miejsce planowania przestrzennego wśród instrumentów polityki rozwoju regionalnego i lokalnego.

Zalecane lektury: Niewiadomski Z., 2002: Planowanie przestrzenne: zarys systemu. Warszawa. Pietrzyk A., 2002: Polityka regionalna Unii Europejskiej i regiony w państwachczłonkowskich. PWN, Warszawa.

Planowanie przestrzenne w wybranych krajach Europy Zachodniej. Biuletyn KPZK, z. 144, Warszawa, 1989.


Gospodarka nieruchomościami

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 800 BGgS GON GW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zasady racjonalnego gospodarowania i obrotu nieruchomościami Skarbu Państwa i

jednostek samorządu terytorialnego. Gromadzenie komunalnych zasobów gruntów. Podziały i scalenia nieruchomości. Czynniki kształtujące wartość nieruchomości i rynek nieruchomości. Wpływ gospodarowania nieruchomościami na kierunki rozwoju ekonomicznego i przestrzennego. Podstawowe akty prawne regulujące gospodarkę nieruchomościami.

Zalecane lektury: Bryx M. (red.), 2000: Podstawy zarządzania nieruchomością. Poltext, Warszawa. Szachułowicz J., 2001: Gospodarka nieruchomościami. Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Dz. U. 2000 r., Nr 46, poz. 543.

Źróbek R. (red.), 2000: Gospodarka nieruchomościami. Wydawnictwo UMW, Olsztyn. Język wykładowy: polski

Marketing miejski

Prowadzący: dr Jan Polski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 801 BGgS MAR PJ Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 8

138

Liczba punktów: 4 Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Waloryzacja i konkurencyjność przestrzeni miast i gmin. Przestrzeń miejska (gminna,

powiatowa) jako produkt. Materialne i niematerialne składniki atrakcyjności przestrzeni: lokalizacja, komunikacja, infrastruktura, środowisko przyrodnicze i kulturowe, własność nieruchomości, zasoby pracy, plan miejscowy, polityka fiskalna. Konsumenci przestrzeni lokalnej: przedsiębiorcy, turyści, potencjalni nowi mieszkańcy; ich oczekiwania. Środki marketingowe dla podnoszenia atrakcyjności rynkowej przestrzeni, w tym mechanizmy przyciągania inwestorów, oferty inwestycyjne.

Zalecane lektury: Czornik M., 1998: Promocja miasta. AE, Katowice. Domański T. (red.), 1997: Marketing terytorialny. Strategiczne wyzwania dla miast i regionów. Uniwersytet Łódzki.

Junghardt R., 1995: ABC promocji miast, gmin i regionów. Wydawnictwo Fundacji im. F. Eberta, Biuro na Śląsku, Gliwice.

Markowski T., 1999: Zarządzanie rozwojem miast. PWN, Warszawa. Markowski T. (red.), 2002: Marketing terytorialny. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.

Żabińska T. (red.), 1999: Analiza strategiczna gminy na potrzeby wyboru strategii rozwoju (za pomocą metody SWOT). AE, Katowice.


Prawne podstawy planowania przestrzennego

Prowadzący: dr Dorota Steć (Wydział Prawa i Administracji) Kod przedmiotu: 802 BGgS PRP DS Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przepisy cywilne, materialne, ochronne i proceduralne dotyczące zagospodarowania

przestrzeni i rozstrzygające o zakresie decyzyjnym planowania przestrzennego. Procedura sporządzania i realizacji planów zagospodarowania przestrzennego oraz programów rządowych i wojewódzkich. Środki prawne pozostające w dyspozycji różnych uczestników procesu planowania. Prawne skutki uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Zalecane lektury: Niewiadomski Z., 2002: Planowanie przestrzenne: zarys systemu. Warszawa. Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.


Miejscowe planowanie przestrzenne

Prowadzący: dr inż. arch. Romuald Dylewski (Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie)

Kod przedmiotu: 803 BGgS MPP DY Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Definicja urbanistyki i planowania miejscowego. Historia rozwoju i planowania miast.

Zasady rozwoju i współzależności poszczególnych elementów zagospodarowania przestrzennego. Rozwój zrównoważony, ład w przestrzeni. Miasto współczesne -struktura przestrzenna i funkcjonalna, trendy rozwoju, Karta Ateńska. Rozwój terenów wiejskich. Samorząd lokalny jako podmiot kształtujący przestrzeń. Charakter, uwarunkowania i dopuszczalne rozstrzygnięcia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i studium zagospodarowania przestrzennego gminy. Zasady kształtowania głównych składników (funkcji) przestrzeni lokalnej (osadnictwo, przemysł, usługi, komunikacja, infrastruktura). Miejscowe planowanie przestrzenne jako narzędzie pobudzania rozwoju społeczno-ekonomicznego.

Zalecane lektury: Chmielewski J.M., 2002: Teoria urbanistyki, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej. Warszawa.

Norberg-Schulz, Ch., 2000: Bycie, przestrzeń i architektura. Murator, Warszawa. Pęski W., 1999: Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast. Arkady. Syrkus H., 1984: Społeczne cele urbanizacji. Człowiek i środowisko. PWN, Warszawa.


Kartografia planistyczna

Prowadzący: dr hab. Jerzy Mościbroda, prof. UMCS (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 804 BGgS KAP JM Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 30 godzin (15 godzin - wykład, 15 godzin - lab. komputer.) Rok studiów: V

Semestr: 9

139


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Mapa topograficzna jako źródło informacji o zagospodarowaniu przestrzeni. Współczesne

polskie mapy topograficzne. Państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny. Zasady opracowania map planistycznych: rola mapy podkładowej, zmienne wizualne. charakterystyka podstawowych metod prezentacji kartograficznej. Konwencje stosowane w kartografii planistycznej. Rodzaje map planistycznych. Mapy planistyczne jako dokument - wymagania formalno-prawne. Mapy statystyczne i ich rola w planowaniu przestrzennym. Komputerowe wspomaganie w kartografii planistycznej.

Zalecane lektury: Ratajski L., 1989: Metodyka kartografii społeczno-ekonomicznej. PPWK, Wrszawa. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Poradnik metodyczny. Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast. Instytut Gospodarki Przestrz. i Komun., Kraków, 1998.

Saliszczew K.A., 1998: Kartografia ogólna. PWN, Warszawa. Ziobrowski Z., Zastawniak B., Reizer S., 1995: Zasady zapisu ustaleń planów miejscowych. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. Kraków.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 13 grudnia 2001 r. w sprawach dokumentów stosowanych w pracach planistycznych oraz wymaganych przy ustalaniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Dz. U. Nr 1 z dnia 8 stycznia 2002 r. poz. 12.


Planowanie wielkoprzestrzenne

Prowadzący: dr Waldemar Gorzym-Wilkowski (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 805 BGgS PLW GW Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Mechanizmy i przesłanki przekształceń przestrzennych w skali kraju i regionu. Cele i

zasady oddziaływania podmiotów publicznych na przestrzeń. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju - przedmiot, charakter rozstrzygnięć, instrumenty realizacji. Rządowe programy zadań publicznych. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa i programy wojewódzkie.

Zalecane lektury: Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Monitor Polski Nr 26 z dnia 16 sierpnia 2001 r., poz. 432.

Kukliński A. (red.), 1997: Problemy przestrzeni europejskiej, EUROREG, Warszawa. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, Urząd Marszałkowski, Lublin, 2002.

Szlachta J. (red.), 2000: Narodowa strategia rozwoju regionalnego, Biuletyn KPZK PAN, z. 191, PWN, Warszawa.

Wysocka E., 2000: Plany zagospodarowania przestrzennego województw, IGPiK, Warszawa.


Architektura krajobrazu

Prowadzący: dr Sebastian Bernat (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 881 BGgS ARK BE Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Rozwój pojęcia i koncepcji architektury krajobrazu. Forma jako wyraz zjawisk. Wnętrza

krajobrazowe. Tradycja miejsca. Czynniki tworzące formę krajobrazu. Krajobrazy: pierwotny, naturalny i kulturowy. Formy i style w architekturze krajobrazu kulturowego. Zabytki architektury krajobrazu. Kształtowanie krajobrazu - sekwencja działań: studium, wytyczne, projekt. Studia kameralne i terenowe, metody odwzorowań wnętrz krajobrazowych. Wartościowanie jednostek architektoniczno-krajobrazowych. Strefowanie krajobrazu. Wybrane problemy projektowe w architekturze krajobrazu. Ochrona i konserwacja. Kształtowanie i kompozycja.

Zalecane lektury: Bogdanowski J., 1990: Metoda jednostek i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych w studiach i projektowaniu (JARK/WAK). Kraków.

Bogdanowski J., Łuczyńska-Bruzda M., Nowak Z., 1979: Architektura krajobrazu. PWN, Warszawa Kraków.

Bohm A., 1981: O budowie i synergii wnętrz urbanistycznych. Politechnika Krakowska, Kraków.

Krajobrazy - Studia i materiały Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu (periodyk) Warszawa.


140

Projekt urbanistyczny

Prowadzący: mgr inż. arch. Anna Polska (Zakład Geografii Ekonomicznej) Kod przedmiotu: 806 BGgS PLW PO Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 10 Liczba punktów: 2 Metody oceny: wykonanie określonego projektu

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Praktyczne wykonanie projektu planu lub studium zagospodarowania przestrzennego.

Poznanie technicznej strony sporządzania dokumentów planistycznych (rysunków i tekstów).

Zalecane lektury: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Poradnik metodyczny. Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. Kraków, 1998.

Ziobrowski Z., Zastawniak B., Reizer S., 1995: Zasady zapisu ustaleń planów miejscowych. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. Kraków.


141

grupa specjalizacyjna: KARTOGRAFIA seminarium pod kierunkiem prof. dr. hab. Mieczysława Sirki



811 BGgS KTO MS

Kartoznawstwo ogólne 4 E 2w+1lab E

812 BGgS GKM PC

Grafika i kompozycja mapy 2 Z 1 lab.

783 BGgS MSE NZ

Metody badań społeczno- ekonomicznych i kartograficznych w geografii

4 E 1w+2lab

E

813 BGgS KWK MM

Komputerowe wspomaganie kartografii

2 Z 2 lab

814 BGgS MEK MM

Metodyka kartografii 7 (4+3)

E 1w+2lab 1w E

815 BGgS MEK IT

Kartografia matematyczna 4 E 2w+1lab E

816 BGgS AII MM

Analiza i interpretacja map 2 Z 1w

817 BGgS RMA MS

Redakcja map i atlasów 6 (2+4)

E 1w 1w+1lab E

818 BGgS REK KK

Reprodukcja kartograficzna 3 Z 1w+1lab

819 BGgS FTG VC

Podstawy fotogrametrii i geodezji

3 E 2w E

820 BGgS GIK KR

GIS w kartografii 2 Z 2 lab.

821 BGgS HIK MS

Historia kartografii 3 Z 1w+1kw

822 BGgS HIK KR

Teledetekcja w kartografii 3 Z 2 lab




1. Kartoznawstwo ogólne 2. Grafika i kompozycja mapy 3. Metody badań społeczno-ekonomicznych i kartograficznych w geografii 4. Komputerowe wspomaganie kartografii 5. Metodyka kartografii 6. Kartografia matematyczna 7. Analiza i interpretacja map 8. Redakcja map i atlasów 9. Reprodukcja kartograficzna 10. Podstawy fotogrametrii i geodezji 11. GIS w kartografii 12. Historia kartografii 13. Teledetekcja w kartografii

Kartoznawstwo ogólne

Prowadzący: prof. dr hab. Mieczysław Sirko (wykład), pracownicy Zakładu Kartografii (laboratorium komputerowe)

Kod przedmiotu: 811 BGgS KTO MS Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 45 godzin (30 godz. - wykład, 15 godz. - laboratorium komputerowe) Rok studiów: III


Wymagania wstępne: podstawy kartografii i topografii Treści merytoryczne: Zadania i działy kartografii. Mapa: definicje, funkcje i klasyfikacje. Matematyczne i

geograficzne elementy treści map ogólnogeograficznych. Wielkoskalowe mapy ziem polskich. Współczesne polskie mapy topograficzne. Mapy topograficzne innych państw. Ewolucja formy i treści map topograficznych. Międzynarodowe mapy świata w skalach 1:1 000 000 i 1:2 500 000. Problem nazewnictwa geograficznego. Wielkoskalowe mapy tematyczne - polskie i obce. Ważniejsze kompleksowe atlasy świata, państw, regionów i miast. Metodyka analizy i oceny map i atlasów.

142

Przekazanie wiedzy o podstawowych źródłach kartograficznych, wyrobienie umiejętności samodzielnej oceny map i atlasów.

Zalecane lektury: Grygorenko W., 1970: Redakcja i opracowanie map ogólnogeograficznych. PPWK, Warszawa.

Robinson A.H. i in., 1988: Podstawy kartografii. PWN, Warszawa. Szaflarski J., 1965: Zarys kartografii. PPWK, Warszawa. Saliszczew K.A., 1998: Kartografia ogólna. PWN, Warszawa.


Grafika i kompozycja mapy

Prowadzący: dr Paweł Cebrykow (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 812 BGgS GKM PC Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 6 Liczba punktów: 2 Metody oceny: zaliczenie na podstawie wykonanych ćwiczeń

Wymagania wstępne: podstawy znajomości komputera Treści merytoryczne: Zapoznanie studentów z techniką wykonywania rysunku mapy ze szczególnym

uwzględnieniem kompozycji i grafiki mapy. W trakcie ćwiczeń przedstawiana jest historia rozwoju technik wykonywania map, omawiane są przykłady rozwiązań graficznych i kompozycji map. Studenci wykonują ćwiczenia dotyczące zasad kompozycji wszystkich elementów mapy. Poznają w efekcie zasady jakimi powinien kierować się kartograf w doborze parametrów graficznych opracowania kartograficznego.

Zalecane lektury: Bertin J., 1973: Semiologie graphique. Les diagrammes - les reséaux - les cartes. 2 ed. Paris-Le Huye, Mouton, Gauthier-Villars.

Wojeński J., 1967: Technika liternictwa. PWE, Warszawa. Kraak M.J., Ormeling F., 1998: Kartografia - wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa.

Robinson A.H., Sale R.D., Morrison J.L., 1988: Podstawy kartografii. PWN, Warszawa. Saliszczew K.A., 1998: Kartografia ogólna. PWN, Warszawa. Uproszczenie. Uogólnienie. Synteza. Główne problemy współczesnej kartografii. Wrocław, 2001.

Złożoność. Modelowanie. Technologia. Główne problemy współczesnej kartografii. Wrocław, 2000.



Prowadzący: dr Artur Myna, mgr Artur Opoka (Zakład Geografii Ekonomicznej), dr Paweł Cebrykow (Zakład Kartografii)

Kod przedmiotu: 783 BGgS MSE NZ Typ przedmiotu: wykład, ćwiczenia laboratoryjne

Wymiar: 45 godzin (15 godz. - wykłady, 30 godz. - ćwiczenia lab.) Rok studiów: IV

Semestr: 7 Liczba punktów: 4 Metody oceny: egzamin (warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest wykonanie określonego zadania)

Wymagania wstępne: dobra znajomość metod stosowanych w zakresie innych przedmiotów w geografii Treści merytoryczne: Pierwotne i wtórne źródła informacji. Metody badań terenowych: kartowanie, wywiad,

ankieta. Metoda naukowa (obserwacja i klasyfikacja zjawisk, budowa hipotez i modeli, testowanie hipotez, budowa praw i teorii). Podejście indukcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne. Metody statystyczne analizy przestrzennej. Analiza struktury, współzależności (korelacji, regresji) i dynamiki zjawisk. Wnioskowanie statystyczne. Metody regionalizacji. Metody kartografii społeczno-ekonomicznej: zasady opracowania map statystycznych, rola map w badaniach przestrzennych, dystansografia i centografia, mapy w badaniach dynamiki, współwystępowanie i korelacja zjawisk przestrzennych. Zastosowanie techniki komputerowej w analizach statystycznych. Analiza systemów. Obserwacja uczestnicząca, empatia, dyskretny pomiar, pogłębione wywiady.

Zalecane lektury: Berezowski S., 1986: Metody badań w geografii ekonomicznej. Wyd. 2, Warszawa. Domański R., 1996: Zasady geografii społeczno-ekonomicznej. PWN, Warszawa. Libura H., 1990: Percepcja przestrzeni miejskiej, Rozwój regionalny, rozwój lokalny, samorząd terytorialny. t. 31, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Metody analizy zjawisk społeczno-gospodarczych, 1994, Akademia Ekonomiczna, Wrocław.

Pietrucha J., 1996: Metody badań regionalnych, Politechnika Śląska, Gliwice. Ratajski L., 1989: Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej: PPWK, Warszawa. Walmsley D.J., Lewis G.J., 1997: Geografia człowieka. Podejścia behawioralne. PWN, Warszawa.


Komputerowe wspomaganie kartografii

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 813 BGgS KWK MM Typ przedmiotu: laboratorium


143


Wymagania wstępne: znajomość obsługi komputera w stopniu średnim Treści merytoryczne: Możliwości wykorzystania technik komputerowych w kartografii do przetwarzania danych

źródłowych (dane statystyczne, mapy analogowe, i cyfrowe). Zastosowanie programów wektorowych (Microstation Geographic, Autocad Map, Corel Draw) oraz programów rastrowych (Corel Photo Paint, Adobe Photoshop) do wspomagania prac redakcyjnych. Komputerowe wspomaganie prac kreślarskich (Corel Draw, Microstation Geographic). Wspomaganie prac poligraficznych (przygotowanie do druku). Zapoznanie studentów z podstawami teoretycznymi zastosowania techniki komputerowej na wszystkich etapach prac kartograficznych. Przekazanie praktycznych umiejętności dotyczących komputerowego redagowania, kreślenia i przygotowania do druku map.

Zalecane lektury: Gaździcki J., 1990: Systemy Informacji Przestrzennej. PPWK im. E. Romera, Warszawa-Wrocław.

Kistowski M., Iwańska M., 1997: Systemy Informacji Geograficznej. Bogucki, Wyd. Nauk., Poznań.

Kraak M.J., Ormeling F., 1998: Kartografia - wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa.


Metodyka kartografii

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 814 BGgS MEK MM Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 60 godzin (30 godz. - wykład, 30 godz. - laboratorium komputer.) Rok studiów: IV

Semestr: 7 (15 godz. - wykład, 30 godz. - laboratorium); 8 (15 godz. - wykład) Liczba punktów: 7 (4+3) Metody oceny: egzamin ustny

Wymagania wstępne: podstawy kartografii i topografii; podstawy kartografii tematycznej Treści merytoryczne: Język mapy: zmienne wizualne, zagadnienie izomorfizmu, poziomy czytania map.

Podstawy symbolizacji zjawisk - cechy przewodnie, zasady rozwijania treści znaku, problem standaryzacji znaków. Skale pomiarowe w kartografii, rodzaje danych statystycznych. Klasyfikacja i charakterystyka podstawowych metod prezentacji zjawisk. Pojęcie powierzchni statystycznej. Specyficzne aspekty generalizacji zjawisk ilościowych -problem dokładności umieszczenia znaków, problem pola podstawowego, problem przedziałów klasowych, teoria progów generalizacyjnych. Specyficzne formy kartodiagramów, kartogramów i map izoliniowych. Problem komputerowych metod interpolacji izolinii. Psychologiczne aspekty czytania map - problem optymalizacji komunikacyjnej sprawności map.

Przekazanie teoretycznej i praktycznej wiedzy z zakresu podstaw graficznej prezentacji zjawisk na mapach, wyrobienie umiejętności trafnego wyboru metod i środków prezentacji.

Zalecane lektury: Bertin J., 1973: Semiologie graphique. Les diagrammes - les reséaux - les cartes. 2 ed. Paris-Le Huye, Mouton, Gauthier-Villars.

Ratajski L., 1989: Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej. PPWK, Warszawa. Robinson A.H., Morrison J.L., Muehrcke Ph. C., Kimereling A.J., Guptill S.C., 1995: Elements of cartography, 6th ed., John Wiley & Sons, New York.

Robinson A.H., Sale R.D., Morrison J.L., 1988: Podstawy kartografii. PWN, Warszawa. Saliszczew K.A., 1998: Kartografia ogólna. PWN, Warszawa. Uzupełniający spis lektur (głównie artykułów) podany przez prowadzącego w trakcie zajęć.


Kartografia matematyczna

Prowadzący: dr Irena Tarraro Żebrowska (wykład), dr Irena Tarraro Żebrowska, mgr Wiktor Ładniak (konwersatorium) (Zakład Kartografii)

Kod przedmiotu: 815 BGgS MEK IT Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 45 godzin (30 godz.- wykład, 15 godz. - laboratorium komputerowe) Rok studiów: IV


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe wiadomości o przedmiocie i zadaniach kartografii matematycznej. Ogólna

teoria odwzorowań kartograficznych, teoria zniekształceń na mapach. Teoretyczno-matematyczne podstawy poszczególnych klas odwzorowań kartograficznych. Szczegółowa charakterystyka odwzorowań ortogonalnych oraz nieortogonalnych z analizą zniekształceń. Odwzorowania elipsoidy obrotowej.

Uzyskanie wiadomości dotyczących podstaw teoretycznych odwzorowań kartograficznych oraz umiejętności analizowania i badania odwzorowań.

Zalecane lektury: Grygorenko W., Teoria odwzorowań kartograficznych. UMCS, Lublin. Łomnicki A., Kartografia matematyczna. PWN, Warszawa. Różycki J., Kartografia matematyczna. PWN, Warszawa. Sirko M., Siatki kartograficzne. Charakterystyka i przykłady opracowań. UMCS, Lublin.

144

Tablice do kartografii matematycznej. Zakład Kartografii UMCS, Lublin. Język wykładowy: polski

Analiza i interpretacja map

Prowadzący: dr Mirosław Meksuła (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 816 BGgS AII MM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: posiadanie wiadomości z kartoznawstwa Treści merytoryczne: Mapa jako baza danych przestrzennych i przestrzenno czasowych. Informacyjność mapy.

Sposoby analizy treści map. Pomiary na mapach. Analiza poprawności i wierności map. Wierność statystyczna mapy i jej pomiar. Wpływ metod i sposobów prezentacji kartograficznej na wierność i poprawność mapy. Wpływ kartograficznej prezentacji zmian na postrzeganie procesów i ich analizę.

Zalecane lektury: wykaz publikacji przygotowany przez prowadzącego indywidualnie, w zależności od omawianych zagadnień


Redakcja map i atlasów

Prowadzący: prof. dr hab. Mieczysław Sirko (wykład), pracownicy Zakładu Kartografii (laboratorium komputerowe)

Kod przedmiotu: 817 BGgS RMA MS Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 45 godzin (30 godz. - wykład, 15 godz. - laboratorium komputerowe) Rok studiów: IV, V

Semestr: Semestry: 8 (15 godzin - wykład); 9 (30 godzin: 15 godz. - wykład, 15 godz. -laboratorium komputerowe)

Liczba punktów: 6 (2+4) Metody oceny: egzamin ustny

Wymagania wstępne: znajomość kartografii tematycznej, kartoznawstwa, geografii regionalnej, geomorfologii, hydrografii, meteorologii i geologii

Treści merytoryczne: Kompozycja mapy; elementy treści mapy i ich czytanie. Subiektywne aspekty redakcji mapy i próba ich eliminacji. Proces redakcji mapy. Rodzaje atlasów i ich opracowywanie. Mapy czarno-białe i z wykorzystaniem barw. Nowoczesne techniki komputerowe i ich zastosowanie w procesie opracowania pierworysu redakcyjnego i czystorysu mapy. Formalno-prawne aspekty redakcji map i atlasów. W ramach zajęć laboratoryjnych -praktyczne zastosowanie zasad redakcji map, samodzielne opracowanie kartograficzne wybranego tematu (od momentu zbierania materiałów źródłowych po wykonanie czystorysu mapy).

Poznanie całokształtu procesu redagowania map i jego praktyczne zastosowanie. Zalecane lektury: Brokman L., 1989: Redakcja map i reprodukcja kartograficzna. Olsztyn.

Drabek J., Piątkowski F., 1989: 1000 słów o mapach i kartografii. Warszawa. Grygorenko W., 1970: Redakcja i opracowywanie map ogólnogeograficznych. Warszawa. Materiały Ogólnopolskich Konferencji Kartograficznych (25 tomów).


Reprodukcja kartograficzna

Prowadzący: dr Krzysztof Kałamucki (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 818 BGgS REK KK Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - laboratorium komputer.) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: wiedza z zakresu redakcji map i atlasów Treści merytoryczne: Zarys historii reprodukcji. Rodzaje aparatów reprodukcyjnych i materiałów

fotograficznych. Zasady przygotowania do druku map jedno- i wielobarwnych. Rastry, ich właściwości i sposoby montażu. Teoria barw, zasady ich mieszania i doboru. Przygotowanie map do druku z wykorzystaniem techniki komputerowej, naświetlanie komputerowe. Odbitki próbne i druk próbny. Różne techniki druku map. Papiery i inne materiały drukarskie. Podstawowe problemy przy pracach reprodukcyjnych wykonywanych przy pomocy komputerów. Poznanie zasad działania i nabycie praktycznych umiejętności obsługi aparatu fotoreprodukcyjnego. Zajęcia odbywają się w pracowniach specjalistycznych.

Zalecane lektury: Brokman L., 1989: Redakcja map i reprodukcja kartograficzna. Olsztyn. Piątkowski F., 1969: Kartografia - redakcja map i reprodukcja kartograficzna. Warszawa. Dodatkowo: wykaz publikacji przygotowany przez prowadzącego indywidualnie, w zależności od omawianych zagadnień


Podstawy fotogrametrii i geodezji

145

Prowadzący: vacat Kod przedmiotu: 819 BGgS FTG VC Typ przedmiotu: wykład, zajęcia laboratoryjne

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - zajęcia laboratoryjne) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: podstawowe informacje z zakresu topografii Treści merytoryczne: Fotogrametria naziemna: techniki wykonywania zdjęć i opracowywania map metodą

stereofotogrametrii naziemnej, teorie błędów, opracowywanie zdjęć na autografach. Fotogrametria lotnicza; aerotriangulacja, ortofotografia, opracowywanie map wysokości z zastosowaniem urządzeń cyfrowych, autografów. Fototriangulacja płaska; zasady wykonywania triangulacji radialnej. Zastosowanie fotogrametrii w naukach geograficznych.

Zdobycie niezbędnych wiadomości z zakresu sporządzania map wielkoskalowych. Zalecane lektury: Mietelski J., 1995: Astronomia w geografii. Warszawa.

Odlanicki-Poczobutt M., 1996: Geodezja. Warszawa. Język wykładowy: polski

GIS w kartografii

Prowadzący: mgr Mirosław Krukowski (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 820 BGgS GIK KR Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Mapy jako podstawa tworzenia GIS, układy współrzędnych i odwzorowania

kartograficzne w programach GIS-owskich, gromadzenie danych przestrzennych, wizualizacja danych, weryfikacja danych przestrzennych, systemy ekspertowe w GIS, projektowanie map, analizy przestrzenne, czasowo przestrzenne, zaawansowane programy kartograficzne (atlasy elektroniczne, mapy w systemach multimedialnych, mapy animowane).

Celem zajęć jest zaznajomienie studentów z możliwościami wykorzystania systemów informacji przestrzennej w kartografii. Jest to kontynuacja szkolenia z zakresu GIS na niższych latach studiów.

Zalecane lektury: Erdas Field Guide, Przewodnik geoinformatyczny, Geosystem Polska, Warszawa, 1998. Kistowski M., Iwańska M., 1997: Systemy Informacji Geograficznej. Bogucki, Wyd. Nauk., Poznań.

Kraak M.J., Ormeling F., 1998: Kartografia - wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa.


Historia kartografii

Prowadzący: prof. dr hab. Mieczysław Sirko (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 821 BGgS HIK MS Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 10 Liczba punktów: 3 Metody oceny: sprawdzian ustny

Wymagania wstępne: znajomość historii powszechnej Treści merytoryczne: Zbiory kartograficzne, wydawnictwa faksymilowe, katalogi, monografie. Kartografia

antyczna. Mapy wczesnego średniowiecza. Mappae mundi i wielkie mapy świata. Kartografia morska - portolany. Kartografia arabska. Kartografia chińska. Kartografia okresu wielkich odkryć geograficznych. Kosmografie. Kartografia holenderska (Ortelius, Merkator, Blaeu). Pomiary Ziemi i ekspedycje badawcze. Historia południka zerowego. Historia polskiej kartografii.

Zdobycie wiedzy z zakresu pierwszych opracowań kartograficznych. Poznanie historii rozwoju kartografii w szczególności kartografii polskiej.

Zalecane lektury: Buczek K., 1963: Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku. Wrocław-Warszawa-Kraków.

Sirko M., 1999: Zarys historii kartografii. Lublin. Staszewski J., 1966: Historia nauki o ziemi w zarysie. Warszawa. Szaflarski J., 1966: Zarys kartografii. Warszawa.


Teledetekcja w kartografii

Prowadzący: mgr Mirosław Krukowski (Zakład Kartografii) Kod przedmiotu: 822 BGgS TEL KR Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


146


Wymagania wstępne: podstawy teledetekcji Treści merytoryczne: Niekonwencjonalne techniki gromadzenia informacji: fotografia w bliskiej podczerwieni,

obrazowanie termalne, fotografia wielospektralna, rejestracja promieniowania mikrofalowego. Cyfrowe przetwarzanie zdjęć satelitarnych: metody korekcji obrazów, metody wzmacniania obrazów, metody nienadzorowanej i nadzorowanej klasyfikacji treści. Geometryczna korekcja zobrazowań (geokodowanie). Przekazanie teoretycznej i praktycznej wiedzy z zakresu najnowszych technik gromadzenia i przetwarzania informacji.

Zalecane lektury: Ciołkosz A., Miszalski J., Olędzki J.R., 1986: Interpretacja zdjęć lotniczych. PWN, Warszawa.

Ciołkosz A., Kęsik A., 1989: Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa. Stachelski W., Zubek A., 1985: Satelitarne badania Ziemi. PWN, Warszawa.


147

Specjalność hydroklimatologia

grupa specjalizacyjna: HYDROLOGIA seminarium pod kierunkiem prof. dr. hab. Zdzisława Michalczyka; dr. hab. Stefana Bartoszewskiego, prof. UMCS



826 BGgS HYD JD

Hydrometria 4 E 1w+1kw E

827 BGgS GIH WS

GIS w hydrologii 2 Z 1w+1lab

828 BGgS HGO ZM

Hydrogeologia ogólna 6 E 2w+2kw E

829 BGgS MAH JD

Metody analiz hydrochemicznych

4 Z 1w+3lab

830 BGgS LMN MT

Limnologia fizyczna 4 E 1w+1kw E

831 BGgS POT JP

Potamologia 4 E 2w E

832 BGgS MBH JP

Metody badań i modelowania w hydrologii

6 (3+3)

Z 1w+1lab 1w+2kw

833 BGgS HPL ZM

Hydrologia i hydrogeologia Polski

4 E 2w E

847 BGgS ZAN BJ

Zanieczyszczenia i ochrona wód

1 Z 1w

834 BGgS GWP SB

Gospodarka wodna Polski 4 E 2w E

835 BGgS HDS JP

Hydrologia stosowana 3 Z 1w+1lab

836 BGgS AOU SB

Antropogeniczne zmiany obiegu wody

3 Z 2w




1. Hydrometria 2. GIS w hydrologii 3. Hydrogeologia ogólna 4. Metody analiz hydrochemicznych 5. Limnologia fizyczna 6. Potamologia 7. Metody badań i modelowania w hydrologii 8. Hydrologia i hydrogeologia Polski 9. Zanieczyszczenie i ochrona wód 10. Gospodarka wodna 11. Hydrologia stosowana 12. Antropogeniczne zmiany obiegu wody

Hydrometria

Prowadzący: dr Jarosław Dawidek (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 826 BGgS HYD JD Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: zaliczone ćwiczenia terenowe z hydrografii Treści merytoryczne: Wiadomości dotyczące organizacji hydrologicznej sieci obserwacyjnej i pomiarowej.

Obserwacje i pomiary parametrów hydrometrycznych i hydrologicznych rzek. Opracowanie wyników obserwacji i pomiarów hydrometrycznych: hydrogramy, stany wody, stany główne, związki wodowskazów, obliczenia wyników pomiarów natężenia przepływu wody. Obliczanie przepływów dobowych, miesięcznych i rocznych. Przepływy charakterystyczne i prawdopodobne.

Ćwiczenia: praktyczne wykonanie pomiarów hydrometrycznych. Zalecane lektury: Bajkiewicz-Grabowska E., Magnuszewski A., Mikulski Z., 1993: Hydrometria. PWN,

Warszawa. Byczkowski A., 1996: Hydrologia. T. 1. Wyd. SGGW, Warszawa.

148

Dębski K., 1955: Hydrologia Kontynentalna, cz. I. Hydrometria. Wyd. Komunikacyjne, Warszawa.


GIS w hydrologii

Prowadzący: dr Wojciech Sobolewski (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 827 BGgS GIH WS Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 30 godzin (15 godz.- wykład, 15 godz. - laboratorium komputerowe) Rok studiów: III

Semestr: 6 Liczba punktów: 2 Metody oceny: ocena projektów realizowanych przez uczestników zajęć

Wymagania wstępne: zaliczenie przedmiotu GIS (geograficzne systemy informacji) Treści merytoryczne: Podstawowe założenia przestrzennego modelowania hydrologicznego. Systemy

geoinformatyczne w hydrologii. Źródła danych dla systemów GIS. Hydrologiczne bazy danych przestrzennych i opisowych. Modele zlewni. Dane rastrowe w hydrologii: numeryczne modele terenu oraz model przestrzenny bilansu wodnego. Przykłady analiz hydrologicznych prowadzonych przy użyciu systemów GIS. Realizacja indywidualnych projektów hydrogeoinformatycznych.

Zalecane lektury: Chow, V., T., Maidment, D., R., Mays, L., W., 1988: Applied hydrology. McGraw-Hill, New York.

Kistowski M., Iwańska M., 1997: Systemy informacji geograficznej. Zastosowanie w badaniach środowiska przyrodniczego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Magnuszewski A., 1999: GIS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Maidment D.R. (ed.), 1993: Handbook of Hydrology. McGraw-Hill, New York. Urbański J., 1997: Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej. PWN, Warszawa. Widacki W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Wyd. TEXT, Kraków.

Soczyńska U., 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Hydrogeologia ogólna

Prowadzący: prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 828 BGgS HGO ZM Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: zaliczona hydrografia i oceanografia Treści merytoryczne: Własności hydrogeologiczne skał. Współczynnik filtracji i metody jego obliczania. Ruch

wody podziemnej. Podziały wód podziemnych. Interpretacja map wód podziemnych. Typy źródeł i reżim ich wydajności. Ujęcia wód podziemnych. Interpretacja i obliczanie wyników próbnego pompowania. Zasoby wód podziemnych i ich obliczanie. Własności fizyczne i chemiczne wód. Ochrona zasobów wód podziemnych.

Zalecane lektury: Pazdro Z., 1983: Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa. Pazdro Z., Kozerski B., 1990: Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa. Poradnik hydrogeologa: Wyd. Geol., Warszawa, 1971. Wieczysty A., 1982: Hydrogeologia inżynierska. PWN, Warszawa.


Metody analiz hydrochemicznych

Prowadzący: dr Jarosław Dawidek (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 829 BGgS MAH JD Typ przedmiotu: wykład, laboratorium


Semestr: 7 Liczba punktów: 4 Metody oceny: wykonanie ćwiczeń

Wymagania wstępne: zaliczona hydrometria Treści merytoryczne: Zasady poboru wody do oznaczania cech fizykochemicznych. Wykonanie podstawowych

oznaczeń cech fizycznych i chemicznych wody oraz analiza zawartości podstawowych jonów metodami analizy wagowej, instrumentalnej, miareczkowej i fotometrycznej. Przygotowanie podstawowych odczynników do analiz polowych i laboratoryjnych. Kontrola i interpretacja wyników analiz jakości wody. Wskaźniki jakości wody.

Zalecane lektury: Burchard J., Hereźniak-Ciotowa U., Kac W., 1990: Metody badań i ocena jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.

Chełmicki W., 1997: Degradacja i ochrona wód. Cz. I. Wyd. UJ, Kraków. Dojlido J., 1995: Chemia wód powierzchniowych. Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok.

Krawczyk W.E., 1999: Hydrochemia. Ćwiczenia laboratoryjne dla III roku geografii. Wyd. Uniw. Śl., Katowice.

Witczak S., Adamczyk A., 1995: Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. T. I i II. Biblioteka

149

Monitoringu Środowiska. PIOŚ, Warszawa. Język wykładowy: polski

Limnologia fizyczna

Prowadzący: dr Marek Turczyński (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 830 BGgS LMN MT Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: zaliczone kursy z hydrografii i oceanografii Treści merytoryczne: Występowanie jezior na świecie i w Polsce. Klasyfikacje jezior. Typy genetyczne mis

jeziornych, parametry morfometryczne. Procesy hydrodynamiczne wód jeziornych. Podstawowe cechy fizyko-chemiczne wód jeziornych. Eutrofizacja jezior. Zagrożenia i ochrona wód jeziornych. Bilans wodny jeziora. Wzajemne relacje zlewnia - jezioro. GIS i GPS w badaniach fizycznolimnologicznych. Jeziora łęczyńsko-włodawskie jako obiekty badań naukowych.

Zalecane lektury: Choiński A., 2000: Jeziora kuli ziemskiej. PWN, Warszawa. Choiński A., 1995: Zarys limnologii fizycznej Polski. Wyd. Nauk UAM, Poznań. Harasimiuk M., Michalczyk Z., Turczyński M. (red.), 1998: Jeziora Łęczyńsko-Włodawskie. Monografia przyrodnicza. Biblioteka Monitoringu Środowiska. UMCS, PIOS, Lublin.

Lange W. (red.), 1993: Metody badań fizycznolimnologicznych. UG, Gdańsk. Język wykładowy: polski

Potamologia

Prowadzący: dr Józef Paszczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 831 BGgS POT JP Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Wprowadzenie w problematykę działu hydrologii zajmujące się rzekami oraz metodyką

badań mających na celu hydrologiczną charakterystykę systemu rzecznego i zlewni. Wyjaśnienie zmienności w czasie i zróżnicowania w przestrzeni ustrojów rzecznych.


Dębski K., 1970: Hydrologia. Arkady, Warszawa. Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1994: Hydrologia stosowana. PWN, Warszawa. Parde M., 1957: Rzeki. PWN, Warszawa. Soczyńska U., 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa.


Metody badań i modelowania w hydrologii

Prowadzący: dr Wojciech Sobolewski, dr Józef Paszczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 832 BGgS MBH JP Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe, konwersatorium

Wymiar: 75 godzin (30 godz.- wykład, 15 godz.- laboratorium komputerowe, 30 godz.-konwersatorium)

Rok studiów: IV, V Semestr: 8 (30 godzin: 15 godz.- wykład, 15 godz.- laboratorium komputerowe); 9 (45 godzin: 15

godz.- wykład, 30 godz.- konwersatorium) Liczba punktów: 6 (3+3) Metody oceny: ocena bieżąca

Wymagania wstępne: zaliczenie przedmiotu GIS w hydrologii Treści merytoryczne: Pozyskiwanie i przetwarzanie danych hydrologicznych, metody ustalania wielkości

składowych bilansu wodnego, składowe genetyczne odpływu, retencja, sporządzanie bilansów wodnych, prognozowanie hydrologiczne, numeryczny opis warunków hydrologicznych i hydrogeologicznych zlewni, przykłady modelowania ruchu wód powierzchniowych i podziemnych.


Chow V., T., Maidment D., R., Mays L., W., 1988: Applied hydrology. McGraw-Hill, New York.

Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1994: Hydrologia stosowana. PWN, Warszawa. Soczyńska U., 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa.



Prowadzący: prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 833 BGgS HPL ZM

150

Typ przedmiotu: wykład Wymiar: 30 godzin

Rok studiów: V Semestr: 9


Wymagania wstępne: zaliczona potamologia i hydrogeologia ogólna Treści merytoryczne: Położenie klimatyczne i hydrologiczne, bilans wodny Polski. Sieć wód powierzchniowych,

zmienność i reżim odpływu rzek. Niżówki, wezbrania, zjawiska lodowe i termika wód rzecznych. Stan czystości wód powierzchniowych. Jeziora i zbiorniki zaporowe. Morze Bałtyckie. Warunki występowania i zasoby wód podziemnych. Regionalizacja hydrogeologiczna Polski. Występowanie, zasoby i warunki eksploatacji wód mineralnych.

Zalecane lektury: Atlas hydrogeologiczny Polski. PIG, Warszawa, 1995. Dębski K., 1970: Hydrologia. Arkady. Kleczkowski A.S., 1990: Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce, wymagających szczególnej ochrony.

Mikulski Z., 1963: Zarys hydrografii Polski. PWN, Warszawa. Tuszko A., 1984: Gospodarka wodna a środowisko. LSW, Warszawa. Malinowski J. (red.), 1991: Budowa geologiczna Polski. T.VII, Hydrogeologia. Wyd. Geol., Warszawa.


Zanieczyszczenie i ochrona wód

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 847 BGgS ZAN BJ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - laboratorium) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie wody czystej i zanieczyszczonej. Rodzaje zanieczyszczeń. Skażenie, zatrucie wód

i truciciele. Zanieczyszczenia-skażenia: mineralne, chemiczne, biologiczne, specyficzne. Normy środowiskowe, ogólnoekologiczne, normy jakościowe obowiązujące w Polsce, Unii Europejskiej, zalecenia WHO. Ochrona wód (bierna i czynna). Oczyszczalnie ścieków. Ochrona ilości i jakości wód w różnych obszarach. Renaturyzacja wód i ekosystemów wodno-torfowiskowych.

Zalecane lektury: podawane będzie na bieżąco na zajęciach Język wykładowy: polski

Gospodarka wodna

Prowadzący: dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 834 BGgS GWP SB Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zasoby wodne Polski. Potrzeby wodne podstawowych działów gospodarki. Problemy

obszarów deficytowych. Zmiany dyspozycyjnych zasobów wodnych. Prawo wodne jako podstawa poboru i wykorzystania wód. Ewolucja polskiego prawa wodnego. Założenia prawne Unii Europejskiej w dziedzinie gospodarki wodnej.

Zalecane lektury: Council Directive establishing a framework for community action in the field of water policy. Brussels, 1997.

Janiszewski W., 1975: Gospodarka wodna Polski. KiW, Warszawa. Mikulski Z., 1998: Gospodarka wodna. PWN, Warszawa. Lambor J., 1965: Podstawy i zasady gospodarki wodnej. WkiŁ, Warszawa. Prawo wodne D.U. 2001 nr 115. Szpindor A., 1974: Gospodarka wodna. PWN, Warszawa.


Hydrologia stosowana

Prowadzący: dr Józef Paszczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 835 BGgS HDS JP Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe



Wymagania wstępne: znajomość elementarnych podstaw statystyki i rachunku prawdopodobieństwa Treści merytoryczne: Zajęcia mają na celu poznanie i ugruntowanie wybranych metod stosowanych w

badaniach hydrologicznych i projektowaniu wodnogospodarczym oraz hydrotechnicznym. Zalecane lektury: Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1994: Hydrologia stosowana. PWN, Warszawa.

151

Soczyńska U. (red.), 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Soczyńska U. (red.), 1997: Predykcja opadów i wezbrań o zadanym czasie powtarzalności. Wyd. UW, Warszawa.


Antropogeniczne zmiany obiegu wody

Prowadzący: dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 836 BGgS AOU SB Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Melioracje wodne jako czynnik modyfikujący obieg wody w zlewni rzecznej. Melioracje

podstawowe i szczegółowe. Rozwiązania techniczne w dziedzinie melioracji odwadniających i nawadniających. Przemiany zmeliorowanych gleb. Zmiany siedlisk pod wpływem zabiegów melioracyjnych. Sukcesja zespołów roślinnych na terenach o zmienionych warunkach obiegu wody. Ekonomiczne i przyrodnicze skutki ingerencji człowieka w obieg wody.

Zalecane lektury: Radwan S., Lorkiewicz Z., 2000: Problemy ochrony i użytkowania obszarów wiejskich o dużych walorach przyrodniczych. Lublin.

Wpływ melioracji wodnych na środowisko geograficzne. t. I-III, 1976, Warszawa. Grzyb H., Kocan T., Rytel Z., 1985: Melioracje. PWRiL, Warszawa.


152

grupa specjalizacyjna: HYDROCHEMIA seminarium pod kierunkiem dr. hab. Bronisława Jańca, prof. UMCS



841 BGgS WWŚ BJ

Woda w środowisku geograficznym

4 E 1w+1lab E

827 BGgS GIH WS

GIS w hydrologii 2 Z 1w+1lab

842 BGgS HWP BD

Hydrochemia wód podziemnych 8 (3+5)

E 1w+1lab 1w+1lab E

843 BGgS WPA MB

Dynamika jakości wody w atmosferzei na powierzchni gruntu

4 E 2w+1lab

E

702 BGgS EŚP MŁ


2 Z 2 w

844 BGgS EKO BC

Ekosystemy hydrogeniczne 1 Z 1 w

845 BGgS HYW BD

Hydrochemia wód powierzchniowych

3 E 1w+1lab E

846 BGgS ZAS WS

Zastosowanie GIS w hydrochemii 3 Z 2 lab

847 BGgS ZAN BJ

Zanieczyszczenia i ochrona wód 3 E 1w+1lab E

848 BGgS UWE BJ

Układy węglanowe (termodynamika i kinetyka chemiczna)

4 E 1w+1lab

E

833 BGgS HPL ZM

Hydrologia i hydrogeologia Polski 3 Z 2w

849 BGgS MOH BD

Metody opracowań hydrochemicznych

8 (2+6)

Z 1w+1lab 4kw




1. Woda w środowisku geograficznym 2. GIS w hydrologii 3. Hydrochemia wód podziemnych 4. Dynamika jakości wody w atmosferze i na powierzchni gruntu 5. Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 6. Ekosystemy hydrogeniczne 7. Hydrochemia wód powierzchniowych 8. Zastosowanie GIS w hydrochemii 9. Zanieczyszczenie i ochrona wód 10. Układy węglanowe (termodynamika i kinetyka chemiczna) 11. Hydrologia i hydrogeologia Polski 12. Metody opracowań hydrochemicznych


Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 841 BGgS WWŚ BJ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - laboratorium) Rok studiów: III


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Właściwości wody. Rola wody w procesach geodynamicznych. Rozpuszczalność gazów w

wodzie. Rola wody w transformacji i translokacji materii i energii. Odczyn i potencjał oksydacyjno-redukcyjny wody. Procesy utleniania i redukcji. Żyzność wód. Rola wody w utrzymaniu jakości środowiska. Woda jako problem w filozofii przyrody.

Zalecane lektury: podawane w czasie zajęć Język wykładowy: polski

GIS w hydrologii

Prowadzący: dr Wojciech Sobolewski (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 827 BGgS GIH WS

153

Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe Wymiar: 30 godzin (15 godz.- wykład, 15 godz.- laboratorium komputerowe)


Liczba punktów: 2 Metody oceny: ocena projektów realizowanych przez uczestników zajęć

Wymagania wstępne: zaliczenie przedmiotu GIS (geograficzne systemy informacji) Treści merytoryczne: Podstawowe założenia przestrzennego modelowania hydrologicznego. Systemy

geoinformatyczne w hydrologii. Źródła danych dla systemów GIS. Hydrologiczne bazy danych przestrzennych i opisowych. Modele zlewni. Dane rastrowe w hydrologii: numeryczne modele terenu oraz model przestrzenny bilansu wodnego. Przykłady analiz hydrologicznych prowadzonych przy użyciu systemów GIS. Realizacja indywidualnych projektów hydrogeoinformatycznych.

Zalecane lektury: Chow, V., T., Maidment, D., R., Mays, L., W., 1988: Applied hydrology. McGraw-Hill, New York.

Kistowski M., Iwańska M., 1997: Systemy informacji geograficznej. Zastosowanie w badaniach środowiska przyrodniczego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Magnuszewski A., 1999: GIS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Maidment D.R. (ed.), 1993: Handbook of Hydrology. McGraw-Hill, New York. Urbański J., 1997: Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej. PWN, Warszawa. Widacki W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Wyd. TEXT, Kraków.

Soczyńska U., 1997: Hydrologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Hydrochemia wód podziemnych

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS; dr Jarosław Dawidek (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 842 BGgS HWP BD Typ przedmiotu: wykład, laboratorium


Semestr: 7 i 8 Liczba punktów: 8 (3+5) Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Zadania hydrogeochemii. Elementy geochemii pierwiastków. Transformacje i translokacje

wód opadowych. Skład chemiczny i cechy fizyczne wód podziemnych. Wskaźniki hydrochemiczne. Tło hydrochemiczne i hydrogeochemiczne w ocenie jakości wód. Jakość wód podziemnych. Rola hydrogeochemii w poznaniu procesów geodynamicznych w środowiskach litologicznych. Rozpuszczanie i depozycje w obszarach krasowych.

Zalecane lektury: Alekin O.A., 1970: Osnovy gidrochimii. Gidrometeorołogičeskije Izd. Leningrad. Hem J.D., 1985: Study and interpretation of the chemical characteristic of natural water, ed. 3. U.S. Geological Survey Water-Supply Paper 2254, Washington.

Janiec B., 1997: Transformacje i translokacje jonowe w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego. Wyd. UMCS, Lublin.

Macioszczyk A., 1987: Hydrogeochemia. Wyd. Geol., Warszawa. Pazdro Z., Kozerski B., 1990: Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa.


Dynamika jakości wody w atmosferze i na powierzchni gruntu

Prowadzący: dr Marek Nowosad (Zakład Meteorologii i Klimatologii); dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii)

Kod przedmiotu: 843 BGgS WPA MB Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 45 godzin (30 godz. - wykład, 15 godz.- laboratorium) Rok studiów: IV


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Procesy hydrochemiczne w atmosferze. Stan badań nad składem chemicznym opadów w

Polsce i na świecie. Wpływ oddziaływań antropogenicznych i warunków meteorologicznych na zanieczyszczenie opadów. Opad mokry i całkowity. Chemizm opadów. Kwaśne opady. Roztwory nasycone i nienasycone. Aktywność chemiczna wody. Wpływ opadów i charakteru podłoża na degradację gleb. Charakter opadów i ich agresywność.

Zalecane lektury: Burchard J. (red.), 2000: Stan i antropogeniczne zmiany jakości wód w Polsce. Wyd. UŁ Łódź.

Dynowska I. (red.), 1993: Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych. Kraków.

Kędziora A., 1999: Podstawy agrometeorologii. PWRiL, Poznań. Język wykładowy: polski



154


Semestr: 7 Liczba punktów: 2 (3) Metody oceny: zaliczenie



Zalecane lektury: Kaczanowski P., Kozłowski J.K., 1998: Wielka historia Polski. Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.). Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków.





Ekosystemy hydrogeniczne

Prowadzący: dr hab. Bożenna Czarnecka, prof. UMCS (Zakład Ekologii Instytutu Biologii) Kod przedmiotu: 844 BGgS EKO BC Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie ekosystemu. Typy gospodarki wodnej i procesy glebowotwórcze. Toposekwencja

siedlisk hydrogenicznych; charakterystyka geobotaniczna. Siedliska dolin rzecznych. Produkcja i produktywność ekosystemów hydrogenicznych. Znaczenie w krajobrazie oraz w zachowaniu bioróżnorodności. Przemiany, zagrożenia i ochrona. Miejsce ekosystemów hydrogeniczych w krajowej sieci ekologicznej ECONET i europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000.

Zalecane lektury: Dobrowolski K.A., Lewandowski K. (red.), 1998: Ochrona środowisk wodnych i błotnych w Polsce. Oficyna Wydawnicza Instytutu Ekologu PAN, Dziekanów Leśny.

Liro A. (red.), 1995: Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET - POLSKA. Fundacja IUCN Poland, Warszawa.

Matuszkiewicz J.M., 1993: Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski. Prace Geograf 158. Wyd. PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków.

Matuszkiewicz W., 1981: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa.

NATURA 2000: Europejska sieć ekologiczna. 1999, Warszawa. Odum E.P., 1977: Podstawy ekologii. PWRiL, Warszawa. Richling A., Solon J., 1996: Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa. Strzałko J., Mossor-Pietraszewska T. (red.), 1999: Kompendium wiedzy o ekologii. PWN, Warszawa.

Tobolski K., 2000: Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. PWN, Warszawa.

Weiner J., 1999: Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski

Hydrochemia wód powierzchniowych

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS; dr Jarosław Dawidek (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 845 BGgS HYW BD Typ przedmiotu: wykład, laboratorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz - wykład, 15 godz. - laboratorium) Rok studiów: IV



155

Treści merytoryczne: Geneza składu chemicznego wód rzecznych jeziornych i torfowiskowych. Rozpuszczone gazy. Fizyka i chemia wód jeziornych w czasie i przestrzeni. Zmienność składu chemicznego wód rzecznych w okresie wezbrania. Odpływ masy jonowej ze zlewni. Elementy hydrobiologii: wody oligo-, eu- i dystroficzne. Saprobowość. Elementy mikrobiologii: miano coli, ogólna ilość bakterii. Klasyfikacje wód.

Zalecane lektury: Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Stan czystości rzek, jezior i Bałtyku na podstawie wyników badań wykonanych... w latach... (za ostatnie lata). Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.

Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Zmiany jakości wody jezior na podstawie badań.... w latach... . Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.

WIOŚ Lublin. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego (za ostatnie lata). Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin.

WIOŚ Lublin, 1998, Stan czystości wód powierzchniowych województwa lubelskiego w latach 1992 - 1997. Lublin.

WIOŚ Lublin, Stan czystości jezior województwa lubelskiego za rok... (ostatnie lata). Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin.


Zastosowanie GIS w hydrochemii

Prowadzący: dr Wojciech Sobolewski (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 846 BGgS ZAS WS Typ przedmiotu: laboratorium komputerowe


Semestr: 8 Liczba punktów: 3 Metody oceny: zaliczenie na podstawie samodzielnego opracowania

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Mapy numeryczne i bazy danych w badaniach hydrochemicznych, GIS w systemach

monitoringu i modelowania jakości wód, przykłady analiz przestrzennych z wykorzystaniem danych hydrochemicznych. Celem zajęć jest zdobycie przez studentów praktycznych umiejętności z zakresu projektowania numerycznej bazy danych przestrzennych i opisowych oraz wykorzystania funkcji analitycznych systemu informacji geograficznej w opracowaniach hydrochemicznych

Zalecane lektury: Gaździcki J., 1990: Systemy informacji przestrzennej. PPWK, Warszawa-Wrocław. Kistowski M., Iwańska, M., 1997: Systemy informacji geograficznej. Zastosowanie w badaniach środowiska przyrodniczego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Magnuszewski A., 1999: GIS w geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Myrda G., 1997: GIS czyli mapa w komputerze. Helion, Gliwice. Urbański, J., 1997: Zrozumieć GIS. Analiza informacji przestrzennej. PWN, Warszawa. Widacki, W., 1997: Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej. Wyd. TEXT, Kraków.


Zanieczyszczenie i ochrona wód

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 847 BGgS ZAN BJ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie wody czystej i zanieczyszczonej. Rodzaje zanieczyszczeń. Skażenie, zatrucie wód

i truciciele. Zanieczyszczenia-skażenia: mineralne, chemiczne, biologiczne, specyficzne. Normy środowiskowe, ogólnoekologiczne, normy jakościowe obowiązujące w Polsce, Unii Europejskiej, zalecenia WHO. Ochrona wód (bierna i czynna). Oczyszczalnie ścieków. Ochrona ilości i jakości wód w różnych obszarach. Renaturyzacja wód i ekosystemów wodno-torfowiskowych.

Zalecane lektury: podawane na bieżąco na zajęciach Język wykładowy: polski

Układy węglanowe (termodynamika i kinetyka chemiczna)

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 848 BGgS UWE BJ Typ przedmiotu: wykład, laboratorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie układu w procesach chemicznych. Rozpuszczalność minerałów - warunkowana i

niewarunkowana. Roztwory nasycone. Węglanowe systemy wód podziemnych. Charakterystyka układu otwartego, półotwartego i zamkniętego. Reakcje samorzutne i ich konsekwencje przyrodnicze. Termodynamika rozpuszczania węglanów. Parametry

156

stanu i funkcje charakterystyczne. Elementy kinetyki chemicznej w procesach rozpuszczania węglanów. Rola układów węglanowych w procesach geodynamicznych.

Zalecane lektury: Hem J.D., 1985: Study and interpretation of the chemical characteristic of natural water, ed. 3. U.S. Geological Survey Water-Supply Paper 2254, Washington.

Janiec B., 1989/1990: Układy węglanowe a depozycje CaCO3 w wodach naturalnych Roztocza Zachodmniego (SE Polska). Ann. UMCS, B, 44/45 (1992).

Janiec B.: W sprawie węglanowego systemu wód podziemnych i warunków potencjalnych depozycji kredy jeziornej. Prz. Geol., 3 (443).

Janiec B., 1997: Transformacje i translokacje jonowe w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego. Wyd. UMCS, Lublin.

Pajdowski L., 1977: Chemia ogólna. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski


Prowadzący: prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 833 BGgS HPL ZM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: zaliczona potamologia i hydrogeologia ogólna Treści merytoryczne: Położenie klimatyczne i hydrologiczne, bilans wodny Polski. Sieć wód powierzchniowych,

zmienność i reżim odpływu rzek. Niżówki, wezbrania, zjawiska lodowe i termika wód rzecznych. Stan czystości wód powierzchniowych. Jeziora i zbiorniki zaporowe. Morze Bałtyckie. Warunki występowania i zasoby wód podziemnych. Regionalizacja hydrogeologiczna Polski. Występowanie, zasoby i warunki eksploatacji wód mineralnych.

Zalecane lektury: Atlas hydrogeologiczny Polski. PIG, Warszawa, 1995. Dębski K., 1970: Hydrologia. Arkady. Kleczkowski A.S., 1990: Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce, wymagających szczególnej ochrony.

Mikulski Z., 1963: Zarys hydrografii Polski. PWN, Warszawa. Tuszko A., 1984: Gospodarka wodna a środowisko. LSW, Warszawa. Malinowski J. (red.), 1991: Budowa geologiczna Polski. T.VII, Hydrogeologia. Wyd. Geol., Warszawa.


Metody opracowań hydrochemicznych

Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS; dr Jarosław Dawidek (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 849 BGgS MOH BD Typ przedmiotu: wykład, laboratorium, konwersatorium

Wymiar: 90 godzin (15 godz.- wykład, 15 godz. - laboratorium, 60 godz. - konwersatorium) Rok studiów: V

Semestr: 9 i 10 Liczba punktów: 8 (2+6) Metody oceny: opracowanie tekstowe

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Dobór materiałów do opracowań. Klasyfikacja hydrochemiczna i hydrogeochemiczna

wód. Badania tła. Klasyfikacja genetyczna wód. Badania wieku wód z wykorzystaniem znaczników pH i 13C. Analiza składników antropogenicznych w wodach. Bilans spływu jonowego i denudacja chemiczna różnych obszarów Polski. Ilościowe określenie antropogenów w spływie jonowym. Metody przedstawiania zjawisk hydrochemicznych.

Zalecane lektury: podawane na bieżąco na zajęciach Język wykładowy: polski

157

grupa specjalizacyjna: METEOROLOGIA I KLIMATOLOGIA seminarium pod kierunkiem dr. hab. Bogusława M. Kaszewskiego, prof. UMCS



856 BGgS HDM NM

Hydrometeorologia 4 E 2w+1kw E

841 BGgS WWŚ BJ


2 Z 1w

857 BGgS EFA AG

Elementy fizyki atmosfery 6 E 2w+2kw E

858 BGgS MOK EF

Metody opracowań klimatologicznych

4 Z 2w+2lab

859 BGgS MOK AG

Meteorologia synoptyczna 6 E 2w+2kw E

860 BGgS KPE SM

Klimat Polski i Europy 5 E 2w E

861 BGgS KLR SM

Klimatologia regionalna 4 E 2w E

862 BGgS CAO BK

Cyrkulacja atmosferyczna i oceaniczna

4 E 2w E

863 BGgS MBK BK

Metody badań w klimatologii 2 Z 1w+1kw

864 BGgS ITM AG

Instrumentoznawstwo meteorologiczne

2 Z 2kw

865 BGgS KLS SM

Klimatologia stosowana 3 Z 2w

866 BGgS ZIW BK

Zmiany i wahania klimatu 3 Z 2w




1. Hydrometeorologia 2. Woda w środowisku geograficznym 3. Elementy fizyki atmosfery 4. Metody opracowań klimatologicznych 5. Meteorologia synoptyczna 6. Klimat Polski i Europy 7. Klimatologia regionalna 8. Cyrkulacja atmosferyczna i oceaniczna 9. Metody badań w klimatologii 10. Instrumentoznawstwo meteorologiczne 11. Klimatologia stosowana 12. Zmiany i wahania klimatu

Hydrometeorologia

Prowadzący: dr Marek Nowosad (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 856 BGgS HDM NM Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: Dobra znajomość treści przedmiotu meteorologia i klimatologia (I rok) Treści merytoryczne: Bilans promieniowania i bilans cieplny powierzchni czynnej. Woda w atmosferze:

parowanie, wilgotność powietrza, kondensacja pary wodnej, chmury, atmosferyczny transport wilgoci, opady atmosferyczne. Procesy formowania się i zaniku pokrywy śnieżnej. Osady atmosferyczne. Znaczenie opadów atmosferycznych dla rolnictwa. Opady nawalne. Susze i posuchy. Rola lasu w retencji wody. Zasoby wodne różnych powierzchni czynnych. Rozkład wybranych elementów meteorologicznych na kuli ziemskiej. Antropogeniczne zmiany atmosferycznej fazy obiegu wody.

Zalecane lektury: Choiński A., Kaniecki A., 1996: Wody Ziemi. [w:] Wielka Encyklopedia Geografii Świata, T. IV. Wyd. Kurpisz, Poznań.

Kędziora A., 1999: Podstawy agrometeorologii. Wyd. Rolnicze i Leśne, Poznań. Kożuchowski K., 1998: Atmosfera, klimat, ekoklimat. PWN, Warszawa. Schmuck A., 1966: Zarys hydrometeorologii. PWN, Wrocław-Warszawa.

158

Martyn D., 1986 (i wydania późniejsze): Klimaty kuli ziemskiej. PWN, Warszawa. Język wykładowy: polski


Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 841 BGgS WWŚ BJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Właściwości wody. Rola wody w procesach geodynamicznych. Rozpuszczalność gazów w

wodzie. Rola wody w transformacji i translokacji materii i energii. Odczyn i potencjał oksydacyjno-redukcyjny wody. Procesy utleniania i redukcji. Żyzność wód. Rola wody w utrzymaniu jakości środowiska. Woda jako problem w filozofii przyrody.

Zalecane lektury: podawane w czasie zajęć Język wykładowy: polski

Elementy fizyki atmosfery

Prowadzący: dr Andrzej Gluza (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 850 BGgS EFA AG Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: zaliczenie z meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia i zjawiska dotyczące atmosfery: uwarstwienie termiczne i zasięg,

skład powietrza i jego znaczenie. Promieniowanie Słońca i Ziemi; efekt cieplarniany. Termodynamika atmosfery; sposoby przenoszenia ciepła, równowaga pionowa. Cyrkulacja powietrza w różnych skalach czasowo- przestrzennych.

Zalecane lektury: Haman K., 1965: Wstęp do fizyki atmosfery. PWN, Warszawa-Łódź. Iribarne J.V., Cho H. R., 1988: Fizyka atmosfery. PWN, Warszawa. Kopcewicz T., 1956: Fizyka atmosfery. Cz. I i II. PWN, Warszawa. Hewitt P. G., 2000: Fizyka wokół nas. PWN, Warszawa. Madany A., 1977: Promieniowanie i dynamika atmosfery. Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa.


Metody opracowań klimatologicznych

Prowadzący: dr Eugeniusz Filipiuk (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 924BGgS MOK EF Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe

Wymiar: 60 godzin (30 godz. - wykład, 30 godz. - laboratorium komputerowe) Rok studiów: IV

Semestr: 8 Liczba punktów: 4 Metody oceny: zaliczenie pisemne

Wymagania wstępne: znajomość podstaw matematyki, a zwłaszcza rachunku prawdopodobieństwa i statystyki matematycznej oraz podstaw informatyki (znajomość systemu operacyjnego Windows i oprogramowania użytkowego tj. arkusze kalkulacyjne i systemy baz danych).

Treści merytoryczne: charakterystyka archiwalnych i aktualnych źródeł danych klimatologicznych. Metodyka opracowań podstawowych elementów klimatu: temperatury powietrza, opadów atmosferycznych, wiatru, zachmurzenia, usłonecznienia i pokrywy śnieżnej. Metody badania homogeniczności ciągów danych i uzupełniania luk w ciągach. Opisowe miary statystyczne zmiennych meteorologicznych (miary średnie, dyspersji, asymetrii i koncentracji). Elementy teorii estymacji i weryfikacji hipotez. Metody badania zgodności rozkładów empirycznych z rozkładami teoretycznymi. Metody badania współzależności zmiennych meteorologicznych (korelacji oraz regresji jednej i wielu zmiennych). Metody mechaniczne, analityczne i analizy spektralnej stosowane w badaniach tendencji zmian elementów klimatu. Metody badania zjawisk ekstremalnych. Zastosowanie techniki komputerowej w opracowaniach klimatologicznych.

Zalecane lektury: Kaczmarek Z., 1970: Metody statystyczne w hydrologii i meteorologii. WKiŁ, Warszawa. Pruchnicki J., 1982: Metody opracowań klimatologicznych. PWN, Warszawa. Łomnicki A., 1995: Wprowadzenie do statystyki dla przyrodników. PWN, Warszawa. Kossowska-Cezak U., 2000: Meteorologia i Klimatologia. Pomiary, obserwacje, opracowania. PWN, Warszawa-Łódź.

Zeliaś A., 2000: Metody statystyczne. PWE, Warszawa. Luszniewicz A., Słaby T., 2002: Statystyka stosowana. PWE, Warszawa.


Meteorologia synoptyczna

Prowadzący: dr Andrzej Gluza (Zakład Meteorologii i Klimatologii)

159

Kod przedmiotu: 851 BGgS MES AG Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium



Wymagania wstępne: zaliczenie z meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Przedmiot, zadania, podstawowe pojęcia i rys historyczny meteorologii synoptycznej.

Cele i zadania służby meteorologicznej. Organizacja służby meteorologicznej w Polsce. Sieć stacji i terminy wykonywania obserwacji. Szyfrowanie i przesyłanie wyników pomiarów. Mapa synoptyczna. Środki i techniki służące do analizy i prognozowania pogody. Analiza płaskich i trójwymiarowych pól ciśnienia, temperatury i wiatru. Układy baryczne i ich cechy statyczne i dynamiczne. Dolne mapy synoptyczne i mapy topografii barycznej oraz ich znaczenie dla celów prognozy. Wpływ adwekcji i konwekcji na pogodę. Warunki pogody w masach powietrznych przy różnych stanach równowagi pionowej. Fronty atmosferyczne i ich wpływ na kształtowanie się pogody. Metody prognozy sytuacji synoptycznych i związanych z nimi warunków pogody.

Zalecane lektury: Rettalack B.J., 1991: Podstawy meteorologii. IMGW, Warszawa. Schmidt M., 1975: Meteorologia. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa. Zwieriew A.S., 1965: Meteorologia synoptyczna. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa.

Ostrowski M., 1999: Meteorologia dla lotnictwa sportowego. Aeroklub Polski, Warszawa. Język wykładowy: polski

Klimat Polski i Europy

Prowadzący: dr Szczepan Mrugała (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 860 BGgS KPE SM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: ukończony kurs podstawowy z meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Czynniki geograficzne i procesy klimatotwórcze kształtujące klimat Europy i Polski.

Analiza zmienności przestrzennej i czasowej głównych elementów klimatu z uwzględnieniem naturalnych pór roku. Charakterystyka stref i regionów klimatycznych Europy i Polski. Regionalizacje klima-tyczne obszaru Polski.

Zalecane lektury: Woś A., 1999: Klimat Polski. PWN, Warszawa. Paszyński J., Niedźwiedź T., 1991: Klimat [w:] Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa.


Klimatologia regionalna

Prowadzący: dr Szczepan Mrugała (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 861 BGgS KLR SM Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: ukończony kurs podstawowy z meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Charakterystyka klimatów wybranych kontynentów z uwzględnieniem osobliwości

klimatycznych danego obszaru. Analiza warunków klimatycznych w poszczególnych strefach i dziedzinach (klasyfikacja klimatyczna według Alisowa). Omówienie czynników geograficznych i procesów klimatotwórczych kształtujących klimat danego kontynentu .

Zalecane lektury: Martyn D., 1995: Klimaty kuli ziemskiej. PWN, Warszawa. Crowe P. R., 1987: Problemy klimatologii ogólnej. PWN, Warszawa.


Cyrkulacja atmosferyczna i oceaniczna

Prowadzący: dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 862 BGgS CAO BK Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: znajomość podstaw fizyki Treści merytoryczne: Rozwój poglądów na model ogólnej cyrkulacji atmosfery. Analiza średniego rozkładu

temperatury i ciśnienia przy powierzchni Ziemi i w atmosferze swobodnej. Wpływ wybranych czynników na cyrkulację atmosferyczną. Ogólna cyrkulacja atmosfery. Cyrkulacja powietrza w strefach: międzyzwrotnikowej i pozazwrotnikowej, cyklony tropikalne. Typy cyrkulacji atmosferycznej. Właściwości fizykochemiczne wody morskiej.

160

Rozkład zasolenia, temperatury i gęstości wody we Wszechoceanie. Dynamika wód (falowanie, pływy, prądy). Wzajemne oddziaływanie atmosfery i oceanu. Model ogólnej cyrkulacji atmosfery i oceanu.

Zalecane lektury: Stiepanow W.N., 1987: Oceanosfera. PWN, Warszawa. Cloud P. (red.), 1975: Ziemia i jej historia. PWN, Warszawa. Choiński A., Kaniecki A., 1996: Wody Ziemi [w:] Wielka Encyklopedia Geografii Świata. Wyd. Kurpisz s.c., Poznań.


Metody badań w klimatologii

Prowadzący: dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS; dr Andrzej Gluza, dr Eugeniusz Filipiuk (Zakład Meteorologii i Klimatologii)

Kod przedmiotu: 863 BGgF MBK BK Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 9 Liczba punktów: 2 Metody oceny: ocena ciągła

Wymagania wstępne: znajomość podstaw meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Historia meteorologii i klimatologii w Polsce. Wkład meteorologii klimatologii polskiej w

rozwój klimatologii światowej. Główne ośrodki klimatologiczne w Polsce. Etapy rozwoju meteorologii i klimatologii na świecie. Rola wiedzy meteorologicznej i klimatologicznej na poszczególnych etapach rozwoju cywilizacji. Organizacja badań meteorologicznych i klimatologicznych w Polsce i na świecie. Piśmiennictwo z zakresu meteorologii i klimatologii.

Sposoby analizowania i przedstawiania podstawowych elementów meteorologicznych (dni charakterystyczne, wyznaczanie termicznych pór roku, natężenie opadów - skala Chomicza, izolinie, izoplety). Metody badań terenowych wybranych środowisk: mezoklimat, topoklimat, mikroklimat. Charakterystyki bioklimatyczne.

Wykorzystywanie obrazów satelitarnych w badaniach meteorologicznych i klimatologicznych, metody przetwarzania danych satelitarnych, analiza obrazów satelitarnych dotyczącą rozkładu podstawowych elementów meteorologicznych, rozwój cyklonów na obrazach satelitarnych oraz "prognozowanie" na podstawie zdjęć satelitarnych.

Zalecane lektury: Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K., Kopacz-Lembowicz M., 2000: Meteorologia i klimatologia. Pomiary, obserwacje, opracowania. PWN, Warszawa.

Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., 1997: Bioklimatologia człowieka. PAN IGiPZ. Warszawa.

Lenart W., 1993: Kartowanie klimatu. [w:] A. Richling (red.), Metody szczegółowych badań geografii fizycznej. PWN, Warszawa.

Stopa M., Przybylska G., Boryczka J., 1968: Ćwiczenia z klimatologii. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa.

Tamulewicz J.,1996: Pogoda i klimat Ziemi [w:] Wielka Encyklopedia Geografii Świata. Wydawnictwo Kurpisz s.c., Poznań.


Instrumentoznawstwo meteorologiczne

Prowadzący: dr Andrzej Gluza (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 1105 BGgF ITM AG Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne


Semestr: 9 Liczba punktów: 2 Metody oceny: zaliczenie wymagana znajomość podstaw meteorologii i klimatologii

Wymagania wstępne: Miernictwo meteorologiczne obejmuje wiedzę o miarach i mierzeniu stanu atmosfery. Jest ono gałęzią metrologii ogólnej. Treścią zajęć jest zapoznanie z metodami i przyrządami meteorologicznymi od najprostszych aż po automatyczne stacje meteorologiczne. Obejmuje pomiary i obserwacje wizualne naziemne podstawowych elementów meteorologicznych wraz z aparaturą pomiarową. Sieć pomiarowa i terminy obserwacji meteorologicznych. Pomiary aktynometryczne i pomiary usłonecznienia. Usłonecznienie rzeczywiste i względne. Pomiary temperatury powietrza i gruntu. Skale i termometry. Klatka meteorologiczna. Ciśnienie atmosferyczne i jego pomiary. Pomiary prędkości i kierunku wiatru. Pomiary wilgotności i parowania. Klasyfikacja opadów i osadów oraz ich pomiary. Rodzaje mgieł. Pomiary wysokości i gęstości pokrywy śnieżnej. Międzynarodowa klasyfikacja chmur. Zachmurzenie.

Treści merytoryczne: Uzupełnieniem są zagadnienia związane z wykorzystaniem satelitów meteorologicznych. Obejmują one następujące tematy: historia satelitarnych badań atmosfery, rodzaje satelitów meteorologicznych, przykłady wykorzystywania obrazów satelitarnych w badaniach meteorologicznych i klimatologicznych, metody przetwarzania danych satelitarnych, analizę obrazów satelitarnych dotyczącą rozkładu podstawowych elementów meteorologicznych, rozwój cyklonów na obrazach satelitarnych oraz "prognozowanie" na podstawie zdjęć satelitarnych.

Zalecane lektury: Janiszewski F., 1988: Instrukcja dla stacji meteorologicznych. Wyd. Geol., Warszawa. Jasiński J. M., Kroszczyński K., Rymarz C., Winnicki I., 1999: Satelitarne obrazy procesów atmosferycznych kształtujących pogodę. PWN, Warszawa.

161

Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K., Kopacz-Lembowicz M., 2000: Meteorologia i Klimatologia. Pomiary, obserwacje, opracowania. PWN, Warszawa.

Różdzyński K., 1995: Miernictwo meteorologiczne. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Warszawa.

Struzik P., 1999: Zastosowanie informacji satelitarnej AVHRR/NOAA do klasyfikacji rodzaju pokrycia terenu. Materiały Badawcze. Seria: Hydrologia i Oceanologia, 25. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Warszawa.


Klimatologia stosowana

Prowadzący: dr Szczepan Mrugała (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 865 BGgS KLS SM Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 10 Liczba punktów: 3 Metody oceny: zaliczenie ustne lub pisemne

Wymagania wstępne: ukończony kurs podstawowy z meteorologii i klimatologii Treści merytoryczne: Wpływ warunków pogodowych i klimatycznych na organizm człowieka i na różne rodzaje

jego działalności. Omówienie wybranych zagadnień z zakresu klimatologii stosowanej, tj. bioklimatologii, agroklimatologii, klimatologii urbanistycznej i klimatologii transportu.

Zalecane lektury: Kozłowska-Szczęsna K., Błażejczyk B., Krawczyk B., 1997: Bioklimatologia człowieka. Monografie IG i PZ PAN, Warszawa.

Łykowski B., 1999: Podstawy klimatologii stosowanej. SGGW, Warszawa. Język wykładowy: polski

Zmiany i wahania klimatu

Prowadzący: dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: Kod przedniotu: 866 BGgS ZIW BK Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: zaliczenie 3 lat studiów geograficznych Treści merytoryczne: Badania paleoklimatyczne jako źródło informacji o zmianach klimatu. Zmiany

klimatyczne w okresie geologicznym i czasach historycznych. Przyczyny zmian klimatu: teorie astronomiczne, geofizyczne, endogeniczne, gospodarcza działalność człowieka. Rozwój energetyki światowej a zmiany klimatu. Antropogeniczne oddziaływania na skład atmosfery ziemskiej, zmiany koncentracji dwutlenku węgla i ich następstwa -zagadnienie efektu cieplarnianego. Gazy o koncentracji śladowej i ich skutki - "dziura ozonowa". Prognoza antropogenicznych zmian klimatu w aspekcie regionalnym oraz ich oddziaływanie na środowisko geograficzne i niektóre działy gospodarki

Zalecane lektury: Mannion A.M., 2001: Zmiany środowiska Ziemi. PWN, Warszawa. Schönwiese Ch. - D., 1997: Klimat i człowiek. Wyd. Prószyński i S-ka. Tjeerd H. Van Andel, 1997: Nowe spojrzenie na starą planetę. Zmienne oblicze Ziemi. PWN, Warszawa.


162

Specjalność gospodarowanie zasobami środowiska

grupa specjalizacyjna: GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ŚRODOWISKA seminarium pod kierunkiem prof. dr. hab. Mariana Harasimiuka



871 BGgS PGM WZ

Procesy geomorfologiczne 3 E 2w E

872 BGgS OCP WI

Obszary i obiekty chronione w Polsce i na świecie

3 Z 1w+1kw

873 BGgS EKO WW

Ekofizjografia 5 E 2w+2kw E

874 BGgS MIA WR

Monitoring i analiza danych środowiskowych

3 Z 1w+2lab

703 BGgS GHK BJ

Geochemia krajobrazu 2 Z 1w

875 BGgS WAŚ WI


876 BGgS OOS WO

Oceny oddziaływania na środowisko

5 E 1w+2kw E

877 BGgS NOK BE

Nauka o krajobrazie 3 E 1w+1ćw E

878 BGgS OŚP SJ

Podstawy prawne i administracyjne ochrony środowiska w Polsce

4 E 2w E

879 BGgS BSZ LG

Badanie zagrożeń i dokumentowanie stanu środowiska metodami GIS

5 Z 1w+3lab

707 BGgS EKO AP


3 Z 1w+1kw

880 BGgS ZAŚ WI

Zdrowotne aspekty środowiska 3 Z 1w+1kw




1. Procesy geomorfologiczne 2. Obszary i obiekty chronione w Polsce i na świecie 3. Ekofizjografia 4. Monitoring środowiska i analiza danych środowiskowych 5. Geochemia krajobrazu 6. Waloryzacja środowiska 7. Oceny oddziaływania na środowisko 8. Nauka o krajobrazie 9. Podstawy prawne i administracyjne ochrony środowiska w Polsce 10. Badanie zagrożeń i dokumentowanie stanu środowiska metodami GIS 11. Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu 12. Zdrowotne aspekty środowiska

Procesy geomorfologiczne

Prowadzący: dr Wojciech Zgłobicki (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 871 BGgS PGM WZ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe źródła energii w skali globalnej i ich rola w procesach geomorfologicznych.

Energia i siły w przyrodzie. Wpływ procesów endogenicznych na procesy geomorfologiczne. Wietrzenie jako proces przygotowawczy dla procesów geomorfologicznych. Transport materiału ziarnowego przez płyny. Charakterystyka procesów eolicznych. Kompleks procesów związanych ze stokiem - ruchy masowe, rozbryzg, spłukiwanie, erozja wąwozowa. Bilans denudacyjny stoku. Procesy fluwialne: kształtowanie koryta rzecznego i dna doliny; bilans denudacyjny zlewni. Kompleks procesów związanych ze zlodowaceniem kontynentalnym. Rola organizmów żywych w

163

procesach geomorfologicznych. Wpływ działalności gospodarczej człowieka na procesy geomorfologiczne. Zjawiska sekularne i katastrofalne we współczesnej morfogenezie. Domeny procesów.

Zalecane lektury: Embleton C., Thornes J. (ed.), 1985: Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa. Gradziński, R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1986: Zarys sedymentologii. Wyd. Geol., Warszawa.

Jahn A., 1970: Zagadnienia strefy peryglacjalnej. PWN, Warszawa. Marks L., 1992: Osady i formy rzeźby terenu. [w:] L. Lidner (red.), Czwartorzęd. Osady, Metody badań, Stratygrafia. Warszawa.

Radlicz-Rühlowa H., Wiśniewska-Żelichowska M., 1988: Podstawy geologii. Wyd. II. Warszawa.


Obszary i obiekty chronione w Polsce i na świecie

Prowadzący: dr Wioletta Kałamucka (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 872 BGgS OCP WI Typ przedmiotu: wykład, konserwatorium



Wymagania wstępne: podstawy wiedzy z zakresu nauk o Ziemi i podstaw ochrony środowiska Treści merytoryczne: Zarys historii ochrony przyrody na świecie i w Polsce. Ochrona różnorodności biologicznej

jako kluczowy cel współczesnej ochrony przyrody. Wybrane międzynarodowe dokumenty i działania w dziedzinie ochrony przyrody ze szczególnym uwzględnieniem inicjatyw podejmowanych w Unii Europejskiej. Typy obszarów i obiektów chronionych: klasyfikacja Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i krajowa. Międzynarodowe rezerwaty biosfery. Parki narodowe. Parki Krajobrazowe. Rezerwaty przyrody. Obszary chronionego krajobrazu. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt. Ochrona przyrody nieożywionej. Europejskie sieci obszarów chronionych ECONET, Natura 2000, Emerald, PEEN. Obszary chronione w wybranych państwach świata. Ekologiczny System Obszarów Chronionych (ESOCh) w Polsce - struktura i zasady funkcjonowania. Obszary chronione Lubelszczyzny. Uzyskanie podstaw wiedzy o typach obiektów i obszarów chronionych w Polsce i na świecie oraz zasadach ich funkcjonowania. Wskazanie sposobów wykorzystania instrumentów prawnych, planistycznych i ekonomicznych w gospodarowaniu na obszarach chronionych.

Zalecane lektury: Ochrona przyrody i jej zasobów. Praca zbiorowa pod red. W. Szafera, 1965, PAN, Kraków.

Żarska B., 2002: Ochrona krajobrazu. Wydawnictwo SGGW, Warszawa. Walczak M. i in., 2001: Obszary chronione w Polsce. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa.

Weigle A. (red.), 2002: Konwencje i porozumienia przyrodnicze ratyfikowane przez Polskę. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa.


Ekofizjografia


Kod przedmiotu: 873 BGgS EKO WW Typ przedmiotu: wykład, konserwatorium


Semestr: 7 Liczba punktów: 5 Metody oceny: ocena bieżąca, egzamin pisemny


kwalifikacja terenu dla potrzeb planowania przestrzennego. Koncepcja zrównoważonego rozwoju w zagospodarowaniu przestrzennym. Bariery i konflikty ekologiczne. Powiązania ustawodawstwa z zakresu planowania przestrzennego z regulacjami szczególnymi dotyczącymi ochrony środowiska. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jak narzędzie realizacji polityki ekologicznej. Opracowanie ekofizjograficzne: wymogi prawne i metodyka sporządzania. Prognozy oddziaływania na środowisko projektów polityk, planów i programów: wymogi prawne, forma, zawartość, metodyka. Procedura oceny oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Problemy zagospodarowywania obszarów wiejskich i zurbanizowanych w kontekście integracji z Unią Europejską.


Zalecane lektury: Chmielewski T.J., 2001: System planowania przestrzennego harmonizujący przyrodę i gospodarkę. Tom 1 i 2. Politechnika Lubelska, Lublin.

164






Monitoring środowiska i analiza danych środowiskowych

Prowadzący: dr Jan Rodzik (Roztoczańska Stacja Naukowa), dr Witold Wołoszyn (Zakład Ochrony Środowiska)

Kod przedmiotu: 874 BGgS MIA WR Typ przedmiotu: wykład, laboratorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Pojęcie monitoringu. Cele i zadania systemu monitorowania środowiska - znaczenie

merytoryczne i aplikacyjne założeń programowych. Skale czasowe i przestrzenne informacji o środowisku przyrodniczym. Monitoring środowiska w skali międzynarodowej i krajowej. Struktura organizacyjna Państwowego Monitoringu Środowiska w Polsce. Podsystemy monitoringów specjalistycznych (powietrza, hałasu, promieniowania, wód, gleb, przyrody ożywionej). Przykłady praktycznych zastosowań badań monitoringowych -lokalne sieci monitoringu. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego (ZMŚP) -założenia programu, przedmiot i metody badań, stacje bazowe. Zastosowanie koncepcji funkcjonowania systemu w realizacji programu ZMŚP - Wzorcowy System Ekologiczny (WSE). Obieg energii i materii geoekosystemu - podstawowe wskaźniki. Zastosowanie systemów informacji przestrzennej (GIS) w monitorowaniu środowiska.

Pomoce dydaktyczne: foliogramy, przeźrocza, raporty o stanie środowiska. Zalecane lektury: Państwowa Inspekcja Środowiska, Program Państwowego Monitoringu Środowiska.

Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 1992. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego za rok 2002. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Lublin, 2003.

Kostrzewski A. (red.), 1993: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Monitoring geoekosystemów. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.

Kostrzewski A., Mazurek M., Stach A. (red.), 1993: Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Zasady organizacji, system pomiarowy, wybrane metody badań. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.



Prowadzący: dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: 703 BGgS GHP BJ Typ przedmiotu: wykład




hydrosferze, geosferze, biosferze. Cykle obiegu pierwiastków chemicznych w krajobrazie geochemicznym. Ważniejsze minerały. Geochemia krajobrazu kulturowego (kulturalnego). Geochemia krajobrazu a zdrowie. Systematyka krajobrazów geochemicznych. Przemiany geochemiczne w krajobrazach. Geografia krajobrazów geochemicznych. Typy krajobrazów geochemicznych. Prawa rozwoju krajobrazów geochemicznych.

Zalecane lektury: Kowda W.A., 1984: Podstawy nauki o glebach. PWRiL, Warszawa. Perelman A.I., 1971: Geochemia krajobrazu. PWN, Warszawa. Polański A., Smulikowski K., 1969: Geochemia. Wyd. Geol., Warszawa. Rychling A., Solon J., 1996: Ekologia Krajobrazu. PWN, Warszawa.



Prowadzący: dr Wioletta Kałamucka (wykład) (Zakład Ochrony Środowiska); dr Bogusława Baran-Zgłobicka (wykład, konwersatorium) (Zakład Geologii)




165

Metody oceny: egzamin, ocena ciągła (konwersatorium) Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Ocena wartości środowiska geograficznego jako podstawa racjonalnej gospodarki

zasobami naturalnymi. Przestrzeń geograficzna jako jeden z zasobów środowiska przyrodniczego. Analiza i opis właściwości przestrzeni geograficznej. Podstawy metodyki badań jakościowych. Jakość środowiska. Podstawowe zasady waloryzacji środowiska ze szczególnym uwzględnieniem kwalifikacji terenu na potrzeby rekreacji. Przegląd metod waloryzacji. Obszary rekreacyjne jako miara jakości środowiska.





Oceny oddziaływania na środowisko

Prowadzący: Witold Wołoszyn (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 876 BGgS OOS WO Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 8 Liczba punktów: 5 Metody oceny: egzamin, zaliczenie konwersatorium - ocena wykonanych projektów

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Wykład: Podstawowe definicje i pojęcia z zakresu ocen oddziaływania na środowisko

(OOS). Rozwój koncepcji OOS na świecie: USA (NEPA), Unia Europejska (Dyrektywy: 85/337/EEC; 97/11/EC, 2001/42/EC), Konwencja z Espoo, Konwencja z Aarhus. Proces i procedury OOS - główne etapy postępowania, ich funkcje i wzajemne relacje. Wybrane metody OOS: listy kontrolne, macierze, metody sieciowe i adaptacyjne, GIS. Kształtowanie się systemu OOS w Polsce: podstawy prawne, teoria i praktyka. Raport oddziaływania na środowisko - zakres tematyczny i układ treści. Kontrola jakości w procesie OOS. Techniki udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych. Uwarunkowania efektywności krajowego systemu OOS.

Ćwiczenia: Projekty zespołowe polegające na zastosowaniu zalecanych wytycznych metodycznych do: przeprowadzania selekcji przedsięwzięć poddawanych ocenie, ustalania zakresu raportu o oddziaływaniu na środowisko, kontroli poprawności wykonania raportu. Sposoby określania znaczenia oddziaływań. Sporządzenie streszczenia raportu w języku niespecjalistycznym. Przykłady przeprowadzenia OOS dla przedsięwzięć z wybranych sektorów: transport, energetyka, przemysł, gospodarka odpadami i in. - forum dyskusyjne. Ćwiczenia oparte są na specjalnie dobranych polskich i zagranicznych studiach przypadków z zakresu ocen oddziaływania na środowisko.

Cele: poznanie teorii i praktyki zarządzania ochroną środowiska w procesach inwestycyjnych przy wykorzystaniu ocen oddziaływania na środowisko, kształtowanie umiejętności współpracy zespołowej, wskazanie możliwości wykorzystania wiedzy geograficznej w procesach decyzyjnych.

Zalecane lektury: Florkiewicz E., Tyszecki A., 2003: Postępowanie w sprawie OOS przy podejmowaniu decyzji

administracyjnych. EKO-KONSULT, Gdańsk Lenart W., Stoczkiewicz M., Szcześniak E., 2003: Merytoryczne i społeczne źródła procesów OOS - udział społeczeństwa w decyzjach ekologicznych. EKO-KONSULT, Gdańsk.

Lenart W., Tyszecki A. (red.), 1998: Poradnik przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko. EKO-KONSULT, Gadańsk.

Wiszniewska B., Farr J. A., Jendrośka J., 2002: Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.

Problemy Ocen Środowiskowych, kwartalnik (czasopismo wydawane od 1989 roku ) Język wykładowy: polski

Nauka o krajobrazie

Prowadzący: dr Sebastian Bernat (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 877 BGgS NOK BE Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 9 Liczba punktów: 3 Metody oceny: ocena ciągła na konwersatorium, zajęcia praktyczne, egzamin pisemny po zaliczeniu

wszystkich ćwiczeń Wymagania wstępne: wiedza z zakresu nauk o Ziemi i podstaw ochrony środowiska Treści merytoryczne: Wykład: Istota pojęcia "krajobraz "i jego różne interpretacje. Percepcja środowiska

poprzez percepcję krajobrazu. Uwarunkowania osobnicze i kulturowe percepcji krajobrazu. Rodzaje i typy krajobrazu. Krajobraz pierwotny, krajobraz naturalny.

166

Krajobraz kulturowy jako odbicie typu kultury kształtującej go społeczności. Historia krajobrazu kulturowego. Archetypy funkcji i form krajobrazowych w różnych kręgach kulturowych, w różnych stadiach rozwoju cywilizacyjnego. Problemy waloryzacji krajobrazu. Ocena jakości wizualnych krajobrazu. Systemy i procedury waloryzacji. Zastosowania wyników waloryzacji. Ochrona krajobrazu, formy ochrony, praktyka ochrony krajobrazu w Polsce i w innych krajach. Krajobrazy jako elementy dziedzictwa kulturowego narodów i społeczności. Rewaloryzacja i rekultywacja krajobrazu, rewitalizacja układów krajobrazowych. Kształtowanie krajobrazu, techniki rola architektury krajobrazu.

Konwersatorium: pojęcie krajobrazu, rodzaje i typy krajobrazów; percepcja krajobrazu; krajobraz multisensoryczny - obserwacja w terenie, opis i analiza opisu; obraz "miasta z pamięci" na przykładzie Lublina, mapy mentalne; wnętrze krajobrazu, jego elementy i rodzaje, analiza wnętrza krajobrazu; ocena estetyczna krajobrazu; ewolucja krajobrazu wiejskiego; formy ochrony krajobrazu; rekultywacja i renaturalizacja krajobrazów zdegradowanych; dokument promocyjny zabytkowego krajobrazu. Wprowadzenie w problematykę badań krajobrazowych ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień istotnych dla praktyki ochrony środowiska.

Zalecane lektury: Bogdanowski J., 1976: Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu. Wyd. PAN, Ossolineum, Kraków.

Cymerman R., Falkowski J., Hopfer A., 1992: Krajobrazy wiejskie. ART. Olsztyn. Konopka M. (red.), 2001: Każde miejsce opowiada swoją historię. Agrolinia Poznań. Krajobrazy Dziedzictwa Narodowego, kwartalnik OOZK. Richling A., Solon J., 1996: Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa. Wydawnictwa Polskiej Asocjacji Ekologii Krajobrazu (Materiały konferencyjne).


Podstawy prawne i administracyjne ochrony środowiska w Polsce

Prowadzący: dr hab. Jerzy Stelmasiak, prof. UMCS (Wydział Prawa UMCS) Kod przedmiotu: 878 BGgS OŚP SJ Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Podstawowe pojęcia prawne z zakresu ochrony środowiska. Odpowiedzialność prawna w

ochronie środowiska: administracyjna, cywilna, karna. Kara pieniężna jako prawny środek ochrony środowiska i wprowadzanie w nim zmian. Prawne formy ochrony przyrody. Ochrona wód przed zanieczyszczeniem. Środki prawne służące ochronie środowiska przed uciążliwościami w zakresie odpadów oraz hałasu i wibracji. Zasada zrównoważonego rozwoju jako prawna przesłanka zagospodarowania przestrzennego. Wymagania prawne wynikające z układu stowarzyszeniowego Polski ze Wspólnotami Europejskimi.

Zalecane lektury: Paczuski R., 1997: Prawo ochrony środowiska. Bydgoszcz. Rotka J. (red.), 1998: Prawo wodne z komentarzem. Wrocław. Sommer J. (red.), Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska. Komentarz. Wrocław. Stelmasiak J., 1997: Prawo ochrony środowiska. [w:] J. Szreniawski (red.), Prawo administracyjne, część szczegółowa. Bydgoszcz.


Badanie zagrożeń i dokumentowanie stanu środowiska metodami GIS

Prowadzący: dr Leszek Gawrysiak (Pracownia GIS) Kod przedmiotu: 879 BGgS BSŚ LG Typ przedmiotu: wykład, laboratorium komputerowe


Semestr: 9 Liczba punktów: 5 Metody oceny: wykonanie i zaliczenie wszystkich zadań przydzielonych w laboratorium

Wymagania wstępne: zaliczone przedmioty obligatoryjne z zakresu informatyki i teledetekcji (w szczególności GIS - sem. 9); opanowanie technik GIS przydatnych w działalności na rzecz ochrony środowiska.

Treści merytoryczne: Historia rozwoju systemów GIS na tle rozwoju informatyki i sprzętu komputerowego. Typy systemów GIS, systemy pokrewne (przegląd oprogramowania). Dokumentowanie stanu środowiska z wykorzystaniem mapy cyfrowej: struktura mapy numerycznej, typy i formaty danych, struktura zbiorów w zapisie cyfrowym, georeferencje - układ współrzędnych mapy cyfrowej. Źródła danych w analizach stanu i zmian środowiska: mapy topograficzne (w tym historyczne), mapy tematyczne, zdjęcia lotnicze i satelitarne. Mapy numeryczne opracowane na potrzeby ochrony i zarządzania środowiskiem w Polsce. Kartowanie terenowe z wykorzystaniem pomiarów GPS . Analizy przestrzenne z wykorzystaniem różnych typów map cyfrowych: map wektorowych, map rastrowych, map wektorowych i rastrowych. Zaawansowane funkcje analityczne (programowanie GIS). Analizy środowiskowe w oparciu o internetowe źródła danych. Przegląd zastosowań systemów GIS w ochronie środowiska (instytucje rządowe i samorządowe, projekty celowe).

Zalecane lektury: Aktualne instrukcje i objaśnienia do programów GIS funkcjonujących w służbach ochrony

167

środowiska Język wykładowy: polski


Prowadzący: dr Irena Agnieszka Pidek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 707 BGgS EKO AP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium


Semestr: 10 Liczba punktów: 3 Metody oceny: ocena ciągła na konwersatoriach, zaliczenie (test)

Wymagania wstępne: elementarna znajomość ekologii (podstawowe pojęcia, zagadnienia funkcjonowania ekosystemu, obieg materii, przepływ energii)

Treści merytoryczne: Podstawowe układy ekologiczne i ich funkcjonowanie. Ekosystem jako przestrzenna jednostka przyrodnicza. Układy ponadekosystemowe (krajobraz, fizjocenoza) i ich integracja. Fitokompleksy krajobrazowe Polski. Fizjocenoza jako dynamiczny układ poliekosystemowy. Model strefowo-pasmowo-węzłowy fizjocenozy. Rola ekotonu. Zaburzenia i mechanizmy degradacji antropogenicznej ekosystemów. Ochrona makro-układów przyrodniczych Europy i Polski (ECONET, NATURA 2000).

Zalecane lektury: Buchwald K., Engelhardt W. 1975: Kształtowanie krajobrazu a ochrona przyrody. PWRiL, Warszawa.


Olaczek R., Warcholińska A.U. (red.)., 1999: Ochrona środowiska i żywych zasobów przyrody. Wyd. UŁ.

Richling A., Solon J., 1994: Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa. Wojciechowski I., 1987: Ekologiczne podstawy kształtowania środowiska. PWN, Warszawa.


Zdrowotne aspekty środowiska

Prowadzący: dr Wioletta Kałamucka (Zakład Ochrony Środowiska) Kod przedmiotu: 880 BGgS ZAŚ WI Typ przedmiotu: wykład, konserwatorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 - godz. konwersatorium) Rok studiów: V


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Definicje zdrowia i jego kulturowy wymiar. Pozytywne i negatywne mierniki zdrowia.

Wybrane cechy środowiska przyrodniczego wpływające na stan zdrowia. Zanieczyszczenia środowiska jako przyczyny patologii. Geograficzne rozmieszczenie chorób i czynników patogennych. Środowisko przyrodnicze jako źródło zaspokajania potrzeb biopsychicznych i regeneracji organizmu. Walory uzdrowiskowe jako miernik jakości środowiska. Wskaźniki zdrowotności i stanu środowiska w systemach wskaźników zrównoważonego rozwoju i jakości życia

Zalecane lektury: Dubos R., 1970: Człowiek-środowisko-adaptacja. PZWL, Warszawa. Danilowa N., 1988: Przyroda i nasze zdrowie. Wiedza Powszechna, Warszawa. Ekologiczne zagrożenia zdrowia. Praca zbiorowa pod red M. Gumowskiej, 1989, Ossolineum, Wrocław.

Siemiński M., 2001: Środowiskowe zagrożenia zdrowia. PWN, Warszawa. Wiąckowski K.S., 1989: Wybrane zagadnienia ochrony i kształtowania przyrodniczego środowiska człowieka. PWN, Warszawa.


168

BLOK PRZEDMIOTÓW PEDAGOGICZNYCH DLA STUDENTÓW GEOGRAFII W TRYBIE DZIENNYM - ZGODNIE ZE STANDARDAMI KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI WEDŁUG ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU Z DNIA 7 WRZEŚNIA 2004 ROKU*

1. Psychologia 2. Pedagogika 3. Praktyka asystencka z pedagogiki 4. Dydaktyka geografii 5. Praktyka pedagogiczna w gimnazjum 6. Praktyka pedagogiczna w szkole ponadgimnazjalnej 7. Emisja głosu w praktyce szkolnej 8. Zastosowanie informatyki w geografii** 9. Technologia informacyjna w edukacji geograficznej 10. Edukacja regionalna - Lubelszczyzna 11. Język angielski**

Psychologia

Prowadzący: pracownicy Instytutu Psychologii (Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS) Kod przedmiotu: 602 BGgF PSY IP Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 75 godz. (30 godz. - wykład, 45 godz. - konwersatorium) Rok studiów: II

Semestr: 4 Liczba punktów: - Metody oceny: egzamin

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Celem nauczania przedmiotu "psychologia" jest przekazanie studentom elementarnej

wiedzy psychologicznej, stanowiącej podstawę umiejętności dydaktyczno-wychowawczych nauczyciela. Wprowadzenie podstawowych wiadomości o prawidłowościach rozwoju człowieka, procesach uczenia się i towarzyszących im procesach emocjonalno-motywacyjnych, pozwoli na świadome kształtowanie stosunków międzyludzkich w relacji nauczyciel - uczeń, uczeń - uczeń, rodzic - dziecko, a także na zrozumienie źródła zaburzeń tych stosunków w różnych środowiskach wychowawczych. Przekazywana studentom wiedza psychologiczna ujęta jest w kontekście dynamiki rozwoju osobowości ucznia, kształtowania systemu wartości oraz oceny stosunku do siebie samego i potrzeby tworzenia sensu własnego istnienia i działania. Program przedmiotu stanowi podstawę do dalszego samokształcenia w zakresie psychologii.


Pedagogika

Prowadzący: pracownicy Instytutu Pedagogiki (Wydział Pedagogiki i Psychologii UMCS) Kod przedmiotu: 603 BGgF PED DP Typ przedmiotu: wykład, konwerstorium, praktyka

Wymiar: 30 godz. - wykład, 45 godz. - konwersatorium, praktyka - 30 godz. (sem. letni; luty) Rok studiów: III

Semestr: 5 (15 godz. - wykład, 30 godz. - konwersatorium) Semestr: 6 (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium)

Liczba punktów: - Metody oceny: sprawdziany i prace zaliczeniowe (zaliczenie konwersatorium), wykonanie zadań zgodnie

z odrębnym programem praktyk (zaliczenie praktyki), egzamin pisemny: test, pytania problemowe, zadania praktyczne

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Wykłady: pojęcie i mechanizmy procesy socjalizacji. Istota procesu wychowania. Ideał i

cele wychowania w różnych koncepcjach pedagogicznych. Wychowanie jako zaspokajanie potrzeb. Metody oddziaływań wychowawczych - warunki skuteczności tradycyjnych metod wychowania. "Wychowanie bez porażek" jako kontrpropozycja dla tradycyjnych metod wychowania. Podmiotowość w wychowaniu. Szkolne warunki wychowania. Wpływ spostrzegania środowiska szkolnego na funkcjonowanie uczniów i nauczycieli. Nauczyciel w szkole: zadania i kompetencje nauczyciela, specyfika roli nauczyciela. Miejsce szkoły w systemie oświatowo-wychowawczym. Funkcje szkoły. Organizacja procesu kształcenia. Porozumiewanie się w klasie szkolnej a efekty dydaktyczne. Ukryty program szkoły i nauczyciela. Nauczycielskie i uczniowskie reakcje na ukryty program. Samowiedza i samoświadomość w pracy nauczyciela. Kryzys szkoły a założenia reformy oświatowej w Polsce.

Ćwiczenia: zakres i metody poznawania uczniów i klasy szkolnej. Metodyka pracy z grupą. Tworzenie własnej koncepcji pracy wychowawczej. Planowanie i realizacja godzin wychowawczych: cele, zasady, metody pracy. Kierowanie procesem samowychowania uczniów. Formy współpracy z rodzicami. Jak nauczać skutecznie? - realizowanie zasad uczenia się i motywacji w pracy dydaktycznej nauczyciela. Ład i dyscyplina na lekcji. Pedagogiczne problemy kontroli i oceny. Niepowodzenia dydaktyczne uczniów i problemy wychowawcze: przyczyny, przeciwdziałanie, zapobiegania.

Cele: podczas kursu pedagogiki studenci zapoznają się z aktualną wiedzą pedagogiczną niezbędną nauczycielowi-wychowawcy, zdobywają umiejętności praktyczne związane z kierowaniem klasą szkolną i pełnieniem roli wychowawcy klasy (poznawanie uczniów, praca z grupą, prowadzenie godzin wychowawczych, stymulowanie samowychowania

169

uczniów, rozwiązywanie problemów wychowawczych), zdobywają kompetencje psychopedagogiczne ułatwiające efektywną realizację zadań dydaktycznych (m.in. związane z utrzymaniem ładu w klasie i radzenie sobie z dyscypliną, porozumiewaniem się z uczniami, ograniczaniem oddziaływania ukrytego programu szkoły i nauczyciela, poznaniem metod badania efektywności własnej pracy dydaktyczno-wychowawczej).

Zalecane lektury: Arends R. I., 1994: Uczymy się nauczać. WSiP, Warszawa. Barnes D., 1988: Nauczyciel i uczniowie. WSiP, Warszawa. Braun-Gałkowska M., 1994: W tę samą stronę. Książka dla nauczycieli o wychowaniu i lekcjach wychowawczych. Warszawa.

Chomczyńska-Miliszkiewicz M., Pankowska D., 1995: Polubić szkołę. WSiP, Warszawa. Combs B., Pope J., 1997: Uczeń trudny. Jak skłonić go do nauki. WSiP, Warszawa. Dąbrowska T.E., Wojciechowska-Charlak B., 1996: Między praktyką a teorią wychowania, UMCS, Lublin.

Hamer H., 1994: Klucz do efektywności nauczania. Veda, Warszawa. Gordon T., 1995: Wychowanie bez porażek w szkole. PAX, Warszawa. Jachimska M., 1997: Scenariusze lekcji wychowawczych. UNUS, Wrocław. Janowski A., 1985: Poznawanie uczniów. WSiP, Warszawa. Janowski A., 1989: Uczeń w teatrze życia szkolnego. WSiP, Warszawa. Kruszewski K., Konarzewski K. (red.), 1992: Sztuka nauczania, t. 1 i 2. PWN, Warszawa. Mazlish E., Faber A., 1995: Jak mówić, żeby dzieci chciały się uczyć w domu i szkole. PAX, Warszawa.

Okoń W., 1995: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Żak, Warszawa. Perrott E., 1995: Efektywne nauczanie. WSiP, Warszawa.


Praktyka asystencka z pedagogiki

Typ przedmiotu: praktyka Wymiar: 30 godzin


Dydaktyka geografii

Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś, mgr Paweł Pytka, mgr Artur Religa, dr Joanna Szczęsna, dr Paweł Wojtanowicz (Pracownia Dydaktyki Geografii)

Kod przedmiotu: 601 BGgF DYG RO Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 120 godz. (30 godz. - wykład, 90 godz. - konwersatorium) Rok studiów: III, IV

Semestr: 6 (15 godz. - wykład, 30 godz. - konwersatorium) 7 (15 godz. - wykład, 30 godz. - konwersatorium) 8 (30 godz. - konwersatorium)

Liczba punktów: - Metody oceny: egzamin pisemny

Wymagania wstępne: ukończony kurs psychologii, rozpoczęty kurs pedagogiki Treści merytoryczne: Podstawowa literatura i czasopisma związane z nauczaniem geografii. Analiza programów

nauczania geografii na różnych poziomach kształcenia - cele kształcenia w świetle współczesnej dydaktyki, kryteria doboru i układu treści kształcenia, metody i formy pracy nauczyciela i ucznia na lekcji, nauczanie podające i aktywizujące. Organizacja pracy nauczyciela i ucznia na lekcji (proces nauczania - uczenia się): czynności nauczyciela i ucznia, zadania dydaktyczne ich rodzaje i dobór. Środki dydaktyczne i ich rola w procesie kształcenia: środki słowne i obrazowe, materiały statystyczno - kartograficzne. Zastosowanie komputera w edukacji geograficznej. Organizacja zajęć terenowych na lekcjach geografii. Metody oceny wiedzy i umiejętności. Konstrukcja narzędzia sprawdzania wiedzy i umiejętności. Realizacja standardów kształcenia w nauczaniu geografii. Nauczanie geografii w świetle egzaminów zewnętrznych. Bezpieczeństwo i higiena pracy na lekcjach geografii. Nauczyciel geografii - kompetencje merytoryczne i pedagogiczne.

Zalecane lektury: Podręczniki ogólnopedagogiczne: Kruszewski K. ( red.), 1994: Sztuka nauczania. PWN, Warszawa. Kruszewski K. (red.) 2000: Pedagogika w pokoju nauczycielskim. WSiP, Warszawa. Niemierko B., 1991: Między oceną szkolną a dydaktyką. WSiP, Warszawa. Niemierko B., 1999: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa. Niemierko B., Szaleniec H., 2004: Standardy wymagań i normy testowe w diagnostyce edukacyjnej. PTDE, Kraków.

Okoń W. 1987: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. PWN, Warszawa. Pachociński R. 1998: Podstawy kształcenia wyższych umiejętności poznawczych w nowoczesnej szkole. IBE, Warszawa.

Taraszkiewicz M., 2000: Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Wyd. CODN.

Taraszkiewicz M. 2001: Jak uczyć jeszcze lepiej! Szkoła pełna ludzi. Wyd. ARKA, Poznań. Podręczniki dydaktyki geografii: Dylikowa A., 1990: Dydaktyka geografii w szkole podstawowej. WSiP, Warszawa. Nowak M. (red.) 2004: Kształtowanie kompetencji metodycznych nauczyciela geografii. UMCS, Lublin.

Osuch W., Piróg D. (red.) 2004: Kształcenie i dokształcanie nauczycieli geografii w Polsce i w krajach UE w drodze do jednoczącej się Europy. Wyd. Nauk. AP, Kraków

Piskorz S., 1995: Zarys dydaktyki geografii. PWN, Warszawa.

170

Tracz M., Zioło Z. (red.) 2004: Polska dydaktyka geografii jako nauka i sztuka. Inst. Geogr. AP, Kraków.

Winklewski J.: 1969: Rysunek w nauczaniu geografii. PZWS, Warszawa. Podstawa programowa, programy nauczania, poradniki metodyczne, podręczniki szkolne,

atlasy, czasopisma dla nauczycieli (Geografia w Szkole, Nowa Era w szkole, Edukacja przyrodnicza).


Praktyka pedagogiczna

Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś, mgr Paweł Pytka, mgr Artur Religa, dr Joanna Szczęsna, dr Paweł Wojtanowicz (Pracownia Dydaktyki Geografii)

Kod przedmiotu: 601.1 BGgF PPE RO Typ przedmiotu: praktyka w szkole

Wymiar: 120 godz. (60 godz. - w gimnazjum, 60 godz. - w szkole ponadgimnazjalnej) Rok studiów: IV, V

Semestr: 7 - praktyka w gimnazjum (miesiąc IX - 3 tygodnie) 9 - praktyka w szkole ponadgimnazjalnej (miesiąc IX - 3 tygodnie)

Liczba punktów: - Metody oceny: Dokumentacja pisemna w postaci: protokółów z lekcji hospitowanych oraz konspektów

samodzielnie prowadzonych lekcji. Wymagania wstępne: zaliczenie ćwiczeń z Dydaktyki geografii w określonym semestrze Treści merytoryczne: Plan pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela geografii. Organizacja pracy ucznia w

pracowni geograficznej i w terenie. Funkcje środków dydaktycznych w planowaniu lekcji i ich rola w kształceniu ucznia. Lekcja jako podstawowa forma pracy nauczyciela z uczniami. Struktura różnych typów lekcji. Rodzaje oraz sposoby kontroli i oceny pracy ucznia. Interakcja nauczyciel - uczeń w procesie nauczania-uczenia się.

Zalecane lektury: Podręczniki, zeszyty ćwiczeń, przewodniki metodyczne do nauczania geografii w poszczególnych klasach.

Programy nauczania geografii i przyrody. Podręczniki uniwersyteckie przedmiotowe.


Emisja głosu w praktyce szkolnej

Prowadzący: dr Irena Agnieszka Pidek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 651 BGgF WPK AP Typ przedmiotu: konwersatorium

Wymiar: 30 godz. (konwersatorium) Rok studiów: III, IV, V

Semestr: letni Liczba punktów: - Metody oceny: aktywny udział w zajęciach, praktyczna prezentacja umiejętności

Wymagania wstępne: elementarne wiadomości z zakresu budowy i funkcjonowania układu oddechowego człowieka oraz artykulacji głosek

Treści merytoryczne: Przedmiot ma na celu wyposażenie w wiedzę i wykształcenie umiejętności i nawyków powodujących sprawne, świadome i higieniczne operowanie aparatem głosowym. Ponadto zajęcia mają uświadomić potrzebę samokontroli w zakresie pracy nad mową oraz możliwości oddziaływania mową w pracy nauczyciela. Przedmiot obejmuje emisję głosu (techniki oddechowe, fonację, artykulację, profilaktykę i higienę głosu), ćwiczenia z zakresu dykcji i interpretacji tekstu oraz wybrane zagadnienia z zakresu autoprezentacji i komunikacji interpersonalnej werbalnej i niewerbalnej.

Zalecane lektury: Tarasiewicz B.2003. Mówię i śpiewam świadomie - podręcznik do nauki emisji głosu. Wyd. Universitas, Kraków.

Toczyska B. 1997. Logopedia dla logopedów, młodzieży aktorskiej, nauczycieli....Cz. Sarabanda w chaszczach (Ćwiczenia samogłosek).Wyd. Podkowa, Gdańsk.


Zastosowanie informatyki w geografii**

Opis: patrz wykaz przedmiotów obligatoryjnych

Technologia informacyjna w edukacji geograficznej

Prowadzący: dr Paweł Wojtanowicz (Pracownia Dydaktyki Geografii) Kod przedmiotu: 656 BGgF IEG PW Typ przedmiotu: zajęcia laboratoryjne


Semestr: 9 Liczba punktów: - Metody oceny: Ocena przygotowanych w trakcie szkolenia materiałów i zdobytych umiejętności.

Wymagania wstępne: rozpoczęty kurs dydaktyki geografii. Znajomość obsługi komputera i podstawowych programów (MS WINDOWS, MS OFFICE, InternetExplorer).

Treści merytoryczne: Wprowadzenie do technologii informacyjnej (komputer i standardowe urządzenia peryferyjne; współpraca komputera z nowoczesnymi urządzeniami peryferyjnymi: projektor multimedialny, kamera i aparat cyfrowy, mikrofon). Edytor graficzny Microsoft Paint - element systemu operacyjnego MS WINDOWS (podstawowe elementy MS WINDOWS, edycja i obróbka prostych elementów graficznych w MPaint). Pakiet programów biurowych MS OFFICE i wykorzystanie jego elementów w pracy nauczyciela

171

(edytor tekstów, arkusz kalkulacyjny, prezentacje multimedialne, kreator publikacji). Internet - użyteczne narzędzie w pracy nauczyciela (zasoby informacyjne internetu; bazy danych, strony internetowe z zasobami geograficznymi, strony internetowe urzędów centralnych). Oprogramowanie edukacyjne z zakresu geografii - wybrane programy (gry dydaktyczne, atlasy multimedialne, słowniki i encyklopedie multimedialne). Programy wspomagające tworzenie sprawdzianów testowych (wybrane).

Zalecane lektury: Ceran K., 2000: Ćwiczenia z Power Point 2000 wersja polska. Wyd. MIKOM, Warszawa. Hart M., Cassel P., 1998: Windows 98 wersja polska. Wydaw. Helion, Gliwice. Patterson L. 1998: Poznaj Excel 97 w 24 godziny. Intersoftland, Warszawa. Pikoń K., 1999: ABC Internetu. Wyd. Helion, Gliwice. Ulrich L. A., 1999: Microsoft Word 97 w zastosowaniach. Oficyna Wydawnicza LT&P, Warszawa.


Edukacja regionalna – Lubelszczyzna

Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś, dr Joanna Szczęsna (Pracownia Dydaktyki Geografii) Kod przedmiotu: 654 BGgF ERL RS Typ przedmiotu: wykład i konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Istota pojęć: region, regionalizm, tożsamość lokalna i regionalna. Proces kształtowania

tożsamości lokalnej i regionalnej oraz jego uwarunkowania. Rola więzi terytorialnych w życiu człowieka. Edukacja regionalna – jej cele, treści i formy realizacji na rożnych poziomach kształcenia. Praktyczne zastosowanie wybranych form zajęć. Lubelszczyzna jako region przyrodniczy, gospodarczy i kulturowy. Zarys dziejów Lubelszczyzny. Rozwój osadnictwa i urbanizacji. Zasoby przyrody nieożywionej i ożywionej – stan, zagrożenia i ochrona. Nowe formy ochrony środowiska naturalnego. Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Wybitne postacie kultury i nauki związane z Lublinem i Lubelszczyzną. Strategie rozwoju Lubelszczyzny. Źródła wiedzy o Lubelszczyźnie – literatura dla nauczyciela i ucznia.

Zalecane lektury: Aleksandrowicz A., Garlicka R., Śladkowski W., Tworek S., 1978: Z przeszłości kulturalnej Lubelszczyzny. Wyd. Lubelskie, Lublin.

Fijałkowski D., 1996: Ochrona przyrody środowiska naturalnego w środkowowschodniej Polsce. Wyd. UMCS, Lublin.

Gauda A., 2001: Dziedzictwo kulturowe Lubelszczyzny. Kultura ludowa. Pol. Tow. Lud., Lublin

Nowak M., Nowak J., 1996: Lubelszczyzna. WSiP, Warszawa. Radzik T., Witusik A.A., 1997: Lublin w dziejach i kulturze Polski. Lublin. Żelazny W. (red.), 1998: Między Wisłą, a Bugiem. Skarby przyrody i kultury. Lublin Programy edukacji regionalnej – ścieżki dydaktyczne (różne)


Język angielski**

Opis: patrz wykaz przedmiotów obligatoryjnych

172

PROGRAM I ORGANIZACJA GEOGRAFICZNYCH MAGISTERSKICH STUDIÓW UZUPEŁNIAJĄCYCH DLA ABSOLWENTÓW STUDIÓW ZAWODOWYCH GEOGRAFIA I NAUCZANIE FIZYKI I GEOGRAFII

Liczba godzin zajęć Nazwa przedmiotu

Razem W-dy

Sem. Konw. Lab. ECTS Forma

zaliczenia

Geograficzne ćwiczenia terenowe* 56 56 1 Z

Ekonomia 30 30 2 Z

Logika z technologią pracy umysłowej 30 15 15 2 Z

Seminarium 30 30 3 Z

Metodologia nauk geograficznych 30 30 3 E

Kartografia tematyczna 30 30 3 Z

Geologia historyczna i procesy geologiczne 30 15 15 3 Z

Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 30 30 3 E

GIS w nauczaniu geografii 30 30 2 Z


30 30 3 E

Struktura środowiska przyrodniczego Polski I 45 45 4 Z

Łącznie I rok IIº 1 semestr 371 195 30 116 30 29 3 x E

Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne** 80 80 2 Z


GIS w nauczaniu geografii 30 30 2 Z


45 30 15 3 E

Konwersatorium “Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa”

30 30 3 Z

Struktura środowiska przyrodniczego Polski II 45 45 4 E

Strefy przyrodnicze świata 30 15 15 4 E

Pracownia magisterska 30 30 3 Z

Praktyka magisterska (3 tyg. x 8 godz.) 5 Z

Metodyka nauczania geografii w szkołach ponadgimnazjalnych

15 15 2 Z

Łącznie I rok IIº 2 semestr 335 90 30 185 30 31 3 x E


Przedmiot fakultatywny (3 przedmioty w tym 1 E) 45 45 4 E

Teledetekcja 45 45 5 Z

Problemy ochrony atmosfery, hydrosfery i litosfery 30 30 3 E

Konwersatorium “Problemy współczesnej edukacji geograficznej”

30 30 3 Z


Łącznie II rok IIº 3 semestr 240 75 30 135 30 2 x E


Przedmiot fakultatywny (3 przedmioty w tym 1 E) 45 45 4 E

Globalne problemy społeczne i ekonomiczne 30 15 15 3 E


Egzamin magisterski E

Łącznie II rok IIº 4 semestr 150 60 30 60 30 2 x E+1

Razem IIº 1096 420 120 496 60 120 10 x E+1

*Geograficzne ćwiczenia terenowe, w grupach seminaryjnych, na początku semestru w wymiarze 56 godz. (7 dni x 8 godz.). Praktyka magisterska (trzy tygodnie) – 21 dni x 8 godz. = 168 godzin **Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne I i II (po I roku) – 2 x 5 dni Polska Środkowa – Zakład prowadzący: Geografia Ekonomiczna (współpraca Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Polska Południowo – Wschodnia – Zakład prowadzący: Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii (współpraca Zakład Meteorologii i Klimatologii)

173

ORGANIZACJA UZUPEŁNIAJĄCYCH GEOGRAFICZNYCH STUDIÓW MAGISTERSKICH

1. Studia magisterskie uzupełniające o specjalności geografia są stworzone dla absolwentów licencjackich studiów nauczanie fizyki i geografii. 2. Absolwent studiów geograficznych licencjackich na UMCS ze średnią końcową co najmniej 4,0 może podjąć studia magisterskie bez postępowania kwalifikacyjnego. Pozostali będą objęci uzupełniającym postępowaniem kwalifikacyjnym (rozmowa kwalifikacyjna), która ma miejsce w pierwszej połowie września. 3. Studia magisterskie realizowane są w ciągu czterech semestrów. Do końca semestru drugiego Dyrektor Instytutu przedstawia listę potencjalnych promotorów prac magisterskich, którymi mogą być wyłącznie samodzielni pracownicy nauki. Studenci zapisują się do wybranych przez siebie opiekunów naukowych, z tym że jeden pracownik może przyjąć maksymalnie 8 osób. W przypadku zgłoszenia się kandydatów w liczbie przekraczającej limit, o pierwszeństwie przyjęcia decyduje średnia ocen. W przypadku, gdy liczba studentów jest mniejsza od wymaganego (przepisami UMCS – Uchwała nr XX – 18.1/04 Senatu Akademickiego z dnia 07 czerwca 2004 r. w sprawie pensów i zasad rozliczania zajęć nauczycieli akademickich) limitu studentów w 1 grupie (minimum 6 osób) możliwa jest indywidualna opieka promotorska (zgodnie z aktualnymi przepisami: 8 godzin /1 studenta /rok lub 4 godzin /semestr). 4. Obecna oferta Instytutu dla absolwentów studiów licencjackich nauczanie fizyki i geografii obejmuje tylko specjalność geografia. 5. Do ukończenia studiów magisterskich konieczne jest uzyskanie 120 punktów ECTS (około 30 punktów w ciągu semestru). Studenci są obowiązani do zaliczenia wszystkich przedmiotów ogólnogeograficznych oraz przewidzianych programem wybranej specjalizacji przedmiotów obligatoryjnych, a ponadto przedmiotów fakultatywnych dobranych z corocznie aktualizowanej listy. 6. Przedmioty fakultatywne są wybierane przez studenta w uzgodnieniu z opiekunem naukowym. Stanowią one autorską część programu studiów magisterskich. W skład listy tych przedmiotów mogą wchodzić także przedmioty obligatoryjne dla specjalizacji innej niż realizowana przez studenta, przedmioty prowadzone na innych kierunkach UMCS lub innych uczelniach lubelskich. 8. Uzyskanie absolutorium, przedłożenie pracy magisterskiej oraz zdanie egzaminu dyplomowego prowadzą do uzyskania tytułu magistra geografii ze specjalnością geografia. Recenzentem pracy magisterskiej może być wyłącznie samodzielny pracownik nauki (także recenzent zewnętrzny - z innej Uczelni). Ocena końcowa ustalona jest na podstawie średniej ocen ze studiów (60%), oceny pracy magisterskiej(20%) i egzaminu końcowego (20%) (zgodnie z przepisami obowiązującymi na Wydziale BiNoZ). Termin obrony pracy magisterskiej określony jest czasem, jakim dysponuje Dziekan przed skierowaniem pracy do recenzenta. Recenzent na przygotowanie recenzji ma nie mniej niż 2 tygodnie czasu.

174

Specjalność geografia (dla absolwentów studiów zawodowych geografia i nauczania fizyki i geografii)

ROK PIERWSZY IIº (SEMESTRY: PIERWSZY I DRUGI)

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe Liczba godzin ogółem

Liczba punktów

Semestr zimowy

Semestr letni

Geograficzne ćwiczenia terenowe* 136 3 56 80

Ekonomia 30 2 30

Logika z technologią pracy umysłowej 30 2 30

Metodologia nauk geograficznych 30 3 (E) 30

Kartografia tematyczna 30 3 30

Geologia historyczna i procesy geologiczne 30 3 30

Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 30 3 (E) 30

GIS w nauczaniu geografii 60 4 30 30


30 3 (E) 30

Struktura środowiska przyrodniczego Polski I i II

90 8 (E) 45 45

Seminarium 60 6 30 30


45 3 (E) 45

Konwersatorium "Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa"

30 3 30

Strefy przyrodnicze świata 30 4 (E) 30


15 2 15

Pracownia magisterska 30 3 30

Praktyka magisterska (trzy tygodnie) 5

Razem 706 60 371 335

* Geograficzne ćwiczenia terenowe na początku semestru w wymiarze 56 godzin (7 dni x 8 godzin) Po 2 semestrze kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne (2 x 5 dni x 8 godz. = 80 godz.): I – Polska Środkowa II – Polska Południowo–Wschodnia

ROK DRUGI IIº (SEMESTRY: TRZECI I CZWARTY)

Przedmioty i zajęcia obowiązkowe


Liczba punktów

Semestr zimowy

Semestr letni

Seminarium 60 16 30 30

Teledetekcja 45 5 45

Problemy ochrony atmosfery, hydrosfery i litosfery

30 3 (E) 30

Konwersatorium "Problemy współczesnej edukacji geograficznej"

30 3 30

Pracownia magisterska 105 22 60 45

Fakultatywne oraz inne do wyboru 90 8 (2xE) 45 45


30 3 (E) 30

Egzamin magisterski (E)

Razem 390 60 240 150

Łącznie (rok IV i V) 1096 120 611 485

Specjalność GEOGRAFIA

Oznaczenie przedmiotu

Nazwa Przedmiotu Forma zajęć

Prowadzący Przedmiot wspólny z

901 BGgS Ekonomia 30w dr Janusz Borowiec, Inst. Ekonomii 107 BGgP EKN BO

902 BGgS Logika z technologią pracy 15w + Pracownicy Zakładu Logiki, Wydz. 108 BGgP LPU

175

umysłowej 15 kw Filozofii KZ

903 BGgS Metodologia nauk geograficznych

30w dr G. Janicki 401 BGgP MNG GJ

904 BGgS Kartografia tematyczna 30kw dr K. Kałamucki 1102BGgF PKT MK

905 BGgS Geologia historyczna i procesy geologiczne

15w + 15kw

dr Z. Gardziel

906 BGgS Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski

30w prof. dr hab. M. Łanczont 702 BGgP EŚP MŁ

907 BGgS GIS w nauczaniu geografii 60lab pracownicy Instytutu NoZ 210 BGgP GIS NZ

908 BGgS Przestrzeń społeczno-gospodarcza Europy i procesy integracji Polski z UE

30w dr Jan Polski 790 BGgP PSE

PJ

909 BGgS Struktura środowiska przyrodniczego Polski I1

45w dr J. Nowak, dr P. Zieliński, prof. dr hab. Z. Michalczyk

910 BGgS Społeczeństwo i gospodarka w regionach geograficznych Polski

30w + 15kw

dr Artur Myna 791 BGgP SIG PJ

911 BGgS Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa

30kw pracownicy poszczególnych Zakładów 310 BGgP EPK NZ

912 BGgS Strefy przyrodnicze świata 15w + 15kw

dr I. Pidek

913 BGgS Metodyka nauczania geografii w szkołach ponadgimnazjalnych

15kw dr J. Rodzoś

914 BGgS Struktura środowiska przyrodniczego Polski II2 45w

dr S. Mrugała, prof. dr hab. R. Dębicki, dr hab. Z. Klimowicz, prof. UMCS, dr I. Pidek

915 BGgS Teledetekcja 45kw dr M. Meksuła 115 BGgP POT MM

916 BGgS Problemy ochrony atmosfery, hydrosfery i litosfery

30w

dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS (Zakład Meteorologii i Klimatologii), dr Joanna Piszcz (Zakład Hydrografii), dr Bogusława Baran-Zgłobicka (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery)

501 BGgP AHL NZ

917 BGgS KonwersatoriumProblemy współczesnej edukacji geograficznej

30kw Pracownicy Z-du Dydaktyki Geografii 1201BGgF PDG

RO

918 BGgS Globalne problemy społeczne i ekonomiczne

15w + 15kw

dr hab. J. Mościbroda 502 BGgP PSE JM

919 BGgS Geograficzne ćwiczenia terenowe

56 godz. (7 dni x 8 godz.)

920 BGgS Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne I - Polska Środkowa

5 dni Zakład Geografii Ekonomicznej + Zakład Geologii i Ochrony Litosfery

921 BGgS Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne II - Polska Południowo-wschodnia

5 dni Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii + Zakład Meteorologii i Klimatologii

1 Budowa geologiczna i surowce mineralne Polski – 15w – dr J. Nowak Rzeźba Polski – 15w – dr P. Zieliński Wody Polski – 15w – prof. dr hab. Z. Michalczyk 2 Klimat Polski – 15w – dr S. Mrugała Gleby Polski – 15w – prof. dr hab. R. Dębicki, dr hab. Z. Klimowicz, prof. UMCS Szata roślinna Polski – 15w – dr I. Pidek

176

1. Geologia historyczna i procesy geologiczne 2. Struktura środowiska przyrodniczego Polski I: Budowa geologiczna i surowce mineralne Polski 3. Struktura środowiska przyrodniczego Polski I: Rzeźba Polski 4. Struktura środowiska przyrodniczego Polski I: Wody Polski 5. Strefy przyrodnicze świata 6. Metodyka nauczania geografii w szkołach ponadgimnazjalnych 7. Struktura środowiska przyrodniczego Polski II: Klimat Polski 8. Struktura środowiska przyrodniczego Polski II: Gleby Polski 9. Struktura środowiska przyrodniczego Polski II: Szata roślinna Polski 10. Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne - Polska środkowa 11. Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne - Polska południowa

Geologia historyczna i procesy geologiczne

Prowadzący: dr Zbigniew Gardziel (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 903 BGgS Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 30 godzin (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: 1


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Procesy geologiczna kształtujące litosferę, teoria płyt litosfery. Metody badań geologii

historycznej, wiek względny i bezwzględny, podział dziejów Ziemi. Ważniejsze wydarzenia w przeszłości geologicznej Ziemi: warunki paleogeograficzne panujące w poszczególnych erach i wybranych okresach geologicznych, ruchy górotwórcze, charakterystyczne skały i surowce mineralne, rozwój świata organicznego, megacykle geodynamiczne. Mapy i przekroje geologiczne.

Zalecane lektury: Mizerski W., Orłowski S.: Geologia historyczna dla geografów. PWN Warszawa 2001. Morawski J., Gardziel Z.: Geologia historyczna. UMCS Lublin 1988. Stanley S.M.: Historia Ziemi. PWN Warszawa 2002. Van Andel T.H.: Nowe spojrzenie na starą planetę: zmienne oblicze Ziemi. PWN Warszawa 2001.


Struktura środowiska przyrodniczego Polski I: Budowa geologiczna i surowce mineralne Polski

Prowadzący: dr J. Nowak (Zakład Geologii i Ochrony Litosfery) Kod przedmiotu: 1164 BGgF GSM JN Typ przedmiotu: wykład

Wymiar: 15 godzin Rok studiów: 1


Wymagania wstępne: Podstawy geologii dynamicznej i historycznej z zakresu studiów I roku geografii. Treści merytoryczne: Budowa geologiczna Polski na tle Europy. Regionalne jednostki geologiczno-tektoniczne

Polski. Charakterystyka megakompleksów strukturalnych Polski: prekambryjskiego, paleozoicznego, mezozoiczno-kenozoicznego. Strefa Teisseyre’a-Tornquista. Północno-wschodnia Polska – prekambryjska platforma wschodnioeuropejska. Blok dolnośląski. Struktura śląsko-morawska. Struktury paleozoiczne wyżyn środkowopolskich. Jednostki mezozoiczne północnej i środkowej Polski. Geneza i warunki występowania złóż w przyrodzie. Kryteria i zasady podziału złóż według użyteczności surowca. Najważniejsze złoża mineralne w Polsce. Cele: Uzyskanie wiedzy z zakresu geologii regionalnej Polski. Poznanie współzależności rozmieszczenia surowców mineralnych od budowy geologicznej.

Zalecane lektury: Osika R. (red.), 1987: Budowa geologiczna Polski. T. VI. Złoża surowców mineralnych. Wyd. Geol. Warszawa.

Sokołowski J., 1990: Geologia regionalna i złożowa Polski. Wyd. Geol. Warszawa. Stupnicka E., 1997: Geologia regionalna Polski. Wyd. Geol. Warszawa.


Struktura środowiska przyrodniczego Polski I: Rzeźba Polski

Prowadzący: dr P. Zieliński (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: - Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: Treści merytoryczne: Strefowość morfogenetyczna Polski. Podział Polski na jednostki geomorfologiczne i ich

charakterystyka: Karpaty Zachodnie, Karpaty Wschodnie, Wyżyny Polskie, Masyw Czeski, Niż Środkowoeuropejski, Niż Wschodnioeuropejski.

Zalecane lektury: Galon R. (red.), 1972: Geomorfologia Polski (Niż Polski), T. II, PWN.

177

Starkel L. (red.), 1991: Geografia Polski, Środowisko przyrodnicze. PWN. Klimaszewski M. (red.) 1972: Geomorfologia Polski (Polska Południowa – Góry i Wyżyny). T. I, PWN.


Struktura środowiska przyrodniczego Polski I: Wody Polski

Prowadzący: prof. dr hab. Z. Michalczyk (Zakład Hydrografii) Kod przedmiotu: - Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przyrodnicze uwarunkowania tworzenia się zasobów wodnych Polski. Służba

hydrologiczna w Polsce. Zasoby wodne Polski na tle Europy. Bilans wodny Polski i stan poznania jego elementów. Wykorzystanie zasobów, obszary deficytowe. Podział hydrograficzny Polski; główne cechy sieci rzecznej. Odpływ i jego zróżnicowanie, reżim odpływu rzek polskich. Niżówki, wezbrania, zjawiska lodowe i termika wód rzecznych. Stan czystości wód powierzchniowych. Jeziora, kanały i sztuczne zbiorniki wodne oraz ich rola hydrologiczna. Morze Bałtyckie i problemy jego ochrony. Warunki występowania wód podziemnych i regionalna charakterystyka hydrogeologiczna Polski. Występowanie, zasoby i warunki eksploatacji wód mineralnych Polski. Zagrożenia zasobów wodnych Polski oraz problemy ich gospodarczego wykorzystania i ochrony.

Zalecane lektury: Atlas hydrogeologiczny Polski. PIG. Warszawa 1995. Dębski K., 1970: Hydrologia. Arkady Kleczkowski A. S., 1990. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce, wymagających szczególnej ochrony.

Mikulski Z., 1963: Zarys hydrografii Polski. PWN Warszawa. Tuszko A., 1984: Gospodarka wodna a środowisko. LSW Warszawa. Mahnowski J. [1991 red.]: Budowa geologiczna Polski t. VII Hydrogeologia. Wyd. Geol. Warszawa.

Czasopisma: Wiad. IMiGW, Gospodarka Wodna, materiały konferencyjne Język wykładowy: polski

Strefy przyrodnicze świata

Prowadzący: dr Irena Agnieszka Pidek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 912 BGgS Typ przedmiotu: wykład, konwersatorium

Wymiar: 30 godz. (15 godz. - wykład, 15 godz. - konwersatorium) Rok studiów: 1


Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Historyczne uwarunkowania rozmieszczenia stref klimatyczno-roślinnych (czynniki

paleogeograficzne i paleoklimatyczne). Przestrzenne rozmieszczenie roślin jako wynik działania czynników siedliskowych (temperatura, światło, woda, gleba, czynniki orograficzne). Pojęcie zasięgu. Powstawanie i kształtowanie się zasięgu. Podział Ziemi na krainy fito- i zoogeograficzne. Roślinność zonalna i azonalna. Charakterystyka stref roślinnych Ziemi z uwzględnieniem warunków klimatyczno-glebowych. Strefowość roślinności w układzie pionowym.

Zalecane lektury: Kornaś J., Medwecka-Kornaś A. 1986: Geografia roślin. PWN, Warszawa. Kostrowicki A. S. 1999: Geografia biosfery. Biogeografia dynamiczna lądów. PWN, Warszawa.

Podbielkowski Z. 1987: Fitogeografia części świata, t.1 i 2. PWN, Warszawa. Podbielkowski Z. 1991. Geografia roślin. Wyd. SiP, Warszawa. Podbielkowski Z. 1982. Roślinność kuli ziemskiej. Wyd. SiP, Warszawa. Umiński T. 1991: Zwierzęta i kontynenty. Zoogeografia popularna. Wyd. SiP., Warszawa. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t.VII i XIII. Wyd. Kurpisz S.C., Poznań.



Prowadzący: dr Jolanta Rodzoś (Pracownia Dydaktyki Geografii) Kod przedmiotu: 913 BGgS Typ przedmiotu: konwersatorium



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: "Specyfika procesu kształcenia w zakresie geografii na poziomie ponagimnazjalnym oraz

czynniki warunkujące jego przebieg i efektywność: - programy i podręczniki dla ucznia i nauczyciela - organizacja zajęć w klasie i w terenie - metody nauczania-uczenia się geografii - kompetencje ucznia i narzędzia ich oceny - ewaluacja procesu kształcenia -

178

integracja treści geograficznych z treściami innych przedmiotów Geografia na egzaminie maturalnym. "

Zalecane lektury: Jarowiecki J. Piskorz S. (red.), 1996: Różne drogi kształcenia i dokształcania nauczycieli geografii. Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauczycielskich przy WSP im. KEN w Krakowie. Kraków.

Zioło Z. (red.), 2000: Geografia w reformowanym systemie szkolnictwa [w:] Nowoczesna Szkoła nr 3, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.

Zioło Z., 2000: Znaczenie geografii w systemie edukacyjnym [w:] Problemy studiów nauczycielskich, z. 25. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.

Śmigielska M., Słodczyk J., 2003: Edukacja geograficzno-przyrodnicza w dobie globalizacji i integracji europejskiej. Polskie Towarzystwo Geograficzne. Opole.

Podstawa programowa dla szkół ponadgimnazjalnych, programy nauczania, podręczniki szkolne, atlasy, czasopisma dla nauczycieli.


Struktura środowiska przyrodniczego Polski II: Klimat Polski

Prowadzący: dr Szczepan Mrugała (Zakład Meteorologii i Klimatologii) Kod przedmiotu: 914 BGgS Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Czynniki geograficzne i procesy klimatotwórcze kształtujące klimat Europy i Polski.

Analiza zmienności przestrzennej i czasowej głównych elementów klimatu z uwzględnieniem naturalnych pór roku. Charakterystyka stref i regionów klimatycznych Europy i Polski. Regionalizacje klimatyczne obszaru Polski.

Zalecane lektury: Paszyński J., Niedźwiedź T., 1991: Klimat. [w:] Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa.

Schmuck A., 1969: Meteorologia i klimatologia dla WSR. PWN, Warszawa. Woś A., 1999: Klimat Polski. PWN, Warszawa.


Struktura środowiska przyrodniczego Polski II: Gleby Polski

Prowadzący: prof. dr hab. R. Dębicki, dr hab. Z. Klimowicz, prof. UMCS (Zakład Gleboznawstwa) Kod przedmiotu: 914 BGgS Typ przedmiotu: wykład


Semestr: 2 Liczba punktów: 1 Metody oceny: test

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Cechy szczególne pokrywy glebowej Polski na tle gleb Europy. Poznanie genezy i

właściwości skał macierzystych gleb. Rola pozostałych czynników glebotwórczych -klimatu, pokrywy roślinnej, rzeźby i stosunków wodnych. Cykle rozwojowe gleb, ewolucja. Kryteria ustalania jednostek systematyki gleb Polski. Definicje i symbole poziomów diagnostycznych. Klasyfikacje gleb według FAO-UNESCO. Morfologia i właściwości gleb: litogenicznych, autogenicznych, semihydrogenicznych, hydrogenicznych, napływowych, słonych i antropogenicznych. Wartość użytkowa gleb Polski. Degradacja i ochrona gleb. Zagadnienia przyrodnicze, prawne, ekonomiczne i kulturowe.

Zalecane lektury: Album gleb Polski (praca zbiorowa) PWN. Warszawa 1986. Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1997. Geografia gleb. PWN. Warszawa. Systematyka gleb Polski. Wyd. IV. (praca zbiorowa). Rocz. Gleb., t. 40, z. 3/4, 1989. Turski R., Uziak S., Zawadzki S., 1993. Środowisko przyrodnicze Lubelszczyzny. Gleby. Lub. Tow. Naukowe. Lublin.

Uziak S., Klimowicz Z., 2000. Elementy geografii gleb i gleboznawstwa. Wyd. UMCS, Lublin.


Struktura środowiska przyrodniczego Polski II: Szata roślinna Polski

Prowadzący: dr Irena Agnieszka Pidek (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii) Kod przedmiotu: 914 BGgS Typ przedmiotu: wykład



Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Czynniki naturalne wpływające na rozmieszczenie geograficzne roślin w Polsce. Elementy

flory roślin naczyniowych. Zarys historycznego rozwoju szaty roślinnej w czwartorzędzie. Antropogeniczne przekształcenia szaty roślinnej, zagrożenia i ochrona. Podział geobotaniczny Polski. Przegląd ważniejszych zespołów roślinnych Polski. Szata roślinna

179

Lubelszczyzny. Polskie parki narodowe. Zalecane lektury: Szafer W., Zarzycki K. (red.). 1972. Szata roślinna Polski, t.1 i 2. PWN, Warszawa.

Fijałkowski D., Izdebski K. 1996. Szata roślinna Lubelszczyzny. Wyd. LTN, Lublin. Fijałkowski D. 1972. Stosunki geobotaniczne Lubelszczyzny. Wyd. LTN, Lublin. Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). 2001. Polska Czerwona Księga Roślin. Inst. Bot. PAN, Kraków.

Matuszkiewicz J.M. 2001. Zespoły leśne Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.


Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne - Polska środkowa

Prowadzący: pracownicy Zakładu Geografii Ekonomicznej i Zakładu Geologii i Ochrony Litosfery Kod przedmiotu: 920 BGgS Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 40 godzin (5 dni) Rok studiów: 1

Semestr: 2 Liczba punktów: 1 Metody oceny: zaliczenie pisemne w terenie

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Przeszłość geologiczna Gór Świętokrzyskich. Tektonika regionu. Stratygrafia skał trzonu

paleozologicznego i obrzeża mezozoicznego. Związek rzeźby z budową geologiczną. Próba interpretacji procesów geologicznych z przeszłości Ziemi na podstawie cech skał. Osady związane z klimatem peryglacjalnym. Walory przyrodnicze i kulturowe Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Zjawiska krasowe. Szlak "Orlich gniazd". Częstochowa jako główny ośrodek ruchu pielgrzymkowego w Polsce. Ślady wielokulturowości dawnej Łodzi. Łódź jako miasto przemysłowe o unikalnym, XIX wiecznym układzie urbanistycznym. Przeobrażenia struktury funkcjonalno-przestrzennej Łodzi. Warszawa i Łódź jako przykład dwubiegunowego europolu. Najważniejsze surowce mineralne regionu oraz ich wykorzystanie. Zmiany środowiska naturalnego związane z działalnością człowieka, degradacja środowiska i problemy ochrony przyrody. Szanse i zagrożenia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa łódzkiego.

Zalecane lektury: Gardziel Z., 1997: Góry Świętokrzyskie. Przewodnik do ćwiczeń terenowych, Lublin. Kaczmarek S., Kaczmarek J., Paradowska E., 1991: Uwarunkowania i możliwości rozwoju Łodzi w perspektywie współpracy europejskiej, [w:] Restrukturyzacja regionów jako problem współpracy europejskiej, t.2, Studia Regionalne i Lokalne, 4 (37)

Kotański Z., 1968: Z plecakiem i młotkiem w Góry Świętokrzyskie. Przewodnik geologiczny dla turystów.

Kowalczyk A., 1997: Geografia turyzmu, Uniwersytet Warszawski. Tomczyk H., 1974: Góry Świętokrzyskie [W:] Budowa geologiczna Polski, t. IV. Tektonika. Część I. Niż Polski. WG


Kompleksowe ćwiczenia terenowe regionalne - Polska południowa

Prowadzący: prof. dr hab. Maria Łanczont (Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii), dr Marek Nowosad (Zakład Meteorologii i Klimatologii)

Kod przedmiotu: 921 BGgS Typ przedmiotu: ćwiczenia terenowe

Wymiar: 40 godzin (5 dni) Rok studiów: 1

Semestr: 2 Liczba punktów: 1 Metody oceny: przygotowanie wybranego fragmentu trasy/problemu, aktywny udział w ćwiczeniach

Wymagania wstępne: - Treści merytoryczne: Budowa geologiczna i rzeźba Pogórza Przemyskiego. Międzynarodowy Rezerwat Biosfery

„Karpaty Wschodnie” przykładem współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska. Środowisko przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Turystyka na obszarach chronionych na przykładzie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Edukacja ekologiczna mieszkańców zamieszkujących tereny chronione. Warunki klimatyczne gór na przykładzie Bieszczadów. Etnografia polskiej części Karpat Wschodnich

Zalecane lektury: Ćwikowski C., Daś B., Holly G., Michalik M., Prędki R., Skiba S., Szary B., 2005: Muzeum Przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego - Przewodnik. Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Ustrzyki Dolne. Kłos S., 2002: Osobliwości Podkarpacia – leksykon. Libra.

Nowosad M., 1995: Zarys klimatu Bieszczadzkiego Parku Narodowego i jego otuliny w świetle dotychczasowych badań. Roczniki Bieszczadzkie, tom 4, 163-183, Ustrzyki Dolne.

Patoczka P., 2001: Ochrona Krajobrazu w Bieszczadzkim Parku Narodowym. Monografie Bieszczadzkie, tom 11, Ustrzyki Dolne.

Prędki R., Winnicki T., 1996: Ścieżka przyrodniczo-historyczna „Wołosate – Tarnica”. Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Ustrzyki Dolne.

Starkel L., 1984: Karpaty i Kotliny Podkarpackie [w:] Budowa geologiczna Polski, tom stratygrafia, część 3b kenozoik, czwartorzęd, Wyd. Geologiczne Warszawa.

Szary B., Szary A., Ćwikowska B., Ćwikowski C., 2001: Ścieżka przyrodnicza „Połonina Wetlińska”, Ustrzyki Dolne.

Ślączka A., 1998: Rozwój poglądów na budowę geologiczną Bieszczadów. Roczniki Bieszczadzkie, t. 7, 121-130, Ustrzyki Dolne.

180

Warszyńska J. (red.), 1995: Karpaty Polskie – przyroda, człowiek i jego działalność. Uniwersytet Jagielloński, Kraków.

Winnicki T., Zemanek B., 1998: Przyroda Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Wyd. BPN, Ustrzyki Dolne.

Wład P., 1996: Województwo przemyskie – zarys geograficzny. Przemyśl. Język wykładowy: polski

181

WYKAZ NUMERÓW I KODÓW NAZW PRZEDMIOTÓW ORAZ PUNKTY TRANSFEROWE - STUDIA GEOGRAFICZNE DZIENNE

Numery kodowe i odpowiadające im lata studiów i bloki przedmiotowe: Przedmioty zaczynające się na 1 – I rok studiów Przedmioty zaczynające się na 2 – II rok studiów Przedmioty zaczynające się na 3 – III rok studiów Przedmioty zaczynające się na 4 – IV rok studiów Przedmioty zaczynające się na 5 – V rok studiów Przedmioty zaczynające się na 6 – blok przedmiotów pedagogicznych Przedmioty zaczynające się na 7, 8 – przedmioty specjalizacyjne Przedmioty zaczynające się na 10, 11,12 – przedmioty fakultatywne

Przedmioty obligatoryjne I rok

Numer i symbol Nazwa przedmiotu Liczba punktów

101 BGgP APG ZP Astronomiczne podstawy geografii 3 (E)

102 BGgP PGF EK Podstawy geografii fizycznej ogólnej 2

103 BGgP PGE JM Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej 2

104 BGgP KAR MS Kartografia 5 (E)

105 BGgP GEO ZG Geologia 7 (E)

106 BGgP MIK KM Meteorologia i klimatologia 6 (E)

107 BGgP EKN BO Ekonomia 2,5

108 BGgP LPU KZ Logika z elementami technologii pracy umysłowej 2,5

109 BGgP TOP FP Topografia 3

110 BGgP GLO JJ Geografia ludności 3 (E)

111 BGgP GPT SW Geografia przemysłu i transportu 3 (E)

112 BGgP FDP ZI Fizyka dla przyrodników 2,5

113 BGgP HFZ MA Historia filozofii 2

114 BGgP MES IT Matematyka z elementami statystyki 3,5

115 BGgP POT MM Podstawy teledetekcji 3

116 BGgP WT1 NZ Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych 0

117 BGgP ĆT1 NZ Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Środkowa i Północna 0

117.1 BGgP ĆPP EK Ćwiczenia terenowe regionalne na Pojezierzu i Pobrzeżu 3

117.2 BGgP ĆGĆ WJ Ćwiczenia terenowe regionalne w Górach Świętokrzyskich 1,5

118 BgGP ĆP1 NZ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe 0

118.1 BGgP ĆTW DR Ćwiczenia terenowe wstępne 1

118.2 BGgP ĆGE SW Ćwiczenia terenowe z geografii społeczno-ekonomicznej 1,5

118.3 BGgP ĆMK AG Ćwiczenia terenowe z meteorologii i klimatologii 1,5

119 BgGP ĆTT PK Ćwiczenia terenowe z topografii 1,5

Przedmioty obligatoryjne II rok


201 BGgP HMG JW Historia myśli geograficznej 2,5

202 BGgP GMF KP Geomorfologia ogólna 6 (E)

203 BGgP HOC ZM Hydrografia i oceanografia 6 (E)

204 BGgP KGF EK Kompleksowa geografia fizyczna 5 (E)

205 BGgP GGL ZK Geografia gleb z elementami gleboznawstwa 5 (E)

206 BGgP BIO FŚ Biogeografia 2,5

207 BGgP GRL SW Geografia osadnictwa 4,5 (E)

208 BGgP GOŚ WO Geoekologia i podstawy ochrony środowiska 5 (E)

209 BGgP ZIG NZ Zastosowanie informatyki w geografii 2

210 BGgP GIS NZ GIS – Geograficzne Systemy Informacji 3,5

211 BGgP WT2 NZ Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych 0

212 BGgP ĆT2 NZ Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowa 0

212.1 BGgP ĆSU BJ Ćwiczenia terenowe regionalne w Sudetach 3

212.2 BGgP ĆTA WZ Ćwiczenia terenowe regionalne w Tatrach 3

213 BGgP ĆP2 NZ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z geomorfologii 0

182

213.1 BGgP ĆGM RE Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z geomorfologii 2,5

213.2 BGgP ĆGL RD Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z geografii gleb 2

213.3 BGgP ĆHY DJ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z hydrografii 2,5

Przedmioty obligatoryjne III rok


301 BGgP GRŚ RG Geografia regionalna świata (Ameryka, Afryka i Australia) 4

302 BGgP GRŚ RG Geografia regionalna świata (Europa i Azja) 4 (E)

303 BGgP GPO AM Geografia usług 2

304 BGgP GOW SB Gospodarka wodna 3 (E)

305 BGgP SRR SW Geografia rolnictwa i obszarów wiejskich 4,5 (E)

306 BGgP GFP AŚ Geografia fizyczna Polski 3 (E)

307 BGgP GEP JM Geografia ekonomiczna Polski 3 (E)

308 BGgP PPA JW. Podstawy paleogeografii 1,5

309 BGgP MGE NZ Konwersatorium Metody badań geograficznych 3

310 BGgP EPK NZ Konwersatorium Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa 3

311 BGgP PRL NZ Konwersatorium Problemy rozwoju Lubelszczyzny 3

312 BGgP SOG NZ Proseminarium ogólne 3

313 BGgP WT3 RK Wstęp do ćwiczeń terenowych regionalnych 0

314 BGgP ĆT3 NZ Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowo-Wschodnia 0

314.1 BGgP ĆRO WK Ćwiczenia terenowe regionalne na Roztoczu 1

315 BGgP ĆT3 NZ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe 0

315.1 BGgP WAŚ NZ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe: waloryzacja środowiska 3

Przedmioty obligatoryjne IV rok


401 BGgP MNG GJ Metodologia nauk geograficznych 5 (E)

402 BGgP PŚP NZ Konwersatorium Globalne problemy środowiska przyrodniczego 4

Przedmioty obligatoryjne V rok


501 BGgP AHL NZ Problemy ochrony atmosfery hydrosfery i litosfery 3

502 BGgP PSE JJ Globalne problemy społeczne i ekonomiczne 3

503 BGgP PŚG NZ Konwersatorium Przeobrażenia środowiska geograficznego Polski 4

Zajęcia specjalizacyjne obligatoryjne Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: FIZYCZNOGEOGRAFICZNE PODSTAWY KSZTAŁTOWANIA KRAJOBRAZU (numery: 701-715)


731 BGgS GMD KP Geomorfologia dynamiczna 3

701 BGgS ZRE EW Zasady regionalizacji 3

873 BGgS EKO WW Ekofizjografia 3

702 BGgS EŚP MŁ Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski 2

703 BGgS GHK BJ Geochemia krajobrazu 2

874 BGgS MIA WR Monitoring środowiska i analiza danych środowiskowych 1

704 BGgS GEH JG Geografia historyczna 5 (2+3)

875 BGgS WAŚ WI Waloryzacja środowiska 5

705 BGgS GWG FP GIS w geografii fizycznej 6 (3+3)

706 BGgS TMK MZ Teledetekcja w badaniach krajobrazowych 4

877 BGgS NOK BE Nauka o krajobrazie 5

707 BGgS EKO AP Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu 3

881 BGgS ARK BE Architektura krajobrazu 3

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: PALEOGEOGRAFIA CZWARTORZĘDU (numery: 716-730)



716 BGgS BOC FP Metody badań osadów czwartorzędowych 8 (3+2+3)

183


717 BGgS ZPC KB Zagadnienia paleobotaniki czwartorzędu 3

718 BGgS MNU ZM Metody numeryczne w geografii fizycznej i paleogeografii 2

719 BGgS CEŚ ŁZ Paleogeografia czwartorzędu Europy Środkowej 4

720 BGgS SGL ST Sedymentologia glacjalna 4

721 BGgS PAL RA Paleogeografia holocenu 4

722 BGgS GHP JG Geografia historyczna Polski 4

723 BGgS PEP ŁW Zagadnienia strefy peryglacjalnej 2

724 BGgS ZPA MŁ Wybrane zagadnienia z paleopedologii 2

725 BGgS PDP AP Podstawy paleoekologii 3

726 BGgS APR NC Archeologiczne podstawy rekonstrukcji paleogeograficznej 3

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOMORFOLOGIA (numery: 731-745)



732 BGgS ZMK PZ Monitoring i bazy danych w geomorfologii 3

752 BGgS PRF AŚ Typologia środowiska i regionalizacja Polski SE 3


733 BGgS MBO PT Metodyka badań osadów czwartorzędowych 4

734 BGgS SPC KP Stratygrafia i paleogeografia czwartorzędu 5

735 BGgS GMP RE Geomorfologia regionalna Polski 4

736 BGgS TKG LG Metody i techniki komputerowe w geomorfologii 7 (2+5)

737 BGgS GMK RE Geomorfologia klimatyczna 2

738 BGgS GMS RP Geomorfologia stosowana 5

739 BGgS TIR JS Tektonika i rzeźba strukturalna Polski SE 2

740 BGgS ERG RP Erozja gleb i rekultywacja terenów zdewastowanych 4

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA GLEB (numery: 746-750)



746 BGgS TLB MC Techniki laboratoryjne w badaniach środowiska przyrodniczego 3

747 BGgS GSG RD Geneza i systematyka gleb 5


748 BGgS SUS PB Sunstainable use and protection of soils 3 (2+1)

749 BGgS PPG KC Przestrzenne zróżnicowanie pokrywy glebowej 5

750 BGgS KTG KC Kartografia gleb 5

751 BGgS PLP JC Paleopedologia 3

752 BGgS ZGG GC Zastosowanie metod komputerowych w geografii gleb 4

753 BGgS FCB MJ Fizyka, chemia i biologia gleby 5

754 BGgS DIO ZK Degradacja i ochrona powierzchni ziemi 4

755 BGgS WPG ZK Historia i współczesne problemy w gleboznawstwie 2

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA REGIONALNA (numery: 751-765)


751 BGgS PTM AŚ Podstawy geografii regionalnej 4

701 BGgS ZRE EW Zasady regionalizacji 4 (2+2)

752 BGgS PRF AŚ Typologia środowiska i regionalizacja Polski SE 3


753 BGgS GPA BW Granice przyrodnicze i antropogeniczne w badaniach regionalnych 2


754 BGgS GRP BS Geografia regionalna Polski 4

755 BGgS RKP ES Regiony kulturowe Polski 3

756 BGgS SGP WK Sąsiedztwo geograficzne Polski 2

757 BGgS RRK AŚ Rozwój regionalny krajów europejskich 5

184

758 BGgS URR RG Geograficzne uwarunkowania rozwoju wybranych regionów świata 5

759 BGgS SMZ AŚ Strefy morfoklimatyczne Ziemi 3

760 BGgS ZRP WZ Zasady regionalnego planowania rozwoju turystyki 3

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA TURYZMU (numery: 766-780)


766 BGgS HPZ AŚ Historia, przedmiot i zakres badań geografii turyzmu 4

767 BGgS MBT KW Metody badań w geografii turyzmu 8 (2+2+4)

768 BGgS GTP BS Geografia turystyczna Polski z elementami krajoznawstwa 3

769 BGgS PTP AŚ Produkt turystyczny-podstawy poznawania i kreowania 2

770 BGgS RTŚ HW Regiony turystyczne świata 3

771 BGgS TJP AM Turystyka jako podstawa rozwoju regionalnego 4

772 BGgS MAR PP Marketing w turystyce 7 (3+4)

773 BGgS PWT TD Prawo i ubezpieczenia w turystyce 3

774 BGgS BIO MK Biometeorologia turystyki i wypoczynku 3

775 BGgS ZRT TK Zagospodarowanie rekreacyjno-turystyczne 2

776 BGgS ZST SJ Zarys socjologii turystyki 3

777 BGgS ZRT JA Elementy kulturoznawstwa 3

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA (numery: 781-795)


781 BGgS HIM AM Historia i metodologia geografii społeczno-ekonomicznej 4

782 BGgS HGP JD Historia gospodarcza Polski XIX i XX w. 2

783 BGgS MSE NZ Metody badań społeczno-ekonomicznych i kartograficznych w geografii 4

784 BGgS PTG KT Przestrzenna transformacja gospodarki 3

785 BGgS ZGS KŁ Zastosowanie GIS w geografii społeczno-ekonomicznej 2

786 BGgS ZPL PJ Zagospodarowanie przestrzenne Lubelszczyzny 1

787 BGgS PPP GW Podstawy planowania przestrzennego 4

788 BGgS GSP SW Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne zrównoważonego rozwoju 2

789 BGgS TLD JB Teorie lokalizacji działalności gospodarczej 3

816 BGgS AII MM Analiza i interpretacja map 2

790 BGgS PSE PJ Przestrzeń społeczno-gospodarcza Europy i procesy integracji Polski z UE

4

791 BGgS SIG PJ Społeczeństwo i gospodarka w regionach geograficznych Polski 3

792 BGgS PSO JB Współczesne przemiany na obszarach wiejskich 5

793 BGgS RLR PJ Strategie rozwoju lokalnego i regionalnego 6

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią Grupa specjalizacyjna: PLANOWANIE PRZESTRZENNE (numery: 796-810)


781 BGgS HIM AM Historia i metodologia geografii społeczno-ekonomicznej 4

796 BGgS ZGP GW Zagospodarowanie przestrzenne Polski 1

797 BGgS SKP GW Społeczno-kulturowe podstawy zagospodarowania przestrzennego 1


798 BGgS TGP AM Teorie gospodarki przestrzennej 3

785 BGgS ZGS KŁ Zastosowanie GIS w geografii społeczno-ekonomicznej 2

799 BGgS PUE GW Planowanie przestrzenne w wybranych krajach Unii Europejskiej 1

800 BGgS GON GW Gospodarka nieruchomościami 4

801 BGgS MAR PJ Marketing miejski 4

802 BGgS PRP DS Prawne podstawy planowania przestrzennego 2

803 BGgS MPP DY Miejscowe planowanie przestrzenne 5

804 BGgS KAP JM Kartografia planistyczna 4

805 BGgS PLW GW Planowanie wielkoprzestrzenne 3

881 BGgS ARK BE Architektura krajobrazu 4

806 BGgS PRO PO Projekt urbanistyczny 2

185

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią Grupa specjalizacyjna: KARTOGRAFIA (numery: 811-825)


811 BGgS KTO MS Kartoznawstwo ogólne 4

812 BGgS GKM PC Grafika i kompozycja mapy 2

783 BGgS MSE NZ Metody badań społeczno-ekonomicznych i kartograficznych w geografii 4

813 BGgS KWK MM Komputerowe wspomaganie kartografii 2

814 BGgS MEK MM Metodyka kartografii 7 (4+3)

815 BGgS MEK IT Kartografia matematyczna 4

816 BGgS AII MM Analiza i interpretacja map 2

817 BGgS RMA MS Redakcja map i atlasów 6 (2+4)

818 BGgS REK KK Reprodukcja kartograficzna 3

819 BGgS FTG VC Podstawy fotogrametrii i geodezji 3

820 BGgS GIK KR GIS w kartografii 2

821 BGgS HIK MS Historia kartografii 3

822 BGgS HIK KR Teledetekcja w kartografii 3

Specjalność hydroklimatologia Grupa specjalizacyjna: HYDROLOGIA (numery: 826-840)


826 BGgS HYD JD Hydrometria 4

827 BGgS GIH WS GIS w hydrologii 2

828 BGgS HGO ZM Hydrogeologia ogólna 6

829 BGgS MAH JD Metody analiz hydrochemicznych 4

830 BGgS LMN MT Limnologia fizyczna 4

831 BGgS POT JP Potamologia 4

832 BGgS MBH JP Metody badań i modelowania w hydrologii 6 (3+3)

833 BGgS HPL ZM Hydrologia i hydrogeologia Polski 4

847 BGgS ZAN BJ Zanieczyszczenia i ochrona wód 1

834 BGgS GWP SB Gospodarka wodna Polski 4

835 BGgS HDS JP Hydrologia stosowana 3

836 BGgS AOU SB Antropogeniczne zmiany obiegu wody 3

Specjalność hydroklimatologia Grupa specjalizacyjna: HYDROCHEMIA (numery: 841-855)


841 BGgS WWŚ BJ Woda w środowisku geograficznym 4

827 BGgS GIH WS GIS w hydrologii 2

842 BGgS HWP BD Hydrochemia wód podziemnych 8 (3+5)

843 BGgS WPA MB Dynamika jakości wody w atmosferze i na powierzchni gruntu 4


844 BGgS EKO BC Ekosystemy hydrogeniczne 1

845 BGgS HYW BD Hydrochemia wód powierzchniowych 3

846 BGgS ZAS WS Zastosowanie GIS w hydrochemii 3

847 BGgS ZAN BJ Zanieczyszczenia i ochrona wód 3

848 BGgS UWE BJ Układy węglanowe (termodynamika i kinetyka chemiczna) 4

833 BGgS HPL ZM Hydrologia i hydrogeologia Polski 3

849 BGgS MOH BD Metody opracowań hydrochemicznych 8 (2+6)

Specjalność hydroklimatologia Grupa specjalizacyjna: METEOROLOGIA I KLIMATOLOGIA (numery: 856-870)


856 BGgS HDM NM Hydrometeorologia 4

841 BGgS WWŚ BJ Woda w środowisku geograficznym 2

857 BGgS EFA AG Elementy fizyki atmosfery 6

858 BGgS MOK EF Metody opracowań klimatologicznych 4

186

859 BGgS MOK AG Meteorologia synoptyczna 6

860 BGgS KPE SM Klimat Polski i Europy 5

861 BGgS KLR SM Klimatologia regionalna 4

862 BGgS CAO BK Cyrkulacja atmosferyczna i oceaniczna 4

863 BGgS MBK BK Metody badań w klimatologii 2

864 BGgS ITM AG Instrumentoznawstwo meteorologiczne 2

865 BGgS KLS SM Klimatologia stosowana 3

866 BGgS ZIW BK Zmiany i wahania klimatu 3

Specjalność ochrona środowiska Grupa specjalizacyjna: GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ŚRODOWISKA (numery: 871-885)


871 BGgS PGM WZ Procesy geomorfologiczne 3

872 BGgS OCP WI Obszary i obiekty chronione w Polsce i na świecie 3


874 BGgS MIA WR Monitoring środowiska i analiza danych środowiskowych 3



876 BGgS OOS WO Oceny oddziaływania na środowisko 5

877 BGgS NOK BE Nauka o krajobrazie 3

878 BGgS OŚP SJ Podstawy prawne i administracyjne ochrony środowiska w Polsce 4

879 BGgS BSZ LG Badanie zagrożeń i dokumentowanie stanu środowiska metodami GIS 5

707 BGgS EKO AP Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu 3

880 BGgS ZAŚ WI Zdrowotne aspekty środowiska 3

Przedmioty fakultatywne: II-V Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii (1001-1020)


1001 BGgF KRP DR Zjawiska krasowe i pseudokrasowe w Polsce 1

1002 BGgF LIS LD Litologia i stratygrafia lessów 1

1003 BGgF ŚPK ŁW Środowisko przyrodnicze Karpat i Podkarpacia 1

1004 BGgF EPG JW Europejska przestrzeń geograficzna 1

1005 BGgF PMC MŁ Podstawy malakologii czwartorzędu 1

1006 BGgF RPN ST Rzeźba polodowcowa Niżu Polskiego 1

1007 BGgF GOL RR Geosystemy obszarów lessowych i węglanowych 1

1008 BGgF HOG GJ Historia odkryć geograficznych 1

1009 BGgF ASF KJ Analiza funkcjonowania systemu fluwialnego i deluwialnego 1

1010 BGgF GFZ LD Geografia fizyczna i jej praktyczne zastosowanie – wybrane zagadnienia z fizjografii planistycznej

1

1011 BGgF WZP LD Wybrane zagadnienia z paleogeomorfologii 1

1012 BGgF PWP PA Procesy wydmotwórcze w Polsce 1

1013 BGgF GCP PM Globalne cykle paleoklimatyczne 1

1014 BGgF WPE JW Współczesne procesy eoliczne 1

Zakład Geomorfologii (1021-1040)


1021 BGgF PCK KP Rzeźba i paleogeografia czwartorzędu Karpat Wschodnich i ich przedpola

1

1022 BGgF ŚPP RE Człowiek i środowisko przyrodnicze w pradziejach 1

1023 BGgF LOD RE Lodowce – ich ewolucja i tendencje zmian w holocenie 1

1024 BGgF BOP KP Polskie badania obszarów polarnych 1

1025 BGgF MOP KP Morfogeneza współczesnej i plejstoceńskiej strefy peryglacjalnej 1

1026 BGgF DPR PZ Dynamika procesów brzegowych i rzeźba litoralna 1

1027 BGgF TKG LG Metody i techniki komputerowe w geomorfologii 1

Zakład Gleboznawstwa (1041-1060)


187

1041 BGgF GWE RD Gleba w ekosystemie 1

1042 BGgF BIG RD Europejski System Informacji O Glebach (EUSIS) 1

1043 BGgF WME RD Wymiana masy, energii i informacji w systemie gleba-roślina-atmosfera 1

1044 BGgF MBG MJ Współczesne metody badawcze w gleboznawstwie 1

1045 BGgF MCŚ MJ Metale ciężkie w środowisku a zdrowie człowieka (geomedycyna) 1

1046 BGgF AZŚ ZK Antropogeniczne zmiany środowiska glebowego 1

1047 BGgF CHZ RD Choroby Ziemi 1

1048 BGgF SUB RD Sustainable Baltic Region 1

1049 BGgF EIW ZK Ewolucja i właściwości gleb lessowych i lessowatych 1

Zakład Geografii Regionalnej (1061-1080)


1061 BGgF TWL AŚ Turystyczne walory Lubelszczyzny 1

1062 BGgF ZPK BS Zróżnicowanie przyrodnicze i kulturowe regionu lubelskiego 1

1063 BGgF WGT ES Walory turystyczne wybranych obszarów Polski i świata 1

1064 BGgF RDM AŚ Warunki rozwoju denudacji mechanicznej i chemicznej 1

1065 BGgF OSA AŚ Ocena stopnia antropogenizacji środowiska w świetle badań hydrometrycznych

1

1066 BGgF WZE BW Wybrane zagadnienia z etnografii Polski i świata 1

1067 BGgF EWŚ BW Człowiek w ekstremalnych warunkach środowiska naturalnego wybranych regionów świata

1

1068 BGgF CŚF BS Cywilizacje świata – fakty i hipotezy 1

1069 BGgF ZMM BW Zastosowanie metod morfometrycznych w badaniach regionalnych 1

1070 BGgF MNG ES Mniejszości narodowe i grupy etniczne w Polsce 1

1071 BGgF TUR BW Tektoniczne uwarunkowania rozwoju form krajobrazu na wybranych przykładach z Polski i świata

1

1072 BGgF HGC WK Horyzont geograficzny cywilizacji europejskiej 1

1073 BGgF ZPI BW Wpływ kultury arabskiej na rozwój cywilizacji w krajach basenu Morza Śródziemnego

1

1074 BGgF AMT WK Rola krajów Azji Mniejszej w geopolityce światowej 1

1075 BGgF RZA WK Regionalne zróżnicowanie atrakcyjności turystycznej wysp Morza Śródziemnego

1

Zakład Geografii Ekonomicznej (1081-1100)


1081 BGgF OPR JB Obszary problemowe 1

1082 BGgF SRR AM Strategie rozwoju regionalnego 1

1083 BGgF GPL JJ Geografia polityczna 1

1084 BGgF GPW JB Geografia polskiej wsi 1

1085 BGgF SAT GW Rola samorządu terytorialnego w rozwoju regionalnym 1

1086 BGgF MAT PJ Marketing terytorialny 1

1087 BGgF PRE KT Polskie regiony w europejskiej przestrzeni ekonomicznej 1

1088 BGgF GPF KT Granice – przemiany funkcji w Europie i Polsce 1

1089 BGgF PKŚ SW Problemy komunikacyjne świata 1

1090 BGgF GON GW Gospodarka nieruchomościami 1

1091 BGgF GRE MF Geografia religii 1

1092 BGgF GSU MF Geografia społeczno-gospodarcza Ukrainy 1

1093 BGgF GTŁ GW Geografia transportu i łączności Polski 1

1094 BGgF OWK JJ Faces of multiculturalism 2

1095 BGgF DPT KT Dylematy polskiej polityki transportowej 1

1096 BGgF ESP KT Przestrzeń Europy i Polski w świetle projektów ESPON 1

1097 BGgF GLK AM Gospodarka lokalna 1

1098 BGgF SPR PJ System prognozowania rozwoju w Polsce 1

1099 BGgF AGR SW Agroturystyka 1

Zakład Kartografii (1101-1120)


188

1101 BGgF MDK IT Matematyka dla kartografów 1

1102 BGgF PKT MM Podstawy kartografii tematycznej 1

1103 BGgF AST IT Astronomia dla geografów 1

1104 BGgF TTT MM Techniki tekedetekcyjne w topografii 1

1105 BGgF KPK MM Podstawy kartografii planetarnej i kosmicznej 1

1106 BGgF PAZ MM Kartograficzna prezentacja i analiza zmian 1

1107 BGgF POL KR Cyfrowe przetwarzanie obrazów lotniczych i satelitarnych 1

1108 BGgF SGK KK Organizacja i funkcjonowanie służb geodezyjnych i kartograficznych 1

Zakład Hydrografii (1121-1140)


1121 BGgF PGK BJ Podstawy geochemii krajobrazu 1

1122 BGgF SWM SB Gospodarka wodna zrównoważona 1

1123 BGgF HYG SB Hydrologia glacjalna 1

1124 BGgF MLR SB Melioracje 1

1125 BGgF HYD BJ Hydrochemia 1

1126 BGgF KRE BJ Krenologia 1

1127 BGgF RRH JP Równania regresji w badaniach hydroklimatycznych 1

1128 BGgF PLH JP Analiza szeregów czasowych i pól losowych w hydrometeorologii 1

1129 BGgF WAP JP Wielowymiarowa analiza porównawcza w geografii (przykłady zastosowań)

1

1130 BGgF HOH MT Hydrologia mokradeł 1

1131 BGgF APH BJ Antropogeniczne przekształcenia hydrosfery 1

1132 BGgF JID BJ Spływ jonowy i denudacja chemiczna w procesach geodynamicznych 1

1133 BGgF GIS JP GIS w zastosowaniach hydroklimatycznych 1

1134 BGgF EJT BJ Laboratorium polowe - dynamika jakości wód ekosystemów jeziorno-torfowiskowych

1

Zakład Meteorologii i Klimatologii (1141-1160)


1141 BGgF KLE SM Klimat Eurazji 1

1142 BGgF KŚC AG Klimat-środowisko-człowiek 1

1143 BGgF ZOP BK Zanieczyszczenie i ochrona powietrza 1

1144 BGgF ZTK EF Zastosowania techniki komputerowej w statystycznych i kartograficznych opracowaniach wyników badań geograficznych

1

1145 BGgF KOK EF Zastosowanie komputerów w meteorologii i klimatologii 1

1146 BGgF GZI NM Geograficzne zasoby sieci Internet 1

1147 BGgF MIT EF Podstawy mikroklimatologii i topoklimatologii 1

Zakład Geologii i Ochrony Litosfery (1161-1180)


1161 BGgF OPN BB Ochrona przyrody nieożywionej 1

1162 BGgF GLU JS Budowa geologiczna i surowce regionu lubelskiego 1

1163 BGgF SED ZG Sedymentologia – wybrane zagadnienia 1

1164 BGgF BGP ZG Budowa geologiczna Polski 1

1165 BGgF KAN ZJ Kształtowanie się antropogenicznego krajobrazu dolin rzecznych Polski 1

1166 BGgF DRR JS Rozwój dolin rzecznych regionu lubelskiego 1

1167 BGgF ERW WZ Erozja wąwozowa 1

1168 BGgF ANT WJ Antropizacja rzek i ich dolin 1

1169 BGgF ZLP BB Zasoby litosfery i problemy ich wykorzystania 1

1170 BGgF ZKZ MH Zjawiska katastrofalne w historii Ziemi 1

1171 BGgF GZD WZ Geochemiczny zapis działalności człowieka w litosferze 1

1172 BGgF PKP BB Przyrodnicze i kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią 1

Zakład Ochrony Środowiska (1181-1200)


1181 BGgF ŚMB WO Środowisko Morza Bałtyckiego 1

189

1182 BGgF MUL BE Krajobraz multisensoryczny 1

1183 BGgF MBZ RA Metodologia badań zmian krajobrazu z wykorzystaniem technik GIS 1

1184 BGgF REW BE Rewitalizacja krajobrazu 1

Pracownia Dydaktyki Geografii (1201-1220)


1201 BGgF PDG RO Współczesne problemy dydaktyki geografii 1

1202 BGgF IPS RO Współczesne podręczniki i programy szkolne 1

1203 BGgF AEP RJ Metodyka zajęć terenowych w aspekcie edukacji przyrodniczej 1

1205 BGgF BNG RW Praca badawcza nauczyciela geografii 1

1206 BGgF WCP RO Krajobraz kulturowy miast wschodniej części Polski 1

1207 BGgF MLU RS Miasta Lubelszczyzny 1

1208 BGgF SKG PW Nowoczesne strategie kształcenia geograficznego 1

Roztoczańska Stacja Naukowa (1221-1240)


1221 BGgF ŚAR JR Środowisko Arktyki 1

1222 BGgF KAZ JR Środowisko i problemy cywilizacyjne wybranych krajów Afryki Zachodniej

1

1223 BGgF DAN JR Denudacja antropogeniczna 1

Studium Języków Obcych UMCS


- Specjalistyczny kurs języka angielskiego z zakresu Nauk o Ziemi 1

Blok przedmiotów pedagogicznych

Numer i symbol Nazwa przedmiotu

601 BGgF DYG RO Dydaktyka geografii

601.1. BGgF PPE RO Praktyka pedagogiczna

602 BGgF PSY IP Psychologia

603 BGgF PED DP Pedagogika

Przedmioty uzupełniające wchodzące w skład bloku pedagogicznego

651 BGgF EMG AP Emisja głosu w praktyce szkolnej

654 BGgF ERL RS Edukacja regionalna - Lubelszczyzna

656 BGgF IEG PW Technologia informacyjna w edukacji geograficznej

190

WYKAZ NAZW PRZEDMIOTÓW W WERSJI ANGIELSKIEJ

Przedmioty obligatoryjne I rok / Compulsory subjects 1st year Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 101 BGgP APG ZP Astronomiczne podstawy geografii Astronomical Basics of Geography 102 BGgP PGF EK Podstawy geografii fizycznej ogólnej Basics of General Physical Geography 103 BGgP PGE JM Podstawy geografii społeczno-

ekonomicznej Basics of Socioeconomic Geography

104 BGgP KAR MS Kartografia Cartography 105 BGgP GEO ZG Geologia Geology 106 BGgP MIK KM Meteorologia i klimatologia Mereorology and Climatology 107 BGgP EKN BO Ekonomia Economy 108 BGgP LPU KZ Logika z elementami technologii pracy

umysłowej Logic with Elements of Mental Work Techniques

109 BGgP TOP FP Topografia Topography 110 BGgP GLO JJ Geografia ludności Population Geography 111 BGgP GPT SW Geografia przemysłu i transportu Industry and Transportation Geography 112 BGgP FDP ZI Fizyka dla przyrodników Physics for geographers 113 BGgP HFZ MA Historia filozofii History of Philosophy 114 BGgP MES IT Matematyka z elementami statystyki Mathematics with Elements of Statistics 115 BGgP POT MM Podstawy teledetekcji Basics of Remote Sensing 116 BGgP WT1 NZ Wstęp do ćwiczeń terenowych

regionalnych Introduction to Regional Field Practice

117 BGgP ĆT1 NZ Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Środkowa i Północna

Regional Field Practise in Central and Northern Poland

117.1 BGgP ĆPP EK Ćwiczenia terenowe regionalne na Pojezierzu i Pobrzeżu

Regional Field Practice in Lakeland and Coastal Areas

117.2 BGgP ĆGĆ WJ

Ćwiczenia terenowe regionalne w Górach Świętokrzyskich

Regional Field Practice in Swietokrzyskie Mountains

118 BgGP ĆP1 NZ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe Subject Field Practice 118.1 BGgP ĆTW DR

Ćwiczenia terenowe wstępne Preliminary Field Practice

118.2 BGgP ĆGE SW

Ćwiczenia terenowe z geografii społeczno-ekonomicznej

Socioeconomic Geography Field Practice

118.3 BGgP ĆMK AG

Ćwiczenia terenowe z meteorologii i klimatologii

Meteorology and Climatology Field Practice

119 BgGP ĆTT PK Ćwiczenia terenowe z topografii Topography Field Practice Przedmioty obligatoryjne II rok / Compulsory subjects 2nd year

Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 201 BGgP HMG JW Historia myśli geograficznej History of Geographical Ideas 202 BGgP GMF KP Geomorfologia ogólna General Geomorphology 203 BGgP HOC ZM Hydrografia i oceanografia Hydrography and Oceanography 204 BGgP KGF EK Kompleksowa geografia fizyczna Comprehensive Physical Geography 205 BGgP GGL ZK Geografia gleb z elementami

gleboznawstwa Soil Geography with Elements of Pedology

206 BGgP BIO FŚ Biogeografia Biogeography 207 BGgP GRL SW Geografia osadnictwa Settlement Geography 208 BGgP GOŚ WO Geoekologia i podstawy ochrony

środowiska Geoecology and Basics of Environmental Protection

209 BGgP ZIG NZ Zastosowanie informatyki w geografii Application of Computer Techniques in Geography 210 BGgP GIS NZ GIS – Geograficzne Systemy Informacji GIS – Geographical Information Systems 211 BGgP WT2 NZ Wstęp do ćwiczeń terenowych


212 BGgP ĆT2 NZ Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowa

Regional Field Practice - Southern Poland

212.1 BGgP ĆSU BJ Ćwiczenia terenowe regionalne w Sudetach

Regional Field Practice - Sudety Mountains

212.2 BGgP ĆTA WZ

Ćwiczenia terenowe regionalne w Tatrach Regional Field Practice - Tatry Mountains

213 BGgP ĆP2 NZ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z geomorfologii

Geomorphology Field Practice

213.1 BGgP ĆGM RE

Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z geomorfologii

Geomorphology Field Practice

213.2 BGgP ĆGL RD

Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z geografii gleb

Soil Geography Field Practice

213.3 BGgP ĆHY DJ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe z hydrografii

Hydrography Field Practice

Przedmioty obligatoryjne III rok / Compulsory subjects 3rd year Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 301 BGgP GRŚ RG Geografia regionalna świata (Ameryka, World Regional Geography (America, Africa and

191

Afryka i Australia) Australia) 302 BGgP GRŚ RG Geografia regionalna świata (Europa i

Azja) World Regional Geography (Europe and Asia)

303 BGgP GPO AM Geografia usług Geography of Services 304 BGgP GOW SB Gospodarka wodna Water Management 305 BGgP SRR SW Geografia rolnictwa i obszarów wiejskich Geography of Agriculture and Rural Areas 306 BGgP GFP AŚ Geografia fizyczna Polski Physical Geography of Poland 307 BGgP GEP JM Geografia ekonomiczna Polski Economic Geography of Poland 308 BGgP PPA JW. Podstawy paleogeografii Basics of Paleogeography 309 BGgP MGE NZ Konwersatorium Metody badań

geograficznych Methods of Geographical Researches - Seminar

310 BGgP EPK NZ Konwersatorium Europejska przestrzeń geograficzno-kulturowa

European Geographical and Cultural Space – Seminar

311 BGgP PRL NZ Konwersatorium Problemy rozwoju Lubelszczyzny

Development Problems of Lublin Region – Seminar

312 BGgP SOG NZ Proseminarium ogólne General Proseminar 313 BGgP WT3 RK Wstęp do ćwiczeń terenowych


314 BGgP ĆT3 NZ Ćwiczenia terenowe regionalne Polska Południowo-Wschodnia

Regional Field Practice - South-Eastern Poland

314.1 BGgP ĆRO WK

Ćwiczenia terenowe regionalne na Roztoczu

Regional Field Practice - Roztocze

315 BGgP ĆT3 NZ Ćwiczenia terenowe przedmiotowe Subject Field Practice 315.1 BGgP WAŚ NZ

Ćwiczenia terenowe przedmiotowe: waloryzacja środowiska

Subject Field Practice – Evaluation of the Environment

Przedmioty obligatoryjne IV rok / Compulsory subjects 4th year Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 401 BGgP MNG GJ Metodologia nauk geograficznych Methodology of Geographical Sciences 402 BGgP PŚP NZ Konwersatorium Globalne problemy

środowiska przyrodniczego Global Problems of Natural Environment - Seminar

Przedmioty obligatoryjne V rok / Compulsory subjects 5th year Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 501 BGgP AHL NZ Problemy ochrony atmosfery hydrosfery i

litosfery Problems of Atmosphere, Hydrosphere and Lithosphere Protection

502 BGgP PSE JJ Globalne problemy społeczne i ekonomiczne

Global Economic and Social Problems

503 BGgP PŚG NZ Konwersatorium Przeobrażenia środowiska geograficznego Polski

Transformation of Geographical Environment in Poland - Seminar

Zajęcia specjalizacyjne obligatoryjne Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: FIZYCZNOGEOGRAFICZNE PODSTAWY KSZTAŁTOWANIA KRAJOBRAZU (numery: 701-715)

Optional subjects, Specialisation: Physical Geography, Specialisation Group: Physico-Geographical Bases of Environment Formation

Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 731 BGgS GMD KP Geomorfologia dynamiczna Dynamic Geomorphology 701 BGgS ZRE EW Zasady regionalizacji Principles of Regionalisation 873 BGgS EKO WW Ekofizjografia Ecophysiography 702 BGgS EŚP MŁ Ewolucja środowiska przyrodniczego

Polski Evolution of Natural Environment in Poland

703 BGgS GHK BJ Geochemia krajobrazu Landscape Geochemistry 874 BGgS MIA WR Monitoring środowiska i analiza danych

środowiskowych Environmental Monitoring and Environmental Data Analysis

704 BGgS GEH JG Geografia historyczna Historical Geography 875 BGgS WAŚ WI Waloryzacja środowiska Environmental Evaluation 705 BGgS GWG FP GIS w geografii fizycznej GIS in Physical Geography 706 BGgS TMK MZ Teledetekcja w badaniach

krajobrazowych Remote Sensing in Landscape Research

877 BGgS NOK BE Nauka o krajobrazie Landscape Study 707 BGgS EKO AP Ekologiczne podstawy kształtowania

krajobrazu Ecological Bases of Landscape Formation

881 BGgS ARK BE Architektura krajobrazu Landscape Architecture Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: PALEOGEOGRAFIA CZWARTORZĘDU

(numery: 716-730) Specialisation: Physical Geography, Specialisation Group: Quaternary Paleogeography

Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 731 BGgS GMD KP Geomorfologia dynamiczna Dynamic Geomorphology 716 BGgS BOC FP Metody badań osadów czwartorzędowych Research Methods of Quaternary Sediments 702 BGgS EŚP MŁ Ewolucja środowiska przyrodniczego

Polski Evolution of Natural Environment in Poland

717 BGgS ZPC KB Zagadnienia paleobotaniki czwartorzędu Quaternary Paleobotanics 718 BGgS MNU ZM Metody numeryczne w geografii fizycznej

i paleogeografii Numeric Methods in Physical Geography and Paleogeography

192

719 BGgS CEŚ ŁZ Paleogeografia czwartorzędu Europy Środkowej

Quaternary Paleogeography of Central Europe

720 BGgS SGL ST Sedymentologia glacjalna Glacial Sedimentology 721 BGgS PAL RA Paleogeografia holocenu Holocene Sedimentology 722 BGgS GHP JG Geografia historyczna Polski Historical Geography of Poland 723 BGgS PEP ŁW Zagadnienia strefy peryglacjalnej Questions of Periglacial Zone 724 BGgS ZPA MŁ Wybrane zagadnienia z paleopedologii Selected Issues of Paleopedology 725 BGgS PDP AP Podstawy paleoekologii Basics of Paleoecology 726 BGgS APR NC Archeologiczne podstawy rekonstrukcji

paleogeograficznej Archeological Bases of Paleogeographic Reconstruction

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOMORFOLOGIA (numery: 731-745)

Specialisation: Physical Geography, Specialisation Group: Geomorphology Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 731 BGgS GMD KP Geomorfologia dynamiczna Dynamic Geomorphology 732 BGgS ZMK PZ Monitoring i bazy danych w geomorfologii Monitoring and Databases in Geomorphology 752 BGgS PRF AŚ Typologia środowiska i regionalizacja

Polski SE Environmental Typology and Regionalisation of South-Eastern Poland

702 BGgS EŚP MŁ Ewolucja środowiska przyrodniczego Polski

Evolution of Natural Environment in Poland

733 BGgS MBO PT Metodyka badań osadów czwartorzędowych

Quaternary Sediments Research Methodology

734 BGgS SPC KP Stratygrafia i paleogeografia czwartorzędu

Quaternary Stratigraphy and Paleogeography

735 BGgS GMP RE Geomorfologia regionalna Polski Regional Geomorphology of Poland 736 BGgS TKG LG Metody i techniki komputerowe w

geomorfologii Computer Methods and Techniques in Geomorphology

737 BGgS GMK RE Geomorfologia klimatyczna Climatic Geomorphology 738 BGgS GMS RP Geomorfologia stosowana Applied Geomorphology 739 BGgS TIR JS Tektonika i rzeźba strukturalna Polski SE Tectonics and Structural Relief of South-Eastern Poland 740 BGgS ERG RP Erozja gleb i rekultywacja terenów

zdewastowanych Soil Erosion and Recultivation of Devastated Areas

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA GLEB (numery: 746-750)

Specialisation: Physical Geography, Specialisation Group: Soil Geography Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 731 BGgS GMD KP Geomorfologia dynamiczna Dynamic Geomorphology 746 BGgS TLB MC Techniki laboratoryjne w badaniach

środowiska przyrodniczego Laboratory Techniques in Natural Environment Research

747 BGgS GSG RD Geneza i systematyka gleb Origin and Systematics of Soils 703 BGgS GHK BJ Geochemia krajobrazu Landscape Geochemistry 748 BGgS SUS PB Zrównoważone wykorzystanie i ochrona

gleb Sustainable Use and Protection of Soils

749 BGgS PPG KC Przestrzenne zróżnicowanie pokrywy glebowej

Spatial Differentiation of Soil Cover

750 BGgS KTG KC Kartografia gleb Soil Cartography 751 BGgS PLP JC Paleopedologia Paleopedology 752 BGgS ZGG GC Zastosowanie metod komputerowych w

geografii gleb Application of Computer Methods in Soil Geography

753 BGgS FCB MJ Fizyka, chemia i biologia gleby Physics, Chemistry and Biology of Soil 754 BGgS DIO ZK Degradacja i ochrona powierzchni ziemi Degradation and Protection of Earth Surface 755 BGgS WPG ZK Historia i współczesne problemy w

gleboznawstwie History and Contemporary Problems of Pedology

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA REGIONALNA (numery: 751-765)

Specialisation: Physical Geography, Specialisation Group: Regional Geography Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 751 BGgS PTM AŚ Podstawy geografii regionalnej Basics of Regional Geography 701 BGgS ZRE EW Zasady regionalizacji Principles of Regionalisation 752 BGgS PRF AŚ Typologia środowiska i regionalizacja

Polski SE Typology of Environment and Regionalisation of South-Eastern Poland



753 BGgS GPA BW Granice przyrodnicze i antropogeniczne w badaniach regionalnych

Natural and Anthropogenic Boudaries in Regional Research

875 BGgS WAŚ WI Waloryzacja środowiska Environmental Evaluation 754 BGgS GRP BS Geografia regionalna Polski Regional Geography of Poland 755 BGgS RKP ES Regiony kulturowe Polski Cultural Regions of Poland 756 BGgS SGP WK Sąsiedztwo geograficzne Polski Geographical Neighbourhood of Poland 757 BGgS RRK AŚ Rozwój regionalny krajów europejskich Regional Development of European Countries 758 BGgS URR RG Geograficzne uwarunkowania rozwoju Geographic Determinants of Development of Selected

193

wybranych regionów świata World Regions 759 BGgS SMZ AŚ Strefy morfoklimatyczne Ziemi Morphoclimatic Zones of the Earth 760 BGgS ZRP WZ Zasady regionalnego planowania rozwoju

turystyki Principles of Regional Planning in Tourism Development

Specjalność geografia fizyczna Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA TURYZMU (numery: 766-780)

Specialisation: Physical Geography, Specialisation Group: Tourism Geography Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 766 BGgS HPZ AŚ Historia, przedmiot i zakres badań

geografii turyzmu History, Subject and Scope of Research in Tourism Geography

767 BGgS MBT KW Metody badań w geografii turyzmu Research Methods in Tourism Geography 768 BGgS GTP BS Geografia turystyczna Polski z

elementami krajoznawstwa Tourism Geography of Poland with Elements of Touring

769 BGgS PTP AŚ Produkt turystyczny-podstawy poznawania i kreowania

Tourist Product – Basics of Recognition and Creation

770 BGgS RTŚ HW Regiony turystyczne świata Tourist Regions of the World 771 BGgS TJP AM Turystyka jako podstawa rozwoju

regionalnego Tourism as the Basis for Regional Development

772 BGgS MAR PP Marketing w turystyce Marketing in Tourism 773 BGgS PWT TD Prawo i ubezpieczenia w turystyce Law and Insurances in Tourism 774 BGgS BIO MK Biometeorologia turystyki i wypoczynku Biometeorology of Tourism and Recreation 775 BGgS ZRT TK Zagospodarowanie rekreacyjno-

turystyczne Recreation-Tourist Management

776 BGgS ZST SJ Zarys socjologii turystyki Outline of Tourism Sociology 777 BGgS ZRT JA Elementy kulturoznawstwa Elements of Cultural Studies

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią Grupa specjalizacyjna: GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA

(numery: 781-795) Specialisation: Socioeconomic Geography and Cartography, Specialisation Group: Socioeconomic

Geography Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 781 BGgS HIM AM Historia i metodologia geografii

społeczno-ekonomicznej History and Methodology of Socioeconomic Geography

782 BGgS HGP JD Historia gospodarcza Polski XIX i XX w. Economic History of Poland in 19th and 20th Century 783 BGgS MSE NZ Metody badań społeczno-ekonomicznych i

kartograficznych w geografii Socioeconomic and Cartographic Research Methods in Geography

784 BGgS PTG KT Przestrzenna transformacja gospodarki Spatial Transformation of Economy 785 BGgS ZGS KŁ Zastosowanie GIS w geografii społeczno-

ekonomicznej Application of GIS Methods in Socioeconomic Geography

786 BGgS ZPL PJ Zagospodarowanie przestrzenne Lubelszczyzny

Spatial Management in Lublin Region

787 BGgS PPP GW Podstawy planowania przestrzennego Basics of Spatial Planning 788 BGgS GSP SW Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne

zrównoważonego rozwoju Socioeconomic Determinants of Sustainable Development

789 BGgS TLD JB Teorie lokalizacji działalności gospodarczej

Theories of Economic Activity Localisation

816 BGgS AII MM Analiza i interpretacja map Analysis and Interpretation of Maps 790 BGgS PSE PJ Przestrzeń społeczno-gospodarcza Europy

i procesy integracji Polski z UE Socioeconomic Space of Europe and EU-Poland integration processes

791 BGgS SIG PJ Społeczeństwo i gospodarka w regionach geograficznych Polski

Society and Economy in Geographical Regions of Poland

792 BGgS PSO JB Współczesne przemiany na obszarach wiejskich

Modern Transformation of Rural Areas

793 BGgS RLR PJ Strategie rozwoju lokalnego i regionalnego

Strategies of Local and Regional Development

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią Grupa specjalizacyjna: PLANOWANIE PRZESTRZENNE

(numery: 796-810) Specialisation: Socioeconomic Geography and Cartography, Specialisation Group: Spatial Planning

Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 781 BGgS HIM AM Historia i metodologia geografii

społeczno-ekonomicznej History and Methodology of Socioeconomic Geography

796 BGgS ZGP GW Zagospodarowanie przestrzenne Polski Spatial Management in Poland 797 BGgS SKP GW Społeczno-kulturowe podstawy

zagospodarowania przestrzennego Sociocultural Bases of Spatial Management

873 BGgS EKO WW Ekofizjografia Ecophysiography 798 BGgS TGP AM Teoria gospodarki przestrzennej Theory of Spatial Management 785 BGgS ZGS KŁ Zastosowanie GIS w geografii społeczno-

ekonomicznej Application of GIS Methods in Socioeconomic Geography

799 BGgS PUE GW Planowanie przestrzenne w wybranych krajach Unii Europejskiej

Spatial Planning in Selected EU Countries

194

800 BGgS GON GW Gospodarka nieruchomościami Real Estate Management 801 BGgS MAR PJ Marketing miejski Urban Marketing 802 BGgS PRP DS Prawne podstawy planowania

przestrzennego Legal Bases of Spatial Planning

803 BGgS MPP DY Miejscowe planowanie przestrzenne Local Spatial Planning 804 BGgS KAP JM Kartografia planistyczna Planning Cartography 805 BGgS PLW GW Planowanie wielkoprzestrzenne Great-Scale Planning 881 BGgS ARK BE Architektura krajobrazu Landscape Architecture 806 BGgS PRO PO Projekt urbanistyczny Urban Project

Specjalność geografia społeczno-ekonomiczna z kartografią Grupa specjalizacyjna: KARTOGRAFIA (numery: 811-825)

Specialisation: Socioeconomic Geography and Cartography, Specialisation Group: Cartography Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 811 BGgS KTO MS Kartoznawstwo ogólne General Map Study 812 BGgS GKM PC Grafika i kompozycja mapy Map Composition and Graphics 783 BGgS MSE NZ Metody badań społeczno-ekonomicznych i

kartograficznych w geografii Socioeconomic and Cartographic Research Methods in Geography

813 BGgS KWK MM Komputerowe wspomaganie kartografii Computer Methods in Cartography 814 BGgS MEK MM Metodyka kartografii Methodology of Cartography 815 BGgS MEK IT Kartografia matematyczna Mathematical Cartography 816 BGgS AII MM Analiza i interpretacja map Map Analysis and Interpretation 817 BGgS RMA MS Redakcja map i atlasów Edition of Maps and Atlases 818 BGgS REK KK Reprodukcja kartograficzna Cartographic Reproduction 819 BGgS FTG VC Podstawy fotogrametrii i geodezji Basics of Photogrammetry and Geodesy 820 BGgS GIK KR GIS w kartografii GIS in Cartography 821 BGgS HIK MS Historia kartografii History of Cartography 822 BGgS HIK KR Teledetekcja w kartografii Remote Sensing in Cartography

Specjalność hydroklimatologia Grupa specjalizacyjna: HYDROLOGIA (numery: 826-840)

Specialisation: Hydroclimatology, Specialisation Group: Hydrology Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 826 BGgS HYD JD Hydrometria Hydrometry 827 BGgS GIH WS GIS w hydrologii GIS in Hydrology 828 BGgS HGO ZM Hydrogeologia ogólna General Hydrogeology 829 BGgS MAH JD Metody analiz hydrochemicznych Methods of Hydrochemical Analysis 830 BGgS LMN MT Limnologia fizyczna Physical Limnology 831 BGgS POT JP Potamologia Potamology 832 BGgS MBH JP Metody badań i modelowania w hydrologii Research Methods and Modelling in Hydrology 833 BGgS HPL ZM Hydrologia i hydrogeologia Polski Hydrology and Hydrogeology of Poland 847 BGgS ZAN BJ Zanieczyszczenia i ochrona wód Water Pollution and Protection 834 BGgS GWP SB Gospodarka wodna Polski Water Management in Poland 835 BGgS HDS JP Hydrologia stosowana Applied Hydrology 836 BGgS AOU SB Antropogeniczne zmiany obiegu wody Anthropogenic Changes of Water Circulation

Specjalność hydroklimatologia Grupa specjalizacyjna: HYDROCHEMIA (numery: 841-855)

Specialisation: Hydroclimatology, Specialisation Group: Hydrochemistry Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 841 BGgS WWŚ BJ Woda w środowisku geograficznym Water in Geographical Environment 827 BGgS GIH WS GIS w hydrologii GIS in Hydrology 842 BGgS HWP BD Hydrochemia wód podziemnych Hydrochemistry of Underground Waters 843 BGgS WPA MB Dynamika jakości wody w atmosferze i

na powierzchni gruntu Dynamics of Water Quality in the Atmosphere and on the Ground Surface



844 BGgS EKO BC Ekosystemy hydrogeniczne Hydrogenic Ecosystems 845 BGgS HYW BD Hydrochemia wód powierzchniowych Hydrochemistry of Surface Waters 846 BGgS ZAS WS Zastosowanie GIS w hydrochemii Application of GIS Methods in Hydrochemistry 847 BGgS ZAN BJ Zanieczyszczenia i ochrona wód Water Pollution and Protection 848 BGgS UWE BJ Układy węglanowe (termodynamika i

kinetyka chemiczna) Carbonate Systems (Thermodynamics and Chemical Kinetics)

833 BGgS HPL ZM Hydrologia i hydrogeologia Polski Hydrology and Hydrogeology of Poland 849 BGgS MOH BD Metody opracowań hydrochemicznych

Specjalność hydroklimatologia Grupa specjalizacyjna: METEOROLOGIA I KLIMATOLOGIA (numery: 856-870)

Specialisation: Hydroclimatology, Specialisation Group: Meteorology and Climatology Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 856 BGgS HDM NM Hydrometeorologia Hydrometeorology 841 BGgS WWŚ BJ Woda w środowisku geograficznym Water in Geographical Environment 857 BGgS EFA AG Elementy fizyki atmosfery Elements of Atmosphere Physics

195

858 BGgS MOK EF Metody opracowań klimatologicznych Methods of Climatological Studies 859 BGgS MOK AG Meteorologia synoptyczna Synoptic Meteorology 860 BGgS KPE SM Klimat Polski i Europy Climate of Poland and Europe 861 BGgS KLR SM Klimatologia regionalna Regional Climatology 862 BGgS CAO BK Cyrkulacja atmosferyczna i oceaniczna Atmospheric and Oceanic Circulation 863 BGgS MBK BK Metody badań w klimatologii Research Methods in Climatology 864 BGgS ITM AG Instrumentoznawstwo meteorologiczne Meteorological Tools Study 865 BGgS KLS SM Klimatologia stosowana Applied Climatology 866 BGgS ZIW BK Zmiany i wahania klimatu Climate Changes and Fluctuation

Specjalność ochrona środowiska Grupa specjalizacyjna: GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ŚRODOWISKA (numery: 871-885)

Specialisation: Environmental Protection, Specialisation Group: Environment Resources Management Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 871 BGgS PGM WZ Procesy geomorfologiczne Geomorphologic Processes 872 BGgS OCP WI Obszary i obiekty chronione w Polsce i na

świecie Protected Areas and Objects in Poland and in the World

873 BGgS EKO WW Ekofizjografia Ecophysiography 874 BGgS MIA WR Monitoring środowiska i analiza danych

środowiskowych Environmental Monitoring and Environmental Data Analysis

703 BGgS GHK BJ Geochemia krajobrazu Landscape Geochemistry 875 BGgS WAŚ WI Waloryzacja środowiska Environmental Evaluation 876 BGgS OOS WO Oceny oddziaływania na środowisko Environmental Impact Estimations 877 BGgS NOK BE Nauka o krajobrazie Landscape Study 878 BGgS OŚP SJ Podstawy prawne i administracyjne

ochrony środowiska w Polsce Legal and Administrative Bases of Environmental Protection in Poland

879 BGgS BSZ JP Badanie zagrożeń i dokumentowanie stanu środowiska metodami GIS

Research of Hazards and Verification of State of the Environment with the use of GIS Methods

707 BGgS EKO AP Ekologiczne podstawy kształtowania krajobrazu

Ecological Bases of Landscape Formation

880 BGgS ZAŚ WI Zdrowotne aspekty środowiska Health Aspects of the Environment Blok przedmiotów pedagogicznych / Pedagogical Subjects

Numer i symbol WERSJA POLSKA ENGLISH VERSION 601 BGgF DYG RO Dydaktyka geografii Teaching of Geography 601.1. BGgF PPE RO

Praktyka pedagogiczna Pedagogical Practice

602 BGgF PSY IP Psychologia Psychology 603 BGgF PED DP Pedagogika Pedagogy

Przedmioty uzupełniające wchodzące w skład bloku pedagogicznego / Supplementary Pedagogical Subjects

651 BGgF EMG AP Emisja głosu w praktyce szkolnej Voice Emission in School Practice 654 BGgF ERL RS Edukacja regionalna - Lubelszczyzna Regional Education – Lublin Region 656 BGgF IEG PW Technologia informacyjna w edukacji

geograficznej Information Technology in Geographical Education

STOSOWANE SKRÓTY NAZWISK OSÓB PROWADZĄCYCH

Skrót Imię i nazwisko Jednostka organizacyjna

AG dr Andrzej Gluza Zakład Meteorologii i Klimatologii

AM dr Artur Myna Zakład Geografii Ekonomicznej

AP dr Irena Agnieszka Pidek Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

AŚ dr hab. Andrzej Świeca, prof. UMCS Zakład Geografii Regionalnej

BB dr Bogusława Baran-Zgłobicka Zakład Geologii i Ochrony Litosfery

BC dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS, dr hab. Bożena Czarnecka Zakład Hydrografii, Zakład Ekologii Roślin

BD dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS, dr Jarosław Dawidek Zakład Hydrografii

BE dr Sebastian Bernat Zakład Ochrony Środowiska

BJ dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS Zakład Hydrografii

BK dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS Zakład Meteorologii i Klimatologii

BO dr Janusz Borowiec Wydział Ekonomiczny

BS dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Ewa Skowronek Zakład Geografii Regionalnej

BW dr Teresa Brzezińska-Wójcik Zakład Geografii Regionalnej

196

DJ dr Jarosław Dawidek Zakład Hydrografii

DP dr Dorota Pankowska Wydział Pedagogiki i Psychologii

DR dr Radosław Dobrowolski Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

DS dr Dorota Steć Wydział Prawa i Administracji

DY dr inż. arch. Romuald Dylewski Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie

EF dr Eugeniusz Filipiuk Zakład Meteorologii i Klimatologii

EK dr Elżbieta Kardaszewska Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

ES dr Ewa Skowronek Zakład Geografii Regionalnej

EW dr Elżbieta Kardaszewska, dr Teresa Brzezińska-Wójcik

Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii, Zakład Geografii Regionalnej

FP Pracownicy Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii

FŚ prof. dr hab. Florian Święs Zakład Geobotaniki, Instytut Biologii

GC dr Leszek Gawrysiak, dr Jacek Chodorowski Zakład Geomorfologii, Zakład Gleboznawstwa

GJ dr Grzegorz Janicki Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

GW dr Waldemar Gorzym-Wilkowski Zakład Geografii Ekonomicznej

HW dr Teresa Brzezińska-Wójcik, dr Krystyna Harasimiuk

Zakład Geografii Regionalnej, Biblioteka Instytutu Nauk o Ziemi

IP Pracownicy Wydziału Pedagogiki i Psychologii

IT dr Irena Tarraro-Żebrowska Zakład Kartografii

JA dr hab. Jan Adamowski Wydział Humanistyczny

JB dr hab. Jerzy Bański, prof. UMCS Zakład Geografii Ekonomicznej

JC dr Jacek Chodorowski Zakład Gleboznawstwa

JD dr Józef Duda Wydział Ekonomiczny

JG dr Jan Rodzik, dr Grzegorz Janicki Roztoczańska Stacja Naukowa UMCS, Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

JJ dr Wojciech Janicki Zakład Geografii Ekonomicznej

JM dr hab. Jerzy Mościbroda, prof. UMCS Zakład Geografii Ekonomicznej

JP dr Józef Paszczyk Zakład Hydrografii

JR dr Jan Rodzik Roztoczańska Stacja Naukowa UMCS

JS dr hab. Józef Superson, prof. UMCS Zakład Geomorfologii

JW prof. dr hab. Józef Wojtanowicz Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

KB dr Krystyna Bałaga Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

KC dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS, dr Jacek Chodorowski Zakład Gleboznawstwa

KJ dr Waldemar Kociuba, dr Grzegorz Janicki Zakład Geografii Regionalnej, Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

KK dr Krzysztof Kałamucki, mgr Mirosław Krukowski Zakład Kartografii

KŁ mgr Krzysztof Łoboda Zakład Geografii Ekonomicznej

KM dr hab. Bogusław M. Kaszewski, prof. UMCS, dr Szczepan Mrugała Zakład Meteorologii i Klimatologii

KP prof. dr hab. Kazimierz Pękala Zakład Geomorfologii

KR mgr Mirosław Krukowski Zakład Kartografii

KT dr hab. Tomasz Komornicki, prof. UMCS Zakład Geografii Ekonomicznej

KW dr Waldemar Kociuba, dr Teresa Brzezińska-Wójcik Zakład Geografii Regionalnej

KZ dr Zdzisław Kowalski Wydział Filozofii i Socjologii

LD dr hab. Leopold Dolecki, prof. UMCS Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

LG dr Leszek Gawrysiak Zakład Geomorfologii

ŁW prof. dr hab. Maria Łanczont, prof. dr hab. Józef Wojtanowicz Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

ŁZ prof. dr hab. Maria Łanczont, dr Paweł Zieliński Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

MA dr Sabina Magierska Wydział Filozofii i Socjologii

MB dr Marek Nowosad, dr hab. Bronisław Janiec, prof. UMCS Zakład Hydrografii

MC dr hab. Jerzy Melke, prof. UMCS, dr Jacek Chodorowski Zakład Gleboznawstwa

197

MF dr Małgorzata Flaga Zakład Geografii Ekonomicznej

MH prof. dr hab. Marian Harasimiuk Zakład Geologii i Ochrony Litosfery

MJ dr hab. Jerzy Melke, prof. UMCS Zakład Gleboznawstwa

MK dr Mirosław Meksuła, dr Krzysztof Kałamucki Zakład Kartografii

MŁ prof. dr hab. Maria Łanczont Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

MM dr Mirosław Meksuła Zakład Kartografii

MS prof. dr hab. Mieczysław Sirko Zakład Kartografii

MT dr Marek Turczyński Zakład Hydrografii

MZ dr Mirosław Meksuła, Pracownicy Zakład Kartografii, Zakładu Geografii Fizycznej i Paleogeografii

NC dr Jolanta Nogaj-Chachaj Wydział Humanistyczny

NM dr Marek Nowosad Zakład Meteorologii i Klimatologii

NZ Pracownicy Instytutu Nauk o Ziemi

PA dr Paweł Zieliński Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

PB mgr Piotr Bartmiński Zakład Gleboznawstwa

PC dr Paweł Cebrykow Zakład Kartografii

PJ dr Jan Polski Zakład Geografii Ekonomicznej

PK dr Piotr Kulesza Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

PM dr Przemysław Mroczek Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

PO mgr inż. arch. Anna Polska Zakład Geografii Ekonomicznej

PP dr Jan Polski, mgr inż. arch. Anna Polska Zakład Geografii Ekonomicznej

PT prof. dr hab. Kazimierz Pękala, mgr Anna Tarasiuk Zakład Geomorfologii

PW dr Paweł Wojtanowicz Pracownia Dydaktyki Geografii

PZ dr Piotr Zagórski Zakład Geomorfologii

RA dr Radosław Janicki Zakład Ochrony Środowiska

RD prof. dr hab. Ryszard Dębicki Zakład Gleboznawstwa

RE dr Jan Reder Zakład Geomorfologii

RG Pracownicy Zakładu Geografii Regionalnej

RJ dr Jolanta Rodzoś, dr Jan Rodzik Pracownia Dydaktyki Geografii, Roztoczańska Stacja Naukowa UMCS

RK mgr Renata Krukowska Zakład Geografii Regionalnej

RO dr Jolanta Rodzoś Pracownia Dydaktyki Geografii

RP dr Janina Repelewska-Pękalowa Zakład Geomorfologii

RR dr Radosław Dobrowolski, dr Jan Rodzik Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii, Roztoczańska Stacja Naukowa UMCS

RS dr Jolanta Rodzoś, dr Joanna Szczęsna Pracownia Dydaktyki Geografii

RW dr Jolanta Rodzoś, dr Paweł Wojtanowicz Pracownia Dydaktyki Geografii

SB dr hab. Stefan Bartoszewski, prof. UMCS Zakład Hydrografii

SJ prof. dr hab. Józef Styk Wydział Filozofii i Socjologii

SM dr Szczepan Mrugała Zakład Meteorologii i Klimatologii

ST dr Sławomir Terpiłowski Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

SW dr Wiesława Sobczyk Zakład Geografii Ekonomicznej

TD dr Tomasz Demendecki Wydział Prawa i Administracji

TK dr Waldemar Kociuba, mgr Andrzej Tucki Zakład Geografii Regionalnej

WI dr Wioletta Kałamucka Zakład Ochrony Środowiska

WJ dr Justyna Warowna Zakład Geologii i Ochrony Litosfery

WK dr Waldemar Kociuba Zakład Geografii Regionalnej

WO dr Witold Wołoszyn Zakład Ochrony Środowiska

WR dr Witold Wołoszyn, dr Jan Rodzik Zakład Ochrony Środowiska, Roztoczańska Stacja Naukowa UMCS

WS dr Wojciech Sobolewski Zakład Hydrografii

WW dr Witold Wołoszyn, dr Grzegorz Janicki Zakład Ochrony Środowiska, Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

WZ dr Wojciech Zgłobicki Zakład Geologii i Ochrony Litosfery

198

ZG dr Zbigniew Gardziel Zakład Geologii i Ochrony Litosfery

ZI Pracownicy Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki

ZJ dr Wojciech Zgłobicki, dr Justyna Warowna Zakład Geologii i Ochrony Litosfery

ZK dr hab. Zbigniew Klimowicz, prof. UMCS Zakład Gleboznawstwa

ZM prof. dr hab. Zdzisław Michalczyk Zakład Hydrografii

ZP dr Paweł Zieliński Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii

199

ANEKS

PROGRAM SOCRATES – ERASMUS

Program Erasmus, którego nazwa nawiązuje do imienia Erazma z Rotterdamu, został powołany w roku 1987 z myślą o propagowaniu i ułatwianiu wymiany studentów między uczelniami krajów Wspólnoty Europejskiej. W 1995 roku, Erasmus wszedł w skład utworzonego wówczas programu wspólnotowego SOCRATES, wspierającego międzynarodową współpracę w sferze edukacji. Stosowana obecnie nazwa SOCRATES-Erasmus ma podkreślić, że Erasmus jest częścią zakrojonego na szerszą skalę programu SOCRATES. Ogólnym celem programu SOCRATES-Erasmus jest podnoszenie poziomu kształcenia i wzmacnianie jego europejskiego wymiaru w szkołach wyższych. Program SOCRATES-Erasmus obejmuje nie tylko wymianę studentów, lecz umożliwia także różne inne formy współpracy między instytucjami szkolnictwa wyższego w Europie. Kraje uprawnione do udziału w programie SOCRATES-Erasmus:

• 25 krajów członkowskich Unii Europejskiej (Austria, Belgia, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Republika Słowacji, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania, Węgry, Włochy);

• 3 kraje Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Lichtenstein, Norwegia); • 2 kraje kandydujące do UE (Bułgaria, Rumunia) oraz Turcja.

W Polsce prawo uczestnictwa w programie Erasmus mają państwowe i prywatne szkoły wyższe wpisane do rejestru Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, kształcące studentów na poziomie licencjackim, inżynierskim, magisterskim, doktoranckim.

Uczelnie uczestniczące w Erasmusie realizować mogą następujące działania: • wymianę studentów - umożliwianie własnym studentom wyjazdów do partnerskich uczelni w krajach

europejskich i przyjmowanie studentów z tych uczelni w celu zrealizowania przez nich uzgodnionego programu studiów trwającego od 3 miesięcy do 1 roku akademickiego;

• wymianę nauczycieli akademickich - umożliwianie wykładowcom wyjazdów do partnerskich uczelni w krajach Europy i przyjmowanie wykładowców z tych uczelni w celu prowadzenia przez nich zajęć dydaktycznych;

• organizację wymiany studentów i nauczycieli akademickich, np. promocję wymiany, przygotowanie (np. organizacyjne, językowe) wyjeżdżających studentów i wykładowców, opiekę nad studentami przyjeżdżającymi z zagranicy;

• wprowadzanie europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS) ułatwiającego zaliczenie okresu studiów odbytego w uczelni partnerskiej;

• opracowywanie nowych programów nauczania przy współudziale partnerskich uczelni z krajów Europy w ramach projektów wielostronnych;

• organizację kursów intensywnych - cyklu zajęć dydaktycznych opracowanych i prowadzonych przez międzynarodową grupę wykładowców dla międzynarodowej grupy studentów;

• udział w Sieciach tematycznych Erasmusa.

Aktywny udział polskich uczelni w programie SOCRATES-Erasmus rozpoczął się w roku 1998/99, kiedy to 46 polskich szkół wyższych (w tym także Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) podpisało kontrakt uczelniany z Komisją Europejską. W ramach programu SOCRATES–Erasmus studenci mają możliwość wyjazdu do jednego z krajów Unii Europejskiej na okres od 3 miesięcy do jednego roku akademickiego. W okresie tym otrzymują niewielkie stypendium ERASMUSa (dofinansowanie kosztów podróży i pobytu za granicą) i są zwolnieni z opłat czesnego w uczelni zagranicznej. Okres studiów odbytych za granicą stanowi integralną część studiów w uczelni macierzystej. Gwarancją uznania tego okresu studiów jest podpisanie przed wyjazdem „Porozumienia o programie zajęć” (Learning agreement) między studentem, uczelnią macierzystą i uczelnią przyjmującą. Zaliczenie w uczelni macierzystej następuje po przeanalizowaniu „Wykazu zaliczeń” (Transcript of records) wystawionego studentowi przez uczelnię zagraniczną. „Wykaz zaliczeń” zawiera zestawienie wszystkich przedmiotów i zajęć, w których uczestniczył student wraz z uzyskanymi ocenami i liczbą punktów ECTS. Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów (European Credit Transfer System) jest systemem, który ułatwia uznanie okresów studiów odbytych za granicą. Pozwala na „mierzenie” w skali punktowej nakładu pracy studenta, jaki musi on włożyć w zaliczenie określonego przedmiotu.

Jednostką administracyjną UMCS odpowiedzialną za współpracę międzynarodową jest Dział Współpracy z Zagranicą i Koordynacji Programów Międzynarodowych:

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Dział Współpracy z Zagranicą i Koordynacji Programów Międzynarodowych

Pl. M. Curie-Skłodowskiej 5, p. 1201, 20-031 Lublin tel. 081 537-54-10, 537-52-18, 537-53-65; fax: 081 537-54-10

e-mail: [email protected] Kierownik Działu

Koordynator Programu Socrates-Erasmus mgr Ryszard STRASZŃSKI; e-mail: [email protected]

200

Na każdym wydziale powołani są: koordynatorzy ds. współpracy z zagranicą oraz koordynatorzy procesu bolońskiego i ECTS. Więcej informacji o programie SOCRATES można uzyskać u koordynatora wydziałowego i uczelnianego oraz na stronach internetowych: Działu Współpracy z Zagranicą i Koordynacji Programów Międzynarodowych UMCS http://dwz.umcs.lublin.pl/; Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji: http://www.socrates.org.pl; i Biura Programu: http://www.socleoyouth.be. PROCES BOLOŃSKI

Deklaracja Bolońska, podpisana 19 czerwca 1999 roku przez ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe w 29 krajach europejskich, zapoczątkowała proces istotnych zmian w systemach edukacji poszczególnych państw. Proces ten, nazywany często Procesem Bolońskim, zmierza do utworzenia do 2010 roku –w wyniku uzgodnienia pewnych ogólnych zasad organizacji kształcenia – Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego (European Higher Education Area). Założenia Deklaracji „biorą w pełni pod uwagę różnorodność kultur, języków, krajowych systemów szkolnictwa oraz autonomię uniwersytetów” i zakładają współpracę w zakresie koordynacji polityk w zakresie szkolnictwa wyższego. Proces Boloński stanowi próbę wypracowania wspólnej „europejskiej” reakcji na problemy występujące w większości krajów, tak aby:

• stworzyć warunki do mobilności obywateli, • dostosować system kształcenia do potrzeb rynku pracy, a zwłaszcza doprowadzić do poprawy zatrudnienia, • podnieść atrakcyjność i poprawić pozycję konkurencyjną szkolnictwa wyższego w Europie, tak aby odpowiadała

ona wkładowi tego obszaru w rozwój cywilizacji. Celem zachodzących procesów integracyjnych nie jest standaryzacja, lecz raczej „harmonizacja”, czyli wypracowanie zasad współdziałania, z uwzględnieniem zróżnicowania i autonomii poszczególnych państw i uczelni. 1998 Deklaracja Sorbońska Francja, Niemcy Wielka Brytania, Włochy

1999 Deklaracja Bolońska 29 państw, w tym Polska

Proces 2001 Komunikat Praski 33 państwa Boloński

2003 Komunikat Berliński 40 państw 2005 Komunikat z Bergen 45 państw 2007 Komunikat Londyński ? państw

2010: Europejska Przestrzeń Szkolnictwa Wyższego Schemat realizacji Procesu Bolońskiego W Deklaracji Bolońskiej zawarte jest sześć postulatów wskazujących sposoby realizacji celów przyświecających idei tworzenia Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego:

• wprowadzenie systemu „łatwo czytelnych” i porównywalnych stopni (dyplomów), • wprowadzenie studiów dwustopniowych, • wprowadzenie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów (ECTS), • usuwanie przeszkód ograniczających mobilność studentów i pracowników, • współdziałanie w zakresie zapewnienia jakości kształcenia, • propagowanie problematyki europejskiej w kształceniu.

W Komunikacie Praskim ministrowie potwierdzili znaczenie postulatów Deklaracji Bolońskiej, a ponadto wskazali następujące elementy Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego:

• kształcenie ustawiczne, • współdziałanie uczelni i studentów w realizacji Procesu Bolońskiego, • propagowanie atrakcyjności Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego poza Europą.

W Komunikacie Berlińskim ministrowie dokonali oceny przebiegu realizacji postulatów sformułowanych w Deklaracji Bolońskiej i Komunikacie Praskim oraz wskazali nowe aspekty Procesu Bolońskiego, podkreślając:

• związek kształcenia i badań naukowych oraz znaczenie badań jako integralnej części szkolnictwa wyższego, • potrzebę rozszerzania dwustopniowego systemu studiów (zdefiniowanego w Deklaracji Bolońskiej) o studia III

stopnia – studia doktoranckie, • potrzebę kształcenia interdyscyplinarnego.

Ostatnia konferencja ministrów odbyła się w dniach 19-20 maja 2005 w Bergen. Informacje na jej temat oraz aktualne informacje dotyczące międzynarodowych kierunków rozwoju procesu bolońskiego można znaleźć na stronie www.bologna-bergen2005.no. Tzw. contact person ds. Deklaracji Bolońskiej jest Pani Maria Bołtruszko (tel. 022 628-41-35; fax: 022 628-85-61; e-mail: [email protected]), starszy specjalista w Departamencie Współpracy Międzynarodowej, która ściśle współpracuje z Departamentem Szkolnictwa Wyższego i Państwową Komisją Akredytacyjną. Na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w sprawach związanych z Procesem Bolońskim należy kontaktować się z Koordynatorem Uczelnianym lub Koordynatorami Wydziałowymi Procesu Bolońskiego i Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS).

201

SYSTEM MOBILNOŚCI STUDENTÓW – PROGRAM MOST

System mobilności studentów, zwany dalej programem MOST, jest ofertą kształcenia w uniwersytetach polskich. Porozumienie W tej kwestii podpisali rektorzy uniwersytetów podczas posiedzenia KRUP (Konferencja Rektorów Uniwersytetów Polskich) w dniu 13 grudnia 1999 r. Program MOST jest adresowany do studentów, których zainteresowania naukowe mogą być realizowane poza macierzystym uniwersytetem; wprowadzenie systemu mobilności ma na celu poszerzenie możliwości kształcenia się poprzez odbywanie semestralnych lub rocznych studiów w innym niż macierzysty uniwersytet. Student tego programu ma prawo ubiegania się o przyjęcie na wybrany przez siebie uniwersytet oraz prawo wyboru przedmiotów w oparciu o istniejący program studiów na danym uniwersytecie. W ogólnych założeniach program MOST nawiązuje do europejskiego systemu kształcenia w ramach programu SOCRATES. Założenia i organizacja programu:

• Program MOST dotyczy jednolitych i dwustopniowych studiów magisterskich, wszystkich kierunków studiów realizowanych w umawiających się uniwersytetach polskich.

• W organizacji programu uczestniczą wszystkie uczelnie skupione w KRUP. • Sprawy formalne i organizacyjne studentów programu, wynikające z Porozumienia Uniwersytetów Polskich,

prowadzi właściwy uniwersytet. • Kandydaci na semestralne lub roczne studia w danym roku akademickim wyłaniani są według określonych zasad:

- Uniwersytety zgłaszają do Biura UKA w terminie do 30 marca oferowaną liczbę miejsc na poszczególne kierunki studiów. Do 15 kwietnia Biuro UKA (Uniwersytecka Komisja Akredytacyjna) rozsyła zbiorcze zestawienie miejsc. Do 15 maja uczelnie przedstawiają imienną listę kandydatów do studiowania w semestrze zimowym i letnim, do 30 listopada w semestrze letnim. - UKA podejmie decyzje o rozdziale miejsc odpowiednio do 30 czerwca i 30 grudnia, informując o tym zainteresowane uczelnie.

• W trakcie odbywania studiów w ramach programu MOST, przysługujące stypendia: socjalne, naukowe, MENiS i inne wypłaca studentowi uczelnia macierzysta.

• Uniwersytety przyjmujące studentów zapewniają w miarę możliwości miejsca w domu akademickim. Studia w ramach programu MOST może podjąć student nie wcześniej niż po ukończeniu drugiego roku studiów. Warunkiem koniecznym przyjęcia studenta do innej uczelni jest zaliczenie przez niego roku lub semestru poprzedzającego okres studiów w danej uczelni. Podstawą semestralnych studiów w programie MOST jest realizowanie indywidualnego programu studiów. Program semestralnych studiów może być realizowany przez wybranie dowolnego semestru studiów z obowiązującego programu nauczania w uniwersytecie wybranym przez studenta. Program semestralnych studiów może być realizowany w oparciu o indywidualny program, składający się z różnych przedmiotów, wybranych z różnych semestrów studiów danego kierunku lub pokrewnych kierunków, realizowanych w tym czasie w wybranym uniwersytecie. Dopuszcza się możliwość wyboru tylko jednego przedmiotu poza uczelnią macierzystą. Semestralny program studiów musi zapewniać uzyskanie 30 punktów ECTS. W przypadku zaliczania jednego tylko przedmiotu pozostałe punkty kredytowe student musi uzyskać w macierzystej uczelni. Wybrany program powinien być zaliczany przez dziekana wydziału uniwersytetu, w którym student odbywa semestralne studia. Tryb zaliczenia semestru oparty jest o przyjęty system ECTS. Odbyte przez studenta zajęcia wraz z uzyskanymi ocenami potwierdza dziekan wydziału danego uniwersytetu. Uzyskane wyniki egzaminów w trakcie studiów na wybranym uniwersytecie są uwzględniane w obliczaniu średniej w danym roku studiów, jak również średniej z całego toku studiów. Na UMCS Programem MOST zajmuje się Pani Marzena WIDOMSKA:

mgr Marzena WIDOMSKA Dział Toku Studiów

Rektorat, Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5, pok. 313, 20-031 Lublin tel. 081 537-51-22 lub 537-57-91; e-mail: [email protected]

PODSTAWOWE ZASADY EUROPEJSKIEGO SYSTEMU TRANSFERU I AKUMULACJI PUNKTÓW (ECTS)

Europejski System Transferu Punktów (European Credit Transfer System, ECTS, znany również w Polsce pod swą skrótową nazwą) został po raz pierwszy wprowadzony jako przedsięwzięcie pilotażowe w 1989 r. w ramach programu Erasmus. Wówczas jego celem było ułatwienie uznawania okresów studiów odbywanych przez studentów za granicą poprzez transfer punktów. ECTS został uznany za jeden z fundamentów Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego przez 40 krajów-sygnatariuszy Procesu Bolońskiego. ECTS pozwala przedstawiać programy studiów w sposób czytelny i ułatwiający porównania. ECTS można stosować w ramach wszystkich rodzajów studiów niezależnie od trybu, w jakim są prowadzone, oraz dla celów kształcenia przez całe życie. Służy on zarówno studentom odbywającym część studiów za granicą, jak i studentom odbywającym całość studiów w swej uczelni macierzystej, ponieważ może być stosowany dla celów akumulacji punktów w obrębie jednej uczelni oraz w celu przenoszenia punktów z jednej uczelni do drugiej. ECTS ułatwia studentom mobilność między krajami, w obrębie krajów, miast i regionów, jak również przechodzenie z jednego rodzaju uczelni do uczelni innego rodzaju; obejmuje on również samodzielną naukę i doświadczenie zawodowe. Z tych względów dobrze już obecnie znany akronim „ECTS” oznacza obecnie „Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów”.

202

PODSTAWOWE CECHY ECTS

Punkty ECTS Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS) jest systemem ukierunkowanym na studenta i opartym na nakładzie pracy studenta, jakiego wymaga osiągnięcie celów programu studiów. Te cele powinny najlepiej być określone w postaci efektów kształcenia, jakie należy osiągnąć, oraz kompetencji, jakie należy zdobyć. • Za podstawę ECTS przyjęto zasadę, że nakład pracy studenta studiów w pełnym wymiarze (tj. studiów dziennych)

w ciągu jednego roku akademickiego odpowiada 60 punktom. Nakład pracy studenta studiów dziennych w Europie wynosi przeważnie około 1500-1800 godzin rocznie i w tych przypadkach jeden punkt oznacza około 25-30 godzin pracy.

• Punkty ECTS można uzyskać wyłącznie po wykonaniu wymaganej pracy i odpowiedniej ocenie uzyskanych efektów kształcenia. Efekty kształcenia oznaczają zestaw kompetencji określających, co student będzie wiedział, rozumiał lub potrafił zrobić po zakończeniu procesu kształcenia niezależnie od tego, jak długo trwa ten proces.

• Nakład pracy studenta w ECTS obejmuje czas, jakiego wymaga zakończenie wszystkich zaplanowanych w procesie kształcenia zajęć, takich jak uczęszczanie na wykłady, udział w seminariach, samodzielna nauka, przygotowanie projektów, egzaminy itd.

• Punkty przyporządkowuje się wszystkim edukacyjnym komponentom programu studiów (np. modułom, zajęciom z poszczególnych przedmiotów, praktykom, pracy dyplomowej/rozprawie), a odzwierciedlają one ilość pracy, jakiej wymaga osiągnięcie konkretnych celów lub efektów kształcenia w ramach danego komponentu, w odniesieniu do łącznego nakładu pracy niezbędnego do zaliczenia całego roku studiów.

Punkty ECTS określają jedynie nakład pracy studenta mierzony w czasie. Nie odzwierciedlają w żaden sposób statusu zajęć z danego przedmiotu ani prestiżu nauczyciela. Na przykład zajęcia wprowadzające w dany przedmiot mogą wymagać od studenta więcej czasu niż zajęcia na poziomie zaawansowanym. Student studiów dziennych uzyskuje na ogół 60 punktów rocznie, 30 punktów w semestrze. Okres studiów odbytych za granicą (włącznie z egzaminami lub oceną w innej formie) zastępuje porównywalny okres studiów (wraz z egzaminami lub oceną w innej formie) w uczelni macierzystej. ECTS nie ogranicza się do zajęć prowadzonych w uczelni i obejmuje również praktyki. Praktyki można także opisać za pomocą efektów kształcenia i czasu pracy wyrażonego w punktach ECTS. Punkty można oczywiście przyznać dopiero po odpowiedniej ocenie. Efekty kształcenia i kompetencje Efekty kształcenia to zestawy kompetencji określające, co student będzie wiedział, rozumiał lub potrafił zrobić po zakończeniu procesu kształcenia niezależnie od tego, jak długo trwa ten proces. Mogą one dotyczyć cyklu studiów, na przykład studiów I lub II stopnia, bądź cyklu zajęć z poszczególnych przedmiotów czy modułów. Efekty kształcenia określają warunki przyznawania punktów i są definiowane przez nauczycieli akademickich. PODSTAWOWE DOKUMENTY ECTS

Pakiet informacyjny/Katalog studiów Pakiet informacyjny/Katalog studiów jest najważniejszym dokumentem ECTS. Powinien on umożliwiać wszystkim studentom i nauczycielom – zarówno miejscowym, jak i przyjeżdżającym z zagranicy – zapoznanie się z programami studiów i ich porównywanie oraz zawierać niezbędne informacje o uczelni, jej działalności dydaktycznej i aspektach praktycznych. W Pakiecie informacyjnym/Katalogu studiów nie tylko wymienia się i opisuje programy studiów oraz składające się na nie przedmioty, zajęcia i moduły, ale także zamieszcza wszelkie informacje, jakich potrzebuje student, aby podjąć decyzję o rozpoczęciu studiów w danej uczelni, wyborze konkretnego programu czy zapisaniu się na określone moduły. Pakiet informacyjny/Katalog studiów jest niezbędnym dokumentem, ponieważ przedstawia wszystkie niezbędne informacje o programach studiów i dlatego musi być dostępny przed podjęciem studiów przez studentów. Formularz zgłoszeniowy studenta Formularz zgłoszeniowy studenta ECTS został opracowany dla studentów, którzy będą studiować przez ograniczony okres czasu w uczelni zagranicznej. Formularz zgłoszeniowy studenta zawiera wszystkie niezbędne informacje o studencie zamierzającym odbyć okres studiów, jakich potrzebuje przyszła instytucja przyjmująca. Jeżeli uczelnia potrzebuje dodatkowych informacji (dotyczących na przykład zakwaterowania, specjalnych wymogów związanych ze stanem zdrowia itp.) od przyjeżdżających studentów, powinna poprosić o ich przedstawienie na odrębnym formularzu. Uczelnie mogą używać własnej wersji Formularza zgłoszeniowego dla wyjeżdżających studentów pod warunkiem, że zawiera ona elementy ze standardowego formularza i są one ustawione w takiej samej kolejności jak w standardowym formularzu. Niemniej jednak zaleca się korzystanie z formularza standardowego. Porozumienie o programie zajęć Porozumienie o programie zajęć ECTS zostało opracowane dla studentów przebywających w uczelni za granicą przez ograniczony okres czasu – jak to ma miejsce w ramach programu Erasmus. Porozumienie o programie zajęć zawiera listę zajęć lub modułów, na które student zamierza uczęszczać. Dla każdego rodzaju zajęć/modułu podaje się kod i liczbę punktów ECTS. Porozumienie o programie zajęć musi podpisać student, osoba formalnie uprawniona do podejmowania zobowiązań w imieniu uczelni macierzystej studenta oraz osoba posiadająca takie uprawnienia w uczelni przyjmującej studenta, która tym samym gwarantuje, że przyjeżdżający student może uczęszczać na zaplanowane zajęcia/moduły. Porozumienie o programie zajęć gwarantuje transfer punktów uzyskanych za zaliczone przez studenta zajęcia. Po powrocie studenta formalnościami związanymi z uznaniem punktów zajmuje się właściwy organ lub właściwe władze uczelni macierzystej. Student nie musi „negocjować” w sprawie uznania punktów z poszczególnymi wykładowcami. Porozumienie o programie zajęć wraz z Wykazem zaliczeń mają zagwarantować pełne uznanie. Wykaz zaliczeń Wykaz zaliczeń ECTS służy do dokumentowania przebiegu studiów i wyników uzyskiwanych przez studenta przez pewien okres czasu. Wymienia się w nim zajęcia lub moduły, na które uczęszczał student, oraz podaje liczbę

203

uzyskanych punktów, oceny wystawione według skali danej uczelni i, co również wskazane, odpowiadające im oceny ECTS. Ten dokument odzwierciedla zarówno ilość pracy, jak i poziom osiągnięć. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące ECTS znajdują się na stronie internetowej Uczelni: http://www.umcs.lublin.pl/index.html?m=2&akcja=art&id=114201

INFORMATOR O STUDIACH GEOGRAFICZNYCH ...

Documents

Transcript of INFORMATOR O STUDIACH GEOGRAFICZNYCH ...