Informacje techniczne na temat zielonej infrastruktury...

PL 1 PL

DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI

Informacje techniczne na temat zielonej infrastruktury

towarzyszący dokumentowi

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY,

EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU

REGIONÓW

Zielona infrastruktura — zwiększanie kapitału naturalnego Europy

1. CZĘŚĆ I: ELEMENTY ZIELONEJ INFRASTRUKTURY

2. CZĘŚĆ II: KORZYŚCI ZAPEWNIANE PRZEZ ZIELONĄ INFRASTRUKTURĘ I JEJ

FUNKCJE

3. CZĘŚĆ III: ZIELONA INFRASTRUKTURA I POLITYKA EUROPEJSKA

4. CZĘŚĆ IV: GLOSARIUSZ

5. CZĘŚĆ V: PRZYKŁADY ZIELONEJ INFRASTRUKTURY WE WSZYSTKICH

PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UE

PL 2 PL

1. CZĘŚĆ I: ELEMENTY ZIELONEJ INFRASTRUKTURY

Część 1: Elementy zielonej infrastruktury1

Fizyczne moduły: sieć składająca się z terenów zielonych, na których i za pośrednictwem

których podtrzymywane są naturalne funkcje i procesy.

Rodzaje cech fizycznych, które przyczyniają się do rozwoju zielonej infrastruktury są

różnorodne, właściwe dla danej lokalizacji lub miejsca i bardzo zależne od skali. W skali

lokalnej, parki o bogatej różnorodności biologicznej, ogrody, zielone dachy, stawy,

strumienie, lasy, żywopłoty, łąki, rewitalizowane tereny zdegradowane i przybrzeżne wydmy

mogą przyczyniać się do rozwoju zielonej infrastruktury, jeżeli zapewniają wiele usług

ekosystemowych. Do elementów łączących należą zielone mosty i przepławki. W skali

regionalnej lub krajowej chronione obszary naturalne o znacznej powierzchni, duże jeziora,

dorzecza, lasy o wysokiej wartości przyrodniczej, rozległe pastwiska, obszary o niskiej

intensywności rolnictwa, rozbudowane systemy wydm i laguny przybrzeżne stanowią jedynie

kilka przykładów spośród wielu. W skali UE, elementy transgraniczne, takie jak

międzynarodowe obszary dorzeczy, lasów i pasm górskich są przykładami unijnej

ponadnarodowej zielonej infrastruktury. Odgrywają one ważną funkcję: dostarczają wielu

korzyści lub łączą ekosystemy tak, aby mogły świadczyć swoje usługi.

Projekty: interwencje służące ochronie, poprawie lub odnowie środowiska, funkcji i

procesów naturalnych w celu zabezpieczenia wielu usług ekosystemowych na potrzeby

społeczeństwa.

Obecnie istnieją setki przykładów projektów w zakresie zielonej infrastruktury w Europie, z

których wiele niekoniecznie jest oznaczonych symbolem zielonej infrastruktury. Do

kluczowych inicjatyw należą takie jak: francuska trame verte et bleue, niemiecka

Wiedervernetzungsprogramm, brytyjska „Miejsce dla przyrody”, holenderska „Miejsce dla

rzek” oraz estońskie i niderlandzkie sieci ekologiczne lub zielony korytarz dolnego Dunaju w

Europie Południowo-Wschodniej (więcej przykładów projektów w zakresie zielonej

infrastruktury prowadzonych w państwach członkowskich można znaleźć w części V).

Planowanie: włączenie ochrony, poprawy i odtwarzania przyrody, funkcji i procesów

naturalnych do planowania przestrzennego i rozwoju terytorialnego oraz trwałe

udostępnienie powiązanych korzyści na rzecz społeczeństwa.

Ani zielona infrastruktura, ani żadne inne podejście nie mogą jednocześnie spowodować

zwiększenia wszystkich korzyści, w związku z czym kompromisy należy poddać starannej

ocenie. Włączenie aspektów zielonej infrastruktury do procesów planowania pozwala jednak

na dokonanie oceny wszystkich istotnych kwestii i podjęcie spójnej decyzji w celu uzyskania

możliwie jak najwięcej korzyści. Takie uwzględnianie aspektów zielonej infrastruktury w

planowaniu jest szczególnie istotne w przypadku nadrzędnych strategii i planów wieloletnich.

Narzędzia: metodyki i technik pomagające ludziom uzmysłowić sobie wartość korzyści,

które przyroda daje społeczności ludzkiej, i dokonywać inwestycji mających na celu ich

wspieranie i wzmacnianie.

1 Więcej szczegółowych informacji można znaleźć na stronie internetowej

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/index_en.htm.

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/index_en.htm

PL 3 PL

2. CZĘŚĆ II: KORZYŚCI ZAPEWNIANE PRZEZ ZIELONĄ INFRASTRUKTURĘ I JEJ

FUNKCJE

Tabela 1: Przegląd najważniejszych korzyści zapewnianych przez zieloną

infrastrukturę

Grupa korzyści

Szczególne korzyści zapewniane przez zieloną

infrastrukturę

Zwiększona efektywność zasobów

naturalnych Zachowanie żyzności gleby

Kontrola biologiczna

Zapylanie

Magazynowanie zasobów wody słodkiej

Łagodzenie zmiany klimatu i

przystosowanie się do niej Składowanie i pochłanianie dwutlenku węgla

Regulowanie temperatury

Ograniczenie szkód wyrządzanych przez burze

Zapobieganie klęskom

żywiołowym

Ograniczenie erozji

Zmniejszenie ryzyka wystąpienia pożarów lasów

Ograniczenie zagrożenia powodziowego

Gospodarka wodna

Regulacja przepływów wody

Oczyszczanie wody

Tworzenie rezerw wody

Gospodarka gruntami i glebą Zmniejszenie erozji gleby

Zachowanie/zwiększanie zawartości materii organicznej w

glebie

Zwiększanie żyzności i produktywności gleby

Przeciwdziałanie zajmowaniu i rozdrabnianiu gruntów oraz

zasklepianiu gleby

Poprawa jakości gruntów i zwiększenie ich atrakcyjności

Zwiększanie wartości gruntów

Korzyści wynikające z ochrony

Wartość istnienia siedlisk, gatunków i różnorodności

genetycznej

Spuścizna i wartość altruistyczna siedlisk, gatunków i

różnorodności genetycznej dla przyszłych pokoleń

Rolnictwo i leśnictwo

Wielofunkcyjne odporne rolnictwo i leśnictwo

Poprawa zapylania

Poprawa w zakresie zwalczania szkodników

Transport niskoemisyjny i energia

niskoemisyjna

Bardziej zintegrowane i w mniejszym stopniu rozdrobnione

rozwiązania w zakresie transportu

PL 4 PL

Innowacyjne rozwiązania energetyczne

Inwestycje i zatrudnienie

Lepszy wizerunek

Większa liczba inwestycji

Więcej miejsc pracy

Wydajność pracy

Zdrowie i dobre samopoczucie Kontrola jakości powietrza i hałasu

Dostęp do ćwiczeń fizycznych i infrastruktury publicznej

Lepsze warunki zdrowotne i społeczne

Turystyka i rekreacja Zwiększenie atrakcyjności ośrodków turystycznych

Zakres i zdolności pod względem możliwości w zakresie

rekreacji

Kształcenie Środki dydaktyczne i „naturalne laboratorium”

Odporność Odporność usług ekosystemowych

Źródło: http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#implementation, dostosowane.

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#implementation

PL 5 PL

Tabela 2: Przykłady kosztów i korzyści na podstawie wybranych projektów w zakresie

zielonej infrastruktury realizowanych w Europie

Projekt Lokalizacj

a

Koszty i korzyści

Przyroda miejska

Lindenholt, w okolicy

Nijmegen

Niderlandy Porównanie scenariusza odniesienia z szarym scenariuszem (obszar utwardzony) i

scenariuszem zielonej infrastruktury (cały obszar porośnięty drzewami). Koszty

inwestycji i obsługi różnych opcji. Oszacowanie wpływu cząstek stałych i NOx na

zdrowie, oddziaływania hałasu, skutków powodzi, kosztów uzdatniania wody,

korzystania ze środowiska, rekreacji, kontroli klimatu, zmniejszonych kosztów energii

dzięki oddziaływaniu ochrony przed wiatrem, wpływu na czas podróży, pochłaniania

dwutlenku węgla. Wartości bieżące netto: strata w wysokości 275 mln EUR w

przypadku szarego scenariusza, zysk w wysokości 230 mln EUR przy scenariuszu

zielonej infrastruktury.

Obszar przyujściowy

rzeki Blackwater

Zjednoczon

e Królestwo

Koszty i korzyści wynikające z utrzymania wałów przeciwpowodziowych wraz z

wałami chroniącymi przed podnoszącym się poziomem mórz i kurczeniem się

przybrzeżnych międzypływowych terenów podmokłych. Korzyści objęły produkcję w

rybołówstwie, pochłanianie dwutlenku węgla i inne korzyści dla środowiska. Koszty

objęły koszty inwestycji w zakresie korekty wałów przeciwpowodziowych, koszty

utrzymania i koszty alternatywne związane z użytkami rolnymi. Z badania wynika, że

zarządzana korekta może być opłacalna, jeżeli uwzględni się korzyści nierynkowe, w

szczególności ochronę i rekreację (wartość bieżąca netto 106 mln GBP w ciągu 25 lat

lub 192 mln GBP w ciągu 100 lat).

Odtworzenie terasy

zalewowej rzeki Elby.

Niemcy Odtworzenie przyrody dzięki przesunięciu rowów odwadniających, zmniejszeniu

wpływu rolnictwa i zbudowaniu przepławek. Stosunek korzyści do kosztów wahał się

od 2,5 do 4,1 w zależności od scenariusza. Rekreacja, ochrona przeciwpowodziowa i

korzyści w zakresie emisji dwutlenku węgla, których nie wyrażono w wartościach

pieniężnych, zwiększyłyby wartość korzyści. Koszty objęły koszty zapobiegania

emisjom, koszty robót inżynieryjnych i alternatywne koszty związane z gruntami.

Ekosystem rolniczy

Sint-Truiden

Belgia Działania podjęte w celu ochrony wioski przed erozją gleby i powodziami błotnymi,

które obejmowały pokryte trawą drogi wodne, trawiaste strefy buforowe, stawy

retencyjne i uprawę konserwującą w obszarze dorzecza. Całkowity koszt tych działań

był niski (126 EUR/ha/20 lat) w porównaniu do kosztów usuwania szkód i oczyszczania

po powodziach błotnych w badanym obszarze (54 EUR/ha/rok) i biorąc pod uwagę

wszystkie dodatkowe korzyści, w tym poprawę jakości wody w dole rzeki; niższe koszty

pogłębiania w dole rzeki; ograniczenie stresu emocjonalnego mieszkańców i większą

różnorodność biologiczną.

Odtworzenie terasy

zalewowej rzeki

Skjern

Dania Odtworzenie terasy zalewowej rzeki Skjern w Danii wyniesie 44,2 mln USD, ale

przyniesie bieżące korzyści netto w wysokości 2,3 mln US w związku z brakiem

konieczności pompowania wody (obecnie wykorzystywanego w celu zapobiegania

powodziom) i dodatkowe korzyści w wysokości 84,6 mln USD. Dotyczy to takich sfer

jak polowania, rybołówstwo, możliwości rekreacyjne i ochrona różnorodności

biologicznej.

Odtworzenie dolnego

odcinka rzeki Gardon

Francja Odtworzenie rzeki wykorzystywanej do rekreacji (spacery, pływanie, kajakarstwo,

wędkarstwo). Wycena wykorzystywanych i niewykorzystywanych wartości. Koszty

obejmowały koszty inwestycji i funkcjonowania powiązane z zanieczyszczeniem

obszarów wiejskich i zanieczyszczeniem przemysłowym, nadaniem sztucznego

charakteru rzece, zanieczyszczeniem rolniczym itd. Całkowita wartość bieżąca netto

ulepszeń wynosi 36 mln EUR. Stosunek kosztów do korzyści wynosi 1,9.

Lasy państwowe Zjednoczon

e Królestwo

Duży obszar rewaloryzacji obejmujący niektóre byłe składowiska odpadów, kopalnie,

inne poprzemysłowe tereny zdegradowane w kontekście długoterminowego projektu

stworzenia terenów zalesionych i priorytetowych siedlisk otwartych na obszarze

stanowiącym 33 % powierzchni lasów państwowych. W trakcie badania koszty

oszacowano na 178 mln GBP na podstawie rzeczywistych i przewidywanych wydatków

ponoszonych na realizację celów, w porównaniu do korzyści o równowartości 1 623 mln

GBP, w dużej mierze związanych z rekreacją, mniejszą emisją dwutlenku węgla,

różnorodnością biologiczną a w szczególności wartościami estetycznymi. Na podstawie

PL 6 PL

wyników można stwierdzić, że wartość bieżąca netto wynosi 1,44 mld GBP a stosunek

kosztów i korzyści wynosi 9,1:1.

Park narodowy Hoge

Kempen

Belgia Zasoby naturalne przyczyniają się do tworzenia miejsc pracy. W gęsto zaludnionej

prowincji Limburgia (Belgia), lokalna organizacja pozarządowa przekonała decydentów

w 2006 r. do stworzenia pierwszego w Belgii parku narodowego, wykorzystując

argument gospodarczy (tworzenie miejsc pracy). Oprócz ochrony różnorodności

biologicznej, park narodowy Hoge Kempen stworzył około 400 miejsc pracy i

stymulował prywatne inwestycje w turystykę na tym historycznie

zdezindustrializowanym regionie. Turyści doceniają odżywającą przyrodę na terenach

dawnych kopalni węgla za jej szczególny krajobraz i wartości pod względem

różnorodności biologicznej. (sprawa TEEB prowadzona przez Schops w 2011 r.).

PL 7 PL

Tabela 2: Przykłady kosztów i korzyści na podstawie wybranych projektów w zakresie

zielonej infrastruktury realizowanych w Europie (ciąg dalszy)

Projekt Lokalizacj

a

Korzyści

Ekostaden

Augustenborg

(inicjatywa w zakresie

rewitalizacji obszarów

miejskich)

Malmö,

Szwecja

Natężenia spływu wód deszczowych uległy zmniejszeniu o połowę. Wygląd obszaru

uległ poprawie. Różnorodność biologiczna wzrosła o 50 % (zielone dachy przyciągają

ptaki i owady, a otwarty system zagospodarowania wody deszczowej zapewnia lepsze

środowisko dla lokalnej dzikiej flory i fauny). Wpływ na środowisko zmalał o 20 %.

Bezrobocie spadło z 30 % do 6 %. Rotacja najemców zmalała o 50 %.

Natural Economy

North West (NENW)

Zjednoczon

e Królestwo

Zdrowie/dobre samopoczucie ludzi, korzyści społeczne, środowiskowe i gospodarcze

(np. bezpośrednia wartość dodana brutto (WDB) ze środowiska obliczona na kwotę 2,6

mld GBP, stanowiąca wsparcie dla 109 000 miejsc pracy w dziedzinie ochrony

środowiskach i dziedzinach powiązanych).

Odbudowa kanału

Kennet i Avon

Zjednoczon

e Królestwo

Chronione siedliska, lepsze gospodarowanie odpadami, turystyka, gospodarka

(bezpośrednie i pośrednie zatrudnienie objęło 150–210 miejsc pracy w pełnym

wymiarze czasu pracy w latach 1997–2002). Łącznie stworzono i utrzymano

zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy na poziomie 1198–1353 miejsc pracy w

ekwiwalentach pełnego czasu pracy.

Rybołówstwo w Walii Zjednoczon

e Królestwo

Poprawa stanu siedlisk, wzrost populacji (np. wzrost o ponad 2 000 liczby dorosłych

osobników łososia i pstrąga rocznie), zwrot z inwestycji marketingowych w wysokości

20:1, prognozy zakładające wzrost dochodów o 10 mln GBP, zatrudnienie (minimum 75

dodatkowych miejsc pracy w ekwiwalentach pełnego czasu pracy), turystyka

(dodatkowa kwota 2,1 mln GBP rocznie).

Przepisy dotyczące

budynków z

zielonymi dachami

Bazylea,

Szwajcaria

Zielone dachy stanowiące obecnie 23 % powierzchni płaskich dachów w Bazylei

(szacuje się, że w 2007 r. powierzchnia ta liczyła 700 000 m2), ochrona zagrożonych

gatunków bezkręgowców; oszczędności wynoszące cztery gigawatogodziny rocznie w

całej Bazylei (pierwszy program zachęt) i 3,1/rok (drugi program); zyski lokalnych

przedsiębiorstw ze sprzedaży materiałów i zaopatrzenia potrzebnych do instalacji

zielonych dachów; oszczędność energii w przypadku właścicieli przedsiębiorstw;

uznanie dla osiągnięć Bazylei na całym świecie.

Źródło: http://ec.europa.eu/environment/enveco/biodiversity/pdf/GI_DICE_FinalReport.pdf, dostosowane.

http://ec.europa.eu/environment/enveco/biodiversity/pdf/GI_DICE_FinalReport.pdf

PL 8 PL

3. CZĘŚĆ III: ZIELONA INFRASTRUKTURA I POLITYKA EUROPEJSKA

Tabela 3: Obszary polityki i instrumenty w zakresie zielonej infrastruktury na poziomie

UE

Obszar polityki Polityka UE i instrumenty

rozważane w odniesieniu do

zielonej infrastruktury

Możliwe działania

Strategia „Europa 2020” Strategia „Europa 2020” Sygnał dla polityki przez wspólną

organizację rynku

Inicjatywa przewodnia „Unia innowacji” Szczegółowe działania następcze w

związku z wkładem zielonej

infrastruktury w ekoinnowacje

„Zasobooszczędna Europa” - inicjatywa

przewodnia strategii „Europa 2020”/Plan

działania na rzecz zasobooszczędnej

Europy

Szczegółowe działania następcze w

związku z wkładem zielonej

infrastruktury w zasobooszczędność

(w szczególności gruntów i

ekosystemów)

Strategia ochrony

środowiska

Siódmy unijny program działań w

zakresie środowiska

Włączenie zielonej infrastruktury do

zintegrowanych strategii i

planowania ze szczególnym

uwzględnieniem korzyści

zdrowotnych

Polityka rolna Pierwszy filar WPR – środki ekologiczne

obejmujące zasadę wzajemnej zgodności

Obszary proekologiczne,

płodozmian, utrzymanie i

odtworzenie trwałych użytków

zielonych i funkcjonalnego

krajobrazu rolnego itd.

Drugi filar WPR – dofinansowanie z

EFRROW

Środki na rzecz zazieleniania w

ramach drugiego filaru (środki

rolnośrodowiskowe)

Drugi filar WPR – szkolenia, doradztwo,

usługi upowszechniania, przepisy

dotyczące planowania – system

doradztwa rolniczego


kształcenia i szkoleń oraz ponowne

wprowadzenie obszarów wiejskich

Polityka leśna Strategia leśna dla Unii Europejskiej z

1998 r. i oczekiwana nowa strategia leśna

dla Unii Europejskiej


planowania i zarządzania obszarami

leśnymi (defragmentacja,

odtworzenie lasów)

Różnorodność

biologiczna i przyroda

Wspólnotowa strategia ochrony

różnorodności biologicznej

Opracowanie i realizacja wszystkich

celów, w szczególności powiązanych

z działaniami 5, 6 i 7

Dyrektywa ptasia Stosowanie art. 3

Dyrektywa siedliskowa Stosowanie art. 10

Dobrowolny program usług w zakresie

różnorodności biologicznej i usług

ekosystemowych na terytoriach

zamorskich UE (BEST)

Finansowanie zielonej infrastruktury

na terytoriach zamorskich UE

Rozporządzenie w sprawie LIFE + Finansowanie projektów w zakresie

zielonej infrastruktury

PL 9 PL

Polityka w zakresie

gospodarki wodnej

Ramowa dyrektywa wodna/plan

gospodarowania wodami w dorzeczu

Stosowanie zielonej infrastruktury w

gospodarowaniu wodami w dorzeczu

Dyrektywa powodziowa Lepsze możliwości środowiskowe w

odniesieniu do zarządzania

powodziowego

Unijna polityka dotycząca suszy

(komunikat dotyczący niedoboru wody i

susz)

Wykorzystanie rozwiązań w zakresie

zielonej infrastruktury w celu

zbudowania odporności na susze

Unijny plan ochrony wód Środki w zakresie naturalnego

potencjału retencyjnego

Polityka w dziedzinie

ochrony gleby

Strategia tematyczna w dziedzinie

ochrony gleby

Wytyczne dotyczące zasklepiania

gleby

Wniosek w sprawie dyrektywy

ustanawiającej ramy dla ochrony gleby

Zintegrowane planowanie kwestii

związanych z ochroną gleby

Polityka

przeciwdziałania

zmianie klimatu

Strategia UE w zakresie przystosowania

się do zmiany klimatu

Wytyczne dotyczące zielonej

infrastruktury w zakresie

przystosowania

Plan działań do roku 2050 na rzecz

gospodarki niskoemisyjnej

LULUCF

Polityka spójności, w

tym spójność

terytorialna i

innowacyjne

instrumenty finansowe

Polityka regionalna (polityka spójności) Uwzględnienie zielonej

infrastruktury w priorytetach EFRR,

FS i EFS

Pomoc techniczna w odniesieniu do

przygotowywania najważniejszych

projektów (JASPERS) i innowacyjne

instrumenty finansowe (JESSICA,

JEREMIE itd.)

Wykorzystanie innowacyjnych

instrumentów finansowych w

odniesieniu do dużych projektów w

zakresie zielonej infrastruktury

Strategie makroregionalne: strategia UE

na rzecz regionu Dunaju / strategia Unii

Europejskiej dla regionu Morza

Bałtyckiego i przyszłe strategie

makroregionalne

Uwzględnienie zielonej

infrastruktury w programach i w

trakcie realizacji strategii

makroregionalnych, jak również w

programach transgranicznych,

transnarodowych i

międzyregionalnych. (np. konwencja

alpejska)

Transport i energia TEN-T i TEN-E Włączenie środków mających na

celu ograniczenie fragmentacji i

poprawę łączności w wytycznych

dotyczących TEN

Unijna biała księga w sprawie transportu

– ocena skutków

Wykorzystanie zielonej

infrastruktury w planowaniu

transportu niskoemisyjnego

Polityka energetyczna Zielona infrastruktura miejska jako

przykład efektywności energetycznej

w budynkach

Instrument „Łącząc Europę” Włączenie zielonej infrastruktury do

TEN

Ocena skutków,

zapobieganie szkodom i

ich usuwanie

Dyrektywy w sprawie oceny

oddziaływania na środowisko (OOŚ)

Wdrożenie zmian określonych w

dyrektywie w sprawie oceny

oddziaływania na środowisko

PL 10 PL

Dyrektywa w sprawie strategicznej oceny


Wytyczne dotyczące włączenia

różnorodności biologicznej i zmiany

klimatu do oceny oddziaływania na

środowisko i strategicznej oceny


Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności

za środowisko

Ocena zielonej infrastruktury w

ramach usuwania szkód

Planowanie

przestrzenne

Europejska Perspektywa Rozwoju

Przestrzennego

Promowanie zielonej infrastruktury

na wszystkich szczeblach

terytorialnych

Program ESPON 2013 Promowanie zielonej infrastruktury

jako narzędzia międzyterytorialnego

Agenda Terytorialna Unii Europejskiej

2020


infrastruktury w zintegrowanym

planowaniu przestrzennym

Strategia dotycząca środowiska

miejskiego

Promowanie rozwiązań w zakresie

zielonej infrastruktury dotyczących

obszarów miejskich i podmiejskich

Polityka w zakresie

strefy morskiej i

przybrzeżnej

Dyrektywa ramowa w sprawie strategii

morskiej

Stosowanie zielonej infrastruktury w

środowisku morskim

Strategia UE w zakresie planowania

przestrzennego obszarów morskich


infrastruktury w zintegrowanym

planowaniu przestrzennym w

zakresie mórz

Zalecenie z 2002 r. dotyczące

zintegrowanego zarządzania strefą

przybrzeżną (ICZM)


infrastruktury do zapewniania usług

ekosystemowych w strefie

przybrzeżnej

Polityka rybołówstwa/EFMR Włączenie zielonej infrastruktury na

morzach do działań prowadzonych w

ramach EFMR

Środowisko i zdrowie Plan działania na rzecz środowiska i

zdrowia 2004–2010


infrastruktury do celów

zdrowotnych, w szczególności na

obszarach miejskich

Badania naukowe Polityka badawcza/program „Horyzont

2020”, program ramowy w zakresie

badań naukowych i innowacji

Finasowanie projektów badawczych

powiązanych z zieloną infrastrukturą

Współpraca zewnętrzna Unijna współpraca zewnętrzna w

zakresie rozwoju

Wspieranie rozwiązań w zakresie

rozwoju opartych na zielonej

infrastrukturze

Reakcja na zagrożenie Polityka zmniejszania ryzyka związanego

z klęskami żywiołowymi

Wykorzystywanie produktów

europejskiego programu

monitorowania Ziemi i istotnych

informacji na temat zielonej

infrastruktury do odwzorowywania

w trybie zwykłym


infrastruktury do zmniejszenia

ryzyka opartego na ekosystemie

PL 11 PL

Źródło: http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#implementation, dostosowane.

Oprócz wspomnianych powyżej działań prowadzonych na poziomie UE, w celu lepszego

rozwoju zielonej infrastruktury należy wzmocnić role i obowiązki z nią związane na szczeblu

krajowym, regionalnym i lokalnym.

Organy krajowe odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu strategicznego kontekstu zielonej

infrastruktury i jej wizji, w zależności od sposobu rozdziału kompetencji w obrębie państw

członkowskich. Można tego dokonać dając władzom regionalnym i lokalnym przejrzyste

wytyczne i wytyczając kierunek, w jakim ma zmierzać planowanie i zarządzanie zieloną

infrastrukturą, wykorzystując w tym celu ramy krajowej polityki planowania aby określić

potrzebę uwzględnienia przez władze regionalne lub lokalne ds. planowania przestrzennego

przepisu dotyczącego zielonej infrastruktury w planowaniu i polityce rozwoju lokalnego.

Organy krajowe mogą również pomóc w gromadzeniu i udostępnianiu informacji

regionalnych na temat zielonej infrastruktury, w szczególności w ramach dobrej praktyki w

zakresie projektowania, odwzorowywania, oceniania, dostarczania, wdrażania i włączania

zielonej infrastruktury do polityki i planowania.

W skutecznym rozwoju zielonej infrastruktury istotną rolę odgrywają również władze

regionalne lub lokalne. W większości państw europejskich, władze te są odpowiedzialne za

podejmowanie decyzji w sprawie planowania przestrzennego. Musiałyby ze sobą

współpracować różne działy administracji, takie jak dział ds. środowiska, planowania,

rolnictwa i spraw społecznych oraz dział ds. finansów. Ze względu na ścisłe powiązania z

miejscową społecznością, zainteresowanymi stronami i deweloperami, władze lokalne

znajdują się w dobrej pozycji, aby poprawić komunikację, udział społeczeństwa i

zaangażowanie zainteresowanych stron. Władze regionalne lub lokalne należy postrzegać

jako wiodącą organizację odpowiedzialną za sporządzenie szczegółowego (ogólnego) planu

w zakresie zielonej infrastruktury, w tym za przeprowadzenie oceny zasobów zielonej

infrastruktury, z uwzględnieniem ich lokalizacji, zagrożenia, ograniczenia, priorytetów,

możliwości i czynników regionalnych (geograficznych, środowiskowych, społecznych,

politycznych, gospodarczych itd.).

Utworzenie i zachowanie zielonej infrastruktury nie będzie możliwe bez pełnego i aktywnego

zaangażowania zainteresowanych stron i właścicieli zasobów, organizacji pozarządowych i

grup interesów w społeczeństwie obywatelskim. Podmioty te muszą dostrzec korzyści, jakie

zielona infrastruktura może przynieść ich aktywom, zasobom i działalności gospodarczej,

przyczyniając się do poprawy jakości podejmowanych decyzji, rozwijania poczucia

własności i podnoszenia świadomości. Dzięki ich wczesnemu zaangażowaniu w decyzje

dotyczące planowania można uniknąć konfliktów i opóźnień w dalszej części procesu.

Wsparcie na rzecz komunikacji i budowania zdolności będzie wymagało zabezpieczenia na

wszystkich poziomach.


PL 12 PL

Tabela 4: Unijne działania w zakresie zielonej infrastruktury ukierunkowane na różne

poziomy

Dzia ł ania UE

W łą czenie zielonej infrastruktury do polityki i realizacji UE

W łą czenie zielonej infrastruktury do mechanizmów finansowania i dost ę p do finansowania alternatywnego

Badania nad warto ś ci ą ró ż norodno ś ci biologicznej i us ł ug ekosystemowych

Zbiór inicjatyw w zakresie zielonej infrastruktury – ocena skutków, analiza kosztów i korzy ś ci

Strategiczne cele i wska ź niki zielonej infrastruktury

Komunikacja, udzia ł i kszta ł cenie

Docelowe poziomy:

UE

krajowy

Zapewnianie i promowanie ram w zakresie zielonej infrastruktury i celów dla osi ą gni ę cia silniejszej spójno ś ci UE

Zapewnianie najlepszych praktyk, do ś wiadczenia i wytycznych

Komunikacja i kszta ł cenie

Wspieranie zaanga ż owania zainteresowanych stron

mi ę dzyregionalny

Promowanie mi ę dzyregionalnej i regionalnej zielonej infrastruktury

Doradztwo

w zakresie w łą czenia zielonej infrastruktury do programów operacyjnych finansowanych ze ś rodków UE

Zapewnianie najlepszych praktyk, do ś wiadczenia i wytycznych

Finansowanie ukierunkowanych dzia ł a ń lokalnych

regionalny

lokalny

Rysunek i tekst dostosowane na podstawie zaleceń grupy roboczej ds. zielonej infrastruktury, które dostępne są

pod adresem http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/index_en.htm.

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/index_en.htm

PL 13 PL

4. CZĘŚĆ IV: GLOSARIUSZ

Różnorodność biologiczna oznacza zmienność wśród organizmów żywych ze wszystkich źródeł, w

tym, między innymi, ekosystemów lądowych, morskich i innych ekosystemów wodnych oraz

kompleksów ekologicznych, których część stanowią. Obejmuje ona zróżnicowanie w obrębie

gatunków, między gatunkami i między ekosystemami. Połączenie różnorodności biologicznej z

funkcjonowaniem ekosystemu wiąże się ze zlokalizowaniem ekosystemów w przestrzeni o wielu

zmiennych, określonej za pomocą wymiarów opisujących różne sposoby powiązania organizmów

między sobą. Do przykładowych wymiarów należą różnorodność taksonomiczna (lub gatunkowa),

różnorodność filogenetyczna (ewolucyjna), różnorodność funkcjonalna (różne stopnie wyrażania

wielu cech funkcjonalnych), różnorodność interakcji (cechy charakterystyczne (sieć troficzna) sieci

powiązań określone przez interakcje biotyczne) różnorodność krajobrazowa (liczba, względna

obfitość i rozmieszczenie różnych typów siedlisk na danym terenie).

Łączność obejmuje dwa elementy: łączność strukturalną i funkcjonalną. Wyraża sposób

skonfigurowania krajobrazów, który umożliwia gatunkom przemieszczanie się. Łączność

strukturalną, odpowiadającą ciągłości siedliska, mierzy się na podstawie analizy struktury krajobrazu,

niezależnie od jakichkolwiek cech organizmów. Definicję tę często stosuje się w kontekście ekologii

metapopulacji. Łączność funkcjonalna jest reakcją organizmu na elementy krajobrazu inne niż

występujące w jego siedlisku (tj. macierz niesiedliskowa). Definicję tę często stosuje się w kontekście

ekologii krajobrazu. Wysoki stopień łączności jest zazwyczaj związany z niską fragmentacją.

Ekosystem oznacza dynamiczne skupisko roślin, zwierząt i mikroorganizmów oraz ich nieożywione

środowisko, wspólnie tworzące jednostkę funkcjonalną. Ze względów praktycznych istotne jest

określenie wymiarów przestrzennych danego ekosystemu. Ekosystemy często dzielą się na jednostki

o podobnych określonych cechach biotycznych i abiotycznych.

Podejścia ekosystemowe to strategie i środki, które wykorzystują wielorakie usługi przyrodnicze (=

rozwiązania oparte na naturze) np. w odniesieniu do przystosowania się do zmiany klimatu i jej

łagodzenia. Są one częścią zielonej infrastruktury, ponieważ opierają się na różnorodności

biologicznej i usługach ekosystemowych jako części ogólnej strategii dostosowania do zmiany

klimatu, aby pomóc ludziom w przystosowywaniu się do negatywnych skutków zmiany klimatu lub

w ich łagodzeniu – dzięki zachowaniu zasobów węgla i zmniejszeniu emisji spowodowanych

degradacją i utratą ekosystemów, lub dzięki zwiększeniu zasobów węgla, a tym samym zwiększeniu

odporności i zmniejszeniu podatności. Zielona infrastruktura zwiększa liczbę uniwersalnych,

planowanych przestrzennie elementów tych podejść2.

Sieci ekologiczne reprezentują interakcje biotyczne w ekosystemie, w którym gatunki połączone są

interakcjami w parach. Interakcje te mogą mieć charakter troficzny lub symbiotyczny. Występują na

obszarach objętych szerokim zakresem środków ochronnych, od pojedynczego zielonego mostu po

międzykontynentalne wzajemnie połączone sieci obszarów chronionych i niechronionych. Zwykle

mają na celu utrzymanie funkcjonowania ekosystemów, aby ułatwić ochronę gatunków i siedlisk oraz

wspierać zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych i w ten sposób ograniczyć wpływ

działalności człowieka na różnorodność biologiczną lub zwiększyć wartość różnorodności

biologicznej zarządzanych krajobrazów. Muszą być spójne i odporne, aby stanowić funkcjonalne

części zielonej infrastruktury, która obejmuje sieci ekologiczne, ale sięga dalej ze względu na

dodatkową uniwersalną funkcję stanowiącą uzupełnienie różnorodności biologicznej, do której

zachowania służą sieci ekologiczne, oraz ze względu na uwzględnienie elementów miejskich, które

nie są częścią sieci ekologicznych. Każdy element zielonej infrastruktury powinien odgrywać pewną

rolę w sieci, co nie oznacza jednak, że elementy te są ze sobą fizycznie połączone.

Usługi ekosystemowe oznaczają korzyści, jakie ludzie uzyskują z ekosystemów lub ich bezpośredni i

pośredni wkład w dobrostan ludzi. Obejmują one usługi zaopatrzeniowe zapewniające żywność i

wodę; usługi regulacyjne takie jak zwalczanie powodzi i rozprzestrzenianie się chorób; usługi

kulturowe obejmujące korzyści duchowe, rekreacyjne i kulturowe. Ponieważ ludzie nie korzystają

bezpośrednio z usług wspomagających, takich jak obieg składników pokarmowych, więc nie czerpią

z nich korzyści i mogą nie być częścią usług ekosystemowych w sensie dosłownym.

2 http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#assess.

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#assess

PL 14 PL

Siedlisko oznacza miejsce lub typ miejsca, w którym organizm lub populacja występuje w sposób

naturalny.

Natura 2000 jest głównym elementem unijnej polityki w zakresie przyrody i różnorodności

biologicznej. Jest to sieć obszarów ochrony przyrody na skalę UE, ustanowiona w ramach dyrektywy

siedliskowej z 1992 r., która obejmuje również obszary wyznaczone na podstawie dyrektywy ptasiej

z 1979 r. Celem tej sieci jest zapewnienie długotrwałego przetrwania najcenniejszych i najbardziej

zagrożonych gatunków i siedlisk w Europie. Nie jest to system rygorystycznych rezerwatów

przyrody, gdzie wszelka działalność człowieka jest wykluczona. Chociaż sieć z pewnością obejmie

rezerwaty przyrody, większość terenów prawdopodobnie nadal pozostanie własnością prywatną, a

główne działania będą dotyczyć zapewnienia ekologicznego i zrównoważonego pod względem

gospodarczym zarządzania w przyszłości. Sieć stanowi również wywiązanie się Wspólnoty ze

swojego zobowiązania w ramach Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej (CBD).

Kapitał naturalny jest rozszerzeniem gospodarczego pojęcia kapitału (wytworzone środki

produkcji) na towary i usługi związane z ochroną środowiska. Kapitał naturalny stanowi zasób

ekosystemów naturalnych, który umożliwia trwanie cennych towarów lub usług ekosystemowych w

przyszłości.

Odporność oznacza zdolność ekosystemu do powrotu do stanu pierwotnego po wcześniejszym

zakłóceniu.

Źródła:

Milenijna Ocena Ekosystemów (2005 r.) http://www.unep.org/maweb/en/index.aspx

Glosariusz grupy roboczej ds. mapowania i oceny ekosystemów i ich usług

http://biodiversity.europa.eu/ecosystem-assessments/european-level

Seria techniczna CBD nr 23 http://www.cbd.int/ts/

Glosariusz sprawozdania technicznego EEA nr 4/2009 w sprawie usprawnienia europejskich

wskaźników różnorodności biologicznej http://www.eea.europa.eu/highlights/publications/progress-

towards-the-european-2010-biodiversity-target/.

Grupa ad hoc ds. różnorodności biologicznej i zmiany klimatu

http://ec.europa.eu/environment/nature/climatechange/index_en.htm.

Wikipedia http://en.wikipedia.org/

http://www.eea.europa.eu/highlights/publications/progress-towards-the-european-2010-biodiversity-target/

http://www.eea.europa.eu/highlights/publications/progress-towards-the-european-2010-biodiversity-target/

http://ec.europa.eu/environment/nature/climatechange/index_en.htm

http://en.wikipedia.org/

PL 15 PL

5. CZĘŚĆ V: PRZYKŁADY ZIELONEJ INFRASTRUKTURY WE WSZYSTKICH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UE

Tabela 5: Przykłady zielonej infrastruktury w każdym państwie członkowskim. Ponad 120 przykładów poddano ocenie w następujących

opracowaniach: http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#assess,

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#design,

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#implementation. W ostatnim opracowaniu podkreślono, że ze 100 inicjatyw zielonej

infrastruktury, nieco ponad połowa (52) to inicjatywy krajowe, większość pozostałych to inicjatywy regionalne i lokalne, a około 10 % (9) to

inicjatywy transgraniczne. Chociaż większość inicjatyw w zakresie zielonej infrastruktury w państwach członkowskich prowadził rząd, 15 inicjatyw

prowadzonych było przez innego typu organizacje, głównie ekologiczne organizacje pozarządowe, instytuty badawcze i przedsiębiorstwa. Ustalono, że

najwięcej inicjatyw dotyczyło sieci ekologicznych (35), a następnie, według znaczenia, zarządzania wodami słodkimi i terenami podmokłymi (15),

wielofunkcyjnego wykorzystania stref przybrzeżnych (11), zielonej infrastruktury na obszarach miejskich (10), wielofunkcyjnego wykorzystania lasów

(6), mapowania zielonej infrastruktury (6), łagodzenia szarej infrastruktury (4), wielofunkcyjnego wykorzystania krajobrazu rolniczego (3) i kilku

innych kwestii, z czego wiele dotyczyło łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej (8).

Państwo

członkowskie Inicjatywa

Podstawowa

funkcja zielonej

infrastruktury

Podstawowe elementy

zielonej

infrastruktury

Kontekst i cele

AT Wiedeńska karta

wodna

Gospodarka wodna Strefy

zrównoważonego

użytkowania /usług

ekosystemowych

Cała woda pitna, w którą jest zaopatrywany Wiedeń, pochodzi ze źródeł górskich, znajdujących się w wysoko

położonych strefach alpejskich położonych na granicy Styrii i Dolnej Austrii. W 1965 r. cały masyw Rax-

Schneeberg-Schneealpen został wyznaczony jako obszar ochrony wody, przez który biegnie pierwszy wiedeński rurociąg doprowadzający wodę ze źródeł górskich. W 1988 r. do sieci, jako drugie, przyłączono źródło

Pfannbauern. Po tym przyłączeniu, w normalnych warunkach wspomniane obszary ochrony są w stanie

zaopatrzyć cały Wiedeń w czystą wodę źródlaną pochodzenia alpejskiego. W okresach dużego zapotrzebowania na wodę, równina zalewowa Lobau stanowi dodatkowe źródło wody.

Z powyższego wynika, że glebę leśną rozsądnie wykorzystuje się do gromadzenia i filtrowania wody. Temu

celowi podporządkowano również inne funkcje, takie jak produkcja drewna, łowiectwo, rolnictwo i turystyka.

Miasto Wiedeń wspiera zatem naturalną gospodarkę leśną na danych obszarach w celu zagwarantowania

ochrony zdrowych lasów, które oferują schronienie różnym gatunkom roślin i zwierząt.

Optymalny stan gleby zależy od jej zdolności do wchłaniania, utrzymywania i filtrowania wody. Najważniejsze

aspekty dotyczące struktury leśnej obejmują stabilność i odporność, zapewnianą przez mieszane lasy, które różnią się pod względem wieku i struktury. Oznacza to, że nie przeprowadza się żadnych wycinek, jedynie

niewielkie interwencje, oraz promuje się naturalne odnowienie lasu i wykorzystywanie rodzimych gatunków

drzew. Ochroną objęte są także rzadkie i cenne pod względem ekologicznym gatunki drzew.

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#assess

http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/studies.htm#design


PL 16 PL

BE Sigmaplan Ochrona

przeciwpowodziowa

Strefy

zrównoważonego


ekosystemowych

W przeszłości na obszarze przyujściowym rzeki Skalda powódź spowodowała znaczne szkody. W związku z

tym na początku lat 80. XX wieku utworzono inicjatywę flamandzką Sigmaplan w celu ochrony tego obszaru

przyujściowego przed powodziami. Powszechnie uważa się, że ryzyko powodzie znacznie wzrośnie w XXI wieku z powodu podnoszącego się poziomu mórz i zmian gospodarczych. Jest to główny powód, dla którego

rząd flamandzki wymagał zaktualizowania inicjatywy Sigmaplan. Chciał ponownie rozważyć jej konieczność,

uwzględniając kilka kwestii. Poza celami związanymi z bezpieczeństwem, należy uwzględnić ważne funkcje obszaru przyujściowego, którymi są również ochrona przyrody i żegluga morska.

Władze odpowiedzialne za mobilność, drogi wodne, lasy i ochronę przyrody realizują plan na lata 2000–2030.

Plan polega na zastosowaniu połączenia naturalnych obszarów retencyjnych i wyższych rowów odwadniających.

Sigmaplan jest zbiorem projektów dotyczących cieków wodnych o długości 200 km, w tym obszarów objętych

ochroną przeciwpowodziową o zmniejszonych, regulowanych pływach i obszarów objętych ochroną

przeciwpowodziową, na których znajdują się tereny wykorzystane rolniczo i rekreacyjnie, projektów odtwarzania podmokłych dolin, terenów podmokłych i obszarów zamieszkanych przez ptaki łąkowe oraz

międzypływowych równin błotnych i bagien.

BG Projekt w sprawie

odnowy terenów

podmokłych i

zmniejszenia

zanieczyszczenia

Gospodarka wodna Główne obszary,

obszary odnowione,

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych

Projekt ten opracowano, aby pomóc w ukazaniu, jak przyjazne środowisku działania w zakresie rozwoju

obszarów wiejskich mogą wpłynąć na poprawę źródeł utrzymania. Projekt dotyczy głównie związku między ubóstwem a jakością środowiska. Zgodnie z dokumentem zawierającym oficjalną ocenę (Ministerstwo

Środowiska i Wody 2002 r.): „Region ciągnący się wzdłuż Dunaju jest jednym z najuboższych obszarów w

Bułgarii, głównie ze względu na zmniejszającą się wydajność gospodarczą rzeki Dunaj, a mianowicie dziesięciokrotny spadek połowów ryb od końca lat 60. XX wieku, który zaważył w istotny sposób na dochodach

i środkach utrzymania na obszarach wiejskich. Jedną z głównych przyczyn tego spadku było zniszczenie

nadrzecznych terenów podmokłych niezbędnych dla odbywania tarła przez ryby. Tak więc połączenie odnowy terenów podmokłych ze zrównoważonym wykorzystaniem zasobów naturalnych w regionie pomoże podnieść

poziom dobrobytu społeczności lokalnej dzięki zwiększeniu możliwości gospodarczych w zakresie

rybołówstwa, rolnictwa, turystyki ekologicznej oraz umożliwieniu społecznościom zamieszkującym w dole rzeki dostępu do dostaw czystszej wody”.

CY Program

zarządzania strefą

przybrzeżną

Ochrona wybrzeża Główne obszary, strefy

zrównoważonego


ekosystemowych

Program zarządzania strefą przybrzeżną uruchomiono na Cyprze w 2002 r., a prace nad tym projektem

prowadzono w latach 2005–2007, skupiając się głównie na zarządzaniu całą strefą przybrzeżną. Program był

wspólnie realizowany przez rząd cypryjski (służby ds. ochrony środowiska przy Ministerstwie Rolnictwa, Zasobów Naturalnych i Środowiska) i w ramach śródziemnomorskiego planu działania (MAP). W ramach

programu organy krajowe i lokalne połączyły się w instytucje na wybranych obszarach przybrzeżnych, aby

wspólnie zarządzać strefami przybrzeżnymi i morskimi w sposób bardziej systematyczny i zintegrowany. Program zarządzania strefą przybrzeżną obejmuje wykorzystanie narzędzi takich jak system informacji

geograficznej, ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ), strategiczna ocena oddziaływania na środowisko i

analiza ekonomiczna w celu wsparcia zarządzania zasobami naturalnymi, takimi jak woda i gleba, oraz działalnością gospodarczą tj. turystyką, rozwojem obszarów miejskich, akwakulturą i przetwarzaniem odpadów.

Głównym celem cypryjskiego programu zarządzania strefą przybrzeżną jest opracowanie zintegrowanej strategii

zarządzania strefą przybrzeżną. Głównym celem jest wyeliminowanie luk w obecnych ramach polityki w zakresie planowania strefy przybrzeżnej i zarządzania nią, w szczególności uwzględnienie kwestii ochrony

środowiska w procesie rozwoju.

Szczegółowe cele cypryjskiego programu zarządzania strefą przybrzeżną obejmują:

umocnienie integracji polityk w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju zasobów przybrzeżnych;

zacieśnienie współpracy między właściwymi departamentami/ministerstwami w procesie kształtowania i

PL 17 PL

realizowania polityki;

poszerzenie wiedzy społeczeństwa na temat zakresu i znaczenia zarządzania strefą przybrzeżną;

zharmonizowanie wizji rozwoju krajowego lub lokalnego i pogodzenie polityki w zakresie planowania z

dążeniami społeczności lokalnych w zakresie rozwoju gospodarczego.

CZ Terytorialny

system stabilności

ekologicznej

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Główne obszary,

obszary odtwarzane,

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,

elementy naturalnych

połączeń

Inicjatywa „Terytorialny system stabilności ekologicznej” oficjalnie została zapoczątkowana w czerwcu 1992 r.,

mimo że plany i rozmowy sięgają lat 70. XX wieku. Koncepcja ta jest częścią krajowych przepisów w

dziedzinie ochrony środowiska. Stanowi ona obowiązkową podstawę w przypadku użytkowania gruntów lub planowania terytorialnego, planów urządzenia lasu, dokumentów dotyczących gospodarki wodnej i innych

dokumentów dotyczących ochrony i odtwarzania krajobrazu. System w swoim zamierzeniu miał stanowić sieć

istotnych pod względem ekologicznym segmentów krajobrazu, skutecznie rozmieszczonych na podstawie kryteriów funkcjonalnych i przestrzennych, obejmujących warunki biotyczne, hydrologiczne, glebowe i

ukształtowania terenu. Początkowo zaplanowano rozległą sieć składającą się z 50 000 głównych obszarów i 85

000 korytarzy, które mają zostać centralnie odwzorowane. Krajowe obszary chronione i sieć Natura 2000 mogą również stanowić główne obszary, o ile obszary te pokrywają się z planowanym terytorialnym systemem

stabilności ekologicznej. Szacunkowa liczba elementów wdrożonych na głównych obszarach i w korytarzach od

stycznia 2010 r. wyniosła mniej niż 200. Trwają prace nad przystosowaniem systemu do bieżących i przyszłych warunków.

Głównym celem inicjatywy jest zwiększenie stabilności ekologicznej krajobrazu dzięki ochronie lub

przywróceniu ekosystemów i ich wzajemnemu powiązaniu. Inicjatywa w szczególności ma na celu:

utrzymanie i przywrócenie krajowego dziedzictwa naturalnego;

zwiększenie odporności ekosystemu na zdegradowanych terenach i utrzymanie nienaruszonych obszarów;

korzystne oddziaływanie na sąsiadujące zdegradowane części krajobrazu.

DE Zielony Pas

Niemiec

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Główne obszary, strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,


połączeń, elementy

sztucznych połączeń

Zielony pas dawnej Żelaznej Kurtyny stanowi sieć ekologiczną o długości 1 393 km przebiegającą przez terytorium Niemiec. Zajmuje powierzchnię 17 656 ha. Osiem państw europejskich podpisało porozumienie o

utworzeniu Zielonego Pasa Europy, rozciągającego się od Morza Barentsa do Morza Czarnego, którego częścią

jest Zielony Pas Niemiec. Łączy on kilka obszarów chronionych i ma na celu podniesienie ich wartości ekologicznej dzięki rozbudowie tych powiązań i zbudowaniu sieci zainteresowanych stron. Ponadto łączy parki

narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty biosfery i transgraniczne obszary chronione (łącznie 70 %) oraz 30 % obszarów niechronionych położonych wzdłuż granicy lub przecinających granicę. Zielony Pas sprzyja

regionalnym inicjatywom rozwoju opartym na ochronie przyrody. Jest również nazywany „ponadregionalną

szeroko zakrojoną siecią siedlisk o ogromnym znaczeniu ekologicznym”. Obszary, które dawniej tworzyły Żelazną Kurtynę i pas śmierci, obecnie stanowią podstawę niemieckiej sieci biotopów. Około 15 % obszaru

uległo degradacji.

Cele programu obejmują:

- ochronę różnorodności biologicznej i unikalnych zasobów naturalnych – przede wszystkim dzięki

dostosowaniu metod zarządzania po obu stronach granicy;

- ochronę krajowego dziedzictwa naturalnego;

- ochronę pomnika upamiętniającego niedawną historię Niemiec;

PL 18 PL

- utworzenie specjalnego rodzaju skansenu, pokazującego przekrojowo prawie wszystkie możliwe rodzaje

krajobrazu niemieckiego;

- stworzenie linii, która nie dzieli lecz łączy stary i nowy kraj związkowy Niemiec, będącej żywym pomnikiem zjednoczenia Niemiec.

Interesującą częścią tej inicjatywy był apel do społeczeństwa z prośbą o dokonywanie zakupu zielonych

certyfikatów. Każdy darczyńca, który przekaże ponad 65 EUR stanie się symbolicznym udziałowcem Zielonego Pasa i otrzyma certyfikat potwierdzający ten fakt. Przychód z certyfikatów wykorzystuje się do zakupu gruntów

wzdłuż dawnej granicy między Niemcami Wschodnimi i Zachodnimi, do finansowania działań w zakresie public

relations i lobbingu oraz wspierania projektów wdrożeniowych.

DK Duńska strategia w

zakresie

przystosowania się

do zmiany klimatu

Przystosowanie się

do zmiany klimatu

Elementy sztucznych


naturalnych połączeń

W 2008 r. Dania przedstawiła krajową strategię w zakresie przystosowania się do zmian klimatu, która uwzględnia również środki służące przystosowaniu różnorodności biologicznej. Celem strategii jest

uwzględnienie i włączenie w przyszłości zmiany klimatu do planowania i rozwoju w najbardziej odpowiedni

sposób. Strategia obejmuje szereg wytycznych umożliwiających władzom, przedsiębiorstwom i obywatelom szybkie i niezależne reagowanie na problemy społeczeństwa duńskiego wywołane przez zmianę klimatu. W

ramach strategii zwraca się uwagę, że szereg działań jest już w trakcie realizacji, aby zapewnić zdrowie i

odporność przyrody w zmienionych warunkach klimatycznych, np. działania na rzecz zapobiegania fragmentacji przyrody oraz powstrzymywania i zwalczania inwazyjnych gatunków.

W ramach strategii zwrócono również uwagę, że gminy potrzebują informacji i wytycznych w sprawie zielonych

korytarzy do celów planowania, zaś władze i społeczeństwo potrzebują informacji na temat inwazyjnych gatunków. W ramach strategii zwraca się uwagę, że na wielu obszarach konieczne będzie przeprowadzenie

analizy ekonomicznej obejmującej 1) koszty i korzyści związane z promowaniem przystosowania się przyrody

we własnym zakresie do zmiany klimatu w drodze planowania i regulacji, które ograniczą fragmentację, zapewnią zwiększenie liczby korytarzy i zmniejszenie liczby istniejących czynników wywierających nacisk; 2)

neutralne w stosunku do przyrody i środowiska przystosowanie się do zmiany klimatu w sektorach, które są

istotne dla przyrody, np. rolnictwo, leśnictwo i zarządzanie strefą przybrzeżną; 3) wycenę wielu towarów i usług pozyskiwanych dzięki przyrodzie, które nie mają bezpośredniej wartości rynkowej np. ograniczenie

zanieczyszczenia powietrza, oczyszczanie ścieków, ochrona gleby oraz modele do obliczania korzyści

społeczno-ekonomicznych i kosztów zarządzania środowiskiem. Planowane środki obejmują przekształcenie wybranych dolin rzecznych w naturalne tereny podmokłe, środki służące do zmniejszenia niedoboru tlenu w

wodach morskich lub środki służące zapobieganiu fragmentacji siedlisk.

EE Zielona sieć Estonii Ochrona

różnorodności

biologicznej


zrównoważonego


ekosystemowych,

zielone obszary

miejskie i podmiejskie,


połączeń

Począwszy od lat 70. XX wieku państwo przyjęło wielofunkcyjne podejście do sieci ekologicznych. Na

początku lat 90. eksperci ds. planowania uruchomili inicjatywę tworzenia sieci, natomiast w 1995 roku

wprowadzono przepisy dotyczące sieci ekologicznych w ramach ustawy o budowaniu i planowaniu. W

krajowym długoterminowym planie przestrzennym, Estonia 2010, ustanowiono podstawowe zasady dotyczące

estońskiej sieci ekologicznej, wyznaczając korytarze i 12 obszarów głównych o znaczeniu międzynarodowym. Pierwszą orientacyjną mapę stworzono w 1983 r., a 1999 r. przystąpiono do drugiego etapu planowania na

poziomie prowincji (planowanie tematyczne). Na tym etapie mają być określone warunki środowiskowe w

odniesieniu do rozwoju użytkowania gruntów i osadnictwa. Głównym zadaniem na tym etapie jest zaprojektowanie zielonej sieci, która zagwarantowałaby jej przyrodnicze, ekologiczne i społeczno-ekonomiczne

wykorzystanie na danym obszarze. Koncepcja sieci ekologicznych w Estonii jest głównie zintegrowana z systemem planowania przestrzennego i wdrażana za pośrednictwem innych sektorów, takich jak ochrona

przyrody, leśnictwo, gospodarka wodna i inne. Na poziomie prowincji zielona sieć stanowi zasadniczą część

planowania prowincji.

PL 19 PL

Planuje się całkowity zasięg zielonej sieci na około 55 % całego terytorium Estonii, na 12 stosunkowo

niewielkich głównych obszarach. Obszar ten jest wystarczająco duży, aby pełnić funkcję kompensacyjną nie

tylko w skali kraju, ale również w skali Europy. System planowania przestrzennego jest głównie powiązany organizacyjnie z podstawowymi jednostkami administracyjnymi Estonii (państwo – plan krajowy > prowincje –

plany dotyczące prowincji > gminy – plany kompleksowe). Zieloną sieć uwzględnia się w różnym stopniu na

wszystkich trzech etapach planowania.

Główne cele obejmują:

- ukończenie pod względem funkcjonalnym sieci obszarów chronionych, łącząc je w kompletny system

składający się z obszarów naturalnych;

- ochronę cennych siedlisk przyrodniczych i zachowanie szlaków migracyjnych dzikich zwierząt oraz ochronę i

zachowanie cennych krajobrazów;

- promowanie ochrony przyrody poza obszarami chronionymi;

Dodatkowe cele wielofunkcyjne obejmują:

- kształtowanie struktury przestrzennej obszarów przyrodniczych w najbardziej rozsądny sposób, uwzględniając

aspekty ekologiczne, związane z ochroną środowiska, ekonomiczne i społeczne;

- złagodzenie, zrównoważenie i uprzedzenie wpływu antropologicznego na przyrodę, uczestniczenie w strategii

zrównoważonego rozwoju;

- oferowanie możliwości zarządzania, prowadzenia stylu życia i rekreacji, które są przyjazne środowisku, dzięki

zapewnieniu dostępności przestrzennej do obszarów naturalnych;

- minimalizowanie przyszłych konfliktów interesów między różnymi sektorami (leśnictwo, rolnictwo, transport,

rekreacja) dzięki planowaniu przestrzennemu;

- kierowanie osadnictwem i użytkowaniem gruntów;

- zachowanie naturalnej zdolności środowiska do samoregulacji;

- wspieranie współpracy międzynarodowej i transgranicznej.

EL Program

operacyjny

„Środowisko i

zrównoważony

rozwój” na lata

2007–2013

Świadczenie usług

ekosystemowych


zrównoważonego


ekosystemowych

Unijne fundusze strukturalne i inne udostępnione Grecji w latach 2007–2013 zarządzane są w ramach programu operacyjnego „Środowisko i zrównoważony rozwój”. W planie przedstawiającym projekt programu kierowano

się przekonaniem, że Grecja pozostaje w tyle za innymi gospodarkami europejskimi pod względem skali

uprzemysłowienia a zatem ma potencjał do łączenia wzrostu gospodarczego ze zrównoważonym rozwojem. Ogólnym celem strategicznym tej inicjatywy politycznej jest ochrona i zrównoważone zarządzanie

środowiskiem, aby było ono odskocznią dla ochrony zdrowia publicznego i poprawy jakości życia obywateli

oraz podstawowym czynnikiem zwiększania konkurencyjności gospodarki dzięki zarządzanym w sposób zrównoważony elementom środowiskowym, zasobom naturalnym i ośrodkom miejskim (gleba, woda,

powietrze, przyroda), poprawie efektywności administracji publicznej w zakresie opracowywania i realizowania

polityki ochrony środowiska oraz lepszemu reagowaniu społeczeństwa i obywateli na kwestie związane z ochroną środowiska.

PL 20 PL

ES W kierunku

zielonej

infrastruktury

miejskiej w

Vitoria-Gasteiz

Świadczenie usług

ekosystemowych

Strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,

zielone obszary


elementy sztucznych


naturalnych połączeń

Vitoria-Gasteiz, stolica Kraju Basków w północnej Hiszpanii, zdobyła tytuł Zielonej Stolicy Europy w 2012 r.

Jest to jedno z europejskich miast, które posiada największy odsetek terenów zieleni na mieszkańca (około 45 m2

na osobę) – cała populacja mieszka w odległości 300 m od otwartej zielonej przestrzeni. Od ponad 30 lat miasto inwestuje w ten zielony pas o powierzchni 613 hektarów, który wkrótce powiększy się do 950 hektarów, w

udaną zmianę mobilności, rozbudowaną sieć parków i alejek miejskich oraz w systemy zrównoważonej

gospodarki wodnej. Prace nad pół-naturalnym zielonym obszarem trwają od początku lat 90. XX wieku i od tego czasu dużo wysiłku i inwestycji włożono w rekultywację zdegradowanych obszarów, takich jak żwirownie i

osuszone tereny podmokłe. Zielony pas łączy miasto i krajobraz – dwa z jego obszarów podmiejskich, z racji

swojej znaczącej wartości przyrodniczej odtworzonym terenom podmokłym przegnano status ochrony międzynarodowej. Miasto posiada również obszary efektywnej retencji i uzdatniania wody, parki i ośrodki dla

odwiedzających, ograniczające do minimum przepływ wody rzecznej do sieci oczyszczania ścieków. W

przeciwnym razie konieczne byłoby zmodernizowanie i powiększenie oczyszczalni.

Oprócz swoich czysto estetycznych funkcji oraz funkcji powiązanych z rekreacyjnym korzystaniem przez

społeczeństwo, miejski zielony pas odgrywa zasadniczą rolę w ochładzaniu klimatu miejskiego w lecie i

poprawianiu samopoczucia jego mieszkańców, zmniejszaniu zanieczyszczenia, wychwytywaniu dwutlenku węgla, zwiększaniu zdolności gleby do infiltracji i w konsekwencji poprawianiu potencjału biologicznego

obszaru miejskiego. W ramach projektów dotyczących centrum biurowo-przemysłowego zdegradowane tereny

zostaną przekształcone w nowe mieszane obszary miejskie, a cieki wodne w mieście zostaną ponownie otwarte. Zbudowane zostaną nowe zielone mosty, które połączą tereny mieszkalne z krajobrazem. Wszystkie te działania

są możliwe dzięki rygorystycznemu planowaniu przestrzennemu i długoterminowemu zaangażowaniu ze strony

urzędu miasta i jego obywateli. Z uwagi na obecny kryzys gospodarczy i walkę z wysokim bezrobociem w Hiszpanii, Vitoria-Gasteiz inwestuje duże sumy w kształcenie w zakresie ekologii i zatrudnienie, w powiązaniu z

technologią i innowacjami, lub za pośrednictwem programów na rzecz poprawy środowiska naturalnego i

odtworzenia różnorodności biologicznej.

FR Zielona i niebieska

infrastruktura

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Główne obszary,

obszary odtwarzane,


połączeń

Zielona i niebieska sieć jest kluczowym narzędziem krajowym w zakresie planowania przestrzennego. Jej głównym celem jest powstrzymanie spadku różnorodności biologicznej dzięki ochronie i odtwarzaniu ciągłości

ekologicznej w celu zapewnienia świadczenia usług ekologicznych. Zielona i niebieska infrastruktura jest

zarządzana lokalnie wspólnie przez państwo i samorząd terytorialny (głównie regiony) i w porozumieniu z innymi podmiotami lokalnymi, na zasadzie umowy, zgodnie ze spójnymi ramami ustanowionymi przez państwo.

Przedstawiciel instytucji rządowych na szczeblu centralnym w regionie (prefet de region) określa ostateczny

plan po skonsultowaniu się z radą regionalną (parlamentem). Ogólnym celem jest zapewnienie uwzględnienia ochrony różnorodności biologicznej w decyzjach w zakresie planowania, przede wszystkim w programach

spójności terytorialnej i lokalnych programach gospodarki przestrzennej.

Na szczeblu krajowym właściwe organy sporządziły i zaktualizowały dokument ramowy zatytułowany „Krajowe kierunki w celu zachowania i zwiększenia ciągłości ekologicznej” (Orientations nationales pour la

préservation et la remise en bon etat des continuités écologiques). Ustanowiły również krajowy komitet ds.

zielonych i niebieskich sieci, którego członkowie są przedstawicielami władz lokalnych, podmiotów gospodarczych, parków narodowych i ekologicznych organizacji pozarządowych. Na szczeblu regionalnym

sporządzono dokument ramowy zatytułowany „Plan regionalny na rzecz spójności ekologicznej” (Schéma régional de cohérence écologique), uwzględniający ramy krajowe. Ramy regionalne, które obejmują określenie

obszarów oraz mapowanie i inne informacje na temat planowanych środków, wysyłane są władzom lokalnym w

celu ich uwzględnienia. Programy regionalne należy uwzględniać w lokalnych narzędziach w zakresie planowania.

PL 21 PL

HU Węgierski krajowy

program

rolnośrodowiskowy

Świadczenie usług

ekosystemowych

Strefy

zrównoważonego


ekosystemowych

Niniejszy program służy ochronie różnorodności biologicznej na gruntach rolnych, które zajmują 83 %

powierzchni Węgier. W ramach wprowadzonego w życie w 2002 r. programu proponowane jest wsparcie

finansowe tym rolnikom, którzy dobrowolnie wdrażają systemy rolnośrodowiskowe. Systemy te są szczególnie zalecane na obszarach wrażliwych ekologicznie, określanych jako „intensywnie uprawiane obszary, które służą

zachowaniu ekologicznych metod uprawy, a zatem ochronie siedlisk naturalnych i zachowaniu różnorodności

biologicznej, zasobów krajobrazowych oraz zasobów kulturowych i historycznych”. Niektóre środki rolnośrodowiskowe mają zastosowanie w odniesieniu do poszczególnych gatunków, takich jak drop zwyczajny i

derkacz zwyczajny. Program objął 2 160 rolników i 121 614 hektarów obszarów wrażliwych ekologicznie w

2011 r.

Szczegółowe cele obejmują:

planowanie na szczeblu gospodarstwa rolnego zaleceń w zakresie użytkowania gruntów z udziałem systemu doradztwa oraz uwzględnianie specyfiki środowiska lokalnego podczas określania wymogów w zakresie

zarządzania;

wzmocnienie powiązań między wymogami w zakresie zarządzania a potrzebami ekologicznymi gatunków docelowych;

poprawę działań monitorujących w celu zmierzenia naturalnych i środowiskowych korzyści związanych z płatnościami;

ogólne dostosowanie programu do sieci Natura 2000.

IE Integrated

Constructed

Wetlands

Świadczenie usług

ekosystemowych

Obszary odtwarzane,

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych

Koncepcję i termin Integrated Constructed Wetland (zintegrowane sztuczne tereny podmokłe) (ICW)

opracowało w latach 80. i 90. XX wieku irlandzkie Ministerstwo Środowiska, Dziedzictwa Narodowego i

Samorządu Lokalnego. Kolejną inicjatywę podjął irlandzki National Parks and Wildlife Service (NPWS). Koncepcja ta powstała w wyniku prac przeprowadzonych pod koniec lat 80. i na początku lat 90. XX wieku w

zlewni strumienia Dunhill-Annestown w hrabstwie Waterford o powierzchni 25 km2 w celu lepszego

zarządzania zasobami naturalnymi na potrzeby społeczności wiejskiej. Inicjatywa stanowi połączenie wielu przykładów ICW, które umożliwiły zastosowanie koncepcji w praktyce i opracowanie formalnych wytycznych

sporządzonych przez rząd krajowy. Koncepcja ma na celu stworzenie „infrastruktur ekologicznych, które w

znacznej mierze będą radziły sobie i biologicznie modelowały we własnym zakresie i są spójne pod względem społecznym i ekonomicznym”. Zakłada się, że inicjatywa ta pomoże również w zapewnianiu dodatkowego

siedliska gatunkom związanym z terenami podmokłymi, które dawniej były wszechobecne w Irlandii. W

szczególności ICW promowana w ramach inicjatywy w znacznym stopniu naśladowała strukturę i procesy

zachodzące na tych terenach podmokłych, zdominowanych przez nową roślinność porastającą płytkie wody i

gleby bogate w składniki odżywcze.

Cele szczegółowe obejmują:

kanalizowanie i oczyszczanie dopływów w obrębie powstałych obszarów pokrytych roślinnością;

estetyczne rozmieszczenie struktury terenów podmokłych w krajobrazie lokalnym w celu zwiększenia dodatkowych wartości terenu;

poprawę zarządzania różnorodnością siedlisk i środowiskiem;

popieranie korzyści związanych z odtworzeniem niektórych kluczowych usług środowiskowych

PL 22 PL

zapewnianych przez tereny podmokłe i powiązanego z nimi utraconego siedliska.

IT Miejska przestrzeń

zielona w gminie

Mirandola

Łagodzenie zmiany

klimatu i

przystosowanie się

do niej

Strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,

zielone obszary

miejskie i podmiejskie

Lokalny plan energetyczny gminy Mirandola w regionie Emilia-Romania służy znacznemu zmniejszeniu

zużycia energii i przyczynia się do łagodzenia zmiany klimatu (zmniejszenie zużycia energii o 20 % do 2020 r.). Jednym z działań jest utworzenie zielonego pasa wokół miasta w celu stworzenia chłodnych i zacienionych

miejsc w lecie oraz magazynowania CO2. Dokonuje się tego poprzez „przeniesienie praw do rozwoju”, na mocy

których deweloperzy mogą zwiększyć rozmiar swoich budynków, jeżeli przeznaczą znaczną część swoich gruntów na tereny zielone. Poszczególne tereny zielone tworzą ciągły zielony pas. Elastyczne normy zabudowy,

które można uzgadniać, zachęcają deweloperów do udziału w planowaniu miasta i skracają czas oczekiwania na

wydanie zezwolenia przez organy planowania. Inicjatywa została zapoczątkowana w 2001 r., a pierwsze

zalesione obszary powstały w 2003 r. Powiązane działanie Una città nel bosco („Miasto w lesie”) ma na celu

stworzenie zalesionego obszaru w miejscu publicznym o powierzchni około 1,3 mln m2 powiązanego z

programami zabudowy mieszkalnej o niskiej energochłonności. Wspomniane działanie obejmie obszar leśny o powierzchni około 440 000 m2 wzdłuż planowanej autostrady Cispadana.

LT Rozwój

pilotażowej sieci

ekologicznej w

południowej Litwie

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Główne obszary,

obszary odtwarzane,




Projekt realizowany jest w latach 2010–2014 i obejmuje trzy główne działania: ochronę gatunków docelowych, utworzenie sieci ekologicznej i edukację lokalnej społeczności. Do gatunków docelowych objętych projektem

należą gady i gatunki płazów ujęte w dyrektywie siedliskowej oraz wiele gatunków ptaków i bezkręgowców,

które wymagają małych zbiorników wodnych, małych łąk lub odkrytych piaszczystych stoków. Obecny system obszarów chronionych na południu Litwy nie zapewnia wystarczającej ochrony tych gatunków docelowych i

migracji między najważniejszymi siedliskami o znaczeniu ekologicznym. Projekt ma na celu utworzenie

korytarzy ekologicznych na południu Litwy, które powinny zapewnić właściwy stan ochrony gatunków i zwiększyć wartość ekologiczną regionu.

Innym działaniem prowadzonym w ramach projektu jest rozróżnienie naukowych i prawnych kryteriów wyboru

dotyczących tworzenia sieci ekologicznej. Kryteria te będą miały na celu ogólną ochronę różnorodności biologicznej. Oczekuje się, że projekt obejmie całe terytorium Litwy. Działania te będą koordynowane z

działaniami prowadzonymi przez społeczności lokalne, a korzyści wynikające z tych działań dla środowiska i

ludzi odpowiednio wytłumaczone. Do edukacji społeczności lokalnej w dziedzinie ochrony środowiska będą wykorzystywane materiały edukacyjne, wydarzenia, artykuły w gazetach lokalnych i krajowych, strona

internetowa projektu i ścieżka przyrodnicza.

LU Umowa rzeczna Gospodarka wodna Strefy

zrównoważonego


ekosystemowych

Umowa dotycząca rzeki Haute Sure to transgraniczny projekt, realizowany przy wsparciu Unii Europejskiej, Luksemburga, Walonii (Belgia) i Lotaryngii (Francja). Projekt ten ma na celu opracowanie serii działań

służących lepszej ochronie zasobów wodnych i zarządzania nimi. Polega on na udziale społeczeństwa i

konsultacjach z wszystkimi podmiotami w celu osiągnięcia zrównoważonego, rozsądnego zarządzania

gospodarką wodną. W ramach projektu dąży się do połączenia środków w celu poprawy jakości wody,

różnorodności biologicznej, jakości strukturalnej i rekreacji wodnej. Jest to wieloletni program służący do

odtworzenia, ochrony i waloryzacji doliny Haute Sure i jej rzek. Głównymi cechami projektu są współpraca, dialog i porozumienie, w związku z czym dobrowolny udział podmiotów ma zasadnicze znaczenie. W ramach

projektu dąży się również do poprawy współpracy między miastami i koordynacji między różnymi projektami w

regionie. Ponadto jest to platforma służąca promowaniu dziedzictwa kulturowego i krajobrazowego oraz podnoszeniu świadomości wszystkich obywateli zamieszkujących dolinę, ich informowania i wymiany

doświadczeń.

LV Ochrona siedlisk

przybrzeżnych i

zarządzanie nimi

Ochrona wybrzeża Strefy

zrównoważonego


Do niedawna wybrzeże łotewskie nie odczuwało negatywnego wpływu działalności człowieka. W rezultacie

obecnie stanowi imponujący zbiór różnych typów siedlisk – szare, białe i zalesione wydmy, laguny przybrzeżne, północne przybrzeżne łąki nadbałtyckie i torfowiska wapienne – ale zmaga się z rosnącym zagrożeniem ze

PL 23 PL

ekosystemowych strony człowieka i rosnącą liczbą turystów każdego roku. Aby zapewnić ochronę, odtworzenie i zrównoważone zarządzanie siedliskami przybrzeżnymi i gatunkami o znaczeniu wspólnotowym, w ramach projektu (2001–

2006) realizowano głównie cele takie jak:

mapowanie i ocena siedlisk przybrzeżnych o znaczeniu wspólnotowym na całym pasie przybrzeżnej ochrony;

planowanie odpowiednich środków ochrony i zarządzania na obszarach chronionych, w odniesieniu do których nie istniały żadne plany ochrony przyrody;

wdrażanie środków zarządzania w przybrzeżnych strefach na obszarach, na których występowała wysoka,

stale rosnąca liczba odwiedzających;

odtworzenie i utrzymanie łąk przybrzeżnych i wydm szarych na obszarach, na których wymagana jest natychmiastowa ochrona (wycinanie lasów i krzaków, koszenie, wypas); usunięcie agresywnych obcych

gatunków roślin (na pewnych obszarach, na których szybko się rozprzestrzeniają i niszczą rodzimą florę);

przygotowanie i rozpowszechnienie informacji na temat projektu dotyczącego wybrzeża oraz na temat

zagrożonych siedlisk przybrzeżnych o znaczeniu wspólnotowym i ich ochrony.

MT Ochrona korytarzy

ekologicznych –

mury kamienne

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Elementy sztucznych

połączeń

Kamienne mury, które można znaleźć na całej Malcie, oddzielają jedno gospodarstwo rolne od drugiego. Ponadto dzięki nim nadmiar wody deszczowej jest odprowadzany z pól, co korzystnie wpływa na produkcję

rolną i minimalizuje erozję gleby. Mury te są ważnym korytarzem ekologicznym i schronieniem dla wielu

zagrożonych zwierząt lądowych. Pierwotnie budowane z lokalnego wapienia, te elementy architektoniczne

utworzyły bardzo charakterystyczny krajobraz, który zapewnia ciągłość z zabytkowymi elementami i

konstrukcją wielu wiosek i innych ośrodków miejskich. Prowadzone przez wieki tarasowanie i budowa

zatrzymujących wodę suchych murów kamiennych pozwoliły na rozszerzenie działalności rolniczej na stronnych zboczach, która w przeciwnym razie byłaby marginalna. Tradycyjnie zbudowane, dobrze utrzymane

kamienne mury są również ważnym siedliskiem dla wielu gatunków flory i fauny oraz konstrukcjami

chroniącymi glebę.

Aby zapewnić ochronę i utrzymanie tych konstrukcji rząd Malty wprowadził przepisy dotyczące ich uznania i

ochrony ze względu na ich znaczenie środowiskowe, historyczne i architektoniczne, rolę jaką pełnią jako

siedlisko dla flory i fauny oraz ich istotne znaczenie pod względem ochrony gleby i wody. Przepisy te nie zezwalają na bezprawną modyfikację w wyniku zakazanej działalności człowieka i stanowią podstawę do

podjęcia działań zaradczych. Dofinansowanie na odbudowę tarasowych murów kamiennych przyznano w

ramach programów rozwoju obszarów wiejskich na lata 2004–2006 i 2007–2013.

NL Program „Miejsce

dla rzeki”

Ochrona

przeciwpowodziowa

Elementy naturalnych

połączeń

W ramach programu „Miejsce dla rzeki” prowadzi się szereg działań mających na celu zwiększenie pojemności głównych rzek, które przepływają przez Niderlandy, aby zwiększyć bezpieczeństwo 4 mln mieszkańców. Okres

realizacji programu obejmuje lata 2006–2015 (z budżetem w wysokości 2,2 mld EUR) i zakłada drugi cel, jakim

jest zwiększenie wartości różnorodności biologicznej dorzeczy tam, gdzie można to połączyć ze środkami ochrony przeciwpowodziowej. Za opracowanie i realizację programu odpowiada Ministerstwo Infrastruktury i

Środowiska współpracujące z odpowiednimi prowincjami, gminami i organami odpowiedzialnymi za

gospodarkę wodną. Ogólnym celem programu jest zwiększenie maksymalnego bezpiecznego przepływu w rzekach wpływających na teren Niderlandów do poziomu, który osiągają raz na 1 250 lat. Różnorodność

biologiczna dorzeczy ulegnie wzmocnieniu dzięki 39 projektom realizowanym wzdłuż rzek. Projekty, które

można zaklasyfikować jako środki zielonej infrastruktury, dotyczą poszerzania lub obniżania terasy zalewowej i zalania dawniej osuszonego terenu.

PL 24 PL

PL Zwiększanie

możliwości

retencyjnych oraz

przeciwdziałanie

powodzi i suszy w

ekosystemach

leśnych na terenach

nizinnych

Świadczenie usług

ekosystemowych


zrównoważonego


ekosystemowych

Celem programu jest zatrzymanie lub spowolnienie odpływu wód powierzchniowych w sąsiedztwie małych

zlewni rzek i zapewnienie wsparcia na rzecz rozwoju krajobrazu naturalnego. Działania obejmują budowę lub

renowację kilku tysięcy systemów retencyjnych na nizinnych terenach leśnych w całym państwie. Jednym z głównych celów projektu jest wsparcie na rzecz ekologicznych metod retencji wody. Poprawa bilansu wodnego

zwiększy różnorodność biologiczną w ekosystemach leśnych i zapewni ochronę przed powodzią i suszą. Inne

korzyści obejmują zwiększoną produkcję biomasy drzewnej, lepszą kontrolę przeciwpożarową, sekwestrację dwutlenku węgla i lepszą jakość wody w okolicznych gminach. Projekt może stać się pierwszą prowadzoną na

dużą skalę inicjatywą w Europie, która ma na celu rozbudowę małych systemów retencji wody na obszarach

leśnych. Z programu finansowanego w ramach Funduszu Spójności skorzysta 178 nadleśnictw. Koszty realizacji programu w latach 2007–2014 wyniosą około 50 mln EUR.

PT Narodowy rezerwat

ekologiczny

Ochrona

różnorodności

biologicznej

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,


połączeń

Krajowy rezerwat ekologiczny to biofizyczna struktura łącząca wszystkie obszary pod względem wartości i wrażliwości ekologicznej lub narażenia i podatności na zagrożenia naturalne, które należy objąć szczególną

ochroną. Rezerwat ten wyznacza sieć obszarów chronionych, w tym obszarów przybrzeżnych i rzecznych, obszaru zasilania warstwy wodonośnej i stromych zboczy w celu ochrony przed erozją. Obszary wymienione w

przepisach dotyczących krajowego rezerwatu ekologicznego należy określić w planach regionalnych i lokalnych.

Specjalne komitety kontrolują stosowanie tego przepisu i zarządzają konfliktami. W skład tych komitetów wchodzą władze lokalne oraz centralne i regionalne agencje publiczne. Przepisy służą:

- ochronie zasobów wodnych i glebowych, systemów ochrony i procesów biofizycznych związanych z

przybrzeżnymi i lądowymi cyklami wodnymi, zapewniając towary i usługi środowiskowe niezbędne do rozwoju działalności ludzkiej;

- zapobieganiu degradacji zasilania części wód podziemnych, ryzyku powodziowemu, suszy, erozji gleby,

masowym ruchom na zboczach oraz ograniczeniu skutków tych zjawisk, przyczyniając się tym samym do przystosowania; łączności i spójności ekologicznej; oraz realizacji priorytetów Agendy Terytorialnej Unii

Europejskiej 2020 i obszarów środowiskowych transeuropejskiego zarządzania zagrożeniami naturalnymi.

RO Zielony korytarz

dolnego Dunaju

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Główne obszary,

obszary odtwarzane,

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych

Rządy Rumunii, Bułgarii, Ukrainy i Mołdawii podpisały w 2000 r. porozumienie w sprawie zielonego korytarza

dolnego Dunaju. W porozumieniu uznano potrzebę i wspólną odpowiedzialność w zakresie ochrony i zrównoważonego zarządzania jednym z najbardziej wyjątkowych pod względem różnorodności biologicznej

regionów na świecie. Projekty odnowy są realizowane pod patronatem Światowego Funduszu na rzecz Przyrody,

który koncentruje się na praktycznej realizacji; projektach demonstracyjnych; oraz pracach z udziałem lokalnych zainteresowanych stron, w szczególności w celu promowania zrównoważonego rozwoju lokalnego. Ta

prowadzona na dużą skalę inicjatywa ma na celu koordynowanie ochrony różnorodności biologicznej i

gospodarki wodnej między kilkoma państwami, w szczególności ochronę terenów podmokłych i zarządzanie terasami zalewowymi. Sieć obejmuje obszary znajdujące się pod ścisłą ochroną (w tym sieć Natura 2000),

obszary, na których możliwe jest prowadzenie działalności gospodarczej, oraz strefy buforowe między tymi

obszarami. Sygnatariusze zobowiązali się do utworzenia korytarza składającego z obecnych obszarów chronionych o powierzchni 773 166 ha i proponowanych nowych obszarów chronionych o powierzchni 160 626

ha (ochrona obecnych i nowych obszarów chronionych o powierzchni 1 mln ha) oraz 223 608 ha obszarów, które

proponuje się odnowić, przywracając do pierwotnego stanu tj. naturalnej terasy zalewowej.

PL 25 PL

SE Strategia

przedsiębiorstwa

Sveaskog

Zrównoważona

gospodarka leśna

Główne obszary,

obszary odtwarzane,

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,


połączeń

Sveaskog to szwedzkie państwowe przedsiębiorstwo leśne posiadające 15 % udziałów w państwowych

produkcyjnych gruntach leśnych (lasy produkcyjne zajmują ponad połowę całkowitej powierzchni Szwecji), co

czyni je największym właścicielem lasów w Szwecji. Przedsiębiorstwo to planuje odegrać wiodącą rolę w rozwoju wszystkich rodzajów wartości leśnych. Uruchomiło program w celu wykorzystania 20 % gruntów

przedsiębiorstwa na rzecz ochrony różnorodności biologicznej. Aby zrealizować politykę przedsiębiorstwa i

osiągnąć cele w zakresie ochrony środowiska opracowano trzy różne narzędzia strategiczne. Narzędzia te działają na różnych poziomach, tym samym wzmacniając i uzupełniając się nawzajem. Rozpoczęto realizację

dodatkowych działań, takich jak odtworzenie około 50 terenów podmokłych, opracowanie programów

klimatycznych i uwzględnienie usług ekosystemowych.

1) Przedsiębiorstwo Sveaskog jest w trakcie tworzenia 36 parków ekologicznych – rozległych, graniczących ze

sobą terenów o wysokiej wartości biologicznej i ekologicznej – w całej Szwecji. Wielkość parków

ekologicznych waha się od 1 000 do 20 000 ha, przy czym średnio mają one powierzchnię 5 000 ha. Łącznie parki ekologiczne zajmują 5 % gruntów, co odpowiada 175 000 ha. Co najmniej połowa produkcyjnych gruntów

leśnych służy do ochrony przyrody, a wartości ekologiczne są zawsze ważniejsze od wartości finansowych w

parku ekologicznym.

2) Lasy przeznaczone są na cele ochrony przyrody (300 000 ha mniejszych obszarów gruntu wykorzystuje się

wyłącznie do celów ochrony przyrody). Kryteria, takie jak międzynarodowa odpowiedzialność i niski udział

krajowy określonych rodzajów lasu, oraz kilka kryteriów w zakresie ekologii krajobrazu wykorzystano podczas wyboru lasów o wysokiej obecnie wartości ochronnej, ale również z wysokim potencjałem ekologicznym do

odtworzenia wartości w najbliższej przyszłości.

3) Uwzględnianie przyrody w trakcie tworzenia lasów (w odniesieniu do przepisów ustanowionych w

szwedzkiej ustawie o lasach). Wszystkie udziały leśne przedsiębiorstwa Sveaskog są certyfikowane zgodnie ze

szwedzkimi normami FSC. Poszczególne drzewa, grupy drzew lub dolne obszary lasu są chronione podczas

ścinki. Średnio 9 % każdego drzewostanu gospodarczego zostanie zachowane, co stanowi 250 000 ha.

SI Ochrona terasy

zalewowej rzeki

Sava

Gospodarka wodna Główne obszary,

obszary odtwarzane,

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,


połączeń

Czas trwania projektu: lata 2007–2009. Po podpisaniu międzynarodowego porozumienia ramowego w grudniu 2003 r. Słowenia, Chorwacja, Serbia oraz Bośnia i Hercegowina utworzyły Komisję ds. Dorzecza Sawy w

czerwcu 2005 r. Głównym zadaniem Komisji było opracowanie zintegrowanego planu gospodarowania wodami

w dorzeczu zgodnego z wymogami określonymi w ramowej dyrektywie wodnej UE i innych przepisach UE opartych na międzynarodowym porozumieniu ramowym. Główne cele obejmowały:

- wsparcie współpracy transgranicznej i uzgodnienie między państwami w dorzeczu Sawy w zakresie

wyznaczania ekologicznej sieci obszarów chronionych, stref buforowych i korytarzy dla rodzajów siedlisk i gatunków o znaczeniu europejskim oraz w zakresie zarządzania tą siecią;

- ochronę globalnej różnorodności biologicznej i wsparcie rozwoju obszarów wiejskich poprzez zachęcanie do

stosowania praktyk zrównoważonego użytkowania gruntów i do turystyki wiejskiej.

PL 26 PL

SK Korytarz alpejsko-

karpacki

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Elementy naturalnych



Na podstawie początkowej inicjatywy Parku Narodowego Donau-Auen i austriackiego Federalnego

Ministerstwa Transportu, Innowacji i Technologii w 2002 r. szereg organizacji, począwszy od organizacji pozarządowych, takich jak Światowy Fundusz na rzecz Przyrody i organizacje łowieckie po słowackie i

austriackie władze drogowe, zdecydowało się wesprzeć rozwój zielonych korytarzy na terenie Alp i Karpat,

uznając znaczenie środków wykonawczych, które ułatwiają migrację gatunków i wymianę genetyczną między tymi dwoma obszarami górskimi. Partnerstwo zaowocowało szeregiem działań prowadzonych w Austrii i

Słowacji, takich jak opracowanie pierwszego zielonego mostu w Austrii i stworzenie korytarzy dla dzikiej flory i

fauny na Słowacji. Następnie wdrożono projekt „Korytarz alpejsko-karpacki (2008–2012)”, finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i przez władze austriackie, który obejmował badania

naukowe, opracowanie zielonych mostów i uwzględnienie zielonych korytarzy w działaniach z zakresu

planowania przestrzennego i podnoszenia świadomości. Ogólnym celem projektu jest „ochrona łączności ekologicznej między Alpami i Karpatami dzięki specjalnie wbudowanym instrumentom planowania

przestrzennego oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju, który uwzględnia wymagania zarówno ludzi, jak i dzikiej flory i fauny, koncentrując się na ekologicznych wąskich gardłach”.

FI Program dotyczący

różnorodności

biologicznej lasów

dla południowej

Finlandii

Ochrona

różnorodności

biologicznej

Główne obszary,

obszary odtwarzane,

strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,


połączeń

Program dotyczący różnorodności biologicznej lasów dla południowej Finlandii tj. program METSO (2008–

2016) uruchomiono w 2008 r. w celu powstrzymania utraty różnorodności biologicznej lasów dzięki poprawie

fińskiej sieci obszarów chronionych i metod gospodarki leśnej stosowanych w lasach gospodarczych (METSO 2011 r.).Program METSO ma na celu poprawę ochrony lasów prywatnych i państwowych. Działania będą

głównie finansowane z rocznych budżetów ramowych przydzielonych Ministerstwu Środowiska i Ministerstwu

Rolnictwa i Leśnictwa. Na mocy poprzednich rezolucji rząd zapewnił dofinansowanie w wysokości 182 mln EUR do 2012 r. Istotną część programu stanowi dobrowolna działalność na rzecz ochrony, która będzie

prowadzona w ramach umów tymczasowych lub stałych. Właściciel lasów otrzyma rekompensatę za koszty

związane z zarządzaniem danym terenem i za utratę dochodów. Właściciele lasów cenią podejście o charakterze dobrowolnym oraz doceniają niezależność w podejmowaniu decyzji i możliwość utrzymania przez nich praw

własności w dostępnych programach ochrony.

Mogą również tworzyć sieci współpracy w ramach programu. Celem takiej sieci jest umożliwienie właścicielom zachowanie większej powierzchni krajobrazów leśnych, rozwijanie wspólnych działań rekreacyjnych

związanych z różnorodnością biologiczną lasów i zarządzanie cennymi siedliskami. Sieć współpracy może

składać się z lasów graniczących ze sobą lub obszarów leśnych znajdujących się w różnych gminach.

W ramach programu realizowane są następujące cele. W zakresie rozszerzania sieci obszarów chronionych,

obszar o łącznej powierzchni 96 000 ha, dobrowolnie oferowany przez właścicieli gruntów, ustanawia się

prywatnym rezerwatem przyrody lub nabytym przez państwo do 2016 r. W przypadku lasów gospodarczych, całkowity obszar terenu, na którym różnorodność biologiczna objęta jest ochroną w lasach prywatnych,

powinien wzrosnąć o 82 000 i osiągnąć powierzchnię 173 000 ha do 2016 r. Obszar ten obejmuje od 400 do 800

projektów z zakresu zarządzania siedliskami. W odniesieniu do lasów państwowych, należy wystąpić z propozycją rozszerzenia obszarów chronionych, mających istotne znaczenie dla różnorodności biologicznej na

gruntach państwowych, o łączną powierzchnię 10 000 ha w latach 2008–2010, w związku z procesami

planowania zasobów naturalnych.

PL 27 PL

UK Strategia w

zakresie zielonej

infrastruktury i

zielona wizja w

hrabstwie

Cambridge

Świadczenie usług

ekosystemowych

Główne i odtwarzane

obszary, strefy

zrównoważonego


ekosystemowych,

zielone obszary


elementy

naturalnych/sztucznych

połączeń

Oczekuje się, że w ciągu następnych dwudziestu lat liczba ludności w subregionie Cambridge wzrośnie o około

130 000 w stosunku do obecnych 425 000. Wzrost ten można uznać za okazję do poprawy jakości życia

istniejących społeczności. Rozwój budownictwa mieszkaniowego będzie stanowił zagrożenie dla środowiska (np. w postaci utraty siedlisk, fragmentacji i zakłóceń), ale jednocześnie zapewni możliwość poprawy

sąsiadującej zielonej infrastruktury, którą można połączyć ze strategiczną siecią obszarów zielonych. Wiele

będzie zależało od stopnia, w jakim istniejącą infrastrukturę, w tym zieloną infrastrukturę, można poprawić, aby wesprzeć proponowany wzrost. Zapewnienie zielonej infrastruktury uznano zatem za kluczowy priorytet dla

pomyślnej realizacji programu rozwoju. Kolejne strategie i wizje powstały w celu tworzenia nowych,

wybiegających w przyszłość podejść na następne 20–30 lat.

Opiera się to na następujących celach strategicznych:

Łączność siedlisk – zapewnienie lepszych powiązań między istniejącymi i proponowanymi zasobami zielonej

infrastruktury jest kluczowe dla pomyślnej realizacji strategii.

Wielofunkcyjność – o ile to możliwe, obszary zielone na osiedlach lub wokół osiedli powinny mieć charakter

wielofunkcyjny i być staranie dostosowane do sytuacji lokalnej pod względem różnych sposobów użytkowania

np. w zakresie rolnictwa, dostępu, rekreacji i różnorodności biologicznej.

Rozszerzony dostęp – zasadnicze znaczenie ma lepszy dostęp dla wszystkich i dostęp z wykorzystaniem

zrównoważonych środków, w tym pieszo, rowerem, konno i łodzią w celu promowania zdrowszego stylu życia.

Poprawa krajobrazu – strategia powinna odzwierciedlać charakterystyczne cechy krajobrazu hrabstwa Cambridgeshire, zarówno pod względem krajobrazów naturalnych, historycznych jak i kulturowych.

Zwiększenie różnorodności biologicznej – strategia powinna odzwierciedlać regionalne zasoby, modele i cele

różnorodności biologicznej oraz poprawiać odmienne środowiska naturalne hrabstwa.

Informacje techniczne na temat zielonej infrastruktury...

Documents

Transcript of Informacje techniczne na temat zielonej infrastruktury...