II Regionalna Konferencja Ewaluacyjna – Rzeszów 2009

II Regionalna Konferencja Ewaluacyjna – Rzeszów 2009

Zastosowanie modeli makroekonomicznych w ewaluacji – polskie doświadczenia

Dr Krzysztof Piech – Instytut Wiedzy i Innowacji

16 października 2009 r.

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE

Struktura prezentacji• Modele makroekonomiczne – wprowadzenie • Modele makroekonomiczne stosowane w

ewaluacji w Polsce• Wybrane wyniki prognozowania

makroekonomicznego w Polsce• Ewaluacja wykorzystania funduszy unijnych za

pomocą regionalnego modelu HERMIN – przykład województwa podkarpackiego

2


3

Modele makroekonomiczne – wprowadzenie


4

Modele makroekonomiczne – do czego służą?

• Generalnie, do wspierania podejmowania decyzji gospodarczych przez władze kraju.

• W tym celu modele te stosowane są do: a) prognozowania makroekonomicznego,b) symulacji wariantów decyzji (ewaluacja ex-ante).

• Modele te są również konstruowane do celów naukowych.


5

Prognozowanie a ewaluacja projektów publicznych

• Po co są ewaluacje? Co może być ewaluowane?• Prognozowanie a ewaluacja:

– Przede wszystkim sfera wskaźników, także ocena oddziaływania.

– Wartości docelowe wskaźników mogą być ustalane za pomocą modelu. Podobnie może być szacowana skala oddziaływania programu na zmiany społeczno-gospodarcze.

– Model ekonomiczny powinien umożliwić podanie efektów netto i brutto danego programu publicznego, tj. podać wyniki dla dwóch scenariuszy: co by się działo bez oraz z interwencją.


6

Prognozowanie a ewaluacja

• Komisja Europejska: każdy kraj członkowski zobowiązany do przeprowadzania ewaluacji programów operacyjnych.

• Jednym z narzędzi ewaluacji są modele makroekonomiczne. Zgodnie z wytycznymi Komisji, powinny one umożliwiać przeprowadzanie symulacji rozwoju gospodarki z oraz bez oddziaływania funduszy unijnych.


7

Prognozowanie a ewaluacja

• Model powinien zawierać zarówno stronę popytową, jak i podażową, przy czym w zakresie tej ostatniej, powinno być możliwe dokonanie oszacowania wpływu na infrastrukturę, kapitał ludzki, inwestycje (wg wytycznych z sierpnia 2006 r. – również na B+R).

• Tak skonstruowanym modelem jest model HERMIN.


8

Ośrodki prognostyczne w Polsce:• instytucje rządowe (Ministerstwo Finansów,

Ministerstwo Gospodarki, Narodowy Bank Polski –własne modele),

• niezależne instytuty (Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Niezależny Ośrodek Badań Ekonomicznych)

• jednostki badawczo-rozwojowe (Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego),

• uczelnie wyższe (Uniwersytet Łódzki) i • spółki (Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego), • banki (np. PKO BP),• publicyści (np. Marek Misiak), analitycy finansowi.


9

Prognozy makroekonomiczne w Polsce i ich trafność

• Wg M. Borowskiego, w l. 1999-2006:– na pierwszym miejscu wśród jednostek prognozujących

uplasował się CASE, zaś na drugim – Marek Misiak. – Najsłabsze prognozy podawały: ośrodek łódzki oraz

Ministerstwo Finansów.

• Żaden z modeli nie uwzględniał mechanizmów cyklu koniunkturalnego: nie przewidziano recesji w latach 2001-02, a także wejścia na ścieżkę wzrostu w latach 2003-04, nie mówiąc o aktualnym spowolnieniu gospodarczym.

• Wyjątkiem w zakresie mechanizmów cyklicznych są modele IKiCHZ oraz IBS (oraz próby IWI).


10

Modele makroekonomiczne stosowane w ewaluacji w Polsce


11

Ośrodki modelujące gospodarkę Modele stosowane dotąd w Polsce do ewaluacji

makroekonomicznej: model IKiCHZ HERMIN (WARR), MaMoR2 (IBnGR), trzy modele Instytutu Badań Strukturalnych.

Ponadto, modele makroekonomiczne w Polsce posiadają: ministerstwo finansów, Narodowy Bank Polski (trzy modele), ministerstwo gospodarki, Uniwersytet Łódzki (prof. Welfe), Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Niezależny Ośrodek Badań Ekonomicznych (prof. W. Orłowski).

Modele te nie są rozszerzone o komponenty regionalne.


12

Model MaMoR2Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową

(T. Kaczor)


13

Wprowadzenie do modelu • Model typu CGE: model wyliczanej równowagi ogólnej (ang.

Computable General Equilibrium).• Model uwzględniający współczesny dorobek ekonomii, np. są w

nim trzy czynniki produkcji: praca, kapitał ludzki oraz rzeczowy.

• „Czynniki te są łączone w procesie wytwórczym opisanym kombinacją funkcji o stałej elastyczności substytucji (ang. CES) w taki sposób, że obie formy kapitału traktowane są jako dobra komplementarne i tworzą swego rodzaju kapitał złożony, będący nakładem substytucyjnym wobec pracy. Taki mechanizm opisuje obserwowaną w nowoczesnych gospodarkach prawidłowość, że nakłady inwestycyjne sprzyjają zwiększeniu zatrudnienia osób o wysokich kwalifikacjach (tj. większym zasobie kapitału ludzkiego), natomiast mogą prowadzić do ograniczenia zatrudnienia niewykwalifikowanej siły roboczej.”

T. Kaczor, Model MaMoR2. Informacje o konstrukcji i założeniach, Warszawa, listopad 2006, s. 5


14

Model Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego

(obecnie: Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur)


15

Wprowadzenie do modelu • Autorzy: model hybrydowy II generacji.• Model łączy:

– „neoklasyczną teorię zapewniającą długookresową równowagę gospodarce,

– z teorią nowokeynesowską, bazującą na zmianach popytu.

• Takie połączenie powoduje nakładanie się na długookresową ścieżkę wzrostu, średniookresowych wahań koniunkturalnych.”


16

Schemat modelu polskiej gospodarki służącego doweryfikacji diagnozy i prognozy makroekonomicznejStrona popytowa

Źródło: W. Karpińska-Mizielińska, T. Smuga, W. Burzyński, P. Waźniewski, K. Barteczko, E. Duchnowska, J.Przystupa, A. Marzec, K. Marczewski, Ocena szacunkowa Narodowych strategicznych ram odniesienia 2007-2013. Raport końcowy, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, wrzesień 2006, s. 161.


17

Schemat modelu polskiej gospodarki służącego doweryfikacji diagnozy i prognozy makroekonomicznejStrona podażowa

Źródło: W. Karpińska-Mizielińska, T. Smuga, W. Burzyński, P. Waźniewski, K. Barteczko, E. Duchnowska, J.Przystupa, A. Marzec, K. Marczewski, Ocena szacunkowa Narodowych strategicznych ram odniesienia 2007-2013. Raport końcowy, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, wrzesień 2006, s. 161.


18

Model HERMINdra Johna Bradley’a i WARR


19

Wprowadzenie do modelu • Rozszerzanie UE – potrzeba narzędzi

badających oddziaływanie funduszy UE• Na początku lat 80. powstał wielosektorowy

model HERMES Komisji Europejskiej.• Model HERMIN to mniejsza wersja HERMES’a.

Został stworzony w 1982 r. przez dra Johna Bradley’a i od tego czasu jest przez niego rozwijany.

• Model przeznaczony dla nowych członków UE: radził sobie z krótkimi szeregami czasowymi (kalibracja) i z brakiem danych sektorowych.


20

Konstrukcja modelu • Model HERMIN w swojej 4-sektorowej wersji

(HPO4) składa się z czterech sektorów: – przemysłowego, – usług rynkowych, – rolnictwa, – usług publicznych (nie rynkowe).

• Model tworzą trzy bloki strukturalne: – podażowy, – absorpcji,– dystrybucji przychodów.


21

Konstrukcja modelu • Model zawiera 262 równania (w tym 162

nieliniowe), 406 zmiennych (w tym 257 zmiennych endogenicznych i 149 zmiennych egzogenicznych). Estymacja parametrów strukturalnych modelu jest dokonywana przy wykorzystaniu KMNK, zaś weryfikacja – przez „dopasowanie krzywej” (curve fitting).

• Zmienne egzogeniczne w modelu HERMIN można podzielić na:

– zewnętrzne: produkcja światowa, ceny światowe, kursy walutowe, stopy procentowe;

– krajowe: wydatki publiczne, stawki podatkowe.


22

Wybrane wyniki prognozowania makroekonomicznego w Polsce


23

Scenariusze z 2002 r. (W. Orłowski):PKB na osobę, PPP, UE-15=100

Źródło: Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wynikówprac polskich ośrodków badawczych, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, kwiecień 2003, s. 48.


24

Model Lejour, de Mooj i Nahuis

• „PKB Polski w roku 2020 będzie większy o 8,7%, jeśli Polska stanie się członkiem UE, z czego:– 4,3% wynikać będzie z efektów unii celnej,– 5,8% ze zniesienia pozostałych barier w handlu

w ramach jednolitego rynku– -1,45% wynikać będzie z przepływu siły

roboczej.”

Źródło: Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych, Urząd Komitetu

Integracji Europejskiej, kwiecień 2003, s. 49.


25

Model Lejour, de Mooj i Nahuis• „PKB Polski w roku 2020 będzie większy o

8,7%, jeśli Polska stanie się członkiem UE, z czego:– 4,3% wynikać będzie z efektów unii celnej,– 5,8% ze zniesienia pozostałych barier w handlu

w ramach jednolitego rynku– -1,45% wynikać będzie z przepływu siły

roboczej.”

Źródło: Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych, Urząd Komitetu

Integracji Europejskiej, kwiecień 2003, s. 49.


26

Wybrane wyniki prognoz wzrostugospodarczego do 2013 r. (2006 r.=100)


27

Prognozy PKB, Polska a UE-25, ceny stałe, 2007-2020, %, UE-25=100

50

52

54

56

58

60

62

64

66

68

70

UE-25

IBnGR+FS

IBnGR-bazowy

WARR-FS

WARR-bazowy

IKCHZ-FS

IKCHZ-bazowy


28

Wzrost gospodarczy Polski: bez i wraz z uwzględnieniem napływu środków unijnych do końca 2015 r. (w %)

Uwagi: wzrost gospodarczy – wzrost realnego PKB w danym roku. Scenariusz bazowy – bez uwzględnienia napływu środków unijnych w ramach NPR 2004-06 i NSRO 2007-13. Źródło: Bukowski M., D. Pelle, W. Saj (2008), Wpływ funduszy unijnych na gospodarkę Polski w latach 2004-2020, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa, maj, s. 26, 28; Kaczor T., R. Socha (2008), Badanie wpływu Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 na wybrane wskaźniki dokumentów strategicznych, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa, kwiecień, s. 39; Zaleski J., A. Wojtasiak-Terech, P. Tomaszewski, M. Zembaty, J. Bradley, Wpływ realizacji inwestycji finansowanych z funduszy unijnych na kształtowanie się głównych wskaźników dokumentów strategicznych – Narodowego Planu Rozwoju i Narodowej Strategii Spójności oraz innych wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie krajowym i regionalnym za pomocą modelu krajowego i modeli regionalnych HERMIN, Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego, Wrocław, 5 maja 2008: 23-24 oraz obliczenia własne na ich podstawie.


29

Oddziaływanie funduszy unijnych na wzrost gospodarczy (w p.p.)

Uwagi: wzrost gospodarczy – wzrost realnego PKB w danym roku. Scenariusz bazowy – bez uwzględnienia napływu środków unijnych w ramach NPR 2004-06 i NSRO 2007-13. Źródło: Bukowski M., D. Pelle, W. Saj (2008), Wpływ funduszy unijnych na gospodarkę Polski w latach 2004-2020, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa, maj, s. 26, 28; Kaczor T., R. Socha (2008), Badanie wpływu Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 na wybrane wskaźniki dokumentów strategicznych, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa, kwiecień, s. 39; Zaleski J., A. Wojtasiak-Terech, P. Tomaszewski, M. Zembaty, J. Bradley, Wpływ realizacji inwestycji finansowanych z funduszy unijnych na kształtowanie się głównych wskaźników dokumentów strategicznych – Narodowego Planu Rozwoju i Narodowej Strategii Spójności oraz innych wybranych wskaźników makroekonomicznych na poziomie krajowym i regionalnym za pomocą modelu krajowego i modeli regionalnych HERMIN, Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego, Wrocław, 5 maja 2008: 23-24 oraz obliczenia własne na ich podstawie.


30

Ewaluacja wykorzystania funduszy unijnych za pomocą regionalnego

modelu HERMIN – przykład województwa

podkarpackiego


31

•Aktualizacja danych – regionalnych•Aktualizacja danych – krajowych•Przetwarzanie danych•Kalibracja równań modelu•Scenariusz bazowy i modyfikacje•Modelowanie oddziaływania funduszy

Struktura


32

•Źródło: głównie Bank Danych Regionalnych GUS – pliki HERMIN, dane krajowe GUS•Dostosowanie bazy danych do potrzeb województwa podkarpackiego•Konieczność przeliczania danych (zmiany metodologii GUS a potrzeby estymacji), a także ekstrapolacji szeregów czasowych.•Problemy z danymi nt. finansów regionalnych.

Aktualizacja danych – regionalnych


33

•Źródła: GUS: wiele różnych roczników, też Bank Danych Regionalnych GUS, NBP, Ministerstwo Finansów, ZUS, dane z zagranicznych źródeł (Eurostat) i opracowań•Olbrzymi problem: dane nt. finansów publicznych (zmiana metodologii) oraz dane dot. bilansu płatniczego. •Problemy z danymi wynikające ze zmian metodologii, licznych korekt wyników obliczeń poprzednich lat.

Aktualizacja danych – krajowych


34

•Liczne „pułapki” związane m.in. z:•zawieszaniem się oprogramowania (bez podania komunikatu o przyczynach),•zakresem czasowym danych i zmianami ich formatu przez programy (pliki wsadowe TSP),•lakonicznością opisów w „podręcznikach” do modelu HERMIN.

•Uzyskane wyniki zweryfikowano pod kątem „realności” uzyskanych wyników.

Przetwarzanie danych


35

•Niska jakość oszacowań niektórych równań, czy poszczególnych parametrów (brak możliwość zmiany tego bez poważniejszych ingerencji w strukturę modelu). •Wątpliwości, co do postaci równań.

Kalibracja równań modelu


36

•Konieczność „urealnienia” go o przewidywania dotyczące efektów polityki gospodarczej (np. pieniężnej) oraz o wprowadzenie „stylizowanego” cyklu koniunkturalnego. •Przeprowadzenie własnych obliczeń prognoz dotyczących kursu walutowego. •Wprowadzenie elementów B+R.•Zmiany wag w zakresie efektów zewnętrznych.

Scenariusz bazowy


37

•Zmiany wartości kwot finansowych. •Niskie oddziaływanie RPO WP w 2008 r. ze względu na niską kwotę (ok. 6 mln zł). •Ważniejsza kwestia: oddziaływanie Programu w kolejnych latach oraz trwałość jego efektów. •Problemy związane z modelem: niska odporność wyników na zmiany krajowej stopy bezrobocia, poprawiono równania deflatora i bezrobocia. •Wypłata płac osobom szkolonym w ramach RPO WP warunkiem koniecznym uzyskania oczekiwanych wyników.

Modelowanie oddziaływania funduszy


38

PKB w cenach czynników wytwórczych „bez RPO WP” oraz „z RPO WP” w cenach stałych z 1995 r.

(mld zł) oraz różnica między nimi (mld zł), 1996-2020


39

Stopa wzrostu regionalnego PKB (%) „z RPO WP” i „bez RPO WP” (%) oraz różnica między nimi (p.p.),

1996-2020


40

Stopa wzrostu regionalnego PKB (%) „z RPO WP” i „bez RPO WP” (%) oraz różnica między nimi (p.p.),

1996-2020


41

Wartość dodana brutto w różnych sektorach (mln zł, ceny stałe z 1995 r.) „z RPO WP” i „bez RPO WP” oraz różnica między nimi (%), 1996-2020

Usługi rynkowe Usługi nierynkowe

Rolnictwo Przemysł


42

PKB na osobę PPS województwa podkarpackiego w stosunku do PKB na osobę PPS Unii Europejskiej (UE-27=100) oraz Polski

(PL=100), 2007-2020, wg scenariuszy „z RPO WP” i „bez RPO WP”


43

Nakłady brutto na środki trwałe w cenach stałych z 1995 r. „bez RPO WP” oraz „z RPO WP” (mld zł) oraz

różnica między nimi (%), 1996-2020


44

Różnice w liczbie osób pracujących „z RPO WP” i „bez RPO WP” : ogółem oraz wg płci (w tys. osób),

2007-2020


Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę

"Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013"

45


II Regionalna Konferencja Ewaluacyjna – Rzeszów 2009

Documents

Transcript of II Regionalna Konferencja Ewaluacyjna – Rzeszów 2009