3

O podręczniku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Polskie naj… – Zamiast wstępu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

I. Polska – nasz dom 1. Położenie geograficzne – Położenie Polski

i podziały geograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 2. Jak kształtowało się podłoże geologiczne

Polski? – Budowa geologiczna Polski . . . . . . . . . . . . . . . 16 3. W głębi Ziemi – Skały budujące Polskę . . . . . . . . . . . . 21 4. Co zawdzięczamy lądolodowi?

– Polodowcowa rzeźba terenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 5. Polska z lotu ptaka

– Ukształtowanie powierzchni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 6. Zmienna pogoda – Pogoda i klimat . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 7. Sieć rzeczna – Rzeki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 8. Magazyny wodne – Jeziora, bagna

i podziemne wody Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9. Delikatna powłoka Ziemi

– Gleby w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5110. Zielone bogactwo – Szata roślinna Polski . . . . . . . . 5611. Potęga przyrody

– Groźne zjawiska przyrodnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6112. Zachować dla przyszłych pokoleń

– Ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazu kulturowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Podsumujmy ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Sprawdź się! .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

II. O nas, czyli o ludności Polski13. 38 milionów mieszkańców

– Liczba i rozmieszczenie ludności Polski. . . . . . . . . 7614. Jak zmienia się liczba ludności?

– Przyrost naturalny i rzeczywisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8215. Starzejące się społeczeństwo

– Struktura ludności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8616. Nie tylko za chlebem

– Migracje wewnętrzne i zewnętrzne . . . . . . . . . . . . . . 8917. Nie wszyscy mają pracę – Struktura

zatrudnienia, bezrobocie, edukacja . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Spis treści18. Pod jednym dachem – Zróżnicowanie

narodowościowe i etniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9819. Wolimy mieszkać w mieście?

– Miasta w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10220. Fizjonomia miasta

– Funkcje miast w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10721. Polska wieś – Osadnictwo wiejskie . . . . . . . . . . . . . 111Podsumujmy ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Sprawdź się! .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

III. Gospodarowanie22. Siła polskiej gospodarki – Gospodarka Polski

na tle świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11823. Jak gospodarujemy ziemią?

– Zmiany użytkowania ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12124. Warunki rozwoju rolnictwa

– Problemy rozwoju rolnictwa w Polsce . . . . . . . . . . 12525. Uprawy i chów zwierząt

– Produkcja polskiego rolnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13026. Przemysł się zmienia

– Uwarunkowania rozwoju przemysłu . . . . . . . . . . . . . 13427. Surowce podstawą rozwoju gospodarki

– Wydobycie surowców mineralnych . . . . . . . . . . . . . . 13828. Skąd czerpać energię? – Energetyka . . . . . . . . . . . . . . . . 14229. Produkcja przemysłowa

– Przemysł tradycyjny i nowoczesny . . . . . . . . . . . . . . . 14630. Dynamiczny rozwój usług

– Handel wewnętrzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15031. Handel szansą na rozwój – Handel zagraniczny

i inwestycje zagraniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15432. Bez transportu ani rusz – Komunikacja i jej

znaczenie. Transport i łączność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15733. Podróż sprawna i wygodna

– Sieć transportu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16234. Rozwój turystyki

– Rola i znaczenie turystyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16735. Turystyczne bogactwo

– Atrakcje turystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17136. Gospodarka zmienia środowisko przyrodnicze

– Zanieczyszczenie powietrza i wód . . . . . . . . . . . . . . . 176

Podsumujmy ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

Sprawdź się! .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

4

IV. Dookoła świata37. W moim regionie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18438. Chłodny, błękitny akwen

– Morze Bałtyckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18739. Nad Bałtykiem – Niziny nadmorskie . . . . . . . . . . . . . . . 19040. Bezcenne jeziora – Polskie pojezierza . . . . . . . . . . . . 19941. Zróżnicowane niziny

– Niziny staroglacjalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20642. Malownicze wyżyny – Wyżyny Polskie . . . . . . . . . . . 21543. Na przedpolu Karpat

– Kotliny podkarpackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22244. Najmłodsze i najwyższe góry – Karpaty . . . . . . . . . . 22845. Skarby gór – Sudety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237Podsumujmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244Sprawdź się! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

V. Nasi sąsiedzi46. Granice Polski – Zmiany położenia

i granic Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25047. Po co współpracujemy z sąsiadami?

– Współpraca transgraniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25548. Polska w Unii Europejskiej

– Polska jako członek wspólnoty . . . . . . . . . . . . . . . 25949. Największa potęga gospodarcza Europy

– Niemcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26350. Największe państwo świata – Rosja . . . . . . . . . . . . . . . 26951. Trudny czas reform – Ukraina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27552. Izolacja utrudniająca rozwój – Białoruś . . . . . . . . . . . 27953. Kraj nadbałtycki nad Niemnem – Litwa . . . . . . . . . . 28354. Kraj nad Wełtawą – Czechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28655. Po drugiej stronie Tatr – Słowacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Podsumujmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295Sprawdź się! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

Odpowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298Indeks rzeczowy polsko-angielski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300

1

26

Wiem, rozumiem

Lądolód to wielka masa lodu o grubości (miąższości) od kilkuset metrów do kilku kilometrów, która pokrywa znaczne obszary lądowe.

Zlodowacenie to ochłodzenie klimatu, podczas którego rozwijają się lądolody pokrywające znaczne obszary Ziemi.

Dopiero 12–13 tys. lat temu z obszaru Polski ustąpił lądolód skandynawski. Kiedy osiągnął największy zasięg, pokrywał niemal całą Polskę, docierając aż do podnóży Karpat i Sudetów. W górach wytworzyły się wtedy lokalne lodowce. Po ustąpieniu lądolodu pozostał po nim materiał skalny, który do dziś pokrywa znaczną część obszaru Polski.

Co zawdzięczamy lądolodowi?Polodowcowa rzeźba terenu

Ryc. 1. Zasięgi zlodowaceń plejstoceńskich na obszarze Polski

Zlodowacenia plejstoceńskie. W plejstocenie obszar Polski był kilkakrotnie przykrywany przez lądolód (ryc. 1). Przez kilkaset tysięcy lat wielkie masy lodu ze Skandynawii, w zależności od zmian klimatu, nasuwały się na obszar dzisiejszej Polski, a na-stępnie topniały. Większość powierzchni naszego kraju pokrywają osady naniesione przez lądolód i wody polodowcowe.

4

27

Co zawdzięczamy lądolodowi?

Moreny czołowe na Pojezierzu SuwalskimPolodowcowa rzeźba terenu. Podczas starszych zlodowaceń

powstały formy rzeźby terenu, które przez kolejne setki tysięcy lat ulegały niszczeniu w warunkach zimnego klimatu, panujące-go na przedpolu kolejnego lądolodu. Istniejące niegdyś na tych obszarach jeziora zanikły, a wypukłe formy rzeźby terenu zosta-ły częściowo wyrównane. Taką rzeźbę terenu nazywamy rzeźbą staroglacjalną.

Po zlodowaceniu najmłodszym – Wisły (nazywanym dawniej północnopolskim; por. ryc.  1) – pozostały formy rzeźby tere-nu, które są do dzisiaj wyraźnie widoczne w krajobrazie: wały moren czołowych, moreny denne, liczne ozy, kemy, pola san-drowe, a także misy jezior. Taką rzeźbę terenu określamy mia-nem rzeźby młodoglacjalnej. Wzgórza moren czołowych po-wstały podczas dłuższego postoju lądolodu. Na północy Polski moreny czołowe wyróżniają się w  krajobrazie i  tworzą wały i pagóry, których wysokość względna przekracza 100, a niekie-dy nawet 200 m. Najwyższe z nich osiągają wysokość ponad 300 m n.p.m. (Wzgórza Szeskie, Wieżyca, Dylewska Góra).

Jeziora są bardzo charakterystycznym i powszechnym elemen-tem krajobrazu na obszarach rzeźby młodoglacjalnej. Występu-ją w zagłębieniach terenu. W zależności od genezy wyróżnia się jeziora morenowe, rynnowe i wytopiskowe. Poznasz je na lekcji o jeziorach Polski.

Na przedpolu lądolodu wody polodowcowe osadzały materiał piaszczysto-żwirowy, formując równiny sandrowe. Dzięki dzia-łalności wód polodowcowych powstały również rozległe formy erozyjne – pradoliny (ryc. 2). W południowej Polsce na przedpolu

Na płycie znajdziesz interaktywne mapy z zasięgami poszczególnych zlodowaceń w Polsce.

Coś więcej

98

18Pod jednym dachemZróżnicowanie narodowościowe i etniczne

Po II wojnie światowej Polska stała się krajem niemal jednorodnym narodowościowo. Wcześniej w jej granicach żyli razem Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Białorusini, Niemcy, Litwini i inni.

Przed II wojną światową ludność Polski była zróżnicowana pod względem narodowościowym. Mniejszości stanowiły ok. 1/3 ogółu ludności, a w niektórych regionach we wschodniej części kraju ich przedstawicieli było więcej niż Polaków. Żydzi mieszkali przede wszystkim w dużych miastach, szczególnie w Warszawie, Łodzi oraz Krakowie. W powiatach na wschód i północ od Bugu naj-liczniejszymi mniejszościami byli Ukraińcy, Białorusini i Żydzi.

Sytuacja zmieniła się radykalnie w czasie II wojny światowej i po niej. Masowa zagłada ludności żydowskiej i romskiej (Cyganów) doprowadziła do niemal całkowitego wyniszczenia tych mniej-szości w Polsce. Powojenne zmiany terytorialne spowodowały, że część ludności, która zamieszkiwała obszary należące do nasze-go kraju, znalazła się poza jego granicami. Ludność tę masowo przesiedlano na terytoria przyłączone do Polski. W wyniku tych zdarzeń Polska stała się państwem niemal jednolitym narodowo-ściowo (ryc. 1).

Kirkut (cmentarz żydowski) w Kazimierzu Dolnym. Obecnie w Polsce żyje ok. 15 tys. Żydów, a przed II wojną światową było ich ok. 3 mln. Trudnili się głównie handlem i rzemiosłem. Podczas II wojny światowej ludność żydowska została wymordowana przez hitlerowców, a większość z tych, którzy przeżyli, wyjechała w okresie powojennym do Izraela

Ryc. 1. Struktura narodowościowa Polski wg spisów powszechnych z 1931 r. (dane szacunkowe) i 2002 r.

Pod jednym dachem

99

eem

Wiem, rozumiem

Mniejszość narodowa to grupa obywateli danego państwa mniej liczna niż dominująca część ludności. Utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie, poza Polską.

Według spisu powszechnego z 2002 r. w Polsce żyje ok. 0,5 mln przedstawicieli mniejszości narodowych. Dane te nie są jednak w pełni wiarygodne, ponieważ nie określono narodowości aż 2% obywateli (ok. 0,8 mln osób) głównie dlatego, że sami jej nie po-dali. Tym samym dane o liczbie poszczególnych mniejszości na-rodowych są szacunkowe.

Najliczniejszą mniejszością narodową są Niemcy (150 tys.). Za-mieszkują oni głównie województwo opolskie, ale kilkanaście

2 Kościół św. Ludwika

3 Cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny

1 Wielka Synagoga

Mieszanie się kultur

1

2

3

Włodawa jest przykładem miejscowości, w której mieszały się wpływy wielu kultur i religii. Do dziś zachowały się świątynie: żydowska (synagoga – obecnie muzeum), prawosławna i katolicka.

102

19

Wiem, rozumiem

Urbanizacja to zespół przemian prowadzących do rozwoju miast oraz wzrostu liczby ludności miejskiej i jej udziału w ogólnym zaludnieniu.

Wolimy mieszkać w mieście?Miasta w Polsce

Od wieków rozróżnia się dwa podstawowe typy osiedli: wsie i miasta. Od 1966 r. większa część polskiego społeczeństwa mieszka w miastach. Różną się one wielkością, wyglądem, wiekiem oraz pełnią różnorodne funkcje.

Urbanizacja. Miasta stanowią największe skupiska ludności. Proces wzrostu liczby ludności miast, zwany urbanizacją, na-silił się w II połowie XX w. W 1966 r. liczba ludności miejskiej w Polsce zrównała się z liczbą mieszkańców wsi. Obecnie po-ziom urbanizacji (rozumiany jako udział ludności zamieszkującej w miastach w ogólnej liczbie ludności kraju) wynosi 62%. W skali świata jest to wartość nieznacznie wyższa od średniej (ryc. 1), ale w skali Europy niższa. Poziom urbanizacji w Polsce jest niższy niż

Ryc. 1. Poziom urbanizacji na świecie

Wolimy mieszkać w mieście?

103

w większości krajów Europy Zachodniej, Ameryki Południowej, a także Japonii, Ameryce Północnej i Australii.

W latach 1980–1990 wzrost udziału ludności miejskiej w Polsce wyniósł 12,6%, a w kolejnym dziesięcioleciu (od końca 1990 do 2000 r.) tylko 1,1%. W latach 1980–2002 największy wzrost po-ziomu urbanizacji nastąpił w województwach wschodniej Polski. W ostatnim dwudziestoleciu XX w. procesy koncentracji ludno-ści w miastach małych i dużych (powyżej 500 tys. mieszkańców)

Ryc. 2. Poziom urbanizacji w Polsce wg powiatów Ryc. 3. Największe miasta w Polsce (2010 r.)

Warszawa – nowoczesna zabudowa centrum największego miasta w Polsce

114

Podsumujmy

To już wiem:

dużych) i  odpływem ludności z miast na obszary podmiejskie.

7 Obecna fala migracji Polaków jest związana z wyjazdami do pracy, głównie w Wielkiej Brytanii, Irlandii i krajach skandynawskich.

8 Jednym z największych problemów okresu prze-mian jest bezrobocie, którego stopa wynosi obec-nie ok. 12%, a w wielu regionach przekracza 30% (np. w powiatach północnej i zachodniej Polski).

9 Polska jest krajem jednolitym pod względem narodowościowym, a  mniejszości narodowe, sku-piające się głównie na obszarach przygranicznych, stanowią zaledwie kilka procent mieszkańców kraju.

10 Większa część ludności Polski mieszka w mia-stach (62%).

11 Miasta pełnią wiele funkcji, które znajdują od-zwierciedlenie w  charakterze zabudowy ich po-szczególnych części. Dominującymi funkcjami miast są: administracyjna, przemysłowa, handlowa, transportowa i turystyczna.

12 Od 2000  r. na obszarach wiejskich notuje się dodatni bilans migracyjny, głównie dzięki procesom suburbanizacji.

13 We wsiach dominują funkcje: rolnicza, rolniczo--przemysłowa i turystyczna.

Postanowiłem zamieszkać na wsi. Mam dość miasta! To oznacza, że uczestniczę w procesie... Eh, znów zapomniałem.

1 Liczba ludności Polski od końca XX w. do 2007 r. malała, obecnie zaś nieznacznie wzrasta i wynosi ponad 38 mln.

2 Średnia gęstość zaludnienia w Polsce wynosi 122 os./km2, ale jej zróżnicowanie jest bardzo duże – na słabo zaludnionych obszarach wynosi poniżej 1 os./km2 (Kotlina Biebrzańska, puszcze Notecka i  Augustowska oraz Bory Dolnośląskie), a  na  naj-gęściej zaludnionych – w miastach – przekracza 1000 os/km2.

3 Największa koncentracja ludności charakteryzu-je obszary południowej Polski (od Wrocławia przez Wyżynę Śląską i Kraków po Rzeszów) oraz aglome-racje: warszawską, łódzką, poznańską i gdańską.

4 Na rozmieszczenie ludności Polski w  XX w. wpływ miały przede wszystkim: � zmiany granic i przesiedlenia ludności po II woj-nie światowej; � procesy uprzemysłowienia i urbanizacji; � migracje międzyregionalne.

5 Od kilku lat przyrost naturalny w Polsce ma war-tość zbliżoną do 0‰, liczba urodzeń od 2004 r. ro-śnie, wydłuża się życie i postępuje proces starzenia się społeczeństwa.

6 W  Polsce migracje wewnętrzne charaktery-zują się napływem ludności do miast (zwłaszcza

Sprawdź się!

115

1 Podkreśl w każdej parze nazwę województwa, w którym gęstość zaludnienia jest większa (skorzystaj z mapy na s. 79).podlaskie – wielkopolskie, śląskie – lubuskie, warmińsko-mazurskie – opolskie, małopolskie – lubelskiePunktacja: po 1 pkt za każdą dobrą odpowiedź – razem 4 pkt

2 W każdej parze podkreśl miasto o większej liczbie mieszkańców.Kraków – Poznań, Kielce – Augustów, Pisz – Radom, Kłodzko – Gdańsk, Szczecin – Bydgoszcz, Zakopane – ŁódźPunktacja: po 1 pkt za każdą dobrą odpowiedź – razem 6 pkt

3 Podkreśl 4 czynniki, które miały zasadniczy wpływ na rozmieszczenie ludności w XX w. w Polsce.a) migracje międzyregionalne d) procesy urbanizacji g) zmiany klimatyczne

i zagraniczne e) klęski żywiołowe h) przystąpienie Polskib) rozwój turystyki f) zmiany granic i przesiedlenia do Unii Europejskiejc) procesy uprzemysłowienia ludności po II wojnie światowejPunktacja: po 1 pkt za każdą dobrą odpowiedź – razem 4 pkt

4 Na niebiesko podkreśl funkcje, które pełnią miasta, a na zielono funkcje pełnione przez wsie. Niektóre funkcje zostaną podkreślone dwukrotnie.

� rolnicze � turystyczne � rolniczo-przemysłowe � przemysłowe � mieszkaniowe � transportowe� administracyjne � handlowePunktacja: po 1/2 pkt za każdą dobrą odpowiedź – razem 5 pkt

5 Poszczególnym typom migracji podporządkuj ich krótką charakterystykę.migracje wahadłowe zmiana miejsca zamieszkania w obrębie jednego krajumigracje okresowe zmiana miejsca zamieszkania na okres ponad 1 rokumigracje stałe zmiana miejsca zamieszkania na okres do 1 rokumigracje wewnętrzne przemieszczanie się ludności między różnymi państwamimigracje zewnętrzne dojazdy między miejscem zamieszkania a miejscem pracy lub naukiPunktacja: po 1 pkt za każdy dobrze połączony wiersz – razem 5 pkt

6 Odpowiedz na pytania, korzystając z wykresu.a) W których latach poziom bezrobocia był najwyższy? ...................................................................................b) W którym roku poziom bezrobocia był najniższy? .......................................................................................c) Jaką wartość miał poziom bezrobocia w 1997 r.? .........................................................................................d) W ilu latach poziom bezrobocia przekraczał 15%? ......................................................................................

Punktacja: po 1 pkt za każdą dobrą odpowiedź – razem 4 pkt

467 km

796 km

2

1

1 Granica polsko-niemiecka. Niemal na całej długości biegnie wzdłuż rzek – Odry i Nysy Łużyckiej. Na północy przecina Zalew Szczeciński oraz wyspę Uznam. Obecnie jest granicą wewnątrz Unii Europejskiej i strefy Schengen. Granica ta ma 467 km długości.

3 Granica polsko-słowacka. Jest granicą wewnątrz Unii Europejskiej i strefy Schengen, a jej długość wynosi 541 km. Na całej długości przebiega przez Karpaty, m.in. przez najwyższe polskie góry – Tatry (na Rysach znajduje się najwyżej położony punkt wszystkich polskich granic). Niektóre fragmenty wyznaczają rzeki, m.in. Dunajec i Poprad.

Lądowe granice Polski przebiegają głównie wzdłuż gór i rzek. Terytorium naszego kraju leży pomiędzy Sudetami i Karpatami na południu a Morzem Bałtyckim na północy. Na zachodzie granica Polski biegnie wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej, na wschodzie zaś wyznacza ją m.in. środkowy bieg Bugu.

L�dowe granice Polski

2 Granica polsko-czeska. Przebiega przez Sudety (zarówno przez pasma górskie, jak i obniżenia oraz kotliny), Bramę Morawską i fragment Karpat. Jest najdłuższą polską granicą i ma 796 km długości. Obecnie jest granicą wewnątrz Unii Europejskiej i strefy Schengen.

541 km

535

km

418 km

104 km

210 km

4

5

67

3

5 Granica polsko-białoruska. Jej długość wynosi 418 km. W większej części biegnie przez obszary leśne, przecinając m.in. puszcze: Białowieską i Augustowską. Jej południową część wyznacza rzeka Bug. Obecnie jest zewnętrzną granicą Unii Europejskiej, a jej przekroczenie jest możliwe tylko w kilku miejscach.

4 Granica polsko-ukraińska. Jest zewnętrzną granicą Unii Europejskiej. Biegnie od okolic Włodawy na północy, a kończy się na szczycie Krzemieniec w Bieszczadach. Znaczną część granicy wyznaczają rzeki – Bug i San. Ma 535 km długości. Na południe od Włodawy zbiegają się granice trzech państw: Polski, Białorusi oraz Ukrainy.

7 Granica polsko-rosyjska. Polska na odcinku 210 km graniczy z obwodem kaliningradzkim, który jest integralną częścią Federacji Rosyjskiej. Po II wojnie światowej dawne Prusy Wschodnie zostały podzielone pomiędzy ZSRR i Polskę. Granica przecina obszar od Mierzei Wiślanej przez Zalew Wiślany po okolice Gołdapi (Puszcza Romincka). 6 Granica polsko-litewska. Ta najkrótsza

granica lądowa Polski ma zaledwie 104 km. Jest wewnętrzną granicą Unii Europejskiej i strefy Schengen. Przebiega przez malownicze Pojezierze Litewskie (Suwalskie). Rozdziela jezioro Gaładuś będące największym i najdłuższym jeziorem, przez które przechodzi granica polska. Jest granicą całkowicie otwartą i coraz słabiej zauważalną w terenie.

WYDAWNICTWASZKOLNEI PEDAGOGICZNE wsip.pl ��infolinia: 800 220 555

• Odkrywamy świat. Zeszyt ćwiczeń. Część 2– uzupełnienie podręcznika, które ułatwi ci naukę, pomoże utrwalić omawiany na lekcjach materiał i poszerzy twoją wiedzę geografi czną.

• Atlas geografi czny. Gimnazjum – niezbędna pomoc w nauce geografi i. Ponad 180 mapzebranych w sześciu działach pozwoli cilepiej zrozumieć zjawiska geografi czne i skuteczniej przygotować się do sprawdzianów i egzaminu.

Już dziś pomyśl o egzaminie gimnazjalnym!

Odkryj, powtórz, zapami�taj… Geogra� a. Kompletnie

• Trening przed egzaminem. Geografi a – skutecznie przygotuje cię do egzaminu gimnazjalnego.Powtórzysz wszystkie tematy z gimnazjum,roz wiązując różnego typu zadania, z jakimi spotkasz się na egzaminie. Trenuj tak, jak lubisz– w drukowanym zeszycie lub na WSiPnet.pl .Dowiesz się, co umiesz już dobrze, a co musiszjeszcze powtórzyć.

p yJuż dziś omyJuż dziś pomy