II cykl seminariów WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

1

II cykl seminariów

WYZWANIA STOJĄCE PRZED

SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH

WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH

KRAJACH

Renty z tytułu niezdolności do pracy w Polsce

Hanna Zalewska

2Warszawa, 22 marca 2011 r.

KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH


943,7863,6

803,9

559,3 523,6484,8 451,9

804,4842,9915,8957,41119,21190,11274,6

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

2003 2004 2005 2006*) 2007 2008 2009

Mężczyźni Kobiety

w tys.

Liczba osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy

stan w grudniu danego roku

Ogółem

w tysiącachw % ogółu emerytów i rencistów

2003 2 218,3 31,0%

2004 2 053,7 28,5%

2005 1 923,0 26,7%

2006*) 1 516,7 20,9%

2007 1 439,4 19,6%

2008 1 327,7 17,7%

2009 1 256,3 16,7%

2010 1 204,8 16,2%

*) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźnie w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.



23,8

21,318,6 17,6 17,4

16,1 16,4

31,729,532,732,633,838,444,0

0

20

40

60

80

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Mężczyźni Kobiety

w tys.

Liczba osób, którym przyznano *) po raz pierwszy rentę z tytułu

niezdolności do pracy

Ogółem

w tysiącach

2003 67,9

2004 59,7

2005 52,4

2006 50,3

2007 50,1

2008 45,6

2009 48,1

2010 49,7 *) dotyczy osób, które podjęły wypłatę przyznanego im

świadczenia



Struktura według wieku osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy - w XII danego roku

56,9 57,2 57,7 55,3 55,7 56,1 56,6

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

lata

29 lat i mniej 30 - 39 40 - 4950 - 59 60 lat i więcej Średni wiek w latach



*) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.

Wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Wypłaty w mld zł

w % wydatków na emerytury i

renty wypłacane przez ZUS

w % PKB

2003 21,3 23,3% 2,6%

2004 20,0 20,8% 2,3%

2005 19,1 19,3% 1,9%

2006 15,8 14,8% 1,5%

2007 15,2 13,6% 1,3%

2008 15,3 12,3% 1,2%

2009 15,3 11,2% 1,1%

2010 15,6 10,7% 1,1%



Przeciętna miesięczna wysokość*) rent z tytułu niezdolności do pracy (bez rent wypadkowych oraz bez rent

inwalidów wojennych i wojskowych) wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych

w złw relacji do

przeciętnego wynagrodzenia **)

w relacji do przeciętnej emerytury

2003 711,82 38,9 59,9

2004 714,29 37,5 57,7

2005 728,65 36,9 58,0

2006***) 760,84 36,9 58,0

2007 768,83 33,8 57,1

2008 820,33 31,8 55,8

2009 880,33 32,4 55,1

2010 938,75 33,3 55,3*) bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych**) w relacji do przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne płaconą przez ubezpieczonego ***) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.



Liczba rent z tytułu niezdolności do pracy wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych - marzec

danego roku

Ogółem (łącznie z rentami

wypadkowymi i rentami

inwalidów wojennych i wojskowych)

w tym: bez rent

wypadkowych oraz bez rent

inwalidów wojennych i wojskowych

Liczba rent w wysokości

najniższej w % liczby rent bez wypadkowych i

bez rent inwalidów

wojennych i wojskowych

w tym: liczba rent

wypłacanych w wysokości najniższej

2005 2 006 946 1 689 702 485 165 28,7%

2006***) 1 589 393 1 281 183 353 708 27,6%

2007 1 501 780 1 202 286 307 101 25,5%

2008 1 419 533 1 128 734 252 635 22,4%

2009 1 310 290 1 029 460 236 787 23,0%*) bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych

**) w relacji do przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne płaconą przez ubezpieczonego

***) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.



Przeciętna wysokość*) rent z tytułu niezdolności do pracy (bez rent wypadkowych oraz bez rent inwalidów wojennych i

wojskowych)wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wg płci i

stopni niezdolności do pracy

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej KOBIETOM w stosunku do wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej

MĘŻCZYZNOM

OGÓŁEMrent z tytułu całkowitej

niezdolności do pracy

rent z tytułu częściowej niezdolności do

pracy

styczeń 2006**) 77,5% 79,4% 75,5%

styczeń 2007 77,3% 79,3% 75,3%

styczeń 2008 77,1% 79,2% 75,0%

styczeń 2010 77,7% 79,0% 76,2%

*) bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych**)od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.



Wymagania dotyczące wysokości świadczeń z zakresu zabezpieczenia społecznego odnośnie niezdolności do pracy określa między innymi:• Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy o normach minimalnych w dziedzinie zabezpieczenia społecznego;• Konwencja nr 128 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca świadczeń w razie inwalidztwa, na starość i w razie śmierci żywiciela rodziny.

Przedmiot ochrony

W postanowieniach Konwencji nr 102 i nr 128 przedmiot ochrony powinien obejmować niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej, jeśli można przypuszczać, że niezdolność ta będzie trwała lub jeżeli istnieje ona nadal po wykorzystaniu prawa do zasiłku chorobowego.



Zakres podmiotowy

Zgodnie z Konwencją nr 102 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien obejmować:• ustalone kategorie pracowników, stanowiące łącznie co najmniej 50% ogółu pracowników

lub• ustalone kategorie ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 20% ogółu mieszkańców

lub• wszystkich mieszkańców, których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną nie przekraczają granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń.

Zgodnie z Konwencją nr 128 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien obejmować:• wszystkich pracowników

lub• ustalone grupy ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 75% ogółu ludności zawodowo czynnej

lub• wszystkich mieszkańców, lub mieszkańców których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną nie przekraczają granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń



Zakres przedmiotowy

Konwencja nr 102 jako zakres przedmiotowy wymienia świadczenie inwalidzkie jako świadczenie pieniężne.

Konwencja nr 128 przewiduje świadczenie pieniężne jako świadczenia podstawowe, a oprócz tego każde państwo członkowskie związane tą konwencją powinno:• zapewnić świadczenie rehabilitacyjne, którego celem jest przygotowanie inwalidów do podjęcia poprzedniej pracy lub przekwalifikowania go do wykonywania innej działalności• podjąć środki zmierzające do ułatwienia inwalidom podjęcia odpowiedniej pracy.Warunki nabycia prawa

Zgodnie z wymogami Konwencji nr 102 i konwencji nr 128, świadczenie inwalidzkie powinno być zapewnione:• osobie, która przed zaistnieniem przypadku objętego ochroną spełniła (zgodnie z zasadami ustalonymi w ustawodawstwie krajowym) wymóg posiadania 15 lat stażu (opłacania składek lub zatrudnienia), bądź 10 lat zamieszkania

lub (jeśli zakres podmiotowy obejmuje kategorię osób zawodowo czynnych)• osobie, która spełniała wymóg 3 lat opłacania składek w ustalonej przeciętnej wysokości rocznej.



Zgodnie z zaleceniami Konwencji nr 102 i nr 128, badanie wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy powinno zostać przeprowadzone dla typowego świadczeniobiorcy, jakim jest mężczyzna mający na utrzymaniu żonę i dwoje dzieci. Wg kryteriów Konwencji nr 102 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 40% uprzednich zarobków wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci.

Wg kryteriów Konwencji nr 128 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 50% uprzednich zarobków wraz z zasiłkami rodzinnymi na dzieci



Nowa formuła rent z tytułu niezdolności do pracy a wysokość najniższej renty

Czynniki, które będą wpływały na to, czy przyszła renta z tytułu niezdolności do pracy wyliczana według proponowanych zmian będzie podnoszona do kwoty renty najniższej: • parametry ekonomiczne:

inflacja, wzrost przeciętnego wynagrodzenia, stopa bezrobociaOd parametrów tych zależą pośrednio wskaźniki waloryzacji składek, a więc i kapitał zewidencjonowany na koncie ubezpieczonego w ZUS, a od pierwszych dwóch zależą bezpośrednio wskaźniki waloryzacji świadczeń mające wpływ na wysokość najniższych świadczeń.

• parametry demograficzne: średnie dalsze trwanie życiaZ uwagi na wydłużanie się średniego dalszego trwania życia zmiany tego parametru również będą miały istotny wpływ na zmniejszenie wysokości renty obliczanej według proponowanych zmian, a także na wzrost „zagrożenia” koniecznością podniesienia wyliczonej renty do kwoty renty najniższej.

• indywidualne czynniki wpływające na wysokość renty konkretnej osoby:

staż pracy, okres na jaki staż ten będzie przypadał, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, płeć (tylko w przypadku osób, którym naliczany będzie kapitał początkowy), wiek przejścia na rentę.



Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami wysokości świadczeń najniższych podnoszone są przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji świadczeń. Przy założeniu, że przeciętne wynagrodzenie będzie realnie rosło oraz z uwagi na fakt, że wskaźnik waloryzacji świadczeń uwzględnia tylko część realnego wzrostu wynagrodzeń proporcja najniższej renty do przeciętnego wynagrodzenia będzie malała.

Proporcja najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy na koniec roku do przeciętnego wynagrodzenia w danym roku

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

1999

2002

2005

2008

2011

2014

2017

2020

2023

2026

2029

2032

2035

2038

2041

2044

2047

2050

2053

2056

2059

całkowita niezdolność do pracy częściowa niezdolność do pracy



Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona według proponowanych zmian była równa najniższej rencie

Założenia:• Przykładowa osoba urodzona jest w styczniu i przechodzi na rentę z tytułu niezdolności do pracy w styczniu.• Cały staż składkowy (w pełnych latach) „wypracowywany” jest bezpośrednio przed przejściem na rentę, a dana osoba nie posiada okresów nieskładkowych.• Dla celów obliczenia wysokości renty według proponowanych zmian założono, że cała składka na ubezpieczenie emerytalne ewidencjonowana jest na koncie ubezpieczonego w ZUS.• Dana osoba przez cały okres ubezpieczenia zarabia stały procent przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. • Średnie dalsze trwanie życia z roku przejścia na rentę brane jest z prognozy demograficznej na lata 2008-2035 sporządzonej przez Główny Urząd Statystyczny i przedłużonej w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych do 2060 r. • Przy wyliczaniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy według proponowanych zmian uwzględniano zarówno roczne jak i kwartalne waloryzacje składek.



Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby wyliczona, szacunkowa renta z tytułu

całkowitej niezdolności do pracy obliczona według proponowanych zmian była równa najniższej rencie

KOBIETA - Staż 10 lat

0%

40%

80%

120%

160%

200%

240%

2020 2030 2040 2050 2060

rok przejścia na rentę

% P

W

35 45 55

35 45 55

Wiek przejścia na rentę: Obecny sposób ustalania najniższej rentyNajniższa renta jako stały % PW





MĘŻCZYZNA - Staż 10 lat

0%

40%

80%

120%

160%

200%

240%

280%

2020 2030 2040 2050 2060


% P

W

30 40 50 60

30 40 50 60

Wiek przejścia na rentę:Obecny sposób ustalania najniższej rentyNajniższa renta jako stały % PW





KOBIETA - wiek 40 lat

0%

40%

80%

120%

2020 2030 2040 2050 2060


% P

W

5 10 15 20

5 10 15 20

Staż:Obecny sposób ustalania najniższej rentyNajniższa renta jako stały % PW





MĘŻCZYZNA - Wiek 40 lat

0%

40%

80%

120%

160%

2020 2030 2040 2050 2060


% P

W

5 10 15 20

5 10 15 20

Staż:Obecny sposób ustalania najniższej rentyNajniższa renta jako stały % PW



WNIOSKI

W przypadku obecnego sposobu ustalania wysokości świadczeń najniższych, wraz ze wzrostem roku przejścia na rentę coraz mniejsze zarobki pozwalają na osiągnięcie renty wyliczonej według proponowanych zmian na poziomie równym lub większym od kwoty renty najniższej. Jest to w dużej mierze efekt zmniejszania się proporcji najniższej renty do przeciętnego wynagrodzenia. Różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami dotyczą tylko tych osób, dla których obliczany jest kapitał początkowy.

Gdyby jednak w przyszłości zmienione zostały zasady ustalania świadczeń najniższych, np. zachowana została obecna proporcja najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy do przeciętnego wynagrodzenia (około 21,9%), to w przeciwieństwie do sytuacji, w której świadczenia najniższe ustalane byłyby zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, wraz ze wzrostem roku przejścia na rentę potrzebne są coraz większe zarobki, aby renta wyliczona według proponowanych zmian była na poziomie równym lub większym od kwoty renty najniższej.

www.zus.pl/seminariaprognozy

login: seminariaprognozy

hasło: seminaria_FUS10

[email protected]

22

http://www.zus.pl/seminariaprognozy

mailto:[email protected]

II cykl seminariów WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Documents

Transcript of II cykl seminariów WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH