Hryncewiczów Uzupełnienia123userdocs.s3-website-eu-west-1.amazonaws.com/d/ba/6a...©Piotr Paweł...

Ród Hryncewiczów

Uzupełnienia

©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014

Strona 2 z 54


Strona 3 z 54

SPIS TREŚCI

RODZINA ..................................................................................................................................... 5

PRZODKOWIE.......................................................................................................................... 5

HRYNCEWICZE ZE WSI KOTRA............................................................................................... 5

HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XVII-XVIII WIEKU ...................................................................... 9

METRYKA LITEWSKA I POPISY SZLACHTY ............................................................................. 9

HRYNCEWICZ Mikołaj ........................................................................................................... 9

HRYNCEWICZ Franciszek ..................................................................................................... 9

HRYNCEWICZ Nikodem .......................................................................................................10

HRYNCEWICZ Ignacy...........................................................................................................10

HRYNCEWICZ Jakub ...........................................................................................................10

INNE ŹRÓDŁA .........................................................................................................................11

HRYNCEWICZ Wasyl (Bazyli) i HRYNCEWICZ Leon..............................................................11

HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XIX-XX WIEKU ..........................................................................13

SPISY POWSTAŃCÓW ............................................................................................................13

GRINCEWICZ Henryk ...........................................................................................................13

GRINCEWICZ Stanisław .......................................................................................................13

GRINCEWICZ Polikarp .........................................................................................................13

KORPORACJE AKADEMICKIE.................................................................................................14

HRYNCEWICZ Lubomir ........................................................................................................14

HRYNCEWICZ NA LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH CMENTARZACH ........................................15

HRYNCEWICZ Hipolit ...........................................................................................................15

HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................18

HRYNCEWICZ Olimpia .........................................................................................................18

HRYNCEWICZ Kazimierz ......................................................................................................18

HRYNCEWICZ Zofia .............................................................................................................18

HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................19

HRYNCEWICZ Konstancja ....................................................................................................19

HRYNCEWICZ Aleksander....................................................................................................20

HRYNCEWICZ Ludwik ..........................................................................................................21


HRYNCEWICZ Adolf.............................................................................................................23


HRYNCEWICZ W KSIĘGACH PARAFIALNYCH LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH .......................26

HRYNCEWICZ Jerzy ............................................................................................................26

HRYNCEWICZ Eleonora .......................................................................................................26

HRYNCEWICZ Weronika ......................................................................................................26


Strona 4 z 54

HRYNCEWICZ Waleria .........................................................................................................26

HRYNCEWICZ Dorota ..........................................................................................................27



HRYNCEWICZ Antoni ...........................................................................................................28

HRYNCEWICZ Emilia ...........................................................................................................28

HRYNCEWICZ Antoni ...........................................................................................................28

HRYNCEWICZ W INNYCH XX-WIECZNYCH ŹRÓDŁACH .........................................................30

HRYNCEWICZ Urszula .........................................................................................................30

HRYNCEWICZ Leon .............................................................................................................30

HRYNCEWICZ Stanisława ....................................................................................................30

HRYNCEWICZ Hieronim .......................................................................................................31

HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................31

HRYNCEWICZ Adelajda .......................................................................................................34

HRYNCEWICZ Mieczysław ...................................................................................................35

HRYNCEWICZ W DZIENNIKACH WOJEWÓDZKICH Z LAT 1920 -1939......................................48

HRYNCEWICZ Bernard ........................................................................................................48

HRYNCEWICZ Adam............................................................................................................50


HRYNCEWICZ Edward .........................................................................................................50

HRYNCEWICZ Stanisław ......................................................................................................50

HRYNCEWICZE ze wsi Plikowicze ........................................................................................50

POSZKODOWANI W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ ..............................................................51

HRYNCEWICZ Czesław........................................................................................................51

HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................52

HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................52

HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................52

HRYNCEWICZ Józef ............................................................................................................53

HRYNCEWICZ Michał ...........................................................................................................53

HRYNCEWICZ Wincenty.......................................................................................................53

HRYNCEWICZ Michał ...........................................................................................................53

HRYNCEWICZ Zenon ...........................................................................................................54

HRYNCEWICZ Piotr .............................................................................................................54

HRYNCEWICZ Stanisław ......................................................................................................54


Strona 5 z 54

RODZINA

Ród CYPLA skoligacony był z rodem HRYNCEWICZÓW minimum dwukrotnie.

Moją praprababcią ze strony ojca była Joanna z domu HRYNCEWICZ. Drugi

odnaleziony związek tych rodzin dotyczy rodzonej siostry mojego dziadka –

Michaliny. Nazwisko HRYNCEWICZ jest również wspólne dla przodków

współuczestników niniejszego opracowania – Natalii GOHLA z Niemiec i Pawła

BUCHHOLZ z Wielkiej Brytanii. Zapewne między wszystkimi wymienionymi

rodzinami istnieje koligacja rodzinna wynikająca z wspólnego praprzodka

Hryncewicza lub Talko-Hryncewicza.

PRZODKOWIE

O Joannie z domu HRYNCEWICZ – mojej praprababci, na chwilę obecną nic

w zasadzie nie wiadomo. O jej istnieniu świadczy jedynie akt z 1871 roku z parafii

Jeziory dotyczący ślubu jej syna. Joanna była żoną Aleksandra CYPLA – mojego

prapradziadka, który pochodził z Kotry (powiat grodzieński, parafia Kaszubińce lub

Jeziory). Czy Joanna pochodziła również z Kotry? Z przedstawionych w kolejnych

rozdziałach materiałów pochodzących ze źródeł historycznych wynika, że ród

Hryncewiczów występował na przełomie XVII/XVII wieku głównie w powiecie lidzkim

– w parafiach Nacza i Lida i ewidentnie w okolicach szlacheckich Jodki, Bohdzie

i Micewicze. Tam właśnie odnajdujemy ślady występowania rodów Hryncewiczów

pieczętujących się z herbami Przyjaciel, Przeginia, a także Iłgowski. Bardzo możliwe,

że wszystkie te rody pomimo używania różnych herbów były ze sobą blisko

spokrewnione. Ślub Joanny nastąpił zapewne przed 1841 rokiem i tylko na tej

podstawie można zakładać, że urodziła się w przedziale lat 1810-1820. Potomkiem

tego małżeństwa (prawdopodobnie pierworodnym) był Aleksander Józef urodzony

1841 roku w Kotrze. O innych pewnych potomkach tego małżeństwa, jak na razie nic

nie wiadomo. Być może ich synem był również Jan. Aleksander Józef CYPLA w 1871

roku ożenił się z Franciszką z domu ŁOZOWICKA urodzoną około 1845 roku we wsi

Zapole, córką Jerzego i Magdaleny z domu JUROWSKA. Ślub odbył się w parafii

Jeziory, która była zapewne rodzinną parafią panny młodej.1 Do chwili obecnej

ustalono troje potomków tego małżeństwa – synowie: Antoni (urodzony około 1872

roku) oraz Stanisław (urodzony około 1888 roku – mój dziadek) i córka Michalina

(urodzona około 1886 roku). To właśnie od Michaliny rozpoczyna się kolejna

koligacja z rodem Hryncewiczów.

HRYNCEWICZE ZE WSI KOTRA

Michalina CYPLA córka Aleksandra Józefa i Franciszki z domu ŁOZOWICKA

w dniu 25 X 1909 roku wychodzi za 32-letniego kawalera z Kotry Włodzimierza

1 Akt ślubu Nr 7/1871 parafia Jeziory – informacja przekazana Natalii Gohla od Rafała Jurowskiego


Strona 6 z 54

HRYNCEWICZA (Владимира Гринцевича) syna Antoniego i Pawliny z domu

STRUPIŃSKA. Świadkami ślubu są między innymi: Aleksander, Piotr i Antoni

HRYNCEWICZOWIE – „Брак мещанина Владимира Гринцевича, холостого,

32 года, с крестьянкою Михалиной Ципля, 18 лет, обоих проживающих в

деревне Котра Кашубинского прихода. Родители: Мещанин Антон и Павлина

ур. Струпинская Гринцевич и Осип и Франциска ур. Лазовицкая Ципля.

Свидетели: Александр Гринцевич, Петр Гринцевич, Антон Гринцевич и др.” 2

W małżeństwie tym urodziło się troje dzieci: Janina (1912), Witold (1920) i Kazimiera

(1923) – wszyscy urodzeni w Kotrze. Włodzimierz umiera w 1923 roku. Michalina

pozostaje wdową z trójką nieletnich dzieci. Jej prawnuczka wspomina: „Po śmierci

męża Michalina nie wyszła za mąż, ona sama dała sobie radę z dużym

gospodarstwem. Miała bardzo stanowczy charakter.” 3

Grób Michaliny Hryncewicz z domu Cypla na Cmentarzu w Kaszubińcach

(ze zbiorów Natalii Gohla)

Janina córka Włodzimierza i Michaliny przed 1938 rokiem wychodzi za Józefa

URBANA. Kazimiera wyszła za Mariana BUTWIŁOWSKIEGO urodzonego w 1912

roku syna Michała i Dominiki z domu KRASZEWSKA. Kontynuatorem tej linii rodowej

2 Treść aktu została udostępniona przez Natalia GOHLA – źródło: Archiwum Archidiecezjalne w

Białymstoku 3 Korespondencja z Natalią Gohla z 22 IX 2014


Strona 7 z 54

Hryncewiczów pozostaje jedynie Witold. Jego żoną była Lucyna z domu HUSZCZA

córka Stanisława i Czesławy (Cezarei) z domu JUROWSKA. Na podkreślenie

zasługuje fakt, że babcią Lucyny był Julia JUROWSKA z domu CYPLA. Witold

i Lucyna mieli tylko jednego potomka – syna Władysława urodzonego w 1956 roku.

Niestety zmarł w 1977 roku bezżennie i bezpotomnie, pozostawiając ostatnią męską

linię rodową Hryncewiczów jako wygasłą. Witold zmarł rok wcześniej – obaj

pochowani są we wspólnej mogile na cmentarzu rzymskokatolickim w Kaszubińcach.

W Dzienniku Wojewódzkim Białostockim Nr 1 z 1938 roku w związku z scalaniem

gruntów we wsi Kotra (gmina Skidel, powiat grodzieński) wymienia się następujące

rodziny Hryncewiczów:

pozycja Nr 2 (str. 29) spadkobierców Władysława HRYNCEWICZA:

Konstancja HRYNCEWICZ, wdowa Michalina i dzieci: Witold, Kazimiera

(zapisana jako Kazimierz) i Janina URBAN – jako właścicieli działki Nr 71

(17,87 ha)

pozycja Nr 3 (str. 29) Janina URBAN córka Władysława – jako właścicielka

działki Nr 72 (1,42 ha)

pozycja Nr 6 (str. 29) Jan HRYNCEWICZ syn Adama – jako właściciel działek

Nr 39 (11,85 ha) oraz Nr 42 część hipoteczna (3,83 ha)

pozycja Nr 7 (str. 29) Józef HRYNCEWICZ syn Adama – jako właściciel działki

Nr 93 (10,20 ha)

pozycja Nr 22 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra i żona jego

Katarzyna – jako właściciele działek Nr 85 (8,49 ha) oraz Nr 107 (1,27 ha)

pozycja Nr 23 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra – jako

właściciel działki Nr 86 część hipoteczna (0,82 ha)

Z powyższego wykazu wynika, że w 1938 roku w Kotrze mieszkały co najmniej

trzy rodziny Hryncewiczów: spadkobiercy Władysława (właściwie Włodzimierza); Jan

i Józef (synowie Adama) oraz Bernard (syn Aleksandra). Wiadomo, że Władysław

(Włodzimierz) był synem Antoniego i Pauliny z domu STRUPIŃSKA i zmarł w 1923

roku. Wymieniana w dzienniku wdowa Michalina pochodziła z rodziny CYPLA –

urodzona w Kotrze około 1886 roku, córka Aleksandra Józefa i Franciszki z domu

ŁOZOWICKA. Wymieniana w dzienniku pod poz. 3 Janina URBAN była córką

Władysława (Włodzimierza) i Michaliny z domu CYPLA. Niewyjaśniona jest jedynie

postać Konstancji HRYNCEWICZ – być może była to jakaś bliska krewna

Władysława (Włodzimierza), np. niezamężna siostra. Być może Władysław

(Włodzimierz), Bernard, Jan i Józef byli ze sobą skoligaceni, np. ich ojcowie (Antoni,

Aleksander i Jan) mogli być rodzonymi braćmi. Powyższą hipotezę potwierdza

obecność Aleksandra i Antoniego na ślubie Władysława (Włodzimierza) w 1909 roku.

Przodkowie wymienionych Hryncewiczów nie wywodzili się z Kotry – zapewne

przybyli tam z innych okolic np. Jodek. Nastąpić to mogło na przełomie XVIII/XIX

wieku. Był to zapewne szlachecki ród o czym mogą chociażby świadczyć koligacje


Strona 8 z 54

z Jurowskimi, Łozowickimi, Strupińskimi. Bez odpowiedzi pozostaje pytanie o herb

z jakiego się wywodzili – Przyjaciel, Przeginia, czy też Iłgowski?

W Dzienniku Wojewódzkim Białostockim Nr 1 z 1938 roku w związku z scalaniem

gruntów we wsi Cydziki (gmina Żydomla, powiat grodzieński) wymienia się

następujące rodziny Hryncewiczów: 4

poz. 21 (str. 56) Cezaria HRYNCEWICZ córka Benedykta, żona Stefana

HRYNCEWICZA – jako właścicielka działek Nr 27 (2,74 ha) i Nr 41 (1,79 ha);

poz. 22 (str. 56) Stefan i Julian HRYNCEWICZ synowie Jana – jako

właściciele działek Nr 37 (5,36 ha) i Nr 46 (8,19 ha);

poz. 23 (str. 56) Antoni i Julian synowie Jana – jako właściciele działek Nr 26

(5,36 ha), Nr 40 (1,24 ha) i Nr 47 (9,50 ha).

Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że wymienieni w dzienniku

Stefan, Antoni i Julian byli synami Jana (wnukami Adama), który wraz ze swoim

bratem Józefem był właścicielem działek we wsi Kotra.

Michalina HRYNCEWICZ z domu CYPLA umiera w 1956 roku i tak jak mąż

zostaje pochowana na cmentarzu w Kaszubińcach.

4 Op.Cit. Wojewódzki Dziennik Białostocki z 1938 roku


Strona 9 z 54

HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XVII-XVIII WIEKU

W opracowaniu wykorzystano dostępne rejestry i taryfy podymnego

pochodzące z „Metryki Litewskiej. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa

Litewskiego” z województw: żmudzkiego (1690 rok), mścisławskiego (1667 rok),

smoleńskiego (1650 rok), wileńskiego (1690 rok), nowogródzkiego (1690 rok) oraz

rejestry tarty podymnego powiatu lidzkiego z 1775 i 1790 roku. Wykorzystano także

Księgę wypisów Nr 131 z Metryki Litewskiej oraz popisy szlachty lidzkiej

i grodzieńskiej z 1765 roku. Przeanalizowano także „Spisy urzędników Wielkiego

Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wiek”, w tym: ziemia i województwo smoleńskie,

województwo trockie, województwo wileńskie.

Najwięcej informacji na temat tego rodu można odnaleźć w rejestrach

podymnego – przede wszystkim w województwie wileńskim, powiecie lidzkim.

Nazwisko występuje w dwóch parafiach tego powiatu: nackiej (Nacza) i lidzkiej

(Lida).

METRYKA LITEWSKA I POPISY SZLACHTY

Podymne, także podworowe – stała danina (podatek) pobierana od każdego

domu mieszkalnego. Podymne zostało wprowadzone w 1629, zastępując poradlne.

Płacone było przez mieszczan, chłopów i szlachtę. Jego wysokość była zależna

zarówno od wielkości budynku, jak i miasta. Od 1775 pobierano podymne od

każdego komina na dachu. Zlikwidowane zostało stopniowo wraz z upadkiem

I Rzeczypospolitej, np. w zaborze rosyjskim podymne wiejskie zastąpiono nowym

podatkiem gruntowym w latach 1866-1868 (w samej Rosji podatek gruntowy

wprowadzono dopiero w 1875 r.), zaś podymne miejskie zastąpiono podatkiem od

nieruchomości miejskich dopiero w 1902. Dym, w dawnej Polsce określenie domu

mieszkalnego lub pojedynczego gospodarstwa, stanowiących jednostkę podstawy

opodatkowania (stąd podymne). Jeden dym zamieszkiwało średnio 6-7 osób.

HRYNCEWICZ Mikołaj

W rejestrze podymnego z województwa wileńskiego za 1690 rok występuje

Mikołaj HRYNCEWICZ, który płacił podymne za jeden „dym” – Bylinowskie, parafia

nacka, powiat lidzki. 5 Być może był to pradziad Wojciecha „TALKO” Hryńkiewicza –

protoplasty rodu TALKO-HRYNCEWICZÓW. Związek z parafią nacką (Nacza)

zostanie potwierdzony w 1765 roku w czasie popisu szlachty lidzkiej.

HRYNCEWICZ Franciszek

Występował w popisie szlachty lidzkiej z 15 X 1765 roku, jako przedstawiciel

parafii nackiej. 6 Być może był to Franciszek urodzony około 1710 roku, syn Jana

5 A.Rachuba, Metryka Litewska. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Województwo

Wileńskie 1690 r. s.215 6 http://www.ornatowski.com/index/popisszlachtylidzkiej1765.htm


Strona 10 z 54

i Anny HENING , wnuk Józefa, prawnuk Pawła HRYNCEWICZA. W tej samej parafii

w 1690 roku podymne płacił Mikołaj HRYNCEWICZ.

HRYNCEWICZ Nikodem

W 1775 roku płaci 4 zł podymnego za jeden „dym” w okolice Jodki (dobra

szlacheckie). 7 Prawdopodobnie ten sam Nikodem wymieniany jest w popisie

szlachty z 15 X 1765 roku, jako przedstawiciel parafii lidzkiej. 8 Prawdopodobnie jego

synem był Ignacy występujący w rejestrze podymnego z 1790 roku. Należy pamiętać,

że w granicach parafii lidzkiej oprócz Jodek znajdowały się także Bohdzie

i Micewicze, w których występowali Hryncewicze herbu Lubicz i Przeginia.

HRYNCEWICZ Ignacy W rejestrze podymnego za 1790 rok (22 IV 1790) podymne za jeden „dym” płaci

Ignacy Hryncewicz – okolica Jodki, parafia lidzka. Prawdopodobnie ten sam

Hryncewicz (niewymieniony z imienia) jest posesorem zastawnym z części Pani

Jakubowej Andrzejewiczowej Jodkowej z Jodek. 9 Możliwe, że Ignacy był synem

Nikodema.

HRYNCEWICZ Jakub

Występował w popisie szlachty lidzkiej z 15 X 1765 roku, jako przedstawiciel

parafii lidzkiej. 10 Wraz z nim występował Nikodem, co może świadczyć o ich

pokrewieństwie. Można również założyć, że Jakub pochodził z Jodek i zmarł przed

1790 rokiem (nie był ujęty w rejestrze podymnego).

HRYNCEWICZ Jan

Odnotowany w spisach urzędników Wielkiego Księstwa Litewskiego jako

cześnik lidzki. W dniu 30 VII 1708 roku spisał testament, który został aktykowany

20 VII 1708 roku. Na tej podstawie można założyć, że Jan zmarł między VII-VIII 1708

roku. Jego żoną była Teresa z domu STABROWSKA. 11 Jest bardzo

prawdopodobne, że Jan był synem Feliksa, a wnukiem Aleksandra (brata rodzonego

Pawła „TALKO” HRYŃKIEWICZA/HRYNCEWICZA).

7 http://poczekalnia.genealodzy.pl /pliki/Archiwalia/LVIA

8 http://www.ornatowski.com/index/popisszlachtylidzkiej1765.htm

9 http://poczekalnia.genealodzy.pl /pliki/Archiwalia/LVIA

10 http://www.ornatowski.com/index/popisszlachtylidzkiej1765.htm

11 A.Rachuba, Spis urzędników Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo Wileńskie, s. 322


Strona 11 z 54

INNE ŹRÓDŁA

HRYNCEWICZ Wasyl (Bazyli) i HRYNCEWICZ Leon

Informacje o Wasylu (Bazylim) i Leonie HRYCEWICZACH wynikają

z „Scrutinium o czynieniu czarów przez Kudrawca, żony onego, córki i czeladnicę ich,

na syna i córkę Przewłockiego, i na innych sąsiad okolicznych, przez mię Andrzeja

Knoffa i […] Złockiego, namiestnika podstarościego słonimskiego w roku M. D. C.

XXXI miesiąca maja XXIII dnia czynione.” – czyli śledztwo prowadzone 23 V 1631

roku. W aktach śledztwa czytamy: „[…] z tejże wsi Przewłoki przyszedł potem Wasil

Hryncewicz, stawiąc świadka na imię Żdana Puzowicza, z tejże wsi, […] tenże Wasil

Hryncewicz uskarżał się przed nami z żoną swą na czeladnicę Kudrawcową.”

W dokumentach tego śledztwa znajdował się list spisany 24 V 1631 roku przez

Wasylową Hryncewiczową Lubę Mizgierównę. Prowadzący „śledztwo” szlachcice tak

go opisują: „[…] ten list jest nam oddany przy czynieniu skrutiniej od Wasilowej

Hryncewiczowej Lubej Mizgierownej w roku 1631, maja 24 dnia, przy obecności

wójta przewłockiego Hryszka Żankiewicza, Piotra Ciereszkiewicza, Bohdana

Sazonowicza, ze wsi Krokotki, Jarosza Siemionowicza Żydkiewicza, Andrzeja

Fiedorowicza, Jaśka Ułasowicza. Po pisaniu tego listu sam do nas przyjechawszy

w dom wójtów, gdzie się skrutinum odprawowało, powiedział ustnie w tejże

sprawie…” Składającym ustne zeznanie był zapewne Wasyl (Bazyli) HRYNCEWICZ,

który opisując całe zdarzenie stwierdza: „małżonka onego i on sam był zaproszony

na wesele”. Z fragmentu tego można się domyślać, że zarówno Wasyl

(prawdopodobnie z żoną), jaki i Leon z żoną byli zaproszeni na wesele Prokopa

Kudrawego, z córkę Kryszka (ćwikowego). Prowadzący śledztwo Andrzeja Knoffa

tak opisuje ustne zeznanie Wasylego: „temi słowy jako się w tym liście mianowało

i we wszystkim się onego ustna powieść z tym zgadzała, krom tego, że co tam

w liście jest napisano, jakoby Kudrawcowa za oznajmieniem sobie o chorobie żony

Hryncewiczowej od samego małżonka jej, te słowa mówić miała <<Panie Leon nie

bój się, żona twoja za godzin dwie stanie się zdrowa i tak według jej słów wszystko

się stało>>. To ówdzie przy obecności tych ludzi ustnie powiedział, iż na tenże dzień

trochę poprawować się ku wieczorowi poczęło, za czem póki do siebie przyszła,

przez cały tydzień jako senna się ledwo włóczyła. Zaczem, iż się w tem ustna onego

powieść z listem tym, w tym punkcie nie zgadzała, oświadczyłem przy nimże samym,

tę jego odmienną powieść, przed tymi poddanemi z wyż mianowanymi, którzy tejże

jego opowieści słuchali.” Pisemne oświadczenie w tej sprawie złożyli również Leon

Hryncewicz i jego żona. Oboje składają oświadczenie o następującej treści: „[…] Ich

Mościom Panom Zgidzczym, co są zesłani od JM, najniższe służby moje pilno

oddawam, a po zaleceniu służb moich, donoszę wiadomo WM i żem słyszał, że na

skrutinią zesłani jesteście WM, przeto i żona moja, której się właśnie dostało od

Kudrawej, donoszę, iż czasu jednego, jako się żenił syn Kudrawego Prokop, na córkę

syna ćwikowego Kryszka prosił nas na wesele do siebie, przyjechaliśmy na prośbę

onego, tedy stawszy, prosić mnie żony Leonowej Hryncowiczowej, abym tam jechała

na to wesele, jam się wymawiała z tego, że ja tych prostych stanów wesel nie wiem


Strona 12 z 54

i nie bywałam nigdy. Na tym ona zaraz mówiła Kudrawego żona, nie bój się, gidz nic

się złego nie stanie, w tym mię uwiodła, a gdyśmy wyjeżdżali z domu onego

Kudrawego, ona przyszedszy do wrót, zabiegła nam drogę i padła na ziemie, jako

martwa u samych wrót dwa razy, a potem się wróciła do nas i my co jachali do tego

przerzeczonego ćwika, już na kolasach siedzieli i tak nam mówiła w głos, otóż

choćby was tam miało co potkać, tedy dał mnie od tego pan Bóg rozum, że tam ta

strona pojedzie na ogonie, jakoż na onej słowo nic się tak tam tej stronie nie stało,

jedni mnie ubogiej niewinnej duszy w niedziele my tam jachali, a stamtąd w niedziele

z tegoż dnia wrócili się z Pasinicz. U mnie tegoż wieczora zaraz stało się, tedym ja

zaraz mówiłam jej, otóż coś mnie uwiodła, widziś, że teraz śmierci się równam

i ledwo te noc wytrwałam, ale się równała śmierci. Tego Kudrawa, tak mnie mówiła,

gidz pani Leonowa do domu bojąc się, żebym tam nie umarła, ja nazajutrz ledwom

dojachała do domu do Różanej i takiem się źle miała, że już nic nie pamiętała, co się

na świecie działo, tedyż mąż mój piszę do niej pani Kudrawa, oznajmując, iż żona

moja na śmiertelnej pościeli z tego wesela leży, otóż tobie tak powiadam pani

Kudrawa, wiedz o tym pewnie skoro żona moja umrze, tedy ja ciebie oddam do IM

panów szwagrów moich do panów Marchaczów. Ona na tej ze godzinie mnie

odpowiedziała <<panie Leon, nie bój się, żona twoja za godzin dwie stanie się

zdrowa>> i tak według jej słów wszystko się stało i żona moja ino ono od tychczas

dobrze poznałem, a rada by żona moja na to oczewisto przyjachać, tylko że ni ma

czasu od gości, które w domu naszym stoją dwór JM, a jednakowoż tak pisaniem

moim jako i ustnie. Leon Hryncewicz z żoną swą ręką własną.” 12

Co wynika z treści przedstawionych dokumentów? Wasyl (Bazyli) i Leon byli

zapewne krewnymi – być może braćmi. Wasyl mieszkał we wsi Przewłoka, a Leon

we wsi Różana („nazajutrz ledwom dojachała do domu do Różanej”). W tamtym

okresie wymienione miejscowości leżały w powiecie słonimskim. Żona Wasyla była

Luba MIZGIEROWICZ („Wasilowa Hryncewiczowa Luba Mizgierówna”), a żoną

Leona była prawdopodobnie nieznana z imienia MARCHACZÓWNA („oddam do IM

panów szwagrów moich do panów Marchaczów”). Wymienieni Hryncewicze byli

stanu szlacheckiego („jam się wymawiała z tego, że ja tych prostych stanów wesel

nie wiem i nie bywałam nigdy”). Śledztwo prowadzone było w 1631 roku, kiedy to

Wasyl i Leon byli już żonaci – można więc założyć, że rodzili się między 1590-1610

rokiem. Być może wymieniany Leon to syn Jerzego, wnuk Jana (cześnika lidzkiego),

prawnuk Feliksa – pochodzących z linii Aleksandra „TALKO” HRYŃKIEWICZA/

HRYNCEWICZA.

12

http://referat.znate.ru/pars_docs/tw_refs/51/50662/50662.pdf


Strona 13 z 54

HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XIX-XX WIEKU

SPISY POWSTAŃCÓW

W rozdziale tym wykorzystano głównie dostępne spisy dotyczące powstania

styczniowego z 1863 roku.

GRINCEWICZ Henryk

W spisie uczestników Powstania Styczniowego z 1863 roku z Kowna i okolic

wymieniany jest GRINCEWICZ Henryk, szlachcic kowieńskiego powiatu, którego

bracia mają dwie niepodzielne między matką i siostrami posiadłości – Rukszany

w Kowieńskiej Guberni i powiacie oraz Iłgowo (Iłgów) w powiecie mariampolskim

Guberni Kowieńskiej. 13 Powyższy zapis dotyczy zapewne Henryka TALKO-

HRYNCEWICZA, syn Juliana i Anna MONWID-BIAŁŁOZOR, wnuk Jana Ludwika,

prawnuk Franciszka.

GRINCEWICZ Stanisław


wymieniany jest GRINCEWICZ Stanisław, szlachcic kowieńskiego powiatu, który był

„kierownikiem” (zarządcą) w posiadłości Iwana CHŁAWIŃSKIEGO (?). 14 Powyższy

zapis dotyczy zapewne Stanisława TALKO-HRYNCEWICZA. Z opisu wynika,

że Stanisław nie dziedziczył majątku Iłgów i Rukszany. Był to prawdopodobnie syn

Szymona Tadeusz, wnuk Antoniego (rotmistrza bracławskiego), prawnuk Franciszka

i Ludwiki z domu KWINTA. Urodził się 1833 roku.

GRINCEWICZ Polikarp


wymieniany jest GRINCEWICZ Polikarp, szlachcic kowieńskiego powiatu, którego

bracia mają dwie niepodzielne między matką i siostrami posiadłości – Rukszany

w Kowieńskiej Guberni i powiacie oraz Iłgowo (Iłgów) w powiecie mariampolskim

Guberni Kowieńskiej. 15

Na portalu „genealogia-okiem.pl” odnajdujemy biogram (p. 37148) dotyczący

tej samej osoby – „Hryncewicz Polikarp z Kowieńskiego zm. w lutym w Tiumeniu

1864 r." /-/ Kolumna, 1,58: "Hryniewicz" /-/ z powiatu kowieńskiego (posiadał maj.

Rokszany w gub. augustowskiej i Iłgowo w pow. mariampolskim). Zesłany na życie z

pozbawieniem praw stanu i konfiskatą majątku. Bibl. Nauk. AN Ukr. (Lwów), rkps

Ossol. 4533, k. 20.źródło: Trynkowski Jan, Z Zabajkala, przez Chiny do Szwajcarii,

w: Zesłańcy postyczniowi w Imperium Rosyjskim... Uwagi: List Szymona

Tokarzewskiego do Agatona Gillera z 13.6.1866, zawierał spis zmarłych zesłańców.

13

Spis Powstańców 1863 roku – Kowno, poz. 54 [w:] http://www.genealogia.okiem.pl/ forum/viewtopic.php?f=133&t=2054&sid=118b077052401a9d21dce5e5e522ab61 14

Ibidem, poz.54 15

Op.Cit. Spis Powstańców 1863 roku – Kowno, poz. 53 [w:] http://www.genealogia.okiem.pl/


Strona 14 z 54

Z tych danych korzystał Z. Kolumna, a także był drukowany w Dzienniku

Poznańskim, Czasie, Głosie Wolnym. Dane zostały poszerzone przez autora

opracowania na podstawie danych z KEK.” 16

Powyższe zapisy dotyczą zapewne Polikarpa TALKO-HRYNCEWICZA, syna

Juliana i Anna MONWID-BIAŁŁOZOR, wnuka Jana Ludwika, prawnuka Franciszka.

KORPORACJE AKADEMICKIE

HRYNCEWICZ Lubomir

Urodzony 21 X 1871 roku w miejscowości „Grejcze” w guberni kowieńskiej.

Prawdopodobnie chodzi tu o Girejsze – dawniej wieś i folwark w gminie Dryświaty

w powiecie brasławskim, województwie wileńskim Aktualnie Litwa, rejon Ignalina,

gmina Rimse (Rymszany). Lubomir był uczniem Szkoły Realnej w Mitawie,

a następnie studentem i absolwentem Wydziału Mechanicznego (1889-96). W 1889

roku został przyjęty do Polskiej Korporacji Akademickiej „Arkonia” i zapisany pod

numerem ewidencyjnym 433.17 Po zakończeniu studiów był ekspertem mechanikiem

Komory Celnej w Rewlu. Po I wojnie światowej na Litwie kowieńskiej był Filisterem

Arkonii i Laudy. Zmarł po 1938 roku. 18

Lubomir Hryncewicz - zdjęcie z 1938

16

http://www.genealogia.okiem.pl/powstanies/index.php?nazwisko=Hryncewicz&dokladne=on 17

Polska Korporacja Akademicka Arkonia powstała 9 maja 1879 roku i funkcjonowała w Rydze (1879- 1918), w tym 1915-1917 Moskwa, od 1920 r. Warszawa, w tym 1943(?)-1990 Londyn

Barwy: granatowa – biała – zielona (symbolika barw: wierność ideałom, prawda, nadzieja) Dewiza: „Veritate ac labore” („Prawdą a pracą”) 18

http://www.archiwumkorporacyjne.pl/index.php/muzeum-korporacyjne/ryga/k-arkonia/

(lista poz. 327)


Strona 15 z 54

Związek rodziny TALKO-HRYNCEWICZÓW z majątkiem Gierejsze wspomina

ks. Ludwik (Stanisław Hryncewicz) w swoim „origio” – „Franciszek dostał się pierwiej

do Dworu JW. JPana Tyzenhauza, Stty Szmettyńskiego, potym do JOX.

Wiśniowieckiego W-dy Wileń. Hetmana W-go X. L-go po którego śmierci nabywszy

Fortunę nazwaną Giereysze w Powiecie Brasławskim pojął in Sociam vitae Jpannę

Ludwikę Kwintównę Skarbnikowę Brasławską.” Ks. Ludwik nie określa o którego

z rodu Wiśniowieckich chodzi – można założyć, że był to Michał Serwacy

Wiśniowiecki herbu Korybut (1680-1744), syn Konstantego i Anny z Chodorowskich,

młodszy brat Janusza Antoniego, ostatni męski przedstawiciel rodu Wiśniowieckich.

Można więc przyjąć, że majątek Gierejsze nabył po śmierci księcia Michała, a więc

po 1744 roku. Znajduje to potwierdzenie w źródłach historycznych - Franciszek wraz

z żoną Ludwiką z domu KWINTA nabył od Zahorskich majątek Gierejsze

w brasławskim za kwotę 13 000 florenów. W 1762 spisał testament, w którym cały

majątek przekazał swoim dzieciom. W 1775 roku podymne za Gierejsze płaci jego

żona Ludwika – wynika z powyższego, że Franciszek zmarł przed 1775 rokiem.

W 1781 roku jego synowie dopełnili działu dóbr Iłgowa, Rukszan i Gierejsz.

Franciszek oprócz córek miał też męskich potomków: Jana, Antoniego i Stanisława.

Jako praprzodek Lubomira w rachubę wchodzi jedynie Stanisław (jego żoną była

Barbara zd. BELKOWICZ), który Pozostawił dwóch synów: Michała

i Wiktora urodzonych w Pelikanach na ziemi brasławskiej. Po śmierci ich babki

Ludwiki to prawdopodobnie oni dziedziczyli Gerejsze i inne majętności brasławskie.

Według A.Bonieckiego żoną Michała syna Stanisława była nieznana z imienia

TYZENHAUZÓWNA z którą nie miał dzieci. Pozostaje więc Wiktor (ur. 1791 rok),

o którego potomkach nic nie wiadomo. Lubomir urodził się w 1871 roku, mógł więc

być prawnukiem jednego z potomków Wiktora.

HRYNCEWICZ NA LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH CMENTARZACH

HRYNCEWICZ Hipolit

Na jednym z portali znajduje się ogłoszenie wystawione w 2010 roku o treści

„Nazywam się Hryncewicz z ojca Hipolita i matki Jadwigi Pawłowicz którzy pochodzą

z Wilna okolic Biendar i Suderwia tam też jest parafia. Mam też brata Józefa oraz

siostrę Marie. Z pozdrowieniami Walek Hryncewicz.” 19 Na wileńskim cmentarzu na

Starej Rosie znajduje się grób rodziny Bielunasów i Hryncewiczów. Na pomniku

widnieje Hipolit HRYNCEWICZ (1876-1933). 20

19

http://ksiegi.emix.net.pl/wyswietl.php?user=vandan 20

http://www.nieobecni.com.pl/index.php?s=grob&id=165127


Strona 16 z 54

Na płycie wypisane są jeszcze nazwiska: Feliks BIELUNAS zm. 24 III 1927 lat

72 oraz Antonina zm. 11 VIII 1942 lat 75. To zapewne małżeństwo. Antonina była

z domu MONKIEWICZ, a ich potomkowie byli chrzczeni w parafii św. Jana w Wilnie:

Bronisław (1885), Kazimiera (1887), Edward (1888), Felicjanna (1892), Antonina

Kazimiera (1895), Maria (1897), Jan (1898).21 Jaki związek miał Hipolit z rodziną

Bielunas? W 1910 roku ożenił się z Kazimierą Bielunas urodzoną 5 IV 1887 roku,

córką Feliksa i Antoniny. 22

21

Księgi chrztów parafii św. Jana, Wilno z lat 1877-1906 22

Informacja wynika z dopisku proboszcza na akcie urodzenia Kazimiery (akt Nr 37/1887)


Strona 17 z 54

Grób Hipolita HRYNCEWICZA Wilno, Stara Rosa

Piszący w/w anons to Walenty HRYNCEWICZ. Czy mógł być synem Hipolita,

którego grób znajduje się na cmentarzu w Wilnie na Starej Rosie? O ile już, to raczej

wnukiem. Ten Hipolit zmarł w wieku 57 lat w 1933 roku. Zakładając, że Walenty byłby

jego synem musiałby urodzić się najpóźniej do 1933 roku, tak więc w chwili pisania

anonsu miałby 77 lat. Walenty, jako swoją matkę podaje Jadwigę PAWŁOWICZ –

być może była ona drugą żoną Hipolita. Po śmierci męża lub jakiś czas później

musiała zapewne przenieść się do Polski. Ślady tej rodziny można odnaleźć w Pile,

gdzie Jadwiga umiera 13 X 1988 roku i tam jest pochowana. Zapewne jej wnukiem

(prawdopodobnie synem Walentego) był Łukasz (2 VIII 1991-22 VII 2000)

pochowany również w Pile. 23 Jak wynika z anonsu dziećmi Hipolita i Jadwigi byli

oprócz wymienionego Walentego, jeszcze Józef i Maria, którzy również musieliby

urodzić się przed 1933 rokiem.

Pan Walenty w swoim anonsie podaje, że jego przodkowie pochodzili „z Wilna

okolic Biendar i Suderwia”. Chodzi tu zapewne o wieś Suderwa (lit. Sudervė) leżącą

nad trzema jeziorami: Rzesza, Wilnoje i Kowszelis. Obecnie jest to wieś w rejonie

wileńskim, okręgu wileńskiego na Litwie. W słowniku geograficznym Filipa

Sulmierskiego można odnaleźć szczegółowy opis tego miejsca i wszystkie okoliczne

miejscowości. Wymienia także znaczniejszych właścicieli majątków, a wśród nich:

Zenowiczów, Białłozorów, Łopottów, Wołków i Wołków-Łaniewskich. Suderwa

należała do Dekanatu Brasławskiego i parafii Dryświaty, graniczącej z parafią

pelikańską opeską i widzką.24 Wymienione przez Pana Walentego „Biendary” to

zapewne Bendary, leżące w brasławskim – parafia Dryświaty. O przodkach z tej wsi

23

Wypominki salezjańskiej parafii Święta Rodzina w Pile z 2013 roku (za Hipolita, Jadwigę, Łukasza i rodzinę Pawłowiczów) 24

F.Sulmierski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II, s180


Strona 18 z 54

wspomina także inny potomek rodu Hryncewiczów (Gryncewiczów) – o imieniu

Ryszard, który założył annos na tym samym portalu co Pan Walenty. 25

Z powyższego wynikają dwie hipotezy. Hipolit mógł być wnukiem Witolda,

prawnukiem Józefa, praprawnukiem Jana Ludwika, który z kolei był synem

Franciszka i Ludwiki z domu Kwinta (majątki w Gierejszach, Pelikanach). Mógł być

również potomkiem Juliana i Anny z Białłozorów.

HRYNCEWICZ Jan

Zamieszczony w spisach osób pochowanych na Cmentarzu Stara Rosa

w Wilnie – opisany jako Rzeczywisty Radca Stanu, naczelnik medycznej części

i główny doktor Kronsztadzkiego Morskiego Szpitala. Żył w latach 1824-1879

(pochowany w kwaterze Nr VIII). 26

HRYNCEWICZ Olimpia

Była matką chrzestną Marii KOSSOBUDZKIEJ urodzonej 26 IX 1891 roku,

córki Michała Euzebiusza i Aleksandry z domu POPOWSKA (szlachta). 27 Zmarła

20 IV 1895 roku i pochowana została na Cmentarzu Stara Rosa w Wilnie w tej samej

kwaterze co Jan (Radca Stanu) W spisie grobów zapisano, że Olimpia urodziła się

w 1839 roku.28 Być może była żoną Jana.

HRYNCEWICZ Kazimierz

Ze spisów osób pochowanych na Cmentarzy przy Kościele św. Piotra i Pawła

(Saulés) wynika, że Kazimierz urodził się w 1868 roku, a zmarł 11 IV 1934 roku.

Pochowany został w kwaterze (rzędzie?) III. 29 Być może Kazimierz był mężem Zofii

(1877-1909).

HRYNCEWICZ Zofia


(Saulés) wynika, że Zofia urodziła się w 1877 roku, a zmarła 16 VII 1909 roku.

Pochowana została w kwaterze (rzędzie?) III – czyli tym samym, co Kazimierz. Być

może była jego żoną. 30

25

http://ksiegi.emix.net.pl/wyswietl.php?user=vandan – post z 2004 roku 26

Poz. 2041, kwatera VIII [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 27

Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 121/1891 28

Poz. 2042, kwatera VIII [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 29

Poz. 705, kwatera III [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 30

Poz. 706, kwatera III, [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piot ra-Pawla.doc


Strona 19 z 54

HRYNCEWICZ Jan


(Saulés) wynika, że Jan żył lat 13 i pochowany został w kwaterze (rzędzie) I. Nic nie

jest wiadome o jego rodzicach, ani dacie śmierci. 31

HRYNCEWICZ Konstancja

Na cmentarzu w Wędziagole na Litwie znajduje się grób Konstancji

HRYNCEWICZOWEJ zmarłej w 1880 roku. Pomnik ufundowany przez córkę –

Halinę lub Alinę KOZAKIEWICZOWĄ (KOZAKIEWICZ). 32

Wędziagoła (Litwa) grób Konstancji Hryncewiczowej (zdjęcie z 2011 roku)

Prawdopodobnie jest tu pochowana Konstancja HRYNCEWICZ z domu

BŁAŻEWICZ, urodzona około 1803 roku w parafii Wędziagoła córka Jana i Antoniny

31

Poz. 704, kwatera I [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 32

http://www.genealogia.okiem.pl/foto2/displayimage.php?pid=53372


Strona 20 z 54

z ŁABANOWSKICH. Konstancja była żoną Antoniego HRYNCEWICZA urodzonego

prawdopodobnie w Wędziagole około 1788 roku, syna Antoniego i Anny z domu

RODZIEWICZ. Ślub brali w tej parafii w 1828 roku.

HRYNCEWICZ Aleksander

Na cmentarzu w Lelunach (lit. Leliunai) leżących w XIX wieku na Litwie

w powiecie wiłkomirskim znajduje się wspólny grobowiec rodzin Makarskich

i Hryncewiczów. Z tych drugich w grobowcu pochowany jest „jenerał Aleksander

HRYNCEWICZ” zmarły 24 XI 1885 roku i zapewne jego żona „jenerałowa Leonilda

HRYNCEWICZOWA z MAKARSKICH” zmarła 8 I 1885 roku. W grobowcu pochowani

są prawdopodobnie rodzice Leonildy – „kapitan Oktawian Makarski” zmarły 20 I 1878

roku i „kapitanowa Maryia z Michałowskich Makarska” zmarła 5 I 1883 roku.

Pochowany jest także Laurenty Makarski zmarły 22 II 1885 roku – być może brat

Leonildy. 33

Grobowiec rodzinny Makarsk ich i Hryncewiczów – Leluna, 2011 rok

W źródłach barak jakichkolwiek informacji na temat generała noszącego

nazwisko Hryncewicz.

33

http://www.genealogia.okiem.pl


Strona 21 z 54

HRYNCEWICZ Ludwik

Na cmentarzu w Rosieniach na Litwie znajduje się kamienna płyta

nagrobna dotycząca Ludwika HRYNCEWICZA.

Na płycie wykuto następujące epitafium: „TU SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI Ś.P.

RADCY DWORU LUDWIKA HRYNCEWICZA ZMARŁEGO R.P. 1869

PAŹDZIERNIKA 9 DNIA MAJĄC LAT 45 I 4 JEGO DZIATEK: LUDWIKA, JANA,

LUCYNY I JÓZEFY POZOSTAWIAJĄC W SMUTKU ZATROSKANĄ ŻONĘ

PROSZĄC PRZECHODNIÓW O ZDROWAŚ MARYA ZA ICH DUSZĘ.” 34

Z przedstawionego opisu można wywnioskować, że Ludwik urodził się około

1824 roku, zmarł 9 X 1849 roku. Czwórka z jego dzieci zmarła w dzieciństwie:

Ludwik, Jan, Lucyna i Józefa. Nieznana z imienia żona Ludwika zmarła po 1849

roku. Opisywany jest jako „Radca Dworu”. 34

http://www.genealogia.okiem.pl/foto2/displayimage.php?album=292&pid=38289#top_display_media


Strona 22 z 54


Był ojcem chrzestnym Karola SITKIEWICZA urodzonego 20 XI 1888 roku,

syna Karola i Agnieszki z domu BARTOSZEWICZ. 35 W 1883 roku matką chrzestną

innego dziecka tego małżeństwa była Emilia HRYNCEWICZ – być może była to

jakaś krewna Kazimierza. Kazimierz HRYNCEWICZ zmarł 2 VII 1889 roku.

Pochowany został na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie w kwaterze I – za nim dwa

groby: Adolfa Hryncewicza lat 13 i Julii Hryncewiczowej z Klimowiczów. Kazimierz żył

lat 39, czyli urodził się około 1850 roku. 36 Z aktu jego ślubu z 1872 roku wynikało,

że urodził się około 1847 roku. Pierwszą żoną Kazimierza była Julianna

z KLIMENTOWICZÓW zmarła w 1878 roku.

35


http://www.atminimoknyga.lt/

kapas_test.php?id=58488&vardas=Kazimierz&pavarde=Hryncewicz&gime=&mire=1889&kapines=


Strona 23 z 54

HRYNCEWICZ Adolf

Zmarł 13 IX 1897 roku i pochowany został na Cmentarzu Bernardyńskim

w Wilnie – kwatera I. Na pomniku zapisano, że był uczniem VII klasy gimnazjum (?)

i żył lat 17 37 Można więc założyć, że urodził się około 1880 roku. Jego grób znajduje

się tuż za grobem Kazimierza i Julianny – być może był ich synem.

37

http://www.atminimoknyga.lt/

kapas_test.php?id=58487&vardas=Adolf&pavarde=Hryncewicz&gime=&mire=1897&kapines=


Strona 24 z 54

HRYNCEWICZ Julia

Na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie w kwaterze I tuż obok grobów

Kazimierza i Adolfa (prawdopodobnie męża i syna) pochowana jest Julia

z KLIMONTOWICZÓW (lub KLEMONTOWICZÓW).


Strona 25 z 54

Zmarła 7 VI 1878 roku. Żyła 52 lata – można więc założyć, że urodziła się

około 1826 roku. W 1872 roku w parafii św. Jana w Wilnie zawarła związek

małżeński z Kazimierzem HRYNCEWICZEM. W akcie zapisano, że była 43-letnia

wdowa. W tej samej mogile pochowana jest Felicja DAWIDOWICZ

z KLEMENTOWICZÓW zmarła 2 XI 1882 roku, urodzona w 1812 roku –

prawdopodobnie rodzona siostra Julii.


Na Cmentarzu Rzymskokatolickim w Lidzie można odnaleźć porzuconą płytę

nagrobną świadczącą o śmierci Aleksandra HRYNCEWICZ i prawdopodobnie jego

żony Józefy. Aleksander zmarł 16 X 1822 roku, a Józefa 18 XII 1822 roku. Ich wiek

w chwili śmierci, ani data urodzin nie są na płycie podane. 38

38




Strona 26 z 54

HRYNCEWICZ W KSIĘGACH PARAFIALNYCH LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH

HRYNCEWICZ Jerzy

W księgach zgonów parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt zgonu jednego

z potomków Jerzego – w dniu 12 VII 1905 roku zmarł syn Leon. Żył 1 rok 8 miesięcy,

czyli urodził się około XII 1904 roku. 39

HRYNCEWICZ Eleonora

W księgach urodzeń parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akty dotyczące

narodzin potomków Jerzego PŁAWSKIEGO i Eleonory z domu HRYNCEWICZ.

W małżeństwie tym narodziło się co najmniej troje dzieci: Anna (3 XII 1898)40, Helena

(23 IV 1900)41 i Eleonora Władysława (27 VI 1901).42 Można założyć, że ślub został

zawarty około 1897-1898 roku, a Eleonora mogła w chwili ślubu mieć około 18-25 lat,

czyli urodziła się około 1873-1880 roku.

HRYNCEWICZ Weronika

W księgach metrycznych parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt chrztu

Sadowskiego Czesława Juliana urodzonego 27 I 1898 roku, synu Wincentego

i Krystyny zd. Czerniawska, gdzie matką chrzestną jest panna Weronika

HRYNCEWICZ. 43 Rok później w księgach tej samej parafii widnieje akt ślubu z dnia

13 VII 1899 roku zawarty między Antonim BATURO (kawaler lat 23), a 26-letnią

panną Weroniką HRYNCEWICZ. Można założyć, że w obydwu przypadkach chodzi

o tą samą Weronikę. Z wieku podanego w akcie ślub wynika, że Weronika urodziła

się około 1873 roku. 44

HRYNCEWICZ Waleria

W księgach metrycznych parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akty

chrztów dwójki potomków BOGIŃSKIEGO Jerzego i Walerii z domu HRYNCEWICZ.

W dniu 9 X 1898 roku urodziła się córka Irena45, a 13 XII 1900 roku syn Jan. 46

39

Księga zgonów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 746/1905 40





Księga ślubów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 27/1899 45


Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 156/1900


Strona 27 z 54

HRYNCEWICZ Dorota

W księgach metrycznych parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akty

chrztów trójki potomków Stanisława BOJARCZYKA i Doroty z domu HRYNCEWICZ.

W dniu 29 V 1897 roku urodził się syn Stanisław47, w dniu 15 IX 1899 roku córka

Helena 48, a 3 IX 1901 roku syn Stefan. 49 Matką chrzestną wszystkich w/w dzieci

tego małżeństwa była Maria Tarasewicz (żona Cypriana), co może świadczyć o jej

związku z rodziną Bojarczyków lub Hryncewiczów.


W dniu 27 VI 1872 roku w parafii św. Jana w Wilnie ślub zawiera Kazimierz

HRYNCEWICZ (GRYNCEWICZ) – 25-letni kawaler, syn Józefa i Wiktorii z domu

MICHAŁOWSKA z 43-letnią wdową Julią z domu KLIMENTOWICZ (lub

KLEMENTOWICZ) córką Macieja i Ewy 50 Julia była prawdopodobnie z pierwszego

małżeństwa Gerhtow. Z podanego w akcie wieku można zakładać, że Kazimierz

urodził się około 1847 roku.

Akt ślubu Kazimierza Hryncewicza i Julii z Klimentowiczów (akt Nr 62/1872)

47




Księga ślubów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 62/1872


Strona 28 z 54

Julia zmarła 7 VI 1878 roku i została pochowana na Cmentarzu

Bernardyńskim w Wilnie (kwatera I). Kazimierz musiał się niedługo potem powtórnie

ożenić. Około 1880 roku urodziła się z tego małżeństwa syn Adolf, który zmarł 13 IX

1897 roku w wieku 17 lat. Pochowany został na tym samym cmentarzu i kwaterze.

Kazimierz zmarł 2 VII 1889 roku i został pochowany również w tej samej kwaterze co

pierwsza żona i syn z drugiego małżeństwa.


W księgach zgonów parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt zgonu

jednego z potomków Aleksandra – syn Stanisław zmarł 9 XII 1903 roku, żył 1 rok 2

miesiące, czyli urodził się około X 1902 roku (ojciec wykazany jako szlachta) 51

HRYNCEWICZ Antoni

W księgach zgonów parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt zgonu

jednego z potomków Antoniego – w dniu 13 VII 1904 roku zmarła córka Bronisława.

Żyła 9 miesięcy, czyli urodzona około X 1903 roku (ojciec wykazany jako szlachta) 52

Być może ten sam Antoni (1870-1933) – inżynier architekt został pochowany na

Cmentarzu Stara Rosa w Wilnie. 53

HRYNCEWICZ Emilia

Była matką chrzestną Wacława SITKIEWICZA urodzonego 10 VII 1883 roku,

syna Karola i Agnieszki z domu BARTOSZEWICZ. Chrzest odbył się w Wilnie

w parafii św. Jana. 54

HRYNCEWICZ Antoni

W dniu 5 II 1828 roku w parafii Wędziagoła (powiat kowieński, Litwa)

małżeństwo zawarli urodzony Antoni HRYNCEWICZ, kawaler lat 40, syn urodzonych

Antoniego i Anny z RODZIEWICZÓW z Konstancja BŁAŻEWICZ, 25-letnią panną

urodzoną w tejże parafii, córką urodzonych Jana i Antoniny z ŁABANOWSKICH. 55

51



Poz. 2040 …………………………………………….. kwatera XV 54


Księga ślubów parafii Wędziagoła z 1828 roku, akt Nr 3/1828 [w:] http://www.epaveldas.lt

/vbspi//content/biImage.jsp?biRecordId=29757&imageId=/vbspi/showImage.do?id=PG_S_162033_8


Strona 29 z 54

Akt ślubu Antoniego Hryncewicza z Konstancją Błażewicz – 1828 rok


Strona 30 z 54

HRYNCEWICZ W INNYCH XX-WIECZNYCH ŹRÓDŁACH

HRYNCEWICZ Urszula

Na jednym z portali genealogicznych można odnaleźć anons osoby

poszukującej swoich praprzodków zamieszkałych w okolicy Wilna – Urszuli

BARANOWSKIEJ z domu HRYNCEWICZ urodzonej około 1850 roku oraz jej męża

Józefa BARANOWSKIEGO. Autor postu zaznacza, że nazwisko jego przodków

mogło być zapisywane jako „GRYNCEWICZ”. 56

HRYNCEWICZ Leon

Na jednym z portali kumulującym ogłoszenia genealogiczne można odnaleźć

zapisy dotyczące Leona HRYNCEWICZA oraz jego rodziny. Żoną Leona była

Barbara z domu GRYSZANÓW. Pochodzili z Wilna lub okolic, a po II wojnie

światowej uciekli do Wrocławia i tam się prawdopodobnie osiedlili. Rodzeństwem

Barbary byli: Michał, Mikołaj i Władysław. Michał po wojnie mieszkał w Gdańsku-

Oruni, Mikołaj we Wrocławiu. Michał zginął w na warszawskim Powiślu w czasie

Powstania Warszawskiego. 57

HRYNCEWICZ Stanisława

Stanisława HRYNCEWICZ była żoną Stanisława KOWALEWSKIEGO herbu Łada -

lekarza prowadzącego swoją praktykę w Pokłoniu, Rosieniach i Kownie. Siostrą

Stanisława był Stefania SKIRGAJŁŁO, której z kolei córką była Wanda

SKIRGAJŁŁO.

Stanisław KOWALEWSKI i jego żona Stanisława zd. HRYNCEWICZ

56

http://genforum.genealogy.com/ukraine/messages/7915.html 57

http://ksiegi.emix.net.pl/wyswietl.php?user=vandan


Strona 31 z 54

od lewej:

Maruta WISZYNSKA-ZUBRYCKA, Wanda SKIRGAJŁŁO, Stanisław KOWALEWSKI, Anna MIKUCKA

Przedstawiona na zdjęciu Maruta WISZYNSKA-ZUBRYCKA była córką

Powilasa WISZYNSKIEGO i Józefy z domu MIKUCKIEJ. Wanda SKIRGAJŁŁO była

córką Stefanii SKIRGAJŁŁO z domu KOWALEWSKIEJ (siostry Stanisława). Wanda

była wykładowcą Botaniki Akademii Weterynarnej w Kownie. Anna MIKUCKA (siostra

Józefy) była przewodnicząca katedrą Odontologii w Kowieńskim Instytucie

Medycyny.

HRYNCEWICZ Hieronim

Urodził się około 1750 roku – jego żoną była Teresa SEMPLIŃSKA urodzona

około 1755 roku, zmarła w 1806 roku córka Michała i Katarzyny z domu

KĘSOWSKA. Pierwszym mężem Teresy był Jan DOWGIAŁŁO herbu Abdank (lub

Zadora), z którym miała córkę Katarzynę (ur. około 1785) i syna Antoniego Alojzego

(ur. około 1787). Jan DOWGIŁŁO zmarł w 1789 roku. Na tej podstawie można

zakładać, że Hieronim ożenił się z Teresą nie wcześniej niż po 1789 roku. Rodzina

była skoligacona z Białłozorami.

HRYNCEWICZ Jan

Postać sławna i niesławna, znana i zarazem nieznana… W źródłach

zapisywany przeróżnie – Hryncewicz, Gryncewicz, Hryniewicz, Gryniewicz. Człowiek

legenda – Jan HRYNCEWICZ ps. „Bogdan”, żołnierz wyklęty. Wiedza o nim nie

wynika z encyklopedycznych źródeł, a głównie z opowieści świadków, którzy go

znali. Tylko ich opowieści stanowiły źródło do pozostałych, bardzo skromnych not

biograficznych.


Strona 32 z 54

Na jednym z portali internetowych można odnaleźć list adresowany do

Tadeusza Nowaka – badacza i miłośnika Trokiel koło Lidy. List napisał Wiesław

Hryniewicz – w nim opisał historię życia Jana.

Był ponoć jednym z ostatnich polskich żołnierzy czynnie walczących na

Kresach już po zakończeniu wojny. Został ujęty dopiero w VIII 1953 roku.58

Był żołnierzem Armii Krajowej jeszcze w czasie okupacji niemieckiej – przynależał do

batalionu partyzanckiego „Ragnera". Po lipcu 1944 roku nadal należał do placówki

terenowej AK w swojej wsi, ale jak twierdzą świadkowie „nie uczestniczył jednak

w czynnej działalności organizacji”. W 1945 roku został aresztowany przez NKWD

i za przynależność do AK skazany przez Wojskowy Trybunał Obwodu Grodzień-

skiego na 10 lat ITŁ. W 1948 roku uciekł z więzienia. Powrócił w swoje rodzinne

strony – do Jodek koło Lidy. Z mało aktywnego żołnierza AK z okresu okupacji stał

się postrachem funkcjonariuszy sowieckich i donosicieli. Dlaczego tak się stało? Pan

Wiesław opisując okres po ucieczce Jana z więzienia NKWD w 1948 roku stwierdza:

„[…] od rodziców o ukrywającym się synu chcieli dowiedzieć, męczyli, połamali

ręce, że ze zgryzoty powiesił się ojciec i nieszczęście stało matkę. W każdym razie

dla obu tragedia […]wcześniej taki nie był. Jak mówił mi dziadek Stanisław

w partyzantce za okupacji niemieckiej nie wyróżniał się z pośród innych

partyzantów.” 59 Według słów Pana Wiesława to te wydarzenia były powodem jago

krucjaty przeciwko władzy sowieckiej – „[…] dopadł z czasem tych wszystkich

i zlinczował. To za rodziców mścił się i z tego powodu świadomie

postanowił pozostać tu dla zemsty”. 60 Jan Hryncewicz podjął samotną walkę

z sowieckim aparatem policyjno-administracyjnym, chociaż niektórzy twierdzą,

że dowodził całym oddziałem. Opowiadano o nim legendy jeden z mieszkańców

Jodek wspomina „[…] jak on wyszedł z tego aresztu nie wiem [...]. Gdzieś nabył dwa

pistolety i czaił się na Rosjan. Zgładził kilku donosicieli . Zastrzelił kilku uzbrojonych

wojskowych i jednego milicjanta, bardzo drogiego dla Rosjan. Pewnego razu wpadł

do samochodu i wystrzelał z dwóch pistoletów wszystkich ruskich lotników, osiem

osób. Był nieuchwytnym. Rosjanie wyznaczyli za Jego [głowę] nagrodę" .61 Tym

„bardzo drogim” milicjantem był Diagilew – pełnomocnik MWD (Ministerstwa Spraw

Wewnętrznych) ZSRS na teren sielsowietu Trzeciakowskiego. Miało to miejsce latem

1950/1951 roku w Trzeciakowie koło Lidy. W czerwcu 1953 roku zastrzelił dyrektora

dużego kołchozu Piotra Szota (współpracownika NKWD), a dwa miesiące wcześniej

funkcjonariusza milicji Kiryłowa. Jednym z jego najsłynniejszych wyczynów było

starcie z oddziałem NKWD w sierpniu 1953 roku, na drodze pod Berdówką.

Żołnierze NKWD usiłowali go zatrzymać - zabił wówczas czterech z nich, w tym

oficera w stopniu kapitana. Tego samego lata zastrzelił milicjanta, który próbował go

zatrzymać.

58

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBo%C5%82nierze_wykl%C4%99ci 59

http://trokiele.pl/index.php?op=trawa1&ida=27 60

Ibidem 61

http://pawet.net/zl/zl/2004_63/9.html


Strona 33 z 54

Za głowę Jana HRYNCEWICZA Rosjanie faktycznie wyznaczyli nagrodę i to

jak na tamte czasy wręcz astronomiczną – 10 000 rubli. Został ujęty przez NKWD

jesienią 1953 roku w wyniku zdrady – wydał go jego przyjaciel, niejaki Kuk,

pracownik cegielni w Perepeczycach pod Lidą. Podał ponoć Hryncewiczowi środki

nasenne i powiadomił swoich zwierzchników z NKWD. Wywieziono go do Grodna,

gdzie miał być sądzony, ale wszelki ślad po nim zaginął…

W cytowanym wcześniej liście Pan Wiesław stwierdza: „[…] słynny Hryncewicz

ps. "Bogdan" z Jodek (mylony jako Hryniewicz, a na Białorusi też jako Gryncewicz

i przenoszony w nazewnictwie niekiedy tak też do Polski ), ten co działał aż do

stycznia 1954 r. Też tu bywał, bo do nas zachodził w czasie okupacji. Od strony

mojej prababci Heleny Hryniewicz (z domu Hryncewicz pochodzącej z Jodek). Tak

mało o nim w Polsce wiedzą i przekręcają nazwisko, bez imienia podają (a miał na

imię Jan, a nie Iwan jak ujmowali to co niektórzy na Białorusi przetłuszczając polskie

imię i nazwisko w sposób rosyjski). Jan Hryncewicz działał tylko sam , a nie jak

niektórzy podają, że w grupie, którą dowodził. Miał powód zawziętości do

prześladowców polskości i takiej metody walki.” 62

Pan Wiesław podaje pewne koligacje rodzinne Jana – prababka Pana

Wiesława (Helena HRYNIEWICZ zd. HRYNCEWICZ) była ciotką Jana. Potwierdza

również, że Jan na pewno nosił nazwisko Hryncewicz, a nie Gryncewicz, Gryniewicz,

czy też inne. Stwierdził również, że „w innych okolicach Trokiel występowało to

nazwisko. Mogli być jego jakimiś krewnymi. Wielu krewnych, jak nie wszyscy,

wyjechali do Polski.” 63 Opisując kres działalności konspiracyjnej Jana Hryncewicza,

Pan Wiesław stwierdza: „[…] słyszałem, że Hryncewicz wpadł późną jesienią 1953 r.,

sądzony był w Grodnie i dostał karę śmierci. Sowieci próbowali coś z niego wydobyć,

gdzie się chował, kto go ukrywał i kto mu pomagał. Zginął w 1954 r. Nie wiadomo,

gdzie jego szczątki. Nie wydał nikogo. Bo jakby wydał, to by wielu przepadło w tym

także i mój dziadek oraz rodzina tu i tam .” 64 Pan Wiesław opisał Jana Hryncewicza

w następujący sposób: „[…] za czasów okupacji niemieckiej wyglądał

następująco: wyższy niż średniego wzrostu, szczupły, z niedużym wąsikiem,

ciemne włosy.” 65

Pan Wiesław pragnąc upamiętnić życie i walkę Jana Hryncewicza napisał o

nim wiersz, który cytowany jest w całości na portalu Pana Nowaka – oto drobny jego

fragment:66

„[…] Mnie bez imienia i mogiły

Spragnionego, nieugaszonym wiecznym pragnieniem

62


ibidem 64

Ibidem 65

Ibidem 66

Ibidem


Strona 34 z 54

Doznania Ciebie - Polsko,

Ugaś mi to wieczne pragnienie

wspomnieniem skromnej mojej osoby

o niewiadomym imieniu.

[…] Polsko, czy to twoje łzy moje kości obmywają?

Nie.

To opadają krople rosy

z ostów cierniowych wyrosłych nade mną.

To natury łzy łagodzą palące moje pragnienie

tęsknoty za tobą Polsko.

Na imię mi było Jan

a nazwisko - Hryncewicz.”

HRYNCEWICZ Helena

Urodziła się w 1861 roku w Trokielach, Była żoną Konstantego

HRYNIEWICZA urodzonego w 1862 roku w Żyżmie, zmarłego w 1937 roku

w Trokielach i tam pochowanego. Przodek Konstantego Hryniewicza herbu Przyjaciel

(prawdopodobnie również Konstanty) dowiódł szlachectwo przed Deputacją Wileńską

w 1837 roku – do jego majątku należały: Potrokiele, Polipnice, Żyżma, Waszkieniki,

Dwór Kamiontka. 67 W małżeństwie Heleny i Konstantego narodziło się pięcioro

dzieci: Maria (1894-1967), Anna (1898-1984), Aleksander (1896-?), Jan (1901-1989)

i Stanisław (1901-1989). Wszyscy rodzili się w Żyżnej. Opisywany i cytowany

wcześniej Wiesław HRYNIEWICZ był synem Stanisława. 68 Helena HRYNIEWICZ

z domu HRYNCEWICZ zginęła tragicznie w 1943 roku w Żyżmie. Pochowana

została na cmentarzu w Trokielach. We wspomnieniach jej prawnuka Wiesława

opisane jest to następująco: „po tym jak zginęła moja prababcia Helena, po najściu

w październiku 1943 r. rodzinę mego dziadka i okolicznych sąsiadów przez

esesmanów wraz z własowcami czy Ukraińcami, mój dziadek Stanisław poszedł

w ukrycie i później do oddziału AK „Zdroja” (późniejszego VI batalionu 77 pp AK)”69

Matka opisywanego wcześniej Jana HRYNCEWICZA była rodzoną siostrą Heleny.

Potomkowie Heleny i Konstantego HRYNIEWICZÓW w okresie powojennym

przedostali się do Polski – zamieszkiwali w Białymstoku, Łomży i Ostrołęce.

HRYNCEWICZ Adelajda

Urodziła się w Jodkach i była rodzoną siostrą wyżej opisanej Heleny. Wyszła

za mąż za Szymona ROGOJSZĘ. Zmarła w Trokielach. 70

67

http://www.oszmianszczyzna.pl/strona_genealogia.html#jursza_spis 68



http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne-

myheritage?s=77620433&itemId=198574671-1-500020&action=showRecord


Strona 35 z 54

HRYNCEWICZ Mieczysław

Z źródła dotyczącego Mieczysława wynika, że jego bratem był Czesław.

Mieczysław ożenił się z Rufiną z domu JUROWSKA. Mieli prawdopodobnie czterech

synów – jeden z nich to Henryk. 71 Z innych źródeł wynika, że żoną Henryka była

Ludwika (nazwisko rodowe nieznane). Henryk wyemigrował do Polski – jego synowie

Roman i Piotr rodzili się w Mrągowie. 72

HRYNCEWICZ Józef

W spisie mieszkańców Sobotnik (powiat grodzieński)73 z lat 1939-1940 –

wziętym ze spisu parafialnego, pod pozycją 73 występuje rodzina Hryncewiczów.

Wymienieni są: Józef HRYNCEWICZ lat 64, jego żona Paulina z BILÓW lat 46

i roczna córka Irena. Józef około 1917 roku był urzędnikiem (sekwestratorem)

egzekwującym zaległe podatki i opłaty. 74 Na podstawie tych informacji można

założyć, że Józef urodził się około 1875 roku, jego żona Paulina około 1893, a córka

Irena około 1938 roku.

HRYNCEWICZ Irena

Irena – córka Józefa i Pauliny urodziła się w 1938 roku w Sobotnikach,

nad malowniczą rzeką Gawią, tuż obok nalibockiej puszczy. Od 1958 roku

jeleniogórzanka. Obecnie nosi nazwisko HRYNCEWICZ-CHLEBNA.

Irena Hryncewicz-Chlebna (2014 rok)

71

http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne- myheritage?s=77620433&itemId=86379944-1-6&action=showRecord 72

http://demo.courseforum.com/2/71 73

Sobotniki – obecnie na Białorusiw, rejon Iwiejskim 74

Spis mieszkańców Sobotnik 1939/1940 [w:]

http://pawet.net/library/history/city_district/towns/n_sobotniki/Moje_Sobotniki.html


Strona 36 z 54

Ukończyła Uniwersytet Wrocławski. Pracowała w Uzdrowisku Cieplice jako

pielęgniarka dyplomowana, a po ukończeniu studiów - w Liceum Ogólnokształcącym,

Studium Nauczycielskim i Urzędzie Wojewódzkim. W swoim dorosłym życiu została

znaną i cenioną poetką. Opublikowała między innymi tomiki poezji: „Dokąd idziesz ?"

i „Strofy dla Ciebie". Publikowana w wielu almanachach i antologiach – między

innymi Almanach Jeleniogórski, antologia „Wrastanie", „Obecność słowem

znaczona", cykl poetycki „Zeszyty wierszem", „Erotyki" i „Jesteśmy", "Wybór wierszy"

poezji religijnej im. ks. J. Tischnera, i wiele innych. Publikowała także

w czasopismach literackich takich jak: „Metafora", „Obrzeża". Od lat działa

w Jeleniogórskim Klubie Literackim.75


Żoną Aleksandra była Albertyna (lub Zofia) z domu CHROL (lub CHRUL). Ich

córką była Klementyna urodzona 25 IX 1917 roku w Jodkach (Białoruś), zmarła 23 IV

2001 roku. Jej mężem był Karol WOŁK-KARCZEWSKI. 76

Klementyna i Karol WOŁK-KARCZEWSCY

HRYNCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Walenty

Walenty był już wymieniany w „Saga rodu Talko-Hryncewicz”. Na chwilę

obecną nic nie wiadomo o jego rodzicach i krewnych. Z opowieści rodzinnych

wynika, że „Walenty miał brata Henryka. To był taki inny... łobuzowaty. Ukochany

matki. Prawdopodobnie się ożenił. Mama (Helena ) go nie widziała od wojny.

Wyjechał do Australii czy gdzieś i ślad zaginął.” 77 W okolicach, w których mieszkał

Walenty nazywano go specyficznie – „[…] a tam w Skidlu, Kotrze na dziadka nie

mówili Hryncewicz tylko Talko albo szlachcic.” 78 Być może w ten sposób odróżniano

75

http://www.jozef-turist.mblog.pl/ 76

http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne-

myheritage?s=77620433&itemId=161009481-1-79&action=showRecord 77

Wspomnienia Reginy Braszkiewicz z 2012 roku spisane przez Paweł Buchholz – korespondencja mailowa przesłana do mnie 20 X 2014 roku 78

Ibidem


Strona 37 z 54

go od innych Hryncewiczów mieszkających w okresie międzywojennym w Kotrze –

„[…] tu gdzieś kiedyś ktoś szukał Hryncewiczów ale się okazało, ze nie z tej linii. Bo

tu jest przydomek Talko, a jak ktoś go nie miał to nie ta rodzina. To dawne dzieje.” 79

Z wspomnień Pani Reginy wynikało, że bardzo bliskim krewnym Walentego był

Bernard HRYNCEWICZ zamieszkały również w Kotrze – „[…] wujek Bernard był

ciotecznym bratem Walentego.” 80 W tym miejscu można się zastanawiać, czy

możliwe jest, aby nosząc to samo nazwisko Walenty i Bernard mogli być dla siebie

braćmi ciotecznymi, a nie stryjecznymi? Jest to możliwe… Rodzice wymienionych

mogli być rodzeństwem – męski potomek był ojcem Bernarda, a jego siostra wyszła

za dalszego kuzyna noszącego również nazwisko Talko-Hryncewicz. W małżeństwie

tym urodził się np. Walenty. W takim przypadku dla Bernarda siostra jego ojca jest

ciotką, a jej syn bratem ciotecznym. W rodzinie tej był taki przypadek – Wanda Talko-

Hryncewicz córka Henryka i Aliny z domu RYMKIEWICZ wychodzi za Andrzeja

Talko-Hryncewicza syna Ludwika i nieznanej z imienia TYSZKOWSKIEJ. Nie znamy

roku urodzenia Wandy, ale można zakładać, że urodziła się przed śmiercią swojego

ojca, czyli przed 1878 rokiem. Jej hipotetyczny brat również musiał się urodzić

w zbliżonych latach. Z wcześniej opracowanej „Sagi” wynikało, że Wanda miała tylko

i wyłącznie siostry – oczywiście wcześniej cytowane źródła mogły być niepełne.

Z „Sagi” nie wynikały jakiekolwiek informacje o bracie Wandy (ojcu Bernarda), jak

również o samym Bernardzie. Zostanie to przedstawione w niniejszym opracowaniu.

Przy przyjęciu wyżej opisanej hipotezy można założyć, że Walenty był synem

Andrzeja i Wandy – jego dziadkami ze strony ojca byli Ludwik i nieznana z imienia

TYSZKOWSKA , a ze strony matki Henryk i Alina z domu RYMKIEWICZ. Zarówno

jedni i drudzy byli potomkami Franciszka, który z kolei był synem Jana, wnukiem

Józefa, prawnukiem Pawła, praprawnukiem Wojciecha.

Walenty Talko-Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz)

79

Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz… 80

Ibidem


Strona 38 z 54

Dosyć istotna jest chronologia, która mogłaby wykazać prawidłowość przyjętej

hipotezy tj. czy Walenty mógł być synem Andrzeja i Wandy. Pobrali się między 1898-

1900 rokiem. Andrzej zmarł w 1917 roku. Z powyższego wynika, że Walenty musiał

się urodzić między 1898, a 1917 rokiem. Z przekazów rodzinnych wiadomo,

że „[…] Walenty do wybuchu wojny studiował w Wilnie […] weterynarię.

Był członkiem klubu sportowego – sekcji bokserskiej. Podobno wtedy poznał Feliksa

Stamma, który przez pewien czas gościnnie trenował bokserów.” Wiadomo również,

że […] wraz z wybuchem wojny przerwał naukę na uczelni jako student i wstąpił

w szeregi AK.” 81 Z powyższego opisu wynika, że Walenty w przededniu wybuchu

II wojny światowej mógł mieć około 23-25 lat, czyli urodził się około 1914-1916 roku.

Mógł więc być synem Andrzeja – być może jego ostatnim potomkiem. Co jeszcze

potwierdza powyższą hipotezę? W swoich wspomnieniach Pani Regina stwierdza:

„Ojciec Walentego miał dodatek szlachecki i stąd się wzięło , że się ożenił

z Rosjanką. Po powstaniu styczniowym, po zsyłce wolno było wrócić. Na swoją

ziemie. Albo dostać ziemie. Żeby nie być skazanym. To wolno było jeśli się ożeni

z Rosjanką. I wtedy się ożenił z Rosjanką. I wrócił na swoją ziemie. I tym

sposobem nie był zesłany. Czyli moja (Reginy) babcia była Rosjanką.” 82

W powyższym opisie jest dosyć poważna nieścisłość – ojciec Walentego nie mógł

brać udziału w powstaniu styczniowym. Jak już wykazano Walenty urodził się

około 1914-1916 roku, a więc jego rodzice urodzili się wiele lat po powstaniu.

W przeciwnym razie w chwili narodzin Walentego musieliby mieć 70-75 lat.

Uczestnikiem powstania mógł więc być dziadek Walentego, a pradziadek Pani

Reginy. O ile za słuszną przyjąć hipotezę, że Walenty był synem Andrzeja

i Wandy, to opisywanym błędnie dziadkiem Walentego był Henryk Talko-

Hryncewicz (1829-1878), który wraz ze swoim rodzonym bratem Polikarpem brał

udział w powstaniu styczniowym 1863 roku. O pierwszym, jak i drugim wspomniano

już w „Sadze”. Są także opisani w tym opracowaniu jako GRYNCEWICZ Henryk

i GRYNCEWICZ Polikarp. Czy Henryk był zesłany? – był wraz z bratem, który zmarł

na zesłaniu w lutym 1864 roku w Tiumeniu. Z zesłania powrócił nie wcześniej niż

w 1871 roku na mocy orzeczenia cesarskiego z 13 i 17 V 1871 roku. Wtedy dopiero

został „zwolniony z dozoru policyjnego z prawem zamieszkania gdziekolwiek

w państwie rosyjskim, z wyjątkiem stolicy i guberni stołecznych, Królestwa Polskiego

i Zabranego Kraju, lecz z zabronieniem mu objęcia służby państwowej i społecznej.”

Żoną Henryka była Alina RYMKIEWICZ, a z ich ślubem wiązała się romantyczna

historia przytaczana w „Sadze”. Z opowieści tej wynikało jedynie, że Alina była

„innego wyznania” (prawosławna), ale mieszkała po drugiej stronie Niemna, prawie

na wprost Iłgowa. Być może w opowieściach rodzinnych została zapamiętana jako

„Rosjanka”. W chwili wybuchu powstania Henryk miał 34 lata – czyżby majętny

szlachcic do takiego wieku był kawalerem? Jedna z ich córek – Anna (po mężu

MŁYNARSKA) urodziła się jednak w 1877 roku (na rok przed śmiercią ojca), a więc

może jednak ślub faktycznie miał miejsce po powrocie z zesłania. Żona prawosławna

81

Korespondencja mailowa z Pawłem Buchholz z dnia 4 X 2014 roku 82

Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz…


Strona 39 z 54

(być może uznana za Rosjankę) mogła uratować Henryka przed całkowitą konfiskatą

majątku.

Prawdopodobnie w okresie studiów w Wilnie Walenty poznał swoją przsyszłą

żonę: „[…] W tym czasie w Wilnie Walenty poznał Helenę studiującą sztuki piękne.

Wraz z nagłym końcem spokoju w rejonie Walenty i Helena pobrali się. Ślub odbył

się w pewnym pośpiechu nocą w kościele w Wilnie. Według moich szacunków ślub

musiał odbyć się w 1940 lub 1939.” 83

Helena Hryncewicz z domu Jodkowska (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz)

Rodzina Jodkowsk ich – Helena (najmłodsza córka) na kolanach swojego ojca Józefa

(zdjęcie pochodzi ze zbiorów Pawła Buchholz)

83



Strona 40 z 54

Walenty nie pochodził z Kotry – o ile był synem Andrzeja i Wandy urodził się

w Iłgowie lub Rukszanach po drugiej stronie Niemna. Z bliżej niewiadomych

powodów nie dziedziczył jednak żadnego z tych majątków. Być może to był jeden

z powodów jego skłócenia z bratem Henrykiem, przytaczanego w rodzinnych

wspomnieniach. Pani Regina nadmienia, że „babcia sprzedała ojcu pół

gospodarstwa. I stąd myśmy mieli te 10 hektarów i chałupę.” 84 W fragmencie tym

chodzi zapewne o matkę Pani Reginy – Helenę z domu Jodkowską, która dla

rozmówcy (Pawła Buchholz) była babcią. W Wojewódzkim Dzienniku Białostockim

Nr 1 z 22 I 1938 roku w związku ze scaleniem gruntów w Kotrze, Skidlu

i Huszczycach Walenty nie jest wymieniany jako właściciel jakiejkolwiek działki.

W Kotrze występuje jednak w tym samym czasie wielu Hryncewiczów – między

innymi przodkowie Natalii Gohla. Występują także rodziny JODKOWSKICH –

Tomasz i Antoni synowie Jana, Gedeon i Izydor synowie Piotra oraz Piotr syn

Izydora. Izydor w 1940 roku został aresztowany przez NKWD i od tej pory ślad po

nim zaginął. Żoną Walentego była Helena z domu JODKOWSKA, córka Józefa i Zofii

z domu ZANIEWSKA. Helena miała liczne rodzeństwo – braci: Józefa, Mieczysława,

Witolda i siostry: Irenę, Marię, Anielę, Apolonię i Zofię. Jodkowscy byli starą

szlachecką rodziną herbu Nałęcz – po powstaniu styczniowym mocno zubożałą. Być

może mieszkający w Kotrze Jodkowscy byli krewnymi Heleny.

W małżeństwie Walentego i Heleny urodziło się dwoje dzieci – córki: Lioliza

i Regina.

Helena, Walenty i Lioliza Talko-Hryncewiczowie – około 1942 roku

(zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz)

84



Strona 41 z 54

Kończyło się lato 1943 roku – w domu Hryncewiczów panuje radość, bo pod

koniec sierpnia urodziła się druga córka. Są to jednak ostatnie radosne dni w tej

rodzinie: „w 1943 we wrześniu aresztowali ojca i już nie wrócił […] był w AK.

To partyzanka była. Miał pseudonim na pewno Sęp. Jakiś przeciek był i go

aresztowali. Po niego przyjechał do domu policjant Szelechowicz ( Szerechowicz ?).

I ojciec mógł uciec, ale był prawy i uważał, że to wszystko się poukłada. A to był jego

kolega z ringu ( bokser ). Wiec mu wierzył. Ale ten był policjantem jednak. Jak ja

widziałam ojca ostatni raz i mama (Helena ) to on powiedział, ze już nie wróci.” 85

Walenty przeczuwał swój tragiczny los. Na kilka dni przed śmiercią zobaczył jeszcze

swoją rodzinę: „a pomógł nam Niemiec. Rudy taki. Przyprowadził nas po czwartej do

tego aresztu. Rano. Nad ranem. Świt był. Ja miałam wtedy 3 i pół roku. Te silne

przeżycia pozostają […] zatrzymano go na gestapo. W Skidlu. I rozstrzelano.

I pochowano w tym Skidlu w lasku. W borku. Teraz już nie ma śladu bo to była duża

zbiorowa mogiła.” 86 Szwagier Walentego – Józef JODKOWSKI dowiedział się

o tragicznych losach swojej rodziny dopiero latem 1946: „[…] przyjechała do

Jodkowskiego z Grodna jego siostra Aniela Markiewiczowa. Dowiedział się od niej

Jodkowski i o losach swej dalszej rodziny. […] trzeci szwagier (mąż siostry Heleny)

Talko-Hryncewicz został rozstrzelany w Grodnie.” 87

Po zakończeniu II wojny światowej Helena wraz z córkami wyjechała do Polski

i zamieszkała w Koszalinie. Prawdopodobnie tam urodził się Cezary, noszący

nazwisko swojej matki. Helena zmarła w Koszalinie w VIII 1985 roku.

Lioliza córka Walentego i Heleny urodziła się 26 VIII 1943 roku w Kotrze, choć

tak naprawdę w Skidlu „w prywatnym gabinecie lekarskim. Lekarz miał w gabinecie

łóżko porodowe. […] Tam też jest apteka w tym samym budynku. To był olbrzymi

budynek doktor miał w tym budynku wszystko. Doktor Makarewicz odbierał poród,

a potem był aresztowany.” 88 Jej mężem był Jerzy BUCHHOLZ urodzony 30 VII 1932

roku, syn Kornela i Wandy z domu KRÓTKA. Zmarł 12 VIII 1985 roku w Gdyni.

Lioliza Buchholz zd. Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz)

85


Ibidem 87

http://skarb.khoz.ru/numizmaty/juzef-iodkovskij-/sniezko-o-jodkowskim.html 88



Strona 42 z 54

W małżeństwie tym urodziło się dwóch synów: Krzysztof i Paweł. Starszy jest

kawalerem – mieszka w Kołobrzegu, gdzie prowadzi prywatną szkołę językową.

Paweł był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Małgorzatą BOJZAN.

Z małżeństwa tego narodziło się dwóch synów: Szymon oraz młodszy Antoni.

Chłopcy mieszkają z mamą i jej nowym mężem w Niemczech - mają młodszego

przyrodniego brata Jakuba. Drugą żoną Pawła jest Anna z domu STĘPNIEWSKĄ

urodzona w Kołobrzegu. Z tego małżeństwa urodziła się córka Sonia Sophie.

Od dziesięciu lat w Wielkiej Brytanii w okolicach Edynburga. 89

Regina córka Walentego i Heleny była mężatką dwukrotnie. Pierwszym

mężem był Kazimierz WIŚNIEWSKI. W małżeństwie tym urodził się syn Piotr, który

w latach 80-tych XX wieku ku czci swojego dziadka Walentego zmienił nazwisko na

TALKO-HRYNCEWICZ. Regina po śmierci pierwszego męża wyszła za Henryka

BRASZKIEWICZA. Wyprowadzili się z Koszalina.

Regina zd. Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz)

Cezary syn Heleny poślubił Halinę. W małżeństwie tym urodziło się dwoje

dzieci. Starszy – Radosław jest żonaty i mieszka w Warszawie. Drugie dziecko

Cezarego to Anna, która ma jedną córkę – obecnie nastolatkę. 90

Cezary Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz)

89

Korespondencja z Panem Pawłem BUCHHOLZ z 1 X 2014 roku 90

Ibidem


Strona 43 z 54

HRYNCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Piotr

Piotr był już wymieniany w „Saga rodu Talko-Hryncewicz”. Jest synem

Kazimierza WIŚNIEWSKIEGO i Reginy z domu HRYNCEWICZ Prawdopodobnie

w latach 80-tych XX wieku ku czci swojego dziadka Walentego zmienił nazwisko na

TALKO-HRYNCEWICZ. Piotr mieszka w Koszalinie - jego żoną jest Kazimiera.

Piotr jest aktywnym działaczem Koszalińskiego Oddziału Polskiego

Towarzystwa krajoznawczo Turystycznego. Posiada uprawnienia przewodnika

turystyki pieszej i kolarskiej. Ponadto, posiada wiele odznak turystyki kwalifikowanej

oraz odznak krajoznawczych. 91

Kazimiera TALKO-HRYNCEWICZ jest działaczką społeczną i wolontariuszką.

Całe swoje zawodowe życie (od 1990 roku) związana jest z Koszalińską Spółdzielnią

Mieszkaniową „Przylesie”. Obecnie jest Kierownikiem jednej z palcówek KSM –

Centrum Rozrywki „Na Pięterku” Kierownikiem tej placówki została w styczniu 1995

roku. Początkowo była instruktorem w tej placówce. Na brak zajęć nie narzeka i jak

sama stwierdza dużo pracy było od zawsze – „od rana, do wieczora […] przewija się

tu prawie 200 osób, od dzieci do seniorów.” 92 Pani Kazimiera koordynuje

działalnością merytoryczną wszystkich (4) klubów "Przylesia”, współpracuje z innymi

podmiotami przy organizacji imprez, koordynuje tworzenie planów rzeczowo –

finansowych i programowych. W 2012 r. placówki „Przylesie” zorganizowały 450

różnego typu imprez, w których uczestniczyło ok. 30 tyś. osób. Była wielokrotnie

wyróżniana za działalność w dziedzinie tworzenia, upowszechniania i ochrony

kultury. 93

Kazimiera Talko-Hryncewicz

91

http://koszalin.pttk.pl/ludzie_kadra.php?id=talkohryncewiczp 92

http://koszal.in/forum/viewtopic.php?f=105&t=11743 93

http://www.gk24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130324/KOSZALIN/130329765


Strona 44 z 54

W małżeństwie Piotra i Kazimiery urodziło się dwoje dzieci: Agnieszka i Piotr

junior. Agnieszka otrzymała nagrodę II stopnia Prezydenta Koszalina za naukowe

osiągnięcie 2014 roku 2014 reprezentując I Liceum Ogólnokształcące w Koszalinie.

W 2012 była finalistką olimpiady artystycznej,94 a wcześniej była laureatką Małej

Olimpiady z Historii. 95

HRYCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Henryka

Na portalu genealogicznym „myhertige.pl”, jak również na „sejm-wielki.pl”

wymieniana jest Henryka GROMADZKA z domu TALKO-HRYCEWICZ urodzona

około 1880, zmarła w 1941 roku, córka Henryka i Aliny z domu RYMKIEWICZ – czyli

jest to kolejny wcześniej niewymieniany potomek Henryka. Mężem Henryki był

Ludwik GROMADZKI herbu Oksza, syn Władysława i Ludwiki z domu

EYNAROWICZ. 96 Henryka GROMADZKA w artykule Antoniego Tomczyka pt. „Jak

im przebaczyć”, podawana jest jako świadek wydarzeń w Skidlu w 1939 roku. 97

Henryka nie mogła urodzić się około 1880 roku, ponieważ jej hipotetyczny ojciec

Henryk zmarł w 1878 roku. Najmłodszą córką w tej rodzinie była Anna (1877-1960),

żona Emila MŁYNARSKIEGO. Z imienia wynika, że Henryka mogła być najstarszą

córką Henryka i Anny.

W dniach 4-5 IX 1999 roku w Warszawie odbył się II Światowy Zjazd Rodzin

Osadników Wojskowych i Cywilnych Kresów Wschodnich. Na liście uczestników

Wymieniana jest Helena HRYNCEWICZ z domu GROMADZKA, córka osadnika

z Budowli. 98 Być może była to córka Heleny i Ludwika Gromadzkiego –

z powyższego wynika, że był on osadnikiem wojskowym. Na jednym z portali

poświęconym kresom Wschodnim wymienia się Helenę GROMADZKĄ urodzoną

10 III 1927 roku, jako uchodźcę do Indii w XI 1943 roku. W tych samych

okolicznościach wymieniana jest Józefa GROMADZKA urodzona 25 XII 1900 roku;

Maria GROMADZKA urodzona 13 VIII 1923 roku; Zofia GROMADZKA urodzona

22 II 1931 roku i inni noszący to nazwisko. 99

HRYNCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Ludwik

Był już opisywany w „Sadze…” – urodzony w 1904 roku syn Andrzeja i Wandy

z domu TALKO-HRYNCEWICZ. Jeszcze przed wrześniem 1939 roku był szefem

działającej na Litwie grupy wywiadowczej podległej II Oddziałowi Sztabu

Generalnego w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej kierunkiem działalności

por. Hryncewicza stało się wyciąganie wytypowanych wojskowych z obozów

94

http://www.liceumdubois.pl/sukcesy/olimpijczycy.html 95

http://spi21koszalin.szkolnastrona.pl/2005-2006,new,mg,4.html,8 96

http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne-myheritage

?s=77620433&itemId=77633533-1-549459&action=showRecord 97

http://www.osadnicy.org/47-55tomczyk.pdf 98

http://www.osadnicy.org/007_04-26sprawozdanie.pdf 99

http://kresy-siberia.org/won/?page_id=19&letter=&givenName=&familyName=Z&lang=en&id=72943


Strona 45 z 54

litewskich, w których zostali oni internowani. Wśród nich był m.in. mjr dypl. Michał

Rybikowski.

Por. Ludwik Hryncewicz ps. „LUŚ”

Około października 1939 roku Hryncewicz zameldował się do płk Mitkiewicza

w celu uzyskania od niego wytycznych do dalszej działalności. Pułkownik polecił

rozszerzenie istniejącej grupy wywiadowczej oraz rozwinięcie jej działań. Podległa

Hryncewiczowi grupa wywiadowcza otrzymała kryptonim „Wierzba” i była komórką

wewnętrzną Ekspozytury Oddziału II w Sztokholmie. Ekspozytura sztokholmska

odgrywała rolę ośrodka kierującego działaniami grup wywiadowczych w Litwie,

Królewcu i Berlinie. Hryncewicz bazował na współpracy z agentami wywiadów

brytyjskiego i francuskiego, ale ponoć miał także liczne kontakty z wywiadem

japońskim. W niektórych źródłach stwierdza się, że Hryncewicz „nawiązał współpracę

z japońskim konsulem Ściśle współpracował Czine Sugiharą i przy jego pomocy

utworzył siatkę wywiadu <Wierzba>, która prowadziła wywiad morski w basenie

Bałtyku (porty: Kłajpeda, Królewiec, Libawa).” 100 Ściśle współpracował z innymi

kierownikami polskich komórek wywiadowczych – między innymi z kpt. Jakubiańcem

i por. Daszkiewiczem.

W 1937 roku Ludwik Hryncewicz został sekretarzem generalnym Zjednoczenia

Rolników Polaków – towarzystwo zarejestrowane na Litwie 17 VIII 1937 roku,

przekształcone z elitarnego ziemiańskiego „Prodrolu”. Na początku 1938 roku

działało już 27 oddziałów terenowych101

100

P.Matusiak, Wywiad Związku Walki Zbrojnej--Armii Krajowej, 1939-1945, Warszawa 2002, s.663 101

K.Buchowski, Polacy w niepodległym państwie litewskim 1918-1940, Białystok 1999, s.250


Strona 46 z 54

Od lewej: Leon Stachórsk i, Ludwik Hryncewicz, Stefan Perkowsk i (około 1935 roku)

Zjednoczenie były idealną przykrywką dla wywiadowczej działalności

Hryncewicza. Jak sam wspomina: „zadania w okresie międzywojennym były o dosyć

szerokim wachlarzu […] rozpracowywanie sfer rządowych, korpusu

dyplomatycznego, siatki wywiadu niemieckiego, środowiska dziennikarskiego,

organizacji wojska, ruchów w porcie kłajpedzkim, ruchu towarowego na kolejach

litewskich.” Hryncewicz nadmienia, że niektóre zadania musiał rozpracowywać

szczegółowo – „z dokładnym opisem działania poszczególnych osób, ich

słabostkami, stanem finansowym, itp. […] Miejscowe zarządy Zjednoczenia

(terenowe) stały się punktami informacyjnymi, a nieświadomi niczego instruktorzy

rolni, często wizytujący oddziały, wszelkie informacje przekazywali do mnie. Trzech

z nich zaprzysiągłem.” 102

Ludwik Hryncewicz został aresztowany przez NKWD w lipcu 1940 roku. Wraz

z nim inni działacze tacy jak: Stanisław Mikulicz, Stanisław Szmidt, Zygmunt

Ugiański, Tomasz Surwiłło. 103 Hryncewicz opisał swoje wspomnienia z czasów

działalności wywiadowczej w opracowaniu pt.: „Grupa pod kryptonim Wierzba

w Litwie Kowieńskiej działająca w okresie II wojny światowej”. W końcowych

ustępach swojej pracy zamieścił relację o tym, jak „rankiem 24 VI 1941 roku wespół

z innymi dwoma więźniami uwolnił się z wagonu pociągu przygotowanego na stacji

towarowej w Wilnie do wyjazdu na wschód, a następnie uwolnili oni wszystkich

więźniów z tego transportu przy bardzo nikłym sprzeciwie straży, gdyż słychać już

było szczekanie działek czołgowych i przeciwczołgowych na obrzeżach Wilna.” 104

W czasie okupacji niemieckiej nawiązał kontakty z członkami „Wierzby” i częściowo

odbudował jej struktury oraz nawiązał łączność z przebywającymi na terenie

Generalnego Gubernatorstwa rtm. Tomaszem Zanem - w drugiej połowie 1941roku

102

Op.Cit. K.Buchowski, Polacy w niepodległym państwie litewskim… s.251 103

Ibidem, s.292 104

L.Hryncewicz, Grupa pod kryptonim Wierzba w Litwie Kowieńskiej działająca w okresie II wojny

światowej, Warszawa 1980


Strona 47 z 54

Zan został szefem Ośrodka II Północno-Wschodniego wywiadu ofensywnego KG

skierowanego na wschód, określanego kryptonimem WW-72. Rotmistrz Zan tak

wspomina działalność Hryncewicza w czasie okupacji niemieckiej: „[…] kiedy

Giedymin nawiązał kontakt z Kownem, otrzymał krótką lakoniczną informację: Nie

martwcie się, nie przeszkadzajcie! Zrozumiałem od razu, że „Luś” Hryncewicz nadal

miał świetnie zorganizowaną siatkę wywiadowczą, która działała nieprzerwanie od

czasu, kiedy rezydowałem jeszcze w Kownie, z okresu Wierzby”. 105

HRYNCEWICZ Henryk

Informacje o nim wynikają z książki Henryka Kwiatkowskiego pt. „Bomby

poszły”, w której autor wspomina czasy wojenne i swoją historię związaną z polskimi

dywizjonami lotnictwa w trakcie bitwy o Anglię. Henryka Hryncewicza poznał

w trakcie rejsu statkiem „Patris” w 1940 roku. W swoich wspomnieniach opisuje

spotkanie z Henrykiem: „Był 8 maja 1940 roku. Powoli zaczęliśmy poznawać

płynących z nami ludzi. Obok nas zajmował łóżko Henryk Hryncewicz z Grodna,

podporucznik rezerwy artylerii. Na pierwszy rzut oka widać było, że to żołnierz

z września. Zdradzały to długie artyleryjskie buty. Z nim zaprzyjaźniliśmy się

najszybciej.” 106 Kolejne wspomnienie o Henryku dotyczy wydarzeń z 1943 roku:

„z wyprawy tej nie wrócił jeden samolot z naszego dywizjonu, a drugi postrzelany,

tracący paliwo i wysokość nadawał sygnały SOS. Maszyna znajdująca się

w niebezpieczeństwie pilotowana była przez Kajetana Ignatowskiego, a na

jej pokładzie znajdował się Henryk Hryncewicz, nawigator, mój znajomy ze statku

Patris.” Autor opisuje zdarzenie związane z Dywizjonem 305, w którym zarówno on,

jak i Henryk Hryncewicz służyli w czasie bitwy o Anglię.

Por. Henryk Hryncewicz (około 1943 roku)

105

R.Mackiewicz, S.Steckiewicz, Z dziejów wywiadu na Litwie w czasie II wojny światowej, Warszawa 2008 [w:] http://www.akwilno.pl/pdf/Z-dziejow-wywiadu.pdf 106

H. Kwiatkowski, Bomby poszły, Warszawa 1982,

[w:] https://pl.scribd.com/doc/118688854/Kwiatkowski-Henryk-Bomby-posz%C5%82y-1982-zorg


Strona 48 z 54

Potwierdzenie tej informacji można odnaleźć na jednym z angielskich portali

poświęconych Royal Air Force (RAF), gdzie zapisano: „On Friday, 19 February 1943,

(a part of) the aircraft of the 305 squadron (RAF), took off for a mission to Wilhelmshaven in

Germany from a station (airfield) in or near Hemswell. One of the crew members was Pilot

Officer H Hryncewicz PAF. He departed for his mission at an unknown time. He flew with a

Vickers Wellington (type IV, with serial Z1288 and code SM-L). His mission and of the other

crew members was planned for Saturday, 20 February 1943.” 107 Z przedstawionego opisu

wynika, że 19 II 1943 roku część samolotów z Dywizjonu 305 wystartowała z lotniska

w pobliżu Hemswell z misją ataku na Wilhelmshaven w Niemczech. Jeden z członków

załogi był „Pilot Officer H Hryncewicz PAF” – czyli porucznik nawigator. Lecieli

samolotem Vickers Wellington (typ IV, Nr Z1288 SM-L). Misja zaplanowana była na

sobotę, 20 II 1943 roku. Nie jest wiadome, czy Henryk Hryncewicz powrócił z tej

misji. Z jednego ze źródeł wynika, że został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu

Wojennego Virtuti Militari V klasy. 108

Na jednym z portali poświęconym personelowi Polskich Sił Powietrznych

w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 opisano, że Henryk Hryncewicz urodził się

01 VI 1912 roku w Pawłowsku (Rosja). Jego data śmierci nie jest znana, a jako

ostatnie miejsce zamieszkania wymienia się Kato Paphos na Cyprze. Podano

również jego numer służbowy w RAF: „P-1979”, stopień wojskowy: „F/Lt” (porucznik

obserwator) oraz specjalność: „300DB”. 109

HRYNCEWICZ W DZIENNIKACH WOJEWÓDZKICH Z LAT 1920-1939

Część Hryncewiczów występujących w międzywojennych dziennikach

wojewódzkich została już opisana w „Sadze” oraz we wcześniejszych rozdziałach.

HRYNCEWICZ Bernard

W 1931 roku wymieniony w gazecie „Głos Ziemi Białostockiej” w związku

z udziałem w zawodach sportowych organizowanych w gminie Kotra i Krynki z okazji

„święta W.F i P.W.” w dniach 28-29 VI 1931 roku. Bernard zajął II miejsce w skoku w

dal (4,40 m) oraz II miejsce w biegi na 100 metrów (13,8 s.). Z gazety wynika, że był

zawodnikiem występującym w barwach „P.W. Kotra”. 110 WF i PW to Hufce

Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego organizowane w Polsce od

momentu odzyskania niepodległości. Opisane wyżej święto miało zapewne związek

z 10-leciem działalności tej paramilitarnej organizacji dla polskiej młodzieży. Można

więc założyć, że Bernard jako członek hufca mógł mieć w 1931 roku około 16-17 lat,

a więc urodził się około 1914-1915 roku.

107

http://www.backtonormandy.org /the-history/air-force-operations/airplanes-allies-and-axis-lost/wellington/Z12881943-02-20.html 108

http://www.polishairforce.pl/odznaczenia/virtuti_srebrny.html 109

http://listakrzystka.pl/?p=91760 110

Głos Ziemi Białostockiej Nr 47 (218) z 1 VII 1931 roku [w:]

http://pbc.biaman.pl/Content/12355/glos%20ziemi%20bialostockiej%20nr218.pdf


Strona 49 z 54

W 1938 roku prawdopodobnie ten sam Bernard wymieniony w Wojewódzkim

Dzienniku Białostockim w związku z scaleniem gruntów we wsi Kotra. W dzienniku

wymienia się następujące działki należące do Bernarda:111

pozycja Nr 22 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra i żona jego

Katarzyna – jako właściciele działek Nr 85 (8,49 ha) oraz Nr 107 (1,27 ha)

pozycja Nr 23 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra – jako

właściciel działki Nr 86 część hipoteczna (0,82 ha)

Z dziennika wynika, że był synem Aleksandra, a jego zoną była Katarzyna.

W 1938 roku Bernard mógł mieć około 24 lat, tak więc małżeństwo z Katarzyną

mogło nastąpić między 1934-1937 rokiem. Jest bardzo prawdopodobne, że Bernard

był krewnym Władysława (Włodzimierza) wymienianego w tym samym dzienniku –

może był jego bratem stryjecznym.

Kolejny zapis o Bernardzie można odnaleźć w zbiorach Białostockiego Oddziału

Instytutu Pamięci Narodowej. Można tam odnaleźć akta o syg. IPN Bi 1/1094

(jednostka OBUiAD w Białymstoku w teczce „Skidel - materiały dotyczące zbrodni –

protokół przesłuchania Bernarda Hryncewicza dot. Żydów zamieszkałych w okresie

wojny”. Z datowania źródła wynika, że przedmiotowe przesłuchanie mogło mieć

miejsce między 1986-1987 rokiem. 112

O pokrewieństwie z Bernardem wspominają dwie rodziny wywodzące się

z Hryncewiczów. Ewidentny związek rodzinny występuje z Walentym TALKO-

HRYNCEWICZEM zabitym w Skidlu w 1943 roku oraz Władysławem

(Włodzimierzem) HRYNCEWICZEM – mężem Michaliny z domu CYPLA.

W cytowanych wcześniej wspomnieniach Pani Reginy Braszkiewicz, Bernard

HRYNCEWICZ opisywany jest w następujący sposób: „wujek Hryncewicz z tego

Skidla. Bernard. On mieszkał w Strykowie ( Stryjkowie ) pod Łodzią. On już nie żyje.

Ja mam jego listy bo on dużo wiedział. Pamiętał wiele rzeczy. […] Wujek Bernard był

ciotecznym bratem Walentego.” 113 Z korespondencji prowadzonej z Panem Pawłem

Buchholz wynika, że Bernard Hryncewicz (który już nie żyje) miał syna – także

Bernarda „lub o imieniu brzmiącym podobnie, którego zdrobnieniem jest Benio lub

Benek. Wiemy, że żyje. Jest dentystą, u którego zęby leczyła moja mama

w młodości. Wiemy, że kiedyś odwiedził go Piotr syn Reginy.” 114 W Internecie można

odnaleźć takiego stomatologa we Wrocławiu. 115

111

Wojewódzki Dziennik Białostocki Nr 1 z 22 I 1938 r. 112

Syg. IPN Bi 1/1094 (dawna Ko 115/88) [w:] http://ipn.gov.pl/archiwa-ipn/zydzi-polscy-i-zydzi-w- polsce-archiwum-ipn-w-bialymstoku?result_84675_result_page=7 113


Korespondencja z Paweł Buchholz z 20 X 2014 115

Wrocław, ul. Ułańska 11 tel. +48 (71) 368-70-67 – Bernard Hryncewicz lekarz stomatolog,

specjalista protetyki i chirurgii szczękowej (prowadzi prywatną praktykę stomatologiczną od 1991r.


Strona 50 z 54

Jak to już zostało wcześniej wykazane Bernard mógł być bratem ciotecznym

Walentego. Wobec powyższego można założyć, że Aleksander (ojciec Bernarda) był

synem Henryka TALKO-HRYNCEWICZ i Aliny zd. RYMKIEWICZ, a bratem Wandy

(żony Andrzeja TALKO-HRYNCEWICZ s. Ludwika). Takie samo założenie można

przyjąć do Antoniego (ojca Władysława/Włodzimierza – pradziadka Natalii) oraz

Adama (ojca Jana i Józefa). Bernard, Władysław (Włodzimierz), Jan i Józef mogli być

braćmi stryjecznymi.

HRYNCEWICZ Adam

Wymieniony w Nowogródzkim Dzienniku Wojewódzkim z 1930 roku jako

właściciel kolonii we wsi Możejkowszczyzna (gmina żyrmuńska, powiat lidzki,

województwo nowogródzkie. W obwieszczeniu Pisarza Hipotecznego Sądu

Okręgowego w Wilnie z dnia 15 X 1930 roku Adama HRYNCEWICZA właściciela

kolonii Nr 7 i Nr 10 o łącznej powierzchni 26,41 ha wywołano do pierwiastkowego

zaprowadzenia hipoteki. 116


Kazimierz urodzony 20 XI 1915 roku w Kałowszczyźnie (gminie Świr powiat

święciański) i był synem Ignacego i Rozalii. W 1937 roku wymieniony był

w Wileńskim Dzienniku Wojewódzkim, jako uchylający się od służby wojskowej. 117

HRYNCEWICZ Edward

Wymieniony w Wileńskich Dziennikach Wojewódzkich z 1929 roku w związku

z ogłoszeniem Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Wilnie „o mających przejść na

własność Państwa nieruchomości ziemskich opuszczonych przez właścicieli.”

W ogłoszeniu określono, że Edward posiadał nieruchomość ziemską o powierzchni

około 42 ha w Skowroniszkach (powiat brasławski, gmina Dryświaty). 118

HRYNCEWICZ Stanisław

Wymieniony w Wileńskich Dziennikach Wojewódzkich z 1929 roku w związku

z ogłoszeniem Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Wilnie „o mających przejść na

własność Państwa nieruchomości ziemskich opuszczonych przez właścicieli.”

W ogłoszeniu określono, że Stanisław posiadał nieruchomość ziemską o powierzchni

około 36 ha w Symoniszkach (powiat brasławski, gmina Dryświaty).

HRYNCEWICZE ze wsi Plikowicze

W związku ze scalaniem gruntów we wsi Plikowicze (gmina kurzeniecka, powiat

wilejsko, województwo wileńskie) w Wileńskim Dzienniku Wojewódzkim Nr 11 z 14

116

Nowogródzki Dziennik Wojewódzki Nr 17 z 14 VII 1930 117

Wieleński Dziennik Wojewódzki Nr 1 z 11 I 1937, s.5, poz.56 118

Wileński Dziennik Wojewódzki Nr 3 z 20 III 1929 oraz Nr 6 z 20 VI 1929 roku


Strona 51 z 54

VII 1934 roku pojawia się wykaz właścicieli poszczególnych kolonii – wśród nich

wiele rodzin Hryncewiczów. W 1939 roku w Dzienniku Wojewódzkim ukazuje się

obwieszczenie Pisarza Hipotecznego przy Sądzie Okręgowym w Wilnie o regulacji

hipotek, w którym „wywołano” właścicieli poszczególnych kolonii wsi Plikowicze do

pierwiastkowego zaprowadzenia hipotek. W spisie wymieniono nazwiska właścicieli

identyczne z podanymi w Dzienniku z 1934 oraz dodatkowo określono obszary

kolonii i numery hipoteczne:119

HRYNCEWICZ Eudokja, Marja, Elżbieta – kolonia Nr 7 (obszar 3,2538 ha,

Nr hip. 13417/B);

HRYNCEWICZ Nikifor, Anna, Helena – kolonia Nr 9 (obszar 5,6473, Nr hip.

13418/B);

HRYNCEWICZ Aleksy – kolonia Nr 23 (obszar 2,9025 ha, Nr hip. 13420/B)

HRYNCEWICZ Bazyli – kolonia Nr 30 i 51 (obszar 4,2429 ha, Nr hip.

13415/B);

HRYNCEWICZ Katarzyna – kolonia Nr 35 (obszar 0,4768 ha, Nr hip.13433/B);

HRYNCEWICZ Wlas – kolonia Nr 45 i 61 (obszar 4,3360 ha, Nr hip. 13404/B);

HRYNCEWICZ Paraksewa i dzieci: Emiljan,Tatjana – kolonia Nr 48 i 63

(4,4126 ha, Nr hip. 13405/B);

HRYNCEWICZ Sylwester, Nikita – kolonia Nr 57 (obszar 1,9005, Nr hip.

13419/B);

HRYNCEWICZ Michał, Jan – kolonia Nr 62 (obszar 8,6235 ha, Nr hip.

13403/B);

HRYNCEWICZ Filimon – kolonia Nr 69a (obszar 0,7878 ha, Nr hip. 1165).

POSZKODOWANI W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

W rozdziale tym wykorzystano bazy osób represjonowanych w czasie II wojny

światowej, zamieszczone na portalu „straty.pl”

HRYNCEWICZ Czesław

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Czesław HRYNCEWICZ urodził się

01 I 1920 roku w Kotrze (powiat grodzieński) i był synem Jana i Michaliny. Podaje się

również, że był robotnikiem przymusowym zatrudnionym w przemyśle w Koenigsberg

(Rosja) od XI 1942 roku do IV 1945 roku. Z danych Urzędu ds. Kombatantów i Osób

Represjonowanych prezentowanych na tym samym portalu wynikają inne daty pracy

przymusowej – 01 III 1943-01 I 1945 roku. Z cytowanego źródła wynika, że Czesław

zmarł 02 VIII 2001 roku.120 Być może był to wymieniany wcześniej brat Mieczysława.

119

Wileński Dziennik Wojewódzki Nr 5 z 5 V 1939 roku 120

http://www.straty.pl/index.php/szukaj-w-bazie


Strona 52 z 54

HRYNCEWICZ Jan

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Jan HRYNCEWICZ urodził się

18 X 1907 roku w Ciukontowiczach (Białoruś) i był synem Jakuba i Marty. Z portalu

wynika, że od 14 IX 1939 roku do 13 VI 1942 roku osadzony był w obozie

koncentracyjnym Stutthof i został zarejestrowany pod numerem 4461. Następnie

zatrudniony jako robotnik przymusowy w rolnictwie w Rittergut Zehista, gdzie

pracował do wyzwolenia w 1945 roku..121

Na portalu „myhartige.pl” można odnaleźć uzupełnienie informacji o Janie.

Miał troje rodzeństwa – siostry: Lidię i Tanię (Tatianę) oraz brata Mikołaja.

Po zakończeniu wojny nie powrócił już na Białoruś – osiedlił się w Zgorzelcu na

polskim Śląsku. W dniu 3 I 1946 roku w Zgorzelcu ożenił się z Moniką z domu

KULIGA urodzoną 26 XI 1910 roku, córką Ludwika i Katarzyny.

Jan i Monika Hryncewiczowie

W małżeństwie tym urodziło się prawdopodobnie tylko jedna córka (po mężu

KASPRZAK). Jan zmarł w Zgorzelcu 11 IV 1998 roku, jego żona Monika 26 X 1993 roku. 122

HRYNCEWICZ Jan

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Jan HRYNCEWICZ urodził się

27 IX 1922 roku w Jurewiczach (Białoruś) i był synem Antoniego i Józefy. W okresie

od 01 XI 1942 do 01 IV 1945 roku zatrudniony jako robotnik przymusowy w rolnictwie

w Tannewalde (Gumbinnen). 123

HRYNCEWICZ Jan

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Jan HRYNCEWICZ urodził się w 1924

roku w Supraniętach powiat Święciany i był synem Konstantego. Był kanonierem

121

http://www.straty.pl/index.php/szukaj-w-bazie 122

http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne- myheritage?s=77620433&itemId=77817303-1-261&action=showRecord 123

http://www.straty.pl/index.php/szukaj-w-bazie


Strona 53 z 54

(szeregowym) 4 dak (Dywizjon Artylerii Konnej). Zginął w trakcie działań wojennych

4 III 1945 roku w Żabinie i pochowany został na Cmentarzu w Drawski Pomorskim

(17-CW). 124

HRYNCEWICZ Józef

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Józef HRYNCEWICZ urodził się

w 23 X 1903 roku. W dniu 31 VIII 1944 roku został zatrzymany przez Sipo

w Warszawie i w dniu 04 IX 1944 roku skierowany do obozu koncentracyjnego

w Sutthof, gdzie został zaewidencjonowany pod Nr 77245. 125

HRYNCEWICZ Michał

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Michał HRYNCEWICZ urodził się

20 IV 1920 roku w Orzeliszkach (powiat nowogródzki). Był jeńcem wojennym

przebywającym w Oflagu VII-B, nr jeńca 880 prawdopodobnie od II 1940 roku

(na karcie jenieckiej jest stempel z datą 2.02.1940). Podporucznik 14 p.p (14 Pułk

Piechoty). Zwolniony z Oflagu 9 VII 1942 roku. 126

HRYNCEWICZ Wincenty

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Wincenty HRYNCEWICZ urodził się

w 1919 roku w Orzeliszkach (powiat nowogródzki) – czyli w tym samym miejscu, co

w/w Michał. Był podoficerem 77 p.p. (77 Pułk Piechoty)osadzonym w Stalagu IX-C,

nr jeńca 15784. W dniu 17 VII 1940 roku zwolniony ze Stalagu i skierowany jako

robotnik cywilny do Urzędu Pracy Gotha. 127

HRYNCEWICZ Michał

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Michał HRYNCEWICZ urodził się

09 X 1905 roku w Supronięty/Supronięta (gmina Świr, powiat święciański,

województwo wileńskie). Był synem Ignacego, matka (imię niewiadome) z domu

MARGOWIK (być może Karolina). Brał udział w Kampanii wrześniowej 1939 roku.

Stopień wojskowy strzelec, przydział wojskowy 85 p.p. (85 Pułk Piechoty). Wzięty do

niewoli w Warszawie w dniu 10 IX 1939 roku. Osadzony w Stablack w Stalagu IA

(później IB) – numer jeniecki 50187. Zwolniony ze Stalagu 04 XII 1941 roku

i skierowany ze statusem robotnika cywilnego do Urzędu Pracy Tylża. 128

124



Ibidem 127

Ibidem 128

Ibidem


Strona 54 z 54

HRYNCEWICZ Zenon

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Zenon HRYNCEWICZ syn Wiktora

urodził się w 1926 roku w Supronięty/Supronięta (gmina Świr, powiat święciański,

województwo wileńskie). Przydział wojskowy 10 pp (10 Pułk Piechoty) , stopień

starszy szeregowy. Poległ 16 III 1945 roku w Kołobrzegu. Pochowany na Cmentarzu

Wojskowym w Kołobrzegu (kw. H płyta 9). 129

HRYNCEWICZ Piotr

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Piotr HRYNCEWICZ syna Adama

i Rozalii urodził się 08 XI 1912 roku. Zatrudniony jako przymusowy robotnik

w rolnictwie W Eberstadt w latach 1939-1945. Zmarł 03 XII 1998 roku. 130

HRYNCEWICZ Stanisław

W bazie portalu „straty.pl” zapisano, że Stanisław HRYNCEWICZ urodził się

08 V 1907 roku w Siniawcach (powiat nieświeski, województwo nowogródzkie).

Strzelec (piechota) – przebywał w Stalagu III B, nr jeniecki 1796.131

129

Ibidem 130

Ibidem 131

Ibidem

Hryncewiczów Uzupełnienia123userdocs.s3-website-eu-west-1.amazonaws.com/d/ba/6a...©Piotr Paweł...

Documents

Transcript of Hryncewiczów Uzupełnienia123userdocs.s3-website-eu-west-1.amazonaws.com/d/ba/6a...©Piotr Paweł...