Kwartalnik ADR • Nr 3(15)/2011 171

Igor DutkaPrezes Stałego Trybunału Arbitrażowego przy Lwowskim Stowarzyszeniu Uczestników Rynku Nieruchomości

Krystian Mularczykradca prawny, członek kolegium redakcyjnego czasopisma ADR. Arbitraż i Mediacja

Historyczne i praktyczne aspekty wdrażania Forum ADR we Lwowie

W dniach 26–27.5.2011 r. we Lwowie z inicjatywy Stałego Sądu Polubownego przy Sto-warzyszeniu Uczestników Rynku Nieruchomości we Lwowie po raz czwarty odbyło się Mię-dzynarodowe Forum ADR dotyczące alternatywnych metod rozwiązywania sporów, w tym arbitrażu. Tradycyjne już spotkania we Lwowie organizowane są corocznie od 2008 r.

W dzisiejszych czasach ważnym wyznacznikiem integracji z Unią Europejską jest podjęcie praktycznych kroków do umacniania wzajemnych więzi we wszystkich dziedzi-nach życia publicznego. W tym kontekście na Ukrainie bardzo ważnym problemem jest dostosowanie krajowego wymiaru sprawiedliwości do standardów międzynarodowych.

Społeczność międzynarodowa jest w coraz większym stopniu skłonna do korzystania z nowych, alternatywnych sposobów rozwiązywania konfliktów, bez zaangażowania rządu i sądów państwowych, ze względu na możliwość oszczędności budżetowych i zmniejszenia stron biorących udział w rozstrzygnięciu sporu. Wśród innych zalet korzystania z ADR wskazuje się możliwości podtrzymywania relacji międzyludzkich, przyczynianie się do utrzymania pokoju i porządku w społeczeństwie. Z tych powodów głównym zadaniem Forum jest wymiana międzynarodowych doświadczeń w zakresie promowania i praktycz-nego zastosowania alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR).

Forum organizowane jest w formie konferencji. Do udziału w niej zapraszani są przed-stawiciele nauki i praktyki ADR, zarówno z Ukrainy, jak i z innych państw. Na podstawie wspólnych dyskusji przyjmowane są zalecenia i opracowywane zbiory wystąpień uczest-ników. Repertuar tematów realizowanych dotychczas przez uczestników Forum ukazuje dynamikę tworzenia i rozwoju ADR, zarówno na Ukrainie, jak i w innych państwach.

Analiza ustawy o sądach polubownych przyjętej przez Radę Najwyższą Ukrainy w 2004 r. ujawniła kilka problemów. Podczas dyskusji na Forum stwierdzono przede wszystkim, że:

aby rozpowszechnić sądownictwo polubowne na Ukrainie, stowarzyszenia zawodo- ¾we oraz odpowiednie agencje rządowe powinny zwiększyć działania popularyzujące alternatywne formy rozwiązywania sporów,nieostre i ogólnikowe sformułowania przyjęte w ustawie powodują problemy in- ¾terpretacyjne w praktyce, co znacznie wpływa na jakość podejmowanych przez sąd polubowny decyzji.

Kwartalnik ADR • Nr 3(15)/2011172

Dutka, Mularczyk

Największą jednak trudnością, jak wielokrotnie podkreślano, jest brak zgodności tejże ustawy z międzynarodowymi regulacjami, takimi jak Ustawa Modelowa UNCITRAL1 czy Konwencja nowojorska o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażo-wych2. Konieczność dostosowania ukraińskich regulacji do wymagań powyższych aktów prawnych podkreślano wielokrotnie w zaleceniach Forum z lat 20083 i 20094.

W odróżnieniu od arbitrażu, mediacja nie została jeszcze uregulowana w ukraiń-skim systemie prawnym. Mimo braku legitymizacji mediacyjnego rozstrzygania sporów, na Ukrainie aktywnie rozpoczynają działalność mediacyjne ośrodki społeczne − w Kijo-wie, Odessie, Lwowie i innych miastach. Ich głównym zadaniem jest promowanie wśród mieszkańców pokojowego rozwiązywania sporów.

Należy zauważyć, że Ukraina ma bogaty dorobek historyczny, oparty na zasadach poszanowania moralności chrześcijańskiej i własnego rozwoju intelektualnego. Warto, na przykład, wspomnieć profesora Akademii Kijowsko-Mohylańskiej, filozofa, poetę i teo-loga Georgija Konisskiego. Już w pierwszej połowie XVIII w. napisał on podręcznik filozo-fii ogólnej dla studentów. Ciekawostką było to, że w rozdziale dotyczącym logiki zawarł tematykę uczenia się zasad pokojowego dialogu. Na podstawie tych zasad sformułowano ustawę − Prawa właściwego sporu z innymi, składającą się z 6 części i 59 zasad (norm lub artykułów). Zasady, te wzbogacone o rozważania teoretyczne, stanowiły praktyczny wzór pokojowego przeprowadzania dyskusji.

Ze względu na nowoczesną teorię mediacji interesujące jest to, że w jednej z zasad Georgij Konisski stwierdza: „(...) najbardziej istotną rzeczą w tym przypadku – w dysku-sji [podkr. aut.] – jest zachowanie pokoju, spokoju i pokory, gdyż są one konkurencyjne wobec nienawiści i unoszenia się honorem, owocem zwycięstwa nie jest bowiem zemsta, ale prawda; zachowanie tych zasad jest pożądane i użyteczne zarówno u zwycięzcy, jak i przegranego”5.

Rozpatrując historię mediacji na Ukrainie, nie można ignorować faktu, że we Lwo-wie studiował współzałożyciel tzw. filozofii dialogu (dialogizmu), Martin Buber (żyjący w latach 1878–1965)6. W swojej pracy naukowej pt. Ja i Ty zawarł teoretyczne rozważania o filozofii pokojowego dialogu. Warto pamiętać, że filozofia dialogu jest sercem mediacji. Na jej podstawie powstały liczne techniki mediacji, takie jak metoda przekształcenia lub

1 Ustawa wzorcowa UNCITRAL o międzynarodowym arbitrażu handlowym, opracowana przez Komisję ONZ ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego (United Nations Commission on International Trade Law – UNCITRAL) w 1985 r., na: http://www.uncitral.org.

2 Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, sporządzona w No-wym Jorku 10.6.1958 r., na: http://zakon.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=995_070 (tłumaczenie ukraińskie).

3 Problemy alternatywnych metod rozstrzygania sporów na Ukrainie: Materiały z I Międzynarodowego Forum we Lwowie, Lwowski Państwowy Instytut Zaawansowanych Technologii i Zarządzania im. W. Czor-nowiła, Lwów 2008.

4 Perspektywy wykorzystania alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR) na Ukrainie: Mate-riały z II Międzynarodowego Forum we Lwowie (Lwów, 26–29 maja 2009 r.), Lwowski Państwowy Instytut Zaawansowanych Technologii i Zarządzania im. W. Czornowiła, Lwów 2009.

5 G. Konisski, Fіlozofia pracy, Instytut Filozofii i Nauk Społecznych, ZSRR,Vernikov (red.) 1990, Vol. 1.6 M. Buber, Ja i Ty, [w:] M. Buber, Dwa obrazy wiary, 1995, tłum. na ukraiński: V. Rynkevich, http://lib.ru/

/FILOSOF/BUBER/ihunddu2.txt.

Kwartalnik ADR • Nr 3(15)/2011 173

Historyczne i praktyczne aspekty wdrażania Forum ADR we Lwowie

złagodzenie konfliktu (Robert A. Baruch Bush i Joseph P. Folger 7), metoda języka „serca”, służąca porozumieniu bez przemocy (Marshall B. Rosenberg8), technika sprawiedliwo-ści naprawczej w sprawach karnych (Martin Wright9), metoda „sądu o wielu drzwiach”, tzw. multi-door courthouse (Frank Sander10) i wiele innych.

Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że na Ukrainie stworzono warun-ki niezbędne do powołania właściwej ustawy o mediacji. Dlatego wyraźne zalecenia w sprawie możliwości natychmiastowego wdrożenia postępowania sądowego w media-cji, sformułowane podczas trzeciej edycji Forum w 2010 r., należy przyjąć za potwierdze-nie progresywnego rozpowszechniania międzynarodowych standardów pozasądowego rozstrzygania sporów na Ukrainie.

Na zdj. (od lewej) dr Krystian Markiewicz, Dr. Herbert Trimmbach, Oleksandr Sushinskij, Michael Sadlo

Podczas tegorocznego, czwartego Forum kontynuowano dalsze rozmowy na temat mediacji i arbitrażu. W zakresie mediacji poruszono m.in. następujące zagadnienia:

Omówienie projektów ustaw w sprawie pośrednictwa mediacyjnego przyjętych ¾w 2010 r. w Niemczech i na Ukrainie (Michael Sadlo – Niemcy, Ludmiła Gra czowa – Ukraina),Mediacja prowadzona przez sędziów państwowych ( ¾ Edgar Izerman – Niemcy, Ale-xander Sushynsky – Ukraina),

7 J.P. Folger, R.A.B. Bush, Transformative Mediation and Third-Party Intervention: Ten Hallmarks of a Transformative Approach to Practice, Mediation Quarterly 13:4, 1996, http://www.colorado.edu/conflict/ /transform/folger.htm.

8 M.B. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy. O języku serca, Sofia 2009.9 M. Wright, Sprawiedliwość naprawcza – droga do sprawiedliwości, Wyd. Zacharenki VA, 2007.10 F. Sander, Multi-Door Courthouse, http://www.pon.harvard.edu/daily/conflict-resolution/a-discussion-

with-frank-sander-about-the-multi-door-courthouse/.

Kwartalnik ADR • Nr 3(15)/2011174

Dutka, Mularczyk

Szkolenie mediatorów ( ¾ Rainer Togel – Niemcy),Praktyka mediacji w sprawiedliwości naprawczej ( ¾ Olesya Bik – Ukraina).

W zasadzie należy zgodzić się ze sprawozdawcą Krystianem Mularczykiem (Polska), że korzystanie z mediacji w celu rozwiązywania sporów jest bezpośrednio zależne od poziomu kultury prawnej osiągniętego w społeczeństwie.

Na zdj. Krystian Mularczyk

Jeśli chodzi natomiast o wykorzystanie arbitrażu, należy zwrócić uwagę na wypowiedź Kierownika Działu Prawnego Izby Przemysłowo-Handlowej w Lipsku Uwe Bocka, który podał przykłady konkretnych sporów powstałych między członkami Izby, rozstrzyganych w drodze negocjacji lub postępowania arbitrażowego. Zastosowanie takich rozwiązań, jak zauważył mówca, zaowocowało znacznymi oszczędnościami finansowymi, szybko-ścią rozstrzygania sporów, a przede wszystkim zachowaniem dobrych stosunków go-spodarczych między stronami sporu. Autor podkreślił również, że mediacja, negocjacje oraz arbitraż są przydatne, po pierwsze jako alternatywa, a po drugie jako uzupełnienie obecnego stanu sądownictwa powszechnego.

Interesujące było również zaprezentowanie poglądów i propozycji w sprawie współ-pracy między sądami arbitrażowymi na szczeblu międzynarodowym (Włodzimierz Brych – Polska, Peter Taero Nielsen – Dania).

Zainteresowane osoby zapraszamy do udziału w kolejnym Forum w przyszłym roku.

Kwartalnik ADR • Nr 3(15)/2011 175

Historyczne i praktyczne aspekty wdrażania Forum ADR we Lwowie

Na zdj. (od lewej) Edgar Isermann, dr Krystian Markiewicz, Dr. Herbert Trimmbach, Oleksandr Sushinskij

Na zdj. Igor Dutka