Historia w. Mikoaja czyli Od witego Mikoaja do Santa ClausaZ Azji Mniejszej do Laponii przez Nowy Jork

Dawno temu kiedy w Europie pastwa przyjmoway Chrzest, mode chrzecijastwo spotykao na swej drodze pogaskie zwyczaje. Ale nie byo to przeszkod, gdy Ewangelia jest uniwersalna i moe si inkulturowa. W ten sposb wiele pogaskich zwyczajw, wit zastpiy zwyczaje i wita Chrzecijaskie.

Dzi yjemy w wiecie, gdzie zauwaalny jest niepokojcy relatywizm wartoci, pogastwo miesza si z wiar chrzecijask, powstaj chrystopaganizmy nie majce nic wsplnego z Chrystusem, gdzie tradycja chrzecijaska, staje si pustym rytuaem a wita coraz czciej nie nios ze sob pierwiastka duchowego.

Wielu ludzi na caym wiecie nie wie, e bardzo wiele postaci w historii, o ktrych mwi si do dzi, byli cile zwizani z Chrzecijastwem, co wicej byli kapanami a nawet biskupami Kocioa. Na przykad takimi synnymi duchowni byli :Ksidz Antonio Vivaldi - kompozytorMikoaj Kopernik astronom kanonik we FromborkuKs. Piotr Skarga Bp Ignacy Krasicki poeta, prozaikKs. Jzef Tischner filozofBiskup Mikoaj z Miry - wity I wielu innych.

W tej prezentacji chciabym si zaj postaci w. Mikoaja z Miry biskupa, ktry cierpi z powodu degradacji jego osoby do roli czerwonego, legendarnego krasnala.

Mikoaj Cudotwrca

Bdc wiadomymi chrzecijanami, ktrych nie tak atwo zmanipulowa, dobrze jest zdawa sobie spraw lub uwiadomi sobie, czym w obecnych czasach nas si karmi. Z jednej strony tradycja i nasza wiara stawia przed nami posta witego biskupa Mikoaja oraz z drugiej strony wspczesna post chrzecijaska tradycja legendarnego, czerwonego krasnala ze skandynawskich bani.

Mikoaj z Miry

wity Mikoaj Cudotwrca z Miry urodzi si w Patarze 237 lat po mierci Jezusa . Przez prawie 50 lat peni funkcj biskupa Miry w Azji Mniejszej. Umar 6 grudnia przeywszy 82 lata. Jest jeden z najbardziej czczonych przez Kocioy Prawosawne witych a take uznawany za witego przez Koci katolicki. Mona go nazwa ekumenicznym witym, patron pojednania Wschodu i Zachodu.

Dlaczego czcimywitego Mikoaja biskupa?

Kiedy zosta wybrany na biskupa Miry, zdoby serca wiernych nie tylko gorliwoci duszpastersk, ale take wielk trosk o ich potrzeby materialne.

Dobro i cuda, ktre czyni, przysparzay mu jeszcze wikszej chway. Kiedy cesarz Konstantyn I Wielki skaza trzech modziecw zMiry na kar mierci za jakie w gruncie rzeczy niezbyt grone wykroczenie, w. Mikoaj uda si osobicie do Konstantynopola, by wyprosi dla swoich wiernych uaskawienie.

Innym razem Mikoaj kierowany gorc pobonoci i naboestwem do Mki Paskiej postanowi odby pielgrzymk do Jerozolimy. Wczasie podry morskiej pielgrzymw zaskoczya wielka burza. Wydawao si, e statek zatonie. Marynarze zaczli prosi Mikoaja o wstawiennictwo do Boga. wity Mikoaj wznis oczy ku niebu, burza uciszya si i statek ocala. Kiedy za spad z pomostu marynarz, Mikoaj wzywajc imienia Boga wskrzesi go z martwych. Te wydarzenia sprawiy, e w. Mikoaj jest czczony take jako patron marynarzy.

Prowadzony ask Bo w czasie zarazy, jaka nawiedzia take jego strony, usugiwa zaraonym z naraeniem wasnego ycia. Tradycja gosi, e wity biskup Miry wskrzesi trzech modych ludzi, zamordowanych w zoci przez hotelarza za to, e nie uregulowali nalenoci. Trawia go troska o zbawienie dusz grzesznikw. Wielu zodziei skoni do skruchy i zmiany ycia, a take do zwrotu zagarnitych kosztownoci.

Po dugich latach bogosawionych rzdw i witobliwego ycia biskup Mikoaj odszed po zasuon nagrod do domu Ojca. Ciao witego zostao pochowane w Mirze, gdzie spoczywao do 1087 r. 9maja tego roku zostao przewiezione do woskiego miasta Bari. 29 wrzenia 1089 roku papie b. Urban II uroczycie powici jego grobowiec w bazylice wybudowanej ku jego czci. Do dzi dwa razy w roku - 9maja i 6 grudnia - w Bari obchodzona jest uroczysto ku czci w. Mikoaja. Pierwsza jest na pamitk sprowadzenia z Miry jego relikwii, druga - wdzie jego mierci.

wity Mikoaj nie przesta czyni cudw take po mierci. Wedug w. Jana Chryzostoma z koci witego wydobywa si pachncy pyn o waciwociach leczniczych. Biskup Miry zacz odbiera cze nalen witym zaraz po mierci, jednak najstarsze lady jego kultu napotykamy dopiero w VI wieku, kiedy to cesarz Justynian wystawi wKonstantynopolu na cze witego jedn z najwspanialszych bazylik.Relikwie w. Mikoaja

W Rzymie w. Mikoaj mia dwie witynie, wystawione ju w IX wieku. Papie w. Mikoaj I Wielki ufundowa ku czci swojego patrona na Lateranie osobn kaplic. W caym chrzecijaskim wiecie wity biskup Miry mia tak wiele wity, e pewien pisarz redniowieczny pisa: "Gdybym mia tysic ust i tysic jzykw, nie bybym zdolny zliczy wszystkich kociow, wzniesionych ku jego czci".

Warto odnotowa, e w XIII wieku pojawi si zwyczaj rozdawania w szkoach pod patronatem w. Mikoaja stypendiw i zapomg. Z czasem w Polsce - jak i w caym wiecie - rozpowszechni si zwyczaj obdarowywania dzieci prezentami, w samo wito 6 grudnia.

w. Mikoaj w ikonografii

w. Mikoaj w wschodniej ikonografii

w. Mikoaj w malarstwie zachodnim

Taka jest prawdziwa historia witego Mikoaja. Gorliwego pasterza, hojnego dla wszystkich potrzebujcych. Biskupa o dobrym sercu i twardej postawie wzgldem bdu. Trzymajcego nie tylko "mieszek ze zotem", lecz take pastora. I - co niemniej wane - pochodzcego z Azji Mniejszej, a nie zimnej, lecej za koem polarnym Laponii.

wity Mikoaj by biskupem Miry w Azji Mniejszej. Czemu zatem dzieciom mwi si, e mieszka w Laponii i jedzi saniami cignitymi przez renifery? Ano dlatego, e znana wszystkim posta krpego starca w czerwonych szatach i z bia brod jest tworem wyobrani dwch pisarzy z Nowego Jorku oraz specw od reklamy Coca-Coli.

Wedug tradycji by dobroczyc wspierajcym ubogich. Na Wschodzie czczono go od VI wieku, na Zachodzie jego kult sta si popularny w XI wieku, kiedy relikwie witego przewieziono do Wochy. Zosta patronem niektrych krajw i grup zawodowych.

W poowie XIII wieku w niektrych krajach powsta zwyczaj obdarowywania si w dzie wspomnienia tego witego, czyli 6 grudnia. Dawano prezenty zwaszcza dzieciom. W Polsce zwyczaj ten rozpowszechni si dopiero w pierwszej poowie XVIII wieku. Podkadano dzieciom prezenty w nocy, mwic, e to dar w. Mikoaja.

W rnych krajach w tradycji ludowej czono jednak posta witego z miejscowymi legendami: w Skandynawii z Gnomami, w Rosji z Dziadem Mrozem, we Woszech z Dobr Czarodziejk... W Holandii wity Mikoaj zosta patronem Amsterdamu i jego kult by wyjtkowo mocny. Przedstawiano go jako starego czowieka w szatach biskupa, jedcego na ole. Od XVI wieku przypywa statkiem i jedzi na biaym koniu. Grzecznym dzieciom rozdawa prezenty, a niegrzecznym rzgi. Nikt si jednak za niego nie przebiera.

Sinter Klaas

Wikszo miast w Ameryce Pnocnej zaoyli Hiszpanie, Francuzi i Anglicy. Nowy Jork ma jednak korzenie holenderskie. W roku 1624 Holendrzy zaoyli na wyspie Manhattan miasto Nowy Amsterdam. Czterdzieci lat pniej miejscowo zdobyli Anglicy i przemianowali na Nowy Jork. Tym niemniej w samym miecie i w jego okolicach pozostao sporo Holendrw. Co roku 6 grudnia kultywowali oni przywieziony z ojczyzny zwyczaj obdarowywania si prezentami w dzie w. Mikoaja, ktrego zwali w swym jzyku Sinter Klaas. Anglicy i inni mieszkacy Nowego Jorku nie potrafili tego wymwi prawidowo, przekrcali wic imi witego, wymawiajc je Santa Claus.

W roku 1809 pisarz i mionik folkloru Washington Irving napisa ksik "Historia Nowego Jorku", w ktrej opisa holenderski zwyczaj mikoajkowy. wity u Irvinga nie mia ju szat biskupich, a zamiast na biaym koniu, podrowa na pegazie rumaku ze skrzydami. Zjawia si co roku w domach Holendrw. Ksika zdobya du popularno. Sinter Klaas nazwany by w niej Santa Claus... I tak ju zostao.

Czerwona czapa i renifery

23 grudnia 1823 roku w jednym z nowojorskich dziennikw ukaza si nie podpisany poemat pt. "Relacja z wizyty w. Mikoaja". Kilkadziesit lat pniej okazao si, e autorem by Clement Clark Moore, z Nowego Jorku. W poemacie Santa Claus jecha w zaprzgu cignitym przez renifery. Moore przedstawi witego jako posta weso, z duym brzuchem i niskiego wzrostu. Chcia przez to upodobni go do gnoma, znanego z legend skandynawskich i brytyjskich. Mia zapewne nadziej, e w ten sposb ta nowa dla wikszoci spoecznoci pnocnoamerykaskiej posta zyska wiksz akceptacj. Jednoczenie przyjazd w. Mikoaja umiejscowi nie w nocy z 5 na 6 grudnia, jak byo w Europie, lecz w wigili Boego Narodzenia.

Ten wykreowany w Nowym Jorku nowy "image" w. Mikoaja zyska ostateczny ksztat w latach 1860-1880. Wtedy to nowojorskie czasopismo "Harper's" opublikowao wiele rysunkw znanego amerykaskiego rysownika, Thomasa Nasta. Mikoaj w wykonaniu Nasta by niskim grubasem z poematu Moore'a. Nast umieci siedzib Santa Clausa na biegunie pnocnym. On take, jako pierwszy, konsekwentnie rysowa go w czerwonych szatach.

Produkt Coca-Coli

Pod koniec XIX wieku prna i ekspansywna kultura pnocnoamerykaska zaczynaa wywiera pewien wpyw na Europ. Wpyw ten sta si silny po I wojnie wiatowej. Wykreowana w Nowym Jorku posta Santa Clausa zostaa przeniesiona do Wielkiej Brytanii. Tam nazwano witego Father Christmas, czyli Ojciec Boonarodzeniowy. We Francji natomiast sta si popularny jako Bonhomme Nol, a potem Pre Nol, co znaczyo mniej wicej to samo.

W wielu krajach amerykaski wity Mikoaj czy si z miejscowymi tradycjami. Dlatego w Danii nazywa si Julemanden i przyjeda w towarzystwie elfw. W Holandii po staremu przypywa statkiem i jedzi na biaym koniu. Po II wonie wiatowej znany sta si ju praktycznie wszdzie, cho w niektrych krajach przyjmowany jest z oporami. W Hiszpanii i Ameryce aciskiej nazywaj go z francuska pap Nol. Prezenty dzieciom rozdaje jednak nie on, lecz Trzej Krlowie. Hiszpaskie dzieci czekaj wic na prezenty miesic duej.

Tymczasem ostatni "szlif" amerykaskiej postaci w. Mikoaja nada... koncern Coca-Cola, w swej kampanii reklamowej w roku 1931. Na zlecenie Coca-Coli Habdon Sundblom nieco zmieni wizerunek wykreowany p wieku wczeniej przez Thomasa Nasta. Stworzy witego Mikoaja wysokiego i potnego, z biaymi wosami, wsami i dug bia brod. Strj utrzymano w barwach czerwonej i biaej, lecz sta si on bardziej atrakcyjny i luksusowy. Modelem dla Sundbloma by emerytowany sprzedawca Lou Prentice.

W latach trzydziestych wymylono take imiona poszczeglnych fruwajcych reniferw, ktrych liczb ustalono na siedem i dodano inne szczegy, znane dzi dzieciom z caego wiata. Wwczas take due sklepy zaczy przebiera pracownikw w w. Mikoaja.

Dobrze si dzieje, e kto czasem przypomni, i wity Mikoaj by biskupem i nie mieszka w Laponii...

W popkulturze prawdziwy w. Mikoaj przegrywa z baniowym przebieracem z Laponii. Krasnal rodem z disnejowskiej kreskwki ma bardzo mocnych lobbystw, a o witym biskupie prawie nikt ju nie pamita. Mam nadzieje, e ta prezentacja cho troch to zmieni.

Modlitwa do w. MikoajaZasado wiary, wzorcu pokory, nauczycielu wstrzemiliwoci, ukazae si swojej trzodzie jako szczery obroca Prawdy, przez pokor zdobye wielko, a na drodze ubstwa zdobye bogactwo. Ojcze, Arcykapanie Mikoaju, mdl si do Boga Chrystusa, by wybawi dusze nasze.

Prezentacje przygotowa Andrzej Zalewski kleryk SVD Pienino 2009 rok