Historia powszechna Od początków ludzkości po starożytną Grecję. Z periodyzacją dziejów i historią pisma włącznie. Dokument zawiera materiały na sprawdziany z historii w roku szkolnym 2011/2011.

2011/

2012

Opracował Jan Biedrzycki 2011/2012

I Podział epok historycznych,

czyli PERIODYZACJA1

DZIEJÓW.

1. PRECHSTORIA – zakończył ją

wynalazek pisma ok. 3500r. p.n.e.

2. STAROŻYTNOŚĆ – zakończył ją

upadek RZYMU (wsch. cesarstwa)

476r. n.e.

3. ŚREDNIOWIECZE – (obowiązują 3

daty zakończenia)

3.1. 1453 UPADEK

KONSTANTYNOPOLA

(BIZANCJUM)

3.2. 1450 WYNALAZEK DRUKU

3.3. 1492 ODKRYCIE AMERYKI

PRZEZ KOLUMBA

4. NOWOŻYTNOŚĆ – zakończył ją

koniec I Wojny Światowej 1918r.

5. TRWAJĄ CZASY NAJNOWSZE

6. Historia to nauka badająca

dzieje ludzkości, zajmuje się

badaniem takich dziedzin

jak: 6.1. HISTORIOGRAFIA

2

6.2. polityka

6.3. sztuka

6.4. życie codzienne itp.

II Początki ludzkości

1. Podział PREHISTORII

1.1. Epoka KAMIENIA:

1.1.1. ŁUPANEGO (PALEOLIT)

1.1.2. GŁADZONEGO

(NEOLIT)

1.2. Epoka METALI

1.2.1. BRĄZU

1.2.2. ŻELAZA

2. ZIEMIA POWSTAŁA ok.5,5MLD.

LAT TEMU

1 Podział na okresy

2 Słynnym dziejopisarzem był HERODOT

3. PIERWSZE ORGANIZMY ŻYWE

POWSTAŁY ok.3,5MLD LAT TEMU

4. ANTROPOGENEZA3

4.1. Ok.10 mln lat temu doszło do

ruchów płyt tektonicznych i

pęknięcia kontynentu

4.2. Zmiany klimatyczne

4.3. Z linii małp człekokształtnych

wyłoniły się istoty człowiekowate,

muszące przystosować się do życia

w sawannach

4.4. Rozpoczęcie się procesu

EWOLUCJI

4.4.1. AUSTRALOPHITECUS4

ok. 5 mln lat temu

4.4.2. HOMO HAGILIS5 ok.

2,5mln lat temu

4.4.3. HOMO ERECTUS6 ok.

2mln lat temu

4.4.4. HOMO SAPIENS7 ok.

250tys. lat temu

4.4.5. NEANDERTACZYK8 ok.

200tys. lat temu

4.4.6. HOMO SAPIENS

SAPIENS9

5. Sztuka człowieka prehistorycznego

5.1. Malarstwo

5.1.1. Grota LASCAUX we

Francji

5.1.2. Grota ALTAMIRA w

Hiszpanii

6. Antropologia – biologia

porównawcza człowieka

III Trzy rewolucje

1. Rewolucja NEOLITYCZNA10

1.1. Zaczęła się w epoce NEOLITU

1.2. Zapoczątkowała

3 Pochodzenie człowieka

4 tł. małpa połódniowa

5 tł. człowiek zręczny

6 tł. człowiek wyprostowany – wynaleźli ogień,

pierwsi myśliwi, dodarli Afryki z do Europy 7 tł. człowiek rozumny

8 posiadał wierzenia, opiekowali się chorymi,

grzebanie zmarłych. WYMARLI 9 tł. człowiek rozumny właściwy – bezpośredni

przodek człowieka 10

Czyli rewolucja rolnicza

1.2.1. Osiadły tryb życia

1.2.2. Udomowienie zwierząt

1.2.3. Hodowle

1.2.4. Uprawy ziemi

1.2.5. Uprawa zboża na terenie

ŻYZNEGO

PÓŁKSIĘŻYCA11

2. Rewolucja URBANISTYCZNA (pod

koniec rew. neolitycznej)

2.1. Osady protomiejskie12

2.2. Pierwsze osady miejskie

3. Rewolucja METALURGICZNA

3.1. Rozpoczęła się w Azji Mniejszej13

na Cyprze i w Grecji

3.2. Miedź

3.3. Brąz (miedź + cyna)

3.4. Żelazo

3.4.1. Tańsze

3.4.2. Masowe

3.4.3. Rdzewieje

IV Mezopotamia14

1. Połoźenie

1.1. Rzeki

1.1.1. TYGRYS

1.1.2. EUFRAT

1.2. Współczesny Irak

2. Kanały Irygacyjne15

3. ZIKKURATY16

m.in. zikkurat w Ur17

3.1. Wypalane cegły

3.2. Na sztucznych wzgórzach

11

Obszar na którym pojawiły się pierwsze uprawy

zbóż, obejmował później takie państwa jak

Izrael, Syria, Irak, Iran 12

Najstarsze to Gatal Hüyük w Turcji i Jerycho 13

Turcja 14

Z gr. „Międzyrzecze” 15

Nawadniające 16

Świątynie + obserwatorium, a początkowo

spichlerz 17

Miasto Sumeryjskie

4. Pierwsze państwa miasta powstały na

terenie Sumeru

5. OSIĄGNIĘCIA SUMERYJCZYKÓW

5.1. pierwsze państwa miasta

5.2. centralizowana władza

5.3. politeizm

5.4. pierwszy system religijny

5.5. pismo KLINOWE 3500 p.n.e.

5.6. literatura – „Epos o królu

GILGAMESZU”

5.7. kodyfikacja – m.in. „Kodeks króla

URUKAGINE”

5.8. nauka

5.9. pierwszy portret

6. STAROŻYTNA BABILONIA – jedno

z państw założonych w Mezopotamii

Król HAMMURABI – twórca kodeksu

Hammurabiego (PRAWA TALIONU)

V Starożytny Egipt 1. Zjednoczenie Górnego i Dolnego

Egiptu przez faraona MENESA ok. 3000

r. p.n.e.

2. Rolnictwo

2.1. Kanały irygacyjne

2.2. Najżyźniejsze obszary

2.2.1. Delta Nilu18

2.2.2. Oaza Fajum

3. Władza Faraonów była władzą

DESPOTYCZNĄ

4. Społeczeostwo (piramida społeczna)

4.1. Faraon

4.2. Kapłani

4.3. Urzędnicy

4.4. Kupcy, żołnierze

4.5. Chłopi

5. Obrzędy pogrzebowe

5.1. Wiara w życie pozagrobowe,

w nieśmiertelną częśd duszy KA

5.2. Po śmierci KA udaje się na sąd

Ozyrysa

5.3. Pola Jaru19

18

Grecki historyk Herodot nazwał Egipt

„Darem Nilu”

5.4. Mumifikacja20

5.5. Sarkofag

5.6. Księgi Umarłych

5.7. Urny kanopskie

6. Zoomorfizm21

7. Rewolucja Echnatona22

VI Drawidowie i Ariowie 1. Charakterystyka Drawidów

1.1. Ciemna karnacja

1.2. Nieznane pochodzenie

1.3. Nieodczytane pismo

1.4. Własny język

1.5. Cywilizacja w dolinie rzeki

INDUS23

ok. 2poł. III tysiąclecia

p.n.e.

1.5.1. Miasta

1.5.1.1. HARAPPA,

MOCHENDŻODARO

1.5.1.1.1. Mury

1.5.1.1.2. Latryny

1.5.1.1.3. Kanalizacja

1.5.1.1.4. Kanały

irygacyjne

1.5.1.1.5. Wynalazek

koła garncarskiego

1.5.1.1.6. Uprawa

bawełny

19

Egipski raj 20

Usuwanie wnętrzności (bez serca) 21

Przedstawianie bogów pod postacią lub z

atrybutami zwierząt 22

Próbował wprowadzić monoteizm w Egipcie 23

Dzisiaj Pakistan

2. Upadek Drawidów24

2.1. Eksploatacja lasów, zmiany

klimatyczne

2.1.1. Zmiana koryt rzek

2.1.1.1. Zniszczenie kanałów

irygacyjnych

2.2. Konflikt wewnętrzny

2.3. Najazd ARIÓW25

2.3.1. Opanowali dolinę Indusu w

2poł. II tysiąclecia p.n.e.

2.3.2. Wprowadzili podział na

WARNY

2.3.2.1. Bramini (kapłani)

2.3.2.2. Wojownicy

2.3.2.3. Kupcy, rzemieślnicy,

Rolnicy

2.3.2.4. Drawidowie

3. BUDDYZM

3.1. Reinkarnacja26

3.2. Nirvana27

3.3. Budda negował sens istnienia

bogów

3.4. Początkowo Budda nie uchodził za

boga

24

Nie ma pewności co do przyczyn! 25

Ludy białoskóre, koczownicze, plemię pasterskie,

dobrzy wojownicy, posiadali broń z brązu, wozy

bojowe, lecz nie umieli pisać. Wyznawali

BRAMINIZM. Prawdopodobnie pochodzili

z okolic Morza Czarnego (IRAN). Tereny nad

Dunajem. 26

Wiara w „drugie życie” w Buddyzmie. 27

Cudowny stan spełnienia w Buddyzmie

3.5. WYPARTY Z INDII PRZEZ

HINDUIZM28

, CZYLI NOWĄ

WERSJĘ BRAMINIZMU

3.6. Buddyzm spotykany jest m.in. w

3.6.1. Chinach

3.6.2. Indiach

3.6.3. Japonii

VII Fenicja 1. POCHODZENIE FENICJAN JEST

NIEZNANE

2. Kolonizacja Fenicka 1000r. p.n.e.

2.1. Osady handlowe w basenie Morza

śródziemnego

2.1.1. Cypr

2.1.2. Malta

2.1.3. Sycylia

2.1.4. Sardynia

2.1.5. Baleary (np. Ibiza, Majorka)

2.1.6. Południowa Hiszpania

2.1.7. Afryka Pn.

2.1.8. Kartagina (Tunezja) –

największa kolonia

3. MIASTA FENICKIE

3.1. Byblos

3.2. Sydon29

3.3. Tyr

3.4. Berytos30

4. USTRÓJ Fenicji

4.1. Początkowo rządy królów i rady

starszych

4.1.1. Arystokraci

4.1.2. Kupcy

4.1.3. Rzemieślnicy

4.2. Później monarchia została

zniesiona

28

Braminizm był zbyt skąplikowany, więc stracił

popularność 29

Fenicjan nazywali Sydończykami 30

Obecnie Bejrut, czyli stolica Libanu

4.3. Najważniejszy urzędnik to

SUFETA

5. Osiągnięcia Fenicji

5.1. Pierwsze monety

5.2. Pismo alfabetyczne

5.2.1. Na wzór

UGARYJSKIEGO31

(pojedynczy dźwięk

zapisywany w formie klinów)

5.3. Szkło

5.4. Drzewo Cedrowe

5.5. Kolor purpury

5.6. Handel

5.7. Żegluga

6. UPADEK FENICJI

6.1. Zajęta przez Persów

6.2. Następnie przez Aleksandra

Wielkiego w IV w. p.n.e. została

podbita

VIII Palestyna (Izrael)

1. Plemiona żydowskie

1.1. Plemiona koczownicze (obrzeża

Mezopotamii)

1.1.1. Poszukiwanie lepszych

warunków

1.1.1.1. Delta Nilu

– XVII w. p.n.e.

1.1.1.1.1. MOJRZESZ

wyprowadza lud z

Egiptu do Ziemi

Obiecanej32

1.1.1.2. PALESTYNA

- XVII w. p.n.e.

1.1.1.2.1. WALKI Z

FILISTYNAMI

1.2. Hodowla (kozy i owce)

1.3. Handel

1.4. Rozbój

31

UGARIT – Miasto na wschodzie Morza

Śródziemnego. 32

Według tradycji BIBLIJNEJ

1.5. Warunki naturalne

1.5.1. Tereny nad Morzem

Śródziemnym

2. Królowie żydowscy

2.1. Saul

2.2. Dawid

2.2.1. Zwyciężył z Filistynami

2.2.2. Wybór Jerozolimy na

stolicę

2.3. Salomon

3. Okres świetności

4. Upadek

4.1. PODZIAŁ IZRAELA

4.1.1. SAMARIA - stolica

4.1.2. Królestwo Judy – stolica

Jerozolima

5. Podbój Palestyny

5.1.1. Asyria

5.1.2. Babilonia

5.1.2.1. Król

Nabuchodonozor

5.1.3. Przesiedlenie ludności

żydowskiej do Babilonii.33

5.1.4. Persja

5.1.4.1. Król Cyrus

5.1.4.1.1. Wydał zgodę

na powrót do

Palestyny

5.1.4.2. Palestyna

- Arcykapłan

6. Religia

6.1. Judaizm (monoteizm)

6.1.1. JAHWE

6.2. Talmud34

6.3. Mojżesz35

6.4. Tora

6.4.1. Pięcioksiąg

6.5. Dekalog

6.6. Świątynia Salomona36

33

Tzw. Okres niewoli babilońskiej 34

Zbiór praw i komentarzy do tory, opracowany

przez Rabinów 35

Reformator religijny, wyprowadził Żydów z

Egiptu (na Synaju otrzymał od Boga dekalog)

6.6.1. Ściana płaczu37

6.6.2. Arka przymierza38

6.7. Synagoga39

6.8. Rabin40

6.9. Szabat41

6.10. Menora – siedmioramienny

świecznik żydowski, symbol

Judaizmu

7. Diaspora – Rozproszenie jakiegoś

narodu, wśród innych lub

rozproszenie wyznawców jakiejś

religii, wśród innych wyznawców

IX Persja 1. Wędrówki ARIÓW

1.1. Indie

1.2. Iran

1.2.1. Media (N)

1.2.1.1. Podporządkowała

sobie Persję

1.2.2. Persja (S)

2. Cyrus Wielki – VI w. p.n.e.

2.1. Podporządkował sobie Medię42

2.1.1. ZJEDNOCZENIE

2.2. Twórca Imperium Perskiego

3. Syn Cyrusa – KAMBIZES

3.1. Podbił Egipt

3.2. Zmarł bezpotomnie

4. Walka o tron

4.1. Władzę przejął Medyjski

uzurpator Mag Gaumata

4.2. Arystokracja była przeciwna

4.3. Wybrano DARIUSZA I

5. Imperium Dariusza I V, VI w. p.n.e.

5.1. Reforma państwa

36

Jedyna świątynia Żydów 37

Pozostałość po Świątyni Salomona 38

ARARAT (TURCJA) - Zaginęła 39

Dom modlitwy 40

Doradca i administrator gminy żydowskiej,

znawca tory i Talmudu 41

Świąteczny dzień odpoczynku,

obchodzony od wieczoru w Piątek do zachodu

słońca w sobotę. 42

Zawarł sojusz z wojskiem medyjskim

5.2. Mniejsza brutalność

5.3. Mniejsze podatki

5.4. Współpraca z miejscowymi

elitami

5.4.1. Podbite ludy

5.5. Podział na SATRAPIE43

5.6. Nosił tytuł „Króla królów”

5.7. Bicie monet

5.7.1. Poczta królewska

5.8. Rozbudował sieć dróg

5.9. Stworzył tajną policję

(oczy i uszy królewskie)

6. ZARATUSZTRIANIZM44

6.1. Twórca - ZARATUSZTRA45

6.1.1. Religia państwowa

(DUALIZM RELIGIJNY)

6.1.1.1. AHURAMAZDA46

6.1.1.2. ARYMAN47

6.1.2. Świat przypominał im

walkę dobra ze złem (koniec

świata będzie jak wygra

dobro)

6.1.3. Po śmierci dusza przechodzi

przez most:

6.1.3.1. Za dobre uczynki

szła do raju

6.1.3.2. Za złe spadała z

mostu

X Starożytne Chiny 1. NARODZINY CYWILIZACJI

CHIŃSKIEJ

1.1. Religia

1.1.1. Konfucjusz48

1.1.1.1. Twórca

KONFUCJANIZMU49

43

Jednostki administracyjne w Persji,

na czele SATRAPA kontrolowany przez tajnych

urzędników królewskich. 44

Gr. ZOROASTRYZM 45

Gr. ZOROASTER 46

Dobry bóg 47

Zły bóg 48

Reformator

1.2. Mur chiński

1.2.1. Jedyny obiekt widziany z

kosmosu

1.2.2. Miał chronić przed

najazdem barbarzyńców

m.in. Mongołów

1.3. Rzeka HUANG – HO i JANGCY

1.4. Podział na wiele królestw

1.4.1. Często się wzajemnie

zwalczały

2. Zjednoczenie Chin

2.1. Cesarstwo Chińskie III w. p.n.e.

2.2. Cesarz – „syn niebios”

2.3. Boskie pochodzenie władzy

2.4. Centralizacja władzy

2.5. Powołanie lojalnych urzędników

zdających egzamin

3. Irygacja

3.1. Uprawa ryżu

4. Wynalazki

4.1. Objęte tajemnicą

4.1.1. Produkcja jedwabiu50

4.1.2. Porcelana51

4.1.3. Papier52

4.2. Pozostałe

4.2.1. Proch53

4.2.2. Druk

4.2.3. Wcześnie trafia brąz

4.2.4. Kaligrafia

4.2.5. Igła magnetyczna

XI Historia pisma

1. PISMO KLINOWE

49

Dążenie do harmonii wewnętrznej,

szanowanie rodziców i władzy, niestosowanie

przemocy 50

W Europie, w Bizancjum za panowania

Cesarza Justyniana w VI w. n.e. 51

Technika wypalania porcelany w wysokiej

temperaturze z glinki KAOLIN 52

Z ryżu, kory. Wcześniej pisano na deseczkach,

jedwabiu. Służył jako pieniądz 53

Początkowo sztuczne ognie

1.1. Mezopotamia (Sumerowie)

– ok. 3500 r. p.n.e.

1.2. Na glinianych tabliczkach

2. HIEROGLIFY

2.1. Na papirusie

2.2. Egipt

2.2.1. Odczytał François

CHAMPOLION54

2.3. Hieroglify

2.4. Pismo HIERATYCZNE

2.5. Pismo DEMOTYCZNE

3. PISMO UGARYCKIE

3.1. W mieście Ugarit na terenie

Syro-palestyny

3.2. Pojedynczy dźwięk zapisywany

w formie klinów

4. PISMO FENICKIE

4.1. Uważane za pierwsze pismo

alfabetyczne.

4.2. Wzór pisma dla Greki

5. GREKA

5.1. Pismo linearne „A”55

5.2. Pismo linearne „B”

5.3. Greka

6. ŁACINA

6.1. Pismo starożytnych Rzymian

6.2. Na jego podstawie powstały języki

romańskie

6.2.1. Portugalski

6.2.2. Hiszpański

6.2.3. Francuski

6.2.4. Włoski

6.2.5. Rumuński

Starożytna Grecja cz. 1 1. Położenie geograficzne

1.1. Półwysep bałkański

1.2. Półwysep Peloponez56

54

Odczytał Kamień z ROSETTY (obecnie kamień

znajduje się w MUZEUM BRYTYJSKIM).

Kamień odkryty w trakcie wyprawy Napoleona

do Egiptu. 55

Nieodczytane 56

Najdalej wysunięta część Bałkanów

2. Warunki naturalne

2.1. Liczne zatoki

2.2. Tereny górzyste

2.3. Mało ziemi uprawnej

2.4. Uprawa

2.4.1. Oliwek

2.4.2. Winnej latorośli

3. Ustrój

3.1. Państwa – miasta

3.2. Ustrój

3.2.1. Monarchia

3.2.2. Oligarchia57

3.2.3. Tyrania

3.2.4. Demokracja

3.2.5. Timokracja58

3.3. Wielka kolonizacja VII w. p.n.e.

3.3.1. Korsyka

3.3.2. Sycylia

3.3.3. Południowe Włochy

3.3.4. Francja

3.3.5. Hiszpania

3.3.6. Cypr

3.3.7. Azja Mniejsza

3.3.8. Wybrzeże morza czarnego

3.3.9. Libia

3.3.10. Egipt

3.4. Przyczyny kolonizacji

3.4.1. Przeludnienie

3.4.2. Złe ziemie

3.4.3. Brak surowców

3.4.4. Wzrósł handel

3.5. Państwa na półwyspie Bałkańskim

3.5.1. Serbia

3.5.2. Chorwacja

3.5.3. Albania

Starożytna Grecja cz. 2 -

Sparta59

57

Rządy arystokracji 58

Rządy oparte na kompromisie między

arystokracją i plutokracją (najbogatsi) 59

Lakonia lub Mesenia

1. Spartanie – inaczej Lakończycy lub

Lacedemończycy

2. Początki Sparty – 5 osad nad rzeką

Eurotas

2.1. Synojkizm – łączenie osad

2.2. Podbój Lakonii

2.3. Wojny Meseńskie – Sparta podbiła

Lakonię w VII w. p.n.e.

2.4. Sparta podporządkowała sobie

niektóre państwa greckie (nie

podbijała ich lecz zorganizowała

pierwszy w Grecji związek

państw60

- związek

PELOPONEZKI)

3. Podział mieszkańców Sparty

3.1. Spartiaci61

3.2. Periojkowie62

3.3. Heloci63

4. Eforowie ogłaszali tzw. KRYPTEJE

4.1. GERUZJA64

(30)

4.1.1. Dożywotnie 28

GERONTÓW

4.1.2. Król65

(2)

4.2. APELLA – wybierano przez krzyk

– zgromadzenie ludowe

4.2.1. EFOR66

– na 1 rok (5)

5. Spisanie spartańskiego prawo67

6. Wychowanie spartańskie68

6.1. Lakoniczna mowa

6.2. Z tarczą lub na tarczy

6.3. Warunki zostania spartiatą:

60

Czyli symmachię 61

Potomkowie mieszkańców pierwszych osad nad

Eurotasem – Jedynie oni posiadali prawo

polityczne 62

„mieszkający w około” – zamieszkiwali obrzeża

Lakonii i Mesenię (wolni, lecz pozbawieni praw

politycznych). 63

„Zależni chłopi” – Uprawiali działki otrzymane

przez Spartiatów (1/2 zbiorów). Nie można było

ich uwolnić. Działki nie były na sprzedaż 64

Rada starszych – funkcja doradcza 65

Bardzo ograniczona władza 66

Władza wykonawcza – kontrola wychowania

młodzieży. Toważyszyli wyprawom wojennym.

Mogli oskarżyć króla 67

RETRA (AUTOREM BYŁ LIKURG) 68

Czyli AGOGE

6.3.1. Pochodzenie

6.3.2. AGOGE

6.3.3. Uczty w koszarach

7. Hoplici

8. Falanga

Starożytna Grecja cz. 3 – Sport 1. Olimpia – 776r. p.n.e.

1.1. Pierwsze igrzyska

2. Olimpiada – okres przerwy miedzy

igrzyskami

2.1. Polis przerywało wojny

3. Święto religijne

4. Zawody

4.1. Pięciobój

4.1.1. Bieg

4.1.2. Zapasy

4.1.3. Rzut oszczepem

4.1.4. Rzut dyskiem

4.1.5. Skok w dal

4.2. Wyścigi rydwanów

4.3. Tylko mężczyźni

4.4. Tylko Pierwsze miejsce

4.5. Gimnazjon69

Starożytna Grecja cz. 4 – Teatr 1. Teatr grecki

1.1. Początki teatru

1.1.1. Ateny

1.1.1.1. Dionizje70

1.2. Autorzy

1.2.1. Tragedie

1.2.1.1. Sofokles (Antygona)

1.2.2. Komedie

1.2.2.1. Arystofanes (Żaby)

1.3. Zasada trzech jedności

1.3.1. Czasu

1.3.2. Miejsca

69

Miejsce ćwiczeń 70

Święta poświęcone Dionizosowi. Na małych

DIONIZJACH odgrywano komedie, na

wielkich tragedie

1.3.3. Akcji

1.4. Amfiteatry

1.4.1. Dionizosa w Atenach71

1.4.2. Epidauros w Delfach

1.5. Aktorzy

1.5.1. Tylko mężczyźni72

1.5.2. Buty na koturnach

1.5.3. Maski

1.6. Choreg – bogaty obywatel

obciążony kosztami wystawienia

sztuki

Starożytna Grecja cz. 5

– Kultura 1. Podział kultury greckiej

1.1. Epoka ARCHAICZNA

1.2. Epoka KLASYCZNA

1.3. Epoka HELLENISTYCZNA73

2. Architektura AKROPOLU74

2.1. ERECHTEJON75

2.2. PINAKOTEKA76

2.3. PROPYLEJE77

2.4. ŚWIĄTYNIA NIKE78

2.5. PARTENON79

2.6. Na początku zniszczył się tam

system fortyfikacji obronnych

(zniszczony przez Persów)

2.7. Za rządów PERYKLESA zapada

decyzja o odbudowaniu

AKROPOLU

71

U stóp PARTENONU 72

Do odegrania kobiety zakładano kobiece maski 73

Od Aleksandra Wielkiego po zdobycie Grecji

przez RZYM 74

Gr. AKROPOLIS – GÓRNE MIASTO. Każde

duże Polis posiadało AKROPOL 75

Świątynia Posejdona i Ateny. Cecha

charakterystyczna to KARIATYDY, czyli filary

w kształcie kobiet 76

Muzeum obrazów 77

Brama z PORTYKIEM na AKROPOL 78

Upamiętnia zwycięstwo Greków nad Persami.

Jako jedyna na Akropolu jest w stylu Jońskim 79

Główna świątynia (ATENY) na Akropolu.

Płaskorzeźby wykonał FIDIASZ. Znajdował się

tam posąg ATENY PARTENOS

2.8. ATENA PROMAKOS80

3. RZEŹBIARZE

3.1. Lizyp

3.1.1. Popiersie Aleksandra

Wielkiego

3.2. Skopas

3.3. Praksyteles

3.4. Fidiasz

3.4.1. Akropol

3.4.1.1. Atena PARTENOS

3.4.1.2. Atena PROMAKOS

3.4.1.3. PŁASKORZEŹBY

PARTENONU

3.4.1.4. POSĄG ZEUSA W

OLIMPII

3.5. Myron

3.5.1. Dyskobol

3.6. Poliklet

4. Rzeźby HELLENISTYCZNE

4.1. Wenus z Milo

4.2. Nike z Samotraki

4.3. Lakoon

4.4. Byk faryzejski

4.5. Gall zabijający żonę

4.6. Umierający Gall

4.7. Płaskożeźby z ołtarza

PERGAMOŃSKIEGO81

5. Lista siedmiu cudów świata

starożytnego:

5.1. LATARNIA

ALEKSANDRYJSKA82

5.2. PIRAMIDY W GIZIE83

5.3. WISZĄCE OGRODY

SEMIRAMIDY84

5.4. MAUZOLEUM KRÓLA

MAUZOLOSA W

HALIKARNASIE85

5.5. KOLOS Z RODOS

80

Posąg Ateny, który znajdował się na

AKROPOLU. Pewne elementy były pozłacane 81

Miasto w Azji Mniejszej 82

Na wyspie Faros 83

Egipt 84

Babilon 85

Azja Mniejsza

5.6. ŚWIĄTNIA ARTEMIDY W

EFEZIE86

5.7. POSĄG ZEUSA W OLIMPII

6. Architektura

6.1. Amfiteatry

6.1.1. Dionizosa w Atenach

6.1.2. Epidauros w Delfach

6.2. Budowa na ateńskiej metropolii

6.3. AGORA87

6.4. Hipodromy88

6.5. Długie mury (z Aten do portu w

Pireusie)

Starożytna Grecja cz. 6

– Religia

1. Religia grecka

1.1. Antropomorfizm89

1.2. Politeizm

1.3. Wyrocznie

1.3.1. Delfy

1.3.1.1. Pytia

1.4. Sekta ORFIKÓW (orfizm)

1.5. bogowie OLIMPIJSCY

1.6. Wpływ tzw. religii wschodu

1.6.1. Podboje Aleksandra

Wielkiego

(epoka Hellenistyczna)

1.6.1.1. Kult Mitry90

(Iran)

1.6.1.2. IZIS91

(Egipt)

1.7. bogowie

1.7.1. ARES

1.7.2. DIONIZOS

1.7.3. HEFAJSTOS

1.7.4. AFRODYTA92

1.7.5. ATENA

86

Grecja 87

Rynek 88

Stadiony 89

Przypisywanie bogom ludzkich cech 90

bóg słońca 91

bogini księżyca 92

Wyłoniła się z wody u wybrzeży Cypru

1.7.6. POSEJDON

1.7.7. HERA

1.7.8. ZEUS

1.7.9. ARTEMIDA

1.7.10. APOLLO

1.7.10.1. 9 MUZ

1.7.11. DEMETER

1.7.12. TEMIDA

1.7.13. PERSEFONA

1.7.14. HADES

1.1.1. HERMES

WOJNY GRECKO – PERSKIE

1. GRECY PO WYGRANEJ BITWIE

POD PLATEJAMI RUSZYLI W

POGOŃ ZA PERSAMI – BITWA NA

PRZYLĄDKU MYKALE (Azja Mn.).

2. OSTATECZNA KLĘSKA ARMII

PERSKIEJ. GRECY WYZWOLILI

GRECKIE POLIS Z AZJI

MNIEJSZEJ93

3. W VI w. p.n.e. Persowie zdobyli Azję

Mniejszą. Podporządkowali sobie Efez

i Milet.

4. W greckich miastach ustanowili

Tyranów.

5. Greckie powstanie w JONII

skierowane przeciwko Persom.

6. Persowie po stłumieniu powstania

zorganizowali wyprawę wojenną

przeciwko starożytnej GRECJI.

93

Tzw. JONIA

BITWA DATA P.N.E. TEREN WYGRANA DOWÓDCA

GRECKI

DOWÓDCA

PERSKI

MARATON 490 R. LĄD GRECJA MILITIADES DATYS

WĄWÓZ

TERMOPILSKI

480 R. LĄD PERSJA LEONIDAS KSERKSES

SALAMINA

(ZATOKA

SAROŃSKA)

480 R. MORZE GRECJA TEMISTOKLES KSERKSES

PLATEJE 479 R. LĄD GRECJA PAUZANIASZ MARDONIOS

Reformy polityczne w Atenach

1. Eupatrydzi – grecka arystokracja

w Atenach

2. Podział ustrojów politycznych

2.1. Monarchia

2.2. Oligarchia

2.3. Tyrania

2.4. Demokracja

3. Kryzys społeczny w Atenach za rządów

arystokracji

3.1. Arystokracja

3.1.1. Zagarnęła większość ziem

3.1.2. Sprawowała wysokie urzędy

3.1.3. Zajmowała się wymiarem

sprawiedliwości

3.2. Dysproporcje majątkowe między

arystokracją, a obywatelami

3.3. Atenom groził wielki bunt społeczny,

więc zadecydowano

o skodyfikowaniu prawa

4. Prawo Drakona94

VII w. p.n.e.

4.1. Pierwsza kodyfikacja

4.2. Nie przyczyniła się do zakończenia

konfliktu między arystokracją, a

obywatelami.

5. Reformy Solona95

VII w. p.n.e.

5.1. Strząśnięcie długów96

5.2. Wykupienie na koszt państwa wszystkich

obywateli, którzy za długi stali się

niewolnikami i zostali sprzedani do

innych polis.

5.3. Zakaz pobierania pożyczek pod zastaw

wolności

5.4. Podzielenie obywateli na cztery klasy97

5.5. W zgromadzeniu ludowym brali udział

wszyscy obywatele

5.6. Obywatele cieszyli się wolnością

osobistą i równością wobec prawa i

wolnością osobistą

94

Tzw. drakońskie prawa 95

Arystokrata ateński 96

Anulowanie długów mieszkańców ateńskich polis 97

Tylko dwie pierwsze sprawują urzędy i muszą na własny

koszt finansować okręty wojenne i święta

6. Reformy Klejstenesa98

Vii w. p.n.e.

6.1. Rozpoczął proces demokratyzacji

ateńskiej polityki

6.2. OSTRACYZM99

6.3. Wprowadził:

6.3.1. Radę pięciuset100

6.3.2. Urząd stratega101

6.4. Zwiększył uprawnienia zgromadzenia

ludowego

7. Największy rozkwit demokracji za rządów

PERYKLESA102

7.1. Wprowadził DIETY (pensje):

7.1.1. Sędziów

7.1.2. Członków rady pięciuset

7.1.3. Zgromadzenia ludowego

7.1.4. Uchwalenia prawa

7.1.5. Wyboru urzędników

7.1.6. Decyzje w sprawie wojny, bądź

pokoju

7.1.7. Decyzje w sprawie budowy

użyteczności publicznej

7.1.8. Decyzje w sprawie floty

7.1.9. Każdy obywatel miał prawo

zgłosić swój własny projekt ustawy.

7.2. Obywatele dyskutowali nad wszystkimi

propozycjami wprowadzenia zmian.

7.3. Praw obywateli nie posiadali:

7.3.1. Mieszkańcy innych polis

7.3.2. Kobiety

7.3.3. Dzieci

7.3.4. Niewolnicy

Rządy Filipa II

i Aleksandra Macedońskiego

98

Arystokrata ateński 99

Tzw. sąd skorupkowy. Na zgromadzeniu ludowym

pytano obywateli czy jest polityk,

który zagraża demokracji ateńskiej. Jego imię

wypisywano na os trakowych skorupkach (części

starych waz). Jeżeli imię się często powtarzało, to

udawał się na dziesięć lat na wygnanie do innej polis.

Służyło to często do manipulacji obywatelami Aten. 100

Debatowała nad projektem ustaw prawa, które

przedstawiano na zgromadzeniu ludowym. 101

Urzędnik dowodzący armią, jeden z najważniejszych

ateńskich urzędników. 102

Jeden z najpopularniejszych polityków Aten. Wieloletni

strateg.

3

1. Macedonia – państwo na północy półwyspu

bałkańskiego

2. Macedończycy uchronili Grecję przed

atakami plemion Litów i Turków

3. Macedończycy posługiwali się odmianą greki.

4. Grecy uważali Macedończyków za

barbarzyńców

5. Największy rozkwit Macedonia przeżyła za

rządów Filipa II

i Aleksandra Wielkiego

6. Panowanie Filipa II Macedońskiego103

6.1. Reforma armii104

6.1.1. Wzmocnienie armii (piechota -

broń sarisy105

, kawaleria)

6.2. Rozbudowa systemu twierdz i dróg

6.3. Opanowanie gór PANGAJAN106

6.3.1. Rozwój gospodarczy, wzrost

znaczenia międzynarodowego

Macedonii.

6.4. Związek KORYNCKI 107

(PANHELLEŃSKI)

6.4.1. Filip Macedoński – HEGEMON

ZWIĄZKU KORYNCKIEGO

6.4.1.1. W czasie wojny

przyjmował tytuł naczelnego

wodza

6.4.1.2. Posiadał prawo ingerencji

w wewnętrzne sprawy polis

6.4.1.3. Filip II jako hegemon

podjął decyzję o wojnie z

Persją (rozpoczął

przygotowania)

6.5. Śmierć108

Filipa II Macedońskiego 336r.

p.n.e.

7. ALEKSANDER WIELKI (MACEDOŃSKI)

7.1. Po śmierci Filipa przejmuje władzę 336r.

p.n.e.

103

Ojciec Aleksandra Wielkiego, mąż Olimpias. Był królem

Macedonii 104

Na wzór armii tebańskiej 105

Włócznie 3,5 – 5 metrów 106

Złoża złota 107

Związek greckich polis pod przewodnictwem

(hegemonią) Macedonii 108

Zamordowany

7.2. Przejął tytuł KRÓLA MACEDONII I

HEGEMONA ZWIĄZKU

PANHELLEŃSKIEGO

7.3. Decyzja o wyprawie do Azji 334r. p.n.e.

7.3.1. Wojna z Dariuszem III

7.3.1.1. Powstanie monarchii

Hellenistycznych109

7.3.1.2. Pokonanie Persji

7.3.1.2.1. Aleksander

– KRÓL KRÓLÓW

7.3.2. Bunt armii, powrót do Babilonu

7.3.3. Śmierć Aleksandra w Babilonii.

8. WYPRAWA ALEKSANDRA

8.1. Bitwa nad Granikiem 334r. p.n.e.

8.2. Zajęckie Miletu – HALIKARNASU

8.3. Bitwa pod ISSOS110

– 333r. p.n.e.

8.4. Podporządkowanie fenickich państw –

miast m.in. Tyru

- 332r. p.n.e.

8.5. Wyprawa do Egiptu111

332r. p.n.e.

8.6. Powrót do Azji

8.7. Bitwa pod Gaugamelą 331r. p.n.e.

8.8. Perski Spisek na życzenie Dariusza112

8.9. Aleksander dociera do PERSEPOLIS

8.10. Podporządkowanie IMPERIUM

PERSKIEGO113

8.11. NIEUDANA WYPRAWA DO

INDII – Bunt armii

8.12. Śmierć Aleksandra w Babilonii

9. Imperium po śmierci Aleksandra

9.1. Wojny DIADOCHÓW114

9.1.1. Wymordowanie rodziny

Aleksandra

9.1.2. Monarchie

HELLENISTYCZNE115

(po bitwie

pod Issos)

109

Np. PTOLEMEJSKIEJ W EGIPCIE 110

Ucieczka Dariusza III bez pościgu 111

Założenie Aleksandrii 112

Dariusz zostaje zamordowany 113

Aleksander zostaje KRÓLEM KRÓLÓW 114

Dowódcy 115

Monarchie, na czele, których stali DIADOCHOWIE i

ich zastępcy (przyjęli tytuły królewskie). Istniały do

czasów podbojów rzymskich.